Nr. 1 JAARVERSLAG VAN HET MINISTERIE VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP (VIII)

A. ALGEMEEN

AANBIEDING EN DECHARGEVERLENING

Aan de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer der Staten-Generaal.

Hierbij bied ik, mede namens de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, het departementale jaarverslag van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over het jaar 2012 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap decharge te verlenen over het in het jaar 2012 gevoerde financiële beheer.

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, M. Bussemaker

Op grond van artikel 64, tweede lid van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer.

Op grond van artikel 64, derde lid van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën.

LEESWIJZER

Het departementaal jaarverslag 2012 bestaat uit de volgende onderdelen:

• A. Een algemeen deel

• B. Het beleidsverslag

• C. De jaarrekening

• D. Bijlagen

A. Het algemeen deel bevat de aanbieding van het departementaal jaarverslag, het verzoek tot dechargeverlening en deze leeswijzer.

Groeiparagraaf

Op 20 april 2011 is de Tweede Kamer akkoord gegaan met een aanpassing van de presentatie van de Rijksbegroting onder de naam «verantwoord begroten» in de Tweede Kamer behandeld (Kamerstuk 31 865, nr. 26). De nieuwe presentatie geeft meer inzicht in de financiële informatie, de rol en verantwoordelijkheid van de minister en laat een duidelijke splitsing tussen apparaat en programma zien.

De begroting 2012 was een overgangsjaar waarin de Rijksbegroting deels volgens de systematiek van Verantwoord Begroten is opgesteld. Dit jaarverslag is vormgegeven conform de voorschriften van Verantwoord Begroten voor zover deze in de begroting 2012 al waren doorgevoerd. Door de nieuwe indeling kunnen in sommige tabellen geen gegevens worden opgenomen voor de jaren 2011 en 2012.

In 2012 zijn al veel aanpassingen verwerkt die ook zijn weerslag hebben in het jaarverslag:

• • in de beleidsagenda is aan het eind een totaaloverzicht opgenomen van de streefdoelen;

• • de opbouw van de beleidsartikelen is aangepast;

• • alle artikelen zijn vormgegeven conform VB behalve de indeling in financiële instrumenten;

• • de begroting bevat een centraal apparaatsartikel waarop alle apparaatsuitgaven van het kerndepartement bij elkaar staan. Dit is artikel 92 Apparaat kerndepartement van deze begroting;

• • In verband met een herziening van de afspraken tussen de ministeries van Financiën en OCW staat OCW vanaf 2012 garant voor de rekening courantlimieten die instellingen aanhouden bij het ministerie van Financiën.

Informatie in het departementaal jaarverslag en andere relevante publicaties

Hieronder volgt een nadere toelichting bij het schema.

• • Op Prinsjesdag ontvangt de Tweede Kamer de begroting van OCW en Trends in Beeld. In Trends in Beeld zijn de relevante cijfers te vinden die inzicht geven in de kwaliteit en prestaties van de Nederlandse onderwijs, cultuur en wetenschapsstelsels en van emancipatie. In deze publicatie zijn ook onderzoeksresultaten van Education at a Glance opgenomen, de jaarlijkse publicatie van de OESO.

• • Begin oktober komt ook Cultuur in beeld uit. In deze publicatie wordt ingegaan op de veranderingen in het Nederlandse cultuurbeleid. Deze publicatie gaat dieper in op de gevolgen van het beleid en schetst de te verwachten ontwikkelingen in de culturele sector. Daarbij is er bijzondere aandacht voor de bijdrage van cultuur aan de Nederlandse economie en werkgelegenheid, het financieel-maatschappelijk draagvlak, publieksbereik en de financiële verhoudingen tussen subsidieverstrekkers.

• • De Inspectie van het Onderwijs heeft een belangrijke rol in het onderwijsstelsel als toezichthouder, maar ook als leverancier van beleidsinformatie. In het jaarwerkplan van de Inspectie van het Onderwijs worden voorgenomen werkzaamheden gepresenteerd aan de Tweede Kamer.

• • Gedurende het jaar wordt de Tweede Kamer geïnformeerd over de begrotingsuitvoering door middel van de Voorjaarsnota (1e suppletoire begroting) en de Najaarsnota (2e suppletoire begroting).

• • Ook worden gedurende het jaar allerlei beleidsdocumenten zoals actieplannen, beleidsdocumenten, beleidsevaluaties, beleidsdoorlichtingen naar de Tweede Kamer gestuurd. Wetsvoorstellen worden ter behandeling aangeboden en AMvB’s worden voorgehangen. Over verschillende beleidsterreinen worden brieven naar de Tweede Kamer gestuurd, onder andere ter nadere uitwerking van de beleidsagenda en de begroting. Hierover vindt vaak separaat overleg met het parlement plaats. De actieplannen geven voor de verschillende beleidsterreinen een beeld van het beleid. Beleidsdoorlichtingen en andere evaluaties verschaffen inzicht in de effectiviteit van beleid.

• • De derde woensdag in mei is verantwoordingsdag. De Tweede Kamer ontvangt dan het jaarverslag van OCW en de publicatie Kerncijfers. In Kerncijfers worden resultaten, de stand van zaken en ontwikkelingen in het OCW-veld met een kwantitatieve toelichting en onderbouwing in beeld gebracht. Ook wordt het Onderwijsverslag aan de Tweede Kamer toegestuurd. Daarin wordt uitgebreid stilgestaan bij de staat van het onderwijs.

Relatie verplichtingen versus uitgaven

In de tabel budgettaire gevolgen van beleid vindt u naast de uitgaven en de ontvangstenmutaties ook verplichtingenmutaties. Bij de verplichtingen wordt ook aangegeven welk deel garantieverplichtingen betreft. Het gaat hier met name om zogenaamde garanties voor bouwprojecten in het onderwijs (schatkistbankieren) en kredietgaranties/verzekeringen in de cultuursector. Hier moet gedacht worden aan een indemniteitsregeling voor kunstvoorwerpen die op uitleenbasis in een Nederlands museum zijn tentoongesteld. In verband met een herziening van de afspraken tussen de ministeries van Financiën en OCW staat OCW vanaf 2012 tevens garant voor de rekening courantlimieten die instellingen aanhouden bij het ministerie van Financiën. Dit verklaart de forse toename in de garantieverplichtingen als onderdeel van de verplichtingenstand.

In de toelichting op de tabel worden de voornaamste verschillen en oorzaken verklaard tussen de oorspronkelijke begroting en de realisatie. De kasuitgaven zijn voor deze toelichting leidend. In het algemeen is er in de begroting sprake van een vaste verhouding tussen de verplichtingen en uitgaven die gerelateerd is aan het bekostigingsmoment voor scholen/instellingen. Er geldt daarom alleen een aanvullende, aparte toelichting voor de verplichtingmutaties als er sprake is van een opmerkelijk verschil met de uitgavenmutaties. Hiervoor wordt het procentuele realisatieverschil bij de verplichtingen vergeleken met het procentuele realisatieverschil bij de uitgaven. En als het verschil tussen deze percentages meer dan 10 bedraagt, dan worden de verplichtingenmutaties apart toegelicht.

Het accent van de toelichting ligt vooral op de geboekte resultaten van in 2012 in gang gezette specifieke actieplannen en dergelijke. In het algemeen wordt hier niet ingegaan op «going concern» resultaten.

B. Het beleidsverslag kent de volgende elementen:

• 1. Beleidsverslag

• 2. De beleidsartikelen

• 3. De niet-beleidsartikelen

• 4. Bedrijfsvoeringparagraaf

1. Beleidsverslag

In het beleidsverslag kijken we terug op de activiteiten in 2012.

2. De beleidsartikelen

De veranderingen in de beleidsartikelen komen voort uit de modellen van Verantwoord begroten (VB) voor begroting 2012.

3. De niet-beleidsartikelen

Met ingang van begroting 2012 zijn de niet-beleidsartikelen artikel 17 t/m 20 vernummerd naar artikel 91 t/m 94.

Op artikel 91 (Nominaal en onvoorzien) wordt een overzicht gegeven van de verdelingen van tijdelijk geparkeerde middelen, zoals de loon- en prijsbijstelling. De apparaatsuitgaven van het kerndepartement, de inspecties en de adviesraden worden op artikel 92 t/m 94 verantwoord.

4. Bedrijfsvoeringparagraaf

In de bedrijfsvoeringparagraaf wordt verslag gedaan over de bedrijfsvoering. De paragraaf bevat tevens de mededeling bedrijfsvoering. Deze heeft betrekking op het financieel- en materieel beheer en de daarvoor bijgehouden administraties.

C. De jaarrekening

De jaarrekening bevat de departementale verantwoordingsstaat 2012, de samenvattende verantwoordingsstaat 2012 van de baten-lastendiensten, de jaarverantwoording van de baten-lastendiensten Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) en het Nationaal Archief (NA), de saldibalans en het paragraaf misbruik en oneigenlijk gebruik van wet- en regelgeving.

D. De volgende bijlagen zijn opgenomen:

• 1. Toezichtsrelaties ZBO’s en RWT’s

• 2. Afgerond evaluatie en overig onderzoek

• 3. Externe inhuur

• 4. Afkortingen

• 5. Trefwoorden

B. BELEIDSVERSLAG

BELEIDSVERSLAG OVER 2012

Inleiding

Onderwijs, wetenschap, cultuur, media en emancipatie zijn van groot belang voor ons functioneren, nu en in de toekomst. Ze dragen bij aan een samenleving die toegerust is voor de uitdagingen van de 21e eeuw, waar mensen tot hun recht komen, actief deelnemen aan de maatschappij en samen bouwen aan een sterk en sociaal Nederland. Het beleid van OCW is gericht op het creëren van de juiste voorwaarden, zodat scholen, docenten, kunstenaars, wetenschappers en programmamakers die belangrijke bijdrage kunnen leveren. Kwaliteit is daarbij van cruciale waarde.

Eind 2012 verscheen een internationaal vergelijkend onderzoek onder scholieren naar de leerprestaties in lezen, rekenen en natuuronderwijs in ruim 45 landen. Dit liet opnieuw zien dat het Nederlandse onderwijs goed is, we behoren tot de subtop. Maar we blinken niet uit. Het Nederlandse onderwijs is goed in staat om zwak presterende leerlingen op het middenniveau te brengen, maar heeft moeite talentvolle leerlingen te laten excelleren. Als we het beste uit alle leerlingen willen halen, is «goed» niet goed genoeg. Als we blijvend willen meedoen in de top vijf van kenniseconomieën in de wereld, is versterking van de kwaliteit nodig.

Het kabinet heeft daarom de ambitie om de stap te zetten van «goed» naar «excellent» onderwijs. Om het talent van alle leerlingen en studenten te benutten. Leraren, maar ook schoolleiders en lerarenopleidingen zijn hierbij cruciaal. Daarbij bouwen we voort op de inzet van het vorige kabinet.

Zo zijn in 2011/2012 in het onderwijs een aantal bestuursakkoorden en prestatieafspraken gesloten om de kwaliteit van het onderwijs structureel te verbeteren. Continuïteit en tijd zijn belangrijk voor instellingen om de afgesproken aanpak succesvol te laten zijn. Maar om de stap van «goed» naar «excellent» te kunnen maken is meer nodig dan de huidige inzet. Eind 2012 zijn dan ook gesprekken gestart met de Stichting van het Onderwijs om te komen tot een nationaal onderwijsakkoord dat leidt tot meer kwaliteit en meer participatie.

In de cultuursector zijn kunstenaars en culturele instellingen van hoge kwaliteit het uitgangspunt van het beleid en een noodzakelijke voorwaarde voor artistiek succes en een sterk cultureel klimaat. Daarbij gaat het om artistieke kwaliteiten, maar ook heel nadrukkelijk om de maatschappelijke en economische waarde. Er is in 2012 scherp gekozen voor een sterke basisinfrastructuur. Daarbij streven we er naar dat instellingen en kunstenaars de band met hun publiek en met de samenleving versterken en uitbouwen en nieuwe middelen verwerven in Nederland, maar ook daarbuiten. Op het gebied van de media blijft de taak van de publieke omroep het verzorgen van een breed, onafhankelijk, pluriform en kwalitatief hoogwaardig media-aanbod dat bovendien toegankelijk is voor iedereen.

Onderwijs

Funderend onderwijs

Opbrengstgericht werken en de professionalisering van leraren en schoolleiders zijn ook belangrijke peilers van de bestuursakkoorden die eind 2011 en begin 2012 met de VO-raad en de PO-raad werden afgesloten. In de bestuursakkoorden zijn gedeelde ambities vertaald in concrete afspraken, gekoppeld aan meetbare streefdoelen. Via de Regeling Prestatiebox PO en Regeling Prestatiebox VO ontvangen scholen jaarlijks aanvullende middelen, dat hen financiële slagkracht biedt om de door hun geformuleerde doelen in het kader van de akkoorden te realiseren. Per brief van 1 november is de Tweede Kamer geïnformeerd over de voortgang van de bestuursakkoorden (Kamerstuk 33 400 VIII, nr. 11). Scholen zijn in 2012 nadrukkelijk aan de slag gegaan om de sectorale prestatieafspraken te vertalen naar doelstellingen op schoolniveau en om opbrengstgericht werken, excellentie, professionalisering van leraren en schoolorganisatie en passend onderwijs op hun specifieke situatie toegepast vorm te geven. Het ondersteuningsprogramma School aan Zet ondersteunt scholen – 447 in het voortgezet onderwijs, 1.792 in het (speciaal) basisonderwijs en 89 in het speciaal (voortgezet) onderwijs in 2012 – bij het formuleren en het realiseren van deze ambitie. Eind 2013 wordt aan de hand van de landelijke monitor, uitgevoerd door OCW, opnieuw de balans opgemaakt. Aan de hand van de eerste resultaten wordt dan bekeken in hoeverre de scholen erin geslaagd zijn de tussendoelen uit de bestuursakkoorden te bereiken.

In 2012 hebben de Tweede Kamer en de Eerste Kamer ingestemd met het wetsvoorstel passend onderwijs en met het wetsvoorstel kwaliteit (v)so. Met het begrotingsakkoord 2013 is besloten de eerder voorgenomen bezuiniging van structureel € 300 miljoen op passend onderwijs niet door te voeren. Ook krijgen scholen één schooljaar langer de tijd om de invoering van passend onderwijs voor te bereiden. Het ministerie van OCW heeft in 2012 volop ondersteuning geboden aan schoolbesturen en samenwerkingsverbanden om te komen tot een zorgvuldige invoering van goed passend onderwijs.

In juni 2012 is de wet onderwijstijd VO aangenomen. Vanaf schooljaar 2013–2014 veranderen hierdoor de voorschriften ten aanzien van de onderwijstijd in het voortgezet onderwijs. Het Regeerakkoord van het nieuwe kabinet kondigt een modernisering van de wettelijke norm voor onderwijstijd aan, en bij de behandeling van de begroting 2013 is de regering verzocht hiervoor een voorstel te doen.

Het kabinet heeft als doelstelling het aantal voortijdig schoolverlaters (vsv’ers) verder terugbrengen. In het schooljaar 2011–2012 is het aantal vsv’ers gedaald naar 36.250. Hiermee is weer een stap richting de doelstelling van maximaal 25.000 in 2016. Om doelgericht de schooluitval in het mbo aan te pakken worden met vijftien ROC’s afzonderlijk de mogelijkheden voor verbetering besproken. Voor het realiseren van deze doelstelling zijn in 2012 opnieuw meerjarige (voor de periode 2012–2015) prestatiegerichte convenanten afgesloten met scholen in het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs en de contactgemeenten van de 39 RMC-regio’s.

Middelbaar Beroepsonderwijs

In 2012 werd in het mbo verder uitwerking gegeven aan de beleidsagenda die is opgenomen in Focus op Vakmanschap en Leraar 2020 en het daarmee samenhangende Bestuursakkoord. Het doel is te komen tot aantrekkelijk, uitdagend beroepsonderwijs waar meer jongeren voor willen kiezen. Kernpunten van Leraar 2020 zijn: docenten zo hoog mogelijk opleiden, continue professionalisering en leren van elkaar. Daarnaast richt Focus op Vakmanschap zich op intensiveren en verkorten van mbo-opleidingen om aan kwaliteit en aantrekkingskracht te winnen. Met het begrotingsakkoord 2013 is besloten dat de leeftijdsgrens van 30 jaar voor bekostiging in het mbo niet ingevoerd wordt en dat de ombuiging «MBO vereenvoudiging kwalificatiestructuur en verkorten» en de intensivering «MBO kwaliteitsverbetering» beide met één jaar vertraagd worden.

Focus op vakmanschap

De hoofdlijnen van het beleid voor het mbo in deze kabinetsperiode zijn uitgewerkt in het actieplan mbo «Focus op Vakmanschap 2011–2015» (Kamerstuk 31 524, nr. 88).

Het actieplan leraar 2020

Financiële problematiek

Het jaar 2012 stond ook in het teken van de financiële problematiek bij verschillende ROC’s, waaronder Amarantis en Zadkine. Begin 2012 werd duidelijk dat de Amarantis Onderwijsgroep in acute financiële problemen was gekomen. Naar aanleiding van deze problemen is toen de Commissie onderzoek financiële problematiek Amarantis ingesteld. Begin december 2012 is het eindrapport verschenen. De (beleids) reacties hierop zullen in 2013 hun beslag krijgen. In 2012 is aan Amarantis een continuïteitsbijdrage betaald.

Hoger onderwijs

De strategische agenda Hoger Onderwijs, Onderzoek en Wetenschap (Kamerstuknummer 31 288 , nr. 194) is op verschillende manieren geoperationaliseerd. Voor een aantal onderwerpen geldt dat daartoe wet- en regelgeving moest worden aangepast. Het wetsvoorstel Kwaliteit in verscheidenheid is in januari 2013 ingediend bij de Tweede Kamer. In de strategische agenda zijn ook de voornemens opgenomen naar aanleiding van de uitkomsten van de onderzoeken naar zogenoemde alternatieve afstudeertrajecten. Dit is in een wetsvoorstel opgenomen dat in november 2012 is ingediend bij de Tweede Kamer. Daarnaast zijn drie algemene maatregelen van bestuur in voorbereiding. Deze hebben een experimenteel karakter: flexibiliteit van het onderwijs (een leven lang leren), promotieonderwijs (een experiment op beperkte schaal met bursalen) en het verruimen van de mogelijkheden tot een bindend studieadvies in latere jaren (na de propedeuse).

Externe validering

In het hoofdlijnenakkoord tussen OCW en de HBO-raad is afgesproken dat de HBO-raad een commissie van deskundigen instelt die adviseert over hoe de externe validering van examenkwaliteit kan worden versterkt. In mei 2012 is het advies «Vreemde ogen dwingen» van de commissie Bruijn uitgebracht. In oktober 2012 heeft de HBO-raad een plan ingediend over de wijze waarop de hogescholen voornemens zijn invulling te geven aan de implementatie van de voorstellen voor de externe validering van opleidingen. In januari 2013 hebben de voorzitter van de HBO-raad en de minister van OCW bestuurlijke afspraken over de uitwerking van het advies van de commissie Bruijn gemaakt.

Studiefinanciering: Studeren is investeren

In 2012 is het wetsvoorstel Studeren is investeren ingediend. Vanwege de val van het kabinet Rutte I is de invoering van een sociaal leenstelsel in de masterfase niet doorgevoerd. Ook is de verlenging van de aflossingstermijn van studieleningen van 15 naar 20 jaar niet doorgevoerd. Wel is het recht op de reisvoorziening (OV-kaart) beperkt tot de nominale studieduur plus één uitloopjaar in plaats van drie uitloopjaren. Een nieuw wetsvoorstel dat invoering van een sociaal leenstelsel beoogt, is in voorbereiding.

Wetenschap

Met de universiteiten zijn prestatieafspraken gesloten die onder meer zullen leiden tot meer zwaartepuntvorming en profilering in het wetenschappelijk onderzoek, mede in relatie tot de economische topsectoren en de grand challenges. In het topsectorenbeleid is gewerkt aan versterking van de keten leerervaring door valorisatie. NWO en KNAW hebben hun programma’s voor een deel in lijn gebracht met de integrale agenda’s voor de topsectoren. Het bedrijfslevenbeleid leidt tot intensievere samenwerking en meer synergie en netwerkvorming tussen bedrijven en kennisinstellingen. Zwaartepuntvorming in het wetenschappelijk onderzoek werd ook gerealiseerd door het aantal toponderzoekscholen over fundamenteel wetenschappelijk onderzoek met diverse wetenschapsgebieden aanzienlijk uit te breiden. Bijvoorbeeld met het programma zwaartekracht van NWO en door meer te investeren in grootschalige onderzoeksfaciliteiten en in ICT-onderzoeksinfrastructuur.

Cultuur

Stelselwijziging

Stimuleren van ondernemerschap en een groter publieksbereik

Om de cultuursector te helpen om nieuwe inkomstenbronnen aan te boren is in 2012 het Programma Ondernemerschap Cultuur opgestart. Het programma loopt langs drie lijnen: het stimuleren van een geefcultuur, het ondersteunen van culturele instellingen en makers op het terrein van ondernemerschap, onderzoek en monitoring. De Tweede Kamer is in mei 2012 (Kamerstuk 32 820, nr. 57) geïnformeerd. Het programma is tijdelijk van aard en loopt tot en met 2016.

