Nr. 1 JAARVERSLAG VAN HET MINISTERIE VAN FINANCIËN (IXB)

A. ALGEMEEN

1. AANBIEDING EN DECHARGEVERLENING

Aan de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer van de Staten-Generaal

Hierbij bied ik, mede namens de staatssecretaris van Financiën en de minister van Wonen en Rijksdienst, het departementale jaarverslag van het Ministerie van Financiën (IXB) over het jaar 2012 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de minister van Financiën decharge te verlenen over het in het jaar 2012 gevoerde financiële beheer.

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De minister van Financiën, J.R.V.A. Dijsselbloem

Op grond van artikel 64, tweede lid van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer.

Op grond van artikel 64, derde lid van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de minister van Financiën.

2. LEESWIJZER

Algemeen

Opbouw van het jaarverslag

De Jaarrekening bestaat uit paragraaf 7 verantwoordingsstaten IXB, Domeinen Roerende Zaken (DRZ) en het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf (RVOB), paragraaf 8 saldibalans en paragraaf 9 baten-lastendienst DRZ en RVOB. Op 5 november 2012 is besloten tot een departementale herindeling met betrekking tot het rijksvastgoed. Hierbij is de Minister van Wonen en Rijksdienst belast met de behartiging van de aangelegenheden op het terrein van rijksvastgoed, met inbegrip van het RVOB.

Bijlage 1 bevat een overzicht van zelfstandige bestuursorganen (ZBO’s) en rechtspersonen met een wettelijke taak (RWT’s) waarvoor Financiën beleidsmatig verantwoordelijk is. In bijlage 2 staat informatie betreffende de externe inhuur. Bijlage 3 bevat afgerond evaluatie- en overig onderzoek.

Groeiparagraaf:

B. BELEIDSVERSLAG

3. BELEIDSPRIORITEITEN

In dit beleidsverslag wordt een overzicht gegeven van de maatregelen die door het ministerie van Financiën zijn genomen bij het bestrijden van de kredietcrisis, de Europese schuldencrisis en het bewaken van de stabiliteit op de financiële markten. Daarnaast wordt in deze paragraaf ingegaan op de voortgang en ontwikkelingen ten aanzien van deze maatregelen. Tevens wordt ingegaan op de beleidsprioriteiten van de ontwerpbegroting van het ministerie van Financiën voor 2012. In paragraaf 3.2 is een tabel met toelichting opgenomen met daarin per beleidsprioriteit informatie over hoofddoelstelling en prestaties.

3.1 Ontwikkeling, inzet en effectief beheer van instrumenten in het kader van de krediet- en schuldencrisis

Inleiding

Als gevolg van de kredietcrisis en de daarop volgende Europese schuldencrisis zijn door de Minister van Financiën diverse maatregelen getroffen om de financiële stabiliteit binnen en buiten Nederland te borgen. Deze maatregelen hebben hun weerslag gevonden in verschillende beleidsartikelen van de begrotingen van het ministerie van Financiën. In de tabel hieronder wordt een totaalbeeld gegeven van de verschillende maatregelen, de budgettaire consequenties en de vindplaatsen er van in de jaarverslagen. Tevens wordt hierbij ten aanzien van het jaar 2012 ingegaan op de ontwikkelingen en de mate van doelbereiking met betrekking tot deze maatregelen.

In aanvulling hierop wordt in het Financieel Jaarverslag van het Rijk een rijksbreed overzicht van de maatregelen opgenomen.

Tabel 1: De budgettaire gevolgen van de kredietcrisis (x € mln.)

	In € mln.1	2008–20102	2011	2012	Bron:
A. Verwerving Fortis/RFS/AA
1	ABN AMRO Group N.V.	27.971	27.971	27.9553	Saldibalans
2	Overbruggingskredieten Fortis	44.341			IXA, art. 1
3	Aflossingen overbruggingskredieten Fortis	– 39.766	– 825	0	IXA, art. 1
4	Stand overbruggingskredieten Fortis (2–3)	4.575	3.750	3.750	Saldibalans
5	Renteontvangst overbruggingskredieten Fortis	– 1.374	– 169	– 152	IXA, art. 1
6	Dividend ABN AMRO Group	0	– 200	– 50	IXA, art. 3
7	Dividend ASR	0	0	– 71	IXA, art. 3
8	Dividend en repatriëring kapitaal RFS	– 6	– 16	0	IXA, art. 3
Capital Relief Instrument ABN-AMRO (CRI)
9	Premieontvangsten uit CRI	– 193			IXB, art. 3
10	Stand openstaande garanties	32.611	0		Saldibalans
Mandatory Convertible Notes ABN-AMRO (MCN)
11	Rente-ontvangsten uit MCN’s	– 103			IXB, art. 3
Counter Indemnity ABN-AMRO (garantie)
12	Garantieverlening (geëffectueerd)	950			IXB, art. 3
13	Stand openstaande garanties (12)	950	950	950	Saldibalans
14	Premie-ontvangsten uit garantie	– 26	– 26	– 26	IXB, art. 3
Δ Staatsschuld 2012 (nr. 2+3+5+6+7+8+9+11+14)		30.844	– 1.236	– 299
B. Kapitaalverstrekkingsfaciliteit (€ 20 mld.)
15	Verstrekt kapitaal ING	10.000			IXB, art. 3
16	Verstrekt kapitaal Aegon	3.000			IXB, art. 3
17	Verstrekt kapitaal SNS Reaal	750			IXB, art. 3
18	Aflossing ING	– 5.000	– 2.000	– 750	IXB, art. 3
19	Aflossing Aegon	– 1.500	– 1.500		IXB, art. 3
20	Aflossing SNS Reaal	– 185			IXB, art. 3
21	Stand uitstaand kapitaal ING	5.000	3.000	2.250	Saldibalans
22	Stand uitstaand kapitaal Aegon	1.500	0		Saldibalans
23	Stand uitstaand kapitaal SNS Reaal	565	565	0	Saldibalans
24	Couponrente ING	– 684		– 34	IXB, art. 3
25	Couponrente Aegon	– 177			IXB, art. 3
26	Couponrente SNS Reaal	– 39			IXB, art. 3
27	Repurchase fee ING	– 347	– 1.000	– 341	IXB, art. 3
28	Repurchase fee Aegon	– 160	– 750		IXB, art. 3
29	Repurchase fee SNS Reaal	0			IXB, art. 3
Δ Staatsschuld 2012 (nr.15 t/m 20 + 24 t/m 29)		5.659	– 5.250	– 1.125
C. Back-up faciliteit ING, EUR/USD wisselkoers			1,29	1,32
30	Funding fee (rente + aflossing)	8.248	3.242	2.644	IXB, art. 3
31	Management fee	106	39	33	IXB, art. 3
32	Portefeuille ontvangsten (rente + aflossing)	– 7.877	– 3.012	– 2.434	IXB, art. 3
33	Garantiefee	– 232	– 85	– 73	IXB, art. 3
34	Additionele garantiefee	– 154	– 128	– 110	IXB, art. 3
35	Additionele fee	– 91	– 55	– 46	IXB, art. 3
36	Verhandelbaarheidsfee			– 15	IXB, art. 3
Saldo Back-up faciliteit (nr. 30 t/m nr. 36)		0	0	0
37	Meerjarenverplichting aan ING	13.084	10.264	7.655	Saldibalans
38	Alt-A portefeuille	16.376	13.934	11.140	Saldibalans
D1. Garantiefaciliteit bancaire leningen (€ 200 mld.)
39	Garantieverlening (geëffectueerd)	50.275			IXB, art. 2
40	Afname voorwaardelijke verplichting (zonder uitgaven)	– 11.277	– 5.823	– 15.933	IXB, art. 2
41	Premieontvangsten op basis van garanties bancaire leningen	– 523	– 366	– 230	IXB, art. 2
42	Terugbetaling openstaande fees		5	0	IXB, art. 2
43	Stand openstaande fees (nr. 39 – 40)		33.175	17.242	Saldibalans
44	Schade-uitkeringen	0	0	0	IXB, art. 2
D2. Stabiliteitsmechanisme
45	Garantieverlening NL-aandeel EU-begroting	2.946	– 120	6	IXB, art. 4
46	Stand openstaande garanties (nr. 45)	2.946	2.826	2.832	Saldibalans
47	Garantieverlening NL-aandeel EFSF	25.872	71.910		IXB, art. 4
48	Stand openstaande garanties (nr.47)	25.872	97.782	97.782	Saldibalans
49	Deelneming SPV (EFSF)	1	1		IXB, art. 4
50	Stand deelneming SPV (EFSF) (nr. 49)	1	2	2	Saldibalans
51	Garantieverlening NL-aandeel ESM			35.445	IXB, art. 4
52	Stand openstaande garanties (nr. 51)			35.445	Saldibalans
53	Deelneming ESM			1.829	IXB, art. 4
54	Stand deelneming ESM			1.829	Saldibalans
D3. Garantie DNB
55	Garantie DNB i.v.m. IMF		13.610		IXB, art. 4
56	Stand openstaande garanties (nr. 55)		13.610	13.610	Saldibalans
Δ Staatsschuld 2012 (nr. 41+42+44+53)		– 522	– 360	1.599
E1. IJsland
57	Uitkeringen depositogarantiestelsel Icesave	1.428			IXB, art. 2
58	Uitvoeringskosten IJslandse DGS door DNB	7			IXB, art. 2
59	Vordering op IJslandse DGS	1.329	1.012	770	Saldibalans
60	Opgebouwde rente op vordering	115	93	119	Saldibalans
61	Correctie n.a.v. nieuw voorgestelde overeenkomst	– 64			Saldibalans
62	Ontvangsten lening IJsland (i.) aflossing	0	– 443	– 291	IXB, art. 2
63	Ontvangsten lening IJsland (ii.) rente	0	0	0	IXB, art. 2
E2. Griekenland
64	Lening Griekenland	1.248	1.946	5	IXB, art. 4
65	Vordering Griekenland	1.248	3.194	3.198	Saldibalans
66	Ontvangsten lening Griekenland (i.) aflossing	0	0	0	IXB, art. 4
67	Ontvangsten lening Griekenland (ii.) rente & servicefee	– 30	– 115	– 41	IXB, art. 4
68	Uitkering rente aan Griekenland			13	IXB, art. 4
Δ Staatsschuld 2012 (nr. 57+58+62+63+64+66+67+68)		2.653	1.388	– 314
F. Overige gevolgen
69	Uitvoeringskosten en inhuur externen	62	3	1	IXB, art. 3
70	Terug te vorderen uitvoeringskosten inhuur externen	3	0	0	Saldibalans
71	Ontvangen uitvoeringskosten externen	– 19	– 5	– 0,5	IXB, art. 3
Δ Staatsschuld			– 5.458	– 138
Staatsschuld cumulatief voor renteberekening		38.634	33.176	33.038
Berekende rente over gemiddelde staatsschuld4			1.280	1.160

A. Verwerving Fortis/RFS/AA

ABN AMRO heeft in 2012 een interimdividend uitgekeerd van € 50 mln. ASR heeft over 2011 een dividend uitgekeerd van € 71 mln., dat in 2012 is betaald.

