Nr. 1 JAARVERSLAG VAN HET MINISTERIE VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT (XVI)

A. ALGEMEEN

AANBIEDING EN DECHARGEVERLENING

AAN de voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Hierbij bied ik, mede namens de staatssecretaris, het departementale jaarverslag van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) over het jaar 2012 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport decharge te verlenen over het in het jaar 2012 gevoerde financiële beheer.

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, E. I. Schippers

Op grond van artikel 64, tweede lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer.

Op grond van artikel 64, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring doorgezonden aan de Minister van Financiën.

B. BELEIDSVERSLAG

BELEIDSPRIORITEITEN

De maatschappelijke opgave in de zorg

Onze gezondheidszorg is van hoge kwaliteit en levert ons heel veel op. Iedereen in Nederland kan rekenen op goede zorg. Of men nu langdurig in een instelling verblijft, een bezoek aan de huisarts brengt of een specialistische operatie ondergaat; de toegankelijkheid en kwaliteit van zorg zijn in ons land goed. Nederlanders leven gemiddeld lang en in goede gezondheid. Ook in internationale vergelijkingen doet Nederland het op deze terreinen prima, en dat willen we ook zo houden. De zorguitgaven zijn in de laatste jaren echter explosief gegroeid. Het beter beheersen van de zorguitgaven is een forse maatschappelijke opgave die een inspanning vraagt van iedereen. Door de economische crisis zijn de grenzen van de financiële houdbaarheid van de Nederlandse gezondheidszorg scherper in beeld gekomen.

De overheid heeft in de afgelopen periode de nodige maatregelen genomen om de uitgavengroei te beteugelen. In het verlengde van het gesloten convenant in de ziekenhuiszorg zijn in 2012 ook akkoorden gesloten met de huisartsen en de geestelijke gezondheidszorg (ggz) met afspraken over een beheerste groei van de zorguitgaven. Ook in de langdurige zorg is in 2012 verder gewerkt aan uitgavenbeheersing. Afspraken over de contractering tussen zorgkantoren en zorgaanbieders zijn aangescherpt.

In 2012 heeft het ministerie van VWS twee rapporten uitgebracht over de ontwikkeling en de beheersbaarheid van de zorgkosten in Nederland. In de publicatie «De zorg; hoeveel is het ons extra waard?» is een analyse gemaakt van de oorzaken en gevolgen van de stijgende collectieve zorguitgaven. De hieruit voortvloeiende mogelijkheden en noodzakelijke keuzes voor de toekomst van de zorg worden in dit rapport helder in beeld gebracht. Verder is het rapport «Naar beter betaalbare zorg» gepubliceerd door de Taskforce Beheersing Zorguitgaven, ingesteld door de minister van Financiën en de bewindspersonen van VWS. Dit rapport bevat concrete voorstellen om de collectieve zorguitgaven op de middellange termijn beter te beheersen en op een houdbaar groeipad te krijgen.

In het voorjaar van 2012 bleek dat forse extra ombuigingen noodzakelijk waren om het begrotingstekort in 2013 niet verder te laten oplopen. Een Kamermeerderheid kwam tot overeenstemming over een totaal aan maatregelen om het verwachte tekort terug te dringen, het zogeheten Begrotingsakkoord 2013; daarin staan ook maatregelen om de uitgavengroei van de zorg te beperken. De verkiezingen van september resulteerden in het nieuwe kabinet-Rutte–Asscher en het regeerakkoord «Bruggen Slaan».

In het regeerakkoord is voor de zorg een stevig pakket aan hervormingen vastgelegd. De zorg moet zo veel mogelijk rondom de burger worden georganiseerd; dichtbij waar dat kan, geconcentreerd waar dat moet. Dat sluit beter aan bij de noden en wensen van burgers en is daarnaast doelmatig. Gezondheid en eigen kracht staan centraal. Niet alleen in de curatieve zorg maar ook in de preventie, langdurige zorg, bevordering van welzijn en maatschappelijke ondersteuning, waar gemeenten een steeds belangrijkere rol gaan spelen bij het organiseren van zorg in de buurt en het bieden van maatwerk.

Een aantal ontwikkelingen is van cruciaal belang om de zorg in Nederland houdbaar en toekomstbestendig te maken. Zo zijn nieuwe innovaties en technieken (waaronder nieuwe e-Healthtoepassingen en domotica-innovaties) van grote waarde bij het slimmer organiseren van de zorg. Toepassingen die momenteel worden ontwikkeld op dit terrein zijn daarbij bemoedigend. Ook goede en betrouwbare informatievoorziening is bij het beheersbaar houden van zorguitgaven onontbeerlijk om tijdig trends te herkennen, keuzes te kunnen maken en verantwoording af te leggen. Ook hierbij kan de inzet van ICT ons helpen. Ten slotte streeft het kabinet naar het verder terugdringen van de bureaucratie in de zorg. Daar zijn het afgelopen jaar al flinke stappen in gezet, onder meer met het experiment regelarme zorginstellingen. Door zorgprofessionals op dit vlak de ruimte te geven neemt zowel de kwaliteit als de doelmatigheid verder toe. Ook hier kan een slimme toepassing van ICT zorgprofessionals helpen de administratieve lasten terug te brengen.

In dit beleidsverslag wordt teruggeblikt op het afgelopen jaar aan de hand van de beleidsagenda 2012. Het verslag biedt geen compleet overzicht van de behaalde doelen in dat jaar, maar geeft een overzicht van de meest relevante ontwikkelingen en in gang gezette en gerealiseerde beleidsmaatregelen op het terrein van volksgezondheid, welzijn en sport. Ook worden de voornaamste maatregelen voor de zorg in het regeerakkoord Rutte–Asscher in dit beleidsverslag gepresenteerd in relatie tot de beleidsagenda.

Dicht bij de burger

a. Basiszorg dichtbij en toegankelijk

Het kabinet streeft naar basiszorg die toegankelijk is en dicht bij de burger wordt geleverd. De eerste lijn is daarbij cruciaal. Binnen de eerstelijnszorg heeft de huisartsenzorg een centrale plek. Om die reden heeft het ministerie van VWS in juni van 2012 een bestuurlijk akkoord gesloten met de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) (TK 29 247, nr. 176). Dit akkoord gaat in op het versterken van zelfmanagement, een sterkere poortwachterfunctie, het verplaatsen van zorg uit de tweede lijn naar de eerste lijn waar mogelijk en een doelmatiger inzet van geneesmiddelen, generiek waar dit kan, spécialité waar dit moet.

In het akkoord is het kabinet met de huisartsen overeengekomen dat de uitgaven voor de huisartsenzorg met maximaal 2,5% mogen stijgen. Daarbovenop is een groei van 0,5 procent beschikbaar voor substitutie door verplaatsing van zorg van de tweede naar de eerste lijn.

Afgesproken is dat de huisarts een centrale rol op zich neemt bij de verdere ontwikkeling van meer zorg in de buurt. Huisartsen stimuleren daartoe de invoering van innovatieve methoden, zoals e-Health en op de bevolking afgestemde openingstijden. Huisartsen zetten zich ook in om de verwijzingen naar medisch-specialistische zorg zo veel mogelijk te beperken. Hiertoe wordt de poortwachterrol van de huisarts versterkt en handhaaft de minister de inschrijving van patiënten op naam, zodat de persoonlijke relatie tussen huisarts en patiënt behouden blijft. Dit biedt ook meer mogelijkheden voor preventie en monitoring in de eerstelijnszorg.

In het akkoord is tevens opgenomen dat huisartsen voor € 50 miljoen gaan besparen op de uitgaven aan geneesmiddelen. Dit wordt gerealiseerd door doelmatiger medicijnen voor te schrijven. Dit betekent dat waar mogelijk de goedkoopste medicijnen worden voorgeschreven. Voorts onderkennen huisartsen dat de doelstellingen van het eveneens in 2012 afgesloten akkoord over de ggz gevolgen heeft voor hun praktijk en zullen hierop inspelen. Er is besloten om extra geld beschikbaar te stellen voor de rol die praktijkondersteuners-ggz van huisartsen hierbij kunnen gaan spelen.

Het kabinet acht het van belang dat er een goede verbinding wordt gelegd tussen preventie en zorg op wijkniveau. In 2012 zijn verschillende instrumenten beschikbaar gekomen voor gemeenten om meer wijkgericht aan de slag te gaan om de gezondheid van mensen te verbeteren. De publicatie Gezonde wijk in praktijk 1 bundelt de ervaringen en resultaten van de experimenten Gezonde wijk in 13 steden. Er is een maatschappelijke kosten-batenanalyse ontwikkeld voor gezonde wijken. Hiermee kunnen steden op basis van een goede wijkanalyse bepalen welke inzet nodig is om de gezondheid van inwoners te bevorderen, en wat de maatschappelijke opbrengsten daarvan zijn. Daarnaast staan goede voorbeelden, handige instrumenten en tips voor lokaal wijkgezondheidsbeleid in de Handreiking Gezonde Wijk van het Centrum Gezond Leven van het RIVM2.

Het Centrum voor Bevolkingsonderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) draagt zorg voor een goede organisatie van de landelijke bevolkingsonderzoeken. In 2012 is het nieuwe bevolkingsonderzoek darmkanker voorbereid, dat in september 2013 van start gaat. Ook de lopende bevolkingsonderzoeken worden continu gemonitord en waar nodig aangepast. Zo is de Gezondheidsraad in 2012 gevraagd om advies uit te brengen over het bevolkingsonderzoek borstkanker (TK 32 793, nr. 55) en de neonatale Hielprikscreening (briefkenmerk PG/OGZ/3120487). Beide adviezen worden verwacht in 2013.

Ook is aandacht besteed aan het stimuleren van de kwaliteit van overige «health checks» en het mogelijk maken van een geïnformeerde keuze. Zo (co-)financiert VWS een richtlijn voor preventief medisch onderzoek en een EU-project «quality criteria for health checks». De Gezondheidsraad is gevraagd om met een advies te komen over onder welke voorwaarden preventieve health checks, die zelf worden betaald (TK 32 793 nr. 57). Dit advies wordt eind 2013 verwacht.

b. Zorgzaamheid dicht bij huis

Het kabinetsbeleid is er op gericht mensen zo lang mogelijk thuis te laten wonen. Cliënten kunnen op deze manier beter de regie behouden over hun eigen leven en met hun directe omgeving afspraken maken over de zorg en ondersteuning die het beste bij hen past. Het afgelopen jaar is langs verschillende lijnen gewerkt om deze doelstelling dichterbij te brengen. Dit blijkt onder andere uit de wijze waarop de huisartsen en wijkverpleegkundigen in het afgelopen jaar een centralere rol hebben ingenomen in de zorg in de buurt.

Extramurale begeleiding

In het regeerakkoord Rutte–Verhagen was afgesproken de extramurale begeleiding te decentraliseren. In 2012 is de parlementaire behandeling van het voorstel tot wijziging van de Wmo dat hiervoor nodig was, als gevolg van de demissionaire periode aangehouden. In het regeerakkoord van het kabinet-Rutte–Asscher is opgenomen dat de decentralisatie van taken op het gebied van langdurige zorg en ondersteuning naar gemeenten wordt doorgezet. Het TransitieBureau (VWS/VNG) ondersteunt gemeenten, aanbieders en cliëntorganisaties bij de voorbereiding op de decentralisatie naar de Wmo. Hiervoor zijn in 2012 onder andere een stappenplan ontwikkeld, onderzoeken gedaan, bijeenkomsten georganiseerd en instrumenten ontwikkeld waar gemeenten mee aan de slag zijn gegaan (www.invoeringwmo.nl ).

Laagdrempelige en herkenbare ondersteuning bij opgroeien en opvoeden

De Algemene Rekenkamer heeft samen met de gemeentelijke rekenkamers onderzoek gedaan naar de totstandkoming van de Centra voor Jeugd en Gezin (CJG) en hun huidige organisatie (nagenoeg elke gemeente heeft één of meer CJG’s). De rekenkamers hebben een eigen rapport aan «hun» gemeenteraad uitgebracht. Het in 2012 verschenen rapport van de Algemene Rekenkamer bevat de overkoepelende resultaten. Het rapport bevestigt het beeld van een brede variëteit aan CJG’s en doet daarnaast aanbevelingen (TK 31 839, nr. 216).

In de reactie op deze aanbevelingen is aangegeven dat in het wetsvoorstel over de wijziging van het jeugdstelsel is geregeld dat elke gemeente zorg en ondersteuning moet aanbieden op een herkenbare en laagdrempelige wijze. De centra moeten in het nieuwe stelsel gaan dienen als front office voor alle vormen van jeugdzorg. In het wetsvoorstel wordt echter niet vastgelegd hoe CJG’s eruit moeten zien. Deze benadering, die door de VNG wordt gesteund, sluit aan bij de centrale gedachte achter de decentralisatie van de jeugdzorg. Gemeenten hebben de mogelijkheid en vrijheid samen met lokale en regionale partners te zorgen voor een goede inrichting van de ondersteuning en zorg aan ouders, kinderen en jongeren en zo maatwerk te bieden. Alleen als dat nodig is worden hieraan wettelijke kwaliteitseisen verbonden.

Wijkverpleegkundigen

De wijkverpleegkundige is de onmisbare schakel in buurten en wijken. Sinds 2008 zijn er in het kader van het ZonMw-programma Zichtbare Schakel in 50 gemeenten ongeveer 350 wijkverpleegkundigen actief in wijken waar sprake is van achterstand. De inzet van de wijkverpleegkundige leidt in die wijken tot betere samenwerking tussen de diverse zorgorganisaties. In het regeerakkoord Rutte–Asscher is vastgelegd dat vanaf 2015 extra middelen worden uitgetrokken oplopend tot € 250 miljoen in 2017 voor de inzet van extra wijkverpleegkundigen (TK 33 400, nr. 18). Het kabinet geeft daarmee een grote impuls aan het leveren van zorg en ondersteuning dicht bij mensen.

c. Veilig sporten en bewegen in de buurt

Sporten in de buurt

Op 13 februari 2012 is het nieuwe programma «Sport en Bewegen in de Buurt» officieel van start gegaan, met de ondertekening van bestuurlijke afspraken tussen het ministerie van VWS en de bestuurlijke partners VNG, NOC*NSF, VNO-NCW/MKB Nederland, ondersteund door Vereniging Sport en Gemeenten en het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB). Het programma Sport en Bewegen in de Buurt heeft als doel jong en oud in de eigen buurt aan het sporten te krijgen. De buurtsportcoach geeft gelegenheid tot sporten, bijvoorbeeld aan jongeren die daartoe geen toegang hebben. De filosofie is dat deze jongeren uitgedaagd worden om op een positieve manier in beweging te komen. Het programma bestaat uit de volgende onderdelen: de buurtsportcoaches, de Sportimpuls, kennis over effectieve sport- en beweeginterventies en de Taskforce «Belemmeringen sport en bewegen in de buurt». Om (potentiële) deelnemers van het programma Sport en Bewegen in de Buurt te informeren is de website www.sportindebuurt.nl gelanceerd.

Een veilig sportklimaat

Het actieplan «Naar een veiliger sportklimaat» (VSK) is eind 2011, op initiatief van VWS, van start gegaan en loopt tot en met 2016 (TK 30 234, nr. 36). Het doel van het actieplan is het tegengaan van geweld en intimidatie op en rond de sportvelden en het creëren van een veilig sportklimaat waarin iedereen met plezier kan sporten. Het eerste jaar heeft in belangrijke mate in het teken gestaan van de bewustwording van de sleutelfiguren in de sport (sportbonden en verenigingen). Er zijn resultaten geboekt, waaronder de aanpak van excessen door de KNVB, de lancering van initiatieven ter bevordering van homoacceptatie in het voetbal en diverse acties gericht op bestuurders, trainers, coaches en scheidsrechters / officials.

Met de tragische dood van grensrechter Richard Nieuwenhuijzen in Almere is de urgentie van het programma eens te meer duidelijk geworden. Naar aanleiding van deze schokkende gebeurtenis is in december 2012 een topberaad georganiseerd met de sportsector, gemeenten en de ministers van Veiligheid en Justitie (VenJ), Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). In dit overleg is besproken wat de verschillende partijen kunnen en moeten doen om geweld op het sportveld te voorkomen en te bestrijden. Dit vergt, naast grotere bewustwording, een brede aanpak waarbij een belangrijke preventieve, maar ook sanctionerende, rol is weggelegd voor ouders, (jeugd-)spelers, clubs, bonden, scholen en overheden (TK 30 324, nr. 79).

Topsport en Olympisch Plan

De inspanningen op het terrein van topsport hebben in 2012 hun vruchten afgeworpen in de vorm van 20 behaalde medailles tijdens de Olympische Spelen en 39 behaalde medailles tijdens de Paralympische Spelen. Daar zaten veel bijzondere prestaties tussen. Onze topsporters zijn hiermee een inspiratiebron voor jong en oud.

In het regeerakkoord is vastgelegd dat het kabinet het organiseren van de Olympische Spelen in 2028 niet langer nastreeft. Wel wordt het grote maatschappelijk belang van sport nogmaals onderstreept en wordt het belang van het in Nederland organiseren van topsportevenementen expliciet genoemd. Sport inspireert ons en stimuleert gemeenschapszin en prestatiedrang. De ambitie blijft om de Nederlandse sport op Olympisch niveau te brengen.

Betere en betaalbare zorg

a. Betere kwaliteit, veiligheid en meer transparantie

Arbeidsmarkt en opleiding

Voorwaardelijke vergoeding

In 2012 is gestart met de voorwaardelijke toelating van geneeskundige zorg en specialistische geneesmiddelen tot het verzekerde pakket. Specifiek bij geneesmiddelen is de inzet van voorwaardelijke pakkettoelating meer inzicht te krijgen in de therapeutische meerwaarde, de verhouding tussen de (meer-)kosten en baten (kosteneffectiviteit) en de effectieve toepassing van het geneesmiddel. In meer algemene zin maakt voorwaardelijke toelating het mogelijk om nieuwe veelbelovende interventies en middelen sneller toe te laten tot het verzekerde pakket, om artsen en patiënten snel toegang te geven tot behandelingen die mogelijk beter zijn dan bestaande behandelingen. Voorwaardelijke toelating vindt voor een beperkte periode plaats.

Bij nieuwe interventies wordt onderzoek naar de effectiviteit uitgevoerd tijdens de periode van voorwaardelijke toelating. Nieuwe specialistische geneesmiddelen worden toegelaten onder voorwaarde dat binnen afzienbare termijn meer informatie beschikbaar komt over de waarde en kosteneffectiviteit van het middel in de praktijk, waarbij wordt nagegaan of meerkosten worden gerechtvaardigd door betere zorguitkomsten. Op basis hiervan volgt een definitief pakketbesluit over definitieve instroom dan wel uitstroom uit het pakket. Zo wordt behalve snelle toegang tot nieuwe geneesmiddelen ook een betere kostenbeheersing van dure geneesmiddelen bewerkstelligd (TK 29 447, nr. 186).

Daarnaast is in 2012 begonnen met het afsluiten van financiële arrangementen tussen overheid en fabrikanten van geneesmiddelen. Deze arrangementen kunnen betrokken worden bij pakketbesluiten over geneesmiddelen die niet kosteneffectief blijken te zijn of erg kostbaar zijn (TK 29 447, nr. 209). Zo is eind 2012 bij de opname van nieuwe antistollingsmiddelen in het pakket een prijs/volumearrangement afgesloten tussen overheid en fabrikanten. Zo kon de patiënttoegang tot deze middelen worden gewaarborgd tegen aanvaardbare kosten en financiële risico’s.

Toezicht IGZ

Ook in 2012 heeft VWS geïnvesteerd in de kwaliteit en veiligheid van zorg. Het toezicht op de gezondheidszorg en uitvoering daarvan door de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) speelt daarbij een belangrijke rol. Vanaf 2012 is structureel € 10 miljoen extra per jaar toegekend aan de IGZ. Met deze middelen heeft de IGZ het afgelopen jaar extra capaciteit toegevoegd van ongeveer 100 nieuwe medewerkers. Deze nieuwe medewerkers worden primair ingezet ter versterking van de toezichts- en handhavingscapaciteit op de sectoren met de grootste risico’s voor patiënten. Het gaat hierbij onder meer om ouderenzorg, disfunctionerende beroepsbeoefenaren, medicatieveiligheid en nieuwe toetreders in de zorg.

Naast deze lopende versterking is in 2012 door de heer Van der Steenhoven en mevrouw Sorgdrager onderzocht of de IGZ robuust genoeg is om de toezichtsvisie van de minister (TK 33 149, nr. 4) uit te voeren. De onderzoekers constateren dat verschillende verbeteringen reeds in gang zijn gezet. Geconcludeerd wordt dat de IGZ tegelijkertijd haar slagkracht nog op verschillende fronten moet verbeteren om toezicht te kunnen houden conform de toezichtsvisie. In de kabinetsreactie op beide onderzoeksrapporten wordt een verbetertraject voor de IGZ aangekondigd. De focus in het verbetertraject zal liggen op de core business van de IGZ: het toezicht houden op de kwaliteit en veiligheid van de zorg en maatregelen nemen als die in gevaar is (TK 33 149, nr. 17).

Patiëntveiligheid

In de curatieve zorg zijn enkele jaren geleden landelijke veiligheidsprogramma’s geïnitieerd en uitgevoerd in de eerste lijn, de tweede lijn en de ggz. Het doel van de programma’s is het verminderen van vermijdbare schade en sterfte door meer aandacht voor veiligheid, het ontwikkelen van methoden en interventies en het structureel inbedden van veiligheid in zowel de primaire zorgprocessen als in de werkcultuur in de zorginstellingen. De programma’s richten zich vooral op de zorgaanbieders en professionals, maar ook andere partijen zoals zorgverzekeraars, schadeverzekeraars en patiëntenconsumentenorganisaties zijn de afgelopen jaren actief aan de slag gegaan met het verhogen van patiëntveiligheid. Voor het VMS-veiligheidsprogramma ziekenhuizen (2008–2012) geldt dat 2012 het laatste jaar was. In 2012 is een landelijk veiligheidsprogramma gestart ten behoeve van de zelfstandige behandelcentra. Het veiligheidsprogramma in de curatieve ggz loopt nog tot halverwege 2013 en het programma in de eerstelijns curatieve zorg is afgerond in 2012.

Vijf jaar geleden had geen enkel Nederlands ziekenhuis een gecertificeerd Veiligheidsmanagementsysteem (VMS) waarmee ziekenhuizen continu risico’s signaleren, verbeteringen doorvoeren en beleid vastleggen, evalueren en aanpassen. In een tweetal rapporten (november 2012) over de voortgang van de invoering van het VMS-veiligheidsprogramma3 constateert de IGZ dat ziekenhuizen meer hebben ondernomen dan in voorgaande jaren om de patiëntveiligheid te vergroten. Eind 2012 hebben ruim 60 ziekenhuizen een geaccrediteerd of gecertificeerd VMS. De andere dertig ziekenhuizen hebben een toetsbaar VMS, maar de accreditatie moet nog plaatsvinden. In de loop van 2013 zullen alle ziekenhuizen naar verwachting accreditatie behaald hebben. Wanneer dat het geval is, is een belangrijke doelstelling van het VMS-programma bereikt. Ook zijn vrijwel alle ziekenhuizen met de tien VMS-thema’s aan de slag gegaan en hebben die ingevoerd of zijn daar ver mee gevorderd.

Tegelijkertijd wordt benadrukt dat het hebben van een VMS nog onvoldoende garantie is voor veiligheid. Ziekenhuizen zijn volgens de IGZ nu zelf aan zet en moeten algemene regels omzetten in dagelijks gedrag en in niet-vrijblijvende, concrete verbetermaatregelen. Daarvoor is een cultuuromslag nodig in alle lagen van het ziekenhuis. De IGZ zal aansluiten bij de eigen initiatieven van de sector, de sector ondersteunen en waar nodig ook druk uitoefenen (TK 31 016, nr. 33). Ook de rol van verzekeraars is cruciaal. Verzekeraars hebben via zorginkoop op basis van geleverde prestaties een krachtig instrument in handen om kwaliteit van zorg te bevorderen. Patiëntveiligheid is daar een belangrijk onderdeel van.

IBO UMC’s

Mede gezien de veranderingen in de financiering van de zorg, zoals prestatiebekostiging, heeft het vorige kabinet een Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) ingesteld. Onderzocht is of de huidige manier van financiering en aansturing van de Universitaire Medische Centra nog doelmatig is, dan wel of vernieuwing van de verdeelgrondslagen en/of eventueel bundeling van de geldstromen en aanpassing van de aansturing wenselijk is. Op 23 mei 2012 is het rapport over het IBO UMC’s aan de Tweede Kamer gezonden (TK 33 278, nr. 1).

Oprichting Kwaliteitsinstituut

Op 24 april 2012 is het wetsvoorstel ter oprichting van het Kwaliteitsinstituut ingediend (TK 33 243, nrs. 1 t/m 3), en dit voorstel is in februari 2013 door de Tweede Kamer behandeld. Het doel van het wetsvoorstel dat bevoegdheden van het Kwaliteitsinstituut regelt, is bestaande taken en verantwoordelijkheden op het gebied van kwaliteit van zorg, die op dit moment zijn ondergebracht bij verschillende organisaties, efficiënter vorm te geven. Daardoor komt men tot een permanente verbetering van de cliëntgerichtheid, kwaliteit, veiligheid, doeltreffendheid, en doelmatigheid van zorg. Om de efficiëntere vormgeving te bereiken is ervoor gekozen om bestaande taken van vijf (programma)organisaties te bundelen en onder te brengen in één onafhankelijk van de minister opererende organisatie. Het gaat daarbij om taken van het Centrum Klantervaring Zorg, het Coördinatieplatform Zorgstandaarden, kiesBeter, de Regieraad Kwaliteit en het programmabureau Zichtbare Zorg. Om te voorkomen dat een extra instituut in de gezondheidszorg wordt opgericht, is ervoor gekozen om aan te sluiten bij een bestaand bestuursorgaan, namelijk het College voor zorgverzekeringen (CVZ). Vanaf de inwerkingtreding van het wetsvoorstel zal het CVZ Zorginstituut Nederland heten. Het Kwaliteitsinstituut krijgt bij het uitblijven van zeer gewenste en noodzakelijke ziekenhuisprotocollen doorzettingsmacht. Ook zal de informatie over kwaliteit transparant en publiek toegankelijk worden gemaakt.

In 2012 heeft het CVZ, samen met de medewerkers van de organisaties die in het toekomstig Kwaliteitsinstituut opgaan, grote stappen gezet ter voorbereiding op de toekomstige bevoegdheden. (TK 33 243, nr. 8)

Ouderen in veilige handen

In maart 2011 is het Actieplan «Ouderen in veilige handen» naar de Tweede Kamer gestuurd (TK 29 389, nr. 36). In 2012 heeft het kabinet langs de lijnen van dit actieplan verder gewerkt om mishandeling van ouderen te bestrijden, waarbij de gemeenten een regierol vervullen. Er zijn verschillende resultaten geboekt (TK 33 400 XVI, nr. 14), zoals de ontwikkeling van de zogenoemde virtuele handreiking, waarin de producten van het Actieplan, eventuele nieuwe instrumenten en goede voorbeelden aan gemeenten ter beschikking worden gesteld. Op 15 juni is op de VN-dag van de bestrijding van de ouderenmishandeling de handreiking «Vrijwilligers tegen ouderenmishandeling» gepresenteerd. De handreiking is bestemd voor organisaties die met vrijwilligers werken en biedt algemene informatie, een leidraad voor het management en praktische tips voor vrijwilligers zelf. In oktober verscheen de e-learning module «Ouderen in veilige handen», die bedoeld is voor specialisten, verpleegkundigen en verzorgenden. Eind 2012 hebben ruim 2000 mensen deze module gebruikt. Verder is in november de voorlichtingscampagne «Ouderen in veilige handen» van start gegaan. Deze campagne voert VWS uit samen met de vier ouderenbonden, te weten de ANBO, PCOB, UnieKBO en het Netwerk van organisaties van oudere migranten. Het Actieplan «Ouderen in veilige handen» loopt nog tot en met 2014.

b. Gelijkwaardige relatie professional en cliënt

Wet cliëntenrechten zorg/Beginselenwet zorginstellingen

De Wet cliëntenrechten zorg (Wcz) en de Beginselenwet zorginstellingen beogen wetgeving over de rechten en plichten van cliënten te stroomlijnen en de positie van cliënten in relatie tot zorgaanbieders te versterken. De Wcz richt zich hierbij zowel op de curatieve als de langdurige zorg en versterkt de positie van de cliënt. De Beginselenwet richt zich op de dialoog tussen zorgverlener en cliënt in de langdurige zorg. Het kabinet heeft de Tweede Kamer bij brief (TK 33 400 XVI, nr. 18) geïnformeerd dat beide wetsvoorstellen vooralsnog aangehouden worden. In februari 2013 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de voorgenomen trajecten van beide wetsvoorstellen (TK 32 620, nr. 78). De Wcz zal worden opgeknipt in delen, omdat de losse onderdelen afzonderlijk in dit parlement kunnen worden behandeld en zo het tempo van wetsbehandeling kan worden bevorderd.

c. Zorg belonen naar prestatie

Prestatiebekostiging

In 2012 zijn flinke stappen gezet om te komen tot meer doelmatige zorg en zorg van hogere kwaliteit. Ten eerste is de medisch-specialistische zorg overgegaan van een budgetsystematiek naar prestatiebekostiging op basis van DOT-zorgproducten. Een systeem van prestatiebekostiging biedt zorgverzekeraars en zorgaanbieders de prikkels en mogelijkheden om afspraken te maken over het toepassen van meer doelmatige werkwijzen en het verbeteren van kwaliteit. Zorgaanbieders die overgegaan zijn op prestatiebekostiging hebben te maken met een transitiemodel van twee jaar. Verder heeft het kabinet in 2012 het vrije segment vergroot naar 70% van de zorgproducten. Dit betekent dat voor dat deel van de ziekenhuisomzet vrije tarieven gelden waarover moet worden onderhandeld met de verzekeraar (TK 29 248, nr. 236). Per 1 januari 2012 zijn ook vrije tarieven en nieuwe prestaties voor extramurale farmaceutische zorg ingevoerd, waardoor meer ruimte is ontstaan voor zorgaanbieders en verzekeraars om afspraken te maken met apotheken over goede zorg en de beloning daarvan. Ten slotte zijn forse stappen gezet met het afschaffen van de ex-post risicoverevening. Hierdoor wordt de prikkel voor zorgverzekeraars vergroot om scherp in te kopen en het volume te beperken.

Een effectief middel om overschrijdingen van uitgavenplafonds in de curatieve zorg het hoofd te bieden is noodzakelijk. Dit instrument – het macrobeheersingsinstrument (MBI) – kan een wezenlijke bijdrage leveren aan een robuust systeem van uitgavenbeheersing in de ziekenhuiszorg. Het kabinet zal de Tweede Kamer in de loop van 2013 informeren over de verdere vormgeving van het MBI (TK 29 248, nr. 236).

In juni van 2012 is met vertegenwoordigers van zorgaanbieders, beroepsverenigingen en zorgverzekeraars het bestuurlijk toekomstakkoord ggz afgesloten voor de periode 2013–2014, waarmee aan de voorwaarden voor de invoering van prestatiebekostiging in de tweedelijns curatieve zorg wordt voldaan (TK 25 424, nr. 183). In het jaar 2012 is in de tweedelijns curatieve ggz voor het laatst gewerkt met instellingsbudgetten op basis van oude AWBZ-parameters (waarmee de dbc-opbrengsten van instellingen worden verrekend). In transitiejaar 2013 wordt prestatiebekostiging ingevoerd in de tweedelijns curatieve ggz, en worden instellingen afgerekend op basis van geleverde en afgesproken dbc’s. De ggz heeft een eenjarige transitie (TK 25 424, nr. 160).

Hoofdlijnenakkoorden

Na het tot stand komen van akkoorden over de bekostiging van medisch specialisten en de ziekenhuizen (voor de periode 2012 tot en met 2014) zijn in 2012 bestuurlijke akkoorden gesloten over de toekomst van de ggz (voor 2013 en 2014) en de huisartsenzorg (voor 2013). In deze akkoorden zijn afspraken gemaakt over beheerste groei van de zorguitgaven en over tal van ontwikkelingen, zoals zorg dicht bij huis, het stimuleren van substitutie, het tegengaan van onnodige praktijkvariatie, het afbouwen van overbodige zorgcapaciteit, ambulantisering, het bevorderen van transparantie en het doelmatig voorschrijven van geneesmiddelen. Het akkoord over de toekomst van de ggz kenmerkt zich ook door meer inhoudelijke afspraken tussen partijen, waaronder het opzetten van een destigmatiseringsprogramma, een ambitieus kwaliteitsprogramma voor de ontwikkeling van behandelrichtlijnen en bijbehorende instrumenten, en het streven dwangtoepassingen verder terug te dringen en de tweedeling tussen somatische en psychiatrische zorg op te heffen. Over de bestuurlijke akkoorden en de uitvoering daarvan is met regelmaat overleg gevoerd met de veldpartijen. Op deze wijze zijn in 2012 in samenspraak met het veld concrete stappen gezet om het zorgstelsel in de curatieve zorg, dat in 2006 is ingevoerd, optimaal te laten functioneren.