Creatieve bedrijven in de architectuur en vormgeving maakten deel uit van de grote handelsmissie naar Brazilië in november 2012. In 2012 was tevens de viering van 400 jaar diplomatieke betrekkingen met Turkije. Het programma «Dutch Design, Fashion and Architecture» is in 2012 afgerond.

Het uitvoeren van wettelijke erfgoedtaken

In 2012 heeft het kabinet een beleidsreactie gegeven op het rapport «Ruimte voor Archeologie», (Kamerstuk II 2011–2012, 33 053, nr. 1). Dit rapport bevat de evaluatie van de effectiviteit van de Wet op de Archeologische Monumentenzorg en het Besluit archeologische monumentenzorg die in 2007 in werking zijn getreden. De conclusie is dat op basis van de huidige wetgeving een betere bescherming van de archeologische waarden mogelijk is gebleken. Dit resultaat is vooral te danken aan het feit dat in de ruimtelijke ordening steeds meer rekening wordt gehouden met archeologie.

Het verhogen van de kwaliteit van cultuureducatie

In 2012 hebben de Onderwijsraad en de Raad voor Cultuur een gezamenlijk advies uitgebracht: Cultuureducatie: leren, creëren, inspireren! In oktober 2012 hebben minister en staatsecretaris van OCW een beleidsreactie op het advies gegeven. Het belangrijkste element uit deze reactie is het ontwikkelen van een leerlijn cultuureducatie.

Van 20 september tot en met 29 november 2012 kon er via internetconsultatie gereageerd worden op een conceptwetsvoorstel over de profielen havo / vwo. Een onderdeel daarvan is het voornemen het verplichte examenvak CKV (Culturele en Kunstzinnige vorming) te vervangen door de algemene, op schoolniveau vorm te geven, opdracht om in het curriculum van alle leerlingen herkenbaar en structureel aandacht te besteden aan culturele en kunstzinnige vorming. De internetconsultatie heeft vooral ten aanzien van dit onderdeel zeer veel reacties opgeleverd. Dit vergt een zorgvuldige afweging. Naar verwachting zal de Tweede Kamer in het voorjaar van 2013 geïnformeerd kunnen worden over het besluit ter zake.

De realisatie van een landelijke digitale bibliotheek

In 2012 zijn alle openbare bibliotheken aangesloten op de landelijke digitale infrastructuur. Openbare bibliotheken konden hiervoor gebruik maken van de Subsidieregeling aansluiting op de digitale bibliotheek. In 2013 zal de digitale collectie worden uitgebreid met rechtenvrije en rechtendragende content.

Media

Stelselwijziging

Op 17 juli 2012 is de wet tot wijziging van de Mediawet in het Staatsblad verschenen (Stb. 2012, 319). Deze wijziging heeft betrekking op de verlaging van de rijksmediabijdrage met € 200 miljoen en beëindiging van de wettelijke taken van de Stichting Radio Nederland Wereldomroep. De (financiële) verantwoordelijkheid voor de Wereldomroep is overgeheveld naar Buitenlandse Zaken. Verder is de fusie van omroepverenigingen, waarbij het aantal omroeporganisaties teruggebracht wordt van 21 tot 8, een belangrijke voorwaarde om de ingeboekte besparingen op het budget van de publieke omroep te realiseren. De NPO en de omroepverenigingen zijn hiermee het afgelopen jaar voortvarend aan de slag gegaan.

Maatregelen nieuw kabinet

Over de wijze waarop de mediaparagraaf uit het Regeerakkoord Rutte II wordt uitgewerkt, is de Tweede Kamer in een brief van 6 december 2012 (Kamerstuk 33 400, nr. 129) nader geïnformeerd. In deze brief is ingegaan op de wijze waarop de structurele verlaging van de rijksmediabijdrage met € 100 miljoen wordt ingevuld.

Emancipatie

Het aantal actieve LHBT1 gemeenten is meer dan verdubbeld tot 40. In 2012 zijn 134 scholen gestart met de pilot LHBT jongeren op school. Doel van de pilot is om een impuls te geven aan het sociale veiligheidsbeleid ten aanzien van LHBT jongeren op scholen. Het wetsvoorstel Lesbisch ouderschap ligt momenteel bij de Eerste Kamer. Het wetsvoorstel Erkenning genderidentiteit ligt momenteel bij de Tweede Kamer. In 22 gemeenten wordt het programma «Eigen Kracht» uitgevoerd als doel een positieve houding bij de deelnemende vrouwen ten opzichte van solliciteren, volgen van een opleiding of verrichten van vrijwilligerswerk te weeg te brengen. Met vijftien gemeenten zijn afspraken gemaakt over de werving van zogenaamde «changemakers» voor de We Can Young campagne gericht op veiligheid en weerbaarheid van jongeren.

Caribisch Nederland

Er is gewerkt aan het uitvoeren van de Onderwijsagenda Caribisch Nederland 2011–2016. Beide Kamers worden in mei 2013 geïnformeerd over de voortgang. Met Aruba is een bilateraal samenwerkingsprotocol gesloten voor alle beleidsterreinen van OCW. Met Curaçao en Sint Maarten werden protocollen afgesloten ter stimulering van studeren in de regio.

Monitor streefdoelen

Streefdoelen			Basiswaarde	Realisatiewaarde 2011	Realisatiewaarde 2012	Streefwaarde	Bron
Box 1 Onderwijs
1.	Gemiddelde score basisvakken
	a)	gemiddelde score CITO-eindtoets omhoog (Primair onderwijs)	535,5 (2012)	n.v.t.	535,5 (2012)	537 (2015)	CITO- Jaarlijks Peilingsonderzoek van het Onderwijsniveau (2009, 2010, 2011, 2012)
	b)	gemiddelde taalvaardigheidsscores in groep 8 van het bao hoger dan 250 (Primair onderwijs)	Woordenschat 251 / Spelling 252 / Begrijpend lezen 257 (2011)	n.v.t.	Woordenschat 251 / Spelling 252 / Begrijpend lezen 257 (2011)	>250	CITO- Jaarlijks Peilingsonderzoek van het Onderwijsniveau (2009, 2010, 2011, 2012)
	c)	gemiddelde rekenvaardigheidsscores in groep 8 van het bao hoger dan 250 (Primair onderwijs)	Getallen en bewerkingen 252/ Breuken en procenten en verhoudingen 253/ Meten en meetkunde en tijd en geld 254 (2011)	n.v.t.	Getallen en bewerkingen 252/ Breuken en procenten en verhoudingen 253/ Meten en meetkunde en tijd en geld 254 (2011)	>250	CITO- Jaarlijks Peilingsonderzoek van het Onderwijsniveau (2009, 2010, 2011, 2012)
	d)	gemiddelde PISA-score wiskunde (Voortgezet onderwijs)	526 (2009)	n.v.t.	Nieuwe data eind 2013 beschikbaar	536 (2015), 541 (2018)	Programme for international student assesment (PISA), OESO
	e)	gemiddelde PISA-score lezen (Voortgezet onderwijs)	508 (2009)	n.v.t.	Nieuwe data eind 2013 beschikbaar	516 (2015), 520 (2018)	Programme for international student assesment (PISA), OESO
	f)	Gemiddelde PISA-score science (Voortgezet onderwijs)	522 (2009)	n.v.t.	Nieuwe data eind 2013 beschikbaar	526 (2015), 528 (2018)	Programme for international student assesment (PISA), OESO
2.	Excellente leerlingen en studenten
	a)	po: de grensscore voor de beste 20% van de leerlingen stijgt naar 545 in 2015	543/544 (2010)	543/544 (2011)	543/544 (2012)	545 (2015)	CITO, jaarlijkse eindtoets
	b)	vo: gemiddelde eindexamencijfers (CE+SE) van de 20% best presterende vwo-leerlingen van 7,6 in 2010 naar 7,8 in 2015	7,5 (2010)	7,5 (2011)	7,5 (2011/2012)	7,8 (2015)	Bestuursakkoord VO-Raad – OCW 2012; cijfers worden verstrekt door DUO
3.	Verhogen percentage deelnemers per mbo niveau dat de opleiding succesvol afrondt
	Percentage mbo-deelnemers per niveau dat met diploma de instelling verlaat, jaarresultaat per niveau, 1, 2, 3, 4		niveau 1: 66% / niveau 2: 62%/ niveau 3: 63%/ niveau 4: 65%	0	Nieuwe data juni 2013 beschikbaar	70% (2015) alle niveau's	Benchmark MBO Raad
4.	Verhogen rendement
	a)	Het aantal nieuwe vsv'ers per kalender jaar (nationale indicator)	41800 (2009)	39115 (2010/2011)	36200 (2011/12)	35000 (2012), 25000 (2016)	Kamerstuk 26 695, nr. 44
	b)	Verhogen rendement, verminderen studiewisseling en uitval ho conform prestatieafspraken 2012 met universiteiten & hogescholen	Hogescholen: Verminderen studie-uitval (cohort 2010: 28,0% in 2011)/ Verminderen switch (cohort 2010; 9,0% in 2011)/ Verhogen rendement n+1 (cohort 2006; 65,7% in 2011). Universiteiten: Verminderen studie-uitval (cohort 2010: 18,9% in 2011)/ Verminderen switch (cohort 2010; 9,0% in 2011)/ Verhogen rendement n+1 (cohort 2007; 60,9% in 2011)	0	Hogescholen: Verminderen studie-uitval (cohort 2010: 28,0% in 2011)/ Verminderen switch (cohort 2010; 9,0% in 2011)/ Verhogen rendement n+1 (cohort 2006; 65,7% in 2011). Universiteiten: Verminderen studie-uitval (cohort 2010: 18,9% in 2011)/ Verminderen switch (cohort 2010; 9,0% in 2011)/ Verhogen rendement n+1 (cohort 2007; 60,9% in 2011)	0	1 cijfer ho
5.	Percentage opbrengstgerichte scholen
	a)	In po het percentage po-scholen dat opbrengstgericht werktvan 30% naar 60% in 2015 en naar 90% in 2018	35% (2010/2011) Alle indicatoren voldoende, behalve «volgen en analyseren»	35% (2010/2011)	Nieuwe data medio april 2013 beschikbaar, onderwijsverslag IvhO	60% (2015), 90% (2018)	Inspectie van het Onderwijs
	b)	In vo het aantal vo-scholen dat opbrengstgericht werkt naar minstens 50% in 2015 en naar 90% in 2018	0	0	Nieuwe data medio april 2013 beschikbaar, onderwijsverslag IvhO	50% (2015), 90% (2018)	Inspectie van het Onderwijs
	c)	In het (v)so naar minstens 25% in 2012, minstens 50% in 2015 en minstens 75% in 2018	0	0	Nieuwe data medio april 2013 beschikbaar, onderwijsverslag IvhO	25% (2012), 50% (2015), 75% (2018)	Inspectie van het Onderwijs
6.	Intensivering onderwijstijd
	a)	Uitbreiding van het aanbod van vve, schakelklassen en zomerscholen aan kinderen met risico op taalachterstand	Aanbod VVE 35680 (2011)/ Schakelklassen 525 (2011)/ Zomerscholen 30 (2011)	n.v.t.	Aanbod VVE 35680 (2011)/ Schakelklassen 525 (2011)/ Zomerscholen 30 (2011)	Aanbod VVE 43490 (2015)/ Schakelklassen 1380 (2015)/ Zomerscholen 220 (2015)	In 2011 opgave gemeenten. In 2013 bron: Inspectie. In 2012 geen meting
7.	Onderpresterende scholen / opleidingen
	a)	In po reductie van het aantal zeer zwakke scholen	zeer zwakke scholen 69/ taal en rekenzwakke scholen 238 (2010)	zeer zwakke scholen 57/ taal en rekenzwakke scholen (2011 beschikbaar april 2013)	Nieuwe data medio april 2013 beschikbaar, onderwijsverslag IvhO	zwakke scholen 35/ taal en rekenzwakke scholen 199 (2015)	Inspectie van het Onderwijs
	b)	In (vso) verder reductie van het aantal (zeer) zwakke scholen	0	0	Nieuwe data medio april 2013 beschikbaar, onderwijsverslag IvhO	0	Inspectie van het Onderwijs
	c)	In vo geen stijging van het aantal (zeer) zwakke scholen	0	0	Nieuwe data medio april 2013 beschikbaar, onderwijsverslag IvhO	0	Inspectie van het Onderwijs
	d)	In het mbo geen stijging van het aantal (zeer) zwakke opleidingen	311 zwak (2010)/ 34 zeer zwak (2010)	175 zwak (2011)/ 14 zeer zwak (2011)	Nieuwe data medio april 2013 beschikbaar, onderwijsverslag IvhO	175 zwak (2012)/ 14 zeer zwak (2011)	Inspectie van het Onderwijs
8.	Aantal leraren, docenten dat over een master- of PhD-graad beschikt
	a)	hbo: percentage op master- of PhD-niveau opgeleide leraren/docenten bedraagt 80% in 2016 (in 2009 63%)	0	0	66,2% waarvan 6,4% PhD (2011)	80% (2016)	«Kwaliteit in verscheidenheid» – Strategische Agenda Hoger Onderwijs, Onderzoek en Wetenschap, 2011. De indicator is gebaseerd op het Personeels- en Mobiliteitsonderzoek (POMO) van het Ministerie van Binnenlandse Zaken
9.	Bekwame leraren en schoolleiders
	a)	In 2016 voldoen alle leraren in po en vo aan de bekwaamheidseisen op de onderdelen «afstemmen op verschillen en opbrengst gericht werken» (indicatoren van de Inspectie van het Onderwijs).	0	0	Nieuwe data medio april 2013 beschikbaar, onderwijsverslag IvhO	0	Inspectie van het Onderwijs
	b)	In 2016 voldoen alle schoolleiders po, vo en teamleiding/middenmanagement in het mbo aan de dan geldende bekwaamheids eisen	0	0	Nieuwe data medio april 2013 beschikbaar, onderwijsverslag IvhO	0	Inspectie van het Onderwijs
10.	Geregistreerde leraren
	In 2014 is 40 % van de leraren in po, vo en mbo die voldoen aan de bekwaamheidseisen opgenomen in het register vr leraren		0	0	3% (2012)	40% (2012), 100% (2018)	CIBG, agentschap van het ministerie van VWS
11.	Deelname eindtoets basisonderwijs
	Vanaf voorjaar 2013 leggen alle leerlingen in het basisonderwijs de verplichte eindtoets af.		0	0	Wetsvoorstel toetsing Primair Onderwijs wacht op behandeling TK (stand van zaken in januari 2013)	0	Wetsvoorstel toetsing Primair Onderwijs wacht op behandeling TK (stand van zaken in januari 2013)
12.	Percentage opleidingen met voldoende examenkwaliteit in het mbo
	In 2012 is het percentage opleidingen mbo met voldoende examenkwaliteit 85% (2012; 63%)		63% (2009)	83% (2010)	Beschikbaar april 2013	85% (2012)	Inspectie van het Onderwijs
13.	Tevredenheid studenten, docenten en bedrijfsleven
	a)	Van mbo-studenten rapportcijfer opleiding	6,9 (2010)	0	6,9 (2012)	7,0 (2014)	JOB-monitor
	b)	van mbo-docenten over organisatie/begeleiding studie: indicator wordt nog ontwikkeld	0	0	Nog niet uitgewerkt	0	MBO Raad
	c)	van bedrijfsleven over mbo onderwijs/mbo-afgestudeerden: indicator wordt nog ontwikkeld	0	0	Nog niet uitgewerkt	0	SBB
	d)	van hbo-studenten; 65,6% scoort 4 of 5 op algemene tevredenheid	0	0	65,6% (2011)	4 of 5 op algemene tevredenheid	NSE (Nationale Studentenenquête)
	e)	van wo-studenten: 80,1% scoort 4 of 5 op algemene studenttevredenheid	0	0	80,1% (2011)	4 of 5 op algemene tevredenheid	NSE (Nationale Studentenenquête)
Box 2 Wetenschap
1.	Mondiale top-5 positie op basis van citatiescores		Positie 4 (data 2005–2008)	Positie 3 (data 2006–2009)	Positie 3 (data 2007–2010)	Behorende tot de Top-5	De indicator is gebaseerd op een door externe instituten uitgevoerde en door OCW gefinancierde dataverzameling. Het CWTS onderhoudt hiervan een database, waaruit de indicator is ontwikkeld. Tot en met 2009 via opdrachtverlening aan NOWT/CWTS, vanaf 2011 via opdrachtverlening aan Dialogic. – NOWT/CWTS, middels de tweejaarlijkse rapporten «Wetenschaps- en Technologie- Indicatoren». De gegevens in de begroting 2011 zijn gebaseerd op het NOWT-rapport 2010 (januari 2010). – Dialogic/NIFU voor de realisatiewaarde 2009. Vanaf 2011 verzamelen Dialogic en NIFU, in samenwerking met het CWTS, wetenschaps-, technologie- en innovatie-indicatoren, in opdracht van OCW en hebben hiervoor een website (www.wti2.nl ) ontwikkeld om de indicatoren te publiceren
2.	Inzet middelen NWO voor economische topsectoren/grand challenges cf. Strategische Agenda HO, OWB		n.v.t.	n.v.t.	Nieuwe waarde medio 2013 beschikbaar	Maximaal 275 miljoen (2015)	Het gegeven moet komen uit het jaarverslag van NWO
3.	Versterken privaat-publieke samenwerking in kader topsectoraanpak; streefwaarde nog uit te werken		Nog niet uitgewerkt	Nog niet uitgewerkt	Nog niet uitgewerkt	Nog niet uitgewerkt	invulling volgt
4.	Valorisatie versterken; streefwaarde is 2,5% van de publieke onderzoeksmiddelen in 2016		Nog niet uitgewerkt	Nog niet uitgewerkt	Nog niet uitgewerkt	2,5% (2016)	invulling volgt
Box 3 Cultuur en media
1.	Percentage cultuurproducerende instellingen in de BIS dat voldoet aan de eigen inkomstennorm van minimaal 17 ,5 %		85% (2009)	85% (2010)	90% (2011)	95% (2012)	Jaarrekeningen gesubsidieerde instellingen
2.	Bezoeken aan door OCW gesubsidieerde podiumkunsten (incl. buitenland)		4,1 miljoen (2009)	4,2 miljoen (2010)	4,9 miljoen (2011)	4,2 miljoen (2012)	Jaarrekeningen gesubsidieerde instellingen
3.	Aantal bezoeken rijksgesubsidieerde musea		5,7 miljoen (2009)	6,1 miljoen (2010)	6,1 miljoen (2011)	6 miljoen (2012)	Jaarverantwoording van rijksgesubsidieerde musea.
4.	Aantal monumenten met een restauratie-achterstand		17%	10%	10%	10%	Onderzoek PRC Bouwcentrum (2001, nulmeting); Rapport PRC Bouwcentrum: «Effectmeting middelen inzake restauratie van rijksmonumenten» (2005) (bijwerking gegevens 2001); Rapport PRC Bouwcentrum: «Rapportage onderzoek naar de restauratieachterstand bij rijksmonumenten» (2006)
5.	Bereik landelijke publieke televisie		85% (2003)	85% (2011)	84,3% (2012)	85% (2015)	NPO/ Dienst Kijk en Luisteronderzoek
6.	Onderscheidende programmering publieke televisie		77% (2006)	79% (2011)	79% (2012)	70% (2015)	Stichting Kijkonderzoek
7.	Bekendheid Kijkwijzer		79% (2006)	95% (2009)	97% (2012)	minimaal 95% in 2015	Het onderzoek wordt uitgevoerd door Intomart Gfk in opdracht van het Nederlands Instituut voor Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM)
Box 4 Emancipatie
1.	Sociale acceptatie van homoseksuelen onder de bevolking		91% (2010)	93%	96%	≥ 91% (2014)	SCP monitoring van sociale acceptatie van homoseksuelen in Nederland
2.	Aantal scholen met gay-straight alliantie verdubbeld; van 150 (2011) naar 300 (2014)		150	0	160 (2013)	300 (2014)	www.gaystraightalliance.nl