B. Kapitaalverstrekkingsfaciliteit (20 mld.)

De Staat en ING hebben met de Europese Commissie een akkoord bereikt over de herstructureringsmaatregelen die ING moet uitvoeren en de terugbetaling van de nog uitstaande core tier 1 securities ter waarde van € 3 mld. ING zal deze core tier 1 securities aflossen door een betaling van in totaal € 4,5 mld. verspreid over de periode 2012–2015, in tranches van € 1,125 mld. per jaar. De betaling van de eerste tranche heeft op 26 november 2012 plaatsgevonden.

In het kader van de onteigening van SNS Reaal N.V. (februari 2013) zijn de in bezit zijnde core tier 1 securities, met een aanschafwaarde waarde van € 565 mln. gewaardeerd op nul.2

C. Back-up faciliteit ING

In 2009 is de Staat een Illiquid Assets Back-up Facility (IABF) overeengekomen met ING. Als gevolg daarvan is er voor de Staat een meerjarenbetalingsverplichting aan ING ontstaan. De saldibalans vermeldt de resterende meerjarenbetalingsverplichting uit hoofde van de IABF. De verplichting is verder gedaald in 2012. De meerjarenverplichting ultimo 2012 (€ 7,7 mld.) bestaat uit de gegarandeerde waarde ultimo 2012 (€ 7,5 mld.) plus een verplichting van de Staat aan ING die begin 2013 is voldaan, maar betrekking heeft op december 2012 (€ 0,2 mld.). De meerjarenverplichting luidt in US dollars en is omgerekend naar euro met de ECB referentie koers per ultimo jaar. Op de saldibalans staat tevens de omvang van de Alt-A portefeuille waaruit de Staat kasstromen ontvangt. Het vermelde bedrag per ultimo 2012 is € 11,1 mld.

D1. Garantiefaciliteit bancaire leningen (€ 200 mld.)

D2. Stabiliteitsmechanisme

Met het oog op de financiële stabiliteit van de eurozone heeft de Eurogroep op 30 maart 2012 besloten om de gezamenlijke leencapaciteit van het EFSF en het ESM op te hogen (zogenaamde firewall3). De gezamenlijke leencapaciteit van het EFSF en het ESM is € 700 mld., in plaats van € 500 mld. Dit gecombineerd met het eerder aangegane programma uit het EFSM van € 49 mld. en de bilaterale leningen aan Griekenland van € 53 mld. is een Europese firewall beschikbaar van circa € 800 mld.

In 2012 zijn er geen nieuwe bilaterale leningen onder de Greek Loan Facility (GLF) meer verstrekt. In juli 2011 was reeds besloten om de nog niet uitgekeerde leningen uit de Greek Loan Facility over te hevelen naar het EFSF. Er heeft begin 2012 consolidatie plaatsgevonden van de zes verstrekte bilaterale leningen tot één lening van € 52,9 mld. Het totale Nederlandse aandeel in de GLF is € 3,2 mld.

Steun aan lidstaten exclusief Griekenland

In juni 2012 heeft Spanje een aanvraag gedaan voor steun van het EFSF/ESM voor bankenherstructurering en herkapitalisatie. Tijdens de Eurozone Top van 29 juni 2012 is overeengekomen dat de steun aan de Spaanse banken verstrekt zal worden door het EFSF, totdat het ESM in werking is getreden. Voor het programma is maximaal € 100 mld. beschikbaar gesteld. Eind november 2012 is het steunprogramma ten behoeve van de Spaanse bankensector overgeheveld van het EFSF naar het ESM en in december 2012 is de eerste tranche uit het ESM van € 39,5 mld. uitgekeerd aan Spanje.

Cyprus heeft in juni 2012 een aanvraag gedaan voor financiële steun bij de voorzitter van de Eurogroep. Sindsdien zijn er verschillende missies van de Trojka (IMF, ECB, Europese Commissie) naar Cyprus geweest om de stand van zaken op te nemen. Op 25 maart 2013 is er een akkoord gesloten over het leningenprogramma.

Onderstaand een overzicht van de stand van de uitgekeerde leningen door het EFSF, EFSM, ESM en het IMF aan Ierland, Portugal, Griekenland en Spanje eind 2012.

Tabel: Overzicht uitgekeerde leningen1 (x € mld.)

Griekenland 1	Totaal leningen	Uitgekeerd eind 2012
Bilaterale leningen	52,9	52,9
IMF	20,1	20,1
Ierland	Totaal leningen	Uitgekeerd eind 2012
EFSF	17,7	12
EFSM	22,5	21,7
IMF	22,5	19,4
Bilaterale leningen VK, DK, ZW	4,7	2,2
Portugal	Totaal leningen	Uitgekeerd eind 2012
EFSF	26	18,2
EFSM	26	22,1
IMF	26	21,1
Griekenland 2	Totaal leningen	Uitgekeerd eind 2012
EFSF	144,6	108,2
IMF	28	1,6
Spanje	Totaal leningen	Uitgekeerd eind 2012
ESM	100	39,5

E1. IJsland

In 2008 is de Landsbanki failliet verklaard. Aansluitend op het faillissement van Landsbanki stelde de Nederlandse Staat rekeninghouders van Icesave destijds schadeloos. Hierbij werden tegoeden die onder het IJslandse DGS vallen, ofwel de eerste tranche tot aan € 20.887 door de Nederlandse Staat voorgeschoten. Daarnaast werd ook het eigen risico op de tweede tranche (10%) en de verhoging van het Nederlandse DGS tot aan € 100.000 («de topping up») uitgekeerd. In totaal keerde de Staat rekeninghouders een bedrag uit van € 1.428 mln.. Na de ontvangst vanuit de Landsbanki-boedel bedraagt de vordering op IJsland nog € 770 mln.

E2. Griekenland

Tijdens de Eurogroep van 12 maart 2012 hebben de ministers van Financiën, de Europese Commissie, de ECB en het IMF een akkoord bereikt over het nieuwe leningenprogramma aan Griekenland (zie Kamerbrief Nieuwe leningenprogramma Griekenland)6. Het nieuwe leningenprogramma bestaat uit leningen van het IMF en het EFSF. Het EFSF zal in de programmaperiode 2012–2014 circa € 145 mld. bijdragen, dit is inclusief het overgehevelde deel van het bilaterale leningenprogramma van de euro-lidstaten (GLF). Het IMF draagt binnen de programmaperiode 2012–2014 circa € 19,8 mld. bij aan de financieringsbehoefte en circa € 8 mld. daarna. Ook is in maart door de Eurogroep overeenstemming bereikt om de rente die Griekenland betaalt op de bilaterale leningen (GLF) te verlagen met 50 basispunten. De politieke impasse als gevolg van de twee verkiezingen in het voorjaar van 2012 hebben gezorgd voor een vertraging in de implementatie van de voorwaarden uit het nieuwe leningenprogramma. Dit in combinatie met de verslechterende economische ontwikkelingen heeft er toe geleid dat zowel de schuldhoudbaarheid uit zicht was en er een financieringsgat in de programmaperiode was ontstaan.

In december 2012 heeft de Eurogroep vervolgens overeenstemming bereikt over een pakket aan maatregelen voor Griekenland waarmee het financieringsgat gedicht en de schuldhoudbaarheid hersteld wordt. In dit akkoord wordt van alle betrokken partijen een bijdrage gevraagd om de schuldhoudbaarheid te herstellen (zie verslag Ecofin Raad en Eurogroep 12–13 december7 en verslag Eurogroep 26 november8). Griekenland is met een omvangrijk pakket aan consolidatiemaatregelen en structurele hervormingen gekomen en zal aan doelstellingen moeten voldoen. Vervolgens is er opnieuw een bijdrage gevraagd aan de private sector middels een zogenaamde schuldterugkoop. Ook zien de lidstaten van de eurozone af van een deel van de voordelen voor de lidstaten van het Griekse leningenpakket. De Eurogroep is overeengekomen dat Griekenland de rentebetalingen aan het EFSF uitstelt met 10 jaar, dat het EFSF de guarantee fee niet meer in rekening brengt aan Griekenland, een verdere renteverlaging op de bilaterale leningen onder de Greek Loan Facility van 100 basispunten en zijn de looptijden van deze bilaterale leningen en van de EFSF-leningen verlengd met 15 jaar. Tenslotte heeft de Eurogroep besloten dat de lidstaten van de eurozone de inkomsten uit de Griekse staatsobligaties die voortvloeien uit het Securities Market Programme van de ECB vanaf budgetjaar 2013 door zullen geven aan Griekenland. Het verlagen van de rentemarge op de bilaterale leningen aan Griekenland (GLF) en het doorgeven van de SMP-inkomsten aan Griekenland hebben gevolgen voor de Nederlandse begroting. De renteverlaging op de EFSF-leningen (afschaffen guarantee fee), het uitstellen van de rentebetalingen aan het EFSF en het verlengen van de looptijden van de bilaterale leningen en de EFSF-leningen hebben geen direct effect op de Nederlandse begroting. Wel betekent het verlengen van de looptijden van de EFSF-leningen dat lidstaten langer garant staan voor de leningen aan Griekenland.

3.2 Verantwoording beleidsprioriteiten

In de ontwerpbegroting IXB 2012 zijn de beleidsprioriteiten van het kabinet op het terrein van het ministerie van Financiën voor 2012 gepresenteerd. In deze paragraaf is een tabel met toelichting opgenomen met daarin de prestaties die in 2012 zijn behaald.