AWBZ: betalen voor kwaliteit en resultaat

In de langdurige zorg is in 2012 verder gewerkt aan uitgavenbeheersing. Zo is de contracteerplicht afgeschaft voor de intramurale zorg. Dit geeft zorgkantoren de mogelijkheid om in hun contractafspraken met zorgaanbieders afhankelijk van het kwaliteitsniveau meer te differentiëren in de vergoedingen. In het ultieme geval kan het contract met een slecht presterende aanbieder worden verbroken. Daarnaast zijn de exploitatiekosten van nieuwe capaciteit in de AWBZ onder de contracteerruimte gebracht. Dit zorgt voor een beter overzicht van zorgkantoren op de totale exploitatiekosten AWBZ waardoor de totale kosten beter kunnen worden beheerst.

Vanaf 1 januari 2012 is sprake van integrale tarieven in de langdurige zorg. Dit betekent dat naast de vergoeding voor het zorgzwaartepakket (ZZP) ook een vergoeding is opgenomen voor de huisvesting passend bij dat ZZP. Op die manier krijgen cliënten de zorg die bij hen past en wordt leegstand van zorggebouwen vanaf 2012 gaandeweg steeds minder vergoed. De middelen voor de zorg en de huisvesting volgen beide de cliënt (TK 30 597, nr. A). De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) heeft het afgelopen jaar gemonitord of zorginstellingen in de problemen zijn gekomen door het nieuwe regime. De algemene indruk is dat de nieuwe regelgeving voldoende ruimte biedt om met een actief (vastgoed-)beleid te zorgen voor kwalitatief goede huisvesting en dat instellingen actiever bezig zijn met hun vastgoed en de relatie vastgoed en zorgverlening (TK 30 597, nr. 254).

d. e-Health

Het gebruik van ICT kan helpen de specifieke uitdagingen binnen de zorg het hoofd te bieden, zoals het verbeteren van kwaliteit en veiligheid, het versterken van vrijheid en zelfredzaamheid van patiënten en het beperken van kostenstijgingen binnen de zorg. e-Health betreft specifieke ICT-toepassingen ter ondersteuning of verbetering van de gezondheid of de gezondheidszorg: deze zullen in komende jaren van groot belang zijn voor de sector.

De sector zelf is inmiddels een groot aantal succesvolle e-Healthinitiatieven gestart. Dit beperkt zich echter vaak tot kleinschalige initiatieven waarbij de potentie van ICT in de gezondheidszorg niet ten volle wordt benut. Een initiatief van zorggebruikers, zorgverleners en zorgverzekeraars betreft de «Nationale Implementatieagenda E-health». Gezamenlijk willen zij zich inspannen om e-health initiatieven te introduceren en op te schalen.

e. Een toekomstbestendige langdurige zorg

Persoonsgebonden budget (pgb)

Het kabinet ziet het persoonsgebonden budget als een waardevol instrument voor mensen met een levenslange zorgvraag. Door een groot beroep op de regeling dreigt het pgb echter aan zijn eigen succes ten onder te gaan. Om die reden zijn met ingang van 1 januari 2012 maatregelen genomen om het verwachte financiële tekort op het pgb van € 700 miljoen bij ongewijzigd beleid in 2015 te kunnen compenseren. Besloten is de toegang tot het pgb te beperken; cliënten met een extramurale AWBZ-indicatie van minder dan 10 uur per week kunnen niet meer voor een pgb kiezen. Voor cliënten met een extramurale indicatie boven de 10 uur is een Vergoedingsregeling persoonlijke zorg geïntroduceerd. Het resultaat van deze maatregelen is nauwgezet gevolgd. Hieruit is naar voren gekomen dat cliënten met minder dan 10 uur zorg ook in de nieuwe situatie passende zorg binnen de zorg in natura vinden (TK 25 657, nr. 93). In het Begrotingsakkoord 2013 is vervolgens afgesproken om vanaf volgend jaar structureel € 150 miljoen extra beschikbaar te stellen. Vanuit dit nieuwe financiële perspectief (een verwacht tekort van € 550 miljoen in 2015) zijn in het Begrotingsakkoord 2013 nieuwe afspraken gemaakt. Die gaan over de toegang (o.a. het 10-uurscriterium vervalt voor cliënten met de functies persoonlijke verzorging en/of verpleging, geen pgb voor cliënten met een zorgvraag van korter dan 1 jaar), het solide maken van het pgb-instrument (onder andere meer persoonlijke gesprekken met cliënten bij de indicatie, het pgb komt via trekkingrecht beschikbaar) en de tarieven voor verblijf, die worden gelijkgetrokken met de beschikbare middelen voor zorg bij zorg in natura-tarieven. In het Begrotingsakkoord 2013 is tevens een bedrag van in totaal € 30 miljoen (€ 15 miljoen per jaar) beschikbaar gesteld voor 2013 en 2014 voor de aanpak van fraude. Dit is van belang omdat fraude met pgb's de solidariteit in de zorg onder druk zet. De extra middelen worden ingezet voor het uitbreiden van de opsporingscapaciteit met 22 extra rechercheurs, het verhogen van het aantal een-op-een gesprekken van zorgkantoren met nieuwe pgb-houders en meer huisbezoeken bij bestaande pgb-houders om daarmee ook malafide zorgbemiddelingsbureaus op te kunnen sporen.

Overige maatregelen AWBZ

Een aantal maatregelen uit het regeerakkoord Rutte–Verhagen is met het Begrotingsakkoord 2013 en het regeerakkoord Rutte–Asscher aangepast of alternatief ingevuld. Zo is in het Begrotingsakkoord 2013 invulling gegeven aan het voornemen om wonen en zorg te scheiden in de AWBZ door de laagste zorgzwaartepakketten (ZZP 1–3) te extramuraliseren. Dit betekent dat cliënten met een dergelijke zorgzwaarte vanaf 2013 geen zorg meer in een instelling zullen ontvangen, maar thuis. In het huidige regeerakkoord is voorts afgesproken dat dit vanaf 2016 ook gaat gelden voor ZZP 4. Dit sluit aan bij de wensen van de cliënt om zo lang mogelijk thuis te kunnen blijven wonen.

f. Een toekomstbestendige jeugdzorg

Stelselherziening jeugdzorg

Commissie-Samson

Kinderen in Nederland moeten veilig kunnen opgroeien. Kinderen die uit huis zijn geplaatst door de kinderrechter hebben sinds 1945 niet altijd de bescherming tegen seksueel misbruik gekregen die ze hadden moeten genieten, zo heeft de commissie-Samson in haar eindrapport op 8 oktober 2012 geconcludeerd. Het eindrapport van de commissie-Samson (TK 33 345, nr. 1) heeft iedereen doordrongen van de ernst van de problematiek. Het kabinet heeft excuses uitgesproken tegenover de slachtoffers. Met instellingen, provincies en gemeenten en alle bij jeugdzorg betrokken partijen is het kabinet aan de slag om de noodzakelijke verbeteringen in de jeugdzorg door te voeren. Het kabinet richt zich op de hulp aan de slachtoffers van misbruik en het creëren van zoveel mogelijk waarborgen om seksueel misbruik in de jeugdzorg te voorkomen. Daarbij wordt er ook scherp op toegezien dat de aanbevelingen die aan de instellingen zijn gericht door deze instellingen onder verantwoordelijkheid van Jeugdzorg Nederland adequaat en tijdig worden uitgevoerd. Jeugdzorg Nederland heeft zich hieraan gecommitteerd namens de instellingen (TK 33 435, nr. 3).

Ruimte voor mensen in de zorg

a. Meer vrijheid en verantwoordelijkheid voor zorgaanbieders

Begin 2012 is het wetsvoorstel naar de Tweede Kamer gestuurd om het mogelijk te maken dat aanbieders van medisch-specialistische zorg winst uitkeren, mits zij aan een aantal voorwaarden voldoen (TK 33 168, nr. 2). Vanwege de demissionaire status van het kabinet is het wetsvoorstel in 2012 niet meer behandeld. De wet stelt instellingen beter in staat om financiering in de vorm van risicodragend vermogen aan te trekken, waarmee deze wet een oplossing biedt voor een groeiend probleem. Hier zijn echter wel randvoorwaarden aan gekoppeld. Door de wijze waarop de voorwaarden in het wetsvoorstel worden ingevuld, is een balans gevonden tussen het beschermen van de publieke belangen enerzijds en het behoud van de investeringsbereidheid anderzijds (TK 33 168, nr. 7).

b. Vereenvoudigen en verminderen verantwoordingslasten

Verminderen administratieve lasten

Er wordt gestreefd naar minder administratieve lasten in de zorg. Wanneer de registratie- en verantwoordingslast afneemt, kan immers meer tijd en energie gestoken worden in het leveren van goede zorg en kunnen meer cliënten voor hetzelfde budget geholpen worden. Om die reden ging op 1 januari 2012 het experiment regelarme zorginstellingen in de care van start (TK 31 765, nr. 50). Dit experiment dient om in beeld krijgen welke mogelijkheden er zijn om de onnodige administratieve lasten in de langdurige zorg zoveel mogelijk weg te nemen. Medio 2011 is aan zorgaanbieders gevraagd meldingen te doen van regels waar zij last van hebben en om voorstellen in te dienen voor het experimenteren met een regelarme werkwijze. Vanuit het bovengenoemde verzoek kwamen ongeveer 700 meldingen binnen (TK 31 765, nr. 53). Ook zijn er meer dan 100 experimenteervoorstellen bij VWS binnengekomen.

Ten aanzien van de meldingen hebben medewerkers van VWS met alle melders contact opgenomen. Op de website van In Voor Zorg (http://www.invoorzorg.nl/ ) staat beschreven wat er met de meldingen is gedaan. Een van de onderwerpen die is opgepakt naar aanleiding van de meldingen van zorgaanbieders is het Jaardocument Maatschappelijke Verantwoording (JMV), het gebundelde verantwoordingsdocument voor zorginstellingen. Vanaf 1 januari 2013 hoeven instellingen gemiddeld nog maar de helft van het oorspronkelijke aantal vragen in te vullen (TK 30 597, nr. 255). Tevens wordt het model «Zorgplan = zorgrealisatie» landelijk geïntroduceerd, zijn er versimpelingen gerealiseerd bij de AWBZ-brede zorgregistratie (AZR), zoals het verbeteren van de afspraken over ketensamenwerking en het verminderen van te versturen berichten. Naast acties op de korte termijn wordt gewerkt aan een meerjarenplan (2013–2016) gericht op modernisering van de informatievoorziening in de AWBZ (iAWBZ). In de loop van 2013 komt er een einde aan de dubbele productieverantwoording van de zorgaanbieder aan het zorgkantoor. Ook is naar aanleiding van de meldingen door zorgaanbieders per september 2012 het inspectiebeleid voor het melden van valincidenten en valcalamiteiten vereenvoudigd.

Uit de experimentvoorstellen zijn eind 2011 de zorgaanbieders geselecteerd die van start konden met hun experiment (TK 31 765, nr. 53). In 2012 hebben de deelnemende zorgorganisaties hun plannen uitgewerkt en is er overleg geweest met de betrokken stakeholders. De plannen van de zorgorganisaties zijn uitgemond in een brief van het ministerie van VWS aan deze organisaties. De meeste experimenten zijn per januari 2013 begonnen en hebben een looptijd van 1 of 2 jaar. De zorgaanbieders Icare, IJsselheem en De Hoven zijn al eerder gestart. Om de experimenten mogelijk te maken is bijvoorbeeld de regelgeving omtrent het zorgindicatiebesluit aangepast, heeft de NZa een beleidsregel «Experiment regelarme instellingen» vastgesteld (TK 31 765, nr. 56) en hebben zorgkantoren en het CIZ hun ICT-systemen aangepast.

Vereenvoudiging indicatiestelling

Een belangrijke vereenvoudiging vanuit het traject In voor Zorg betreft de mogelijkheid voor zorgaanbieders om zelf de indicatie te stellen voor intramurale cliënten van 80 jaar en ouder en deze te melden aan het CIZ. Dit is een pilot voor 2 jaar. Het CIZ monitort hoe de ontwikkeling van de indicatiestelling voor deze groep cliënten verloopt en welke zorg wordt geïndiceerd. Opvallende patronen worden met zorgaanbieders besproken.

Regeldruk in de jeugdzorg

De pilot Tijd voor Jeugd, waarin ruim twintig teams van elf instellingen voor Jeugd- en Opvoedhulp deelnamen, is met mooie resultaten afgerond. Zij werkten met de zogeheten doorbraakmethode aan het slimmer organiseren van hun werk met als doelen: meer tijd voor jeugd, minder papierwerk, en een betere doorstroming van cliënten. Dit leverde veel tijd op, om meer kinderen en hun ouders te helpen én om de kwaliteit van de verleende zorg te verbeteren. Resultaten waren onder andere sterk verkorte wachttijden en behandelduren. De opbrengst van de projecten zijn door het IPO breed onder de provincies verspreid. Provincies zullen dit blijven stimuleren. Ook vanuit VWS worden de resultaten van deze methode onder de aandacht gebracht (TK 31 839, nr. 255).

Instellingen voor jeugd en opvoedhulp leggen elk jaar verantwoording af over de manier waarop zij het jaar ervoor hun geld hebben besteed. In het voorjaar van 2013 doen zij dit voor het eerst met het jaardocument jeugdzorg. Het jaardocument jeugdzorg sluit nauw aan bij het jaardocument zorg. Instellingen die zowel jeugdzorg leveren als zorg die wordt vergoed op grond van de Zorgverzekeringswet of AWBZ, kunnen zich nu dus via één document verantwoorden. Dat scheelt tijd en het bevordert de transparantie van de jeugdzorg.

In de ziekenhuiszorg is met de invoering van de DOT (+/– 4400 zorgproducten) die de dbc’s vervangen (+/– 44.000 behandelcombinaties) een forse administratieve lastenverlaging doorgevoerd. In 2012 is een aantal onderzoeken gestart naar administratieve lasten voor de huisarts en de verlichting daarvan.

Eigen verantwoordelijkheid en eigen kracht

a. Gezonde leefstijl

Een gezonde leefstijl is prominent onderdeel van het beleid van VWS. Belangrijk hierin zijn onder andere zorg en sport in de buurt en informatie op maat om gezonde keuzes eenvoudiger te maken. Bovendien wordt nadrukkelijk ingezet op het stimuleren van een gezonde leefstijl van de jeugd. De organisaties die van VWS subsidie krijgen voor activiteiten op het gebied van leefstijl hebben de prioriteit van hun inzet verlegd: meer inzet op jeugd, minder op actieve gedragsbeïnvloeding van volwassenen. In 2012 is het driejarig programma Jeugdimpuls gezonde leefstijl van start gegaan (TK 32 793, nr. 51) om een gezonde leefstijl van de jeugd te bevorderen via scholen en door inzet van social media. Voor het programma is een bedrag van € 6 miljoen uitgetrokken. De impuls wordt gecoördineerd door het Centrum Gezond Leven (CGL) en uitgevoerd door gezondheids- en onderwijspartners. Het programma is gericht op versterking van goedlopende en/of veelbelovende activiteiten en het creëren van meer samenhang in de uitvoering hiervan. Alle leefstijlthema’s komen binnen dit programma aan de orde, zoals preventie van schadelijk middelengebruik, gezonde voeding, bewegen, seksuele gezondheid en letselpreventie.

Specifieke aandacht binnen preventie gaat uit naar het voorkomen van alcoholmisbruik onder jongeren. Voor een lichaam in ontwikkeling is alcohol extra schadelijk. De overheid wil daarom drankgebruik onder jongeren terugdringen. In 2012 is de nieuwe Drank- en Horecawet aangenomen. Jongeren onder de 16 jaar zijn vanaf 1 januari 2013 strafbaar als ze in de publieke ruimte alcohol aanwezig hebben. Jongeren en ouders worden hierover via voorlichting geïnformeerd. De overheid wijst jongeren en hun ouders hiermee op de risico’s van alcohol. Met de inwerkingtreding van de nieuwe wet gaan gemeenten voortaan toezicht houden op de naleving. In 2012 was de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) hiervoor nog verantwoordelijk.

Het kabinet-Rutte–Asscher voert een restrictief beleid met betrekking tot jongeren en alcohol, waarbij alcohol niet meer wordt verkocht aan jongeren onder de 18 jaar door middel van een wetsaanpassing. Ook is het kabinet voornemens de leeftijdsgrens voor de verstrekking van tabak te verhogen naar 18 jaar.

b. Eigen kracht benutten

Patiënten en gehandicaptenorganisaties

In de Visiebrief «Bundel je kracht, samen sterk», van 20 mei 2011 (TK 29 214, nr. 59) zijn de contouren geschetst van het beleid voor het verstrekken van subsidies aan patiënten- en gehandicaptenorganisaties (pg-organisaties) in lijn met de Kaderregeling VWS-subsidies. Het bij deze visiebrief horende beleidskader is in 2012 aangepast. Met dit aangepaste beleidskader krijgen de patiënten- en gehandicaptenorganisaties tot 2015 de ruimte om zelf te bepalen hoe zij een verdere krachtenbundeling willen realiseren. Het toekomstperspectief blijft er een van cliëntenorganisaties die hun krachten bundelen door bijvoorbeeld samenwerkingsorganisaties. Deze samenwerkingsorganisaties hebben op die manier een brede achterban van mensen met aandoeningen en beperkingen en een zodanige grootte en expertise dat zij een interessante gesprekspartner zijn van verzekeraars, wetenschappelijke verenigingen, universiteiten, kennisinstituten, het Interprovinciaal Overleg (IPO), de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en VWS. Zo kunnen zij zorg en beleid effectief beïnvloeden om deze vanuit het cliëntperspectief te verbeteren. Met het aangepaste kader worden organisaties beloond die al een slag in de gewenste richting van krachtenbundeling hebben gemaakt.

Mantelzorgers

Op 29 maart 2012 is de beleidsbrief mantelzorg aan de Tweede Kamer gestuurd (TK 30 169, nr. 26). Deze beleidsbrief kent drie invalshoeken: het onder de aandacht brengen van het belang van mantelzorg, in het beleid rekening houden met het belang van mantelzorg en de ondersteuning van gemeenten voor mantelzorgers. In 2012 is begonnen met de uitvoering van de beleidsbrief.

Eigen kracht van jongeren versterken

Het kabinet wil jongeren weerbaar maken en stimuleren dat zij hun talenten ontwikkelen en benutten. De afgelopen jaren zijn in een groot aantal gemeenten met het ZonMw-programma «Vrijwillige inzet voor en door jeugd en gezin» goede ervaringen opgedaan in de samenwerking en uitwisseling tussen vrijwilligers(organisaties) gemeenten, jeugdzorg en welzijnswerk op het gebied van actief burgerschap rondom opvoeden en opgroeien. De resultaten zijn juni 2012 in werkconferentie met gemeenten, cliënten en instellingen besproken4. In de «Week van de opvoeding» in oktober 2012 hebben kinderen, jongeren, ouders, vrijwilligers en professionals in meer dan 1400 activiteiten met elkaar gesproken over alledaagse opvoedzaken. Het Nederlands Jeugdinstituut coördineert de landelijke opvoedweek met steun van VWS. Medio 2012 is de vierde periodieke Nederlandse rapportage over de uitvoering van het VN-Kinderrechtenverdrag aan de Tweede Kamer aangeboden. In de rapportage legt Nederland verantwoording af over het gevoerde beleid op het terrein van kinderrechten.

Arbeid en gezondheid

In 2012 is de aandacht ook gericht op arbeid en gezondheid. Met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) is VWS gestart met het Actieplan Gezond Bedrijf met een aantal voorlichtingsbijeenkomsten voor MKB bedrijven (TK 29 544, nr. 388). Er zijn ruim 200 bedrijven geïnformeerd over gezondheid in relatie met werk, 90 daarvan worden begeleid naar een gezonde bedrijfsvoering met gezonde werknemers. Dit aantal zal groeien tot 250 bedrijven. Voor de zorgstandaarden is in opdracht van VWS en SZW een begin gemaakt met de vormgeving van een zorgmodule Arbeid. Deze module is bedoeld als hulpmiddel voor cliënten met chronische aandoeningen en hun zorgverleners om het functioneren in de werksituatie een duidelijke plaats te geven in het behandel- en begeleidingsplan.

c. Governance

Continue verbetering van het stelsel is cruciaal om de ingezette omslag met behoud en verbetering van kwaliteit van de grond te krijgen. Ten aanzien van verbetering van het stelsel staat ook nog het een en ander op stapel: een verbod op verticale integratie en een zorgspecifieke fusietoets. In samenhang met het vergroten van de financiële mogelijkheden van ziekenhuizen zijn dit belangrijke wetsvoorstellen die de ruggengraat van ons zorgstelsel verstevigen.

Zorgspecifieke fusietoets

In mei 2012 heeft de minister van VWS het wetsvoorstel Continuïteit, fusies en opsplitsing naar de Tweede Kamer gestuurd (TK 33 253, nrs. 1 t/m 3). Met dit voorstel eist de overheid een veel grondiger voorbereiding van fusies in de zorg dan tot nu het geval was. Met de zorgspecifieke fusietoets worden instellingen verplicht om alle relevante stakeholders te betrekken en fusies beter te doordenken.

Verticale integratie

Binnen het huidige zorgstelsel is de zorgverzekeraar de inkoper van zorg, is de zorgaanbieder verantwoordelijk voor de kwaliteit van de zorg en kan de verzekerde kiezen bij welke verzekeraar hij zich voor zijn zorgkosten verzekert. Op 10 september 2012 heeft het toenmalige demissionaire kabinet een voorstel voor een wijziging op de Wet marktordening gezondheidszorg bij de Tweede Kamer aangeboden om te voorkomen dat zorgverzekeraars zelf zorg verlenen of zorg laten verlenen door zorgaanbieders waarover zij zeggenschap hebben.

d. Geweld in afhankelijkheidsrelaties

Het kabinetsbeleid ten aanzien van het tegengaan van geweld in afhankelijkheidsrelaties kenmerkt zich door een ketenaanpak. Voorkomen, signaleren, stoppen en het leveren van adequate nazorg zijn hierin de stappen. Dit heeft zich vertaald in een rijksbrede aanpak, bestaande uit drie pijlers: het versterken van de positie van (potentiële) slachtoffers, het gericht opsporen en aanpakken van de daders en het doorbreken van de overdracht van gewelddadig gedrag van generatie op generatie (TK 33 400 XVI, nr. 14).

In augustus 2012 hebben de staatssecretaris van VWS en de minister van VenJ de campagne «Geweld in huiselijke kring» gelanceerd, om iedereen die hiermee te maken krijgt op te roepen hulp of advies te zoeken (TK 28 345, nr. 124). De regierol van gemeenten is versterkt. Sinds de zomer van 2012 wordt het project «Aanpak geweld in huiselijke kring» uitgevoerd. Dit project wordt primair uitgevoerd door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Federatie Opvang, met betrokkenheid van andere partijen. In de loop van 2013 worden de eerste concrete resultaten (waaronder regiovisies en een nieuw financieel verdeelmodel) verwacht. De voorziene decentralisatie van de jeugdzorg naar gemeenten beoogt de regierol van gemeenten verder te versterken. Voort is vanaf 1 oktober 2012 de Hulplijn Seksueel Misbruik actief. De hulplijn is er voor alle slachtoffers (en getuigen) van seksueel misbruik.

Financieel beeld op hoofdlijnen

In 2012 bedroeg de totale overschrijding van de netto-uitgaven binnen het Budgettair Kader Zorg € 0,9 miljard ten opzichte van de startnota. Deze overschrijding is gedeeltelijk al in eerdere budgettaire nota’s gemeld en intertemporeel gecompenseerd door middel van maatregelen uit het begrotingsakkoord 2013. Deze maatregelen staan in de Ontwerpbegroting 2013. De overschrijding van het BKZ in 2012 is in vergelijking met 2011 (€ 2 miljard) en 2010 (€ 1,6 miljard) significant lager.

De overschrijding is het gevolg van zowel mee- en tegenvallers als van beleidsmatige en technische mutaties. Tegenvallers deden zich onder meer voor bij zorg in natura verleend door AWBZ-instellingen (€ 594 miljoen), grensoverschrijdende zorg (€ 235 miljoen) en de geestelijke gezondheidszorg (€ 115 miljoen). De uitgaven bij genees- en hulpmiddelen vielen lager uit (respectievelijk € 827 miljoen en € 116 miljoen), mede door het preferentiebeleid. De overige componenten van de overschrijding worden in het Financieel Beeld Zorg nader toegelicht.

Het kabinet treft maatregelen om ervoor te zorgen dat de collectieve zorguitgaven niet meer stijgen dan is afgesproken. Met de verschillende sectoren binnen de curatieve zorg zijn akkoorden gesloten, waarin afspraken zijn gemaakt over de maximale jaarlijkse uitgavengroei binnen de sector. De definitieve financiële gegevens voor de medisch-specialistische zorg en ziekenhuizen over 2012 zijn op dit moment nog niet bekend, mede door beleidswijzigingen in het afgelopen jaar. In 2012 zijn stappen gezet om de financiële informatievoorziening in de zorg te verbeteren en te versnellen. Hierdoor kan sneller inzicht worden verkregen in de definitieve zorguitgaven binnen een sector of over een bepaalde periode. Tijdige, betrouwbare informatie over de zorguitgaven is immers noodzakelijk voor een betere beheersing daarvan.

In de langdurige zorg zijn in 2012 aangescherpte afspraken gemaakt over de contractering tussen zorgkantoren en zorgaanbieders. De invoering van integrale tarieven zorgt ervoor dat leegstand bij zorgaanbieders steeds minder wordt vergoed.

Realisatie beleidsdoorlichtingen

Realisatie beleidsdoorlichtingen

Artikel	Realisatie			Toelichting
	2010	2011	2012
41 Volksgezondheid
Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) 2010, deelrapport Effecten van preventie	√
Screeningsbeleid				Onderzoek is in 2012 gestart, maar nog niet afgerond.
Euthanasiewet			√	Afgerond (TK 30 486, nr. 4)
Wet medisch -wetenschappelijk onderzoek			√	Afgerond (TK 30 486, nr. 5)
42 Gezondheidszorg
Heroverweging cure	√
IBO curatieve ggz	√
IBO Universitair Medische Centra			√	Afgerond (TK 33 278, nr. 1)
43 Langdurige zorg
Heroverweging care	√
Indicatiestelling		√
Subsidiesystematiek PGO-organisaties		√
Stagefonds		√
Evaluatie AMvB zorgplanbespreking				Onderzoek is in 2012 gestart, maar nog niet afgerond.
44 Maatschappelijke ondersteuning
45 Jeugd
Jeugdstelsel	√
46 Sport en bewegen
Uitvoering Sportbeleid		√
47 Oorlogsgetroffenen en Herinnering WOII

BELEIDSARTIKELEN

Beleidsartikel 41 Volksgezondheid

1. Algemene beleidsdoelstelling

Een goede volksgezondheid, waarbij mensen gezond leven en zo min mogelijk bloot staan aan bedreigingen van hun gezondheid.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

Externe factoren

Veel ziekte overkomt mensen. Maar ziekte is ook vaak te voorkomen. Door burgers zelf en via de wijken, op scholen, in de sport, op het werk en in de zorg. Om de beleidsdoelen te bereiken is samenwerking van belang met andere ministeries, gemeenten, het bedrijfsleven, scholen, werkgevers en werknemers, zorgverzekeraars en -aanbieders (beroepsgroepen), maatschappelijke organisaties en de sportsector.

Het nationale preventiebeleid is deels afhankelijk van ontwikkelingen in EU-verband of op mondiaal niveau. Nederland is actief op het terrein van voedsel- en productveiligheid, gezonde voeding en infectieziektebestrijding in EU- en WHO-verband.

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene beleidsdoelstelling

Indicator (outcome)

	2000	2003	2005	2007	2008	2009	2010	2011	Streefwaarde 2012
1. Absolute levensverwachting in jaren:
– mannen	75,5	76,2	77,2	78,0	78,3	78,5	78,8	79,2	≥ 78,8
– vrouwen	80,6	80,9	81,6	82,3	82,3	82,6	82,7	82,9	≥ 82,7
2. waarvan jaren in goed ervaren gezondheid:
– mannen	61,5	62,4	62,5	64,7	63,7	65,3	63,9	63,7	≥ 65,3
– vrouwen	60,9	61,6	61,8	63,4	63,5	63,8	63,0	63,3	≥ 63,8

2. Budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

	Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Vastgestelde begroting 2012	Verschil
Verplichtingen	701.607	1.058.043	698.233	463.968	589.756	618.733	– 28.977
Uitgaven	596.957	794.490	792.763	626.037	602.298	630.570	– 28.272
41.1 Het voorkomen van gezondheidsschade door onveilig voedsel en onveilige producten	80.324	80.341	80.418	69.969	80.370	77.530	2.840
41.2 Er is een doelmatig systeem van publieke gezondheidszorgvoorzieningen dat bijdraagt aan een betere volksgezondheid	162.526	162.355	208.969	202.007	167.050	153.455	13.595
41.3 De vermijdbare ziektelast neemt af door een goede bescherming tegen infectieziekten en preventie van chronische ziekten	290.412	488.648	445.668	297.013	298.193	343.257	– 45.064
41.4 Het bevorderen van ethisch verantwoord handelen in de gezondheidszorg en bij medisch-wetenschappelijk onderzoek	16.050	16.958	16.986	18.324	18.351	17.536	815
41.5 Meer mensen kiezen voor een gezonde leefstijl	47.645	46.188	40.722	38.724	38.334	38.792	– 458
Ontvangsten	14.200	12.933	17.234	10.277	21.135	9.710	11.425

In onderstaande toelichting worden de opmerkelijke verschillen tussen de budgettaire raming en de realisatie in het verslagjaar toegelicht.

Uitgaven

41.1 Het voorkomen van gezondheidsschade door onveilig voedsel en onveilige producten

41.2 Een doelmatig systeem van publieke gezondheidszorgvoorzieningen dat bijdraagt aan een betere volksgezondheid

41.3 Minder vermijdbare ziektelast door een goede bescherming tegen infectieziekten en preventie van chronische ziekten

41.4 Het bevorderen van ethisch verantwoord handelen in de gezondheidszorg en bij het medisch-wetenschappelijk onderzoek

41.5 Meer mensen kiezen voor een gezonde leefstijl

Er is geen opmerkelijk verschil tussen de budgettaire raming en de realisatie.

Ontvangsten

3. Operationele doelstellingen

41.1 Het voorkomen van gezondheidsschade door onveilig voedsel en onveilige producten

Doelbereiking

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft in 2012 activiteiten uitgevoerd ter handhaving en verbetering van het huidig beschermingsniveau van de consument met betrekking tot voedsel- en productveiligheid. Een voorbeeld hiervan is het onderzoek naar de met salmonella besmette zalm in oktober 2012. Het jaarverslag 2012 van de NVWA zal binnenkort aan de Tweede Kamer worden aangeboden.

Daarnaast heeft het kabinet een rol in het signaleren en beoordelen van risico’s bij nieuwe voedingsmiddelen en nieuwe technologieën, zoals nanotechnologie. Doel is het beschermen van de consument tegen de eventuele risico’s van nanotechnologie in levensmiddelen en producten. Het RIVM heeft in 2012 verder onderzoek verricht naar de aanwezigheid van nanodeeltjes in het lichaam. De resultaten zullen begin 2013 bekend worden gemaakt. Vanuit Nederland wordt samen met nog tien andere lidstaten inzet gepleegd om meer urgentie bij de Europese commissie te bewerkstelligen voor geharmoniseerde regelgeving op het terrein van nanotechnologie.

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

Voor deze operationele doelstelling is geen indicator opgenomen. Reden hiervoor is dat de resultaten van dit beleidsterrein niet goed aan één of enkele indicatoren te relateren zijn.

41.2 Een doelmatig systeem van publieke gezondheidszorgvoorzieningen dat bijdraagt aan een betere volksgezondheid

Doelbereiking

Om te anticiperen op (dreigende) volksgezondheidsproblemen heeft het kabinet in 2012 activiteiten uitgevoerd ter handhaving en verbetering van het systeem van publieke gezondheidszorg.