Verschillen DJV 2012 t.o.v. Begroting 2012

Box 1 Monitor streefdoelen onderwijs	Reden
2. Excellente leerlingen en studenten	T.o.v. de begroting 2012 is in het DJV 2012 c) niet meer opgenomen, reden : De oude definitie van excellentie uit de begroting 2012 is gewijzigd in het kader van de prestatieafspraken. Daardoor is het niet meer mogelijk periodiek een landelijk beeld op hbo- en wo-niveau te geven. Excellentie is nu onderdeel van de prestatieafspraken met de afzonderlijke instellingen en zal net als de meeste andere pa-indicatoren buiten begroting en jaarverslag om worden gemonitord.
4. Verhogen rendement	b) in begroting stond ho totaal onder b) in DJV 2012 is ho uitgesplitst naar hbo en wo
6. Intensivering onderwijstijd	T.o.v. de begroting 2012 is in het DJV 2012 b) niet meer opgenomen, reden : voor onderwijsintensiteit geldt dat er afspraken met individuele instellingen zijn gemaakt. De instellingen gaan namelijk heel verschillend om met de inrichting van de curricula, afhankelijk van het type opleidingen en de eigen pedagogische visie, en hebben nu de vrijheid gekregen om binnen die context de onderwijsintensiteit te verbeteren. Dat betekent dus geen landelijke cijfers en monitoring buiten de begrotingscyclus om.
8. Aantal leraren, docenten dat over een master- of PhD-graad beschikt	T.o.v. de begroting 2012 is in het DJV 2012 a) niet meer opgenomen, reden: vervallen ivm aanhouden brief over masters. b) is a) geworden.
9. Bekwame leraren en schoolleiders	T.o.v. de begroting 2012 is in het DJV 2012 c) niet meer opgenomen, reden: vervallen omdat dat de einddatum is verschoven van 2016 naar 2018 en daarmee buiten het bestek van deze begroting/verslag is komen te vallen (looptijd tot 2017).
13. Tevredenheid studenten, docenten en bedrijfsleven	T.o.v. de begroting 2012 is in het DJV 2012 onderdeel d) en e) toegevoegd (tevredenheid hbo en wo-studenten)
14. Prestatieafspraken ho	T.o.v. de begroting 2012 is in het DJV 2012 c) niet meer opgenomen, reden : De prestatieafspraken zijn in contracten per instelling opgenomen en ondertekend. De monitoring hiervan vind buiten de begroting plaats. Is niet mogelijk per instelling te verantwoorden.
Box 2: Monitor streefdoelen emancipatiebeleid
2. Aantal gemeenten dat een actief homo-emancipatiebeleid voert	T.o.v. de begroting 2012 is in het DJV 2012 niet meer opgenomen, reden: Meetinstrument gewijzigd, zoals werd gemeten wordt het niet meer gemeten

Beleleidsdoorlichtingen

Realisatie beleidsdoorlichtingen

Artikel	Realisatie			Toelichting
	2010	2011	2012
Artikel 1, 3 en 4
Heroverweging Produktiviteit Onderwijs	√			Productiviteit
Artikel 4
Beleidsdoorlichting Leren & Werken		√		Kamerstuk 30 012, nr. 36
Artikel 6, 7 en 11
Heroverweging Hoger Onderwijs & SF	√			Hoger onderwijs & SF
Artikel 9
Beleidsdoorlichting Actieplan Leerkracht				Afronding begin 2013
Artikel 12
Heroverweging Kindregelingen	√			Kindregeling
Artikel 14
Waarborgen aanbod en participatie Cultuur		√		Kamerstuk 31 511, nr. 8
Artikel 15
Beleidsdoorlichting Mediabeleid	√			Kamerstuk 31 511, nr. 7
Artikel 16
Beleidsdoorlichting Toerusting Onderzoekstelsel				Niet in 2012/2013 maar in 2014 samen met de beleidsdoorlichting Behoud van kwaliteit wetenschap, wetenschappelijk talent en versterken impact wetenschap

DE BELEIDSARTIKELEN

1: Primair onderwijs

Het primair onderwijs zorgt dat leerlingen in de eerste fase van de doorlopende leerlijn hun talenten maximaal kunnen ontplooien en vervolgonderwijs kunnen volgen dat het beste past bij hun talenten. Het legt bovendien de basis voor de huidige en toekomstige deelname van deze leerlingen aan de samenleving.

Indicatoren voor het primair onderwijsstelsel worden beschreven in het Onderwijsverslag 2011–2012 en in Trends in Beeld 2012 .

Tabel 1.1: Leerlingen primair onderwijs (x 1.000)

						Realisatie	Raming
		2008	2009	2010	2011	2012	2012
Leerlingen basisonderwijs
geen gewicht		1.316,6	1.344,3	1.338,5	1.330,8	1.322,7	1.328,1
–	0.25	37,5	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0
–	0.3	89,0	117,2	111,7	104,2	96,9	100,8
–	0.4	0,4	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0
–	0.7	0,7	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0
–	0.9	47,3	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0
–	1.2	61,6	86,3	84,7	82,3	78,3	81,3
Subtotaal1		1.553,0	1.547,8	1.534,9	1.517,4	1.497,9	1.510,3
Leerlingen trekkende bevolking		0,4	0,5	0,4	0,4	0,4	0,4
Totaal1		1.553,5	1.548,3	1.535,3	1.517,9	1.498,3	1.510,7
Leerlingen in het speciaal basisonderwijs		44,1	43,3	42,8	41,8	39,9	41,0
Leerlingen in het (voortgezet) speciaal onderwijs		66,8	68,5	68,9	70,2	70,7	69,3
Ambulant begeleide leerlingen		39,4	42,3	38,9	40,5	39,8	42,3

Tabel 1.2: uitgaven per leerling, excl. DUO en apparaatskosten (bedragen x € 1.000)

					Realisatie	Raming
	2008	2009	2010	2011	2012	2012
Primair onderwijs	5,4	5,7	5,7	5,8	6,0	5,9

In 2012 is met de PO-raad een bestuursakkoord afgesloten. In dit bestuursakkoord zijn op sectorniveau afspraken gemaakt over de gedeelde ambities en streefwaarden voor het primair onderwijs. Om de ambities uit het Bestuursakkoord te realiseren hebben schoolbesturen in 2012 extra middelen ontvangen via de «prestatiebox». Schoolbesturen hebben daarnaast ondersteuning gekregen bij het werken aan de ambities uit het bestuursakkoord. Hiervoor is in 2012 het programma «School aan Zet» opgestart. Per brief van 1 november is de Tweede Kamer geïnformeerd over de voortgang op de ambities uit de bestuursakkoorden (Kamerstuk 33 400 VIII, nr. 11).

Uit monitorgegevens blijkt dat bijna negen op de tien ondervraagde schoolbesturen positief tot zeer positief is over de «prestatiebox». Tweederde van de schoolbesturen zet het geld uit de prestatiebox in voor het bereiken van de ambities en streefwaarden uit het bestuursakkoord. Het bestuursakkoord en de «prestatiebox» lijken er ook toe te hebben geleid dat op de werkvloer het gesprek over onderwijskwaliteit is losgekomen. Circa 80% van de ondervraagde schoolbesturen en schoolleiders geeft aan dat met elkaar is overlegd over de geplande besteding van de extra middelen (CED-Groep/Kohnstamm, 2012).

In 2012 hebben zowel de Tweede als de Eerste Kamer ingestemd met het Wetsvoorstel «passend onderwijs» en het Wetsvoorstel «kwaliteit (v)so». In het Begrotingsakkoord 2013 is besloten de eerder voorgenomen bezuiniging van structureel € 300 miljoen op «passend onderwijs» niet door te voeren. Dit is in de begroting 2013 verwerkt. Ook krijgen scholen één schooljaar langer de tijd om de invoering van «passend onderwijs» voor te bereiden. Vanaf schooljaar 2014–2015 wordt «passend onderwijs» gefaseerd ingevoerd. Via halfjaarlijkse rapportages worden zowel de Tweede als de Eerste Kamer op de hoogte gehouden van de voortgang van de implementatie van «passend onderwijs».

Tabel 1.3 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 1 (bedragen x € 1.000)

						Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
		2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen		9.282.969	9.625.193	9.460.186	9.914.081	9.752.070	9.634.780	117.290
Waarvan garantieverplichtingen						48.850	0	48.850
Totale uitgaven		8.981.019	9.567.428	9.471.237	9.554.470	9.746.672	9.635.996	110.676
Programma-uitgaven		8.974.817	9.562.350	9.466.210	9.549.482	9.746.672	9.635.996	110.676
•	Personele bekostiging	7.411.429	7.873.478	7.824.174	7.822.355	7.934.682	7.717.687	216.995
•	Materiële bekostiging	1.089.307	1.145.841	1.142.896	1.154.479	1.166.070	1.148.598	17.472
•	Bekostiging Caribisch Nederland	0	0	0	10.563	11.949	10.782	1.167
•	Conciërgeregeling	0	0	0	9.724	21.830	21.700	130
•	Verbeteren binnenmilieu	1.354	1.775	105.555	1.454	528	2.103	– 1.575
•	Onderwijspersoneelsbeleid	4.603	6.432	3.314	2.204	9.179	5.083	4.096
•	Humanistisch vormend en godsdienstonderwijs	1.963	5.529	7.440	8.196	9.996	10.000	– 4
•	Aanpak (zeer) zwakke scholen	180	989	1.616	1.037	1.989	2.080	– 91
•	Verbeteren van taal- en rekenopbrengsten	13.421	20.680	41.009	20.141	4.065	42.588	– 38.523
•	Invoering centrale eindtoets en verplicht leerling-onderwijsvolgsysteem	0	0	0	0	4.922	25.375	– 20.453
•	Excellentie en talentontwikkeling	920	2.970	3.698	2.840	260	11.711	– 11.451
•	Verbreding techniek in het basisonderwijs	7.875	8.071	5.407	15.300	18.569	11.300	7.269
•	Cultuur en school	16.774	18.119	27.949	18.659	0	9.500	– 9.500
•	Passend onderwijs en LGF	39.258	58.108	71.242	71.422	82.013	93.460	– 11.447
•	Onderwijsachterstandenbeleid	283.542	266.260	110.779	289.491	359.596	360.190	– 594
•	Onderwijsvoorzieningen voor jonggehandicapten	0	16.454	19.000	21.500	22.500	23.862	– 1.362
•	Veiligheid op school	21.614	22.217	22.594	23.886	25.591	23.417	2.174
•	Brede scholen	970	28.931	1.412	788	1.140	12.331	– 11.191
•	Overig	40.375	38.977	34.938	37.898	27.723	6.290	21.433
•	Dienst Uitvoering Onderwijs	41.232	47.518	43.187	37.546	44.070	44.859	– 789
								0
Loon- en prijsbijstelling		0	0	0	0	0	53.079	– 53.079
Apparaatsuitgaven1		6.202	5.078	5.027	4.988
Ontvangsten		71.404	61.435	45.002	20.668	52.385	1.661	50.724

Toelichting:

De realisatie van de uitgaven in het primair onderwijs ligt € 110,7 miljoen hoger dan oorspronkelijk begroot. De realisatie van de ontvangsten is € 50,7 miljoen hoger dan oorspronkelijk begroot. Hieronder worden de grootste verschillen toegelicht.

Uitgaven

• • Personele bekostiging: Het verschil met de begroting wordt grotendeels verklaard door de toevoeging van middelen voor loon- en prijsbijstelling (€ 53,1 miljoen), de tegemoetkoming voor werkgeverslasten (€ 34,8 miljoen) en de uitvoering van het «Actieplan Leerkracht» (€ 16,3 miljoen). Tevens zijn de middelen die vanaf 2012 via de «prestatiebox» beschikbaar worden gesteld aan de schoolbesturen onderdeel van de personele bekostiging (€ 132,5 miljoen, waarvan € 42,0 miljoen middelen voor het professionaliseren van leraren en schoolleiders). Tegenover deze toevoegingen staat een verlaging van € 23,8 miljoen, doordat er in 2012 minder leerlingen waren dan geraamd.

• • Materiële bekostiging: Het budget voor materiële bekostiging is per saldo verhoogd met € 17,5 miljoen. Dit wordt grotendeels veroorzaakt door het toevoegen van de prijsbijstelling (€ 27,0 miljoen) aan de begroting. Hier staat een verlaging van de materiële bekostiging tegenover, doordat er in 2012 minder leerlingen waren dan geraamd (€ 3,2 miljoen) en door interne herschikkingen (€ 5,0 miljoen).

• • Onderwijspersoneelsbeleid: De verhoging van het budget voor onderwijspersoneelsbeleid is grotendeels het gevolg van een toevoeging van € 4,9 miljoen voor het Participatiefonds (zie ook de toelichting op de ontvangsten).

• • Verbeteren van taal- en rekenopbrengsten: Van het budget voor verbeteren taal- en rekenopbrengsten is € 38,5 miljoen beschikbaar gesteld via de «prestatiebox» (personele bekostiging).

• • Invoering centrale eindtoets en verplicht leerlingonderwijsvolgsysteem: Van het budget voor invoering centrale eindtoets en verplicht leerlingonderwijsvolgsysteem is € 20,5 miljoen beschikbaar gesteld via de «prestatiebox» (personele bekostiging).

• • Excellentie en talentontwikkeling: Van het budget voor excellentie en talentontwikkeling is € 11,5 miljoen beschikbaar gesteld via de «prestatiebox» (personele bekostiging).

• • Verbreding techniek in het onderwijs: De verhoging van € 7,3 miljoen van het budget voor verbreding techniek in het onderwijs is grotendeels veroorzaakt door de bijdragen van de artikelen 3 en 9 voor de projecten «School aan Zet» (€ 5,7 miljoen) en «Meer Betere Bèta’s» (€ 3,0 miljoen).

• • Cultuur en school: Het budget voor «Cultuur en school» is beschikbaar gesteld via de «prestatiebox» (personele bekostiging).

• • Passend Onderwijs en LGF: De verlaging van het budget voor «passend onderwijs» en «Leerling Gebonden Financiering» met € 11,4 miljoen wordt deels veroorzaakt door het later starten van projecten «passend onderwijs» (€ 3,6 miljoen) en de bijdrage aan artikel 3 voor de examenkosten van VSO-leerlingen in het voortgezet onderwijs (€ 0,9 miljoen). Daarnaast komt een deel van de stimuleringsregeling «passend onderwijs» in 2013 tot betaling (€ 3,0 miljoen). Het project «Herstart» is ten laste gebracht van het budget voor veiligheid op school (€ 2,3 miljoen).

• • Brede scholen: Het budget voor brede scholen is verlaagd door een overboeking naar het Gemeentefonds van € 11,2 miljoen voor het realiseren van combinatiefuncties in brede scholen.

• • Overig: Het verschil op het budget overig wordt grotendeels verklaard door de toevoeging van € 16,9 miljoen uit de Eindejaarsmarge voor dekking van overlopende verplichtingen van 2011 naar 2012. Daarnaast zijn op dit instrument uitgaven gedaan voor diverse projecten, zoals «Ouderbetrokkenheid» en «Vensters voor Verantwoording Primair Onderwijs».

• • Loon- en prijsbijstelling: De middelen voor loon- en prijsbijstelling zijn toegevoegd aan de personele bekostiging.

Ontvangsten

• • De ontvangsten zijn € 50,7 miljoen hoger dan geraamd.

  • – Grootste oorzaak is dat gemeenten over de periode 2006–2010 onderwijsachterstandsmiddelen niet hebben besteed (€ 37,0 miljoen). Enerzijds is dit het gevolg van onderbesteding, anderzijds bleek een deel van de middelen niet exact aan de doelen van de specifieke uitkering te zijn besteed.

  • – Er zijn voor € 8,8 miljoen hogere ontvangsten gerealiseerd dan geraamd door afhandeling van jaarrekeningen en afrekeningen van subsidies.

  • – Voor € 4,9 miljoen is teruggevorderd bij scholen als gevolg van onterechte declaraties van wachtgeldkosten. Dit bedrag is weer beschikbaar gesteld aan het Participatiefonds.

3: Voortgezet onderwijs

Het voortgezet onderwijs zorgt dat leerlingen in deze fase van de doorlopende leerlijn hun talenten maximaal kunnen ontplooien en vervolgonderwijs kunnen volgen dat het best past bij hun talenten. Het bereidt hen voor op volwaardige deelname aan de samenleving en een bij hun talenten passende (toekomstige) positie op de arbeidsmarkt.

Tabel 3.1 Kengetallen

		2012
1.	Totaal aantal ingeschreven leerlingen, teldatum 1-10-2012	937.200
	Bron: DUO
2.	Uitgaven per onderwijsdeelnemer (x € 1,-)	7.669
	Bron: DUO
3.	Totaal aantal scholen	646
	Bron: DUO
4.	Gemiddeld aantal leerlingen per school	1.451
	Bron: DUO

In het beleidsverslag is de stand van zaken beschreven van een aantal belangrijke beleidsonderwerpen van het voorgezet onderwijs, te weten excellente scholen, schoolleiders, bestuursakkoord vo inclusief «prestatiebox» en «School aan Zet», ouderbetrokkenheid, onderwijstijd en (aangescherpte) examens. Daarnaast worden hieronder de onderstaande prioriteiten extra benadrukt:

Taal en rekenen

Tussendoelen onderbouw

De Stichting Leerplanontwikkeling (SLO) heeft de gevalideerde concept-tussendoelen voor Nederlands, Engels en wiskunde/rekenen in 2012 opgeleverd. Deze worden gebruikt in verband met de voorbereidingen voor de diagnostische tussentijdse toets (dtt). In het kader van de wetgeving hierover zullen de tussendoelen definitief worden vastgesteld.

Experimenten doorlopende leerroutes: VM2, vakmanschap- en technologieroute

Vernieuwing beroepsgerichte examenprogramma’s

In november 2011 is de vernieuwing van de beroepsgerichte examenprogramma’s in het vmbo gestart. Gedurende 2012 is in verschillende commissies gewerkt aan een toekomstbestendige nieuwe programmering van beroepsgerichte vmbo-vakken in de sectoren economie, techniek en zorg & welzijn. De nieuwe structuur kent een kernprogramma per sector, dat via een profieldeel in een centraal examen met aandacht voor praktijk en theorie getoetst zal worden. In september 2012 is tevens een voorstudie gestart om te komen tot één breed intersectoraal examenprogramma. Met dit vernieuwingstraject wordt gewerkt aan een beter herkenbaar en organiseerbaar vmbo, dat beter aansluit bij vervolgopleidingen en de huidige arbeidsmarktpraktijk.

Techniek (Toptechniek in Bedrijf)

Excellente leerlingen

Sinds 2012 ontvangen scholen met een vwo-afdeling via de prestatiebox voortgezet onderwijs middelen voor maatwerk en verbetering van de prestaties van hoogbegaafde- en excellente leerlingen. Uit de prestatiemonitor blijkt, dat 68 procent van de vo-scholen maatwerktrajecten aanbiedt die specifiek gericht zijn op excellente en hoogbegaafde leerlingen. Voor scholen met een vwo-afdeling is dit zelfs 87 procent.

Scholenstichting

In 2012 is door splitsing van een bestaande school goedkeuring verleend voor een nieuwe school voor praktijkonderwijs in Almere. De daadwerkelijke bekostiging start per 1 augustus 2013. Het betreffende besluit is gepubliceerd in de Staatscourant jaargang 2012 nr. 8643. Met ingang van 1 augustus 2012 is de bekostiging gestart van een nieuwe school voor praktijkonderwijs in Boxmeer, die ook op basis van splitsing werd goedgekeurd. De rapportage aan de Tweede Kamer over de evaluatie van de per 1 augustus 2008 gewijzigde wetgeving met betrekking tot de voorzieningenplanning voortgezet onderwijs is voorzien vóór augustus 2013.

Tabel 3.2 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 3 (bedragen x € 1.000)

						Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
		2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen		6.651.112	7.183.021	6.964.926	7.057.626	7.296.426	6.902.783	393.643
Waarvan garantieverplichtingen						122.352	0	122.352
Totale uitgaven		6.484.945	6.788.278	6.958.031	6.950.405	7.131.701	6.933.900	197.801
Programma-uitgaven		6.479.381	6.782.445	6.950.011	6.942.483	7.131.701	6.933.900	197.801
•	Personele en materiële bekostiging	6.271.963	6.546.179	6.672.161	6.485.190	6.655.969	6.468.423	187.546
•	Actieplan beter presteren	51.855	55.646	59.673	55.703	110.049	47.644	62.405
•	Versterken centrale en uniforme toetsing					3.190	31.638	– 28.448
•	Excellente leerlingen en hoogbegaafden					681	8.349	– 7.668
•	Maatschappelijke stages	27.970	38.325	69.478	55.233	47.043	47.308	– 265
•	Regionaal zorgbudget etc.				65.123	72.527	73.970	– 1.443
•	Leerplusarrangement				93.970	82.962	84.074	– 1.112
•	Doorontwikkeling praktijkonderwijs				4.600	2.159	2.300	– 141
•	Visueel gehandicapten				1.071	1.292	1.206	86
•	Experimenten vmbo-mbo2		7.199	18.698	10.510	5.936	11.772	– 5.836
•	Borgingscohort experimenten vmbo-mbo2				16.913	21.245	16.913	4.332
•	Onderwijs Caribisch Nederland				12.003	12.967	10.367	2.600
•	Scholen aan zet en Platform Beta en Techniek				9.800	0	7.400	– 7.400
•	Taal en rekenen					2.074	8.074	– 6.000
•	Actieprogramma «Onderwijs bewijs»	749	3.243	3.521	5.342	4.641	4.744	– 103
•	Wet SLOA (po, vo, mbo)	50.605	51.849	51.828	49.839	45.393	45.892	– 499
•	Overig	19.444	18.069	15.630	17.782	10.115	15.747	– 5.632
•	Ondersteuning ICT (po, vo, mbo)	32.106	35.154	33.628	31.873	22.030	20.900	1.130
•	Dienst Uitvoering Onderwijs	24.689	26.781	25.394	27.531	31.428	27.179	4.249
Apparaatsuitgaven1		5.564	5.833	8.020	7.922
Ontvangsten		67.658	63.729	62.450	9.450	4.322	1.361	2.961

Toelichting:

De realisatie van de uitgaven van het voortgezet onderwijs is circa € 197,8 miljoen hoger dan oorspronkelijk geraamd. De realisatie van de ontvangsten is € 3 miljoen hoger dan geraamd.