Tabel beleidsprioriteiten

	Beleidsprioriteit	Hoofddoelstelling	Prestaties in 2012	Hoofddoelstelling behaald
	IXB
1	Houdbare financiering van beleidsprioriteiten	Het terugdringen van het overheidstekort en de overheidsschuld. Handhaven van de begrotingsregels	Het tekort is ten opzichte van 2011 verbeterd; de schuld is daarentegen ten opzichte van 2011 verder verslechterd. De begrotingsregels zijn gehandhaafd.	Deels
2	Sobere en effectieve EU-begroting	Begroting waarbij de afdrachten evenwichtiger en transparanter worden verdeeld.	Een beperkte stijging van de begroting mede dankzij de Nederlandse inzet.	Grotendeels
3	Centralisatie auditdiensten: op weg naar één auditdienst voor het Rijk	Eén effectieve en efficiënte Auditdienst.	Alle beoogde departementen die zouden aansluiten, zijn ook aangesloten.	Ja
4	Re-regulering van de financiële sector	Maatregelen die bevorderen dat activiteiten van financiële instellingen zich richten op het leveren van betrouwbare dienstverlening aan burgers en bedrijven.	Mede met het oog op de hoofddoelstelling is het Actieplan financiële sector opgesteld en naar de Kamer gestuurd. Deze is gerealiseerd, met uitzondering van MiFID (Markets in Financial Instruments Directive) waarover in Europa nog wordt onderhandeld (zie toelichting).	Grotendeels
5	Financieel beheer interventies financiële sector	Substantiële reductie van de belangen in de financiële sector waarbij gestreefd wordt naar het volledig terug verdienen van de publieke middelen.	Bij de meeste belangen is in 2012 voortgang geboekt met een verantwoorde exit. Belangrijke uitzondering betreft SNS.	Deels
6	Herstellen en bewaken stabiliteit eurozone	De Europese schuldencrisis heeft aanleiding gegeven tot wijziging en uitbreiding van afspraken omtrent economische beleidscoördinatie (o.a. versterkt Stabiliteits- en Groeipact).	In 2012 zijn de onderhandelingen voor het «two pack» in ver gevorderd stadium en de Nederlandse inzet voor de van Rompuy werkgroep is geformuleerd. Als sluitstuk van versterkte economische beleidscoördinatie in de Eurozone, kunnen de Europese noodmechanismen financiële steun verstrekken aan landen in nood onder strikte beleidscondities, in samenwerking met het IMF.	Deels
7	Fiscale Agenda	Een eenvoudiger, meer solide en fraudebestendiger belastingstelsel en tegelijkertijd het terugdringen van de administratieve lasten.	Een groot deel van de doelstellingen uit de Fiscale Agenda is inmiddels gerealiseerd. De Fiscale Agenda blijft waar mogelijk leidraad voor toekomstig beleid. Zodra daartoe de mogelijkheid bestaat zal de realisering van deze doelstellingen (opnieuw) worden opgepakt.	Grotendeels
8	Digitale dienstverlening	Digitalisering is vanuit een oogpunt van eigentijdse en klantgerichte dienstverlening als van uit efficiency een speerpunt in het beleid.	Zichtbare ontwikkelingen zijn de Vooraf Ingevulde Aangifte (VIA) en de Versnelling Definitieve Aanslag (VDA). Andere ontwikkelingen zijn nog in de proeffase.	Ja
9	Fraudebestrijding	Belastingplichtigen moeten er op kunnen vertrouwen dat de overheid al het mogelijke doet iedereen aan zijn fiscale verplichtingen te laten voldoen	Resultaten zijn geboekt bij de aanpak van systeemfraude, onbekend buitenlands vermogen en carrouselfraude.	Ja
10	Verantwoord begroten	Een begrotingspresentatie die inzichtelijk maakt op welke resultaten een minister nu daadwerkelijk is aan te spreken en hoe het geld daartoe wordt ingezet.	Voor een deel zijn de begrotingstukken in 2012 overgegaan op Verantwoord Begroten. In 2013 wordt de invoering ervan afgerond.	Ja

Toelichting beleidsprioriteiten IXB

1. Houdbare financiering van beleidsprioriteiten

Het lichte herstel van de Nederlandse economie in 2010 en 2011 heeft zich afgelopen jaar niet doorgezet. In 2012 werd Nederland voor een derde keer in korte tijd geconfronteerd met economische krimp. Dit heeft een fikse weerslag op de overheidsfinanciën. Ten opzichte van 2011 is het EMU-saldo in 2012 weliswaar (licht) verbeterd, maar het EMU-saldo is met – 4,1 procent bbp in 2012 wel aanzienlijk achtergebleven bij het verwachte EMU-saldo van – 2,9 procent bbp ten tijde van de Miljoenennota 2012. De EMU-schuld is in 2012 uitgekomen op 71,2 procent bbp, dus ook de schuld is ten opzichte van de raming bij Miljoenennota 2012 (65 procent bbp) behoorlijk verslechterd.

Beleidsmatige conclusie

Het jaar 2012 werd gekenmerkt door een kabinetswisseling. De verslechtering van de Nederlandse economie heeft eraan bijgedragen dat de door het kabinet gestelde budgettaire doelstellingen slechts deels zijn gehaald. De budgettaire kaders zijn gehandhaafd, maar het is niet gelukt om reeds in 2012 een tekort te realiseren dat voldoet aan de eisen uit het Stabiliteit- en Groeipact. Daarentegen wordt het houdbaarheidstekort sterk geredresseerd door de maatregelen waartoe in 2012 is besloten in zowel het begrotings- als het regeerakkoord.

2. Sobere en effectieve EU-begroting

De minister van Financiën heeft zich in 2012 ingezet voor een sobere en effectieve EU-begroting. Mede dankzij de inspanningen van de minister van Financiën is de oorspronkelijke EU-begroting 2012 bevroren met slechts een beperkte inflatiecorrectie (+1,9%). Deze inzet heeft niet kunnen voorkomen dat de Europese Raad in 2012 alsnog een forse aanvullende begroting heeft aangenomen. Alleen Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Zweden stemden tegen. De minister van Financiën heeft eveneens actief tegen een sterke stijging van de begroting 2013 gepleit. De Europese Commissie wilde deze laten stijgen met 6,9% ten opzichte van de oorspronkelijke begroting 2012. Mede dankzij de inspanningen van de minister van Financiën is dit percentage fors naar beneden gebracht, naar +2,9%. Dit bleef nog onvoldoende voor de minister van Financiën om te kunnen instemmen. Tezamen met de minister president en de minister van Buitenlandse Zaken, heeft de minister van Financiën zich in 2012 ook ingezet voor een voor Nederland gunstige afronding van de onderhandelingen over het Meerjarig Financieel Kader, te weten een substantiële vermindering van de afdrachten en een moderne begroting. De onderhandelingen hebben in 2012 niet tot een akkoord geleid. De gezamenlijke inzet van de minister president, de minister van Financiën en de minister van Buitenlandse Zaken heeft wel een goede basis gecreëerd voor een voor Nederland gunstige afronding in 2013. Tijdens de Europese Raad van 7/8 februari jl. is dankzij deze inzet dan ook alsnog een akkoord bereikt. Nederland heeft daarin wederom een korting op de afdrachten weten te bedingen van ruim € 1 mld. Ook hebben de budgetten voor onderzoek en innovatie aan relatief belang gewonnen ten opzichte van de klassieke posten als landbouw- en cohesiebeleid. Voor een compleet overzicht van de resultaten wordt verwezen naar de Kamerbrieven.

Beleidsmatige conclusie

Mede dankzij de gedane inspanningen is de groei van de EU-begroting 2012 en 2013 binnen de perken gebleven en is een goede basis gecreëerd voor een sobere en effectieve EU-begroting voor de jaren 2014–2020.

3. Centralisatie auditdiensten: Op weg naar één auditdienst voor het Rijk

Met de start op 1 mei 2012 van de Auditdienst Rijk (ADR) is de verdere centralisatie van de auditfunctie een feit. De ADR heeft de krachten gebundeld van de auditdiensten van de ministeries van Buitenlandse Zaken, EL&I9, I&M, OCW, SZW en de Rijksauditdienst (Financiën). In de loop van 2013 gaan ook de auditdiensten van het ministerie van Veiligheid en Justitie en het ministerie van Defensie over naar de ADR.

Beleidsmatige conclusie

Door centralisatie van de auditfunctie kunnen de ministeries op een efficiëntere wijze worden gecontroleerd en wordt een bijdrage geleverd aan een kleinere en efficiëntere rijksdienst.

4. Re-regulering van de financiële sector

Activiteiten van financiële instellingen dienen zich te richten op het leveren van betrouwbare dienstverlening aan burgers en bedrijven. Mede met het oog daarop is in 2011 het Actieplan financiële sector opgesteld en naar de Kamer gestuurd10. Het Actieplan financiële sector behelst voor een belangrijk deel de uitvoering van aanbevelingen van de Tijdelijke Commissie Onderzoek Financieel Stelsel (TCOFS) van de Tweede Kamer. In 2012 is tweemaal gerapporteerd over de voortgang van de verschillende acties van het Actieplan en de aanbevelingen van de TCOFS11.

Beleidsmatige conclusie

5. Financieel beheer interventies financiële sector

Als gevolg van de kredietcrisis heeft de Staat steun verleend aan ING en SNS12 door middel van Core Tier 1 securities. Deze securities zijn destijds door de instellingen uitgegeven om hun kapitaalpositie te versterken. De minister van Financiën heeft in 2012 met ING afgesproken dat het nog openstaande deel van de Core Tier 1 securities zal worden afgelost. Dit zal geschieden door betalingen van ING van in totaal € 4,5 mld. verspreid over de periode 2012–2015 in tranches van € 1,125 mld. per jaar. In 2012 heeft ING de eerste tranche van € 1,125 mld. betaald.

Het onderzoek naar mogelijke verplichtingen met betrekking tot de overdracht van RFS Holdings B.V. aan de Stichting Administratiekantoor Beheer Financiële Instellingen (NLFI) is in 2012 afgerond. Daarom heeft het ministerie van Financiën de aandelen in RFS Holdings B.V. overgedragen aan NLFI tegen uitgifte van certificaten in het kapitaal van de onderneming. Daarnaast heeft de tijdelijke deelneming ABN AMRO in 2012 een schikking getroffen met Ageas (het voormalige Fortis België) en de Staat over een aantal geschillen die tussen de Staat en Ageas zijn ontstaan bij de verwerving door de Staat van de Nederlandse onderdelen van Fortis en ABN AMRO. Het gaat hierbij om de verrekening van financiële instrumenten (mandatory convertible securities, financieringsprefs van Fortis Capital Company), een bij de verkoop afgegeven vermogensgarantie en over niet-geleverde preferente aandelen in Fortis Bank Nederland (Holding) N.V.. Middels het treffen van de schikking is er een einde gekomen aan alle nog uitstaande geschillen tussen de Nederlandse Staat en Ageas over de overname van de Nederlandse activiteiten van de voormalige Fortis-groep door de Nederlandse Staat op 3 oktober 2008.

Beleidsmatige conclusie

De belangen in de financiële sector die ten tijde van het begin van de financiële crisis zijn ontstaan zijn gereduceerd. De Staat heeft wel begin 2013 SNS genationaliseerd.

6. Herstellen en bewaken stabiliteit eurozone

In 2012 was het herstellen en bewaken van de financiële stabiliteit van de eurozone een topprioriteit. De Europese schuldencrisis heeft aanleiding gegeven tot wijziging en uitbreiding van afspraken omtrent economische beleidscoördinatie (o.a. versterkt Stabiliteits- en Groeipact). Het huidige kabinet heeft op 30 november een visie op de toekomst van de EMU naar de Kamer gestuurd, die voortbouwt op de EMU-visie van het vorige kabinet. De brief met daarin de visie van het kabinet op de toekomst van de EMU/EU gaat in op stappen die wat het kabinet betreft van belang zijn voor de toekomst van de EMU/EU. Dit zijn voor een belangrijk deel stappen waarvan de implementatie verder gaat dan het lopende jaar en dat een proces van meerdere jaren zal bestrijken en aandacht zal vragen (voor sommige beleidswensen in deze visie is ook unanimiteit onder de lidstaten noodzakelijk om deze uit te kunnen voeren).