Bevorderen van effectieve landelijke, regionale en lokale voorzieningen voor publieke gezondheidszorg

Onderdeel van de implementatie van de landelijke nota Gezondheidsbeleid (TK 32 793, nr. 1 en 2) was het voeren van een dialoog met wethouders volksgezondheid over de kansen en belemmeringen van het landelijk gezondheidsbeleid. In deze dialoog zijn ook de mogelijkheden van ondersteuning ten behoeve van het versterken van het lokaal gezondheidsbeleid in de gemeenten aan de orde geweest. Dit heeft mede geresulteerd in de organisatie van regionale verdiepingsbijeenkomst op thema’s zoals mogelijkheden van preventief beleid rond het gebruik van alcohol bij jongeren, de mogelijkheden van de verbinding tussen verschillende gemeentelijke beleidsterreinen en gezondheid en de mogelijkheden van publiekprivate samenwerking tussen gemeente en zorgverzekeraars.

Bevorderen van een effectieve jeugdgezondheidszorg

Om toegerust te zijn op de veranderingen in de samenleving wordt gewerkt aan de vernieuwing van de Jeugdgezondheidszorg (JGZ). In dat kader heeft het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ) begin 2012 de Handreiking voor Flexibilisering in de JGZ gepubliceerd. Via ZonMw is het programma «Richtlijnen Jeugdgezondheid» gefinancierd. In 2012 zijn via dit ZonMw programma vijf richtlijnen afgerond, tien richtlijnen zijn nog in ontwikkeling. Doel is de ontwikkeling van multidisciplinaire richtlijnen voor professionals in de jeugdgezondheid (JGZ), om zo de fysieke, psychische en sociale ontwikkeling van jeugd te bevorderen en veilig te stellen daar waar deze ontwikkeling wordt bedreigd.

Eind 2012 werkten op één na alle JGZ-organisaties met digitale dossiers6. In 2012 zijn voorbereidingen getroffen voor de digitale overdracht van JGZ-dossiers tussen JGZ-organisaties (bijvoorbeeld bij verhuizing van een kind). Vanwege het nog niet beschikbaar hebben van een passende infrastructuur voor de overdracht heeft dit traject vertraging opgelopen.

Verbeteren van de paraatheid van zorgvoorzieningen voor grootschalig optreden bij crises en rampen

Aan zes ziekenhuizen is opdracht verstrekt weerstandsverhogende maatregelen te treffen in het kader van het project weerstandsverhoging onderzoeksinstellingen CBRN (chemische, biologische of radiologische/nucleaire stoffen).

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

De voortgang van het beleid wordt gemeten met de volgende indicatoren:

Indicator (output)

	2007	2008	2009	2010	2011	Streefwaarde 2012	Realisatie 2012
1. Percentage gemeenten met een tweede nota gezondheidsbeleid	14%	45,8% (juli)	71,2% (juli)	90,5% (dec.)	–	–	–
2. Percentage gemeenten met een derde nota gezondheidsbeleid	–	–	–	–	–	15%	25%
3. Congruentie GGD’en / GHOR met veiligheidsregio’s	68% (mei)	–	76% (jan.)	80% (jan.)	88% (jan.)	100%	88%
4. Iedere regio één directeur publieke gezondheid voor zowel GGD als GHOR	–	–	–	–	–	100%	96%

41.3 Minder vermijdbare ziektelast door een goede bescherming tegen infectieziekten en preventie van chronische ziekten

Doelbereiking

Resistentievorming tegen bepaalde antibiotica is een zorgwekkende ontwikkeling. Naast veel maatregelen in de veterinaire sector, die samen met het ministerie van Economische Zaken zijn ingesteld, is dit jaar ook gestart met een landelijke signaleringsoverleg voor uitbraken met resistente pathogenen. De eerder ingestelde zoönose signaleringsstructuur heeft geleid tot een betere samenwerking tussen humane en veterinaire partijen.

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

De voortgang van het beleid wordt gemeten met de volgende indicatoren:

Indicatoren (output)

	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	Streef waarde 2012
1. Vindpercentage seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) bij de soa-poli’s van de GGD	12,8%	13,3%	12,7%	13,2%	13,2%	13,7%	14,3%	≥ 14%
2. Percentage deelname aan Rijksvaccinatieprogramma	95,8%	94,3%	94,0%	94,5%	95,2%	95,0%	95,4%	≥ 95%
3. Percentage deelname aan griepvaccinatieprogramma (seizoensgriep)	76,9%	74,5%	73,5%	71,5%	70,4%	68,9%	65,7%	≥ 72%
4. Percentage deelname aan Bevolkingsonderzoek borstkanker	81,7%	81,9%	82,4%	82,0%	81,5%	80,7%	–	≥ 83%
5. Percentage deelname aan Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker	65,5%	66,0%	66,6%	66,0%	64,6%	63,9%	64,2%	≥ 65%
6. Percentage deelname aan hielprik	–	99,9%	99,9%	99,8%	99,8%	99,7%	–	≥ 99%

Kengetal

	1994	2000	2004	2007
Aantal patiënten diabetes mellitus	306.000	414.000	609.000	740.000

41.4 Het bevorderen van ethisch verantwoord handelen in de gezondheidszorg en bij het medisch-wetenschappelijk onderzoek

Doelbereiking

Er hebben diverse evaluatieonderzoeken van medisch-ethische wetgeving plaatsgevonden, zoals evaluatie van de Euthanasiewet, de Wet Medisch wetenschappelijk onderzoek met mensen, de Embryowet en de Wet Donorgegevens kunstmatige bevruchting. Op deze evaluaties wordt in 2013 een kabinetsstandpunt aan de Tweede Kamer toegestuurd. Daarnaast is onder meer de financieringssystematiek van abortusklinieken verder genormaliseerd en zijn de toetsingscommissies euthanasie financieel ondersteund om de achterstanden – ontstaan door het gestegen aantal meldingen – voor een belangrijk deel terug te dringen (TK 32 647, nr. 15).

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

Voor deze operationele doelstelling is geen indicator opgenomen. Reden hiervoor is dat de resultaten van dit beleidsterrein niet goed aan één of enkele indicatoren te relateren zijn.

41.5 Meer mensen kiezen voor een gezonde leefstijl

Doelbereiking

Mensen maken hun eigen leefstijlkeuzes. Het kabinet heeft in 2012 diverse instrumenten ingezet ter bevordering van een gezonde leefstijl en gezonde voeding, ter voorkoming van overgewicht en obesitas en van gezondheidsschade door ongevallen en gericht op het ontmoedigen van alcohol, roken en drugs.

Instrumenten ter bevordering van een gezonde leefstijl

Instrumenten ter bevordering van gezonde voeding

Ter bevordering van een gezond voedingsaanbod is ingezet op kennisontwikkeling en monitoring. Begin 2012 is op basis van de voedselconsumptiepeiling een rapport gepubliceerd door het RIVM (RIVM rapport 35005007) dat de zoutconsumptie in Nederland in kaart brengt. Met dit soort informatie wordt het bedrijfsleven gestimuleerd hun producten te verbeteren, met name wat betreft zout en verzadigd vet. In februari 2013 is een brief aan de Kamer gestuurd over de voortgang op dit vlak (TK 31 532, nr. 95).

Instrumenten ter voorkoming van overgewicht

Instrumenten gericht op het ontmoedigen van roken, alcohol en drugs

Instrumenten ter voorkoming van gezondheidsschade door ongevallen

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

De voortgang van het beleid wordt gemeten met onderstaande indicatoren. Indicatoren over sport en bewegen staan vermeld in artikel 46.

Indicator (outcome)

	2001	2007	2008	2009	2010	2011	Streefwaarde 2012
1. Het percentage niet-rokers ≥ 15 jaar	–	72%	73%	72%	73%	75%	≥ 73%
2. Overgewicht bij volwassenen	–	–	–	–	47%	48,1%	≤ 47%
3. Overgewicht bij kinderen leeftijd 2–8 jaar	–	–	–	–	14,5%	12,0%	≤ 14,5%
4. Overgewicht bij kinderen leeftijd 9–17 jaar	–	–	–	–	10,3%	12,9%	≤ 10,3%
5. Obesitas bij volwassenen	–	–	–	–	11%	11,4%	≤ 11%
6. Obesitas bij kinderen leeftijd 2–8 jaar	–	–	–	–	3,9%	3,7%	≤ 3,9%
7. Obesitas bij kinderen leeftijd 9–17 jaar	–	–	–	–	2,4%	2,0%	≤ 2,4%
8. Het percentage mensen in algemene bevolking (12 jaar en ouder) dat niet zwaar drinkt.	–	89,3%	90,0%	89,6%	89,6%	90,6%	≥ 91,1%
9. Het percentage 12–15 jarigen dat nog nooit alcoholhoudende drank heeft gedronken	–	25,6%	–	36,5%	35,0%	38,4%	≥ 38%
10. Aantal problematische verslaafden aan opiaten per 1.000 inwoners	3,1	–	1,6	–	–	–	≤ 1,6
11. Aantal spoedeisende hulpbehandelingen in ziekenhuizen door privéongevallen en sportblessures	700.000	650.000	650.000	640.000	600.000	610.000	630.000

Beleidsartikel 42 Gezondheidszorg

1. Algemene beleidsdoelstelling

Een goed werkend en innoverend zorgstelsel gericht op een optimale combinatie van kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid voor de burger.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

Externe factoren

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene beleidsdoelstelling

2. Budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

	Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Vastgestelde begroting 2012	Verschil
Verplichtingen	7.426.886	7.729.181	14.033.892	9.488.947	8.635.042	8.139.946	495.096
Uitgaven	7.006.582	7.564.451	13.899.056	9.227.181	9.368.619	8.163.594	1.205.025
42.1 De positie van de burger in het zorgstelsel wordt versterkt	370	1.532	3.787	1.307	1.027	929	98
42.2 Zorgaanbieders worden gestimuleerd om het door de burger gewenste zorgaanbod te realiseren	1.117.893	1.266.005	1.298.696	1.348.231	1.412.077	1.431.107	– 19.030
42.3 Zorgverzekeraars bieden alle burgers een betaalbaar verzekerd pakket voor noodzakelijke zorg aan	5.888.319	6.296.914	12.596.573	7.816.612	7.866.297	6.687.049	1.179.248
42.4 De burgers van Caribisch Nederland kunnen gebruik maken van voorzieningen voor zorg en welzijn	0	0	0	61.031	89.218	44.509	44.709
Ontvangsten	435.543	527.998	771.192	736.801	792.778	22.926	769.852

In onderstaande toelichting worden de opmerkelijke verschillen tussen de budgettaire raming en de realisatie in het verslagjaar toegelicht.

Uitgaven

42.1 De positie van de burger in het zorgstelsel wordt versterkt

De gerealiseerde uitgaven bedragen circa € 1,0 miljoen. Op deze doelstelling zijn in 2012 meer activiteiten (€ 0,1 miljoen) gerealiseerd dan oorspronkelijk geraamd. Dit betreft de uitloop van projecten Zichtbare Zorg die in 2011 zijn gestart.

42.2 Zorgaanbieders worden gestimuleerd om het door de burger gewenste zorgaanbod te realiseren

42.3 Zorgverzekeraars bieden alle burgers een betaalbaar verzekerd pakket van noodzakelijke zorg aan

42.4 De burgers van Caribisch Nederland kunnen gebruik maken van voorzieningen voor zorg, jeugd en welzijn

Ontvangsten

3. Operationele doelstellingen

42.1 De positie van de burger in het zorgstelsel wordt versterkt

Doelbereiking

In 2012 is de positie van de burger in het zorgstelsel versterkt door informatie over zorgaanbieders en zorgverzekeraars beter toegankelijk en vergelijkbaar te maken en de rechtspositie van de burger in het zorgstelsel te verbeteren.

De activiteiten die ondernomen zijn op dit gebied staan beschreven in artikel 43 onder operationele doelstelling 1.

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

In eerdere jaren werd het aantal aandoeningen vermeld, waarvan burgers op www.kiesbeter.nl kunnen zien welke kwaliteit ziekenhuizen bieden. Deze indicator is niet meer opgenomen in de begroting en jaarverslag 2012, omdat het aantal aandoeningen waarvoor indicatoren is ontwikkeld geen indicatie is van de transparantie van de sector.

42.2 Zorgaanbieders worden gestimuleerd om het door de burger gewenste zorgaanbod te realiseren

Doelbereiking

In 2012 zijn zorgaanbieders gestimuleerd om het door de burger gewenste zorgaanbod te realiseren. Het kabinet heeft ingezet op het versterken van de kwaliteit en veiligheid van het zorgaanbod, het vergroten van de toegankelijkheid van het zorgaanbod en het verbeteren van de randvoorwaarden voor innovatie van de zorg.

Kwaliteit en veiligheid van het zorgaanbod

Kwaliteitsinstituut

Veiligheidsprogramma’s

Veilige genees- en hulpmiddelen

De implementatie van richtlijn 2011/62/EU is samen met fabrikanten, groothandelaren en apotheekhouders en met de verschillende toezichthouders (Inspectie voor de Gezondheidszorg, douane, Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit) in 2012 ter hand genomen. De doelstelling van deze richtlijn is het verhinderen dat vervalste geneesmiddelen in de legale distributieketen van geneesmiddelen komen. De implementatie vereist afstemming binnen Europa en via de Europese Commissie afstemming met derde landen zoals China en India (belangrijke leveranciers van grondstoffen en geneesmiddelen). In 2012 is vooral aandacht geschonken aan het vergroten van bewustwording bij professionals (voornamelijk artsen, apothekers). De samenwerking tussen het Openbaar Ministerie en de Inspectie voor de Gezondheidszorg heeft er toe geleid dat in 2012 enkele zaken aan de rechter zijn voorgelegd. In 2012 is een meldmaand «vervalste en niet-wetsconforme hulpmiddelen» gehouden. Na onderzoek door de IGZ bleek het bij alle 30 meldingen niet te gaan om vervalsingen.

In 2012 is samen met veldpartijen gewerkt aan het beter inbedden van de veilige toepassing van medische technologie in de praktijk. Mede door de incidenten met de PIP borstimplantaten is dit onderwerp ook hoog op de Europese agenda beland. De Europese Commissie heeft een actieplan opgesteld, waarin Nederland zich goed kan vinden. Een aanzet is gedaan voor het opzetten van een implantatenregister.

Zwangerschap en geboorte

Familievertrouwenspersoon

De Landelijke Stichting Familievertrouwenspersonen (LSFVP) moet er voor zorgen dat er een landelijke dekking is voor de familievertrouwenspersonen binnen de instellingen geestelijke gezondheidszorg (ggz). Eind 2012 hebben 54 van de 125 ggz-instellingen in Nederland een detacherings-/samenwerkingsovereenkomst getekend11. Daarnaast is er een landelijke hulp- en advieslijn. De hulplijn is ter ondersteuning van mensen die geen toegang hebben tot een familievertrouwenspersoon via hun ggz-instelling of die nog niet in contact zijn met een ggz-instelling.

Toegankelijk zorgaanbod

Basiszorg dichtbij en toegankelijk

Een van de instrumenten om versterking van zorg dichtbij te bereiken is ervoor te zorgen dat de bekostiging van de huisartsenzorg en de geïntegreerde zorg deze verschuivingen ondersteunt. Dat vraagt aanpassingen in de huidige bekostigingswijze en daarover zijn in 2012 adviezen uitgebracht door de NZa, de IGZ en de Evaluatiecommissie Integrale Bekostiging (TK 32 620, nrs. 67 en 73). Deze adviezen vormen de basis voor een voorstel in 2013 voor de nieuwe, toekomstbestendige bekostiging van huisartsenzorg.

In juni van 2012 is met vertegenwoordigers van zorgaanbieders, beroepsverenigingen en zorgverzekeraars het bestuurlijk akkoord toekomst geestelijke gezondheidszorg (ggz) afgesloten voor de periode 2013–2014 (TK 25 424, nr. 183). In dit akkoord is onder meer afgesproken de basis ggz te versterken.

Arbeidsmarktbeleid en opleidingen

Om in de toekomst aan de groeiende zorgvraag te kunnen voldoen is in 2012 voor de vijf langjarige opleidingen12 de instroom van 695 studenten bekostigd en voor 368 studenten het behalen van het diploma. Voor de acht korter durende opleidingen13 is het diploma bekostigd voor 1.285 studenten. In 2012 is de opleidingcapaciteit van de hbo-masteropleidingen tot physician assistant en verpleegkundig specialist uitgebreid van een instroom van 400 naar 550 per jaar.

Met het regionaal arbeidsmarktbeleid zijn in 2012 in 28 regio’s initiatieven gestart gericht op versterking van het strategisch arbeidsmarktbeleid in de regio, het (beter) kwalificeren van het zorgpersoneel, het stimuleren van instroom en behoud van zorgpersoneel en het anders werken in de zorg.

In maart 2012 hebben de minister en staatssecretaris van VWS het actieplan «Veilig Werken in de Zorg» aan de Tweede Kamer aangeboden (TK 29 282, nr. 150), mede namens de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en de minister van Veiligheid en Justitie (VenJ). Hierin zijn maatregelen uiteengezet om de veiligheid van zorgverleners te vergroten.

Orgaandonatie

Het jaar 2012 stond in het teken van continuering van het huidige beleid dat is gebaseerd op de voorstellen uit het Masterplan Orgaandonatie (TK 28 140, nr. 48). De voorlichtingscampagne «Nederland zegt Ja» liep door in 2012. Daarnaast is een aantal verbetervoorstellen voor donorwerving in ziekenhuizen landelijk geïmplementeerd. In 2012 groeide het aantal postmortale transplantaties ten opzichte van 2011 met 9% tot 73714, waarmee ten opzichte van het gemiddelde van de jaren 2005–2007 (635) in 2012 een stijging van 16% is gerealiseerd. Daarmee is de doelstelling voor 2012 (700 postmortale transplantaties) ruimschoots gerealiseerd en blijft de doelstelling om in 2013 25% meer postmortale transplantaties te verrichten bij een gelijkblijvend donorpotentieel ten opzichte van het gemiddeld aantal (635) van 2005–2007, in zicht.

Pakketmaatregelen

Innovatie curatieve zorg

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

De voortgang van het beleid wordt gemeten met de volgende indicatoren:

Indicatoren (outcome)

	2011	Streefwaarde 2012	Realisatie 2012
1. Percentage huisartsen dat de CQ1-index meet	Voorbereiding	Voorbereiding	Pilot door Stichting Miletus loopt
2. Aantal verwijzingen van huisartsen naar de tweedelijn (per 1.000 patiënten)	200 (2009)	174	199 (2011)
3. Aantal multidisciplinaire samenwerkingsverbanden in de eerste lijn	1.782 (2009)	1.800	1.837
4. Ontwikkeling ketenzorgindicatoren	Data2 beschikbaar op zorgniveau voor diabetes mellitus	Data beschikbaar op zorgniveau voor diabetes mellitus, COPD en cardiovasculair risicomanagement	Data voor diabetes en COPD beschikbaar en gepubliceerd
5. Aantal vermijdbare incidenten in ziekenhuizen	30.000 (2004)	15.000	Data komen eind 2013 beschikbaar (onderzoek EMGO/NIVEL)
6. Vermijdbare sterfte in ziekenhuizen (meting bij huidige stand technologie)	1.735 (2004)	900	Data komen eind 2013 beschikbaar (onderzoek EMGO/NIVEL)
7. Percentage ambulances dat binnen 15 minuten ter plaatse is bij spoed/ levensbedreigende situaties	92% (2009)	≥ 95%	93,3% (2011)
8. Percentage poliklinieken waar je binnen drie weken een afspraak hebt	74,3% (2009)	80%	86,4%
9. Percentage ziekenhuizen dat de ICD-103 heeft ingevoerd bij de registratie van diagnosen	5%	30%	45%
10. Uitgavengroei honoraria medisch specialisten exclusief loon- en prijsbijstelling	bestuurlijke afspraken	≤ 2,5%	–
11. Uitgavengroei ziekenhuizen exclusief loon- en prijsbijstelling	bestuurlijke afspraken	≤ 2,5%	–
12. Aantal transplantaties (exclusief transplantaties met levende donoren)	650	700	737
13. Percentage ggz-instellingen waar een familievertrouwenspersoon beschikbaar is	40%	60%	59%
14. Percentage ggz-instellingen dat de CQ-index meet
– Ambulant	Verplicht 75%	Verplicht > 90%	–
– Klinisch/langdurig	Facultatief	Verplicht > 30%	–
15. Score ggz-instellingen op de indicator «bejegening patiënten»4
– Ambulant	Stabilisatie gemiddelde	Stabilisatie gemiddelde	–
– Klinisch/langdurig	Facultatief	Verplicht /nulmeting	–

Kengetal

	2009
Percentage burgers dat binnen 4 weken een afspraak heeft voor aanmelding bij een tweedelijns ggz-aanbieder	72%

Kengetal

	2008	2009	2010	2011	2012
1. Aantal personen dat instroomt in het eerste jaar van de huisartsenopleiding	538	582	588	629	702
2. Aantal personen dat instroomt in het eerste jaar van de opleiding tot medisch specialist	950	1.059	1.057	1.209	1446

Kengetal

	2008	2009	2010	2011
1. Werkgelegenheidsontwikkeling Zorg en Welzijn	2,70%	4,50%	4,70%	1,90%
2. Vacaturegraad in zorg en welzijn	23	16	14	13
3. Aantal leerlingen in zorg en welzijn opleidingen (mbo en hbo)	251.000	260.000	268.000	–
4. Instroom onderwijssector zorg en welzijn (mbo en hbo)	0,80%	5,20%	2,70%	1,50%
5. Netto verloop verpleegkundig, verzorgend en agogisch personeel	4,00%	4,10%	–	–
6. Ziekteverzuim (1e ziektejaar)	5,00%	4,90%	4,80%	–

42.3 Zorgverzekeraars bieden alle burgers een betaalbaar verzekerd pakket van noodzakelijke zorg aan

Doelbereiking

In 2012 hebben zorgverzekeraars alle burgers een betaalbaar verzekerd pakket van noodzakelijke zorg aangeboden met een goede prijs-kwaliteitverhouding. Het kabinet heeft zich hiervoor ingezet door onderstaande instrumenten in te zetten.

Instrumenten op het terrein van verzekerd pakket

Uit de marktscan zorgverzekeringsmarkt 2012 (bijlage bij TK 29 689, nr. 420) van de NZa blijkt dat polissen met gecontracteerde zorg een significant deel van de zorgverzekeringsmarkt uitmaken. 87% van de verzekerden heeft een polis met (deels) gecontracteerde zorg, dit kan een natura-, combinatie- of restitutiepolis betreffen. Ook blijkt dat de vergoeding voor niet gecontracteerde zorg afneemt. In 2012 zijn wederom meer verzekerden van zorgverzekeraar gewisseld; 6,0% ten opzichte van 5,5% in 2011. De trend in de toename in het percentage collectief verzekerden heeft zich voortgezet. Inmiddels is ruim tweederde van de verzekerden collectief verzekerd. Een opvallende ontwikkeling is de stijging van de collectiviteitskorting voor internetpolissen, die bedraagt inmiddels gemiddeld 9%. Daarnaast lijken mensen kostenbewuster te worden, meer mensen kiezen voor een vrijwillig eigen risico en minder mensen voor een aanvullende verzekering. In 2012 zijn er nog negen verzekeringsconcerns van in totaal 26 risicodragende zorgverzekeraars. Uit de marktscan blijkt dat de marges onder druk staan. De NZa spreekt in de marktscan van een concurrerende markt ondanks de toegenomen marktconcentratie.

Instrumenten voor bekostiging(ssystematiek)

Bestuurlijk hoofdlijnenakkoord ziekenhuiszorg

Prestatiebekostiging

Beheersmodel medisch-specialistische zorg

Het kabinet heeft met ingang van 1 januari 2012 een beheersmodel medisch specialisten ingevoerd. Directe aanleiding voor het invoeren van het beheersmodel lag in de grote overschrijdingen bij de vrijgevestigd medisch specialisten in de jaren ervoor. Met het beheersmodel is de macrobeheersbaarheid geborgd, doordat instellingen een honorariumplafond krijgen voor de honoraria van vrijgevestigd medisch specialisten. De Raad van Bestuur en de specialisten maken binnen de instelling afspraken over de honoraria. Tegen de achtergrond van de gemaakte bestuurlijke afspraken kunnen met het beheersmodel de beschikbare middelen eerlijker over specialismen en specialisten worden verdeeld en kan kwaliteit en doelmatigheid van zorg beter worden beloond. Het beheersmodel dient als tijdelijk overgangsmodel naar integrale prestatiebekostiging voor medisch specialistische zorg vanaf 2015.

Het programma «Goed Gebruik Geneesmiddelen» is in 2012 voortvarend bij ZonMw van start gegaan. Het doel van dit programma is dat beschikbare geneesmiddelen effectiever en veiliger worden ingezet. Betere inzet en gebruik van geneesmiddelen is in het belang van de patiënt, de zorgverlener, de overheid en private partijen, zoals de farmaceutische industrie en zorgverzekeraars. In opdracht van VWS zijn in dit programma enkele specifieke projecten gestart onder andere in het kader van de nieuwe antistollingsmedicatie (NOAC’s).

Doelmatig voorschrijven van geneesmiddelen

Doelmatig voorschrijven betekent adequaat voorschrijven van geneesmiddelen bij de mensen die dat nodig hebben en terughoudend zijn in voorschrijven als de te verwachten winst beperkt is. Doelmatig is ook kostenbewust handelen: generieke middelen waar het kan, spécialités waar het moet. In het Hoofdlijnenakkoord Medisch Specialistische Zorg zijn aanvullende afspraken gemaakt over doelmatig voorschrijven. Ondanks de inzet vanuit de Orde van Medisch Specialisten (OMS) en wetenschappelijke verenigingen om € 30 miljoen opbrengst te realiseren door doelmatiger voor te schrijven, is deze opbrengst in 2012 niet geheel gerealiseerd. Daarom is in 2012 besloten dat op de budgetten voor medisch specialistische zorg voor 2013 een korting wordt doorgevoerd. De insteek en verdere aanpak voor 2013 zijn onderwerp van gesprek tussen de Orde van Medisch Specialisten en VWS. Met de Landelijke Huisartsenvereniging (LHV) is in 2012 een nieuw convenant overeengekomen, waarin is bepaald dat met het doelmatiger voorschrijven van geneesmiddelen een opbrengst wordt gerealiseerd van € 50 miljoen in 2013. De voortgang en ontwikkeling wordt door VWS gemonitord.

Extramurale farmaceutische zorg

Vanaf 1 januari 2012 gelden er vrije tarieven en nieuwe prestatiebeschrijvingen voor extramurale farmaceutische zorg. Apotheekhoudenden en zorgverzekeraars maken nu onderlinge afspraken over zo goed mogelijke zorg en de vergoeding daarvan. De introductie van vrije tarieven wordt gemonitord. Zo heeft de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) begin 2012 hierover al een eerste quickscan15 uitgebracht. In 2013 volgt de feitelijke Marktscan Farmacie 2012. In aanvulling op deze marktscan zijn eind 2012 een tweetal «verkenners» aangesteld die de ontwikkelingen en de mogelijke implicaties en vooruitzichten voor de gehele extramurale farmaceutische sector (dus in een breder verband dan de marktscan) zullen schetsen.

Tweedelijns curatieve geestelijke gezondheidszorg

In 2012 zijn (mede aan de hand van een door de NZa opgesteld plan van aanpak) de voorbereidingen getroffen voor een verantwoorde, sectorbrede invoering van dbc-(diagnose-behandelcombinatie)bekostiging in de tweedelijns curatieve geestelijke gezondheidszorg (ggz) per 2013 (TK 25 424, nr. 160 en nr. 175). De invoering van dbc-bekostiging in de tweedelijns curatieve ggz is onderdeel van een brede beleidsagenda voor de curatieve ggz voor de jaren 2013 en 2014. Over de uitvoering van die brede beleidsagenda is op 18 juni 2012 een bestuurlijk akkoord gesloten met de belangrijkste partijen in het ggz-veld (TK 25 424, nr. 183). Met de afspraken uit het bestuurlijk akkoord is invulling gegeven aan de randvoorwaarden voor een verantwoorde invoering van dbc-bekostiging in de tweedelijns curatieve ggz per 2013.

Mondzorg

In 2011 is besloten om per 1 januari 2012 een driejarig experiment te starten met vrije tarieven in de mondzorg. Na het uitkomen van de Marktscan Mondzorg van de NZa in juni 2012 (TK 32620, nr. 66) bleek dat er een aantal ongewenste ontwikkelingen was. Dit waren onder andere een zeer lage contracteergraad en een aanzienlijke stijging van tarieven van behandelingen. Dit is middels een brief op 25 juni 2012 (TK 32 620, nr. 66) aan de Tweede Kamer gecommuniceerd. Met aanname van de motie-Kuiken (TK 32 620 nr. 68) op 5 juli 2012 is op verzoek van de Tweede Kamer het experiment met vrije prijzen in de mondzorg stopgezet en zijn per 1 januari 2013 weer gereguleerde tarieven in de vorm van maximum tarieven ingevoerd in de mondzorg.

Beheer en toezicht stelsel

Financiële maatregelen

De financiële maatregelen die in 2012 zijn genomen met betrekking tot het Budgettair Kader Zorg staan toegelicht in het Financieel Beeld Zorg.

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

Indicatoren(outcome)

	2011	2012
1. Aantal onverzekerden eind december bij het CVZ	58.000	32.000
2. Aantal wanbetalers eind december bij het CVZ	318.000	300.000

Kengetal

	2007	2008	2009	2010	2011	2012
1. Beheerste ontwikkeling gemiddelde nominale premie Zvw in €	1.103	1.053	1.064	1.110	1.210	1.256
2. Beheerste ontwikkeling bruto schadelast, bedragen x € 1 miljard)	26,4	31,5	34,0	35,6	35,6	37,0

42.4 De burgers van Caribisch Nederland kunnen gebruik maken van voorzieningen voor zorg, jeugd en welzijn

Doelbereiking

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

Voor deze operationele doelstelling is geen indicator of kengetal opgenomen, omdat het hier gaat om nieuw beleid en ervaringscijfers ontbreken.

Beleidsartikel 43 Langdurige zorg

1. Algemene beleidsdoelstelling

Zorgen dat voor mensen met een langdurige of chronische aandoening van lichamelijke, verstandelijke of psychische aard zorg van goede kwaliteit beschikbaar is en dat deze zorg tegen voor de samenleving aanvaardbare maatschappelijke kosten wordt geleverd.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

Externe factoren

Deze maatregelen zijn ingevoerd in samenspel met veldpartijen zoals professionals, patiënten, cliënten en hun naasten, zorgaanbieders en zorgkantoren. Daarnaast zijn in 2012 de volgende partijen van groot belang geweest voor een toegankelijke en kwalitatief goede zorg:

• – Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) heeft onafhankelijk de indicatiestelling van de AWBZ uitgevoerd op een wijze die voor cliënten helder en begrijpelijk was;

• – De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) was belast met markttoezicht, marktontwikkeling en tarief- en prestatieregulering op het terrein van de gezondheidszorg. Daarnaast heeft zij toezicht gehouden op de rechtmatige en doelmatige uitvoering van de AWBZ;

• – De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) heeft de normen voor verantwoorde zorg zoals deze door de sectoren zelf zijn vastgesteld gehandhaafd;

• – Het College voor zorgverzekeringen (CVZ) heeft een doelmatige inrichting van het systeem van prikkels en verantwoordelijkheden gehandhaafd, heeft geadviseerd over AWBZ-aanspraken en de toepassing daarvan en heeft de AWBZ brede zorgregistratie (AZR) beheerd.

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene beleidsdoelstelling

2. Budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

	Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Vastgestelde begroting 2012	Verschil
Verplichtingen	5.381.014	5.651.836	6.052.910	6.330.929	6.443.138	6.366.932	76.206
Uitgaven	5.390.586	5.590.456	6.011.637	6.417.668	6.414.519	6.391.860	22.659
43.1 De positie van de burger in het zorgstelsel wordt versterkt	57.215	57.713	59.201	56.925	50.084	55.627	– 5.543
43.2 Voor iedere cliënt is de noodzakelijke zorg beschikbaar	196.774	186.967	153.440	149.221	120.774	120.615	159
43.3 De zorg is effectief en veilig en wordt door de cliënt positief ervaren (kwalitatief goede zorg)	91.270	122.320	135.800	134.472	154.112	166.948	– 12.836
43.4 De kosten van de zorg zijn maatschappelijk aanvaardbaar	5.045.327	5.223.456	5.663.196	6.077.050	6.089.549	6.048.670	40.879
Ontvangsten	1.431	2.194	17.453	5.105	7.629	0	7.629

In onderstaande toelichting worden de opmerkelijke verschillen tussen de budgettaire raming en de realisatie in het verslagjaar toegelicht.