Hieronder worden de grootste verschillen toegelicht:

Uitgaven

• • Personele en materiële bekostiging:

  • – Een verhoging met € 10,7 miljoen, omdat er in dit jaar meer leerlingen in het voortgezet onderwijs waren dan in de oorspronkelijke raming.

  • – Een verhoging met € 34,3 miljoen in verband met de uitdeling van de middelen voor de verbetering van het onderwijspersoneel convenant leerkracht (tranche 2012).

  • – Een verhoging met € 28,3 miljoen in verband met de uitdeling van de loonbijstelling (werkgeverslasten tranche 2012) en de compensatie voor de maatregelen met betrekking tot de inkomensafhankelijke bijdrage zorgverzekering (IAB ZVW).

  • – Een verhoging met € 24,6 miljoen in verband met de uitdeling van de prijsbijstelling tranche 2012.

  • – Een verhoging met € 56 miljoen. In 2010 is aan de sector VO ten behoeve van de kosten van arbeidsvoorwaarden een bedrag van € 56 miljoen verstrekt. Voorgaande jaren is deze € 56 miljoen via kasschuiven doorgeschoven naar 2012. Omdat de loonbijstelling 2012 ontoereikend is om dit bedrag te compenseren, is deze post (via een kasschuif) doorgeschoven naar 2013. Omdat er in verband met de nullijn voor 2013 geen loonruimte beschikbaar is, is deze eenmalige compensatie in 2013 met de personele lumpsumbekostiging verrekend.

  • – Een toevoeging vanuit de eindejaarsmarge van een bedrag van € 33 miljoen, dat ten goede is gekomen aan het VO-onderwijsveld.

  • – Een verhoging met € 18 miljoen in verband met de financiële situatie van Amarantis. Hiervan is € 11 miljoen naar latere jaren doorgeschoven, omdat van de € 18 miljoen er in 2012 € 7 miljoen is besteed.

• • Actieplan beter presteren:

  Bij dit budget is de mutatie zichtbaar als gevolg van de invoering van de prestatiebox voortgezet onderwijs. Het beschikbare bedrag voor de Kwaliteitsagenda voortgezet onderwijs ad. € 48 miljoen is verhoogd met € 62 miljoen, waardoor voor 2012 de prestatiebox uitkomt op een bedrag van € 110 miljoen. De verhoging met € 62 miljoen is als volgt opgebouwd:

  • – Het beschikbaar komen van een bedrag van € 25 miljoen in verband met de uitdeling van de middelen voor de professionalisering van het onderwijspersoneel.

  • – Een verschuiving van in totaal € 41 miljoen van de volgende budgetten:

  • – Versterken centrale en uniforme toetsing: – € 22 miljoen;

  • – Excellente leerlingen en hoogbegaafden: – € 8 miljoen;

  • – Scholen aan zet: – € 5 miljoen;

  • – Taal en rekenen: – € 6 miljoen.

  Voor de invoeringskosten van het actieplan beter presteren is een bedrag van € 4 miljoen beschikbaar.

• • Experimenten vmbo-mbo2 en borgingscohort experimenten vmbo-mbo2:

  Een verschuiving en aanpassing van beide reeksen (per saldo – € 1,5 miljoen).

• • Onderwijs Caribisch Nederland: aanvullende middelen ad. € 2,6 miljoen voor Caribisch Nederland.

Resteert een bedrag van – € 22,2 miljoen, verdeeld over diverse instrumenten en onder meer bestaand uit meerdere overboekingen van en naar andere artikelen en departementen en uit diverse bijstellingen en kasschuiven.

De ontvangsten zijn met € 3 miljoen gestegen, voornamelijk als gevolg van terugvorderingen van middelen naar aanleiding van de controle op aanvragen in het kader van de regeling praktijkgerichte leeromgeving vmbo/pro.

4: Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie

Het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie zorgen ervoor dat deelnemers hun talenten maximaal kunnen ontplooien en volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving. Deelnemers worden voorbereid op passend vervolgonderwijs en/of een positie op de arbeidsmarkt die optimaal aansluit bij hun talenten.

De minister is verantwoordelijk voor een onderwijsstelsel dat zodanig functioneert dat het onderwijs aansluit bij de talenten en de ambities van individuele deelnemers en bij de behoeftes van de maatschappij. In het bijzonder is zij verantwoordelijk voor de toegankelijkheid van het onderwijs, de rechtmatige en doelmatige besteding van middelen voor het onderwijs en het borgen van de onderwijskwaliteit. De instrumenten die zij tot haar beschikking heeft zijn het uitvaardigen van wet- en regelgeving, het verstrekken van bekostiging, subsidies en opdrachten, het houden van toezicht en het voeren van een dialoog met belanghebbenden, en zonodig het actief voeren van regie. De verantwoordelijkheid voor de educatie is belegd bij de gemeenten, omdat zij het beste zicht hebben op de lokale behoefte. Gemeenten ontvangen via het participatiebudget de rijksbijdrage educatie voor de inkoop van educatieve activiteiten bij roc’s.

Indicatoren voor het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie worden beschreven in Trends in Beeld 2012 .

Tabel 4.1 Kengetallen

		2007–2008	2008–2009	2009–2010	2010–2011	2011–2012
	Indicator
1.	Aantal deelnemers mbo (x 1000)	477.1	479.6	486.1	488.7	478.0
	bol-vt	319	313.1	321.9	327.2	328.2
	bbl	147	156.9	155.4	152.9	142.3
	bol-dt	11.1	9.6	8.8	8.6	7.5
	Bron: Bekostigingstelling mbo
2.	Gemiddelde prijs per mbo-deelnemer (x € 1.000)	6.7	7.2	7.3	7.3	7.4
	Bron: Lumpsum budget/specifieke regelingen en gewogen bekostigingsdeelnemers mbo	2008	2009	2010	2011	2012

Toelichting:

Het aantal deelnemers in het mbo is onder andere gedaald door demografische ontwikkelingen. De grote daling in de bbl vanaf 2008–2009 en de geringe stijging in de bol worden veroorzaakt door de economische situatie. Deelnemers stappen over van de bbl naar de bol, omdat er niet genoeg bpv-plaatsen beschikbaar zijn voor de bbl-deelnemers.

Het aparte wetsvoorstel 30-plusarrangement is ingetrokken en deze taakstelling vanuit het regeerakkoord van Rutte I is in het begrotingsakkoord budgettair gecompenseerd.

Het kabinet wil het aantal voortijdig schoolverlaters (vsv’ers) verder terugbrengen naar maximaal 25.000 in 2016. De stand van zaken is bij brief van 12 februari 2013 (kamerstuk 26 695, nr. 89) aan de Tweede Kamer gemeld. In het schooljaar 2011–2012 is het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters gedaald naar 36 250 op landelijk niveau.

Tabel 4.2 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 4 (bedragen x € 1.000)

						Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
		2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen		3.520.349	3.846.651	3.385.269	3.559.207	3.824.455	3.514.780	309.675
Waarvan garantieverplichtingen		90.817	143.934	6.290	104.200	193.020	0	193.020
Totale uitgaven		3.336.258	3.507.340	3.502.523	3.479.814	3.501.845	3.468.898	32.947
Programma-uitgaven		3.332.952	3.503.474	3.498.688	3.476.052	3.501.845	3.468.898	32.947
•	Bekostiging roc's/overige regelingen	2.692.786	2.834.325	2.803.470	2.852.729	2.934.984	2.878.690	56.294
•	Bekostiging KBB's	111.939	115.821	105.572	98.820	100.356	98.814	1.542
•	Bekostiging Caribisch Nederland	0	0	0	2.829	3.019	2.089	930
•	Verbetermiddelen Caribisch Nederland	0	0	0	12.756	6.167	18.072	– 11.905
•	Leerlinggebonden financiering (LGF)	23.066	32.847	38.174	38.221	45.012	40.001	5.011
•	Versterken centrale en uniforme toetsing	0	0	0	0	1.584	11.911	– 10.327
•	Taal en Rekenen	9.237	10.155	60.570	58.313	53.963	56.109	– 2.146
•	Regeling stagebox	35.000	35.362	34.900	34.900	34.900	35.000	– 100
•	Schoolmaatschappelijk werk	0	15.000	15.000	14.017	14.042	14.017	25
•	Prestatiebox	0	0	0	0	3.755	0	3.755
•	Convenanten met RMC-regio's	13.597	21.146	33.248	39.590	60.372	68.160	– 7.788
•	Programmagelden regio's	6.800	15.170	22.865	44.389	0	19.300	– 19.300
•	Plusvoorziening «overbelaste jongeren»	0	11.900	47.724	72	30.450	30.000	450
•	RMC's	39.225	53.251	31.471	31.599	31.885	31.599	286
•	Aanvalsplan Laaggeletterdheid	4.000	4.200	4.001	4.000	4.000	4.000	0
•	Aanvullende vergoeding experimenten vmbo-mbo	1.200	0	5.108	3.788	1.428	4.530	– 3.102
•	Sectorplan mbo-hbo techniek 2011–2016	0	0	0	400	400	400	0
•	Netwerkscholen (FES)	0	0	0	4.500	3.000	3.000	0
•	Educatie	197.591	202.401	150.445	115.863	111.604	110.766	838
•	Pilots Laaggeletterdheid	0	0	0	0	2.949	5.000	– 2.051
•	Overig	25.826	30.990	26.742	35.525	39.391	19.935	19.456
•	Uitvoeringsorganisatie DUO	13.919	13.326	17.177	19.549	18.584	17.505	1.079
•	School-ex programma's	0	8.485	7.778	0	0	0	0
•	Beroepsgerichte kwalificatiestructuur	5.000	5.000	3.785	0	0	0	0
•	Stage en lerbaanoffensief Kenniscentra	0	7.000	13.000	3.000	0	0	0
•	Leven Lang Leren en EVC	16.142	22.444	22.920	8.142	0	0	0
•	Innovatiearrangement	20.000	21.500	11.500	10.000	0	0	0
•	Innovatiebox regulier	44.495	43.151	43.238	43.050	0	0	0
•	Innovatiebox FES	73.129	0	0	0	0	0	0
Apparaatsuitgaven1		3.306	3.866	3.835	3.762
Ontvangsten		24.099	15.190	11.108	11.108	14.920	0	14.920

Toelichting:

De uitgaven voor het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie zijn in 2012 ruim € 32,9 miljoen hoger dan de vastgestelde begroting. De verplichtingen zijn € 309,7 miljoen hoger dan geraamd. De realisatie van de ontvangsten is € 14,9 miljoen hoger dan geraamd.

Verplichtingen

De verhoging van de verplichtingen is € 276,6 miljoen hoger dan de verhoging van de uitgaven. Dit verschil wordt onder andere veroorzaakt door de toevoeging van een bedrag van € 66,6 miljoen aan garantieverplichtingen. Tevens zijn er in 2012 meerjarige verplichtingen aangegaan onder meer vanwege het afsluiten van meerjarige vsv-convenanten.

Uitgaven

Hieronder worden de belangrijkste verschillen toegelicht.

• • Bekostiging roc’s/overige regelingen: De stijging van € 56,3 miljoen op het onderdeel «bekostiging roc’s/overige regeling» ten opzichte van de vastgestelde begroting 2012 wordt met name veroorzaakt door de volgende mutaties.

  • – Een bijstelling van € 14 miljoen voor de loonontwikkeling (werkgeverslasten tranche 2012) en de compensatie voor de maatregelen met betrekking tot de inkomensafhankelijke bijdrage voor de zorgverzekering;

  • – Een bijstelling van € 24 miljoen voor de prijsontwikkeling 2012;

  • – Het incidenteel toevoegen aan de lumpsum van € 12 miljoen van de middelen voor het versterken van de centrale en uniforme toetsing;

  • – Toevoeging van een bedrag van € 6 miljoen door verschillende afrekeningen en kasschuiven.

• • Verbetermiddelen Caribisch Nederland: De realisatie is € 11,9 miljoen lager omdat middelen voor de verbetering van de onderwijshuisvesting zijn doorgeschoven om deze middelen in de juiste jaren beschikbaar te krijgen.

• • Leerlinggebonden financiering: De realisatie op het onderdeel Leerlinggebonden financiering (LGF) is € 5 miljoen hoger dan begroot.

• • Versterken centrale en uniforme toetsing: Zoals hierboven aangegeven is dit budget toegevoegd aan de lumpsum.

• • Prestatiebox: Het betreft een overheveling van de vsv-middelen naar de nieuwe prestatiebox van bve. De prestatiebox is een nieuw bekostigingselement voor het mbo. Het is bedoeld om mbo-instellingen financieel te stimuleren tot het realiseren van bijzondere beleidsdoelstellingen.

• • Convenanten met RMC-regio’s: De daling van € 7,8 miljoen wordt onder andere veroorzaakt door de overboeking van middelen naar de hierboven genoemde prestatiebox en de lagere realisatie bij de prestatieconvenanten.

• • Programmagelden regio’s: Er was sprake van een incidentele tegenvaller in 2011 van € 19,3 miljoen. De regeling programmagelden was met één jaar verlengd en het bijbehorende budget voor het jaar 2012 is na de aanvraagprocedure in 2011 ook verplicht en betaald in 2011. In de ontwerpbegroting 2012 is de kasschuif van 2012 naar 2011 abusievelijk niet verwerkt. Hierdoor is er nu vrijval in het jaar 2012.

• • Aanvullende vergoeding experimenten vmbo-mbo: Het betreft een kasschuif van € 0,7 miljoen uit 2012 en daarnaast een lagere realisatie door een lager deelnemersaantal dan begroot.

• • Overig: De stijging van de realisatie met € 19,5 miljoen wordt onder andere verklaard doordat uit 2011 € 11,9 miljoen is doorgeschoven naar 2012 om aan de verplichtingen uit de vsv convenanten te kunnen voldoen. Daarnaast is er € 3,4 miljoen uit 2011 naar 2012 doorgeschoven voor het transitiebudget om de fusie tussen ROC Zeeland en ROC Westerschelde te laten slagen. Het restant van de hogere realisatie wordt verklaard door een cumulatie van overboekingen van en naar andere artikelen, afrekeningen en kasschuiven.

Ontvangsten

De hogere ontvangsten van € 14,9 miljoen zijn het gevolg van onder andere afrekeningen die betrekking hadden op het innovatiearrangement, de technocentra, educatie en het project Leren en Werken.

6 en 7: Hoger onderwijs

Het stelsel van hoger onderwijs en onderzoek zorgt dat studenten en (wetenschappelijk) personeel hun talenten en onderzoekend vermogen maximaal kunnen ontwikkelen. Het leidt hen op voor een positie op de nationale en internationale arbeidsmarkt en het vervullen van hun rol in de intellectuele voorhoede van onze samenleving. In de beleidsconclusie wordt beschreven in welke mate de inspanningen van 2012 hebben bijgedragen aan het bereiken van deze doelstelling.

De minister is verantwoordelijk voor een hoger onderwijsstelsel dat zodanig functioneert dat het onderwijs aansluit bij de talenten en de ambities van individuele studenten en bij de behoeftes van de maatschappij. In het bijzonder is zij verantwoordelijk voor de toegankelijkheid van het onderwijs, de rechtmatige en doelmatige besteding van middelen voor het hoger onderwijs en onderzoek en het borgen van de onderwijs- en onderzoekskwaliteit. De instrumenten die zij tot haar beschikking heeft, zijn het uitvaardigen van wet- en regelgeving, het verstrekken van bekostiging, subsidies en opdrachten, het houden van toezicht en het voeren van een dialoog met belanghebbenden, en zonodig actief voeren van regie. De minister van Economische Zaken is verantwoordelijk voor het groen onderwijs.

Tabel 6.1 Kengetallen

(aantallen x 1.000)			Realisatie 2008/2009	Realisatie 2009/2010	Realisatie 2010/2011	Realisatie 2011/2012	Realisatie 2012/2013
1.	Eerstejaars aantal studenten bachelorfase (excl. groen onderwijs)1
	•	Hbo voltijd	78,0	82,9	82,6	83,5	82,8
	•	Hbo deeltijd	9,3	9,5	9,1	7,9	6,4
	•	Wo	32,9	34,7	33,6	34,3	34,1
2.	Ingeschreven aantal studenten (excl. groen onderwijs)
	•	Hbo voltijd	315,0	332,8	346,5	357,0	361,1
	•	Hbo deeltijd	62,0	64,2	64,5	60,7	52,7
	•	Wo	214,0	226,0	234,3	236,7	232,3
3.	Gediplomeerden (excl. groen onderwijs)2
	•	Hbo voltijd	51,6	52,2	51,9	55,0	–
	•	Hbo deeltijd	12,4	12,3	12,9	13,1	–
	•	Wo	28,8	30,8	34,5	38,6	–
Bron: 1 cijfer HO 2012 (tellingen conform OCW-referentieraming)
(bedragen x € 1.000)				2009	2010	2011	2012
4.	Onderwijsuitgaven per student
	•	Hbo		6,0	6,2	6,3	6,2
	•	Wo		5,9	5,9	6,1	6,2

Toelichting:

• 1, 2 en 3 Verondersteld wordt dat de ingevoerde – maar na de teldatum 1 oktober 2012 weer ingetrokken – langstudeermaatregel een effect heeft gehad op de instroom. De teruglopende aantallen studenten in deeltijd worden daarnaast verklaard door o.a .:

  • – voortzetting van de tendens van dalende instroom in deeltijd hoger onderwijs (halvering instroom sinds begin deze eeuw);

  • – crisis: verminderde bereidheid individuen en werkgevers te investeren in deelname aan deeltijdopleiding hoger onderwijs.

  Een tweede verondersteld effect van de langstudeermaatregel is het hogere aantal gediplomeerden in vergelijking met het vorige studiejaar, met name in voltijd hbo en wo.

  NB: Voor 2012/2013 zijn nog geen cijfers beschikbaar voor gediplomeerden, omdat deze worden geteld aan het eind van het studiejaar.

• 4. Onderwijsuitgaven per student zijn in constante prijzen 2012 (dat wil zeggen gecorrigeerd voor de uitgekeerde loon- en prijsbijstelling). Omdat de langstudeerdersmaatregel is ingetrokken, wordt – in tegenstelling tot de begroting 2012 – in het jaarverslag 2012 geen onderscheid meer gemaakt in enerzijds de onderwijsuitgaven per student en anderzijds de ontvangsten per student van het verhoogd collegegeld conform de langstudeersmaatregel.

Het beleid, zoals dat in de begroting 2012 was voorgenomen voor het hoger onderwijs, is overeenkomstig uitgevoerd. Uitzondering daarop is de langstudeerdersmaatregel. In 2012 is besloten deze maatregel in te trekken. Dit betekent dat langstudeerders – met terugwerkende kracht tot 1 september 2012 – geen verhoogd wettelijk collegegeld meer verschuldigd zijn. De hiermee samenhangende korting op de rijksbijdrage en de korting voor het gedragseffect van de hogescholen en universiteiten is in 2012 ongedaan gemaakt. Inmiddels is de wet die voorziet in de intrekking van de langstudeerdersmaatregel (Kamerstuk 33 452) door de Eerste Kamer aangenomen.

In 2012 is de Strategische Agenda Hoger Onderwijs, Onderzoek en Wetenschap (Kamerstuk 31 288, nr. 194) verder geoperationaliseerd en zijn noodzakelijke wet- en regelgevingstrajecten in gang gezet. Ook zijn in 2012 met alle hogescholen en universiteiten (met uitzondering van de Open Universiteit) afzonderlijk prestatieafspraken gemaakt (zie ook Kamerstuk 31 288, nr. 322) en is aan deze instellingen prestatiebekostiging toegekend. De Open Universiteit is de mogelijkheid geboden een nieuw voorstel in te dienen. In het beleidsverslag van dit Jaarverslag zijn beide onderwerpen nader toegelicht.

Tabel 6.2 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 6 (bedragen x € 1.000)

						Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
		2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen		2.377.498	2.692.061	2.804.787	2.509.747	2.630.999	2.455.998	175.001
Waarvan garantieverplichtingen		92.333	176.362	82.202	40.000	153.459	0	153.459
Totale uitgaven		2.158.944	2.323.653	2.495.166	2.515.211	2.543.058	2.501.470	41.588
Programma-uitgaven		2.153.863	2.317.618	2.489.231	2.509.283	2.543.058	2.501.470	41.588
•	Reguliere bekostiging1	2.058.208	2.214.185	2.378.551	2.454.511	2.495.524	2.456.191	39.333
•	Profilering							0
•	Studiekeuze-informatie voor het hoger onderwijs	2.299	2.400	2.400	2.400	2.455	2.400	55
•	Praktijkgericht onderzoek (Raak)	11.300	13.100	18.883	18.883	22.267	20.267	2.000
•	Ondernemerschap			0	95	500	500	0
•	Hbo-masteropleidingen	5.044	0	1.079	5.490	922	1.481	– 559
•	Deltaplan/Investerings-agenda bèta en techniek	57.200	64.500	58.005	1.000	1.000	1.000	0
•	Sectorplan mbo-hbo techniek 2011–2016/Centres of Expertise					0	2.000	– 2.000
•	Verhogen studierendement niet-westerse allochtone studenten	5.600	8.765	12.797	12.848	0	0	0
•	Emancipatie	100	100	100	100	0	0	0
•	Dienst Uitvoering Onderwijs	14.112	14.568	17.416	13.956	20.390	17.631	2.759
Apparaatsuitgaven Hoger Onderwijs en Studiefinanciering2		5.081	6.035	5.935	5.928
Ontvangsten		9.580	11.404	3.462	3.948	8.646	974	7.672

Toelichting:

Verplichtingen

De verhoging van de verplichtingen is € 133,4 miljoen hoger dan de verhoging van de uitgaven. Dit verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door de toevoeging van een bedrag van € 153,5 miljoen aan garantieverplichtingen (zie ook de Leeswijzer bij dit Jaarverslag).