In 2012 is Griekenland een nieuwe leningenprogramma met het EFSF en IMF overeengekomen. Het EFSF zal in de programmaperiode 2012–2014 circa € 145 mld. bijdragen, dit is inclusief het overgehevelde deel van het bilaterale leningenprogramma van de euro-lidstaten (GLF). In juni 2012 heeft Spanje een aanvraag gedaan voor steun van het EFSF/ESM voor bankenherstructurering en herkapitalisatie. Spanje heeft in 2012 in totaal € 39,5 mld. aan steun ontvangen vanuit het ESM. Daarnaast heeft Cyprus in juni 2012 een aanvraag gedaan voor financiële steun bij de voorzitter van de Eurogroep. Op 25 maart 2013 is er een akkoord gesloten over het leningenprogramma.

Beleidsmatige conclusie

Geen afwijking van de planning, echter volledige realisatie conform visiebrief van het huidige kabinet was eind 2012 niet gerealiseerd.

7. Fiscale Agenda

In 2012 heeft bij de voorbereiding en totstandkoming van de fiscale wetgeving de nadruk gelegen op het op orde brengen van de overheidsfinanciën, met name het bijdragen aan het terugdringen van het EMU-tekort tot (minder dan) 3%. Hierdoor is bijvoorbeeld het aantal kleine belastingen, waarvan in een eerder stadium was voorzien dat deze zouden worden afgeschaft, beperkt. Een voorbeeld is het voornemen uit de Fiscale Agenda om de belasting op alcoholvrije dranken af te schaffen. De opbrengst als gevolg van het handhaven van die belasting draagt bij aan het terugdringen van het EMU-tekort. Desondanks is een groot deel van de voor 2012 voorgenomen maatregelen gerealiseerd door middel van afgeronde en aanvaarde wetgeving die deels al in 2012 in werking is getreden en deels in 2013. Waar mogelijk zal de realisering van de doelstellingen uit de Fiscale Agenda prioriteit blijven houden. Ook zal bij de vaststelling van nieuw beleid worden getoetst of dit beleid of de uitwerking daarvan zich verhouden tot de doelstellingen die zijn verwoord in de Fiscale Agenda.

Beleidsmatige conclusie

Een groot deel van de doelstellingen uit de Fiscale Agenda is inmiddels gerealiseerd. De Fiscale Agenda blijft waar mogelijk leidraad voor toekomstig beleid. Zodra daartoe de mogelijkheid bestaat zal de realisering van deze doelstellingen (opnieuw) worden opgepakt.

8. Digitale dienstverlening

Beleidsmatige conclusie

De doelstellingen voor 2012 zijn nagenoeg volledig gerealiseerd. De ontwikkeling van digitale dienstverlening is een proces dat meerdere jaren vergt. Een aantal ontwikkelingen was in 2012 al concreet zichtbaar, zoals VIA en VDA, andere bevinden zich nog in de proeffase. De voor 2012 beoogde pilots met www.mijnbelastingdienst.nl vinden in 2013 plaats.

9. Fraudebestrijding

Beleidsmatige conclusie

Op de verschillende fraudeterreinen zijn concrete resultaten geboekt. Door de intensieve samenwerking binnen de Belastingdienst en met andere handhavingorganisaties worden fraudesituaties eerder ontdekt en ook voorkomen.

10. Verantwoord Begroten

Beleidsmatige conclusie

Verantwoord begroten stelt de Kamer uiteindelijk beter in staat om te bepalen op welke resultaten een minister nu daadwerkelijk is aan te spreken en biedt meer financiële informatie ten behoeve van het uitoefenen van het budgetrecht van de Kamer.

Realisatie beleidsdoorlichtingen

		Realisatie			Toelichting
Artikel		2010	2011	2012
1. Belastingen
Het genereren van inkomsten voor de financiering van overheidsbeleid. Solide, eenvoudige en fraudebestendige fiscale wet- en regelgeving is hiervoor de basis. Doeltreffende en doelmatige uitvoering van die wet- en regelgeving zorgen er voor dat burgers en bedrijven bereid zijn hun wettelijke verplichtingen ten aanzien van de Belastingdienst na te komen (compliance).		v			Kamerstukken II 2010/2011, 31 066, nr. 98
2. Financiële Markten
Randvoorwaarden te creëren die een integer en stabiel systeem bevorderen en er toe bijdragen dat de activiteiten van financiële instellingen gericht zijn op het leveren van betrouwbare dienstverlening aan burgers en bedrijven			v		Kamerstukken II 2010/2011, 32 013, nr. 16
3. Financieringen
Optimaal financieel resultaat bij de realisatie van publieke doelen bij investeren in en verwerven, afstoten en beheren van de financiële en materiële activa van de Staat.				v	«samengevoegd» met het IBO-onderzoek
4. Internationale Financiële Betrekkingen
Een bijdrage leveren aan een gezond en welvarend Europa en een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling.		v			Kamerstukken 2009/2010, 31 935, nr. 5
5. Export Krediet Verzekering 1
Het bieden van mogelijkheden voor verzekering van betalingsrisico’s die zijn verbonden aan export en investeringen in het buitenland, in aanvulling op de markt, en het creëren en handhaven van een gelijkwaardig speelveld voor bedrijven op dit vlak.
6. BTW-compensatiefonds
Gemeenten, provincies en Wgr-plusregio’s hebben de mogelijkheid om een evenwichtige keuze te maken tussen in- en uitbesteding. De btw speelt hierin geen rol.		v			Kamerstukken II 2009/10, 31 935, nr. 7
7. Beheer Materiële Activa
Een optimaal financieel resultaat bij het verwerven, beheren, ontwikkelen en afstoten van materiële activa van/voor het Rijk ten behoeve van de realisatie van rijksdoelstellingen.		v		v	Verschoven naar eerste kwartaal 2013
8. Centraal apparaatsartikel
•	Financieel en Economisch beleid van de overheid	v			Kamerstukken II 2009/10, 31 123. nr. 52, bijlage 59 6922
•	Projectdirectie Vastgoed		v		Uitvoeringsprogramma Compacte Rijksdienst

Toelichting:

3. Financieringen

Voor het jaar 2012 stonden in de begroting een tweetal beleidsdoorlichtingen gepland. De beleidsdoorlichting voor de Staatdeelnemingen (art. 3) is vanwege de samenloop met het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) «samengevoegd». De resultaten hiervan worden, naar verwachting, in het voorjaar naar de Kamer gestuurd.

7. Beheer Materiële Activa

In verband met de bij artikel 7 geschetste ontwikkelingen is besloten om de in de begrotingen voor 2012 en 2013 genoemde doorlichting m.b.t. «een optimaal financieel resultaat bij het verwerven, beheren, ontwikkelen en afstoten van materiële activa van/voor het Rijk ten behoeve van de realisatie van rijksdoelstellingen» voorlopig aan te houden.

De in de begroting 2011, het begrotingsjaarverslag 2011 en de begroting 2013 genoemde doorlichting m.b.t. het «efficiënt beheren en vervreemden van onroerende zaken van het rijk» gaat feitelijk op in de hierboven genoemde doorlichting met betrekking tot «een optimaal financieel resultaat bij het verwerven, beheren, ontwikkelen en afstoten van materiële activa van/voor het Rijk ten behoeve van de realisatie van rijksdoelstellingen» en komt daarom (als aparte doorlichting) te vervallen.

4. BELEIDSARTIKELEN

4.1 Belastingen

A: Algemene doelstelling

Het genereren van inkomsten voor de financiering van overheidsbeleid. Solide, eenvoudige en fraudebestendige fiscale wet- en regelgeving is hiervoor de basis. Doeltreffende en doelmatige uitvoering van die wet- en regelgeving zorgen er voor dat burgers en bedrijven bereid zijn hun wettelijke verplichtingen ten aanzien van de Belastingdienst na te komen (compliance).

B: Rol en verantwoordelijkheid

C: Beleidsconclusies

De Belastingdienst richt zich op het vergroten van de mate van zekerheid over de belastingontvangsten en het terugbrengen van de nalevingstekorten. De Belastingdienst werkt vanuit handhavingsregie. Dit is het bewust kiezen welke instrumenten in welke combinatie en met welke diepgang, worden ingezet om in een bepaalde situatie verbetering in het nalevinggedrag te bereiken dan wel goed gedrag te ondersteunen. Een subjectgerichte aanpak, gericht op het beïnvloeden van het gedrag van (groepen van) belastingplichtigen staat daarbij steeds meer voorop. De Belastingdienst bevordert compliance door goede dienstverlening te leveren, adequaat toezicht uit te oefenen, massale processen efficiënt en soepel uit te voeren en zo nodig naleving strafrechtelijk af te dwingen. Compliance wordt afgemeten aan de mate waarin burgers en bedrijven tijdig, juist en volledig aangifte doen en tijdig betalen. Bij gelegenheid van de behandeling van het Belastingplan 2013 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de meest recente stand van deze indicatoren18.

Externe factoren zijn de economische ontwikkelingen, de complexiteit van de (fiscale) wet- en regelgeving, Europese en internationale samenwerking en de autonome ontwikkeling van het werkpakket van de Belastingdienst. Deze worden toegelicht in de Miljoenennota.

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

Kengetal (in percentage)	0-meting 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012
Belastingontduiking is onaanvaardbaar	92	93	93	93
Zelf belasting ontduiken is uitgesloten	87	90	88	88
Belasting betalen betekent iets bijdragen	31	35	34	37
Ervaren kans op ontdekking	86	86	84	81

Toelichting

De mate van compliance wordt jaarlijks getoetst door middel van een set enquêtevragen aan burgers en bedrijven in de Fiscale Monitor. Dit is een onderzoek naar een breed scala van onderwerpen onder de doelgroepen particulieren, toeslaggerechtigden, ondernemers, douaneklanten, fiscaal dienstverleners en de toeslagen intermediairs. De belastingmoraal is gemeten door middel van het voorleggen van een aantal stellingen, waarbij gevraagd is in hoeverre men het ermee eens of oneens is. De stellingen zijn samengevoegd tot een index. Een hogere score betekent een sterkere belastingmoraal. Ten opzichte van 2010 en 2011 is deze index in 2012 licht toegenomen (van 3,9 naar 4,0) op een schaal van 1 tot 5, waarbij intermediairs voor toeslagen het hoogst scoren (4,3) en particulieren en toeslaggerechtigden het laagst (3,7). De ervaren kans op ontdekking op belastingfraude scoort ten opzichte van voorgaande jaren iets lager. Ondernemingen schatten de pakkans het grootst (85%), gevolgd door toeslagen intermediairs (83%). Fiscaal adviseurs, die de vragen met het oog op particuliere belastingplichtigen beantwoord hebben, veronderstellen de kans op ontdekking het kleinst (69%).