Uitgaven

43.1 De positie van de burger in het zorgstelsel wordt versterkt

43.2 Voor iedere cliënt is de noodzakelijke zorg beschikbaar (toegankelijke zorg)

43.3 De zorg is effectief en veilig en wordt door de cliënt positief ervaren (kwalitatief goede zorg)

43.4 De kosten van de zorg zijn maatschappelijk aanvaardbaar (betaalbare zorg)

Ontvangsten

De gerealiseerde ontvangsten op artikel 43 bedragen € 7,6 miljoen. Begroot was nihil. Dit verschil wordt met name veroorzaakt door lager vastgestelde (project)subsidies. Het betreft ontvangsten als gevolg van vaststellingen van aan patiënten en gehandicaptenorganisaties verleende subsidies (circa € 2,4 miljoen), terugvordering van niet bestede projectgelden van het CIZ (2,9 miljoen) en lager vastgestelde (project)subsidies op het gebied van kwaliteit (€ 2,1 miljoen).

3. Operationele doelstellingen

43.1 De positie van de burger in het zorgstelsel wordt versterkt

Doelbereiking

In 2012 is de positie van de burger in het zorgstelsel versterkt door informatie over zorgaanbieders en zorgverzekeraars beter toegankelijk en vergelijkbaar te maken, instrumenten te ontwikkelen om de continuïteit van de zorg te waarborgen en de rechtspositie van de burger in het zorgstelsel te verbeteren.

Transparante informatievoorziening en keuzevrijheid

Zichtbare Zorg

In het transparantieprogramma Zichtbare Zorg (ZiZo) is sinds 2007 in een aantal sectoren gewerkt aan het ontwikkelen van indicatoren voor het meten van de geleverde kwaliteit. De oogst van dit programma Zichtbare Zorg wordt ingebracht in het Kwaliteitsinstituut. In vrijwel alle sectoren worden de indicatoren inmiddels ook daadwerkelijk uitgevraagd en hebben partijen zelf initiatieven genomen om de uitvraag te organiseren. Van de sectoren ziekenhuizen, gehandicaptenzorg, thuiszorg, verpleging en verzorging, kraamzorg en fysiotherapie worden de gegevens op kiesBeter.nl gepubliceerd. In opdracht van VWS is het RIVM gestart met een verbeterprogramma om de gebruikersvriendelijkheid van kiesBeter.nl te vergroten. Het Kwaliteitsinstituut zal de taak van Kiesbeter op het gebied van de keuze-informatie over kwaliteit van zorg overnemen.

Jaardocument Maatschappelijke verantwoording

Via het Jaardocument Maatschappelijke Verantwoording (JMV) verantwoorden aanbieders van zorg zich jaarlijks. De aanbieders zijn verplicht om een aantal gegevens aan te leveren aan de hiervoor bedoelde database. Omdat bepaalde gegevens uit het JMV niet tot weinig werden gebruikt, is in 2012 bijna de helft van het aantal vragen geschrapt.

Continuïteit van zorg

Er is in 2012 een wijzigingsvoorstel ingediend bij de Tweede kamer voor aanpassing van de Wet Marktordening Gezondheidszorg (WMG) in verband met het tijdig signaleren van risico’s voor de continuïteit van zorg (TK 33 253, nr. 3). Het wetsvoorstel regelt dat de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) de bevoegdheid krijgt om regels te stellen die ertoe strekken dat in de overeenkomsten tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars afspraken worden gemaakt over het tijdig signaleren (early warning systeem) van die risico’s. De regels zijn beperkt tot vormen van zorg waarvan de overheid de continuïteit wil waarborgen wanneer een zorgaanbieder failliet gaat en er na het faillissement geen vervangend aanbod gevonden kan worden door de zorgverzekeraar of het zorgkantoor.

(Rechts)positie van de burger

De rechten van de cliënt dienen te worden versterkt door heldere, eenduidige wetgeving. De door de vorige regering daartoe bij de Tweede Kamer ingediende voorstellen voor de Wet cliëntenrechten zorg (WcZ) en de Beginselenwet AWBZ-zorg (Baz) werden in 2012 door de Tweede Kamer controversieel verklaard.

Er zijn subsidies verstrekt aan patiënten- en gehandicaptenorganisaties (pg-organisaties), zodat kennis en ervaringen van cliënten zelf optimaal benut worden voor goede zorg en ondersteuning. Om samenwerking tussen de pg-organisaties te bevorderen is in 2012 gewerkt met een systeem waarbij organisaties door middel van vouchers een stem in de invulling van thema’s, activiteiten en de uitvoering van een gezamenlijk project hebben.

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

In eerdere jaren en in de begroting 2012 werd hier vermeld het percentage instellingen in de sector verpleging, verzorging en thuiszorg (VVT) en gehandicaptenzorg dat het zorginhoudelijke kwaliteitskader op kiesBeter.nl beschikbaar had gesteld.

In 2011 is een begin gemaakt met een nieuw kwaliteitskader en zijn indicatoren en vragenlijsten opgesteld. In 2012 is de eerste meting uitgevoerd op basis van dit nieuwe kwaliteitskader. Medio 2013 worden hiervan de resultaten verwacht.

Op basis van de op dit moment beschikbare gegevens is er daarom geen consistent beeld te schetsen. Om deze reden zijn de betreffende indicatoren uit de begroting 2012 niet meer opgenomen.

43.2 Voor iedere cliënt is de noodzakelijke zorg beschikbaar (toegankelijke zorg)

Doelbereiking

Ter handhaving en ter verbetering van de toegankelijkheid van de zorg heeft het kabinet in 2012 instrumenten ingezet die gericht zijn op het voorzien van een voldoende aanbod in zorgpersoneel en het binnen een redelijke termijn verlenen van de noodzakelijke zorg aan cliënten.

Arbeidsmarktbeleid en opleidingen

Via het Stagefonds hebben zorginstellingen, die stageplaatsen realiseren voor studenten van bepaalde zorgopleidingen, een bijdrage ontvangen voor de kosten van de stagebegeleiding. Hierdoor zijn in 2012 bijna 50.000 voltijds stageplaatsen gerealiseerd. Dit is een stijging van ruim 7% ten opzichte van 2011. Daarnaast is via andere maatregelen de in- en doorstroom van zorgopleidingen gestimuleerd (zie artikel 42).

Minder administratieve lasten en betere dienstverlening

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

De voortgang van het beleid wordt gemeten met de volgende indicatoren:

Indicatoren (outcome)

	2006	2007	2008	2009	2010	2011	Streefwaarde 2012	Realisatie 2012
1. Cliënttevredenheid over indicatiestelling CIZ	7,5	–	7,2	–	–	7,4	≥ 8,0	–
2. Percentage cliënten dat wordt geholpen binnen de treeknorm	85%	85%	86%	82%	88%	91%	> 80%	92%
3. Percentage indicatieaanvragen dat is afgedaan binnen de wettelijke termijn (0 tot 6 weken)	89%	88%	86%	87%	88%	98%	89%	99%

43.3 De zorg is effectief en veilig en wordt door de cliënt positief ervaren (kwalitatief goede zorg)

Doelbereiking

Om de effectiviteit en veiligheid van de langdurige zorg te blijven verbeteren heeft het kabinet in 2012 een aantal activiteiten ontplooid.

Kwaliteitsimpuls langdurige zorg

Het vorige kabinet heeft extra middelen beschikbaar gesteld, zodat instellingen meer financiële armslag zouden krijgen en 12.000 extra medewerkers aangenomen en opgeleid konden worden. De zorginstellingen zijn in 2012 aan de slag gegaan met het aannemen en opleiden van extra personeel en hebben hiervoor massaal plannen ingediend bij de zorgkantoren, waarin zij hebben aangegeven hoe zij hier concreet invulling aan geven. De zorgkantoren zien toe op de doelmatige aanwending van de middelen. Het ministerie van VWS monitort de realisatie van de doelstelling op macroniveau. Een nulmeting hiervan is in oktober 2012 aan de Tweede Kamer verzonden (bijlage bij TK 33 400 XVI, nr. 15). Als gevolg van de maatregelen uit het Begrotingsakkoord 2013 (TK 33 280, nr. 1) is besloten om de middelen per 1 januari 2013 niet te continueren voor de gehandicaptenzorg en de geestelijke gezondheidzorg, maar wel te behouden voor de ouderenzorg.

Palliatieve zorg

Door uitvoering van de regeling palliatieve zorg zijn in 2012 circa 8.500 cliënten en hun naasten ondersteund. Voorts heeft het ZonMw-verbeterprogramma er toe geleid dat goede voorbeelden worden uitgerold, zoals de implementatie van de richtlijn palliatieve sedatie, het zorgpad stervensfase en het project palliatieve thuiszorg (PaTz) gericht op vroegsignalering door de huisarts in samenwerking met de wijkverpleging. Ook is de kinderpalliatieve zorg versterkt.

Vermindering administratieve lasten langdurige zorg

Innovatiebeleid langdurige zorg

Om de kwaliteit van de langdurige zorg te blijven verbeteren ondersteunt het ministerie van VWS verschillende programma’s. Daarnaast kent de NZa beleidsregels voor innovatie.

• – De gestelde doelstellingen aan «In voor zorg» zijn bereikt (zie ook www.invoorzorg.nl ). Eind 2012 hebben ruim 300 zorgaanbieders zich aangemeld voor een In voor zorgtraject. Zij krijgen hulp bij het implementeren van bewezen kennis die hen helpt meer toekomstbestendig te worden, te winnen aan doelmatigheid en cliëntgerichtheid.

• – Het programma Ambient Assisted Living (AAL) is een gemeenschappelijk Europees onderzoek- en ontwikkelprogramma gericht op de uitdagingen van een vergrijzende bevolking. Het gaat om het versterken van innovatie in Europa door gebruik te maken van informatie- en communicatietechnologie (ICT). Nederland doet mee omdat het bijdraagt aan de houdbaarheid en betaalbaarheid van langdurige zorg. In september 2012 organiseerde Nederland het vierde AAL Forum. Het doel van het Forum was kennis over, ervaring met en resultaten van AAL-gerelateerde producten te verspreiden onder overheden, onderzoekers, ontwikkelaars, beleidsmakers, leveranciers, financiers en eindgebruikers en nieuwe samenwerkingsverbanden tussen Europese organisaties en stakeholders te organiseren.

• – Het Nationaal Programma Ouderenzorg (NPO) is in 2008 gestart met het doel om te komen tot geïntegreerde, doelmatige zorg voor kwetsbare ouderen. De resultaten van de projecten komen in de loop van 2013 en 2014 beschikbaar.

• – Het doel van het Plan van Aanpak Kwetsbare Personen Rotterdam was het realiseren van een integraal en toegankelijk zorgaanbod voor kwetsbare mensen. Voor enkele doelgroepen, zoals de dak- en thuislozen en kortgestrafte justitiabelen met zorgbehoefte heeft dit geleid tot een beter zorgaanbod. De samenwerking gericht op deze doelgroepen wordt voortgezet. Het overkoepelende plan van aanpak is in september 2012 gestopt, omdat ook bleek dat dit plan voor andere doelgroepen, waaronder bijvoorbeeld kwetsbare ouderen, geen meerwaarde opleverde.

• – De samenwerking van gemeenten, verzekeraar en zorgaanbieders in Friesland (Frieslab) heeft geleid tot diverse bruikbare instrumenten en methodieken waarmee bijvoorbeeld de zorg voor jonge mensen met autisme en de samenhang in zorg, welzijn en wonen op wijkniveau kunnen worden verbeterd. De resultaten waren aanleiding om het project voort te zetten tot ten minste 1 maart 2014.

• – De bekendheid met de beleidsregel «Innovatie ten behoeve van nieuwe zorgprestaties» is goed. De meeste zorgkantoren maken samen met zorgaanbieders gebruik van deze experimenteermiddelen. De experimenten zijn gericht op de verbetering van de zorg voor uiteenlopende doelgroepen zoals kwetsbare ouderen, mensen met niet-aangeboren hersenletsel, mensen met lichtverstandelijke beperking en mensen met beperkingen als gevolg van een CVA of Korsakov.

• – Ook in 2012 zijn er op grond van de beleidsregel Ketenzorg Dementie kleinschalige experimenten met AWBZ-zorg uitgevoerd (zie bijlage 4 bij TK 33 400 XVI, nr. 15).

Rechtsbescherming cliënten bij dwang

Het wetsvoorstel «Zorg en dwang» (TK 31 996) is nog niet tot behandeling in de Tweede Kamer gekomen. Het streven is nu om het wetsvoorstel in 2013 in werking te laten treden.

Kwaliteitsverbetering en -borging

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

Of en in welke mate de zorg werkelijk verbetert, wordt door meer factoren bepaald dan uitsluitend de in voorgaande begrotingen opgenomen indicatoren. De ambities op het gebied van de kwaliteit van de langdurige zorg, zoals onder andere neergelegd in de Beginselenwet vertegenwoordigen daarnaast een andere visie op wat er voor de cliënt werkelijk toe doet en hoe hij zijn zorgverlening beoordeelt. Het kwaliteitskader verantwoorde zorg, waaruit een aantal van de eerder gehanteerde indicatoren afkomstig was, is daarom toe aan een volgende fase. In de begroting en het jaarverslag 2012 zijn daarom geen indicatoren op het gebied van kwaliteit van de langdurige zorg opgenomen.

Kengetal

	2009	2010	2011	2012
Totaal aantal personen dat door middel van de subsidieregeling palliatief terminale zorg is ondersteund in de laatste levensfase per 30 juni van een jaar	7.813	8.162	8.508	8.747

43.4 De kosten van de zorg zijn maatschappelijk aanvaardbaar (betaalbare zorg)

Doelbereiking

Het kabinet heeft in 2012 maatregelen genomen om de uitgaven van de langdurige zorg beter beheersbaar te maken via het herijken van het pakket van verzekerde aanspraken en het verbeteren van het AWBZ-stelsel.

Herijken van het pakket van verzekerde aanspraken

Persoonsgebonden budget

Bij het persoonsgebonden budget (pgb) heeft in 2012 de nadruk gelegen op het financieel beheersbaar maken van de pgb-regeling. Per 1 januari 2012 zijn maatregelen ingevoerd die het beroep op de pgb-regeling beperken. Via onderzoek en in samenspraak met het pgb-expertisecentrum, waarin alle bij het persoonsgebonden budget betrokken partijen zijn vertegenwoordigd, is gemonitord of deze maatregelen tot ongewenste effecten leiden. Deze hebben zich niet voorgedaan. De Tweede Kamer is hierover geïnformeerd op 24 juni 2012 (TK 30 597, nr. 255).

Extramurale begeleiding en kortdurend verblijf

De wijziging van de Wet maatschappelijke ondersteuning met het oog op de decentralisatie van de functies extramurale begeleiding en kortdurend verblijf is in 2012 door de Tweede Kamer controversieel verklaard, waardoor de parlementaire behandeling is aangehouden.

Integrale tarieven

Overeenkomstig het voornemen uit de begroting is per 2012 een start gemaakt met de geleidelijke invoering van de integrale tarieven. De voornemens om voor de lichtere zorgzwaartepakketten (ZZP’s) vanaf 2014 het scheiden van wonen en zorg door te voeren zijn vervangen (en versneld) door de afspraken uit het Begrotingsakkoord 2013 om de lichtere zorgzwaartepakketten (ZZP 1 t/m 3) vanaf 2013 voor nieuwe cliënten te extramuraliseren. Nieuwe cliënten krijgen – in plaats van een licht ZZP – een indicatie voor extramurale zorg en worden langer thuis in hun eigen omgeving geholpen.

Wet tegemoetkoming voor chronisch zieken en gehandicapten

Instrumenten voor een goed werkend AWBZ-stelsel

Uitvoering AWBZ

Zorgverzekeraars zijn formeel, via de wet, verantwoordelijk voor de uitvoering van de AWBZ. In het regeerakkoord Rutte–Verhagen was opgenomen dat de taken en de risico’s van de zorgkantoren zouden worden overgenomen door de zorgverzekeraars. De voorbereiding van deze maatregel is samen met zorgverzekeraars en betrokken taakorganisaties in 2012 ter hand genomen. Het kabinet-Rutte–Verhagen heeft echter ten tijde van de demissionaire status besloten deze voorbereidingen niet voort te zetten en de beslissing over de toekomst van de uitvoering van de AWBZ aan het huidige kabinet over te laten (TK 30 597, nr. 255). Om de uitvoering van de AWBZ te continueren is de concessie aan de zorgkantoren tot 2014 verlengd (Stcrt. 2012, nr. 17683).

Verbetering informatievoorziening in de langdurige zorg

Centraal Administratie kantoor

Het voormalige kabinet-Rutte–Verhagen heeft besloten de privaatrechtelijke ZBO-status van het Centraal Administratie kantoor (CAK) om te zetten in een publiekrechtelijke ZBO-status. De CAK-instellingswet (wijziging van de AWBZ) die deze statuswijziging regelt is niet per 1 januari 2012 (zoals oorspronkelijk de bedoeling was), maar per 1 januari 2013 in werking getreden. De statuswijziging heeft ook gevolgen voor de financiering van de beheerskosten van het CAK. Tot en met het jaar 2011 werden de beheerskosten van het CAK gefinancierd uit drie bronnen, namelijk: de premiemiddelen, het Gemeentefonds en de VWS-begroting. De CAK-instellingswet voorziet in één financieringsbron voor de beheerskosten, namelijk de VWS-begroting. Om dit te bewerkstelligen zijn in 2011 voor 2012 en volgende jaren alle gelden voor de CAK-beheerskosten vanuit de premie en het gemeentefonds overgeheveld naar de VWS-begroting.

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

De voortgang van het beleid wordt gemeten met het volgende kengetal:

Kengetal

	2007	2008	2009	2010	2011	Streefwaarde 2012	Realisatie 2012
Beheerste ontwikkeling AWBZ-uitgaven langdurige zorg (x € 1 miljard)	22,4	21,8	23,2	24,1	25,2	26,0	27,5

Beleidsartikel 44 Maatschappelijke ondersteuning

1. Algemene beleidsdoelstelling

Alle burgers participeren in de samenleving.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

Externe factoren

Kwalitatief goede, toegankelijke en betaalbare maatschappelijke ondersteuning vergt een samenspel van gemeenten, burgers en anderen, zoals zorgleveranciers, woningcorporaties, kennisinstituten, organisaties voor vrijwilligers en mantelzorgers. Al deze partijen hebben bijgedragen aan het ontwikkelen van sociale netwerken, die weer in belangrijke mate bijdragen aan de algemene beleidsdoelstelling.

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene beleidsdoelstelling

2. Budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

	Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Vastgestelde begroting 2012	Verschil
Verplichtingen	590.095	273.428	161.853	171.498	155.898	209.355	– 53.457
Uitgaven	506.394	547.681	259.607	184.913	174.436	212.152	– 37.716
44.1 Burgers worden gestimuleerd actief te participeren in maatschappelijke verbanden	44.745	27.065	26.373	18.445	17.728	40.783	– 23.055
44.2 Burgers bieden anderen vrijwillige ondersteuning en kunnen gebruik maken van (organisaties van) vrijwillige ondersteuning	40.302	48.291	75.519	94.591	97.359	85.492	11.867
44.3 Burgers met beperkingen kunnen gebruik maken van (algemene) voorzieningen en professionele ondersteuning	68.671	62.953	60.961	66.504	54.487	59.736	– 5.249
44.4 Burgers met (psycho) sociale problemen kunnen gebruik maken van tijdelijke ondersteuning	352.676	409.372	96.754	5.373	4.862	26.141	– 21.279
Ontvangsten	1.931	8.356	25.765	3.797	2.328	0	2.328

In onderstaande toelichting worden de opmerkelijke verschillen tussen de budgettaire raming en de realisatie in het verslagjaar toegelicht.

Uitgaven

44.1 Burgers worden gestimuleerd actief te participeren in maatschappelijke verbanden

44.2 Burgers bieden anderen vrijwillige ondersteuning en kunnen gebruik maken van (organisaties van) vrijwillige ondersteuning

44.3 Burgers met beperkingen kunnen gebruik maken van (algemene) voorzieningen en professionele ondersteuning

44.4 Burgers met (psycho) sociale problemen kunnen gebruik maken van tijdelijke ondersteuning

Ontvangsten

In 2012 is een bedrag van € 2,3 miljoen aan ontvangsten gerealiseerd. Dit zijn ontvangsten als gevolg van te hoog verstrekte (subsidie)voorschotten in voorgaande jaren voor het behoud van thuiszorgmedewerkers voor de zorg, voor de deskundigheidsbevordering van vrijwilligers, voor de uitkering van de Mantelzorgcomplimenten, de doeluitkering vrouwenopvang en het bovenregionaal vervoer.

3. Operationele doelstellingen

44.1 Burgers worden gestimuleerd actief te participeren in maatschappelijke verbanden

Doelbereiking

De uitvoering van de Wmo door gemeenten is goed verlopen. Burgers zijn in ruime mate tevreden over de geboden ondersteuning voor hun zelfredzaamheid en participatie. In 2012 zijn diverse activiteiten uitgevoerd ter stimulering van actieve participatie van burgers.

Tot slot is voortgang geboekt met de aanpak van eenzaamheid onder ouderen. Hierover is de Tweede Kamer geïnformeerd (TK 29 538, nr. 139).

De wijziging van de Wet maatschappelijke ondersteuning met het oog op de decentralisatie van de functies extramurale begeleiding en kortdurend verblijf is in 2012 door de Tweede Kamer controversieel verklaard, waardoor de parlementaire behandeling is aangehouden.

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

De voortgang van het beleid wordt gemeten met de volgende kengetallen:

Kengetal

	2008	2009	2010	2011
1. Percentage cliënten Wmo dat aangeeft dat de Wmo ondersteuning bijdraagt aan het zelfstandig wonen en meedoen in de samenleving	91%	–	–	–
2. Percentage cliënten Wmo dat aangeeft dat de Wmo ondersteuning bijdraagt aan het langer zelfstandig blijven	–	81%	73%	81%
3. Percentage cliënten Wmo dat aangeeft dat de Wmo ondersteuning bijdraagt aan meedoen in de samenleving	–	74%	66%	78%

44.2 Burgers bieden anderen vrijwillige ondersteuning en kunnen gebruik maken van (organisaties van) vrijwillige ondersteuning

Doelbereiking

Burgers hebben anderen vrijwillige ondersteuning geboden en hebben gebruik kunnen maken van (organisaties van) vrijwillige ondersteuning. In Nederland zijn naar schatting 3,5 miljoen mantelzorgers20. Hiervan verlenen 2,6 miljoen mensen langdurig en / of intensief mantelzorg. Daarnaast zijn er nog eens tussen de 300.000 en 450.000 vrijwilligers die ondersteuning bieden in de zorgverlening aan hun medemens. In 2012 zijn diverse activiteiten uitgevoerd ter stimulering van (het bieden van) vrijwillige ondersteuning en mantelzorg.

In 2012 eindigde het landelijke programma «Goed voor Elkaar», waarin gemeenten vier jaar lang ondersteuning en advies konden krijgen van Movisie en de provinciale Centra voor Maatschappelijke Ontwikkeling (CMO’s) bij de implementatie van de Basisfuncties voor het vrijwilligerswerk- en mantelzorgbeleid. Van alle Nederlandse gemeenten heeft 93% sinds de start van het programma in 2009 hiervan gebruik gemaakt.

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

De voortgang van het beleid wordt gemeten met de volgende indicatoren:

Indicatoren (outcome)

	2002	2008	2010	Streefwaarde ≥ 2012
1. Aantal mantelzorgers (x 1 miljoen)	–	2,6	–	2,6
2. Percentage vrijwillige inzet van het aantal mensen van 18 jaar en ouder	42%	42%	44,7%	≥42%

Kengetal

	2007	2008	2009	2010	2011	2012	Totaal
Aantal verstrekte mantelzorgcomplimenten in
boekjaar 2007	29.265	0	0	0	0	0	29.265
boekjaar 2008	17.348	38.385	0	0	0	0	55.733
boekjaar 2009	318	31.048	65.436	0	0	0	96.802
boekjaar 2010	211	880	89.805	139.802	0	0	230.698
boekjaar 2011	377	743	12.047	112.221	189.510	0	314.898
boekjaar 2012	0	1.000	10.050	10.050	116.100	192.000	329.200
Totaal	47.519	72.056	177.338	262.073	305.610	192.000	1.056.596

44.3 Burgers met beperkingen kunnen gebruik maken van (algemene) voorzieningen en professionele ondersteuning

Doelbereiking

Burgers met beperkingen hebben gebruik kunnen maken van (algemene) voorzieningen en professionele ondersteuning. Mensen met een mobiliteitsbeperking konden ook in 2012 gebruik maken van het bovenregionaal sociaalrecreatief vervoer (BRV, voorheen bekend als Valys) per (deel)taxi. Omdat de groei van het gebruik van bovenregionaal sociaalrecreatief vervoer heeft geleid tot een overschrijding van de beschikbare middelen is het standaard persoonlijk kilometerbudget in 2012 verlaagd. De voorziening van het bovenregionale gehandicaptenvervoer is in 2012 opnieuw Europees aanbesteed en zal op 1 augustus 2013 operationeel worden.

Met het budget voor de cliëntenondersteuning zijn door de MEE-organisaties ongeveer 100.000 cliënten ondersteund.

De toegankelijkheid van goederen en diensten voor mensen met een beperking is vergroot door de interactieve website www.allestoegankelijk.nl . Het kenniscentrum Vilans beheert, in samenspraak met vertegenwoordigers van ondernemers, cliëntenorganisaties, overheid en kennisinstituten deze website. «Alles Toegankelijk» verspreidt goede voorbeelden uit het bedrijfsleven en bevordert daarmee de implementatie van het VN-verdrag Handicap.

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

De voortgang van het beleid wordt gemeten met de volgende indicator en kengetallen:

Indicator (outcome)

	2007	2008	2009	2010	2011	Streefwaarde 2012	Realisatie 2012
Klanttevredenheid over Valys	7,1	8,0	8,5	8,6	8,7	> 8,7	8,6

Kengetallen

	2007	2008	2009	2010	2011	2012
1. Aantal pashouders met standaard pkb Valys	168.876	209.592	257.744	300.210	346.062	374.886
2. Aantal pashouders met hoog pkb Valys	6.588	7.444	8.128	8.478	9.142	9.842
3. Totaal aantal pashouders Valys	175.464	217.036	265.872	308.688	355.204	384.728
4. Percentage van het aantal Valys-pashouders dat daadwerkelijk reist met bovenregionaal vervoer gehandicapten	63,5%	59,5%	54,7%	51,9%	48,8%	44,4%

Kengetallen

	2007	2008	2009	2010	2011	2012
1. Aantal cliënten MEE-organisaties	100.546	99.192	103.729	101.457	98.458	99.328
2. Aantal diensten MEE-organisaties	185.976	168.715	171.409	183.237	188.471	–
3. Totaal aantal MEE-organisaties	23	23	22	22	22	22

44.4 Burgers met (psycho) sociale problemen kunnen gebruik maken van tijdelijke ondersteuning

Doelbereiking

Burgers met (psycho) sociale problemen hebben gebruik kunnen maken van tijdelijke ondersteuning en er zijn diverse activiteiten uitgevoerd om het gebruik van tijdelijke ondersteuning door burgers met (psycho) sociale problemen te bevorderen.

In 2012 werden de nota naar aanleiding van het verslag, en een nota van wijziging bij de Wet verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling ingediend. Als deze wet van kracht wordt, zijn de Steunpunten Huiselijk Geweld (SHG) het wettelijk meldpunt voor vermoedens van huiselijk geweld. Op dat moment is ook wettelijk verplicht dat SHG’s en Advies- en Meldpunten Kindermishandeling (AMK) met elkaar samenwerken als sprake is van zowel huiselijk geweld als kindermishandeling. Ter voorbereiding daarop zijn daarom in 2012 maatregelen genomen: door een (structurele) toevoeging van (eveneens) € 7 miljoen aan de decentralisatie-uitkering vrouwenopvang werden gemeenten ondersteund in hun aanpak van geweld in huiselijke kring. Zij kunnen deze middelen inzetten voor extra inzet en kwaliteit van (gemeentelijk gefinancierde) hulpverlening na een huisverbod en als investering in hun regierol richting ketenpartners. Bovendien is in 2012 een voorlichtingscampagne ingezet.

In 2012 is besloten hoe de opvang van slachtoffers van mensenhandel structureel vorm moet worden gegeven; in de brief van de minister van Veiligheid en Justitie van 1 februari 2012 (TK 28 638, nr. 72) is dit voor de verschillende groepen beschreven.

Het ondersteuningsprogramma zwerfjongeren is uitgevoerd, waarbij in alle deelnemende centrumgemeenten een stap vooruit wordt gezet. Het project «Zwerfjongerenversterking: Stimuleren zwerfjongerenparticipatie en kennisuitwisseling» is in 2012 van start gegaan.

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

In 2012 zijn de VNG en de Federatie Opvang (FO) het project «Geweld in huiselijke kring» gestart. Doel van dit project is om te komen tot een toekomstbestendig stelsel van hulp en opvang van alle slachtoffers van geweld in huiselijke kring. Dit project loopt tot en met 2014. Er worden onder andere regiovisies voor de aanpak van geweld in huiselijke kring opgesteld. In dat kader is het niet meer opportuun een aparte indicator voor de vrouwenopvang op te stellen.

De doelstelling inzake het percentage professionals dat werkt met een meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling is niet gehaald. Reden daarvoor is dat het wetsvoorstel dat beoogt het gebruik van een dergelijke meldcode te verplichten nog niet is behandeld.

Het succesvolle beleid ten aanzien van maatschappelijke opvang is ook in 2012 voortgezet. Inmiddels hebben sinds de start van het plan van aanpak maatschappelijke opvang Rijk/G4 in 2006 ongeveer 14.300 daklozen een intake en individueel trajectplan gehad. De resultaten van het beleid zijn zichtbaar op straat en worden ook internationaal erkend. Zo concludeerde FEANTSA, de Europese federatie van opvanginstellingen, onlangs in haar monitorrapport over dakloosheid in Europa dat Nederland samen met Finland de enige lidstaat in de Europese Unie is waar dakloosheid in de afgelopen vijf jaar is afgenomen. Dit alles als gevolg van een duidelijke strategie21.

Beleidsartikel 45 Jeugd

1. Algemene doelstelling

Kinderen in Nederland groeien gezond en veilig op, ontwikkelen hun talenten en doen mee aan de samenleving.

Nederland telt ruim 4,5 miljoen jeugdigen onder de 18 jaar. De jaarlijkse jeugdmonitor van het CBS laat zien dat kinderen en jongeren in hoge mate participeren op school, in de sport en vrijwilligerswerk22. Volgens recent onderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie behoort de Nederlandse jeugd tot de gelukkigste ter wereld: 93% van de 15-jarigen geeft hun leven een cijfer van 6 of hoger; dat is het hoogste percentage van de onderzochte landen (gemiddelde 39 landen: 83%)23.

2. Rol en verantwoordelijkheid

Beleidsrelevante indicatoren en kengetallen

3. Beleidsconclusies

In 2012 is de uitvoering van het beleid door VWS volgens plan verlopen. De behaalde resultaten zijn als volgt:

Voorbereiding stelselwijziging jeugd

Laagdrempelige ondersteuning bij opgroeien en opvoeden(CJG-vorming en overige resultaten gemeenten)

Tijdig passende zorg bij ernstige opgroeiproblemen

In 2012 is door de inspectie jeugdzorg onderzoek gedaan naar de veiligheid van wachtenden op jeugdzorg25. Het beeld dat door de inspectie werd aangetroffen is overwegend positief. Bureau Jeugdzorg en zorgaanbieders werken goed samen en zij maken een goede inschatting van de risicosituatie bij de jeugdige die op zorg wacht. De wachtlijsten in de jeugdzorg laten een stabiel beeld zien. De Tweede Kamer is hierover per brief (TK 31 839, nr. 255) geïnformeerd. In 2012 zijn initiatieven tot stand gekomen waarbij tussen provincies en gemeenten, vooruitlopend op de stelselwijziging, wordt samengewerkt bij de vormgeving van de jeugdzorg.

Pleegzorg

Het wetsvoorstel Verbetering positie pleegouders is in 2012 aangenomen door de Eerste Kamer en gaat per 1 juli 2013 in werking treden. Met dit wetsvoorstel krijgen pleegouders een betere rechtspositie.