Uitgaven

De belangrijkste oorzaken van de hogere realisatie van de uitgaven zijn:

• • Reguliere bekostiging: Een verhoging van in totaal € 39,3 miljoen als gevolg van met name:

  • – een verlaging van € 30,7 miljoen als gevolg van de ontwikkeling van de studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs (Referentieraming 2012),

  • – een toevoeging van € 7,7 miljoen aan het Profileringsfonds,

  • – een verhoging van € 32 miljoen als gevolg van het intrekken van de langstudeerdersmaatregel,

  • – een bijstelling van € 10,2 miljoen voor de loonontwikkeling (werkgeverslasten tranche 2012) en de compensatie voor de maatregelen met betrekking tot de inkomensafhankelijke bijdrage zorgverzekering,

  • – een bijstelling van € 14,2 miljoen voor de prijsontwikkeling 2012,

  • – een kasschuif (van 2012 naar 2016) van – € 2 miljoen vanwege de aanpassing van de periode waarin de middelen beschikbaar worden gesteld voor het verbeteren van de landelijke praktijk van toetsing,

  • – toevoeging van een bedrag van € 4,7 miljoen voor de dekking van specifieke (incidentele) knelpunten, en

  • – toevoeging van een bedrag van € 3,9 miljoen aan het macrokader van het hbo (zie de toelichting bij de ontvangsten).

• • Praktijkgericht onderzoek (Raak)/Centres of Expertise: Een bedrag van € 2 miljoen, dat was begroot voor de centres of expertise, is toegevoegd aan de middelen voor praktijkgericht onderzoek (Raak-programma). Zowel het Raak-programma als de centres of expertise dragen bij aan de versterking van het praktijkgericht onderzoek van hogescholen.

• • Dienst Uitvoering Onderwijs: De verhoging van € 2,8 miljoen heeft met name betrekking op de dekking van de kosten voor BRON-HO (€ 1,5 miljoen), Studielink (€ 0,9 miljoen) en het Diplomaregister (€ 0,2 miljoen).

Een groot deel van bovengenoemde mutaties heeft een effect op de rijksbijdrage van de hogescholen. In onderstaand overzicht is de definitieve stand opgenomen van de rijksbijdrage voor de hogescholen voor het jaar 2012 (zie ook de 1^e suppletoire begroting 2012; Kamerstuk 33 280 VIII, nr. 2, blz. 12 en de 2^e suppletoire begroting 2012; Kamerstuk 33 480 VIII, nr. 2, blz. 10).

Tabel 6.3 Overzicht rijksbijdrage 2012 hogescholen (bedragen x € 1.000)

Onderwijsdeel	2.410.449
Deel ontwerp en ontwikkeling (Lectoren en kenniskringen)	68.605
Totaal	2.479.054

Ontvangsten

De belangrijkste oorzaak van de hogere realisatie van € 7,7 miljoen op de ontvangsten is de terugstorting als gevolg van een lagere vaststelling van projectsubsidies (€ 3,8 miljoen) en terugvorderingen die in 2012 hebben plaatsgevonden (€ 3,9 miljoen). De teruggevorderde middelen zijn toegevoegd aan het macrokader van het hbo (zie de toelichting bij de uitgaven).

Tabel 6.4 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 7 (bedragen x € 1.000)

						Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
		2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen		3.784.930	4.052.409	4.009.600	3.946.917	4.028.132	3.909.380	118.752
Waarvan garantieverplichtingen			50.000	115.000	35.000	104.400	0	104.400
Programma-uitgaven		3.676.678	3.781.800	3.822.986	3.954.885	3.984.999	3.894.034	90.965
•	Reguliere bekostiging1	3.663.991	3.764.651	3.800.219	3.929.396	3.953.456	3.862.491	90.965
•	Profilering	0	0	0	0	0	0	0
•	Toponderzoeksscholen voor topsectoren en «grand challenges»	0	0	0	0	20.000	20.000	0
•	Excellentie in onderwijs: binnen- en buitenlands talent (Sirius Programma)	575	4.764	11.436	10.929	11.543	11.543	0
•	Excellentie in onderwijs: binnen- en buitenlands talent (kwaliteit en bekostiging)	0	0	0	0	0	0	0
•	Excellentie in onderwijs: binnen- en buitenlands talent (HSP/Libertas noodfonds)	12.112	12.385	11.331	11.351	0	0	0
•	Verhogen studierendement niet-westerse allochtone studenten	0	0	0	3.209	0	0	0
Ontvangsten		11.645	13.894	13.877	25.117	114	16	98

Toelichting:

Verplichtingen

De verhoging van de verplichtingen is € 27,8 miljoen hoger dan de verhoging van de uitgaven. Dit verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door de toevoeging van een bedrag van € 104,4 miljoen aan garantieverplichtingen (zie de Leeswijzer bij dit Jaarverslag) en meerdere mutaties in de uitgaven voor het begrotingsjaar 2013. Omdat de laatst bedoelde uitgavenmutaties voor het jaar 2013 – overeenkomstig de bekostigingsregelgeving – in het jaar 2012 worden verplicht, worden deze verwerkt in het verplichtingenbudget 2012.

Uitgaven

Een groot deel van bovengenoemde mutaties heeft een effect op de rijksbijdrage van de universiteiten. In onderstaand overzicht is de definitieve stand opgenomen van de rijksbijdrage voor de universiteiten voor het jaar 2012 (zie ook de 1^e suppletoire begroting 2012; Kamerstuk 33 280 VIII, nr. 2, blz. 14 en de 2^e suppletoire begroting 2012; Kamerstuk 33 480 VIII, nr. 2, blz. 12).

Tabel 6.5 Overzicht rijksbijdrage 2012 universiteiten (bedragen x € 1.000)

Onderwijsdeel	1.616.492
Onderzoeksdeel	1.706.967
Deel ondersteuning geneeskundig onderwijs en onderzoek	581.042
Totaal	3.904.501

8: Internationaal beleid

Bevorderen van internationale samenwerking, om daarmee de kwaliteit van onderwijs, cultuur en wetenschap een impuls te geven en de internationale competenties van studenten, docenten, kunstenaars en wetenschappers te vergroten.

Tabel 8.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 8 (bedragen x € 1.000)

						Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil	HGIS realisatie
		2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012	2012
Verplichtingen		28.899	29.277	57.293	15.441	7.312	7.960	– 648	779
Waarvan garantieverplichtingen
Totale uitgaven		18.849	24.418	23.813	19.393	16.215	16.890	– 675	779
Programma-uitgaven		16.329	21.364	20.794	16.543	16.215	16.890	– 675	779
•	Mobiliteitsprogramma's Europees Platform en Fulbright Center	6.199	6.102	6.012	6.084	5.818	5.730	88
•	EU-programma Leven Lang Leren	1.686	1.804	1.724	1.731	1.748	1.731	17
•	Bilaterale samenwerking met andere landen	1.487	1.719	1.713	1.789	1.642	1.596	46	590
•	Programma's Agentschap NL	1.286	1.264	1.097	1.161	1.162	1.168	– 6
•	OCW-vertegenwoordiging in het buitenland	1.783	1.660	1.895	2.050	2.227	2.551	– 324	140
•	Participeren in multilaterale organisaties	3.263	3.427	3.376	3.441	3.287	3.459	– 172
•	Stimuleren van internationale uitwisseling van kennis en cultuur, beleidsonderzoek en benchmarking	625	1.395	668	287	331	655	– 324	49
•	Het integreren van de BES-eilanden in Nederland		3.993	4.309
Apparaatsuitgaven1		2.520	3.054	3.019	2.850
Ontvangsten		430	84	183	16	41	99	– 58

Toelichting:

Uitgaven

De uitgaven zijn € 0.7 miljoen lager uitgevallen dan de vastgestelde begroting. Het betreft voornamelijk de uitgaven voor de OCW-vertegenwoordiging in het buitenland en de uitgaven voor internationale culturele uitwisseling.

Het vergroten van internationale mobiliteit en grensoverschrijdende samenwerking tussen instellingen is een inzet die niet alleen plaatsvindt op dit artikel. Veel internationaliseringsbeleid is elders ondergebracht binnen de OCW-begroting. Hieronder is een overzicht opgenomen van de totale internationale uitgaven van OCW per beleidsartikel en daaraan gekoppeld, welk deel daarvan deel uitmaakt van de Homogene groep internationale samenwerking (HGIS), die wordt gecoördineerd door het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Tabel 8.2 Internationale uitgaven OCW (bedragen x € 1.000)

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil	HGIS realisatie
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012	2012
Primair onderwijs (artikel 1)	17.657	19.198	22.008	20.291	20.992	20.237	755
Voortgezet onderwijs (artikel 3)	3.061	3.914	3.518	4.660	4.631	4.274	357
Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie (artikel 4)	611	1.172	862	830	1.217	868	349
Hoger beroepsonderwijs (artikel 6)	3.453	3.453	3.453	3.453	3.453	3.453		3.453
Wetenschappelijk onderwijs (artikel 7)	84.906	86.428	86.503	87.582	74.813	87.350	– 12.537	58.254
Internationaal beleid (artikel 8)	16.329	17.371	16.485	16.543	16.215	16.890	– 675	779
Studiefinanciering (artikel 11)	10.378	4.363	2.162	55.165	63.775	49.152	14.623
Kunsten (artikel 14)	11.818	19.379	18.334	19.211	18.017	17.643	374	5.765
Cultureel erfgoed (artikel 14)	1.598	1.389	2.096	2.129	2.578	2.892	– 314	395
Media (artikel 14 en 15)	47.401	50.478	50.872	50.306	49.891	50.214	– 323	506
Onderzoek en wetenschappen (artikel 16)	83.950	88.675	79.226	91.964	99.359	85.457	13.902	685
Totaal	281.162	295.820	285.519	352.134	354.941	338.430	16.511	69.837

Toelichting:

9: Arbeidsmarkt- en personeelsbeleid

De kwaliteit van het onderwijs wordt gewaarborgd door de beschikbaarheid van voldoende personeel van voldoende kwaliteit voor alle onderwijsdeelnemers.

De kwaliteit van de leraar en schoolleider wordt duurzaam geborgd

Naar professionele scholen, met ruimte voor goed onderwijspersoneel

Er komen voldoende en goed opgeleide leraren

Tabel 9.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 9 (bedragen x € 1.000)

						Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
		2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen		208.665	203.820	252.435	312.184	328.100	426.396	– 98.296
Waarvan garantieverplichtingen
Totale uitgaven		109.199	178.436	265.898	273.113	257.651	426.396	– 168.745
Programma-uitgaven		107.318	176.265	263.586	270.983	257.651	426.396	– 168.745
•	De kwaliteit van de leraar en schoolleider wordt duurzaam geborgd			80.880	98.112	106.649	185.435	– 78.786
•	Naar professionele scholen, met ruimte voor goed onderwijspersoneel			114.412	106.805	92.000	162.412	– 70.412
•	Er komen voldoende en goed opgeleide leraren			37.555	38.322	31.286	50.500	– 19.214
•	Overig			27.662	24.672	20.131	21.773	– 1.642
•	Dienst Uitvoering Onderwijs	2.488	3.025	3.077	3.072	7.585	6.276	1.309
Apparaatsuitgaven1		1.881	2.171	2.312	2.130
Ontvangsten		1.344	7.620	4.688	5.216	7.335	0	7.335

Toelichting:

Het verschil tussen de uitgaven op dit beleidsartikel en de oorspronkelijke begroting is € 168,7 miljoen. De realisatie van de ontvangsten is € 7,3 miljoen hoger dan oorspronkelijk geraamd. Hieronder worden de verschillen toegelicht.

Verplichtingen

De realisatie van de verplichtingen is € 98 miljoen lager ten opzichte van de begroting 2012, terwijl de realisatie van de uitgaven € 169 miljoen lager is. Dit wordt ondermeer veroorzaakt doordat in 2012 verplichtingen zijn aangegaan voor de regelingen «Lerarenbeurs voor scholing» en «Professionalisering mbo», die tot uitgaven leiden zowel in 2012 als in 2013 en 2014. In de begroting was hiervan geraamd dat in 2012 slechts de verplichtingen zouden worden aangegaan die in 2012 tot uitgaven zouden leiden.

Uitgaven

• • De tranche 2012 aan beloningsmaatregelen uit het actieplan «LeerKracht van Nederland» is overgeboekt naar de onderwijssectoren po en vo (totaal € 50,7 miljoen) en toegevoegd aan de lumpsum.

• • In het kader van de professionalisering van het onderwijspersoneel is, in het verlengde van de met de sectoren afgesloten bestuursakkoorden € 69,2 miljoen overgeboekt naar po en vo en toegevoegd aan de bekostiging via de prestatiebox van die sectoren.

• • Voor het realiseren van de verdere professionalisering van medewerkers in het mbo zijn extra middelen (€ 7 miljoen) ter beschikking gesteld.

• • Om voor het beleidsonderwerp «aansluiting pabo’s/lerarenopleidingen met schoolbesturen de beschikbare budgetten in overeenstemming te brengen met de beoogde uitgaven is de begroting 2012 via een intertemporele compensatie verlaagd met € 16 miljoen.

• • Het, door het intrekken van de regeling «Prestatiebeloning in het onderwijs», niet tot uitkering komen van een groot deel van de middelen 2012 voor prestatiebeloning (€ 8,5 miljoen).

• • Onderuitputting van € 16,9 miljoen op de budgetten «Kwaliteitsagenda leraren», «experimenten actieplan LeerKracht» en «overige uitgaven lerarenopleidingen»; dit omdat diverse projecten later zijn gestart/aangevraagd dan wel eerst in 2013 worden ingezet.

• • De aanvragen op de regelingen «lerarenbeurs voor scholing» en de «zij-instroom» bleven achter bij de raming (€ 12,5 miljoen).

• • Op de regeling «tegemoetkoming kosten opleidingsscholen» is een meevaller van € 4 miljoen omdat het aantal studenten op de betreffende scholen nog niet het maximum heeft bereikt.

• • De loon- en prijsbijstelling hebben geleid tot een verhoging van het budget met € 2,1 miljoen.

Ontvangsten

Hierop is € 6,5 miljoen geboekt betreffende door leraren terugbetaalde lerarenbeurzen, dit omdat ze hun opleiding niet of niet voldoende hebben afgerond. Het resterende bedrag van € 0,8 miljoen is binnengekomen door het afrekenen van in voorgaande jaren verstrekte (project-) subsidies.

11: Studiefinanciering

Het stelsel van studiefinanciering biedt studenten in het hoger onderwijs en deelnemers in de beroepsopleidende leerweg van het middelbaar beroepsonderwijs (vanaf 18 jaar) de financiële mogelijkheden om in Nederland en daarbuiten onderwijs te kunnen volgen.

De minister is verantwoordelijk voor de doeltreffende en doelmatige werking van het stelsel van studiefinanciering, zoals geregeld in de Wet studiefinanciering 2000. De financiële toegankelijkheid is gewaarborgd: er zijn geen onoverkomelijke financiële belemmeringen om te gaan studeren. Tegelijkertijd wordt recht gedaan aan het principe dat studeren ook investeren is.

De minister heeft verschillende financiële instrumenten ter beschikking om de financiële toegankelijkheid van het onderwijs te waarborgen. Dit zijn de basisbeurs, de aanvullende beurs, de reisvoorziening, het collegegeldkrediet en de rentedragende lening. De overheid zet haar middelen voor studiefinanciering zo in dat het onderwijs voor iedereen toegankelijkheid is, ook voor mensen met een lager inkomen. Ook bij de ouders van studerenden ligt een verantwoordelijkheid: van hen wordt verwacht dat zij bijdragen aan de financiering van de studie van hun kinderen. Indien de ouders onvoldoende inkomen hebben, verstrekt de overheid een aanvullende beurs. Bij de studerende ligt de verantwoordelijkheid om zelf ook een bijdrage aan de studie te leveren, omdat de studie een investering in de eigen toekomst is.

In 2012 is het wetsvoorstel Studeren is investeren ingediend. Na de val van het kabinet Rutte I is dit wetsvoorstel controversieel verklaard. Daarom zijn de invoering van een sociaal leenstelsel in de masterfase en de verlenging van de aflossingstermijn van studieleningen van 15 naar 20 jaar niet doorgevoerd. Het recht op de reisvoorziening (OV-kaart) is wel beperkt van de nominale studieduur plus één uitloopjaar in plaats van drie uitloopjaren.

Tabel 11.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 11 (x € 1.000)

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen	3.782.267	3.617.833	3.790.873	4.131.887	3.807.055	3.746.891	60.164
Totale uitgaven	3.782.267	3.617.833	3.790.873	4.131.887	3.807.055	3.746.891	60.164
Basisbeurs	992.566	963.997	1.198.484	1.041.952	1.176.404	1.266.547	– 90.143
• Gift (R)	640.966	711.397	808.120	873.052	915.853	1.021.900	– 106.047
• Prestatiebeurs (NR)	351.600	252.600	390.364	168.900	260.551	244.647	15.904
Aanvullende beurs	589.700	578.100	629.379	583.500	612.222	671.230	– 59.009
• Gift (R)	471.100	473.400	523.731	489.800	499.865	514.517	– 14.652
• Prestatiebeurs (NR)	118.600	104.700	105.648	93.700	112.357	156.714	– 44.357
Reisvoorziening	596.475	440.630	450.811	803.237	292.937	196.608	96.330
Bijdrage aan vervoersbedrijven (R)	852.893	672.178	672.346	996.331	539.319	374.318	165.001
• Gift (R)	277.925	355.754	425.909	463.234	497.253	520.583	– 23.330
• Prestatiebeurs (R)	– 534.342	– 587.303	– 647.443	– 656.328	– 743.635	– 698.294	– 45.341
Leenvoorzieningen	1.219.326	1.255.007	1.294.051	1.354.449	1.423.416	1.463.482	– 40.066
• Rentedragende lening	1.174.713	1.187.857	1.207.497	1.252.579	1.300.675	1.277.663	23.012
• Collegegeldkrediet	44.613	67.150	86.554	101.870	122.741	185.819	– 63.078
Overige uitgaven	305.064	303.500	125.645	260.235	188.783	60.596	128.187
Overige uitgaven relevant	37.456	52.265	77.392	70.448	98.457	88.753	9.704
Overige uitgaven niet-relevant	267.608	251.235	48.253	189.787	90.326	– 28.157	118.483
Programma-uitgaven overig	78.228	76.600	92.503	88.514	113.293	88.428	24.865
• Dienst Uitvoering Onderwijs (R)	78.228	76.600	92.503	88.514	113.293	88.428	24.865
Totaal programma-uitgaven	3.781.359	3.617.833	3.790.873	4.131.887	3.807.055	3.746.891	60.164
• Waarvan relevant	1.824.225	1.754.292	1.952.557	2.325.051	1.920.405	1.910.206	10.199
• Waarvan niet-relevant	1.957.134	1.863.541	1.838.316	1.806.836	1.886.650	1.836.685	49.965
Apparaatsuitgaven	908
Totale ontvangsten	473.015	541.891	629.024	662.979	694.980	755.386	– 60.406
• Terugontvangen hoofdsom (NR)	226.918	276.081	337.562	360.611	384.348	414.046	– 29.698
• Ontvangen rente en relevante hoofdsom (R)	170.717	198.092	223.869	240.832	234.426	277.345	– 42.919
• Kortlopende vorderingen (R)	75.379	67.718	67.593	61.536	76.206	63.995	12.211
Totale ontvangsten	473.015	541.891	629.024	662.979	694.980	755.386	– 60.406
• Waarvan relevant	246.097	265.810	291.462	302.368	310.632	341.340	– 30.708
• Waarvan niet-relevant	226.918	276.081	337.562	360.611	384.348	414.046	– 29.698

Toelichting:

Uitgaven

Het verschil tussen de oorspronkelijke begroting en de uitgavenrealisatie in 2012 is € 60,2 miljoen, waarvan € 10,2 miljoen relevant en € 50,0 miljoen niet-relevant.

Ontvangsten

Het verschil tussen de oorspronkelijke begroting en de ontvangstenrealisatie in 2012 is – € 60,4 miljoen, waarvan – € 30,7 miljoen relevant en – € 29,7 miljoen niet-relevant. De verschillen tussen de begrotingsramingen en realisaties 2012 worden hierna bij de instrumenten toegelicht.