D: Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Beleidsartikel 1 Belastingen
Bedragen x € 1.000

Algemene beleidsdoelstelling: Het genereren van inkomsten voor de financiering van overheidsbeleid. Solide, eenvoudige en fraudebestendige fiscale wet- en regelgeving is hiervoor de basis. Doeltreffende en doelmatige uitvoering van die wet- en regelgeving zorgen er voor dat burgers en bedrijven bereid zijn hun wettelijke verplichtingen ten aanzien van de Belastingdienst na te komen (compliance).	Realisatie					Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen	3.652.322	3.868.142	3.346.024	3.528.988	3.357.051	3.544.852	– 187.801
Uitgaven	3.572.425	3.759.696	3.414.784	3.394.668	3.268.814	3.544.852	– 276.038
(1) Programma-uitgaven	677.939	853.033	470.975	592.293	445.016	766.244	– 321.228
waarvan:
Rente
Heffing- en invorderingsrente	615.078	843.823	466.035	587.867	440.182	760.530	– 320.348
Bekostiging					4.834	5.714	– 880
Proceskosten					3.872	3.536	336
Overige programma-uitgaven	62.861	9.210	4.940	4.427	962	2.178	– 1.216
(2) Apparaatsuitgaven	2.894.486	2.906.663	2.943.809	2.802.374	2.823.798	2.778.608	45.190
Personele uitgaven					2.063.064	2.026.257	36.807
waarvan: Eigen Personeel					1.877.434	1.904.682	– 27.248
waarvan: Inhuur externen					185.630	121.575	64.055
Materiële uitgaven					760.734	752.351	8.383
waarvan: ICT					232.263	165.517	66.746
waarvan: Bijdraage SSO's					222.993	195.611	27.382
Ontvangsten	119.560.914	104.564.951	112.796.839	109.815.639	105.863.956	118.134.875	– 12.270.919
(3) Programma-ontvangsten					105.838.010	118.124.903	– 12.286.893
waarvan:
Belastingontvangsten	118.263.240	103.304.531	111.828.592	108.883.363	105.037.894	117.065.150	– 12.027.256
Rente
Heffing- en invorderingsrente	919.902	867.065	580.676	511.029	432.004	740.000	– 307.996
Boetes en schikkingen
Overige programma-ontvangsten	343.038	360.794	359.297	394.396	168.749	132.477	36.272
Bekostiging
Kosten vervolging					199.363	187.276	12.087
(4) Apparaatsontvangsten	34.734	32.561	28.274	26.851	25.946	9.972	15.974

Verplichtingen (– € 188 mln.)

Er zijn minder meerjarige verplichtingen aangegaan dan oorspronkelijk geraamd, deels heeft dit ook te maken met lagere uitgaven (zie hieronder).

Uitgaven (– € 276 mln.)

Uitgaven Heffings- en invorderingsrente (– € 320 mln.)

Apparaatsuitgaven Belastingdienst (+ € 45 mln.)

Bij suppletoire begrotingen in 2012 heeft per saldo een mutatie in de apparaatuitgaven plaatsgevonden van + € 32,8 mln. Dit betreft een saldo van desaldering met de apparaatsontvangsten (+ € 10 mln.), dekking voor uitvoeringskosten van fiscale wet- en regelgeving (+ € 18 mln.), compensatie voor ABP-premiestijging (+ € 15 mln.), ontvangen loon- en prijsbijstelling (+ € 30 mln.), een aantal overboekingen en technische mutaties (+ € 14,8 mln.) en een tweetal kasschuiven (per saldo – € 55 mln.) o.a. voor noodzakelijke uitgaven (zoals investeringen in detectiesystemen t.b.v. douanecontroles) die in 2013 in plaats van in 2012 zullen worden gerealiseerd. Het verschil van € 12,4 mln. wordt verklaard door hogere uitgaven waar hogere ontvangsten tegenover staan.

Ontvangsten (– € 12.271 mln.)

Belastingontvangsten (– € 12.027 mln.)

Voor een toelichting op de belastingontvangsten wordt verwezen naar het Financieel Jaarverslag van het Rijk.

Ontvangsten Heffings- en invorderingsrente (– € 308 mln.)

In 2012 is de oorspronkelijke raming m.b.t. de ontvangsten uit heffings- en invorderingsrente tweemaal (bij 1ste en 2de suppletoire begroting) neerwaarts bijgesteld op basis van de realisatie over 2011 en de structurele lage rentestand. De ontvangsten zijn neerwaarts bijgesteld met € 250 mln. en € 120 mln. Eind 2012 bleek ten opzichte van de aangepaste ontvangstenraming uiteindelijk een meevaller te zijn ontstaan van € 62 mln. Dit als gevolg van het vaststellen van de definitieve verdeelsleutels (en bijbehorende verrekening met de sociale fondsen).

Boetes en schikkingen (+ € 36 mln.)

Bij 2de suppletoire begroting 2012 is de raming reeds bijgesteld met + € 17 mln. Uiteindelijk laat de realisatie alsnog een meevaller zien van € 19,3 mln. Hogere ontvangsten zijn het gevolg van het vaststellen van de definitieve verdeelsleutels (en bijbehorende verrekening met de sociale fondsen) en hoger dan oorspronkelijk geraamde opbrengsten als gevolg van controles op het Eurovignet (vrachtwagens).

Kosten vervolging (+ € 12 mln.)

Bij 2de suppletoire begroting werd nog uitgegaan van een kleine tegenvaller en is de oorspronkelijke raming met € 2 mln. neerwaarts bijgesteld. Ten opzichte van de aangepaste raming is de realisatie € 14,1 mln. hoger uitgevallen. Dit is met name veroorzaakt door een toename van het aantal betekende dwangbevelen.

Apparaatsontvangsten (+ € 16 mln.)

De apparaatsontvangsten vloeien voort uit werkzaamheden voor derden. Bij 1ste suppletoire begroting 2012 zijn de apparaatsontvangsten opgehoogd met € 10 mln. Uiteindelijk is de realisatie in 2012 € 16 mln. hoger dan oorspronkelijk begroot. Hiertegenover staan hogere apparaatsuitgaven (zie toelichting apparaatsuitgaven).

E. Toelichting op de instrumenten

Fiscaal beleid en wetgeving

E.1: Genereren van inkomsten – fiscale wet- en regelgeving

Het genereren van inkomsten ten behoeve van uitgaven voor de rijksbegroting, de sociale fondsen en de zorgverzekeringen door middel van het ontwikkelen van solide, eenvoudige en fraudebestendige fiscale wet- en regelgeving die ook in internationale context werkbaar is.

In 2012 heeft bij de voorbereiding en totstandkoming van de fiscale wetgeving de nadruk gelegen op het op orde brengen van de overheidsfinanciën, met name het bijdragen aan het terugdringen van het EMU-tekort tot (minder dan) 3%. Ter uitvoering van het zogenoemde Begrotingsakkoord 2013 en het regeerakkoord VVD-PvdA is fiscale wetgeving voorbereid, ingediend en ook grotendeels aanvaard door beide Kamers der Staten-Generaal. Het merendeel van deze wetgeving heeft nog in 2012 het Staatsblad bereikt.

De fiscale maatregelen uit het Begrotingsakkoord 2013 zijn grotendeels verwerkt in de Wet uitwerking fiscale maatregelen Begrotingsakkoord 2013. Daarbij ging het om een verhoging van het algemeen btw-tarief met 2%-punt met ingang van 1 oktober 2012 en een terugsluis in 2013 (€ 1,5 mld. van de opbrengst) via maatregelen in de inkomsten- en loonbelasting, het kindgebonden budget en de zorgtoeslag. Daarnaast bevatte deze wet een structurele verlaging van het tarief van de overdrachtsbelasting naar 2% en een aantal vergroeningsmaatregelen, waaronder een verhoging van het tarief van de energiebelasting op aardgas, het afschaffen van de vrijstelling van kolenbelasting bij elektriciteitsopwekking en het afschaffen van de zogenoemde rode diesel. Tot slot bevatte deze wet een aantal maatregelen van uiteenlopende aard, zoals het achterwege laten van de inflatiecorrectie voor de inkomstenbelasting en de loonbelasting voor het jaar 2013, de introductie c.q. aanpassing van de werkgeversheffingen hoge lonen en excessieve vertrekvergoedingen, het niet invoeren van de werkbonus, een aanpassing van de aftrek deelnemingsrente (Bosal-arrest), de herinvoering van het verlaagd btw-tarief podiumkunsten en kunstvoorwerpen per 1 juli 2012 en een verhoging van de accijns op bier, wijn en gedistilleerde dranken en sigaretten en rooktabak (shag). De Wet uitwerking fiscale maatregelen Begrotingsakkoord 2013, kent een (positief) budgettair belang van € 364 mln. in 2012, € 5.270 mln. in 2013 en € 4.773 mln. structureel.

Een deel van de in het Begrotingsakkoord 2013 voorziene maatregelen is in separate wetgeving opgenomen. Dit betreft de maatregelen die betrekking hebben op de herziening van de fiscale behandeling van de eigen woning, de introductie van een verhuurderheffing en de herziening van de fiscale behandeling woon-werkverkeer. De Wet herziening van de fiscale behandeling van de eigen woning is in 2012 aanvaard en heeft nog in 2012 het Staatsblad bereikt. Dat geldt echter niet voor de wetsvoorstellen waarin de andere twee maatregelen waren opgenomen. Het wetsvoorstel tot herziening van de fiscale behandeling woon-werkverkeer, waarvan de opbrengst mede diende ter financiering van de verlaging van het tarief van de overdrachtsbelasting, is tijdens de behandeling in de Tweede Kamer ingetrokken. De dekking voor de verlaging van het tarief van de overdrachtsbelasting is naar aanleiding van het zogenoemde deelakkoord begroting 201319 op een andere wijze gerealiseerd. Het wetsvoorstel ter introductie van een verhuurderheffing is in de Eerste Kamer aangehouden in afwachting van een zogenoemde novelle die de werking van de verhuurderheffing beperkt tot het jaar 2013.

Het Begrotingsakkoord 2013 heeft ook geleid tot wijziging van het wetsvoorstel Wet bankenbelasting zoals dat voorlag in de Tweede Kamer op het moment dat het Begrotingsakkoord 2013 tot stand kwam. Dat wetsvoorstel ging oorspronkelijk uit van een structurele opbrengst van € 300 mln. Als gevolg van het Begrotingsakkoord 2013 is het tarief van de belasting zodanig gewijzigd dat met die belasting een structurele opbrengst van € 600 mln. wordt gerealiseerd. De Wet bankenbelasting heeft in juli 2012 het Staatsblad bereikt.

Naast de hiervoor genoemde wetsvoorstellen zijn in 2012 nog verschillende andere wetsvoorstellen voorbereid die in 2012 zijn aanvaard en het Staatsblad hebben bereikt. De Wet implementatie richtlijn factureringsregels is in maart 2012 in het Staatsblad geplaatst. Voorts betreft dit het Belastingplan 2013, Overige fiscale maatregelen 2013 en de Wet elektronische registratie notariële akten. Gelet op het demissionaire karakter van het kabinet Rutte I tijdens de voorbereiding van die wetsvoorstellen hadden de wetsvoorstellen Belastingplan 2013 en Overige fiscale maatregelen 2013 ten tijde van de voorbereiding en de indiening bij het parlement een beleidsarm karakter. De Wet elektronische registratie notariële akten leidt tot een besparing op de uitvoeringskosten van de Belastingdienst met (structureel) € 6,4 mln. per jaar.