Jeugdzorg^plus

Kinderen veilig en kwaliteit van jeugdzorg

4. Budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

	Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Vastgestelde begroting 2012	Verschil
Verplichtingen	2.612.165	1.566.775	1.585.418	1.521.149	1.550.615	1.482.355	68.260
Uitgaven	1.512.784	1.654.017	1.824.871	1.868.447	1.503.200	1.488.585	14.615
45.1 Kinderen en hun ouders/verzorgers zijn positief betrokken bij hun leefomgeving en krijgen zo nodig laagdrempelige ondersteuning bij het opvoeden en opgroeien aansluitend op hun eigen kracht					34.588	41.559	– 6.971
45.2 Kinderen met ernstige opgroeiproblemen en ouders/verzorgers met opvoedproblemen krijgen op tijd de noodzakelijke en passende zorg					1.468.612	1.447.026	21.586
Ontvangsten	6.886	14.503	3.281	23.392	24.143	1.630	22.513

De indeling van de operationele doelstellingen is met ingang van de begroting 2012 gewijzigd. Hierdoor is het niet mogelijk om de gerealiseerde uitgaven per doelstelling voor de jaren 2008–2011 te presenteren.

5. Instrumenten

45.1 Kinderen en hun ouders/verzorgers zijn positief betrokken bij hun leefomgeving en krijgen zo nodig laagdrempelige ondersteuning bij het opvoeden en opgroeien aansluitend op hun eigen kracht

Subsidie aan koepels van internaten voor schippers- en kermisjeugd

Voor het regelen van opvang en verzorging van minderjarige kinderen van binnenschippers, kermisexploitanten en circusartiesten hebben internaten € 22,2 miljoen subsidie ontvangen.

Subsidies voor kennisontwikkeling, participatie en kinderrechten

Er is subsidie verleend aan het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) voor kennisontwikkeling, aan het NJR (de landelijke vereniging van jongerenorganisaties) voor het stimuleren van jongerenparticipatie en talentontwikkeling en ten behoeve van activiteiten op het gebied van kinderrechten (totaal € 6,7 miljoen).

Subsidie/opdracht voor Europees jeugdbeleid

Het Nederlands Jeugdinstituut heeft in 2012 uitvoering gegeven aan de Europese programma’s Youth in Action en Youth on the Move. Daarvoor ontvangt het NJI rechtstreeks middelen vanuit de Europese Unie. Het ministerie van VWS heeft conform de voorschriften die aan de uitvoering van dit programma hangen door een onafhankelijke accountant een controle op de besteding van deze middelen laten uitvoeren. Daarnaast heeft het ministerie van VWS conform begroting een deel van de bureaukosten betaald (totaal circa € 0,5 miljoen).

Subsidies voor kwetsbare jongeren

Om de kwetsbare jongeren te ondersteunen zijn subsidies verleend (totaal € 4,0 miljoen). De middelen zijn onder andere ingezet voor doorontwikkeling van campus «de Nieuwe Kans» in Rotterdam en voor doorontwikkeling van het concept wijkschool (via een overboeking naar het Gemeentefonds).

Bijdragen aan ZonMw

ZonMw heeft een bijdrage van € 7,7 miljoen ontvangen voor het programma «Zorg voor Jeugd». Dit programma levert kennis op voor professionals om de zorg voor jeugd – inclusief preventie – te verbeteren. Deze middelen worden verantwoord op artikel 41 (zie 41.2).

Ook heeft ZonMw een bijdrage van € 1,9 miljoen ontvangen voor het programma «Academische Werkplaatsen Jeugd». Het doel van dit programma is het bevorderen van samenwerking tussen onderzoek, praktijk en beleid. Deze middelen worden verantwoord op artikel 41 (zie 41.2).

Opdrachten/subsidies/bijdragen stelselwijziging

Er zijn opdrachten gegeven en subsidies en bijdragen verleend (totaal € 13,6 miljoen) in het kader van de bestuursafspraken 2011–2015 met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Interprovinciaal Overleg (IPO) over het te ontwikkelen nieuwe wettelijk kader, de bestuurlijke voorwaarden voor decentralisatie naar gemeenten, de transitie naar het nieuwe stelsel en de beschikbare in- en uitvoeringskosten. Een groot deel van de beschikbaar gestelde middelen zijn in de uitvoering via artikel 45.2 gelopen. De uitgaven zijn in 2012 achtergebleven omdat een deel van de uitvoering in 2013 zal plaatsvinden.

Opdrachten/subsidies/bijdragen Aanpak Kindermishandeling

Bijdrage aan het NICAM

Het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM) is verantwoordelijk voor de coördinatie van de Kijkwijzer. Via de begroting van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap wordt aan het NICAM een subsidie verstrekt waar VWS ook aan bijdraagt (€ 0,3 miljoen).

Bijdrage aan de Kinderombudsman

De Kinderombudsman heeft tot taak te bevorderen dat de kinderrechten in Nederland worden nageleefd door de overheid, door organisaties in het onderwijs, de kinderopvang, jeugdzorg en de gezondheidszorg. Deze middelen (€ 1,5 miljoen) zijn overgeboekt naar de begroting Hoge Colleges van Staat.

45.2 Kinderen met ernstige opgroeiproblemen en ouders/verzorgers met opvoedproblemen krijgen op tijd de noodzakelijke en passende zorg

Subsidies/Opdrachten voor sturing, beleidsinformatie, financiering en kwaliteit jeugdzorg

Subsidies voor Jeugdzorg^plus

De Jeugdzorg^plus zit in een omslag: iedere jongere die geplaatst wordt, komt in een traject dat erop gericht is om succesvol terug te keren naar de samenleving. Die omslag gaat het veld de komende jaren samen met andere overheden en organisaties op het gebied van zorg, onderwijs en arbeid maken. Dit moet er ook toe leiden dat de gemiddelde verblijfsduur in een instelling vermindert. Belangrijke elementen in een traject zijn de tijdige beschikbaarheid van vervolgvoorzieningen en ambulante begeleiding. In 2012 is door VWS in totaal circa € 220 miljoen beschikbaar gesteld.

Bijdragen aan provincies en grootstedelijke regio’s

De provincies en grootstedelijke regio’s hebben een doeluitkering ontvangen van totaal circa € 1,242 miljoen voor de uitvoering van de Wet op de jeugdzorg. Hiermee zijn zij in staat het Bureau Jeugdzorg te financieren en zorgaanbod in te kopen voor kinderen met een jeugdzorgindicatie. De doelstellingen voor het beleid zijn opgenomen in een bijstelling van het Landelijk Beleidskader 2009–2012.

Ontvangsten

De realisatie op de ontvangsten over 2012 is € 24,1 miljoen. Dat is circa € 22,5 miljoen hoger dan de stand van de ontwerpbegroting. De belangrijkste mutaties die dit verschil veroorzaken bestaan uit een vergoeding van het ministerie van Veiligheid en Justitie voor de overname jeugdzorg^plusinstelling Avenier (€ 10,0 miljoen), incidentele verkoopopbrengsten van panden in de jeugdzorg (circa € 3,7 miljoen), een negatieve bijstelling van de ontvangstenraming (€ 1,5 miljoen) en een overboeking vanuit het ministerie van Veiligheid en Justitie met betrekking tot de inning van onderhoudsbijdragen in de pleegzorg (€ 8,8 miljoen). Tot slot zijn enkele subsidies met betrekking uitvoeringsorganisatie gesloten jeugdzorg afgerekend, wat tot een terugbetaling van teveel betaalde voorschotten heeft geleid (€ 1,3 miljoen).

Beleidsartikel 46 Sport en bewegen

1. Algemene doelstelling

Een sportieve samenleving waarin voor iedereen een passend sport- en beweegaanbod aanwezig is en waarin uitblinken in sport wordt gestimuleerd.

Met de uitbreiding van het aantal buurtsportcoaches en de verbreding van hun werkterrein en met de start van de Sportimpuls is in 2012 voor meer mensen een passend sport- en beweegaanbod beschikbaar gekomen. De investeringen in topsport hebben mede bijgedragen aan goede prestaties van onze topsporters tijdens de Olympische en paralympische Spelen, met respectievelijk 20 en 39 medailles.

2. Rol en verantwoordelijkheid

Aan het sportbeleid van de rijksoverheid ligt vooral de maatschappelijke betekenis van sport ten grondslag. Sport en bewegen dragen in belangrijke mate bij aan een betere gezondheid, aan het verbeteren van leefbaarheid, sociale samenhang en integratie, aan het verbeteren van schoolprestaties en het verminderen van schooluitval.

Op bijna alle operationele doelstellingen heeft de minister zowel een stimulerende als een faciliterende rol. De praktische invulling van die rol verschilt per operationele doelstelling en is afhankelijk van de relaties met en verantwoordelijkheden van andere partijen.

Voor uitblinken in sport onderschrijft het huidige kabinet, evenals voorgaande kabinetten, de ambitie van de georganiseerde sport om bij de tien beste topsportlanden van de wereld te willen horen. De primaire verantwoordelijkheid ligt bij de sportsector zelf.

Vanuit de voornamelijk stimulerende en faciliterende rol van de minister van VWS zijn kengetallen over de positie van Nederland in het medailleklassement en de beweegnorm geselecteerd.

Invulling verantwoordelijkheid minister

Beleidsterrein	Stimuleren	Faciliteren
Sport en bewegen in de buurt	Het bevorderen van de samenwerking tussen partijen uit verschillende sectoren, zodat op lokaal niveau een passend sport- en beweegaanbod tot stand komt en blijft.	Het ontwikkelen en (mede)financieren van programma’s die er aan bijdragen dat er voor iedere Nederlander een passend sport- en beweegaanbod in de buurt aanwezig is.
Uitblinken in sport		Het mede financieren van de top 10 ambitie. Het scheppen van randvoorwaarden voor talenten en topsporters in Nederland, waardoor zij op een professionele en verantwoorde wijze kunnen uitblinken in sport, ook tijdens topsportevenementen in eigen land.
Voorbereiden besluit kandidaatstelling Olympische en Paralympische Spelen in 2028	De rijksinzet op de Olympische speerpunten «Ruimtelijke ambitie» en «Economische betekenis van sport», en in het bijzonder het bevorderen van de economische en maatschappelijke spin-off van topsportevenementen. Het bevorderen van innovaties, kennisontwikkeling en kennisdeling in de sport.	Het ondersteunen van de activiteiten van de Alliantie Olympisch Vuur.

3. Beleidsconclusies

Sporten en bewegen is de basis van een gezonde en actieve leefstijl. Iedere Nederlander moet kunnen sporten en bewegen in de buurt. Het programma «Sport en bewegen in de buurt» (TK 30 234, nr. 54) is op 13 februari 2012 formeel van start gegaan met de ondertekening van de bestuurlijke afspraken met VNG, NOC*NSF en VNO-NCW/MKB Nederland. Als uitwerking daarvan is het aantal buurtsportcoaches in 2012 uitgebreid tot 2.360 fte in 373 gemeenten. Tevens is het werkterrein van de buurtsportcoaches verbreed. In 2012 is ook de Sportimpuls van start gegaan, met als doel het stimuleren van sport- en beweegaanbod op lokaal niveau. Ruim 900 aanvragen zijn ingediend en daarvan zijn 167 projecten gehonoreerd. Daarmee is in 2012 voor meer Nederlanders een passend sport- en beweegaanbod beschikbaar gekomen. Ook heeft in 2012 de Taskforce belemmeringen haar onderzoek afgerond (eindrapport verschijnt begin 2013) en is, in nauwe samenwerking met het ministerie van OCW, de Onderwijsagenda Sport, Bewegen en een Gezonde Leefstijl verschenen.

NOC*NSF is, in samenwerking met de sportbonden, in 2012 in de volle breedte aan de slag gegaan met de uitvoering van het actieplan «Naar een veiliger sportklimaat» (TK 30 234, nr. 55). Zo is bij 56 van de 76 bonden het bestaande tuchtrecht geïnventariseerd, hebben 4.000 scheidsrechters binnen 13 sporten een weerbaarheidstraining gevolgd en is vorig seizoen het aantal excessen binnen het voetbal met 16% afgenomen. Daarmee zijn goede stappen gezet. Helaas is eind van het jaar, met de tragische dood van de voetbalvader en grensrechter Richard Nieuwenhuizen, gebleken dat blijvende en extra aandacht voor een veiliger sportklimaat noodzakelijk is.

De goede prestaties van Nederlandse topsporters bij de Olympische en Paralympische Spelen tonen aan dat het beleid op het gebied van Uitblinken in sport zijn vruchten afwerpt. Het leeftijdsgedifferentieerd stipendium voor topsporters, ingevoerd medio 2011, bleek in een grote behoefte te voorzien. Ook de bundeling activiteiten binnen de Centra voor Topsport en Onderwijs (CTO’s) blijkt succesvol. Om de aansluiting te behouden heeft NOC*NSF in samenwerking met de sportbonden in de sportagenda 2013–2016 vorm gegeven aan een topsportbeleid met scherpere focus. In aansluiting daarop zijn met NOC*NSF nieuwe afspraken gemaakt over de wijze van financiering van de topsport.

De ambitie om de Olympische Spelen naar Nederland te halen is door het kabinet los gelaten, omdat het te grote risico’s met zich meebrengt. In tijden van crisis en bezuinigingen is er binnen de samenleving ook te weinig draagvlak voor. Wel steunt het kabinet nog steeds de ambitie om de Nederlandse sport naar Olympisch niveau te brengen.

4. Budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

	Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Vastgestelde begroting 2012	Verschil
Verplichtingen	93.660	88.490	64.401	113.055	42.713	104.122	– 61.409
Uitgaven	102.113	110.876	110.752	97.408	79.557	128.976	– 49.419
46.1 Voor iedere burger die dat wil is een passend sport- en beweegaanbod in de buurt aanwezig, dat bovendien veilig en toegankelijk is					34.067	80.727	– 46.660
46.2 Ondersteunen van de ambitie van de georganiseerde sport om als Nederland bij de beste 10 topsportlanden van de wereld te behoren					36.392	36.896	– 504
46.3 Voorbereiden van een gefundeerd besluit over de kandidaatstelling voor de organisatie van de Olympische en Paralympische Spelen 2028 in Nederland					9.098	11.353	– 2.255
Ontvangsten	1.480	2.176	2.139	3.299	3.238	870	2.368

De indeling van de operationele doelstellingen is met ingang van de begroting 2012 gewijzigd. Hierdoor is het niet mogelijk om de gerealiseerde uitgaven per doelstelling voor de jaren 2008–2011 te presenteren.

5. Instrumenten

46.1 Voor iedere burger die dat wil is een passend sport- en beweegaanbod in de buurt aanwezig, dat bovendien veilig en toegankelijk is

De gerealiseerde uitgaven op deze doelstelling bedragen € 34,1 miljoen. Dat is circa € 46,7 miljoen lager dan het in de begroting opgenomen bedrag van € 80,7 miljoen. Dit verschil is een gevolg van overboekingen naar het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in verband met uitkeringen aan gemeenten via het Gemeentefonds en van overboekingen naar artikel 41 van de VWS-begroting. Deze overboekingen worden bij de desbetreffende instrumenten nader toegelicht.

Bekostiging compensatie van betaalde energiebelasting

Sportverenigingen hebben € 7,9 miljoen ontvangen om de kosten als gevolg van de regulerende energiebelasting voor 50% te compenseren. Totaal is € 0,9 miljoen minder uitgekeerd dan geraamd, onder meer doordat het aantal ingediende aanvragen lager was.

Subsidies voor Sport en Bewegen in de Buurt (incl. afbouw van oudere programma’s)

Subsidies voor het stimuleren van gehandicaptensport

Er is voor een bedrag van € 4,2 miljoen aan subsidies verleend aan NOC*NSF en Gehandicaptensport Nederland ten behoeve van het stimuleren van gehandicaptensport.

Subsidies voor het stimuleren van een veiliger sportklimaat

Subsidies voor verantwoord sporten en bewegen

Er is voor € 2,5 miljoen uitgegeven voor ondersteuning van activiteiten op het gebied van de opleiding van sportartsen, het verbeteren van de kwaliteit van de sportgeneeskunde en het verzamelen en verspreiden van kennis en informatie over gezonde sportbeoefening. Daarnaast is via artikel 41 een bedrag van € 0,9 miljoen besteed aan activiteiten op het terrein van blessurepreventie. Dit was conform begroting.

Bijdragen voor het aanstellen van buurtsportcoaches

Via de impuls Brede Scholen, Sport en Cultuur zijn gemeenten begonnen met het aanstellen van professionals in combinatiefuncties. Met de uitwerking van het programma «Sport en bewegen in de buurt» (TK 30 234, nr. 54) is het werkveld verbreed en is de benaming gewijzigd in buurtsportcoach. Tevens is € 8 miljoen extra budget beschikbaar gesteld voor de uitbreiding van het aantal fte. Totaal is daardoor in 2012 € 47,2 miljoen uitgekeerd aan deelnemende gemeenten. Deze decentralisatie-uitkeringen zijn verleend via het Gemeentefonds. Daarvoor is, conform raming, € 36,3 miljoen overgeboekt naar het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties vanuit de begroting van VWS en € 10,9 miljoen vanuit de begroting van OCW.

46.2 Ondersteunen van de ambitie van de georganiseerde sport om als Nederland bij de beste 10 topsportlanden van de wereld te behoren

De gerealiseerde uitgaven op deze doelstelling bedragen € 36,4 miljoen. Dat is circa € 0,5 miljoen lager dan het in de begroting opgenomen bedrag van € 36,9 miljoen.

Bekostiging Fonds voor de Topsporter

Het Fonds voor de Topsporter heeft in 2012 € 11,4 miljoen van VWS ontvangen ten behoeve van het uitkeren van een stipendium aan A-topsporters en nationale toptalenten met een inkomen dat lager is dan het minimumloon en voor het uitkeren van onkostenvergoedingen aan topsporters. Dit is aanzienlijk hoger dan het oorspronkelijk geraamde bedrag van € 7,6 miljoen. In de beleidsbrief «Sport en bewegen in Olympisch perspectief» (TK 30 234, nr. 37) was een intensivering opgenomen van € 2 miljoen in verband met de invoering van het leeftijdsgedifferentieerd stipendium. De daadwerkelijke uitgaven waren nog eens € 1,8 miljoen hoger. Er bleek, in de aanloop naar de Olympische Spelen in Londen, een grotere aanspraak te zijn van sporters in de hogere leeftijdsgroepen. Tevens zorgden de goede prestaties van de Paralympische sporters voor een grotere toestroom dan verwacht. En deze toestroom had voornamelijk plaats in de hogere leeftijdsgroepen.

Subsidies voor talentontwikkeling

Ter facilitering van talentontwikkeling zijn subsidies verleend aan NOC*NSF, sportbonden, Centra voor Topsport en Onderwijs (CTO’s), de Olympische netwerken en de Stichting LOOT. Totaal was hiervoor geraamd € 12,9 miljoen. Daarvan is € 11,7 miljoen uitgekeerd in de vorm van subsidies. Daarnaast is € 0,7 miljoen uitgekeerd via de VWS-verzameluitkering (zie artikel 97). Per saldo is € 0,5 miljoen minder uitgegeven dan begroot.

Subsidies voor versterking topsportprogramma’s

Om de top tien ambitie waar te kunnen maken zijn de topsportprogramma’s van NOC*NSF en sportbonden in 2012 versterkt. Daaraan is, conform begroting, € 4,5 miljoen uitgegeven.

Subsidie voor sportmedische begeleiding

Om het aanbod van de topsportmedische zorg in Nederland te verbeteren en te vergroten heeft het NOC*NSF, conform begroting, een subsidie ontvangen van € 1,25 miljoen.

Subsidies voor topsportevenementen

Er zijn subsidies verleend aan (sport)organisaties voor het verkrijgen en organiseren van aansprekende topsportevenementen in Nederland en voor de noodzakelijke aanpassingen aan de daarvoor beschikbare (multifunctionele) accommodaties. Het reguliere budget voor topsportevenementen van € 4,8 miljoen is voor 2012 opgehoogd naar € 9,1 miljoen, onder meer vanuit de (tijdelijke) extra middelen vanuit Kansspelen. De realisatie bedroeg € 6,1 miljoen. Doordat de groei in aanvragen achter bleef op groei van het budget was de onderbesteding € 3 miljoen.

Subsidies en bijdragen aan (inter)nationale antidopingorganisaties

Voor het tegengaan van dopinggebruik zijn op basis van internationale afspraken subsidies en bijdragen verleend aan (inter)nationale antidopingorganisties. Conform begroting is daar € 1,5 miljoen aan besteed.

46.3 Voorbereiden van een gefundeerd besluit over de kandidaatstelling voor de organisatie van de Olympische en Paralympische Spelen 2028 in Nederland

De gerealiseerde uitgaven op deze doelstelling bedragen € 9,1 miljoen. Dat is circa € 2,3 miljoen lager dan het in de begroting opgenomen bedrag van € 11,4 miljoen.

Subsidies en opdrachten aan de Alliantie Olympisch Vuur

De Alliantie Olympisch Vuur heeft, conform begroting, € 1,0 miljoen subsidie ontvangen voor de medefinanciering van het programmabureau. Vanwege het gewijzigde beleid met betrekking tot de Olympische ambitie is het geraamde budget van € 1,0 miljoen voor verkennende studies en onderzoeken in het kader van een mogelijk bid voor de Olympische Spelen in Nederland in 2028, vrijwel volledig onbesteed gebleven.

Subsidies voor innovatie

Conform begroting is voor € 1,3 miljoen subsidies verstrekt aan InnoSportNL en NOC*NSF om grensverleggende innovatieve toepassingen voor de (top)sport te ontwikkelen.

Subsidies en opdrachten voor «Kennis als fundament van beleid»

Ingezet is op het valideren van kansrijke sport- en beweegconcepten en op het borgen en verspreiden van beschikbare kennis via onder meer het NISB en Topsport Topics, het nieuwe kennisloket voor topsport. Daarnaast is het sectorplan «Sportonderzoek en -onderwijs» in uitvoering genomen, waarmee gewerkt gaat worden aan coördinatie en matching van kennis op universiteiten en hogescholen voor de sport en een goede kennistransfer vanuit het hoger onderwijs naar bestaande en nieuwe opleidingen in de sport. In juni is samen met NOC*NSF en SIA het Onderzoeksprogramma Sport 2013–2016 opgesteld en dat wordt uitgevoerd door NWO, STW en ZonMw. Kennis- en onderzoeksinstituten waaronder NISB, TNO en het Mulier Instituut hebben hiervoor totaal € 6,8 miljoen ontvangen. Daarnaast is € 0,4 miljoen via artikel 41 uitgekeerd aan RIVM en ZonMw voor kennisgerichte activiteiten. Ten opzichte van de begroting is daarmee circa € 1,2 miljoen minder uitgegeven. Dit is onder meer een gevolg van het feit dat het Onderzoeksprogramma Sport wat later van start gaat dan verwacht.

Ontvangsten

De gerealiseerde ontvangsten zijn € 2,4 miljoen hoger dan geraamd. Dit verschil wordt vooral veroorzaakt doordat een bedrag van € 1,9 miljoen aan uitgekeerde subsidies is teruggevorderd voor het afgeronde programma «Meedoen alle jeugd door sport».

Beleidsartikel 47 Oorlogsgetroffenen en Herinnering Wereldoorlog II

1. Algemene beleidsdoelstelling

De (im)materiële zorg voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen Wereldoorlog II is geborgd en mensen beseffen, mede op basis van de gebeurtenissen uit WOII, wat het betekent om in vrijheid te kunnen leven.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

De dienstverlening voor materiële en immateriële hulpverlening is in 2012 kwantitatief en kwalitatief op peil gebleven. Er is gezorgd voor een adequate infrastructuur, gericht op het blijvend betekenis (kunnen) geven aan de herinnering aan gebeurtenissen uit WO II.

Externe factoren

De daling van de werklast door demografische oorzaken raakt instellingen voor materiële en immateriële hulp, zoals de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en de begeleidende instellingen. Ondanks deze daling zijn de uitvoeringsorganisaties doelmatig en effectief blijven functioneren en in die zin toekomstbestendig.

Bewustwording over de betekenis van vrijheid in relatie tot WO II is onder meer afhankelijk van actuele maatschappelijke ontwikkelingen en kan niet direct door VWS worden beïnvloed.

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene beleidsdoelstelling

Bij de algemene beleidsdoelstelling is geen indicator opgenomen, omdat de doelstelling verschillende uiteenlopende elementen bevat die zich moeilijk in één indicator laten weergeven.

2. Budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

	Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Vastgestelde begroting 2012	Verschil
Verplichtingen	401.530	387.351	382.247	370.559	340.290	342.171	– 1.881
Uitgaven	398.474	396.045	380.292	359.851	343.020	342.776	244
47.1 Een kwalitatief goed en doelmatig stelsel van materiële en immateriële hulpverlening in een situatie van structureel dalende werklast	383.417	377.170	368.981	351.879	334.425	333.781	644
47.2 De herinnering aan WOII blijft levend en veel mensen – waaronder jeugdigen – zijn zich bewust van de betekenis van WOII, mede in relatie tot grondrechten, democratie, (internationale) rechtstaat en vrijheid	15.057	18.875	11.311	7.972	8.595	8.995	– 400
Ontvangsten	785	2.360	1.167	1.252	1.043	0	1.043

In onderstaande toelichting worden de opmerkelijke verschillen tussen de budgettaire raming en de realisatie in het verslagjaar toegelicht.

Uitgaven

Er zijn geen opmerkelijke verschillen tussen de budgettaire raming en de realisatie.

Ontvangsten

In 2012 is een bedrag van circa € 1,0 miljoen aan ontvangsten gerealiseerd. Dit zijn ontvangsten als gevolg van te hoog verstrekte (subsidie)voorschotten in voorgaande jaren. Het betreft met name het Nationaal Comité 4 en 5 mei en uitvoeringskosten AOR.

3. Operationele doelstellingen

47.1 Een kwalitatief goed en doelmatig stelsel van materiële en immateriële hulpverlening in een situatie van structureel dalende werklast

Doelbereiking

Ondanks dat de groep verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen steeds kleiner wordt, is de dienstverlening voor materiële en immateriële hulpverlening in 2012 kwantitatief en kwalitatief op peil gebleven.

Per 1 oktober 2012 is het in 2010 opgerichte Nederlands Instituut Sinti en Roma (NISR) geliquideerd. Sinds de liquidatie beraadt SARSR zich, in overleg met de doelgroep en in afstemming met VWS, over de vraag hoe de resterende circa € 4,4 miljoen via collectieve projecten ten goede kan komen aan de Sinti en Roma.

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

Onderstaande indicatoren hebben betrekking op de doelmatigheid (indicator 1) en de kwaliteit van dienstverlening (indicatoren 2 en 3) van de PUR en de SVB.

Indicator 1 laat de apparaatskosten van de PUR zien in verhouding tot de programma-uitgaven voor pensioenen en uitkeringen. Dit percentage geeft een – zeer globale – indicatie van de (ontwikkeling van de) doelmatigheid van bij de uitvoering. Het streven is erop gericht een (sterke) stijging van dit percentage zoveel mogelijk te voorkomen.

De indicatoren 2 en 3 tonen het percentage eerste aanvragen en vervolgaanvragen voor een pensioen, uitkering of voorziening dat binnen de wettelijke termijn is afgehandeld.

Indicatoren (output)

	2008	2009	2010	2011	Streefwaarde ≥ 2012	Realisatie 2012
1. Percentage apparaatskosten PUR (SVB) in verhouding tot de uitgaven voor pensioenen en uitkeringen	4,8%	4,6%	4,6%	5,9%	4,5%	5,7%
2. Percentage eerste aanvragen die door de PUR binnen de (verlengde) wettelijke termijn zijn afgehandeld	85%	84%	82%	90%	84%	97%
3. Percentage vervolgaanvragen die door de PUR binnen de (verlengde) wettelijke termijn zijn afgehandeld	86%	83%	78%	94%	84%	96%

De voortgang van het beleid wordt gemeten met de volgende kengetallen:

Kengetal

	2008	2009	2010	2011	2012
Wuv
Gemiddeld aantal betaalbare uitkeringen (inclusief uitkeringen art. 21b)	16.624	15.881	14.682	13.891	12.917
Uitgaven Wuv totaal (bedragen x € 1 miljoen)	182,5	179,0	177,2	172,0	164,6
Wubo
Gemiddeld aantal betaalbare uitkeringen (inclusief toeslag art. 19)	13.338	13.407	13.214	12.722	12.918
Uitgaven Wubo totaal (bedragen x € 1 miljoen)	69,0	70,9	72,3	70,1	72,1
Wbp
Gemiddeld aantal betaalbare pensioenen	4.044	3.744	3.415	3.089	2.751
Uitgaven Wbp totaal (bedragen x € 1 miljoen)	85,2	78,5	72,1	64,3	57,8
AOR
Gemiddeld aantal betaalbare uitkeringen	1.831	2.025	2.128	2.333	2.324
Uitgaven AOR totaal (bedragen x € 1 miljoen)	6,4	6,6	6,9	7,9	8,3

47.2 De herinnering aan WOII blijft levend en veel mensen – waaronder jeugdigen – zijn zich bewust van de betekenis van WOII, mede in relatie tot grondrechten, democratie, (internationale) rechtstaat en vrijheid

Doelbereiking

Er is gezorgd voor een adequate infrastructuur, gericht op het blijvend betekenis (kunnen) geven aan de herinnering aan gebeurtenissen uit WOII. Vanuit de (stelsel)verantwoordelijkheid is subsidie verleend aan vier nationale herinneringscentra (Kamp Vught, Kamp Westerbork, Kamp Amersfoort en het Indisch Herinneringscentrum Bronbeek), het Nationaal Comité 4 en 5 mei, de Stichting Herdenking 15 augustus 1945 aan het Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (NIOD) (netwerk oorlogsbronnen, holocaust- en genocidestudies en Holocaust Memorial Day).

Van maart 2011 tot maart 2012 is Nederland voorzitter geweest van de ITF, een organisatie waarin 31 landen zitting hebben en die inmiddels is omgedoopt tot International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA). Belangrijke versterkingen van de interne organisatie van de IHRA zijn door het Nederlands voorzitterschap tot stand gebracht.

Beleidsrelevante kengetallen en -indicatoren

Onderstaande indicatoren meten het belang dat de Nederlandse bevolking hecht aan 4 en 5 mei. De cijfers laten zien dat het draagvlak voor zowel de Nationale Herdenking op 4 mei als de viering van de Bevrijding op 5 mei onverminderd groot is.

Indicator (outcome)

	2008	2009	2010	2011	Streefwaarde ≥ 2012	Realisatie 2012
1. Percentage van de bevolking dat (veel) belang aan 4 mei hecht	85%	86%	80%	86%	86%	85%
2. Percentage van de bevolking dat (veel) belang aan 5 mei hecht	79%	77%	80%	78%	80%	76%

NIET-BELEIDSARTIKELEN

Niet-beleidsartikel 97 Algemeen

1. Algemene beleidsdoelstelling

In dit niet-beleidsartikel worden de ministeriebrede uitgaven geraamd die niet specifiek zijn toe te rekenen aan een van de doelstellingen in de voorgaande beleidsartikelen.

2. Budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

	Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Vastgestelde begroting 2012	Verschil
Verplichtingen	26.044	38.462	76.051	121.476	71.254	27.122	44.132
Uitgaven	37.038	42.890	60.875	126.814	82.468	33.122	49.346
97.1 Internationale samenwerking	11.805	14.875	18.167	6.048	7.073	7.769	– 696
97.2 Verzameluitkering VWS	0	2.239	6.801	1.696	1.315	308	1.007
97.3 Strategisch onderzoek RIVM en NVI	25.233	25.776	35.907	119.070	74.080	25.045	49.035
Ontvangsten	0	0	60	33	32.484	0	32.484

In onderstaande toelichting worden de opmerkelijke verschillen tussen de budgettaire raming en de realisatie in het verslagjaar toegelicht.

Uitgaven

97.1 Internationale samenwerking

97.2 Verzameluitkering VWS

Uitgaven verzameluitkering VWS

Beleidsthema	Begroot 2012	Realisatie 2012
1. Jeugd	302	600
2. Sport	0	715
Totaal	302	1.315

Toelichting

• 1. Betreft de uitkering van bestuurskosten aan de drie grootstedelijke regio’s Amsterdam, Haaglanden en Rotterdam (totaal € 0,3 miljoen). Daarnaast hebben de grootstedelijke regio’s extra middelen ontvangen in verband met de invoeringskosten van de decentralisatie van de Jeugdzorg (totaal € 0,3 miljoen).

• 2. Betreft bijdrage aan de gemeente Eindhoven voor het Centrum voor Topsport en Onderwijs (CTO).