Het verschil tussen raming en realisatie bij de programma-uitgaven voor de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is € 24,9 miljoen. In 2011 is € 7,5 miljoen doorgeschoven naar 2012 voor de vernieuwing van de studiefinancieringssystemen en voor hetzelfde doel is bij Najaarsnota 2012 € 10,0 miljoen extra beschikbaar gekomen. Daarnaast is er op de DUO-budgetten op artikel 12 en 13 een onderuitputting van in totaal € 4,5 miljoen en deze uitgaven zijn om administratieve redenen gedaan ten laste van artikel 11. Voor de uitvoering van het Actieplan aanpak misbruik uitwonendenbeurs zijn de uitgaven in 2012 met € 2,5 miljoen verhoogd.

Tabel 11.2 Totaal aantal studerenden met studiefinanciering

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Studerenden met een basisbeurs	568.549	580.795	606.390	618.730	629.184	641.200	– 12.016
bol	210.186	210.670	219.110	220.271	223.172	241.700	– 18.528
hbo	242.882	249.435	260.442	266.876	271.003	277.100	– 6.097
wo	115.481	120.690	126.838	131.583	135.009	122.400	12.609
Alleen (nul)lening	64.550	70.269	97.841	99.020	101.745	119.800	– 18.055
bol	0	1.438	1.752	2.146	4.632	1.900	2.732
hbo	30.681	32.588	42.647	43.151	44.706	46.100	– 1.394
wo	33.869	36.243	53.442	53.723	52.407	71.800	– 19.393
Totaal	633.099	651.064	704.231	717.750	730.929	761.000	– 30.071

Toelichting:

Tabel 11.3 Uitgaven basisbeurs gift (bedragen x € 1 miljoen)

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
bol direct gift (bol 1/2 en 3/4 met diploma)	141,8	124,2	119,4	112,5	107,0	126,7	– 18,8
bol omzettingen prestatiebeurs in gift	35,8	86,6	138,6	159,2	173,8	209,8	– 36,8
ho omzettingen prestatiebeurs in gift	463,4	500,6	550,1	601,3	635,0	685,4	– 50,3
Totaal	641,0	711,4	808,1	873,1	915,9	1.021,9	– 106,0

Tabel 11.4 Uitgaven basisbeurs prestatiebeurs (bedragen x € 1 miljoen)

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
bol toekenningen	178,4	201,4	219,1	222,0	222,5	238,3	– 15,7
bol omzettingen	– 35,8	– 86,1	– 137,9	– 158,5	– 173,0	– 210,1	37,1
ho toekenningen	759,6	799,2	853,1	873,0	884,5	895,7	– 11,1
ho omzettingen	– 550,7	– 662,0	– 543,9	– 767,7	– 673,5	– 679,2	5,6
Totaal	351,6	252,6	390,4	168,9	260,6	244,6	15,9

Toelichting:

In de bol is in 2012 € 36,8 miljoen minder basisbeurs in gift omgezet dan geraamd. Daarnaast is in totaal € 34,5 miljoen minder aan basisbeurs uitbetaald dan geraamd, waarvan € 18,8 miljoen minder toegekend in de bol direct gift (bol 1/2 en 3/4 met diploma) en € 15,7 miljoen minder als prestatiebeurs toegekend aan deelnemers op bol-niveau 3 en 4.

In het ho is er ten opzichte van de raming 2012 € 50,3 miljoen minder basisbeurs omgezet in gift. Ten opzichte van 2011 is wel meer omgezet, maar de groei is minder sterk geweest dan geraamd. Daarnaast is er € 11,1 miljoen minder basisbeurs als prestatiebeurs toegekend dan geraamd.

Tabel 11.5 Totaal aantal studerenden met aanvullende beurs

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
bol	104.374	100.541	103.455	102.301	103.469	114.100	– 10.631
hbo	80.978	79.269	82.102	81.252	81.821	89.500	– 7.679
wo	25.250	24.672	25.997	25.785	26.133	28.700	– 2.567
Totaal	210.602	204.482	211.554	209.338	211.423	232.300	– 20.877

Toelichting:

Het aantal verstrekte aanvullende beurzen is in 2012 lager dan geraamd. In het verlengde van het aantal studerenden met basisbeurs (zie tabel 11.2) is ook het aantal aanvullende beurzen lager dan geraamd. Bij de bol is het verschil tussen raming en realisatie 2012 het grootst.

Tabel 11.6 Uitgaven aanvullende beurs gift (bedragen x € 1 miljoen)

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
bol gift	153,1	124,4	121,6	113,6	117,0	135,6	– 18,6
bol prestatiebeurs	115,9	143,5	188,0	198,7	209,2	238,8	– 29,6
ho	202,2	205,5	214,2	177,5	173,6	140,1	33,5
Totaal	471,1	473,4	523,8	489,8	499,9	514,5	– 14,6

Tabel 11.7 Uitgaven aanvullende beurs prestatiebeurs (bedragen x € 1 miljoen)

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
bol toekenningen	105,9	124,1	188,7	137,7	145,5	157,1	– 11,6
bol omzettingen	– 17,2	– 52,4	– 136,2	– 103,2	– 110,9	– 122,6	11,7
ho toekenningen	173,2	171,5	140,6	217,4	233,1	269,9	– 36,8
ho omzettingen	– 143,4	– 138,4	– 87,4	– 158,2	– 155,3	– 147,7	– 7,6
Totaal	118,6	104,7	105,6	93,7	112,4	156,7	– 44,3

Toelichting:

In de bol is in 2012 € 29,6 miljoen minder aanvullende beurs omgezet in gift dan geraamd. Daarnaast is in de bol totaal € 30,2 miljoen minder aan aanvullende beurs uitbetaald dan geraamd, waarvan € 18,6 miljoen minder toegekend als direct gift (bol 1/2 en 3/4 met diploma) en € 11,6 miljoen minder toegekend aan deelnemers op bol-niveau 3 en 4 in de vorm van prestatiebeurs. Deze realisaties zijn in lijn met het lagere aantal studerenden met een aanvullende beurs (zie tabel 11.5).

In het ho is er ten opzichte van de raming 2012 € 33,5 miljoen meer aanvullende beurs omgezet in gift. In vergelijking met de raming bleek er in het ho minder recht op aanvullende beurs in de vorm van prestatiebeurs te zijn en zijn de uitgaven € 36,8 miljoen lager uitgevallen.

Tabel 11.8 Aantal studenten met een reisvoorziening

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Aantal gebruikers van het reisrecht	589.717	607.052	618.274	644.700	656.510	669.900	– 13.390
bol	185.547	188.093	186.234	192.548	194.599	215.600	– 21.001
ho	404.170	418.959	432.040	452.152	461.911	454.300	7.611
Aantal RBS	15.129	16.308	17.671	17.828	18.964	19.100	– 136
bol	2.615	2.571	2.595	2.418	2.609	3.000	– 391
ho	12.514	13.738	15.076	15.410	16.355	16.100	255
Totaal	604.846	623.360	635.945	662.528	675.474	689.000	– 13.526

Toelichting:

Het aantal studenten met een reisvoorziening («OV-kaart») is in 2012 per saldo 13.526 lager dan geraamd. In het ho is er ten opzichte van de raming een stijging met 7.611 kaarthouders. In de bol is in 2012 ten opzichte van voorgaande jaren een kleine stijging zichtbaar. Ten opzichte van raming zijn er echter 21.001 minder kaarthouders. Deze daling is in lijn met de lagere realisatie van het aantal basisbeursgerechtigden (tabel 11.2).

Het aantal studenten met een financiële vergoeding voor studeren in het buitenland is in 2012 nagenoeg gelijk aan het geraamde aantal.

Tabel 11.9 Uitgaven reisvoorziening (bedragen x € 1 miljoen)

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Betaling aan vervoersbedrijven	852,9	672,2	672,3	996,3	539,3	374,3	165,0
bol prestatiebeurs	– 126,2	– 151,4	– 170,0	– 174,3	– 200,4	– 190,7	– 9,7
bol omzettingen	31,1	72,4	106,3	118,0	129,7	141,2	– 11,5
ho prestatiebeurs	– 408,2	– 435,9	– 477,5	– 482,0	– 543,3	– 507,6	– 35,7
ho omzettingen	230,9	265,9	300,1	325,7	343,9	359,0	– 15,2
RBS en overig	15,9	17,4	19,5	19,5	23,7	20,3	3,4
Totaal reisvoorziening	596,5	440,6	450,8	803,2	292,9	196,6	96,4

Toelichting:

Tabel 11.10 Niet-relevante uitgaven leenfaciliteit (bedragen x € 1 miljoen)

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Rentedragende lening	1.122,9	1.135,1	1.131,5	1.169,1	1.212,8	1.181,7	31,1
Omzettingen prestatiebeurs naar rentedragende lening	51,9	52,8	76,0	83,4	87,9	96,0	– 8,1
collegegeldkrediet	44,6	67,1	86,6	101,9	122,7	185,8	– 63,1
Totaal	1.219,3	1.255,0	1.294,1	1.354,4	1.423,4	1.463,5	– 40,1

Toelichting:

Per saldo is er in 2012 € 40,1 miljoen minder uitbetaald aan studieleningen dan geraamd. De uitgaven aan de reguliere studielening zijn in 2012 € 31,1 miljoen hoger dan geraamd. Bij het collegegeldkrediet is de realisatie lager uitgevallen, vooral omdat met het vervallen van de langstudeerdersregeling er geen langstudeerderskrediet nodig is geweest. Net als bij de omzetting van basis- en aanvullende prestatiebeurs en OV-prestatiebeurs in gift (zie voorgaande tabellen) is er in 2012 ook minder prestatiebeurs omgezet in een rentedragende lening.

Tabel 11.11 Terugbetaling studieleningen (langlopende vorderingen) (bedragen x € 1 miljoen)

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Hoofdsom (NR)	226,9	276,1	337,6	360,6	384,3	414,0	– 29,7
Relevante rentedragende lening	21,9	17,2	12,3	8,5	5,5	6,6	– 1,1
Rente ontvangsten	143,6	175,4	206,4	227,5	223,8	266,9	– 43,1
Renteloos voorschot	5,2	5,5	5,1	4,9	5,1	3,9	1,2
Totaal ontvangsten	397,6	474,2	561,4	601,4	618,8	691,4	– 72,6

Tabel 11.12 Ontvangsten op kortlopende vorderingen (bedragen x € 1 miljoen)

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Achterstallig Lager Recht (ALR)	60,3	48,6	47,6	45,2	48,1	58,1	– 10,0
Reisvergoeding	14,5	18,8	19,6	16,1	16,9	5,6	11,3
Overig	0,5	0,3	0,4	0,2	11,2	0,4	10,8
Totaal Kortlopende vorderingen	75,4	67,7	67,6	61,5	76,2	64,1	12,1

Toelichting:

In vergelijking met de raming is er in 2012 minder terugbetaald: € 43,1 miljoen aan rente en € 29,7 miljoen aan hoofdsom studielening. Vooral de extra aflossingen, die naast de verplichte aflossingen worden gedaan, zijn lager dan geraamd. Dit laatste valt lastig te ramen.

Tabel 11.13 Bedrag aan uitstaande leningen (bedragen x € 1 miljoen)

	2008	2009	2010	2011	2012
Renteloze voorschotten t/m 1986	37,3	33,2	30,2	28,2	27,5
Rentedragende leningen verstrekt voor 1992	82,5	59,8	44,4	33,1	25,7
Rentedragende leningen verstrekt na 1992	7.760,9	8.744,9	9.703,4	10.645,4	11.598,0
Collegegeldkrediet	55,8	124,9	208,2	296,7	397,7
Totaal	7.936,5	8.962,8	9.986,2	11.003,4	12.048,9

Toelichting:

De tabel geeft de vorderingstanden aan het einde van het jaar. Het betreft de vorderingen op oud-studenten en op actieve studenten exclusief de prestatiebeursleningen.

12: Tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten

De tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten zorgt ervoor dat (ouders van) leerlingen in het voortgezet onderwijs, deelnemers in de beroepsopleidende leerweg (tot 18 jaar) en studenten aan een lerarenopleiding de financiële mogelijkheden hebben om onderwijs te volgen.

Ouders zijn ervoor verantwoordelijk dat hun minderjarige kind onderwijs volgt. Daar waar ouders gezien hun inkomen niet draagkrachtig genoeg zijn om de kosten van hun schoolgaande minderjarige kinderen alleen te dragen, voorziet de overheid in een (gedeeltelijke) tegemoetkoming. Vanaf 18 jaar ligt de verantwoordelijkheid voor het volgen van onderwijs primair bij de leerling/student zelf. Hij/zij kan dan zelf in aanmerking komen voor een tegemoetkoming.

De afschaffing van het lesgeld in het voortgezet onderwijs en het cursusgeld voor minderjarige leerlingen in het middelbaar beroepsonderwijs, de invoering van de gratis schoolboeken in het voortgezet onderwijs en de ophoging van het kindgebonden budget heeft effect gehad op de WTOS-tegemoetkomingen. Die werden voor deze groepen verlaagd of geheel afgeschaft. Met actieve communicatie is eind 2011 getracht om de WTOS-regelingen bij de resterende doelgroepen beter onder de aandacht te brengen. Dit heeft in 2012 effect gehad.

Tabel 12.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 12 (bedragen x € 1.000)

						Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
		2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen		271.660	162.639	119.358	111.158	107.389	129.624	– 22.235
Waarvan garantieverplichtingen
Totale uitgaven		271.660	162.639	119.358	111.158	107.389	129.624	– 22.235
TS 17-		180.352	70.983	24.681	23.142	20.866	32.134	– 11.268
TS 18+		12.238	11.037	9.143	6.752	6.248	8.975	– 2.727
VO 18+		61.423	63.445	66.586	67.135	66.210	71.106	– 4.896
Waarvan relevante uitgaven		58.922	61.813	65.034	65.276	64.900	69.470	– 4.570
Waarvan niet-relevante uitgaven		2.501	1.632	1.552	1.859	1.310	1.636	– 326
Programma-uitgaven overig
•	Dienst Uitvoering Onderwijs	17.647	17.174	18.948	14.129	14.065	17.409	– 3.344
Totaal ontvangsten		17.906	15.525	14.188	16.273	4.644	13.847	– 9.203
•	TS 17–	8.266	5.295	2.158	1.604	1.110	1.470	– 360
•	TS 18+	1.215	782	1.041	935	574	1.388	– 814
•	VO 18+	8.425	9.448	10.989	13.734	2.960	10.989	– 8.029

Toelichting:

Uitgaven

Ontvangsten

De ontvangsten hebben betrekking op terugbetalingen van teveel of onterecht verstrekte WTOS-uitkeringen. Het verschil van – € 8,0 miljoen bij de ontvangsten VO 18+ houdt verband met een onjuiste raming 2012, omdat op dit artikelonderdeel abusievelijk ook bepaalde WSF-ontvangsten (artikel 11) waren geraamd.

Tabel 12.2 Aantal gebruikers per regeling

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Aantal gebruikers TS 17-	299.773	235.855	35.858	42.294	36.032	47.300	– 11.268
Aantal gebruikers TS 18+	10.876	10.306	8.459	6.585	6.331	8.500	– 2.169
Aantal gebruikers VO 18+	31.889	33.664	34.337	35.943	35.758	36.900	– 1.142

Toelichting:

De daling van de aantallen gebruikers per WTOS-regeling in 2012 ligt in lijn met de daling van de uitgaven zoals in tabel 12.1 vermeld.

13: Lesgeld

Het genereren van inkomsten voor de financiering van het onderwijs.

De minister is verantwoordelijk voor het dragen van een groot deel van de kosten voor het volgen van kwalitatief goed onderwijs, omdat de maatschappij baat heeft bij geschoolde burgers. Burgers hebben echter ook profijt van scholing. Daarom vraagt de overheid een bijdrage in de kosten van het onderwijs in de vorm van lesgeld aan de deelnemers in de bol en het vavo die op 1 augustus van het schooljaar 18 jaar of ouder zijn.

Er is geen directe aanleiding om de Les- en cursusgeldwet aan te passen.

Tabel 13.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 13 (bedragen x € 1.000)

						Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
		2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen		6.200	6.297	7.204	5.708	5.670	6.837	– 1.167
Waarvan garantieverplichtingen
Totale uitgaven		6.200	6.297	7.204	5.708	5.670	6.837	– 1.167
•	Dienst Uitvoering Onderwijs	6.200	6.297	7.204	5.708	5.670	6.837	– 1.167
Ontvangsten lesgeld		179.854	187.195	202.553	207.146	221.726	225.549	– 3.823

Toelichting:

De lesgeldontvangsten zijn in 2012 € 3,8 miljoen lager dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door een lager gerealiseerd aantal lesgeldplichtigen in 2012 dan begroot (zie tabel 13.2) in combinatie met een ander betaalritme van het verschuldigde lesgeld.

Tabel 13.2 Aantal lesgeldplichtigen

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Aantal lesgeldplichtigen	188.532	197.262	204.842	209.473	215.376	227.700	– 12.324

Uitgaven

De uitgaven op dit beleidsartikel hangen samen met de kosten van de Dienst Uitvoering Onderwijs in 2012 voor de uitvoering van inning van de lesgelden.

Ontvangsten

De lesgeldontvangsten hangen samen met het aantal lesgeldplichtigen. Dit aantal is een afgeleide van demografische ontwikkelingen en van de opleidingskeuze van studerenden/leerlingen. Er zijn geen basis- en streefwaarden vastgesteld.

14: Cultuur

Een sterke cultuursector, die ondernemend en innovatief is en goed zorgt voor ons erfgoed.

De rijksoverheid is verantwoordelijk voor een culturele Basisinfrastructuur (BIS) met kwaliteit. Educatie, spreiding en behoud en beheer van erfgoed, vernieuwing en talent zijn belangrijk. Het rijk stimuleert instellingen en kunstenaars om zich in te zetten op ondernemerschap en mecenaat. Publiek en private partijen moeten directer bij cultuur worden betrokken. Het cultuurbeleid van OCW omvat stelsels van onderling samenhangende wetten en regels, geldstromen en publieke voorzieningen. Die wetten bestrijken de sectoren archieven, archeologie, monumenten, musea, kunsten, letteren en bibliotheken. Daarbij zijn ook verplichtingen uit internationale wetten en verdragen van belang.

De minister is verantwoordelijk voor het scheppen van voorwaarden voor het in stand houden, ontwikkelen en sociaal en geografisch spreiden van cultuuruitingen. Overwegingen van kwaliteit en verscheidenheid zijn hierbij leidend. Het kabinet stelt zich tevens tot doel het cultureel erfgoed zo goed mogelijk te behouden, te beheren en te ontsluiten. Het grootste gedeelte van het cultuuraanbod komt ongesubsidieerd en door particulier initiatief tot stand. De overheid staat waar mogelijk op afstand en is pas betrokken wanneer de publieke belangen onder druk staan.

Indicatoren rondom de doelen en functies van het cultuurstelsel worden in woord, beeld en cijfers gepresenteerd op www.trendsinbeeld.minocw.nl en www.rijksoverheid.nl/cultuurinbeeld .

Het kabinet heeft in 2012 de nieuwe basisinfrastructuur vormgegeven (Kamerstuk 32 820, nr. 65). Dit is gebeurd op basis van het advies Slagen in Cultuur van de Raad voor Cultuur. Het kabinet wilde een omslag in het cultuurbeleid: minder subsidieafhankelijkheid en een scherpe selectie van te financieren instellingen. Hiermee is ook uitvoering gegeven aan de ombuiging van € 200 miljoen. De overheid biedt financiële ondersteuning voor eventuele frictie- en transitiekosten van instellingen die gedurende een lange periode publiek gefinancierd zijn. De nieuwe basisinfrastructuur start vanaf januari 2013.