Bij nota van wijziging zijn als gevolg van het regeerakkoord VVD-PvdA ook wijzigingen aangebracht in de eerder genoemde wetsvoorstellen tot herziening van de fiscale behandeling van de eigen woning en tot introductie van een verhuurderheffing. In eerstgenoemd wetsvoorstel is een voor belastingplichtigen begunstigende faciliteit opgenomen waardoor rente op zogenoemde restschulden tijdelijk aftrekbaar zijn gemaakt en zijn enige andere maatregelen getroffen met het oog op de (tijdelijke) ondersteuning van de woningmarkt. In het wetsvoorstel tot introductie van een verhuurderheffing is bij nota van wijziging het voor 2013 voorziene tarief van de verhuurderheffing verhoogd.

In 2012 zijn in het kader van het bevorderen van een gunstig vestigingsklimaat onderhandelingen gevoerd met onder andere Chili, China, Ethiopië, Ierland, Nieuw-Zeeland, Noorwegen en de Tsjechische Republiek. Ook zijn gesprekken gevoerd met Curaçao in het kader van de herziening van de Belastingregeling voor het Koninkrijk. Het betrof zowel onderhandelingen ten behoeve van wijziging of algehele herziening van bestaande verdragen ter voorkoming van dubbele belasting als onderhandelingen met het oog op het tot stand brengen van een dergelijk verdrag in gevallen waarin nog geen verdrag bestaat. Voorts zijn er gesprekken gevoerd met het Verenigd Koninkrijk ten behoeve van een overeenkomst ter voorkoming van dubbele bankenbelasting en met de Verenigde Staten met het oog op een overeenkomst ter facilitering van automatische gegevensuitwisseling in het kader van FATCA-wetgeving. Daarnaast zijn onderhandelingen gevoerd met Brunei, Mauritius en Uruguay over een verdrag tot uitwisseling van fiscale informatie (Tax Information and Exchange Agreements).

Naast het genereren van inkomsten is het inzetten van het fiscale instrument er ook op gericht om de niet-fiscale doelstellingen van het kabinetsbeleid te realiseren. Dit zijn, tenzij expliciet anders vermeld, grotendeels beleidsmatige doelstellingen van andere departementen. De betreffende departementen verantwoorden zich over de mate van doelbereiking. Hierover worden derhalve geen meetbare gegevens opgenomen binnen de begroting en het jaarverslag IXB.

Door de fiscale wet- en regelgeving te evalueren, wordt bezien of de uitgangspunten juist waren en of beoogde doelstellingen ook daadwerkelijk zijn gerealiseerd.

In de Miljoenennota 2013 zijn in bijlage 5 de evaluaties genoemd en samengevat die sinds de Miljoenennota van 2012 gerealiseerd zijn. Dit is ten eerste de evaluatie van de WBSO. Deze evaluatie is uitgevoerd door het EIM in opdracht van het ministerie van Economie, Landbouw en Innovatie. De belangrijkste conclusie uit de WBSO-evaluatie over de periode 2006–2010 is dat hij doet wat hij beoogt: de private loonuitgaven aan speur- en ontwikkelingswerk (S&O) bevorderen.

Verder heeft Regioplan in opdracht van het ministerie van OCW de regeling afdrachtvermindering onderwijs geëvalueerd mede naar aanleiding van de forse stijging van het budgettaire beslag sinds 2007. De onderzoekers verklaren een deel van deze stijging als gebruik dat niet oorspronkelijk door de wetgever was bedoeld. Deze regeling wordt omgezet in een beter te richten subsidieregeling die onder de begroting van OCW valt.

In de internetbijlage van de Miljoenennota 2013 over de belastinguitgaven is voor iedere belastinguitgave aangegeven wanneer een evaluatie staat geprogrammeerd. In 2013 worden vooral evaluaties van belastinguitgaven voorzien die op het terrein liggen van het ministerie van Economische Zaken en het ministerie van Infrastructuur en Milieu.

Belastingdienst

E.2: Dienstverlening

De Belastingdienst bevordert met passende dienstverlening dat burgers en bedrijven hun wettelijke verplichtingen nakomen.

Doelbereiking

Veel, maar niet alle doelstellingen zijn gerealiseerd. De afhandeling van klachten en bezwaren is niet binnen de Awb-termijn gerealiseerd. Bij de prestatie-indicator klanttevredenheid Telefonie is meer gerealiseerd dan in de streefwaarde was opgenomen. De overige realisaties zijn op niveau.

Realisatie meetbare gegevens1

Prestatie-indicator (in %)		Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Streefwaarde 2012	Realisatie 2012
Bereikbaarheid BelastingTelefoon (BT)		81	74	83	82	80–85	82
Kwaliteit beantwoording fiscale vragen BT		74	81	87	87	80–87	86
Afgehandelde bezwaren binnen Awb-termijn		83	87	87	94	95–100	94
Afgehandelde klachten binnen Awb-termijn		88	94	98	96	98–100	95
Klanttevredenheid
Internet2		n.v.t.	n.v.t.	89	90	80–90	90
Balie		n.v.t.	n.v.t.	91	76	80–90	89
Telefonie		n.v.t.	n.v.t.	83
•	Algemeen				82	70–80	81
•	Intermediairs				82	80–90	87

Toelichting

E.3: Toezicht en opsporing

De Belastingdienst oefent adequaat toezicht uit en dwingt, zo nodig, naleving af zodat burgers en bedrijven hun wettelijke verplichtingen nakomen.

Doelbereiking

De doelstellingen voor fiscaal toezicht zijn grotendeels gerealiseerd. De doelstelling voor toeslagen is gerealiseerd. De Douane heeft de doelstellingen gerealiseerd.

Misbruik en oneigenlijk gebruik

Belastingheffing en toeslagen zijn gevoelig voor misbruik en oneigenlijk gebruik (M&O), omdat de hoogte van de heffing en de verplichting tot betalen afhankelijk zijn van gegevens die belastingplichtigen en toeslaggerechtigden zelf verstrekken. Dit kan van invloed zijn op de volledigheid van de belastingontvangsten en de juiste uitbetaling van toeslagen. Bij alle uit te voeren fiscale taken wordt de Belastingdienst in meer of mindere mate geconfronteerd met de problematiek van M&O. Het tegengaan van M&O bij de uitvoering van wet- en regelgeving vormt derhalve een geïntegreerd onderdeel van het rechtshandhavingsbeleid. De aanpak van misbruik en oneigenlijk is gericht op het voorkomen dan wel het bestrijden van (geconstateerde) fraude.

Algemeen

Op 21 juni 2012 heeft de staatssecretaris van Financiën het rapport «Fiscaal toezicht op maat» van de Commissie Horizontaal Toezicht Belastingdienst (Commissie Stevens) aangeboden aan de Tweede Kamer21. De Commissie heeft het horizontaal toezicht door de Belastingdienst geëvalueerd en aanbevelingen gedaan voor verbetering van de handhaving door de Belastingdienst. De Commissie bepleit een verdere ontwikkeling van de handhavingsregie. Daarbinnen past de verdere ontwikkeling van horizontaal toezicht om de voordelen ervan voor zowel bedrijfsleven als Belastingdienst beter te benutten. Naast horizontaal toezicht blijft de noodzaak om te investeren in verticaal toezicht. Voor de komende jaren wordt ook hieraan concreet invulling gegeven22.

Realisatie meetbare gegevens

Prestatie-indicator		Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Streefwaarde 2012	Realisatie 2012
Aantal zeer grote ondernemingen en middelgrote ondernemingen onder horizontaal toezicht:
•	ZGO				781	n.v.t.	720
•	MGO				2.497	n.v.t.	2.540
Aantal MKB ondernemingen onder een horizontaal toezichtconvenant (x 1.000)		n.v.t.	n.v.t.	6	33	50–75	87
Percentage contacten met starters; startersbezoeken en klantgesprekken (ten opzichte van het totaal aantal starters);					20%	15–25%	23%
Tijdigheid aangiften:
Percentage bereikte belastingplichtigen na verzuim (OB)					64%	50–60%	69%
Tijdigheid aangiften:
Percentage bereikte belastingplichtigen na verzuim (LH)					93%	90–95%	90%
Tijdigheid aangiften:
Percentage bereikte belastingplichtigen na verzuim (IH niet winst)					87%	90–95%	74%
Tijdigheid betalen:
Achterstand invordering (in %)		2,2	2,4	2,5	2,4	2,5–3,0	2,3

Toelichting

Resultaten invordering

Kengetal	2008	2009	2010	2011	2012
Betalingsachterstand in bedragen (x € mln.)1	3.955	3.965	4.285	4.280	4.201
Oninbare vorderingen (%)	1,3	1,1	1,0	1,02	1,0

Naast tijdigheid van de aangifte en tijdigheid van betaling is uiteraard ook de juistheid en volledigheid van de aangifte een belangrijk aspect van het toezicht door de Belastingdienst. De inspanning van de Belastingdienst is hierbij gericht op beïnvloeding en ondersteuning bij het juist doen van aangifte. De belangrijkste pijlers hiervoor zijn de vooraf ingevulde aangifte, het geautomatiseerd controleren en het doorvoeren van trefzekere correcties op aangiften en een thematische aanpak op de grootste nalevingstekorten.

Voor het uitvoeren van trefzekere correcties is de Belastingdienst in oktober 2012 gestart met een proef massaal automatisch corrigeren. Ruim 195.000 mensen ontvingen een correctiebrief waarin een afwijking op het punt van loon en/of pensioen werd meegedeeld.

Via controles die de Belastingdienst uitvoerde met contra-informatie van onder andere werkgevers en uitkeringsinstanties is vastgesteld in welke gevallen looninkomsten niet zijn opgegeven. Een eerste analyse wijst uit dat het hierbij voornamelijk gaat om mensen die te snel hun aangifte hebben willen insturen of dat er sprake was van een vergissing. Daarnaast hebben mensen zichzelf benadeeld door de al ingehouden loonheffing niet in te vullen. De Belastingdienst heeft beide zaken gecorrigeerd.

Bij het toezicht op de juistheid en volledigheid van de aangifte vormen het opsporen van onbekende belastingplicht en het tegengaan van onterechte registratie voor Belastingteruggaven speerpunten. Als belangrijkste resultaten kunnen worden vermeld:

– Identiteitsfraude

Slachtoffers van identiteitsfraude zijn snel geholpen door het herstellen van gegevens, zodat betalingen naar de juiste persoon kunnen worden hervat. In 2012 hebben zich ongeveer 200 slachtoffers gemeld. Verzoeken tot wijziging van bankrekeningnummer waarop de Belastingdienst uitbetaalt, worden pas verwerkt nadat de burger dit schriftelijk heeft bevestigd.

– Inkomstenbelasting

In de inkomensheffing is gewerkt aan het detecteren van fraudegevallen door gebruik te maken van contra-informatie. In 2012 is hierdoor voor een bedrag van ruim € 131 mln. aan uitbetalingen voorkomen.