Met de verzameluitkering wordt beoogd de medeoverheden ruimte te bieden voor lokaal maatwerk en de administratieve lasten bij het Rijk en de medeoverheden te beperken (zie ook TK 31 327; Stb. 2008, 312)

97.3 Strategisch onderzoek RIVM en NVI

De realisatie 2012 op deze doelstelling bedraagt € 74,1 miljoen. Dat is € 49,0 miljoen hoger dan het in de begroting opgenomen bedrag van € 25,0 miljoen. Dit houdt met name verband met grotendeels in suppletoire begrotingen verwerkte ontwikkelingen bij het Nederlands Vaccin Instituut (NVI):

• – Via een ijklijnmutatie zijn eenmalig begin 2012 het voorziene exploitatietekort en de verwachte kosten van afwikkeling van de verkoop van de vaccinproductie, de opheffing van het NVI en andere transitiekosten gedekt in plaats van het structureel verhogen van de tarieven (€ 8,0 miljoen). In het najaar van 2011 waren de tarieven van het Rijksvaccinatieprogramma herijkt naar aanleiding van de gewijzigde inkoopprijzen voor vaccins. VWS heeft ervan afgezien om in de tarieven ook het tekort bij het NVI te verwerken, gelet op de verkoop van de productie van het NVI in 2012.

• – Ter dekking van het exploitatietekort 2012 heeft het NVI een aanvullende bijdrage ontvangen (€ 6,6 miljoen). In de loop van 2012 werd een nog te dekken tekort voorzien, met name voor kosten vaccinproductie eerste halfjaar 2012.

• – Vanuit de eindejaarsmarge zijn middelen toegekend om de operationele gereedheid van de productiefaciliteiten van het NVI op een toereikend niveau te houden (€ 6,4 miljoen). Het ging om het kasbeslag in 2012 van vervangingsinvesteringen die in 2011 waren aangegaan.

• – Aan het NVI zijn aanvullende middelen beschikbaar gesteld in verband met de afwikkelingskosten die waren gemoeid met de verkoop van de productiediensten en -faciliteiten op basis van de gemaakte afspraken (€ 7,2 miljoen).

• – In het kader van de afwikkeling van de slotbalans heeft het NVI een bijdrage ontvangen om terugvorderingen op basis van ontvangsten oude jaren te kunnen voldoen (€ 7,8 miljoen); zie ook ontvangsten artikel 41.

Ook het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu had te maken met hogere uitgaven:

• – In verband met de verkoop van de productiediensten en -faciliteiten van het NVI is een aantal huurcontracten opgezegd. Hiervoor heeft de Rijksgebouwendienst afkoopkosten in rekening gebracht bij het RIVM als hoofdhuurder van het terrein in Bilthoven (€ 2,7 miljoen).

• – Al in 2011 was het voornemen om in samenspraak met de Rijksgebouwendienst een aantal andere huurcontracten van het RIVM af te kopen. Vanwege de bevoorschottingsregels is de afkoop niet meer in 2011 gerealiseerd, maar met gebruikmaking van de eindejaarsmarge in 2012 (€ 3,5 miljoen).

• – Via de eindejaarsmarge zijn ook middelen overgeheveld naar 2012 die eind 2011 waren gereserveerd voor de afbouw van het Sproncklab, maar toen niet tot besteding waren gekomen (€ 3,8 miljoen).

• – Tot slot heeft het RIVM een bijdrage ontvangen in verband met frictiekosten voor taakstellings- en veranderingstrajecten (voor het realiseren van de personele taakstelling, en organisatie- en werkwijzeveranderingen) en kosten van indikking en verhuizingen en verbouwingen in het kader van de huisvesting in Bilthoven (€ 3,5 miljoen).

Ontvangsten

In juni 2012 zijn de productiediensten en -faciliteiten van het NVI verkocht aan het Serum Institute of India. De verkoopopbrengst van de aandelen van de BV waarin deze taken eerder waren ondergebracht bedraagt € 32 miljoen. De Tweede Kamer is hierover bij brief van 2 juli 2012 geïnformeerd (TK 32 589, nr. 5).

3. Operationele doelstellingen

97.3 Strategisch onderzoek RIVM en NVI

Doelbereiking

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) is een baten-lastendienst van het ministerie van VWS en doet projectmatig onderzoek voor zijn primaire opdrachtgevers: de ministeries van VWS, Economische Zaken, Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Infrastructuur en Milieu. Daarnaast voert het RIVM ook strategisch onderzoek uit. Hiermee wordt kennis en expertise ontwikkeld die nodig is voor de continuïteit van het instituut. Zo kan het RIVM zijn toekomstige taken voor de opdrachtgevers adequaat uitvoeren. Het strategisch onderzoek richt zich enerzijds op lacunes in actuele kennis en anderzijds op nieuwe ontwikkelingen. De Wet op het RIVM vormt de wettelijke basis voor het strategisch onderzoek dat dit instituut uitvoert.

Procesmatig zijn de programma’s SOR en SVOP al geïntegreerd, een volledige inhoudelijke en financiële integratie van de twee programma’s zal plaatsvinden na 2014. Alle projecten worden jaarlijks geëvalueerd en door de Commissie van Toezicht van het RIVM gevolgd. Het RIVM rapporteert jaarlijks aan de Eigenaar over de inhoudelijke voortgang van SOR en SVOP in een jaaroverzicht. Na vier jaar wordt een evaluatie van de resultaten gemaakt.

Niet-beleidsartikel 98 Apparaatsuitgaven

1. Algemene beleidsdoelstelling

In dit niet-beleidsartikel staan de personele en materiële apparaatsuitgaven en ontvangsten van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

2. Budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

	Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Vastgestelde begroting 2012	Verschil
Verplichtingen	217.333	230.388	250.237	233.876	248.927	227.923	21.004
Uitgaven	216.921	222.437	244.083	236.833	245.655	228.503	17.152
Ontvangsten	10.636	12.673	13.875	27.165	16.044	5.703	10.341

In onderstaande toelichting worden de opmerkelijke verschillen tussen de budgettaire raming en de realisatie in het verslagjaar toegelicht.

Uitgaven

De gerealiseerde apparaatsuitgaven zijn circa € 17,2 miljoen hoger dan begroot. Dit verschil wordt voor circa € 6,9 miljoen veroorzaakt door hogere apparaatsuitgaven kernministerie, circa € 2,3 miljoen hogere uitgaven inspecties en ten slotte circa € 7,9 miljoen hogere uitgaven Sociaal en Cultureel Planbureau & RMO en de adviesraden RVZ en GR.

Kernministerie

De gerealiseerde materiële apparaatsuitgaven kernministerie zijn circa € 3,0 miljoen lager dan begroot. Dit hangt enerzijds samen met de genoemde herschikking tussen personele en materiële apparaatsuitgaven (–/– € 7,1 miljoen) en een herschikking tussen materiële apparaatsuitgaven en het budget voor internationale samenwerking (–/– € 1,3 miljoen). Anderzijds was sprake van hogere dan oorspronkelijk geraamde uitgaven, voornamelijk door kosten van inbesteding van de ICT-dienstverlening voor het CIBG (€ 3,0 miljoen), de IGZ (€ 1,8 miljoen), Almata en De Lindenhorst (€ 0,6 miljoen) en de Gezondheidsraad (€ 0,1 miljoen).

Tabel apparaatsuitgaven per Directoraat Generaal (bedragen x € 1.000)

Directoraat generaal	Realisatie apparaatsuitgaven 2012
Volksgezondheid	21.192
Curatieve zorg	12.949
Langdurige zorg	18.288
Totaal beleid	52.429
(plv.) SG	108.277
Totaal apparaatsuitgaven kernministerie	160.706

Inspectie voor de gezondheidszorg (IGZ) en Inspectie Jeugdzorg

De apparaatsuitgaven van de inspecties zijn circa € 2,3 miljoen hoger dan begroot. De hogere uitgaven IGZ (circa € 2,8 miljoen) hebben met name betrekking op de uitvoering van het jaarplan 2012 van het project Zichtbare Zorg (circa € 2,0 miljoen is overgeboekt van artikel 43 operationele doelstelling 1) en compensatie voor uitvoeringskosten die het CIBG heeft gemaakt op het terrein van medische hulpmiddelen, opiaten en geregistreerde geneesmiddelen (circa € 1,3 miljoen).

De uitgaven van de Inspectie Jeugdzorg zijn circa € 0,5 miljoen lager dan geraamd in de begroting.

Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), Gezondheidsraad (GR) en Raad voor de Volksgezondheid & Zorg (RVZ)

Ontvangsten

Totaaloverzicht apparaatsuitgaven / apparaatskosten inclusief baten-lastendiensten en Zelfstandige Bestuursorganen (ZBO’s) / Rechtspersonen met een wettelijke taak (RWT’s) (bedragen x € 1.000)

	Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Vastgestelde begroting 2012	Verschil
1. Totaal apparaatsuitgaven	216.921	222.437	244.083	236.833	245.655	228.503	17.152
Apparaatsuitgaven kernministerie	147.048	142.728	159.433	150.200	160.706	153.832	6.874
98.1 Personeel kerndepartement					103.724	93.848	9.876
98.2 Materieel kerndepartement					56.982	59.984	– 3.002
98.3 Apparaatsuitgaven inspecties	50.175	59.089	63.997	65.367	64.923	62.591	2.332
Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ)	45.634	53.760	57.318	60.290	59.450	56.637	2.813
Inspectie Jeugdzorg (IJZ)	4.541	5.329	6.679	5.077	5.473	5.954	– 481
98.4 Appaaraatsuitgaven SCP en raden	19.698	20.620	20.653	21.266	20.026	12.080	7.946
Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO)	11.207	11.768	11.958	13.124	11.739	5.950	5.789
Gezondheidsraad (GR)	5.470	5.752	5.730	5.238	5.575	3.260	2.315
Raad voor Volksgezondheid & Zorg (RVZ)	3.021	3.100	2.965	2.904	2.712	2.870	– 158
2. Apparaatskosten baten-lastendiensten	511.587	636.866	628.658	529.844	495.797	495.897	– 51.832
College ter Beoordeling van Geneesmiddelen	32.128	35.098	36.552	37.273	38.777	38.174	603
Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg	28.942	43.060	45.083	38.005	35.956	35.430	526
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu	318.608	363.186	353.084	360.518	357.793	384.776	– 26.983
Nederlands Vaccin Instituut	131.909	164.391	152.476	50.562	25.866	n.v.t.	– 25.866
Almata	–	22.407	30.923	32.327	28.972	27.568	1.404
De Lindenhorst	–	8.724	10.540	11.159	9.927	9.949	– 22
3. Totaal apparaatskosten ZBO’s en RWT’s1
Zorg Onderzoek Nederland/ Medische Wetenschappen (ZonMw)					6.351	6.262	89
Registratiecommissies KNMG, KNMP en NMT					0	0	0
Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ)					117.320	107.433	9.887
Centraal Administratie Kantoor (CAK)2					96.798	87.551	9.247
Accommodaties wet op de jeugdzorg3					189.600	21.362	– 25.762
Pensioen- en Uitkeringsraad (PUR)					5.679	6.621	– 942
Centrale Commissie voor Mensgebonden Onderzoek (CCMO)					1.826	1.661	165
Nederlandse Zorgautoriteit (NZa)					32.900	28.932	3.968
College voor zorgverzekeringen (CVZ)					57.400	41.793	15.607
College Sanering Zorginstellingen (CSZ)					2.600	3.598	– 998
Sociale Verzekeringsbank (SVB)					11.407	13.004	– 1.597

Niet-beleidsartikel 99 Nominaal en onvoorzien

1. Algemene beleidsdoelstelling

Dit artikel heeft een technisch- administratief karakter. Vanuit dit artikel vinden overboekingen van loon en prijsbijstellingen naar loon- en prijsgevoelige artikelen binnen de begroting plaats. Ook worden er taakstellingen of extra middelen op dit artikel geplaatst die nog niet aan beleidsartikelen zijn toebedeeld.

2. Budgettaire gevolgen van beleid

Begrotingsuitgaven (bedragen x € 1.000)

	Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Vastgestelde begroting 2012	Verschil
Verplichtingen	0	0	0	0	0	– 44.332	44.332
Uitgaven	0	0	0	0	0	– 55.162	55.162
99.1 Loonbijstelling	0	0	0	0	0	– 414	414
99.2 Prijsbijstelling	0	0	0	0	0	– 10.987	10.987
99.3 Onvoorzien	0	0	0	0	0	0	0
99.4 Taakbijstelling	0	0	0	0	0	– 43.761	43.761
Ontvangsten	0	0	0	0	0	5.000	– 5.000

In onderstaande toelichting worden de opmerkelijke verschillen tussen de budgettaire raming en de realisatie in het verslagjaar toegelicht.

Uitgaven

99.1 Loonbijstelling

Op dit onderdeel wordt de loonbijstelling verwerkt in het kader van algemene salarismaatregelen, incidentele loonontwikkeling en overige specifieke maatregelen op het gebied van arbeidsvoorwaarden en premies sociale zekerheid. Het artikel heeft het karakter van een «parkeerartikel» totdat de loonbijstelling toegedeeld kan worden aan de relevante begrotingsartikelen. De door het ministerie van Financiën toegekende loonbijstelling tranche 2012 is aan de begrotingsartikelen toebedeeld. Het beperkte tekort uit de begroting 2012 is opgelost.

99.2 Prijsbijstelling

99.3 Onvoorzien

De grondslag voor dit onderdeel ligt in de Comptabiliteitswet, waarin de mogelijkheid bestaat een artikel voor onvoorziene uitgaven op te nemen. VWS heeft daar in 2012 geen gebruik van gemaakt.

99.4 Taakstelling

Op dit onderdeel worden taakstellingen geboekt in afwachting van concrete invulling ervan en inboeking op de betreffende begrotingsartikelen. In de begroting 2012 was de P&M-taakstelling uit het regeerakkoord Rutte–Verhagen reeds nagenoeg volledig verwerkt en toegelicht.

Ontvangsten

De ontvangstenraming van VWS is bij de voorjaarsbesluitvorming in 2010 structureel verhoogd met € 5 miljoen. De taakstelling op de ontvangsten van artikel 99 is in 2012 bij slotwet ingevuld met per saldo ontvangstenmeevallers op de overige artikelen.

BEDRIJFSVOERINGSPARAGRAAF

Subsidiebeheer

Het subsidiebeheer VWS is in 2012 verder verbeterd. VWS heeft van hoog tot laag in het departement veel energie gestoken in het op orde brengen van dit beheer hetgeen tot resultaat heeft geleid. Naar het oordeel van de Auditdienst Rijk is de bevinding ten aanzien van het subsidiebeheer opgelost. In 2011 was de sturing op het subsidiebeheer al ingrijpend aangepast en zijn maatregelen genomen om het subsidiebeheer structureel te verbeteren, onder andere door het instellen van verscherpt toezicht, het geven van opleidingen en het betrekken van de gehele organisatie bij dit onderdeel van de bedrijfsvoering. Sinds 2011 is sprake van een trendbreuk die zich in 2012 heeft doorgezet. De verbetering van het subsidiebeheer is gedurende het jaar beter zichtbaar gemaakt door de uitvoering van een nieuwe normatiek subsidiebeheer. De Auditdienst Rijk concludeert dat evenals vorig jaar het subsidiebeheer in opzet op orde is. De gegevens uit de controles tonen aan dat het beheer in de praktijk minder en minder ernstige tekortkomingen laat zien en dat er nagenoeg geen rechtmatigheidsfouten zijn geconstateerd. Door de metingen subsidiebeheer worden er gedurende het jaar meer fouten vroegtijdig hersteld en kan er worden bijgestuurd indien dat nodig is. Daarbij kan worden gefocust op de verschillende subsidieregelingen, de aard van de bevindingen en de directies waar relatief veel bevindingen worden geconstateerd.

Inkoopbeheer

Het RIVM heeft eind 2012 een verbeterplan opgesteld, waarbij nadrukkelijk rekening is gehouden met de zogeheten «key controls». Het RIVM heeft begin 2013 reeds de nodige verbetermaatregelen getroffen. Ook zal in 2013 de verbijzonderde interne controle op het inkoopbeheer gehandhaafd blijven.

Financieel informatiesysteem 3F

Inhuur externen

VWS heeft in 2012 een percentage inhuur externen gerealiseerd van 7,8% (kerndepartement + baten-lastendiensten). Het percentage inhuur externen is ten opzichte van 2011 (12,9%) wederom gedaald en ligt onder de norm van 10% die voor VWS over 2012 geldt.

Open standaarden

Er is niet afgeweken van de in de bijlage van de Instructie rijksdienst bij aanschaf ICT-diensten of ICT-producten, bij artikel 3 lid 1 genoemde uitgangspunten.

Rechtmatigheid begrotingsuitvoering

Overschrijding tolerantiegrens baten- lastendiensten

De tolerantiegrens van € 15 miljoen rechtmatigheidsfouten voor de samenvattende verantwoordingsstaat baten-lastendiensten is overschreden. De Auditdienst Rijk heeft voor € 18,7 miljoen aan rechtmatigheidsfouten geconstateerd en € 3,0 miljoen aan onzekerheden. De overschrijding wordt grotendeels veroorzaakt door het niet voldoen aan de gestelde regels voor aanbesteding bij het RIVM.

Overige bedrijfsvoeringsaspecten

Beheer en controle Caribisch Nederland

In 2012 is gewerkt aan de totstandkoming van een controleprotocol en is een externe accountant van het Zorgverzekeringskantoor Caribisch Nederland benoemd. Omdat er nog geen jaarverantwoordingen over 2011 en 2012 zijn ontvangen, heeft VWS de openstaande voorschotten nog niet kunnen afrekenen. In 2013 loopt de voorschottenstand (€ 152,8 miljoen) dermate op dat deze het in omvang gedaalde beleidsartikel dreigt te overstijgen. Er zijn acties in gang gezet om de verantwoordingen over 2011 en 2012 te ontvangen en om het beheer in 2013 te verbeteren.

Toezicht op indicatiestelling CIZ

De Algemene Rekenkamer heeft bij gelegenheid van het Rapport bij het Jaarverslag van VWS 2011 geconstateerd dat toezicht door het ministerie van VWS ontbreekt op de kwaliteit van de indicatiestellingen door het CIZ. In haar reactie op het Rapport heeft de minister van VWS aangegeven dat zij zich op het standpunt stelt dat het CIZ op uitgebreide wijze kwaliteitstoezicht uitoefent op de indicatiestelling. Daarbij is geconstateerd dat de minister van VWS zich daarvan periodiek op de hoogte zal laten brengen. Sinds medio 2012 maakt het door het CIZ gevoerde interne kwaliteitstoezicht vast onderdeel uit van de periodieke overleggen die het CIZ en VWS met elkaar voeren. Het CIZ doet verslag van zijn bevindingen ten aanzien van de kwaliteit van de indicatiestellingen in kwantitatieve kwartaalrapportages. Ook in 2013 zal het CIZ in de kwartaalrapportages expliciet aandacht blijven schenken aan het kwaliteitstoezicht in kwantitatief en inhoudelijk en operationeel opzicht.

Informatiebeveiliging en de Wet bescherming persoonsgegevens

Het ministerie van VWS heeft, mede aan de hand van de bevindingen van de Algemene Rekenkamer, in 2012 verder geïnvesteerd in het verbeteren van de informatiebeveiliging. Eind 2012 is het project informatiebeveiliging VWS met succes afgerond. In 2012 is eveneens het Bureau Integrale Veiligheid (BIV) ingericht en operationeel geworden. Hiermee is het ontbreken van de tactische beveiligingsorganisatie opgelost en is een permanente ondersteuning van de directies en borging van de inzet en naleving van beveiligingsmaatregelen vorm gegeven. De planning en controlcyclus van VWS is hierop aangepast.

Nederlands Vaccin Instituut

Eind mei 2012 zijn de bedrijfsmiddelen van de productiefaciliteiten van het Nederlands Vaccin Instituut (NVI) ingebracht in een Staat BV, die vervolgens in juli 2012 is verkocht aan een buitenlandse partij. Per 1 januari 2013 is de baten-lastendienst NVI opgeheven. De na de privatisering van de productie nog resterende activiteiten van het NVI zijn inmiddels ondergebracht bij het kerndepartement VWS.

Specifieke uitkeringen

De uitkomsten van de single review door de Auditdienst Rijk van de SiSa-bijlage 2011 hebben voor VWS niet geleid tot aanvullende werkzaamheden voor de vaststelling van de specifieke uitkeringen aan gemeenten en provincies. Alle specifieke uitkeringen (heroïnebestrijding) met betrekking tot 2010 zijn in 2012 vastgesteld. In 2012 is in opdracht van VWS een deskreview uitgevoerd bij de grootste ontvangers. Hierbij zijn geen bijzonderheden geconstateerd. In 2012 resteert er voor de kleinere ontvangers een onzekerheid van € 2,5 miljoen.

In 2012 is door VWS voor de regeling Vrouwenopvang en Maatschappelijke ondersteuning (artikel 44) een totaalbedrag van € 7,6 miljoen vastgesteld op basis van de SiSa-bijlage 2010, zonder dat er compenserende maatregelen mogelijk waren. Dit bedrag is derhalve onzeker.

Voor de doeluitkering Centra voor Jeugd en Gezin zijn in de SiSa-bijlage 2012 indicatoren opgenomen waarmee een hernieuwde uitvraag wordt gedaan voor de doeluitkering voor de jaren 2008–2011. In de Nota Verwachtingen Accountantscontrole 2012 van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is nader uitgewerkt wat er van de accountant in dit kader specifiek wordt verwacht.

Betaaltermijnen

Het totaalpercentage tijdig betaalde facturen (binnen 30 dagen van ontvangstdatum) voor het kerndepartement komt uit op 87,4%. Voor het RIVM komt het percentage uit op 96,3%. Het kerndepartement voldoet in 2012 niet aan de rijksbrede norm van ten miste 90% tijdig betaalde facturen. Ten opzichte van het jaar 2011 (90,3%) is er een lichte verslechtering. De introductie van het nieuwe 3F-systeem heeft in het begin van het jaar 2012 een tijdelijk negatief effect gehad op het tijdig betalen door het kerndepartement. Vervolgens is een knelpuntanalyse uitgevoerd op het factuur- en betaalproces. De op basis hiervan getroffen maatregelen, waaronder het doorvoeren van een aantal procesoptimalisaties, actieve sturing op het proces en vastlegging van processen, werkafspraken en werkinstructies, hebben een positieve bijdrage geleverd aan het sneller betalen van facturen door het VWS-kerndepartement.

Totstandkoming beleidsinformatie

Er zijn geen belangrijke tekortkomingen geconstateerd bij de totstandkoming van de beleidsinformatie.

C. JAARREKENING

DEPARTEMENTALE VERANTWOORDINGSSTAAT

Departementale verantwoordingsstaat van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) 2012 (bedragen x € 1.000)

Art	Omschrijving	Oorspronkelijk vastgestelde begroting (1)			Realisatie (2)			Verschil realisatie en oorspronkelijk vastgestelde begroting (3 = 2–1)
		Verplichtingen	Uitgaven	Ontvangsten	Verplichtingen	Uitgaven	Ontvangsten	Verplichtingen	Uitgaven	Ontvangsten
	Totaal		17.564.976	45.839		18.813.779	900.829		1.248.803	854.990
	Beleidsartikelen		17.358.513	35.136		18.485.654	852.300		1.127.141	817.164
41	Volksgezondheid	618 733	630 570	9 710	589.756	602 299	21 135	– 28.977	– 28 271	11 425
42	Gezondheidszorg	8 139 946	8 163 594	22 926	8.635.042	9 368 619	792 779	495.096	1 205 025	769 853
43	Langdurige zorg	6 366 932	6 391 860	0	6.443.138	6 414 520	7 630	76.206	22 660	7 630
44	Maatschappelijke ondersteuning	209 355	212 152	0	155.898	174 437	2 329	– 53.457	– 37 715	2 329
45	Jeugd	1 482 355	1 488 585	1 630	1.550.615	1 503 201	24 144	68.260	14 616	22 514
46	Sport	104 122	128 976	870	42.713	79 557	3 239	– 61.409	– 49 419	2 369
47	Oorlogsgetroffenen en herinneringen WO II	342 171	342 776	0	340.290	343 021	1 044	– 1.881	245	1 044
	Niet-beleidsartikelen		206 463	10 703		328 125	48 529		121 662	37 826
97	Algemeen	27 122	33 122	0	71.254	82 469	32 485	44.132	49 347	32 485
98	Apparaatsuitgaven	227 923	228 503	5 703	248.927	245 656	16 044	21.004	17 153	10 341
99	Nominaal en onvoorzien	– 44 332	– 55 162	5 000	0	0	0	44.332	55 162	– 5 000

Toelichting

De gerealiseerde uitgavenbedragen zijn steeds naar boven afgerond (€ 1.000).

SAMENVATTENDE VERANTWOORDINGSSTAAT BATEN-LASTENDIENSTEN

Samenvattende verantwoordingsstaat baten-lastendiensten (bedragen x € 1.000)

Naam Baten-lastendienst	Oorspronkelijk vastgestelde begroting (1)	Realisatie (2)	Verschil realisatie en begroting (3)=(2)–(1)	Realisatie t-1
Agentschap College ter Beoordeling van Geneesmiddelen
Totaal baten	41.905	40.099	– 1.806	40.173
Totaal lasten	41.905	41.916	11	39.484
Saldo van baten en lasten	0	– 1.817	– 1.817	689
Totaal kapitaalontvangsten	0	600	600	0
Totaal kapitaaluitgaven	– 6.000	– 7.225	– 1.225	– 715
Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg
Totaal baten	37.480	38.548	1.068	40.204
Totaal lasten	37.480	38.440	960	40.854
Saldo van baten en lasten	0	108	108	– 650
Totaal kapitaalontvangsten	0	– 371	– 371	1.446
Totaal kapitaaluitgaven	– 2.630	– 2.049	581	– 5.238
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
Totaal baten	392.109	370.762	– 21.347	390.662
Totaal lasten	392.109	367.961	– 24.148	370.028
Saldo van baten en lasten	0	2.801	2.801	20.634
Totaal kapitaalontvangsten	0	0	0	0
Totaal kapitaaluitgaven	– 6.886	– 3.023	3.863	– 4.907
Nederlands Vaccin Instituut
Totaal baten	n.v.t.	16.994	16.994	28.826
Totaal lasten	n.v.t.	27.766	27.766	62.910
Saldo van baten en lasten	n.v.t.	– 10.772	– 10.772	– 34.084
Totaal kapitaalontvangsten	n.v.t.	37.484	37.484	12.000
Totaal kapitaaluitgaven	n.v.t.	– 1.778	– 1.778	– 13.767
Jeugdzorgplus-instelling Almata
Totaal baten	29.482	30.128	646	33.767
Totaal lasten	29.482	29.916	434	33.557
Saldo van baten en lasten	0	212	212	210
Totaal kapitaalontvangsten	0	431	431	1.292
Totaal kapitaaluitgaven	– 850	– 480	370	– 1.987
Jeugdzorgplus-instelling De Lindenhorst
Totaal baten	10.094	10.194	100	11.473
Totaal lasten	10.094	10.014	– 80	11.282
Saldo van baten en lasten	0	180	180	191
Totaal kapitaalontvangsten	0	0	0	845
Totaal kapitaaluitgaven	– 112	– 140	– 28	– 197

JAARVERANTWOORDINGEN BATEN-LASTENDIENST PER 31 DECEMBER 2012

1. Agentschap College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (ACBG)

Staat van baten en lasten 2012 van de baten-lastendienst ACBG (bedragen x € 1.000)

	Oorspronkelijk vastgestelde begroting (1)	Realisatie 2012 (2)	Verschil realisatie en oorspronkelijk vastgestelde begroting (3 = 2–1)	Realisatie 2011 (4)
Baten
Omzet moederdepartement	178	180	2	178
Omzet overige departementen	612	789	177	617
Omzet derden	41.035	39.126	– 1.909	39.255
Rentebaten	80	4	– 76	123
Vrijval uit voorzieningen	0	0	0	0
Bijzondere baten	0	0	0	0
Totaal baten	41.905	40.099	– 1.806	40.173
Lasten
Apparaatskosten	38.174	38.667	493	37.273
– personele kosten	23.322	22.331	– 991	21.752
– materiële kosten	14.852	16.336	1.484	15.521
ZBO College	744	767	23	858
Afschrijvingskosten	2.987	2.482	– 505	1.353
– immaterieel	1.253	1.133	– 120	1.226
– materieel	1.734	1.349	– 385	127
Overige lasten	0	0	0	0
– dotaties voorzieningen	0	0	0	0
– rentelasten	0	0	0	0
– bijzondere lasten	0	0	0	0
Totaal lasten	41.905	41.916	11	39.484
Saldo van baten en lasten	0	– 1.817	– 1.817	689

Toelichting op de staat van baten en lasten

Resultaat

Het ACBG heeft over 2012 een negatief resultaat behaald ad € 1,8 miljoen. De belangrijkste oorzaken hiervan zijn een tegenvallende omzet derden, een afboeking op de dubieuze debiteuren en tijdelijke dubbele huisvestingslasten.

Baten

De omzet moederdepartement bestaat uit de bijdrage van het moederdepartement voor werkzaamheden inzake nieuwe voedingsmiddelen.

De omzet overige departementen betreft werkzaamheden die op grond van afspraken met het ministerie van Economische Zaken zijn verricht.

De rentebaten hebben betrekking op de rente over deposito’s en rekening-courantsaldi Rijkshoofdboekhouding. De hierover vergoede rentepercentages zijn fors neerwaarts bijgesteld, waardoor deze opbrengsten achter gebleven zijn ten opzichte van de begroting.

Lasten

De personele kosten zijn circa € 1,0 miljoen lager dan begroot, doordat de bezetting is achtergebleven ten opzichte van de in de begroting opgenomen formatie. Eind 2012 had het ACBG circa 259 fte in dienst. Tevens zijn onder deze post opgenomen de kosten van uitzendkrachten, werving en selectie, scholing, reiskosten en wachtgelden.

De materiële kosten zijn circa € 1,5 miljoen hoger dan begroot, vooral als gevolg van tijdelijke dubbele huisvestingslasten en een afboeking van dubieuze debiteuren. De materiële kosten hebben vooral betrekking op huisvesting, automatisering, bureaukosten, huur- en servicekosten voor het pand in Utrecht en de bijdrage aan de subsidie voor de Stichting Lareb (€ 2,1 miljoen).

De kosten van het ZBO College bestaan uit een schadeloosstelling, vacatiegelden, vergaderkosten en reis- en verblijfkosten voor de voorzitter en leden van het college.

Balans ACBG per 31 december 2012 (bedragen x € 1.000)

	Balans 31-12-2012	Balans 31-12-2011
Activa
Immateriële activa	1.698	1.680
Materiële activa	5.865	1.777
– grond en gebouwen	3.830	1.500
– installaties en inventarissen	1.903	200
– overige materiële vaste activa	132	77
Voorraden	0	0
Debiteuren	6.082	6.471
Nog te ontvangen	1.402	2.632
Liquide middelen	4.501	10.070
Totaal activa	19.548	22.630
Passiva
Eigen vermogen	694	2.511
– exploitatiereserve	2.511	1.822
– onverdeeld resultaat	– 1.817	689
Voorzieningen	0	0
Leningen bij het ministerie van Financiën	0	0
Crediteuren	1.477	1.013
Nog te betalen	17.377	19.106
Totaal passiva	19.548	22.630

Toelichting op de balans

Activa

De toename van de materiële vaste activa komt voort uit de verhuizing naar Utrecht per 29 februari 2012 en de daarmee samenhangende investeringen voor het inbouwpakket (€ 3,1 miljoen), werkstations (€ 0,7 miljoen) en meubilair (€ 1,4 miljoen).

Eigen vermogen

Het negatieve resultaat over 2012 van € 1,8 miljoen is ten laste van het eigen vermogen geboekt. Het eigen vermogen komt daarmee op € 0,668 miljoen en blijft daarmee onder het maximaal toegestane eigen vermogen van circa € 2,0 miljoen (5% van de gemiddelde omzet over 2010 tot en met 2012).

Het ACBG heeft geen voorzieningen.

Kasstroomoverzicht

Kasstroomoverzicht over 2012 van ACBG (bedragen x € 1.000)

Omschrijving		Oorspronkelijk vastgestelde begroting (1)	Realisatie (2)	Verschil (3) = (2)–(1)
1.	Rekening-courant RHB 1-1-2012+ stand depositorekeningen	13.984	10.070	– 3.914
2.	Totaal operationele kasstroom	1.500	1.056	– 444
	Totaal investeringen (–/–)	– 6.000	– 6.625	– 625
	Totaal boekwaarde desinvesteringen (+)	0	0	0
3.	Totaal investeringskasstroom	– 6.000	– 6.625	– 625
	Eenmalige uitkering aan moederdepartement (–/–)	0	– 600	– 600
	Eenmalige storting door het moederdepartement (+)	0	600	600
	Aflossingen op leningen (–/–)	0	0	0
	Beroep op leenfaciliteit (+)	0	0	0
4.	Totaal financieringskasstroom	0	0	0
5.	Rekening-courant RHB 31-12-2012 + stand depositorekeningen (=1+2+3+4)	9.484	4.501	– 4.983

Toelichting op het kasstroomoverzicht

De liquiditeitspositie is afgenomen door investeringen ten behoeve van het pand in Utrecht. Er is geïnvesteerd in het inbouwpakket, werkstations, meubilair en de verdere ontwikkeling van het workflow- en documentmanagementsysteem.