Tabel 14.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 14 (bedragen x € 1.000)

						Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
		2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen		2.779.161	918.594	1.130.082	846.543	2.945.919	2.782.771	163.148
Waarvan garantieverplichtingen		253.465	432.305	767.539	513.001	608.000	634.000	26.000
Totale uitgaven		946.945	934.749	991.219	931.207	943.170	895.631	47.539
Programma-uitgaven		887.290	866.190	928.913	866.972	890.988	855.516	35.472
waarvan Cultuursubsidies 2009–2012		474.186	567.272	571.272	573.119	561.851	562.337	– 486
Kunsten		418.538	438.893	449.325	445.477	484.652	434.096	50.556
Cultuursubsidies 2009–2012		341.356	390.534	390.002	391.604	382.380	382.813	– 433
4-jarig		0	93.334	87.472	90.559	86.789	85.740	1.049
•	producerend		71.980	67.072	70.107	66.731	65.836	895
•	niet producerend		21.354	20.400	20.452	20.058	19.904	154
Langjarig		0	145.730	142.776	142.054	139.430	140.470	– 1.040
•	producerend		122.653	112.758	111.819	109.705	110.249	– 544
•	niet producerend		23.077	30.018	30.235	29.725	30.221	– 496
Fondsen			151.470	159.754	158.991	156.161	156.603	– 442
Subsidies		77.182	48.359	59.323	53.873	102.272	51.283	50.989
•	Verbreden inzet Cultuur	45.857	16.576	17.000	19.180	12.803	20.383	– 7.580
•	Internationaal Cultuurbeleid (incl. HGIS)	86	5.765	5.666	7.867	8.079	4.666	3.413
•	Overig Kunsten	31.239	26.018	36.657	26.826	23.694	26.234	– 2.540
•	Frictie- en transitiekosten			0		57.696	0	57.696
Letteren en Bibliotheken		94.856	90.287	115.099	67.303	75.390	77.523	– 2.133
Cultuursubsidies 2009–2012		24.351	25.548	26.238	26.979	26.528	26.188	340
4-jarig		0	6.861	6.786	6.834	6.719	6.635	84
•	producerend		2.753	2.713	2.732	2.686	2.652	34
•	niet producerend		4.108	4.073	4.102	4.033	3.983	50
Langjarig		0	8.907	9.144	9.766	9.601	9.472	129
•	producerend		3.000	2.948	2.994	2.946	2.899	47
•	niet producerend		5.907	6.196	6.772	6.655	6.573	82
Fondsen			9.780	10.308	10.379	10.208	10.081	127
Subsidies		70.505	64.739	88.861	40.324	48.862	51.335	– 2.473
•	Verbreden inzet Cultuur	5.071	2.405	2.478	892	945	1.078	– 133
•	Beelden voor de toekomst	25.578	24.551	46.896		8.155	8.135	20
•	Bibliotheekvernieuwing	21.040	16.869	17.730	15.184	18.147	18.093	54
•	Leesvoorziening leesgehandicapten	13.607	13.463	11.589	11.429	11.241	11.100	141
•	Programma leesbevordering		1.900	2.980	2.950	2.930	2.934	– 4
•	Creatieve Industrie	0	0	0		2.445	2.445	0
•	Internationaal Cultuurbeleid (HGIS)	45	366	506	506	506	506	0
•	Overig Letteren en Bibliotheken	5.164	5.185	6.682	9.363	4.493	7.044	– 2.551
Cultureel Erfgoed		354.471	314.306	342.197	332.711	302.084	323.132	21.048
Cultuursubsidies 2009–2012		108.479	151.190	155.032	154.536	152.943	153.336	– 393
4-jarig		0	422	2.881	4.540	2.844	2.817	27
•	producerend		422	670	2.314	655	655	0
•	niet producerend		0	2.211	2.226	2.189	2.162	27
Langjarig		0	150.768	152.151	149.996	150.099	150.519	– 420
•	producerend		148.300	152.151	149.996	150.099	150.519	– 420
•	niet producerend		2.468	0	0	0	0	0
Subsidies		220.068	135.903	159.547	150.526	125.925	144.832	– 18.907
•	Verbreden inzet Cultuur	8.621	6.915	2.493	1.409	1.468	389	1.079
•	Musea: huisvesting	65.656	18.324	26.208	26.376	19.473	16.626	2.847
•	Musea: buiten Cultuursubsidies 2009–2012	8.017	15.736	18.325	8.127	9.063	9.045	18
•	Erfgoed en Ruimte		0	900	195	0	0	0
•	Monumenten	130.057	90.403	109.786	111.353	94.243	109.627	– 15.384
•	Archeologie	2.000	740	658	175	279	1.674	– 1.395
•	Projecten en internationale verplichtingen	5.717	3.785	1.177	2.891	1.399	7.471	– 6.072
Overdrachten		25.924	27.213	27.618	27.649	23.216	24.964	– 1.748
•	Archieven	25.924	27.213	27.618	27.649	23.216	24.964	– 1.748
Bijdrage aan baten/lastendiensten		19.425	22.704	22.292	21.481	28.862	20.765	8.097
•	Nationaal Archief	19.425	22.704	22.292	21.481	28.862	20.765	8.097
Overig		59.655	68.559	62.306	64.235	52.182	40.115	12.067
•	Bestuursdepartement1	10.423	10.740	9.534	8.891
•	Rijksdienst Cultureel Erfgoed	49.232	57.819	52.772	55.344	52.182	40.115	12.067
Ontvangsten		35.206	35.794	36.217	34.961	17.072	494	16.578

Verplichtingen

Uitgaven

Kunsten

Letteren en Bibliotheken

Bij overige uitgaven onder Letteren en Bibliotheken is € 2,6 miljoen minder uitgegeven dan begroot. Deze post bestaat voor een groot deel uit innoveringsgelden letteren en bibliotheken. Met het oog op de nieuwe basisinfrastructuur en de hiermee gepaard gaande frictiekosten is terughoudend met dit budget omgegaan. Niet bestede gelden konden zodoende mede gebruikt worden voor het betalen van frictie- en transitiekosten.

Cultureel Erfgoed

Ontvangsten

De realisatie van de ontvangsten is € 15,9 miljoen hoger dan geraamd. Dit wordt veroorzaakt door meerontvangsten van € 8,4 miljoen voor de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Voor een deel als gevolg van overboekingen uit het programmabudget ten behoeve van kennisinfrastructuur en externe financieringen waaronder EU subsidies en verrekening van apparaatskosten (huisvesting).

Cultuursubsidies 2009–2012

Verbreden inzet Cultuur (Kunsten)

Internationaal Cultuurbeleid (Kunsten)

Overig Kunsten: Architectuur

De Actieagenda architectuur en ruimtelijk ontwerp 2013–2016 (Kamerstuk 31 535, nr. 10) is op 18 september 2012 aan de Kamer aangeboden. In dit interdepartementale werkprogramma wordt aangegeven hoe de rijksbrede middelen voor architectuur gebruikt worden om de positie van ontwerp en de ontwerpers te versterken.

Overig Kunsten: overige instrumenten

Om de cultuursector te helpen om nieuwe inkomstenbronnen aan te boren heeft het kabinet in 2012 het Programma «Ondernemerschap Cultuur» opgestart (Kamerstuk 32 820, nr. 57). Het programma is tijdelijk van aard en loopt tot en met 2016.

Verbreden inzet Cultuur (Letteren en Bibliotheken)

Vanuit dit instrument werden subsidies in het kader van de programma’s «Cultuur en Economie» en «Cultuur en ICT» betaald.

Beelden voor de toekomst

Door het omzetten en afbouwen van projectactiviteiten, die het gevolg zijn van het neerwaarts bijstellen van de financiële kaders, stoppen de collectiehoudende partijen, met uitzondering van Beeld en Geluid, gefaseerd met hun activiteiten. Tot en met 2011 zijn ruim 165.000 speeluren aan materiaal en ruim 1,9 miljoen foto’s gedigitaliseerd. In 2012 heeft de laatste bijdrage van OCW aan dit project, dat tot en met 2014 loopt, plaatsgevonden.

Bibliotheekvernieuwing

In 2012 zijn de belangrijkste onderdelen van de landelijke digitale bibliotheek gereed gekomen en in gebruik genomen: de gemeenschappelijke website-infrastructuur, de nationale bibliotheekcatalogus en het datawarehouse. Eind 2012 zijn alle Nederlandse openbare bibliotheken aangesloten op de digitale bibliotheek en heeft het algemene publiek kunnen kennismaken met een digitaal aanbod vanuit de openbare bibliotheken. Tevens werden voorbereidingen getroffen voor aanpassingen van de wetgeving aangaande openbare bibliotheken.

Leesvoorziening leesgehandicapten

Programma leesbevordering

Creatieve Industrie

Eind 2011 is het CRISP (Creative Industry Scientific Programme) opgezet. In 2012 zijn de samenwerkingsverbanden van onderzoekers, ontwerpers, en andere ketenpartijen van start gegaan. Het programma richt zich op het versterken van de wetenschappelijke kennisbasis van de ontwerpsector binnen de creatieve industrie en op het ontwikkelen van product-dienst-combinaties voor oplossingen van maatschappelijke problemen zoals vergrijzing, toenemende zorgbehoefte en de noodzaak tot meer bewegen van kinderen.

Verbreden inzet Cultuur (Cultureel Erfgoed)

Vanaf 2012 wordt gewerkt aan versterking van het archiefbestel door uitvoering van de innovatieagenda als uitvloeisel van de archiefvisie die in 2011 naar de Tweede Kamer is gezonden (Kamerstuk 26 643, nr. 187). Onderdelen van de agenda zijn digitale duurzaamheid, openbaarheid, collectievorming, toegang en bestel. Hierbij wordt nauw samengewerkt met zowel bestuurlijke partners als vertegenwoordigers uit de archiefsector. Eind 2012 is het archiefconvenant afgesloten tussen rijk, provincies, gemeenten en waterschappen. Binnen het bestel zal het Nationaal Archief zich verder ontwikkelen als kenniscentrum. Via de website www.gahetna.nl verleent het Nationaal Archief digitale diensten aan het publiek. Delen van de collectie zullen in toenemende mate op deze wijze voor een breed publiek toegankelijk worden gemaakt.

Erfgoed en Ruimte

In 2012 zijn met provincies en andere samenwerkingspartners voorstellen ontwikkeld voor uitvoering van het programma «Erfgoed en Ruimte» (Kamerstuk 32 156 nr. 29). In de jaren 2013–2015 wordt dit programma uitgevoerd.

Monumenten

Het monumentenbeleid wordt uitgevoerd op basis van de Monumentenwet 1988. De wetswijziging modernisering monumentenzorg is per 1 januari 2012 van kracht geworden. Zo zijn de mogelijkheden voor vergunningvrij bouwen in of bij monumenten en in beschermde stads- en dorpsgezichten verruimd, is er geen vijftigjaren grens meer voor het beschermen van monumenten en is de mogelijkheid voor derden om monumenten voor te dragen voor bescherming vervallen.

Van belang is verder dat in het Besluit Ruimtelijke Ordening is opgenomen dat gemeenten voortaan moeten aangeven hoe zij in hun bestemmingsplan rekening houden met cultuurhistorische waarden in en boven de grond. Met ingang van 2012 zijn de rijksmiddelen voor restauratie van rijksmonumenten overgeheveld naar het provinciefonds. De provincies vullen aan en verdelen de middelen. De middelen voor Instandhouding blijven bij het Rijk. Ten slotte zijn ook dit jaar om herbestemming te stimuleren middelen beschikbaar gesteld voor een wind- en waterdichtregeling en een plankostenregeling. Een incidenteel bedrag van € 47,2 miljoen is in 2012 beschikbaar gesteld ter bestrijding van de crisis in de bouw (Kamerstuk 32 156 nr. 42). Dit zal in de komende jaren besteed worden aan de restauratie van monumenten.

Archeologie

Archieven

Als gevolg van het Regeerakkoord is op de rijksbijdrage aan de Regionale Historische Centra (RHC’s) een korting van € 5 miljoen toegepast. Met de provincies is overeengekomen dat zij met ingang van 2012 zelf betalen voor het bewaren van hun archiefmateriaal in de RHC’s.

Ontvangsten

De realisatie van de ontvangsten is € 15,9 miljoen hoger dan geraamd. Dit wordt veroorzaakt door meerontvangsten van € 8,4 miljoen voor de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Voor een deel als gevolg van overboekingen uit het programmabudget ten behoeve van kennisinfrastructuur en externe financieringen waaronder EU subsidies en verrekening van apparaatskosten (huisvesting).

15: Media

Het Regeerakkoord van het kabinet Rutte II (www.rijksoverheid.nl/regering/regeerakkoord ) stelt een extra taakstelling van 100 miljoen voor op het mediabudget. Over de uitwerking van het Regeerakkoord voor het onderdeel Media heeft de staatssecretaris van OCW op 6 december 2012 de Tweede Kamer geïnformeerd (Kamerstuk 33 400, nr. 129).

Publieke Omroep

Over de wijze waarop de mediaparagraaf uit het Regeerakkoord Rutte II zal worden uitgewerkt, is de Tweede Kamer in mijn brief van 6 december 2012 (Kamerstuk 33 400, nr. 129) nader geïnformeerd.

Mediafonds

Distributie

Op 5 oktober 2012 is het wetsvoorstel dat strekt tot wijziging van de Mediawet in verband met de verspreiding van televisie- en radio- programmakanalen door middel van omroepnetwerken en omroepzenders en de vaststelling van de minimale omvang van het standaardpakket televisie- en radioprogrammakanalen ingediend (Kamerstuk 33 426, nr. 1–3). Dit wetsvoorstel wijzigt op een aantal punten de huidige «must carry» bepaling, breidt het aantal door te geven zenders in het standaardpakket uit, en maakt de regeling techniekneutraal. De nieuwe regels gaan namelijk gelden voor alle pakketaanbieders van radio- en televisie (kabel, satelliet, koper, ether en glasvezel).

Tabel 15.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 15 (bedragen x € 1.000)

						Realisatie	Vastge-stelde begroting	Verschil
		2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen		909.647	929.447	894.942	937.643	886.809	916.532	– 29.723
Waarvan garantieverplichtingen
Programma-uitgaven		887.881	902.098	901.765	912.434	951.461	915.954	35.507
•	Publieke omroep	866.433	876.599	863.468	885.851	927.165	891.511	35.654
•	Pers en journalisatieke producties		1.000	12.300	4.300	2.300	2.300	0
•	Bewust mediagebruik		2.005	1.610	2.280	2.000	2.000	0
•	Stimuleringsfonds Nederlandse culturele mediaproducties	16.845	17.482	17.657	17.922	17.922	17.922	0
•	Overige uitgaven (geen Mediawet)	4.603	5.012	6.730	2.081	2.074	2.325	– 251
•	Overige uitgaven (taakstelling Regeerakkoord)	0	0	0	0	0	– 104	104
Ontvangsten		252.022	247.591	228.224	190.959	215.510	197.500	18.010

Toelichting:

Verplichtingen

De verplichtingen voor het beleidsterrein Media zijn in 2012 € 29,7 miljoen lager dan de vastgestelde begroting. Naast de hieronder genoemde hogere verplichtingen ten behoeve van hogere uitgaven in 2012 van € 35,7 miljoen zijn in 2012 voor een bedrag van € 65,4 miljoen minder verplichtingen vastgelegd voor 2012 dan waarmee in de begroting 2012 rekening is gehouden. Hiervan heeft € 50,3 miljoen betrekking op verplichtingen, die als gevolg van taakstellingen uit het regeerakkoord zijn verlaagd (Landelijke publieke omroep, € 4 miljoen) of zijn beëindigd (Wereldomroep, € 46,3 miljoen). De taakstellingen uit het regeerakkoord zijn in de begrotingsadministratie voor zowel kas als verplichtingen in 2013 ingeboekt, terwijl dit voor de verplichtingen een jaar eerder had moeten gebeuren. Daarnaast is de verplichting voor het Muziekcentrum van de Omroep (€ 30,9 miljoen) voor het jaar 2012 al in 2011 vastgelegd. Tenslotte is in de verplichting 2013 voor de landelijke publieke omroep al rekening gehouden met de wettelijke indexering 2013 (€ 15,9 miljoen).

Uitgaven

Het hogere uitgavenbudget is overgemaakt naar de Algemene Mediareserve ter dekking van de frictiekosten, die voortvloeien uit de bezuinigingen van kabinet Rutte I.

Ontvangsten

De ontvangsten voor het beleidsterrein Media zijn in 2012 € 18 miljoen hoger dan de vastgestelde begroting. Dit wordt veroorzaakt door hogere reclameontvangsten.

16: Onderzoek en wetenschapsbeleid

Het scheppen van een internationaal concurrerende onderzoeksomgeving die onderzoekers uitdaagt tot optimale wetenschappelijke prestaties en die goed aansluit op maatschappelijke behoeften.

Deze doelstellingen zijn behaald en worden deels beschreven in de beleidsconclusies en de tabel budgettaire gevolgen van beleid hierna.

Het Nederlandse wetenschappelijke onderzoek kan zich meten met het beste onderzoek in de wereld. Nieuwe cijfers over de mondiale positie op basis van citatiescores verschijnen medio 2013. Voor de periode 2007–2010 staat de Nederlandse wetenschap op een 3e positie mondiaal, met een citatiescore van 44% boven het wereldgemiddelde van 1. Dit heeft ertoe geleid dat Nederland gastland is van de eerste twee European Research Infrastructure Consortiums (ERIC’s) in Europa.

De Strategische Agenda Hoger Onderwijs, Onderzoek en Wetenschap moet onder andere leiden tot meer zwaartepuntvorming en profilering in het wetenschappelijk onderzoek. In vervolg op de hoofdlijnenakkoorden hebben de instellingen en OCW prestatieafspraken gemaakt in november 2012. Om zwaartepuntvorming en profilering te versterken zijn middelen ingezet voor grootschalige onderzoeksfaciliteiten (80 miljoen) zoals de hoge FLUX-magneet faciliteit voor onderzoek naar materialen (zoals grafeen) en voor toponderzoekscholen (162 miljoen) zoals is de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA).

NWO levert een actieve bijdrage aan het topsectorenbeleid. NWO heeft een aantal thematische calls in topsectorenverband ontwikkeld. De eerste subsidies hiervoor zijn inmiddels toegekend.

Nederlandse onderzoekers blijven goed presteren in Europese programma’s en hebben in 2012 een nog groter aandeel van de subsidies uit het Zevende Kaderprogramma ontvangen dan vorig jaar: 7,0%. Sinds het begin van dit Kaderprogramma is al € 2,1 miljard aan Europese subsidies voor onderzoek naar Nederland gegaan. Ook in 2012 zijn de prestaties van individuele onderzoekers binnen de ERC daarbij opmerkelijk. Tien procent van de € 1,4 miljard die dat jaar binnen de ERC beschikbaar was is toegewezen aan in Nederland werkzame onderzoekers. Van de pilot call voor de zogenaamde ERC Synergy Grant zijn 3 van de 11 beurzen toegekend aan Nederlandse instituten.

Door onze bijdrage aan internationale wetenschappelijke organisaties (CERN, ESA, ESO, EMBL/EMBC, GBIF) en samenwerking in internationale netwerken en (Europese) programma’s, hebben onze onderzoekers toegang tot de meest geavanceerde Internationale onderzoeksfaciliteiten. Zoals in ALMA (Atacama Large Millimeter Array), een stelsel van 66 radiotelescopen.

Voor nadere informatie wordt verwezen naar:

• • Kwaliteit in verscheidenheid, Strategische Agenda Hoger Onderwijs, Onderzoek en Wetenschapsbeleid, Kamerstuk 31 288, nr. 194.

• • Hoofdlijnenakkoord VSNU-OCW, Kamerstuk 31 288, nr. 246.

• • Brief van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over de voortgang van de prestatieafspraken, Kamerstuk 31 288, nr. 322.

• • «Naar de top, het bedrijfslevenbeleid in actie(s), Kamerstuk 32 637, nr. 15.

• • Voortgang bedrijfslevenbeleid, brief van 16 januari 2012, Kamerstuk 32 637, nr. 21.

Tabel 16.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 16 (Bedragen x € 1.000)

						Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
		2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen		1.159.387	1.152.585	927.239	830.254	904.499	829.971	74.528
Waarvan garantieverplichtingen
Totale uitgaven		1.018.295	1.167.402	1.235.025	909.781	934.143	894.029	40.114
Programma-uitgaven		1.014.828	1.163.883	1.231.688	906.831	934.143	894.029	40.114
•	NWO	317.610	327.711	319.563	325.458	326.975	312.706	14.269
•	KNAW	94.470	96.898	93.517	93.779	94.316	93.439	877
•	Koninklijke Bibliotheek (KB)	45.314	46.429	46.429	46.537	53.591	46.336	7.255
•	LF TUD bibliotheek	7.375	7.626	7.626	7.654	7.734	7.654	80
•	SURF	7.270	7.517	7.517	7.545	7.622	7.545	77
•	CPG	493	515	515	518	520	518	2
•	Montesquieu Instituut	1.032	1.067	1.067	1.071	1.082	1.071	11
•	Max Plack Instituut	0	0	0	0	1.622	1.606	16
•	NCB	5.000	5.270	5.270	5.289	5.343	5.289	54
•	TNO	198.668	199.773	192.814	0	0	0	0
•	BPRC/ Stichting AAP	9.544	9.597	9.597	9.653	10.410	9.653	757
•	Nationaal Herbarium	1.184	1.125	1.125	1.129	1.141	1.129	12
•	NLR	865	893	893	0	0	0	0
•	Deltares	2.160	2.208	2.855	0	0	0	0
•	MARIN	888	891	957	0	0	0	0
•	STT	227	233	233	234	236	234	2
•	EMBC	658	707	724	740	751	740	11
•	EMBL	3.734	3.988	4.135	4.377	4.476	4.380	96
•	ESA	33.775	34.672	36.516	35.027	29.393	30.153	– 760
•	CERN	29.844	35.322	34.527	38.017	41.303	36.254	5.049
•	ESO	6.252	6.821	6.582	6.205	15.405	7.100	8.305
•	NEMO	3.284	3.368	3.368	3.488	3.626	3.388	238
•	Nationaal Contactpunt Kaderprogramma	325	383	413	440	434	459	– 25
•	NTU/INL	2.963	3.077	3.132	3.228	3.071	3.190	– 119
•	EIB	1.254	1.297	1.297	1.302	1.316	1.302	14
•	Nationale coördinatie	12.504	9.193	7.816	8.435	6.285	6.389	– 104
•	Bilaterale samenwerking	5.854	3.611	2.474	4.070	4.505	4.383	122
•	Weerstandsverhoging onderzoeksinstellingen (CBRN)	0	2.000	2.785	1.968	1.433	2.000	– 567
•	BSIK	51.452	39.348	19.561	33.405	0	0	0
•	ITER	0	0	0	0	0	0	0
•	GATE	2.000	2.000	2.000	1.000	0	0	0
•	Grootschalige researchfaciliteiten	22.822	10.162	3.902	1.830	1.830	1.830	0
•	Parelsnoer	7.750	7.750	7.750	0	0	0	0
•	SURF-net	0	6.800	11.700	6.300	7.200	7.200	0
•	NCB	0	4.700	10.000	8.400	6.900	6.900	0
•	ITER-2	0	0	4.000	4.000	0	0	0
•	Hersenen en Cognitie	0	2.000	4.000	4.000	3.900	3.900	0
•	Genomics	15.000	36.000	40.000	44.000	44.000	44.000	0
•	Kenniswerkers	0	33.610	101.811	931	0	0	0
•	Smart-mix	4.975	0	0	0	0	0	0
•	EET	988	990	0	0	0	0	0
•	Valorisatie	0	0	0	0	0	2.500	– 2.500
•	Talentenkracht	300	400	0	0	0	0	0
•	Kust- en zeeonderzoek	2.065	2.000	2.035	2.534	2.500	2.500	0
•	Grootschalige research infrastructuur	10.000	16.000	19.000	20.000	61.950	56.000	5.950
•	STW	0	0	0	0	10.000	10.000	0
•	Poolonderzoek	0	0	2.000	2.992	2.992	1.500	1.492
•	Gezondheidsonderzoek	0	1.500	1.500	1.500	1.500	1.500	0
•	VI-Talentenontwikkeling	104.613	187.873	208.373	169.460	168.481	168.481	0
•	Nader te verdelen	37	18	21	21	3	506	– 503
•	Uitvoeringsorganisatie DUO	279	540	288	294	297	294	3
Apparaatsuitgaven1		3.467	3.519	3.337	2.950
Ontvangsten		178.093	186.900	176.117	1.520	0	101	– 101

Verplichtingen

De verplichtingen voor beleidsterrein OWB zijn in 2012 € 74,5 miljoen hoger dan de vastgestelde begroting. De hogere realisatie van € 74,5 miljoen houdt verband met het aangaan van (meerjarige) verplichtingen als gevolg van de verhoging van het uitgavenbudget.