– Omzetbelasting

– Buitenlands vermogen

In 2012 hebben in totaal 311 belastingplichtigen gebruik gemaakt van de mogelijkheid alsnog aangifte te doen over verzwegen vermogen van in totaal € 197 mln. Het totaal ingekeerde vermogen vanaf 2005 bedraagt € 3,4 mld., verdeeld over 14.385 inkeerders. Tot en met 2012 zijn aanslagen opgelegd ten bedrage van € 860 mln. (inclusief rente en boete).

– Afgezonderde Particuliere Vermogens (APV’s)

Voor de aanpak van de APV’s is het op 1 januari 2010 in werking getreden wettelijke stelsel, gericht op transparantie van deze buitenlandse rechtsvormen (Stiftungen, trusts), van groot financieel belang. Het vermogen en inkomen in zo’n buitenlands rechtsfiguur worden daarbij toegerekend aan de inbrenger van het vermogen. De belastingopbrengst is over de periode 2008–2012 inmiddels bijna € 520 mln.

Volumeontwikkeling

Volumeontwikkeling belastingplichtigen en toeslaggerechtigden (belastingjaar t–1) (x 1.000)

Kengetal	2008	2009	2010	2011	2012
Belastingplichtigen IB/IH	9.696	8.644	8.526	8.408	8.003
Belastingplichtigen Vpb	791	810	817	838	853
Inhoudingsplichtigen LB/LH	619	627	629	642	638
Inhoudingsplichtigen OB	1.408	1.453	1.505	1.558	1.571
Aanvragen toeslagen	7.664	7.574	7.774	7.723	7.445

Toeslagen

Prestatie-indicator	Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Streefwaarde 2012	Realisatie 2012
Toeslagen	n.v.t.	Deels behaald	Deels behaald	Grotendeels behaald	Het toezicht wordt volgens planning uitgevoerd	Behaald

Toelichting

Het toezicht op toeslagen vindt plaats op basis van een met de betrokken beleidsdepartementen afgestemd toezichtplan. De kern van het toezicht is het administratieve toezicht dat bestaat uit massale vergelijkingen tussen de gegevens uit de aanvragen en gegevens van derde-instanties waaruit de onjuistheid van of twijfel over een aanvraag kan blijken. In circa 15% van de aanvragen kinderopvangtoeslag is sprake van gastouderopvang. In deze situaties kan de Belastingdienst praktisch gezien de juistheid van de opgegeven uren niet objectief vaststellen. Over dit deel van de uitbetalingen (circa € 248 mln.) bestaat daarom een inherente onzekerheid over de rechtmatigheid.

Het toezicht over het toeslagjaar 2010 is grotendeels afgerond in 2012. Er zijn ruim 6,9 miljoen huur- en zorgtoeslagen definitief toegekend (96%). Verder zijn er circa 0,4 miljoen toeslagen kinderopvang (70%) en 1,0 miljoen aanvragen kindgebonden budget (97%) definitief vastgesteld. Voor het toeslagjaar 2011 zijn in 2012 meer dan 6 miljoen huur- en zorgtoeslagen (80%), 158.000 toeslagen kinderopvang (28%) en ruim 0,8 miljoen aanvragen kindgebonden budget (79%) definitief vastgesteld.

Douane

Realisatie meetbare gegevens

Prestatie-indicator	Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Streefwaarde 2012	Realisatie 2012
Controles op de goederenstromen	n.v.t.	305.000	330.000	342.000	295.000 – 365.000	352.000
Gecertificeerde goederenstromen				51%	>70%	85%
Controle op passagiersvluchten				12.500	12.000 – 15.000	13.100

Toelichting

In het streven naar efficiënt toezicht wordt onder andere rekening gehouden met de mate waarin voor de betrouwbaarheid van de administratie kan worden gesteund op een stelsel van interne beheersingsmaatregelen. Dat kan resulteren in certificeringen of convenanten. Een bedrijf dat het certificaat van Authorized Economic Operator verkrijgt (gebaseerd op Europese wetgeving), voldoet aan een aantal gestelde eisen waardoor een lichter controleregime van toepassing is. Daardoor kan het logistieke proces sneller gaan. Ultimo 2012 is ongeveer 85% van de reguliere goederenstromen (in- en uitvoer) gecertificeerd. Op de niet-gecertificeerde reguliere goederenstroom (vracht, scan, koeriers, ambulant) voert de Douane controles uit. Daarbij gaat het om scancontroles en fysieke controles. De doelstelling hiervoor is binnen de bandbreedte gerealiseerd. Met de uitvoering van de controles wil de Douane zoveel mogelijk risicogericht te werk gaan. De aantallen correcties en processen verbaal, die voortvloeien uit deze controles, zijn opgenomen in onderstaande tabel

Aantal correcties en processen-verbaal VGEM en fiscaal (x 1.000)

Kengetal	2008	2009	2010	2011	2012
Correcties scan- en fysieke controles vracht	3,6	2,8	4,4	3,6	3,6
Correcties koeriers en postzendingen	21	21	16	15	14
Correcties passagiers	29	21	17	20	19
Correcties ambulante controles binnen/buitengrens	7,6	7,3	4,2	1,9	1,7
Correcties administratieve controles	0,9	0,9	0,7	0,7	0,6
Processen-verbaal	36	35	32	25	22

FIOD

Prestatie-indicator	Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Streefwaarde 2012	Realisatie 2012
Percentage processen-verbaal dat leidt tot veroordeling/transactie	84	86	76	84	82–85	84

Het behalen van de doelstelling voor het percentage processen-verbaal dat leidt tot een veroordeling of een transactie door het aanleveren van kwalitatief goede zaken, is een resultante van het overleg tussen het Openbaar Ministerie, de financiële toezichthouders en de FIOD. De doelstelling hiervoor is binnen de bandbreedte gerealiseerd.

In 2012 heeft de FIOD in 90 systeemfraudezaken een proces-verbaal ingeleverd bij het Openbaar Ministerie naar aanleiding van fraude met aangiften inkomstenbelasting en verzoeken om kinderopvangtoeslag. In een aantal afgeronde zaken zijn de verdachten fors gestraft.

E.4: Massale processen

De Belastingdienst voert zijn massale processen efficiënt uit.

Doelbereiking

De doelstelling is gerealiseerd.

Realisatie meetbare gegevens

Prestatie-indicator	Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Streefwaarde 2012	Realisatie 2012
Zendingen zonder fouten	n.v.t.	99%	100%	100%	99–100%	100%

Toelichting

De doelstelling voor het afhandelen van zendingen zonder fouten is gerealiseerd. Op verschillende plaatsen in het ontvangstproces zijn hiertoe maatregelen getroffen om er op toe te zien dat belastingplichtigen de juiste berichten en gegevens ontvangen. Grote stromen beschikkingen (aanslagen, toeslagen, mailingen) zijn voor verzending systematisch gecontroleerd op juistheid, volledigheid en inhoudelijke (fiscale) kwaliteit. De 100% score op zendingen zonder fouten betreft een afgerond percentage. De opgetreden verstoringen zijn toegelicht in de 10e en 11e halfjaarsrapportage Belastingdienst23.

Internet heeft om efficiencyredenen de voorkeur van de Belastingdienst. Uit de Fiscale monitor blijkt dat internet ook het voorkeurskanaal is van burgers en bedrijven. Het beleid is er dan ook op gericht belastingaangiften zoveel mogelijk elektronisch te ontvangen. Dit heeft geleid tot een sterke daling van het aantal aangiften op papier.

Aantal ingediende aangiften inkomstenbelasting (belastingjaar t–1) (x 1.000)

Kengetal	2008	2009	2010	2011	2012
Ontvangen aangiften	9.942	10.544	10.777	11.243	10.968
Waarvan digitaal	8.947	9.476	9.854	10.633	10.448
Waarvan papier	995	1.068	923	610	520

Steeds meer belastingplichtigen kiezen voor de digitale aangifte. Voor ondernemers is de score nagenoeg 100%, voor particulieren steeg deze in 2011 naar 95%. Eén van de maatregelen om de aangifte makkelijker te maken is de vooringevulde aangifte (VIA). In 2012 steeg het aantal mensen dat gebruik maakt van deze service naar 4,1 miljoen (3,7 miljoen in 2011).

Als regel ontvangen degenen die vóór 1 april hun aangifte inkomstenbelasting doen, vóór 1 juli bericht van de Belastingdienst, veelal in de vorm van een voorlopige aanslag met een bij te betalen of terug te ontvangen bedrag. De doelstelling voor tijdig afhandelen van aangiften IB bedraagt 98–100% en is met 98,5% gerealiseerd.

Tijdige afhandeling aangiften (%)

Kengetal	2008	2009	2010	2011	2012
Tijdigheid afhandelen aangiften IB	99,3	99,9	99,9	99,3	98,5

Het aantal procesverstoringen is ten opzichte van 2011 licht toegenomen (75 verstoringen in 2012 tegen 63 in 2011). Op verschillende plaatsen in het ontvangstproces zijn maatregelen getroffen om de goede ontvangst van berichten zeker te stellen. Daarnaast ziet de Belastingdienst er op toe dat belastingplichtigen de juiste berichten en gegevens ontvangen. Grote stromen beschikkingen (aanslagen, toeslagen, mailingen) worden voor verzending systematisch gecontroleerd op juistheid, volledigheid en inhoudelijke (fiscale) kwaliteit. In 2012 zijn 11.446 partijen gecontroleerd. Deze partijen waren in totaal goed voor circa 138 miljoen poststukken. In circa 1% (2011: 0,9%) van de partijen zijn één of meerdere bevindingen gesignaleerd. Deze partijen zijn tegengehouden en pas na correctie verzonden.

4.2 Financiële Markten

A: Algemene doelstelling

Randvoorwaarden te creëren die een integer en stabiel systeem bevorderen en er toe bijdragen dat de activiteiten van financiële instellingen gericht zijn op het leveren van betrouwbare dienstverlening aan burgers en bedrijven met acceptabele en transparante risico’s, waarbij de kosten van overmatig risicovol gedrag niet worden afgewenteld op de belastingbetaler.