In het jaarverslag 2011 is geconstateerd dat ultimo 2011 sprake was van een eigen vermogen dat hoger is dan de norm van 5% van de gemiddelde jaaromzet over de laatste drie jaar. Het te hoge eigen vermogen (€ 0,6 miljoen) is afgeroomd. Aangezien het exploitatieverlies in 2012 (onder andere als gevolg van tijdelijke dubbele huisvestingslasten) samenhangt met het positieve exploitatieresultaat over 2011 (onder andere als gevolg van vertraging bij de verhuizing) zijn de middelen ingezet voor demping van de effecten van het exploitatieverlies 2012 op het eigen vermogen.

Doelmatigheidsindicatoren

Overzicht doelmatigheidsindicatoren van de baten-lastendienst ACBG per 31 december 2012

	2009	2010	2011	2012	Oorspronkelijke begroting 2012
Generiek
1. Tarieven/ uur	102	100	90	90	96
2. Omzet per productgroep (bedragen * € 1.000)
– Beoordelen van nationale aanvragen	2.706	3.403	1.967	1.913	2.308
– Beoordelen van Europese aanvragen: centraal	3.741	3.471	5.296	5.438	5.241
– Beoordelen van Europese aanvragen: MRP	717	1.489	342	511	682
– Beoordelen DCP’s	11.746	10.283	10.384	11.010	14.293
– Beoordelen van homeopathische aanvragen, kruiden en nieuwe voedingsmiddelen	165	104	86	57	176
– Bureau diergeneesmiddelen	3.316	3.029	2.312	2.398	2.745
– Jaarvergoedingen en bijdragen	13.800	15.629	16.736	17.559	15.590
– Overig	0	1.324	2.132	239	0
Totaal omzet	36.191	38.732	39.255	39.125	41.035
3. Totaal aantal fte (exclusief externe inhuur)	185	187	233	259	273
4. Saldo van baten en lasten (% van de baten)	– 1,80%	2,02%	1,72%	– 4,58%	0,00%
Specifiek
1. Aantal gegronde klachten	42	33	20	40	41
2. Aantal zaken per fte	129	118	103	86	96

Toelichting doelmatigheidsindicatoren

Tarieven per uur

Het gemiddelde uurtarief wordt bijgehouden om de kostenefficiency aan te tonen. Deze indicator is een gemiddelde over alle functies waarbij naar het primaire proces wordt gekeken (exclusief onderzoekskosten). De oorzaak van de daling van het uurtarief van 2010 op 2011 is de overkomst per 1 juni 2011 van de beoordelingstaken van het RIVM inclusief fte’s naar het ACBG. Hierdoor dalen de kosten voor de uitvoering van beoordelingswerkzaamheden.

Omzet per productgroep

De omzet per productgroep geeft inzicht in de samenstelling van de totale omzet van het ACBG.

Totaal aantal fte

Het totaal aantal fulltime equivalenten (fte) werkzaam bij het ACBG per 31 december van het jaar, exclusief externe inhuur. De toename van het aantal fte in 2011 is het gevolg van de overkomst per 1 juni 2011 van de beoordelingstaken van het RIVM inclusief fte naar het ACBG. De verdere toename in 2012 houdt verband met het terugdringen van de externe inhuur.

Saldo van baten en lasten (% van de baten)

De ontwikkeling van het procentuele saldo is een weergave van de realisatie, zoals de afgelopen jaren in de jaarrekening gepresenteerd.

Aantal gegronde klachten

Aantal zaken per fte

Het aantal zaken per fulltimerequivalent wordt bijgehouden om de efficiency van de productie inzichtelijk te maken. De daling van het aantal zaken per fte wordt veroorzaakt door de overkomst per 1 juni 2011 van de beoordelingsmedewerkers van het RIVM op het gebied van preklinische- en kwaliteitsbeoordeling van geneesmiddelendossiers naar het ACBG. Hierdoor neemt het aantal fte’s toe, terwijl het aantal zaken niet wordt beïnvloed. In 2012 is het aantal fte verder toegenomen als gevolg van het terugdringen van de externe inhuur. Tot slot heeft de nationale implementatie van de Europese variatierichtlijn26geleid tot bundeling van zaken.

2. Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg

Staat van baten en lasten 2012 van de baten-lastendienst CIBG (bedragen x € 1.000)

	Oorspronkelijk vastgestelde begroting (1)	Realisatie 2012 (2)	Verschil realisatie en oorspronkelijk vastgestelde begroting (3 = 2–1)	Realisatie 2011 (4)
Baten
Omzet moederdepartement	33.993	33.622	– 371	35.327
Omzet overige departementen	186	530	344	401
Omzet derden	3.291	4.393	1.102	3.835
Rentebaten	10	1	– 9	10
Vrijval uit voorzieningen	0	0	0	0
Bijzondere baten	0	2	2	631
Totaal baten	37.480	38.548	1.068	40.204
Lasten
Apparaatskosten	35.430	35.956	526	38.005
– personele kosten	20.822	20.992	170	21.959
– materiële kosten	14.608	14.964	356	16.046
Afschrijvingskosten	1.900	2.430	530	2.651
– immaterieel	1.799	2.404	605	2.494
– materieel	101	26	– 75	157
Overige lasten	150	54	– 96	198
– dotaties voorzieningen	0	19	19	16
– rentelasten	150	31	– 119	59
– bijzondere lasten	0	4	4	123
Totaal lasten	37.480	38.440	960	40.854
Saldo van baten en lasten	0	108	108	– 650

Toelichting op staat van baten en lasten

Resultaat

Er is een positief resultaat € 0,108 miljoen gerealiseerd.

Baten

De omzet exploitatiebijdragen bestaat onder andere uit omzet UZI-register (€ 10,7 miljoen), omzet sectorale berichten voorziening in de zorg (€ 2,8 miljoen) en omzet toelating zorginstellingen (€ 2,3 miljoen).

De omzet overige departementen bestaat uit een exploitatiebijdrage van het ministerie van Economische Zaken voor het register dierenartsen en een bijdrage van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap voor het lerarenregister. De omzet overige departementen is hoger dan geraamd, omdat de bijdrage ten behoeve van het lerarenregister niet was begroot en door de gestegen exploitatie van het dierenartsenregister.

Specificatie opbrengst moederdepartement CIBG 2012

Product	Tarief in €	Geraamde productie aantallen	Realisatie productie aantallen	Meer/minder omzet in €	Omzet in € inclusief meer/minder
BIG-register
Beschikkingen	85,65	11.500	12.479	16.770	1.001.745
Vakbekwaamheid
Verklaring bureau deel A	1.860,55	120	139	7.070	230.336
Verklaring Cie deel B	3.272,60	250	126	– 81.160	736.990
Verklaring deel C Assessment	4.524,95	200	78	– 110.409	794.581
Farmatec
Uitvoering Wet Geneesmiddelenprijzen	285.696,00	2	2		571.392
Uitvoering Geneesmiddelen vergoedingssysteem	37.235,00	12	12		446.824
Inspectie voor de Gezondheidszog
In-/uitvoer opiaten	38,16	3.500	5.176	12.791	146.351
Schengenverklaring	28,45	11.000	17.663	37.912	350.862
Notificaties	500,88	830	1.694	86.522	502.282
Exportverklaringen	175,55	1.750	2.157	14.290	321.502
Toelating zorginstellingen
In exploitatiebijdrage
Apotheekhoudende geneeskunde
Zie omzet derden.
RTE
Definitieve oordelen	612,29	4.000	4.679	83.148	2.532.309
Commissie	80,00	4.800	4.679	– 968	383.032
Donorregister
Beschikking digitaal	6,91	78.000	100.309	30.831	569.811
Beschikking scan	8,63	53.000	41.439	– 19.954	437.436
Beschikking handmatig	20,63	81.000	64.514	– 68.021	1.603.009
Subtotaal p*q					10.628.462
Aftopping RTE bijdrage op € 2,2820 miljoen1					– 95.341
Exploitatiebijdragen					21.553.666
Verrekende vooruit ontvangen investeringsgelden2					1.535.079
Omzet moederdepartement					33.621.866

De berekening van de meer of minder productie heeft plaatsgevonden conform de in de raamafspraken met de opdrachtgevers vastgestelde afrekensystematiek.

Productie	Verrekening
Minder dan 95% van de raming	–/– 20% van het tarief
Tussen 95% en 100% van de raming	–/– 10% van het tarief
Tussen 100% en 105% van de raming	+10% van het tarief
meer dan 105% van de raming	+20% van het tarief

De rentebaten ter grootte van € 0,001 miljoen betreft incassorente.

De bijzondere bate betreft een correctie van een factuur uit 2011.

Lasten

Onder de apparaatskosten vallen de personele kosten en de materiële kosten. De gerealiseerde totale personele kosten bedragen € 20,992 miljoen, waarvan € 1,414 externe inhuur betreft. De materiële kosten bedragen € 14,965 miljoen.

De rentelasten ter grootte van € 0,031 miljoen bestaan uit de verschuldigde rente op de leningen bij het ministerie van Financiën.

De afschrijvingskosten waren te laag in de begroting geraamd.

De bijzondere lasten bestaat uit een afboeking van een onterechte factuur voor export van cannabis uit 2011.

Balans CIBG per 31 december 2012 (bedragen x € 1.000)

	Balans 31-12-2012	Balans 31-12-2011
Activa
Immateriële activa	5.821	6.831
Materiële activa	24	418
– grond en gebouwen	0	0
– installaties en inventarissen	23	398
– overige materiële vaste activa	1	20
Voorraden	272	356
Debiteuren	848	767
Nog te ontvangen	2.236	2.501
Liquide middelen	11.491	6.203
Totaal activa	20.692	17.076
Passiva
Eigen vermogen	1.612	1.504
– exploitatiereserve	1.504	2.154
– onverdeeld resultaat	108	– 650
Voorzieningen	62	122
Leningen bij het ministerie van Financiën	691	968
Crediteuren	2.225	1.730
Nog te betalen	16.102	12.752
Totaal passiva	20.692	17.076

Toelichting op de balans

Eigen vermogen

Het resultaat over 2011 is ten gunste gebracht van de exploitatiereserve gebracht. Het maximum eigen vermogen bedraagt € 2,086 miljoen (5% van de gemiddelde omzet over de periode 2010–2012).

Voorzieningen

Ten behoeve van de dekking van langdurige FPU-verplichtingen (2006/2014) is in 2009 een voorziening getroffen. Hierop is voor 2012 een bedrag van € 0,06 miljoen afgeboekt.

Het saldo debiteuren is verminderd met een voorziening dubieuze debiteuren (€ 0,019 miljoen) als gevolg van door faillissementen oninbare factureerde jaarvergoedingen voor opiumontheffingen en farmaceutische vergunningen.

Nog te betalen

Nog te ontvangen/vooruitbetaald

Kasstroomoverzicht

Kasstroomoverzicht over 2012 van CIBG (bedragen x € 1.000)

Omschrijving		Oorspronkelijk vastgestelde begroting (1)	Realisatie (2)	Verschil (3) = (2)–(1)
1.	Rekening-courant RHB 1-1-2012+ stand depositorekeningen	716	6.203	5.487
2.	Totaal operationele kasstroom	1.900	7.708	5.808
	Totaal investeringen (–/–)	– 2.100	– 1.397	703
	Totaal boekwaarde desinvesteringen (+)	0	– 371	– 371
3.	Totaal investeringskasstroom	– 2.100	– 1.768	332
	Eenmalige uitkering aan moederdepartement (–/–)	0	0	0
	Eenmalige storting door het moederdepartement (+)	0	0	0
	Aflossingen op leningen (–/–)	– 530	– 652	– 122
	Beroep op leenfaciliteit (+)	0	0	0
4.	Totaal financieringskasstroom	– 530	– 652	– 122
5.	Rekening-courant RHB 31-12-2012 + stand depositorekeningen (=1+2+3+4)	– 14	11.491	11.505

Toelichting op het kasstroomoverzicht

Doelmatigheidsindicatoren

Overzicht doelmatigheidsindicatoren van de baten-lastendienst CIBG per 31 december 2012

	2009	2010	2011	2012	Oorspronkelijke begroting 2012
Generiek
1. Kostprijzen per product (groep)
– Beschikking BIG-register	147,00	142,00	153,00	165,65	170,01
– Vakbekwaamheidsverklaring	4.668,00	3.556,00
– Vakbekwaamheidsverklaring (gewijzigd)			6.347,00	6.295,14	6.295,14
– Oordeel Regionale Toetsingscommissie Euthanasie	526,67	535,00
– Oordeel Regionale Toetsingscommissie Euthanasie (gewijzigd)			565,00	692,29	653,85
– Vergunning Farmatec	1.775,00	1.803,00
– Vergunning Farmatec (gewijzigd)			2.837,00	2.538,15	2.538,15
– Registratie wilsbeschikking Donorregister	8,00	7,25
– Registratie wilsbeschikking Donorregister (gewijzigd)			16,00	14,02	14,02
2. Omzet per productgroep (p*q)
– BIG en vakbekwaamheid	3.479.702	3.485.342	3.463.917	2.763.652	3.167.000
– Farmatec	886.960	1.010.152	845.242	1.018.216	1.633.000
– RTE	1.280.462	1.631.117	1.587.481	2.820.000	2.288.000
– Donorregister	4.034.101	4.234.858	3.333.651	2.610.256	1.903.000
3. Totaal aantal fte (exclusief externe inhuur)	206,0	226,0	224,0	218,2	206
4. Saldo van baten en lasten (% van de baten)	2,23%	– 0,18%	– 1,62%	0,28%	0,00%
Specifiek
1. Aantallen
– Aantal beschikkingen BIG register	11.223	11.847	11.801	12.479	11.000
– Aantal Vakbekwaamheidsverklaringen	416	509	393	343	400
– Aantal oordelen Toetsingscommissie Euthanasie	2.505	2.662	2.897	4.679	3.000
– Aantal geregistreerde wilsbeschikkingen Donorregister	212.145	228.191	193.766	206.262	200.000
– Aantal verleende vergunningen Farmatec	506	587	611	653	500
2. Aantal klachten / bezwaar en beroep
– Aantal klachten / bezwaar en beroep m.b.t. Vakbekwaamheidverklaringen	17	12	42	44	15
– Aantal klachten / bezwaar en beroep m.b.t. wilsbeschikkingen Donorregister	0	0	0	7	0
3. Doorlooptijden
– Doorlooptijd oordeel RTE oordeel in dagen (wettelijke norm is 42 dagen)	37	62	119	125	42
– Doorlooptijd wilsbeschikking Donorregister (wettelijke norm is 42 dagen)	18	31	15	16	20

Toelichting doelmatigheidsindicatoren

Kostprijzen per product

Omzet per productgroep

De omzet per productgroep geeft inzicht in de samenstelling van de totale omzet van het CIBG.

Totaal aantal fte

Het totaal aantal fulltime equivalenten (fte) werkzaam bij het CIBG per 31 december van het jaar, exclusief externe inhuur.

Saldo van baten en lasten (% van de baten)

De ontwikkeling van het procentuele saldo is een weergave van de realisatie, zoals de afgelopen jaren in de jaarrekening gepresenteerd.

Aantallen

Aantal klachten/ bezwaar en beroep met betrekking tot vakbekwaamheidverklaringen

Doorlooptijden

3. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu

Staat van baten en lasten 2012 van de baten-lastendienst RIVM (bedragen x € 1.000)

	Oorspronkelijk vastgestelde begroting (1)	Realisatie 2012 (2)	Verschil realisatie en oorspronkelijk vastgestelde begroting (3 = 2–1)	Realisatie 2011 (4)
Baten
Omzet moederdepartement	151.916	175.506	23.590	160.060
Omzet overige departementen	52.371	55.954	3.583	60.686
Omzet derden	187.772	136.089	– 51.683	167.632
Rentebaten	50	296	246	294
Vrijval uit voorzieningen	0	2.917	2.917	1.990
Bijzondere baten	0	0	0	0
Totaal baten	392.109	370.762	– 21.347	390.662
Lasten
Apparaatskosten	384.776	357.793	– 26.983	360.518
– personele kosten	118.308	116.437	– 1.871	122.658
– materiële kosten	266.468	241.356	– 25.112	237.860
Afschrijvingskosten	6.886	6.402	– 484	5.836
– immaterieel	716	283	– 433	582
– materieel	6.170	6.119	– 51	5.254
Overige lasten	447	3.766	3.319	3.674
– dotaties voorzieningen	0	3.472	3.472	3.396
– rentelasten	447	294	– 153	278
– bijzondere lasten	0	0	0	0
Totaal lasten	392.109	367.961	– 24.148	370.028
Saldo van baten en lasten	0	2.801	2.801	20.634

Toelichting op de staat van baten en lasten

Ten opzichte van de raming is de realisatie van zowel baten als lasten aanzienlijk lager. Dit is toe te schrijven aan veranderingen in facilitaire serviceverlening op de locatie Bilthoven door de verkoop van de NVI-productiefaciliteiten en aan een lager dan geraamde inzet voor door derden opgedragen werkzaamheden.

Resultaat

Baten

In de omzet overige departementen zijn begrepen de bijdragen van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (DG Milieu en Internationaal en Inspectie Leefomgeving en Transport) voor de reguliere onderzoeks- en adviesprogramma’s en voor verstrekte additionele opdrachten (€ 40,2 miljoen), de bijdrage van het ministerie van Economische Zaken voor het reguliere onderzoeks- en adviesprogramma (€ 7,2 miljoen) en de bijdrage van overige departementen (€ 8,6 miljoen). De feitelijk uitgevoerde werkzaamheden hebben geresulteerd in de gerealiseerde omzetten, anders dan geraamd. De gerealiseerde omzet overige departementen is € 3,6 miljoen hoger dan geraamd.

Lasten

De personele kosten zijn marginaal lager dan begroot.

De lagere materiële kosten hangen samen met de lagere facilitaire serviceverlening en de geringere omvang van de werkzaamheden voor derden.

Balans RIVM per 31 december 2012 (bedragen x € 1.000)

	Balans 31-12-2012	Balans 31-12-2011
Activa
Immateriële activa	50	311
Materiële activa	9.238	12.256
– grond en gebouwen	0	0
– installaties en inventarissen	1.691	2.236
– overige materiële vaste activa	7.547	10.020
Voorraden	37.575	49.123
Debiteuren	8.417	5.714
Nog te ontvangen	52.135	49.881
Liquide middelen	64.573	55.047
Totaal activa	171.988	172.332
Passiva
Eigen vermogen	44.582	41.781
– exploitatiereserve	41.781	21.147
– onverdeeld resultaat	2.801	20.634
Voorzieningen	11.528	21.224
Leningen bij het ministerie van Financiën	0	0
Crediteuren	6.126	18.659
Nog te betalen	109.752	90.768
Totaal passiva	171.988	172.432

Toelichting op de balans

Eigen vermogen

De post onverdeeld resultaat van € 2,8 miljoen bevat het saldo van baten en lasten over het exploitatiejaar 2012. Dit saldo wordt toegevoegd aan de exploitatiereserve.

Het maximaal toegestaan eigen vermogen bedraagt 5% van de gemiddelde omzet van de afgelopen drie jaar (€ 18,7 miljoen). Het bedrag wordt met toestemming van het ministerie van Financiën verhoogd met een bedrag van € 28,9 miljoen wat betrekking heeft op de financiering van de (veiligheids)voorraad vaccins voor het Rijksvaccinatieprogramma. Het maximaal toegestane eigen vermogen per 31 december 2012 bedraagt derhalve € 47,6 miljoen. Het eigen vermogen per jaarultimo bedraagt € 44,6 miljoen.

Voorzieningen

De post voorzieningen bedraagt € 11,5 miljoen ultimo 2012 en bestaat uit een viertal rubrieken:

• – Personeel. Dit betreft toekomstige verplichtingen als gevolg van rechten op de balansdatum van voormalige werknemers;

• – Reorganisatie. Dit betreft met name een voorzien bedrag vanwege de kosten voor aanpassing van de pensioenrechten van overgenomen medewerkers;

• – Projecten. Dit betreft per balansdatum voorziene tekorten op in uitvoering zijnde projecten;

• – Diversen. Dit betreft een verplichting in verband met het saneren van verouderde olietanks.

De mutatie in 2012 wordt grotendeels veroorzaakt door de verwachte afloop van diverse voorzieningen in 2013 waartoe de betrokken posten zijn overgeboekt vanuit de voorzieningen naar de overlopende passiva.

Kasstroomoverzicht

Kasstroomoverzicht over 2012 van RIVM (bedragen x € 1.000)

Omschrijving		Oorspronkelijk vastgestelde begroting (1)	Realisatie (2)	Verschil (3) = (2)–(1)
1.	Rekening-courant RHB 1-1-2012+ stand depositorekeningen	29.442	55.047	25.605
2.	Totaal operationele kasstroom	7.047	12.549	5.502
	Totaal investeringen (–/–)	– 6.886	– 3.023	3.863
	Totaal boekwaarde desinvesteringen (+)	0	0	0
3.	Totaal investeringskasstroom	– 6.886	– 3.023	3.863
	Eenmalige uitkering aan moederdepartement (–/–)	0	0	0
	Eenmalige storting door het moederdepartement (+)	0	0	0
	Aflossingen op leningen (–/–)	0	0	0
	Beroep op leenfaciliteit (+)	0	0	0
4.	Totaal financieringskasstroom	0	0	0
5.	Rekening-courant RHB 31-12-2012 + stand depositorekeningen (=1+2+3+4)	29.603	64.573	34.970

Toelichting op het kasstroomoverzicht

Operationele kasstroom

De mutatie van de operationele kasstroom wordt voornamelijk veroorzaakt door een toename van het werkkapitaal van € 13,0 miljoen.

Investeringskasstroom

Het in de begroting opgenomen investeringsniveau is gebaseerd op het verwachte bedrag aan investeringen. De gerealiseerde investeringen van € 3,0 miljoen konden uit beschikbare liquide middelen worden betaald en zijn lager uitgevallen. De investeringen hebben voornamelijk betrekking op ICT en audiovisuele apparatuur, laboratoriumapparatuur en gebouwgebonden installaties en infrastructuur.

Financieringskasstroom

Er is in 2012 geen gebruik gemaakt van de leenfaciliteit. De investeringen zijn betaald uit beschikbare liquide middelen.

Doelmatigheidsindicatoren

Overzicht doelmatigheidsindicatoren per 31 december 2012 van de baten-lastendienst RIVM

	2009	2010	2011	2012	Oorspronkelijke begroting 2012
Generiek
1. Tarieven/ uur
– Gewogen uurtarief in €	106,60	108,04	108,96	93,00	108,96
– Gewogen labtarief in €				42,00
– Ontwikkeling uurtarief (2012=100)				100,00
2. Totaal aantal fte (exclusief externe inhuur)	1.378,4	1.346,7	1.434,4	1.457,3	1.516,0
3. Saldo van baten en lasten (% van de baten)	– 0,14%	– 0,87%	5,28%	0,76%	0,00%
Specifiek
1. Liquiditeit (current ratio; norm> 1,5)	1,1	1,1	1,5	1,40	1,51
2. Solvabiliteit (debt ratio)	0,95	0,96	0,63	0,67	0,94
3. Rentabiliteit eigen vermogen	– 6,1%	– 40,6%	97,6%	6,7%	0,0%
4. Percentage externe inhuur ten opzichte van totale personele kosten	15,9%	16,9%	10,9%	6,8%	10,0%
5. Percentage facturen betaald binnen 30 dagen	77,6%	95,9%	97,2%	96,3%	97,5%

Toelichting doelmatigheidsindicatoren

Tarieven per uur

De uurtarieven worden jaarlijks vastgesteld door de eigenaar. Per 1 januari 2012 is het kostprijsmodel van het RIVM met goedkeuring van de eigenaar herzien. Dit heeft geleid tot aanpassing van de samenstelling van de uurtarieven. Hierbij is een onderscheid gemaakt naar een basisuurtarief en één generiek labtarief. Het aantal te declareren uren op jaarbasis bedraagt voor het RIVM in 2012 1.350 uur per fulltimerequivalent.

Totaal aantal fte (exclusief externe inhuur)

De ontwikkeling van het aantal fulltimerequivalenten (fte’s) verloopt conform de afspraken voortvloeiende uit de taakstelling vanuit het programma Vernieuwing Rijksdienst (Balkenende IV).

Saldo van baten en lasten (% van de baten)

De ontwikkeling van het procentuele saldo is een weergave van de realisatie, zoals de afgelopen jaren in de jaarrekening gepresenteerd.

Liquiditeit/Solvabiliteit/Rentabiliteit

Percentage externe inhuur ten opzichte van de totale personele kosten

De totale externe inhuur bedroeg in 2012 € 7,5 miljoen, wat beduidend onder het niveau van 2011 ligt (€ 12,6 miljoen). Het inhuurpercentage over 2012 komt uit op 6,8%. In 2011 was dit 10,9%. De realisatie is ruim onder het voor 2012 toegestane plafond van 10% gebleven door een strakkere sturing en het ruimer gebruik van de binnen het Rijk beschikbare expertise.

Percentage facturen betaald binnen 30 dagen

Het RIVM heeft in 2008/2009 de factuurverwerking gedigitaliseerd. Hierdoor is de gemiddelde betaaltermijn fors verlaagd en is een efficiencybesparing in de factuurverwerking gerealiseerd. Het percentage facturen dat wordt betaald binnen 30 dagen bedraagt 96,3% en ligt daarmee ruim boven de norm van 90%.

4. Nederlands Vaccin Instituut

Het NVI is in 2004 opgericht en heeft vanaf 2006 de definitieve agentschapstatus.

Per 1 januari 2011 zijn de taken op het gebied van vaccininkoop, onderzoek en ontwikkeling van het Nederlands Vaccin Instituut (NVI) overgedragen aan het RIVM evenals de ondersteunende bedrijfsvoering (TK 22 894, nr. 254 en TK 32 589, nr. 1). De financiële effecten van deze boedeloverdracht zijn reeds verwerkt in het jaarverslag 2011.

Per 1 juni 2012 zijn de onderdelen productie en quality control in een Staats BV (BV Bilthoven Biologicals) ondergebracht (TK 32 589 nr. 3) en per 29 juni verkocht aan een private partij (TK 32 589, nr. 5). In financieel-administratief opzicht was 2012 derhalve een gebroken jaar, waardoor zowel bij de balans als de exploitatie de vergelijking met voorgaande jaren (ook al door de boedeloverdracht in 2011) mank gaat. Per 1 januari 2013 zijn de resterende activa en passiva overgegaan naar de tijdelijke projectdirectie ALT27, een onderdeel van het kerndepartement van VWS en bestaat het agentschap NVI de facto niet meer.

In de VWS-begroting voor 2012 (TK 33 000 XVI nr. 1 en 2) was aanvankelijk geen agentschapsparagraaf voor het NVI opgenomen, omdat medio 2011 er nog van uit werd gegaan dat eind 2011 het NVI al kon worden opgeheven als gevolg van een in 2011 te privatiseren productie. Eerst in het najaar van 2011 werd duidelijk dat een zorgvuldige privatisering een langere doorlooptijd vergde en is middels een Nota van Wijziging alsnog een formele grondslag voor het voortbestaan van NVI als agentschap in 2012 gecreëerd (TK 33 000 XVI, nr. 133). In verband met de op handen zijnde privatisering zijn daarbij geen begrotingscijfers vermeld. Dit impliceert dat in deze paragraaf geen vergelijking kan worden gemaakt tussen de realisatie en een formele begrotingsstand. De toelichtingen beperken zich dan ook tot de realisatiecijfers sec. Daarnaast moet bij de interpretatie van deze cijfers worden bedacht dat het NVI in de eerste vijf maanden van het exploitatiejaar een andere, bredere samenstelling had (namelijk inclusief productie en quality control) dan in de resterende zeven maanden (alleen proefdierenlab en boedel).

Staat van baten en lasten 2012 van de baten-lastendienst NVI (bedragen x € 1.000)

	Oorspronkelijk vastgestelde begroting (1)	Realisatie 2012 (2)	Verschil realisatie en oorspronkelijk vastgestelde begroting (3 = 2–1)	Realisatie 2011 (4)
Baten
Omzet moederdepartement	n.v.t.	6.249	6.249	10.053
Omzet overige departementen	n.v.t.	0	0	0
Omzet derden	n.v.t.	10.745	10.745	18.372
Rentebaten	n.v.t.	0	0	1
Vrijval uit voorzieningen	n.v.t.	0	0	0
Bijzondere baten	n.v.t.	0	0	400
Totaal baten	n.v.t.	16.994	16.994	28.826
Lasten
Apparaatskosten	n.v.t.	25.866	25.866	50.562
– personele kosten	n.v.t.	8.102	8.102	15.939
– materiële kosten	n.v.t.	17.764	17.764	34.623
Afschrijvingskosten	n.v.t.	1.756	1.756	4.016
– immaterieel	n.v.t.	1.586	1.586	712
– materieel	n.v.t.	170	170	3.304
Overige lasten	n.v.t.	144	144	8.332
– dotaties voorzieningen	n.v.t.	0	0	0
– rentelasten	n.v.t.	144	144	1.732
– bijzondere lasten	n.v.t.	0	0	6.600
Totaal lasten	n.v.t.	27.766	27.766	62.910
Saldo van baten en lasten	n.v.t.	– 10.772	– 10.772	– 34.084

Toelichting op de staat van baten en lasten

Resultaat

Het negatieve exploitatieresultaat van € 10,8 miljoen is voor het grootste deel veroorzaakt door de exploitatie van het onderdeel productie in de eerste vijf maanden. Met de privatisering van dat onderdeel worden toekomstige verliezen voor VWS respectievelijk de Staat voorkomen.

Balans NVI per 31 december 2012 (bedragen x € 1.000)

	Balans 31-12-2012	Balans 31-12-2011
Activa
Immateriële activa	758	7.215
Materiële activa	873	35.611
– grond en gebouwen	102	2.161
– installaties en inventarissen	771	12.416
– overige materiële vaste activa	0	21.034
Voorraden	586	6.724
Debiteuren	689	3.595
Nog te ontvangen	87	1.186
Liquide middelen	0	692
Totaal activa	2.993	55.023
Passiva
Eigen vermogen	1.681	37.151
– exploitatiereserve	12.453	71.235
– onverdeeld resultaat	– 10.772	– 34.084
Voorzieningen	0	180
Leningen bij het ministerie van Financiën	0	0
Crediteuren	492	3.308
Nog te betalen	820	14.384
Totaal passiva	2.993	55.023

Toelichting op de balans

Kasstroomoverzicht

Kasstroomoverzicht over 2012 van <naam baten-lastendienst> (bedragen x € 1.000)

Omschrijving		Oorspronkelijk vastgestelde begroting (1)	Realisatie (2)	Verschil (3) = (2)–(1)
1.	Rekening-courant RHB 1-1-2012+ stand depositorekeningen	n.v.t.	691	691
2.	Totaal operationele kasstroom	n.v.t.	– 36.397	– 36.397
	Totaal investeringen (–/–)	n.v.t.	– 1.650	– 1.650
	Totaal boekwaarde desinvesteringen (+)	n.v.t.	0	0
3.	Totaal investeringskasstroom	n.v.t.	– 1.650	– 1.650
	Eenmalige uitkering aan moederdepartement (–/–)	n.v.t.	– 128	– 128
	Eenmalige storting door het moederdepartement (+)	n.v.t.	37.484	37.484
	Aflossingen op leningen (–/–)	n.v.t.	0	0
	Beroep op leenfaciliteit (+)	n.v.t.	0	0
4.	Totaal financieringskasstroom	n.v.t.	37.356	37.356
5.	Rekening-courant RHB 31-12-2012 + stand depositorekeningen (=1+2+3+4)	n.v.t.	0	0

Toelichting op het kasstroomoverzicht

Doelmatigheidsindicatoren

Overzicht doelmatigheidsindicatoren van de baten-lastendienst NVI per 31 december 2012

	2009	2010	2011	2012	Oorspronkelijke begroting 2012
Generiek
1. Totaal aantal fte (exclusief externe inhuur)	397	367	197	108	n.v.t.
2. Saldo van baten en lasten (% van de baten)	– 1,40%	– 7,01%	– 118,24%	– 63,39%	n.v.t.

Toelichting doelmatigheidsindicatoren

In het verlengde van 2011 zijn ook voor het laatste NVI-jaar 2012 een tweetal doelmatigheidsindicatoren in deze paragraaf opgenomen.