Uitgaven

25: Emancipatie

Het bevorderen van emancipatie.

Versterken van veiligheid

Verbeteren van sociale acceptatie

Stimulering van arbeidsparticipatie vrouwen

18 gemeenten en de vier grote steden voeren het programma «Eigen Kracht» uit gericht op laagopgeleide vrouwen. Met gemeenten is afgesproken dat de nu ontwikkelde aanpak structureel onderdeel moet gaan uitmaken van het gemeentelijk participatiebeleid. De aanpak wordt gemonitord en begin 2014 zal een eindevaluatie plaatsvinden. De Stichting Talent naar de Top ondersteunt bedrijven bij de doorstroom van vrouwen naar topposities. De Stichting ondersteunt 200 organisaties met circa 700.000 werknemers en zij draagt bij aan het publieke debat over dit onderwerp.

Tabel 25.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 25 (bedragen x € 1.000)

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen	15.433	11.229	18.347	18.597	17.847	14.554	3.293
Totale uitgaven	11.993	13.990	16.729	16.075	14.846	16.630	– 1.784
Programma-uitgaven	9.826	11.875	14.653	14.063	14.846	16.630	– 1.784
• Emancipatie	8.192	9.315	11.239	9.608	8.851	10.967	– 2.116
• Homo-Emancipatie	1.634	2.560	3.414	4.305	5.800	5.513	287
• Dienst Uitvoering Onderwijs				150	195	150	45
Apparaatsuitgaven1	2.167	2.114	2.076	2.012
Ontvangsten	45	289	1.829	27	14	0	14

Toelichting:

Verplichtingen

De realisatie van de verplichtingen is € 3,3 miljoen hoger ten opzichte van de begroting 2012. In 2012 zijn verplichtingen aangegaan voor subsidies, die in de periode 2012 t/m 2016 tot uitgaven zullen leiden.

Uitgaven

DE NIET-BELEIDSARTIKELEN

91: Nominaal en onvoorzien

Tabel 91.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 91 (bedragen x € 1.000)

						Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
		2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen		0	0	0	0	0	0	0
Waarvan garantieverplichtingen
Totale uitgaven		0	0	0	0	0	0	0
•	Loonbijstelling	0	0	0	0	0	0	0
•	Prijsbijstelling	0	0	0	0	0	0	0
•	Nader te verdelen	0	0	0	0	0	0	0
Ontvangsten		0	0	0	0	0	0	0

Het doel van dit artikel is het tijdelijk boeken van sectoroverstijgende middelen of taakstellingen. Zodra een exacte verdeling over de betrokken beleidsartikelen bekend is, worden de middelen of taakstellingen naar de desbetreffende artikelen overgeboekt. Op dit artikel worden dus geen feitelijke uitgaven verantwoord. Dat is ook de reden dat bovenstaande tabel volledig op nul eindigt.

Hieronder worden de artikelonderdelen nader toegelicht. Daarmee wordt inzicht gegeven in de mutaties die via dit artikel gelopen zijn.

Loonbijstelling

Tabel 91.2 Loonbijstelling tranche 2012 (bedragen x € 1.000)

	Toegevoegd	Uitgedeeld	Verschil
Loonbijstelling tranche 2012	110.914
Primair onderwijs		– 35.225
Voortgezet onderwijs		– 28.431
Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie		– 13.490
Hoger beroepsonderwijs		– 10.216
Wetenschappelijk onderwijs		– 15.523
Internationaal beleid		– 29
Arbeidsmarkt- en personeelsbeleid		– 1.702
Studiefinanciering		– 213
Cultuur		– 3.039
Media		– 9
Onderzoek en wetenschapsbeleid		– 2.454
Emancipatie		– 35
Apparaatskosten		– 548
Totaal	110.914	– 110.914	0

Toelichting:

Het totaal van de loonbijstelling (€ 110,9 miljoen) is aan de OCW begroting toegevoegd. Het betreft de vergoeding voor de ontwikkeling in de sociale werkgeverslasten van in totaal € 97,2 miljoen voor 2012. Daarnaast krijgen de onderwijssectoren vo, bve, hbo en wo een specifieke compensatie van in totaal € 13,7 miljoen vanwege het nadeel dat ze ondervinden door de wijzigingen per 1 januari 2012 in de inkomensafhankelijke bijdrage (Iab) voor de zorgverzekeringswet. De loonbijstelling is in de 2^e suppletoire begroting 2012 en de ontwerpbegroting 2013 doorverdeeld naar de verschillende beleidsartikelen.

Prijsbijstelling

Tabel 91.3 Prijsbijstelling tranche 2012 (bedragen x € 1.000)

	Toegevoegd	Uitgedeeld	Verschil
Prijsbijstelling tranche 2012	159.694
Primair onderwijs		– 27.895
Voortgezet onderwijs		– 24.819
Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie		– 24.546
Hoger beroepsonderwijs		– 14.359
Wetenschappelijk onderwijs		– 28.180
Internationaal beleid		– 182
Arbeidsmarkt- en personeelsbeleid		– 415
Studiefinanciering		– 9.912
Cultuur		– 7.363
Media		– 14.488
Onderzoek en wetenschapsbeleid		– 6.482
Emancipatie		– 237
Nominaal en onvoorzien		724
Apparaatskosten		– 1.540
Totaal	159.694	– 159.694	0

Toelichting:

Het totaal van de prijsbijstelling (€ 159,7 miljoen) is aan de OCW begroting toegevoegd. De prijsbijstelling is in de 2^e suppletoire begroting 2012 en de ontwerpbegroting 2013 doorverdeeld naar de verschillende beleidsartikelen.

Nader te verdelen

Tabel 91.4 Nader te verdelen (bedragen x € 1.000)

	Toegevoegd	Uitgedeeld	Verschil
Eindejaarsmarge 2011/2012	219.044
Meevaller leerlingenraming en studiefinanciering	136.305
Overig	23.550
Overlopende verplichtingen		– 96.603
Taakstelling Begrotingsakkoord 2013		– 171.478
OCW specifieke knelpunten		– 110.818
Totaal	378.899	– 378.899	0

Toelichting:

In 2012 is er in totaal € 378,9 miljoen toegevoegd aan dit artikelonderdeel. De belangrijkste toevoegingen zijn de middelen die 2011 niet tot besteding zijn gekomen en die via de eindejaarsmarge zijn doorgeschoven naar 2012 (€ 219,0 miljoen) en de meevaller als gevolg van de doorwerking van de lagere leerlingenaantallen en de raming studiefinanciering (€ 136,3 miljoen).

92: Apparaat kerndepartement

Tabel 92.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 92 (bedragen x € 1.000)

						Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
		2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen		127.438	146.542	134.679	129.607	154.565	143.920	10.645
Waarvan garantieverplichtingen
Totale uitgaven		127.449	146.555	134.679	129.607	154.565	143.920	10.645
•	Kerndepartement	127.449	146.555	134.679	128.709	153.495	143.920	9.575
•	Schatkistbankieren				898	1.070	0	1.070
Totale ontvangsten		200	6.156	1.414	907	2.800	567	2.233
•	Schatkistbankieren				898	1.070	0	1.070
•	Overige ontvangsten	200	6.156	1.414	9	1.730	567	1.163

Uitgaven

Ontvangsten

Tabel 92.2 Apparaatsuitgaven en -kosten (bedragen x € 1 miljoen)1

					Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Totaal ministerie
Kerndepartement	127.449	146.555	134.679	129.607	154.565	143.920	10.645
Inspecties	59.682	67.131	66.406	62.626	62.123	60.948	1.175
Adviesraden	7.396	6.478	6.986	6.487	6.597	5.967	630
Baten-lastendiensten2
Dienst Uitvoering Onderwijs				188.410	273 847	221.704	52 143
Nationaal Archief				25.741	23.136	24.408	1.272
ZBO’s en RWT’s2 3
Stichting fonds voor beeldende kunsten4
Stichting fonds voor de podiumkunsten			4,6	5,0
Stichting fonds voor cultuurparticipatie			2,5	2,4
Mondriaanstichting			1,9	3,5
Stichting Nederlands fonds voor de film			2,9	2,9
Stichting stimuleringsfonds voor de architectuur			1,3	1,4
Stichting Nederlands letterenfonds			1,3	1,8
Stichting stimuleringsfonds Nederlandse culturele mediaproducties (Mediafonds)				1,6
Commissariaat voor de Media (CvdM)				4,4
Nederlandse Publieke Omroep (voorheen NPO)				3,0		3,1
Nederlands Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO)				3,3		2,9
Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW)			76,7	77,7
Koninklijke Bibliotheek (KB)			16,2	15,3
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO)			110,7	114,5
Stichting Participatiefonds				6,8		3,0
Stichting Vervangingsfonds				20,9		11,5
Stimuleringsfonds voor de Pers				0,7
College voor examens5				2,8		3,4

93: Inspecties

Tabel 93.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 93 (bedragen x € 1.000)

						Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
		2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen		59.682	67.131	66.406	62.626	62.123	60.948	1.175
Waarvan garantieverplichtingen
Totale uitgaven		59.682	67.131	66.406	62.626	62.123	60.948	1.175
•	Inspectie van het Onderwijs	57.335	64.147	63.478	59.958	59.458	58.231	1.227
•	Erfgoedinspectie	2.347	2.984	2.928	2.668	2.665	2.717	– 52
Ontvangsten		13	237	800	479	238	0	238

Uitgaven

De uitgaven van de Inspectie van het Onderwijs zijn in 2012 € 1,2 miljoen hoger dan de vastgestelde begroting. Dit betreft met name uitgaven voor ICT ontwikkelingen (software en hardware), extra capaciteit voor het financieel toezicht en uitgaven voor het doen van onderzoek in opdracht van OCW (o.a. financiële positie MBO instellingen). De ontvangsten van de inspectie betreffen met name de opbrengsten van de verkopen van dienstauto’s welke in eigendom van de inspectie zijn.

94: Adviesraden

Tabel 94.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 94 (bedragen x € 1.000)

						Realisatie	Vastgestelde begroting	Verschil
		2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen		7.396	6.478	6.986	6.487	6.597	5.967	630
Waarvan garantieverplichtingen
Totale uitgaven		7.396	6.478	6.986	6.487	6.597	5.967	630
•	Onderwijsraad	2.792	2.700	2.503	2.419	2.390	2.398	– 8
•	Raad voor Cultuur	3.124	2.756	3.153	2.771	2.818	2.849	– 31
•	Adviesraad voor Wetenschaps- en Technologiebeleid	1.480	1.022	1.330	1.297	1.389	720	669
Ontvangsten		3	0	0	0	0	0	0

Uitgaven

De uitgaven van de drie adviesraden zijn in 2012 € 0,6 miljoen hoger dan geraamd. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de bijdrage van het ministerie van EZ voor de Adviesraad voor Wetenschaps- en Technologiebeleid gedurende het jaar wordt ontvangen.

BEDRIJFSVOERINGSPARAGRAAF

1. Inleiding

Deze paragraaf bevat een rapportage over de bedrijfsvoering van OCW. Hiermee geeft OCW aan in hoeverre er sprake is van beheerste bedrijfsprocessen en maakt OCW waar nodig melding van bijzonderheden, onvolkomenheden en onrechtmatigheden.

Een belangrijke conclusie is dat de bedrijfsvoering en het financieel beheer binnen OCW in het algemeen op orde zijn. Wat betreft de financiële rechtmatigheid en getrouwheid kan worden geconstateerd dat zowel het aantal fouten als de onzekerheden in de uitgavensfeer gedurende het jaar 2012 binnen de gestelde toleranties zijn gebleven, met uitzondering van begrotingsartikel 4 Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie (BVE). De financiële overzichten geven verder een getrouw beeld van de uitkomsten van de begrotingsuitvoering.

2. Rechtmatigheid

De verantwoording in het departementale jaarverslag is in overeenstemming met de begrotingswetten, de Europese regelgeving, Nederlandse wetten, algemene maatregelen van bestuur en in ministeriële regelingen opgenomen bepalingen. Voor de bepaling van fouten en onzekerheden is de rijksbrede normering toegepast.

OCW stuurt zijn bedrijfsprocessen onder meer door risicoanalyses uit te voeren, tijdig beheersmaatregelen te treffen door een expliciet normenkader voor het financieel en materieel beheer. Het management draagt hieraan bij door in de planning en controlcyclus periodiek verantwoording af te leggen over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering.

In 2012 is een overschrijding geconstateerd bij artikel 4 BVE. Op artikel 4 zijn voor € 204 miljoen onjuistheden in de verplichtingen vastgesteld. De tolerantiegrens van artikel 4 is € 115 miljoen. Hiermee is de tolerantiegrens met € 89 miljoen overschreden. Het merendeel van de onjuistheden, € 120 miljoen, betreft onrechtmatigheden wegens het niet-naleven van de regelgeving over onderwijstijd bij mbo-opleidingen. Het voornemen is om de urennorm niet meer als maatstaf voor de hoogte van de bekostiging van een mbo-opleiding te hanteren. De urennorm wordt daarmee een inrichtingsvoorschrift. Daarnaast heeft OCW voor € 84 miljoen aan overige fouten gemaakt. Voorbeelden hiervan zijn onder andere het hanteren van een afwijkend betaalritme, het niet volledig aan voorwaarden voor een betaling voldoen of het niet toekennen conform de subsidieaanvraag.

3. Totstandkoming beleidsinformatie

Het is van belang dat de Tweede Kamer juiste en goede informatie ontvangt over de ontwikkeling van de indicatoren en kengetallen in de begroting en het departementaal jaarverslag. Daarom moet ook de niet-financiële informatie van goede kwaliteit zijn. In het jaarverslag zijn de indicatoren en kengetallen zo veel mogelijk voorzien van een eenduidige bronvermelding en voorts wordt in kwaliteitsdocumenten beschreven hoe de niet-financiële informatie tot stand is gekomen. Daarnaast publiceert OCW jaarlijks de belangrijkste indicatoren en kengetallen in «Trends in Beeld» en «Kerncijfers». Deze gegevens inclusief de totstandkoming hiervan, worden ook op het internet aangeboden via www.trendsinbeeld.minocw.nl . De in het jaarverslag opgenomen beleidsinformatie sluit hier op aan.

4. Financieel- en materieel beheer

Inkoopbeheer

De AR constateerde dat, mede doordat de verbetermaatregelen te laat waren gestart, er ten aanzien van het inkoopbeheer onvoldoende verbeterd is in 2011. Het gaat met name om de volledigheid van de aanbestedingsdossiers en het voldoen aan de Europese aanbestedingsregels.

In 2012 heeft OCW diverse verbetermaatregelen getroffen. Zo zijn door onder meer een verbeterd centraal toezicht aanzienlijk minder rechtmatigheidsfouten ontstaan. Tevens heeft OCW contracten die door de ADR en de AD als onrechtmatig werden beoordeeld versneld afgebouwd. Hierbij dient te worden opgemerkt dat de onrechtmatigheden van formele aard waren: OCW heeft in alle gevallen een marktconforme tegenprestatie ontvangen. Ook zijn verbeteringen in de contractregisters aangebracht. Over 2011 is de tolerantiegrens voor baten- lastendiensten overschreden, in 2012 is dat mede door bovenstaande maatregelen niet het geval. De laatste verbetermaatregelen worden, gelijktijdig met de invoering van de nieuwe aanbestedingswet, in het tweede kwartaal van 2013 doorgevoerd.

Subsidiebeheer

In 2013 zal voortvarend verder worden gegaan met het oplossen van de problematiek omtrent het subsidiebeheer. De in paragraaf 2 genoemde diverse fouten op artikel 4 zullen in dit verbeterproces nadrukkelijk worden betrokken.

Informatiebeveiliging

De AR heeft over 2011 onvolkomenheden geconstateerd met betrekking tot informatiebeveiliging. Hiervan zijn de belangrijkste twee:

• • Bij de informatiesystemen worden de veiligheidsrisico's onvoldoende in beeld gebracht en worden hierop onvoldoende maatregelen getroffen

• • Voor een aantal systemen hebben de verantwoordelijke lijnmanagers de veiligheidsrisico's niet volledig in beeld.

OCW/kerndepartement heeft in 2012 additionele kwetsbaarheidsanalyses op geautomatiseerde systemen uitgevoerd en de uitkomsten daarvan met de AR gedeeld. Bij DUO zal het informatiebeveiligingsbeleid volgens planning in 2013 op orde zijn gebracht.

5. Overige aspecten van de bedrijfsvoering

Betaalgedrag

Het betaalgedrag bij OCW in 2012 is ten opzichte van 2011 sterk verbeterd. Het percentage tijdig betaalde facturen is met 5,1% gestegen van 88,8% in 2011 naar 93,9% in 2012 en voldoet daarmee ruimschoots aan de rijksbrede norm van 90%. De aanloopproblemen die bij de introductie van het nieuwe proces van inkopen, bestellen en betalen in 2011 ontstonden, zijn opgelost.

Externe inhuur

De externe inhuur binnen OCW is over 2012 uitgekomen op 10,8%. Hiermee is de inhuur boven de rijksbrede norm van 10% uitgekomen. De oorzaak hiervan is dat DUO vanwege het project vernieuwing studiefinanciering een flexibele schil aanhoudt. Deze zal gelijkelijk worden afgebouwd. Daarnaast is sprake van piekwerkzaamheden in verband met het klantencontact bij DUO. Hiervoor zijn extra uitzendkrachten ingehuurd.

Bij de berekening van het inhuurpercentage over 2012 is gebleken dat het inhuurpercentage 2011 foutief is berekend. In het jaarverslag van 2011 is zodoende abusievelijk gerapporteerd dat de externe inhuur in 2011 10,2% bedroeg. In werkelijkheid lag het percentage op 11,1%. Ten opzichte van 2011 heeft OCW hiermee in 2012 uiteindelijk een daling gerealiseerd van 0,3%.

Open standaarden

OCW voldoet aan toegepast beleid op open standaarden waar het gaat om de relevante aanbestedingen in vernieuwing/aanpassing ketenprocessen. Zo zijn er in 2012 twee projecten geweest die gericht zijn op vernieuwing van ketenprocessen (BRON HO en CES). Bij beide projecten wordt gewerkt met open standaarden (WUS). Daarnaast is een pilot uitgevoerd met Digikoppeling Grote Berichten Standaarden.

Audit Committee

Het Audit Committee OCW heeft tot taak het adviseren van het departementale management op ten minste het risicomanagementbeleid, het borgen van de kwaliteit van de bedrijfsvoering en de regie op het auditbeleid. In 2012 is onder andere geagendeerd in het audit committee OCW: Auditplan, jaarverslag OCW, rechtmatigheidsonderzoek AR, managementletter, secretarisbrief AR, risicomanagement OCW en de uitkomsten van de bevindingen uit de gesprekkenronde die de externe leden jaarlijks hebben met de MT-OCW leden.