Totaal aantal fte’s (exclusief externe inhuur)

De ontwikkeling van het aantal fulltimerequivalenten (fte’s) vanaf 2010 illustreert de door de ontvlechting van NVI afgenomen personele omvang. Het restant is inmiddels ondergebracht bij de tijdelijke projectdirectie ALT, die onderdeel uitmaakt van het moederdepartement VWS.

Saldo van baten en lasten (% van de baten)

De ontwikkeling van deze indicator wordt vooral bepaald door het productieverlies (in de teller) enerzijds en de afnemende baten (als gevolg van de ontvlechting van het NVI) in de noemer anderzijds.

5. Jeugdzorg^plus-instelling Almata

Staat van baten en lasten 2012 van de baten-lastendienst Almata (bedragen x € 1.000)

	Oorspronkelijk vastgestelde begroting (1)	Realisatie 2012 (2)	Verschil realisatie en oorspronkelijk vastgestelde begroting (3 = 2–1)	Realisatie 2011 (4)
Baten
Omzet moederdepartement	28.907	28.438	– 469	31.993
Omzet overige departementen	570	926	356	955
Omzet derden	0	340	340	604
Rentebaten	5	2	– 3	24
Vrijval uit voorzieningen	0	422	422	191
Bijzondere baten	0	0	0	0
Totaal baten	29.482	30.128	646	33.767
Lasten
Apparaatskosten	27.568	28.972	1.404	32.327
– personele kosten	18.188	15.917	– 2.271	19.833
– materiële kosten	9.380	13.055	3.675	11.828
– besteding vanuit bouwimpuls	0	0	0	666
Afschrijvingskosten	950	283	– 667	351
– Immaterieel	19	23	4	24
– Materieel	931	260	– 671	327
Overige lasten	964	661	– 303	879
– dotaties voorzieningen	894	640	– 254	890
– rentelasten	70	21	– 49	– 11
– bijzondere lasten	0	0	0	0
Totaal lasten	29.482	29.916	434	33.557
Saldo van baten en lasten	0	212	212	210

Toelichting op de staat van baten en lasten

Resultaat

Almata heeft in het boekjaar 2012 een positief resultaat behaald van € 0,212 miljoen.

Baten

De omzet moederdepartement bestaat uit de prijs (p) per plaats voor gesloten jeugdzorg vermenigvuldigd met de capaciteitsplaatsen (q), opgebouwd uit exploitatiekosten en een bijdrage in de kapitaalslasten van het moederdepartement (totaal € 27,8 miljoen). De gerealiseerde opbrengst is lager dan geraamd. Dit wordt veroorzaakt doordat de capaciteitsplaatsen in de loop van 2012 werden teruggebracht naar 190 capaciteitsplaatsen door het besluit om het maritieme onderdeel van locatie Ossendrecht in zijn geheel stop te zetten

De omzet overige departementen bestaat voornamelijk uit ESF-bijdragen (Europees Sociaal Fonds) in het kader van workwise (arbeidstoeleiding van gedetineerde jongeren) via het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Het onderwijs dat de jongeren ontvangen wordt voor circa de helft gefinancierd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en voor de andere helft uit opbrengsten ESF. Deze opbrengsten zijn hoger dan begroot als gevolg van meevallers in de afrekening van eerdere jaren en omdat in de begroting geen rekening was gehouden met cofinanciering.

Lasten

De salariskosten zijn circa € 0,3 miljoen lager dan geraamd. De salariskosten van het eigen personeel waren lager als gevolg van de transitie. De kosten van externe inhuur waren echter hoger dan geraamd.

De materiële kosten zijn hoger dan begroot door hogere kosten van uitbesteding van werkzaamheden in verband met de uitstroom van personeel in het kader van de voorgenomen reorganisatie. Het betreft met name de groepsleiding en beveiliging.

De afschrijvingskosten zijn gedaald, omdat een groot aantal activa items al zijn afgeschreven en het investeringsniveau de afgelopen jaren erg laag is geweest in verband met de transitie. Daarnaast werd het laatste schip in 2012 verkocht.

De rentelasten vallen lager uit dan begroot vanwege een positieve correctie uit het verleden.

De dotatie voorzieningen was lager als gevolg van een herijking van de voorziening substantieel bezwarende functies» in verband met veranderde omstandigheden.

Balans Almata per 31 december 2012 (bedragen x € 1.000)

	Balans 31-12-2012	Balans 31-12-2011
Activa
Immateriële activa	7	30
Materiële activa	1.090	1.519
– grond en gebouwen	267	235
– installaties en inventarissen	47	139
– overige materiële vaste activa	776	1.145
Voorraden	52	70
Debiteuren	9	1.645
Nog te ontvangen	1.402	1.327
Liquide middelen	5.763	7.432
Totaal activa	8.323	12.023
Passiva
Eigen vermogen	1.813	1.602
– exploitatiereserve	1.601	1.392
– onverdeeld resultaat	212	210
Voorzieningen	870	1.580
Leningen bij het ministerie van Financiën	0	122
Crediteuren	1.029	1.313
Nog te betalen	4.611	7.406
Totaal passiva	8.323	12.023

Toelichting op de balans

Eigen vermogen

Het eigen vermogen op 31 december 2012 bedraagt € 1,813 miljoen. De gemiddelde omzet over de periode 2010 t/m 2012 bedraagt € 31,8 miljoen. Daarbij is 2009 buiten beschouwing gelaten, omdat dit een gebroken boekjaar was vanwege de overgang van DJI naar het ministerie van VWS per 1 februari 2009. Het maximaal toegestane eigen vermogen bedraagt circa € 1,5 miljoen (5% van de gemiddelde omzet). In 2013 zal de eigenaar aangeven op welke wijze Almata de overschrijding van het maximaal toegestane eigen vermogen (€ 0,313 miljoen) zal herstellen.

Voorzieningen

De voorziening voor medewerkers die gebruik maken van de regeling «substantieel bezwarende functies» / functioneel leeftijdsontslag is verlaagd vanwege de gebruikelijke onttrekkingen en omdat de omvang van de voorziening herijkt is.

De voorraden betreffen gebruiksartikelen en brandstoffen. De waarde daalt door aanpassing kledingbeleid en verkoop van de maritieme sector.

Het crediteurensaldo is ten opzichte van de stand eind 2011 sterk afgenomen. Dit komt doordat er eind 2011 enkele grote crediteuren waren die in de loop van 2012 zijn voldaan. In de loop van 2012 zijn alle premies en bijna alle studiekosten ten aanzien van het sociaal flankerend beleid gerealiseerd. Hierdoor is de post «nog te betalen» sterk verminderd. Daarnaast werden enkele stelposten vanuit het verleden herwaardeerd.

Kasstroomoverzicht

Kasstroomoverzicht over 2012 van Almata (bedragen x € 1.000)

Omschrijving		Oorspronkelijk vastgestelde begroting (1)	Realisatie (2)	Verschil (3) = (2)–(1)
1.	Rekening-courant RHB 1-1-2012+ stand depositorekeningen	6.876	7.423	547
2.	Totaal operationele kasstroom	– 200	– 1.635	– 1.435
	Totaal investeringen (–/–)	– 500	– 240	260
	Totaal boekwaarde desinvesteringen (+)	0	431	431
3.	Totaal investeringskasstroom	– 500	191	691
	Eenmalige uitkering aan moederdepartement (–/–)	0	0	0
	Eenmalige storting door het moederdepartement (+)	0	0	0
	Aflossingen op leningen (–/–)	– 350	– 240	110
	Beroep op leenfaciliteit (+)	0	0	0
4.	Totaal financieringskasstroom	– 350	– 240	110
5.	Rekening-courant RHB 31-12-2012 + stand depositorekeningen (=1+2+3+4)	5.826	5.739	– 87

Toelichting op het kasstroomoverzicht

In de loop van 2012 zijn alle premies en bijna alle studiekosten ten aanzien van het sociaal flankerend beleid gerealiseerd. Hierdoor is de post «nog te betalen» sterk verminderd. Daarnaast werden enkele stelposten vanuit het verleden herwaardeerd.

De leningen bij het ministerie van Financiën zijn in 2012 volledig afgelost.

Doelmatigheidsindicatoren

Overzicht doelmatigheidsindicatoren van de baten-lastendienst Almata per 31 december 2012

	2009	2010	2011	2012	Oorspronkelijke begroting 2012
Generiek
1. Kostprijzen per product
– Kosten per behandelplek (in € regulier)	144.553	145.509	140.840	137.347	138.700
– Kosten per behandelplek (in € incidenteel)	15.897	16.827	13.778	11.205
2. Bijdrage per behandelplek (in €)	141.877	147.785	141.882	141.117	138.700
3. Totaal aantal fte (exclusief externe inhuur)	235	272	278	205	272
4. Saldo van baten en lasten (% van de baten)	0,89%	1,35%	0,62%	0,70%	0,00%
Specifiek
1. Gemiddelde verblijfsduur in maanden	7	7	6	7	7
2. Geregistreerde klachten	368	367	270	144	350
3. Klachten gegrond verklaard	11,00%	5,00%	13,70%	7,60%	–

Toelichting doelmatigheidsindicatoren

Kosten per behandelplek

De kostprijs per behandelplek is afgenomen doordat de variabele kosten lager zijn door een lagere bezetting.

Bijdrage per behandelplaats

De bijdrage per behandelplaats is ten opzichte van 2012 nauwelijks gestegen. De reden hiervoor is dat de bijdrage wordt vastgesteld op de normbezetting en een gelijkblijvende normbijdrage. Wel wed de behandelcapaciteit aangepast van 202 plaatsen in 2011, via 196 plaatsen in de begroting naar uiteindelijk 190 plaatsen voor de realisatie (bevoorschotting)

Totaal aantal fte

Het aantal fulltimerequivalenten (fte’s) is sterk gedaald door de uitstroom van personeel die gebruik hebben gemaakt van de faciliteiten van het sociaal flankerend beleid en de mogelijkheid tot de tweede carrièreregeling. Daarnaast zijn er medewerkers in- en uitgestroomd met een tijdelijke aanstelling voor de opvang van taken gedurende het transitieproces.

Saldo van baten en lasten (% van de baten)

De ontwikkeling van het procentuele saldo is een weergave van de realisatie, zoals de afgelopen jaren in de jaarrekening gepresenteerd.

Gemiddelde verblijfsduur in maanden

De gemiddelde verblijfsduur van de jongeren is ten opzichte van 2011 licht gestegen met gemiddeld 4,8 dagen per jongere. De oorzaak hiervan is dat door de regionalisering en de reorganisatie er minder jongeren zijn opgenomen, waardoor de jongeren die lastig uitplaatsbaar zijn, zwaarder doortellen in de berekening.

Geregistreerde klachten en klachten gegrond verklaard

Het aantal klachten is gedaald in vergelijking met vorig jaar. In 2012 is de bezetting in de loop van 2012 sterk terug gelopen. Daarnaast was het aantal klachten een van de aandachtspunten waar de afdelingshoofden op hebben gestuurd om deze terug te brengen naar acceptabel niveau ondanks de druk van het verloop in personeelsbezetting op de groepen.

6. Jeugdzorg^plus-instelling De Lindenhorst

Staat van baten en lasten 2012 van de baten-lastendienst De Lindenhorst (bedragen x € 1.000)

	Oorspronkelijk vastgestelde begroting (1)	Realisatie 2012 (2)	Verschil realisatie en oorspronkelijk vastgestelde begroting (3 = 2–1)	Realisatie 2011 (4)
Baten
Omzet moederdepartement	9.407	9.687	280	10.819
Omzet overige departementen	0	0	0	0
Omzet derden	687	507	– 180	511
Rentebaten	0	0	0	3
Vrijval uit voorzieningen	0	0	0	140
Bijzondere baten	0	0	0	0
Totaal baten	10.094	10.194	100	11.473
Lasten
Apparaatskosten	9.949	9.927	– 22	11.159
– personele kosten	6.785	6.085	– 700	7.923
– materiële kosten	3.164	3.842	678	3.236
Afschrijvingskosten	130	76	– 54	78
– immaterieel	0	0	0	0
– materieel	130	76	– 54	78
Overige lasten	15	11	– 4	45
– dotaties voorzieningen	0	0	0	0
– rentelasten	15	11	– 4	7
– bijzondere lasten	0	0	0	38
Totaal lasten	10.094	10.014	– 80	11.282
Saldo van baten en lasten	0	180	180	191

Toelichting op staat van baten en lasten

Algemeen

De Lindenhorst heeft een toekenning als tijdelijke batenlasten dienst vanaf 1 februari 2009.

De staatssecretaris van VWS heeft op 13 april besloten om de twee jeugdzorg^plus-instellingen voor De Lindenhorst en de locatie Den Dolder te fuseren tot één private instelling van ongeveer 96 plaatsen (TK 31 914, nr. 1). De uiteindelijke effecten van deze operatie zijn nog onvoldoende duidelijk om al in deze jaarrekening te kwantificeren.

Resultaat

Over 2012 is een positief resultaat gerealiseerd van € 0,180 miljoen.

Baten

Lasten

De realisatie van de personele kosten is lager als gevolg van uitstroom van personeel naar aanleiding van de reorganisatie en stimulerende maatregelen (sociaal flankerend beleid).

De realisatie van de materiële kosten is hoger dan geraamd. Door de uitstroom van medewerkers is de uitbesteding in 2012 hoger. Het betreft met name de beveiliging en de groepsleiding.

De lagere afschrijvingskosten worden veroorzaakt door lagere investeringen in verband met de komende veranderingen.

De rentekosten zijn lager dan geraamd als gevolg van reguliere aflossingen op de leningen.

Balans De Lindenhorst per 31 december 2012 (bedragen x € 1.000)

	Balans 31-12-2012	Balans 31-12-2011
Activa
Immateriële activa	0	0
Materiële activa	267	261
– grond en gebouwen	0	0
– installaties en inventarissen	203	179
– overige materiële vaste activa	65	82
Voorraden	0	0
Debiteuren	51	61
Vordering op het moederdepartement	0	867
Nog te ontvangen	419	446
Liquide middelen	1.827	724
Totaal activa	2.564	2.359
Passiva
Eigen vermogen	680	500
– exploitatiereserve	500	309
– onverdeeld resultaat	180	191
Voorzieningen	109	291
Leningen bij het ministerie van Financiën	141	197
Crediteuren	312	224
Nog te betalen	1.322	1.147
Totaal passiva	2.564	2.359

Toelichting op de balans

Eigen vermogen

Het saldo van baten en lasten over het exploitatiejaar 2012 is in de balans opgenomen per 31 december 2012 als onverdeeld resultaat. Het totale eigen vermogen bedraagt daardoor circa € 0,680 miljoen. Het maximaal toegestane eigen vermogen bedraagt € 0,539 miljoen (5% van de gemiddelde omzet over 2010 tot en met 2012). In 2013 zal de eigenaar aangeven op welke wijze de Lindenhorst de overschrijding van het maximaal toegestane eigen vermogen (€ 0,141 miljoen) zal herstellen.

Voorzieningen

De onttrekking bij de voorziening betreft de loonkosten van medewerkers die vanwege een bezwarende functie gebruik maken van de SBF-regeling. In 2012 zijn geen dotaties aan deze voorziening gedaan.

Het verschil in boekwaarde bij de activa betreft voornamelijk reguliere afschrijvingen. In 2012 is € 0,1 miljoen geïnvesteerd in materiële vaste activa. Deze investering is gedaan ten behoeve van aanpassingen in de veiligheidsvoorzieningen.

VWS heeft in 2012 de kosten sociaal flankerend beleid voldaan. De vordering op het moederdepartement is hierdoor teruggebracht tot nihil.

De liquide middelen bestaan uit het rekening courant saldo bij het ministerie van Financiën en het saldo van de centrale kas. De liquide middelen zijn hoger dan geraamd als gevolg van de betaling door VWS van de kosten met betrekking tot het sociaal flankerend beleid.

Kasstroomoverzicht

Kasstroomoverzicht over 2012 van De Lindenhorst (bedragen x € 1.000)

Omschrijving		Oorspronkelijk vastgestelde begroting (1)	Realisatie (2)	Verschil (3) = (2)–(1)
1.	Rekening-courant RHB 1-1-2012+ stand depositorekeningen	927	719	– 208
2.	Totaal operationele kasstroom	– 200	1.226	1.426
	Totaal investeringen (–/–)	– 55	– 83	– 28
	Totaal boekwaarde desinvesteringen (+)	0	0	0
3.	Totaal investeringskasstroom	– 55	– 83	– 28
	Eenmalige uitkering aan moederdepartement (–/–)	0	0	0
	Eenmalige storting door het moederdepartement (+)	0	0	0
	Aflossingen op leningen (–/–)	– 57	– 57	0
	Beroep op leenfaciliteit (+)	0	0	0
4.	Totaal financieringskasstroom	– 57	– 57	0
5.	Rekening-courant RHB 31-12-2012 + stand depositorekeningen (=1+2+3+4)	615	1.805	1.190

Toelichting op het kasstroomoverzicht

Doelmatigheidsindicatoren

Overzicht doelmatigheidsindicatoren baten-lastendienst De Lindenhorst per 31 december 2012

	2009	2010	2011	2012	Oorspronkelijke begroting 2012
Generiek
1. Kostprijs per behandelplaats	145.000	145.000	143.000	134.141	141.000
2. Bijdrage per behandelplaats	143.000	148.000	146.000	140.993	141.000
3. Totaal aantal fte (exclusief externe inhuur)	112,0	112,0	107,0	75,3	116,0
4. Saldo van baten en lasten (% van de baten)	– 1,04%	1,25%	1,66%	1,77%	0,00%
Specifiek
1. Gemiddelde verblijfsduur in maanden	13,2	10,2	6,9	5,9	7,0
2. Geregistreerde klachten	30	20	56	28	29
3. Klachten gegrond verklaard	0	1	0	0	0

Toelichting doelmatigheidsindicatoren

In bovenstaand overzicht zijn de gegevens opgenomen vanaf 1 februari 2009, met uitzondering van de kostprijs en omzet per product. Betreffende kengetallen zijn geëxtrapoleerd naar twaalf maanden ten behoeve van de onderlinge vergelijkbaarheid met 2010. De Lindenhorst was in de periode voor 1-2-2009 onderdeel van Dienst Justitiële Inrichtingen.

Kostprijs per behandelplaats

Het betreft de integrale kostprijs per plaats (54 plaatsen) –/– kapitaalslasten en incidentele kosten die gecompenseerd zijn door het moederdepartement. Er heeft zich een verlaging van de kostprijs voorgedaan als gevolg van uitstroom personeel in het kader van de reorganisatie. De bezetting van de behandelplaatsen was in 2012 lager vanwege de geplande teruggang in capaciteit.

Bijdrage per behandelplaats

De bijdrage per behandelplaats van het moederdepartement bedroeg in 2012 € 140.993.

Totaal aantal fte (exclusief externe inhuur)

Het aantal fulltimerequivalenten (fte’s) is sterk gedaald door uitstroom van personeelsleden die gebruik hebben gemaakt van de faciliteiten van het sociaal flankerend beleid.

Saldo van baten en lasten (% van de baten)

De ontwikkeling van het procentuele saldo is een weergave van de realisatie, zoals de afgelopen jaren in de jaarrekening gepresenteerd.

Gemiddelde verblijfsduur in maanden

De gemiddelde verblijfsduur van de jongeren is de afgelopen drie jaar afgenomen, doordat jongeren eerder en intensiever oefenen met vrijheden en verantwoordelijkheden door het sneller en intensiever opstarten van verlof op het moment dat de risico’s hanteerbaar zijn.

Geregistreerde klachten en klachten gegrond verklaard

Het aantal klachten is afgenomen ten opzichte van voorgaand jaar, ondanks de wijzigingen die de reorganisatie met zich meebrengt.

SALDIBALANS

Saldibalans per 31 december 2012
(bedragen x € 1.000)

Debet		Ultimo 2012	Ultimo 2011	Credit		Ultimo 2012	Ultimo 2011
1)	Uitgaven ten laste van de begroting	18.813.774	19.145.148	2)	Ontvangsten ten gunste van de begroting	900.823	811.116
3)	Liquide middelen	0	0
4)	Rekening-courant RHB	0	0	4a)	Rekening-courant RHB	17.900.505	18.321.990
5)	Uitgaven buiten begrotingsverband (= intracomptabele vorderingen)	1.159	1.693	6)	Ontvangsten buiten begrotingsverband (= intracomptabele schulden)	13.605	13.735
	Subtotaal (A)	18.814.933	19.146.841		Subtotaal (A)	18.814.933	19.146.841
7)	Openstaande rechten	0	0	7a)	Tegenrekening openstaande rechten	0	0
8)	Extracomptabele vorderingen	60.411	69.056	8a)	Tegenrekening extracomptabele vorderingen	60.411	69.056
9a)	Tegenrekening extracomptabele schulden	0	0	9)	Extracomptabele schulden	0	0
10)	Voorschotten	7.125.928	7.094.264	10a)	Tegenrekening voorschotten	7.125.928	7.094.264
11a)	Tegenrekening garantieverplichtingen	749.366	829.858	11)	Garantieverplichtingen	749.366	829.858
12a)	Tegenrekening openstaande verplichtingen	3.300.983	4.037.124	12)	Openstaande verplichtingen	3.300.983	4.037.124
13)	Deelnemingen	0	268	13a)	Tegenrekening deelnemingen	0	268
	Subtotaal (B)	11.236.688	12.030.570		Subtotaal (B)	11.236.688	12.030.570
	Totaal (A+B)	30.051.621	31.177.411		Totaal (A+B)	30.051.621	31.177.411

Toelichting op de saldibalans

Uitgaven en ontvangsten ten laste c.q. ten gunste van de begroting

Dit betreft de totalen van de uitgaven en ontvangsten die ten laste of ten gunste van de begroting van het ministerie van VWS over 2012 hebben plaatsgevonden.

Liquide middelen

De liquide middelen betreffen het totaal van de saldi van bankrekeningen en aanwezige kasgelden.

Uitgaven en ontvangsten buiten begrotingsverband

De uitgaven buiten begrotingsverband van € 1,2 miljoen betreffen nog te verrekenen voorschotten met onderdelen van het Rijk of derden.

Extracomptabele vorderingen

Tabel 1: Openstaande vorderingen naar ontstaansjaar per 31 december 2012
(bedragen x € 1 miljoen)

Ontstaansjaar	VWS
t/m 2007	22,4
2008	0,1
2009	10,1
2010	0,3
2011	1,1
2012	26,4
Totaal	60,4

Tabel 2: Opeisbaarheid van de vorderingen per 31 december 2012
(bedragen x € 1 miljoen)

Opeisbaarheid	Bedrag
Direct opeisbaar	34,4
Op termijn opeisbaar	26,0
Totaal	60,4

Voorschotten

Door het ministerie van Financiën (Belastingdienst) wordt op grond van de Algemene Wet Inkomensafhankelijke Regeling (AWIR) de Zorgtoeslag ten behoeve van VWS uitgevoerd. De voorschotten met betrekking tot de Zorgtoeslag worden verwerkt in de saldibalans van het ministerie van Financiën.

In de onderstaande tabellen wordt een nadere toelichting gegeven op de openstaande voorschotten van het ministerie van VWS.

Tabel 3: Openstaande voorschotten naar betaaljaar per 31 december 2012
(bedragen x € 1 miljoen)

Betaaljaar	Bedrag
t/m 2007	40,5
2008	318,2
2009	407,9
2010	622,0
2011	2.081,3
2012	3.656,0
Totaal	7.125,9

Tabel 4: Verloop van het saldo openstaande voorschotten in 2012
(bedragen x € 1 miljoen)

	Aantal	Bedrag
Stand per 1 januari 2012	4.077	7.094,3
In 2012 verstrekte voorschotten	2.708	3.712,7
In 2012 afgerekende voorschotten	2.875	3.681,1
Stand per 31 december 2012	3.910	7.125,9

Tabel 5: Saldo openstaande voorschotten per artikel en per operationele doelstelling VWS in 2012 (bedragen x € 1 miljard)

Art	Omschrijving	Operationele doelstelling	Openstaand ultimo 2012
41	Volksgezondheid	Het voorkomen van gezondheidsschade door onveilig voedsel en onveilige producten	0,1
		Er is een doelmatig systeem van openbare gezondheidszorgvoorzieningen dat bijdraagt aan een betere volksgezondheid	0,2
		De vermijdbare ziektelast neemt af door een goede bescherming tegen infectie- en chronische ziekten	0,2
		Meer mensen kiezen voor een gezonde leefstijl	0,1
42	Gezondheidszorg	Zorgaanbieders worden gestimuleerd om het door de burger gewenste zorgaanbod te realiseren	1,5
		Zorgverzekeraars bieden alle burgers een betaalbaar verzekerd pakket voor noodzakelijke zorg aan	0,2
		De burgers van Caribisch Nederland kunnen gebruik maken van voorzieningen voor zorg en welzijn	0,1
43	Langdurige zorg	De positie van de burgers in het zorgstelsel wordt versterkt	0,1
		Voor iedere cliënt is de noodzakelijke zorg beschikbaar	0,3
		De zorg is effectief en veilig en wordt door de cliënt positief ervaren (kwalitatief goede zorg)	0,1
		De kosten van de zorg zijn maatschappelijk aanvaardbaar	1,4
44	Maatschappelijke ondersteuning	Burgers bieden anderen vrijwillige ondersteuning en kunnen gebruik maken van (organisaties van) vrijwillige ondersteuning	0,1
		Burgers met (psycho)sociale problemen kunnen gebruik maken van tijdelijke ondersteuning	0,1
45	Jeugd	Kinderen en hun ouders/verzorgers zijn positief betrokken bij hun leefomgeving en krijgen zo nodig laagdrempelige ondersteuning bij het opvoeden en opgroeien aansluitend op hun eigen kracht	1,3
		Kinderen met ernstige opgroei- en opvoedproblemen en ouders/verzorgers met opvoedproblemen krijgen op tijd noodzakelijke en passende zorg	0,3
46	Sport en bewegen	Voor iedere burger die dat wil is een passend sport- en beweegaanbod in de buurt aanwezig, dat bovendien veilig en toegankelijk is	0,1
		Ondersteunen van de ambitie van de georganiseerde sport om als Nederland bij de beste 10 topsportlanden van de wereld te behoren	0,1
47	Oorlogsgetroffenen en herinneringen WO II	Een kwalitatief goed en doelmatig stelsel van materiële en immateriële hulpverlening aan oorlogsgetroffenen WO II in een situatie van afbouw	0,7

Tabel 6: Achterstand bij het afrekenen van de openstaande voorschotten per 31 december 2012 (bedragen x € 1 miljoen)

	Bedrag
Totaal openstaande voorschotten per 31 december 2012	7.125,9
Voorschotten waarvan de verantwoordingsdatum nog geen 6 maanden is verstreken	4.995,8
Juridische belemmering	0,0
Achterstand t/m 2012 (voorschotten met verantwoordingsdatum tot 1 juli 2012)	2.130,1

Garantieverplichtingen

Tabel 7: Opbouw van de uitstaande garantieverplichtingen (nominaal) 2012
(bedragen x € 1 miljoen)

	Bedrag
Garantieverplichtingen per 1 januari 2012	1.610,8
Aanpassing beginstand in verband met de doorlichting van de leninggegevens door het waarborgfonds voor de Zorgsector en correcties op voorgaande jaren die nog niet waren verwerkt.	– 12,3
Verleende garanties in het verslagjaar	0,0
Verleende garanties in het verslagjaar als gevolg van herfinancieringen	14,9
Vervallen garanties in het verslagjaar	– 7,1
Vervallen garanties in het verslagjaar als gevolg van herfinancieringen	– 33,4
Garantieverplichtingen per 31 december 2012	1.572,9

Het feitelijk risico van de garantieverplichtingen wordt gevormd door de som van de schuldrestanten van leningen die instellingen met van een VWS-garantie hebben afgesloten. Op basis van de huidige informatie bestaat er naar de zienswijze van de Stichting Waarborgfonds voor de Zorgsector geen acute dreiging voor garantieclaims voor het Rijk, met uitzondering van Stichting Zonnehuizen. Deze stichting is in 2011 failliet gegaan en heeft per 31 december 2012 een schuldrestant van € 10,6 miljoen.

Tabel 8: Opbouw van het feitelijk risico van de garantieverplichtingen op basis van de schuldrestant van de leningen per 31 december 2012 (bedragen x € 1 miljoen)

	Bedrag
Feitelijk risico per 1 januari 2012	829,9
Aanpassing beginstand in verband met de doorlichting van de leninggegevens door het waarborgfonds voor de Zorgsector en correcties op voorgaande jaren die nog niet waren verwerkt.	– 6,0
Stortingen in het verslagjaar (inclusief herfinancieringen)	3,4
Aflossingen in het verslagjaar (inclusief herfinancieringen)	– 77,7
Feitelijk risico per 31 december 2012	749,6

Openstaande verplichtingen

Tabel 9: Opbouw van de openstaande verplichtingen 2012 (bedragen x € 1 miljoen)

	Bedrag
Verplichtingen per 1 januari 2012	4.037,1
Aanpassing beginstand	0
Aangegane verplichtingen in het verslagjaar	18.077,7
Tot betaling gekomen in het verslagjaar	18.813,8
Openstaande verplichtingen per 31 december 2012	3.301,0

Tabel 10: Saldo openstaande verplichtingen per artikel en per operationele doelstelling VWS in 2012 (bedragen x € 1 miljard)

Art	Omschrijving	Operationele doelstelling	Openstaand ultimo 2012
41	Volksgezondheid	Er is een doelmatig systeem van openbare gezondheidszorg voorzieningen dat bijdraagt aan een betere volksgezondheid	0,4
		De vermijdbare ziektelast neemt af door een goede bescherming tegen infectie- en chronische ziekten	0,2
42	Gezondheidszorg	Zorgaanbieders worden gestimuleerd om het door de burger gewenste zorgaanbod te realiseren	0,4
		Zorgaanbieders bieden alle burgers een betaalbaar verzekerd pakket voor noodzakelijke zorg aan	0,2
43	Langdurig zorg	De positie van de burger in het zorgstelsel wordt versterkt	0,1
		De zorg is effectief en veilig en wordt door de cliënt positief ervaren (kwaliteit goede zorg)	0,1
		Voor iedere cliënt is de noodzakelijke zorg beschikbaar	0,1
44	Maatschappelijke ondersteuning
45	Jeugd	Kinderen en hun ouders/verzorgers zijn positief betrokken bij hun leefomgeving en krijgen zo nodig laagdrempelige ondersteuning bij het opvoeden en opgroeien aansluitend op hun eigen kracht	1,4
46	Sport en bewegen
47	Oorlogsgetroffenen en Herinnering WO II
97	Algemeen

Tabel 11: Verloopstaat afwikkeling Algemene Kas ZFW (bedragen x € 1 miljoen)

	Bedrag
Afwikkeling Algemene Kas ZFW per 31 december 2011	66,0
Vorderingen:
Nog te vorderen van internationale verdragpartners	1,9
Totaal vorderingen	1,9
Schulden:
Betaald aan ziekenfondsen	– 31,5
Betaald aan internationale verdragpartners	– 2,6
Te betalen aan CVZ voor restitutie premies UWV	0,1
Te betalen aan CVZ voor gedane betalingen internationale verdragspartners	1,1
Totaal schulden	– 32,9
Afwikkeling Algemene Kas ZFW per 31 december 2012	35,0

Tabel 12: Afwikkeling Algemene Kas ZFW (bedragen x € 1 miljoen)

	Bedrag
Vorderingen:
Nog te ontvangen MOOZ bijdrage	0,0
Nog te vorderen van internationale verdragspartners	1,6
Saldo WTZ	0,0
Te vorderen op ziekenfondsen	0,7
Totaal vorderingen	2,3
Schulden:
Nog te ontvangen premies en vergoeding UWV en SVB	0,1
Verstrekkingen aan Duitse Krankenkassen	2,3
Nog te betalen aan internationale verdragpartners	34,4
Voorzieningen AZVZ (Zeeliedenkas)	0,5
Totaal schulden	37,3
Stand per 31 december 2012	35,0

Deelnemingen

Niet uit de balans blijkende verplichtingen

In 2012 zijn geen nieuwe garanties in het kader van de GO cure verstrekt. Wel zijn twee eerder gefiatteerde garanties geëffectueerd met een totaalbedrag van € 12 miljoen. Daarnaast hebben enkele gefiatteerde garanties uiteindelijk niet tot financieringen geleid, waardoor het totaal van de verleende garanties licht is gedaald ten opzichte van 2011.Vanwege het beperkte beroep op de regeling is voor 2013 geen garantieplafond beschikbaar gesteld. De verstrekte garanties lopen af in 2020.

Tabel 13: Garantie ondernemingsfinanciering cure (bedragen x 1 miljoen)

Oorspronkelijk beschikbaar	250,00
Benut t/m 2012	30,72
Beschikbaar voor 2013	0,00