B: Rol en verantwoordelijkheid

C: Beleidsconclusies

D: Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Beleidsartikel 2 Financiële markten
Bedragen x € 1.000

Algemene beleidsdoelstelling: Randvoorwaarden te creëren die een integer en stabiel systeem bevorderen en er toe bijdragen dat de activiteiten van financiële instellingen gericht zijn op het leveren van betrouwbare dienstverlening aan burgers en bedrijven met acceptabele en transparante risico’s, waarbij de kosten van overmatig risicovol gedrag niet worden afgewenteld op de belastingbetaler.	Realisatie					Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen	4.248.377	44.538.843	–7.888.426	–5.707.805	– 15.864.348	64.244	– 15.928.592
waarvan garantieverpichtingen	2.745.000	44.363.369	–8.124.708	–5.841.128	– 15.932.412	0	– 15.932.412
Garantie verhoging plafond kredietfaciliteit AFM	5.000	0	– 15.000	– 18.000	0	0	0
Garantieregeling bancaire leningen	2.740.000	44.360.869	–8.102.903	–5.823.147	– 15.932.477	0	– 15.932.477
Garantie Nederlands Bureau der Motorrijtuigenverzekering		2.500	0	0	0	0	0
Garantie en waarborg NWB			– 6.769	0	0	0	0
waarvan verplichting uit hoofde van het Depositogarantiestelsel/Icesave	1.425.074	10.174	0	0	0	0	0
waarvan verplichting uit hoofde van het Depositogarantiestelsel/Voorfinanciering DNB			93.219	0	0		0
Uitgaven	1.307.578	342.869	228.478	128.238	71.169	64.244	6.925
Subsidies	453	531	1.029	1.150	1.467	1.594	– 127
Geldmuseum					689	780	– 91
CDFD					778	814	– 36
Bekostiging	6.793	92.296	73.184	62.700	10.179	15.950	– 5.771
Rechtspraak Financiële Markten	1	550	580	1.245	687	1.000	– 313
Caribbean Financial Action Taskforce	44	42	31	22	23	32	– 9
Muntcirculatie	6.748	10.111	6.837	9.393	8.500	13.985	– 5.485
Afname munt in circulatie	0	81.593	65.736	52.040	0	0	0
IASB					380	380	0
Boetes EC
Monitoring cie code Verzekeraars					130	125	5
Monitoring cie code Banken					193	140	53
Monitoring cie Corporate Governance					266	288	– 22
Garanties				4.481	0	0	0
Terugbetaling fee garantie bancaire leningen				4.481	0	0	0
Leningen	1.236.195	199.054	93.219	0	0	0	0
Voorfinanciering DNB (DGS)	1.236.195	199.054	93.219	0	0	0	0
Opdrachten	1.138	3.107	3.884	3.602	2.091	2.300	– 209
Platform CentiQ	1.138	3.107	3.884	3.602	2.091	2.300	– 209
Bijdrage aan ZBO's en RWT's	62.999	47.881	57.162	56.305	57.432	44.400	13.032
Bijdrage toezicht AFM	27.986	28.931	28.666	30.505	29.722	26.384	3.338
Bijdrage toezicht DNB	35.013	18.950	28.496	25.800	27.710	18.016	9.694
Ontvangsten	18.430	132.212	412.754	906.597	586.778	242.739	344.039
Garanties	0	115.983	407.210	365.893	230.242	231.324	– 1.082
Premieontvangsten garantieregeling bancaire leningen	0	115.983	407.210	365.893	230.242	231.324	– 1.082
Leningen	0	0	0	534.007	293.150	3.738	289.412
Ontvangsten voorfinanciering DNB (DGS)				91.059	2.285	3.738	– 1.453
Ontvangsten (uit boedel) Icesave				442.948	290.865	0	290.865
Bekostiging	5.421	9.440	2.276	2.840	60.313	5.184	55.129
Ontvangsten muntwezen	61	9.440	2.276	2.840	1.767	5.184	– 3.417
Toename munten in circulatie	5.360	0	0	0	58.546	0	58.546
Overig	13.009	6.789	3.268	3.857	3.073	2.493	580
Overige programma-ontvangsten	13.009	6.789	3.268	2.107	1.473	2.493	– 1.020
Premieontvangsten terrorismepool				1.750	1.600	0	1.600

E: Toelichting op de instrumenten

Uitgaven

Muntcirculatie (– € 5,5 mln.)

Er zijn minder circulatiemunten aangemaakt dan begroot waardoor er ook minder muntmetaal aangekocht hoefde te worden. Ook de oplagen bijzondere munten lagen lager dan begroot, hetgeen eveneens betekent dat minder muntmetaal benodigd was.

Bijdrage toezicht AFM en DNB: (+ € 13,0 mln.)

Dit betreft de aan de AFM en DNB verstrekte overheidsbijdrage voor het toezicht op de financiële markten. Het in de Rijksbegroting van 2012 opgenomen totaalbedrag van € 44,4 mln. was vastgesteld vanuit de veronderstelling dat de Wet bekostiging financieel toezicht op 1 januari 2012 in werking zou treden. Dat bleek niet haalbaar te zijn. Dit betekent dat de overheidsbijdrage aan beide toezichthouders overeenkomt met de door hen voor 2012 begrote bijdragen, terwijl er tevens nog een nacalculatie over 2011 heeft plaatsgevonden hetgeen geleid heeft tot een extra betaling van € 0,6 mln.

Ontvangsten

Leningen (– € 290,9 mln.)

Uit de boedel van de failliete Landsbanki heeft Nederland twee uitkeringen ontvangen ter grootte van in totaal € 290,9 mln. (€ 197,3 mln. en € 93,6 mln.). Dit bedrag was op voorhand moeilijk te ramen en is daarom in het afgelopen jaar door middel van de 2e suppletoire begroting ondergebracht als extra post «Ontvangsten IJsland» onder «Leningen» van de tabel «Budgettaire gevolgen van beleid».

Ontvangsten muntwezen (+ € 3,4 mln.)

Doordat er minder munten voor verzamelaars zijn verkocht dan begroot, zijn de ontvangsten lager dan geraamd.

Toename munten in circulatie (– € 58,5 mln.)

Er zijn meer munten in omloop gebracht dan dat er uit omloop terugkwamen, waardoor het aantal munten in circulatie is toegenomen. Deze toename heeft geleid tot netto inkomsten gelijk aan de nominale waarde van de munten. Door in te teren op de aanwezige voorraad munten, heeft de toename van het aantal munten niet tot hogere productiekosten geleid.

4.3 Financieringsactiviteiten publiek-private sector

A: Algemene doelstelling

Optimaal financieel resultaat bij de realisatie van publieke doelen bij investeren in en verwerven, afstoten en beheren van de financiële en materiële activa van de Staat.

B: Rol en verantwoordelijkheid

De minister van Financiën ziet in algemene zin toe op een verantwoorde en doelmatige besteding van overheidsmiddelen. De publieke doelstellingen worden met inzet van zo min mogelijk (financiële) middelen gerealiseerd of gegeven de hoeveelheid middelen wordt een zo hoog mogelijke kwaliteit nagestreefd. Bedrijfseconomische expertise wordt ingezet bij staatsdeelnemingen, complexe investeringsprojecten en transacties van de rijksoverheid en publiek-private investeringen (PPI) in Nederland.

Bovenstaande instrumenten zijn verschillend van aard. De bevoegdheden die voortvloeien uit het Burgerlijk Wetboek en de Comptabiliteitswet vormen de basis van de (formele) zeggenschap. De overige instrumenten hebben een meer informeel karakter, zijn richtinggevend (zoals de Corporate Governance Code) of dienen als randvoorwaarde om de invulling te kunnen geven aan de beleidsdoelstelling (zoals de beschikbaarheid over en/of toegang tot de benodigde kennis).

De minister beoogt jaarlijks de effecten van zijn aandeelhouderschap in de reguliere staatsdeelnemingen te meten. Om deze effecten te kunnen meten waren er in de begroting een vijftal meetbare indicatoren/streefwaarden opgenomen. In onderstaande tabel zijn de realisaties van de afgelopen drie jaren inzichtelijk gemaakt, waarbij de realisatie van 2012 is afgezet tegen de streefwaarde, zoals deze in de begroting 2012 was opgenomen:

Realisatie meetbare gegevens

kengetal1		Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Streefwaarde 2012	Realisatie 2012
1.	% deelnemingen dat de Corporate Governance Code «comply or explain» toepast.	88%	94%	88%	100%	100%
2.	% van deelnemingen dat minimaal een C-rating heeft conform de richtlijnen van het Global Reporting Initiative (GRI).	n.v.t.	n.v.t.	88%	100%	100%
3.	% deelnemingen waarvan het beloningsbeleid conform de methodiek2 is vastgesteld.	n.v.t.	n.v.t.	93%	100%	93%
4.	% van deelnemingen met dividend pay-out ratio3 van ten minste 40%.	n.v.t.	n.v.t.	47%	80%	33%
5.	% van deelnemingen met een minimum return on equity (RoE) van 8%.	n.v.t.	n.v.t.	47%	65%	40%

De meetbare indicatoren 1 t/m 5 beogen zowel het publieke karakter van de deelnemingen te weerspiegelen als ook de bedrijfseconomische principes die gehanteerd worden bij het uitoefenen van het aandeelhouderschap. Ten behoeve van de realisatiecijfers over 2012 wordt gekeken naar de realisaties die samenhangen met het verslagjaar/boekjaar 2011 van de staatsdeelnemingen. Immers, er kan niet op 2012 worden teruggeblikt zonder de officiële jaarrekeningen en jaarverslagen over 2012. Het merendeel van de door de aandeelhouder vastgestelde jaarrekeningen wordt pas verwacht, nadat het jaarverslag van het ministerie van Financiën naar de Kamer is gestuurd.

Bij twee indicatoren wordt de streefwaarde duidelijk niet gehaald. Het minimum rendement op eigen vermogen dat als streefwaarde is opgenomen wordt niet door 65% van de staatsdeelnemingen gerealiseerd, maar door 40% van de staatsdeelnemingen. Dit heeft twee oorzaken. Ten eerste heeft een aantal staatsdeelnemingen een grote investeringsagenda, waarbij de kosten voor de baten uitgaan en rendementen daarom pas later worden gerealiseerd. Ten tweede is er in sommige gevallen vanwege ongunstige marktomstandigheden sprake van tegenvallende bedrijfsresultaten. Slechts 33% van de deelnemingen heeft een pay-out ratio van tenminste 40% weten te realiseren, terwijl de doelstelling 80% was24. Ook hier is een aantal oorzaken voor aan te wijzen. Ten eerste zorgt regulering er bij bepaalde deelnemingen voor dat deze ondernemingen tijdelijk meer winst moeten reserveren, waardoor de payout ratio dus lager wordt. Ten tweede reserveren sommige deelnemingen een groter gedeelte van de winst om grote investeringen te kunnen financieren. Doorgaans vertaalt het reserveren van winst ten behoeve van investeringen zich in hogere winst en daarmee hogere dividenden in de toekomst. De overige indicatoren werden wel behaald of liggen heel dicht bij de streefwaarde.

Om te meten in hoeverre publieke investeringsprojecten doelmatig worden gerealiseerd, is het aantal goed uitgevoerde Public Private Comparators (PPC) als indicator in de begroting opgenomen. Een PPC is een instrument om de voor- en nadelen van verschillende uitvoeringsvarianten van een project financieel inzichtelijk te maken en biedt de basis voor de besluitvorming over de DBFM(O)-variant van een project. In de PPS-code Rijksoverheid 200825 is vastgelegd dat voor alle voorgenomen investeringen in Rijksgebouwen (nieuwbouw of renovatie) boven € 25 mln. en Rijksinfrastructuur boven de € 60 mln. PPC’s worden uitgevoerd. Om te meten in hoeverre publieke investeringsprojecten doelmatig worden gerealiseerd waren er in de begroting een drietal meetbare indicatoren/streefwaarden opgenomen. In onderstaande tabel is de realisatie van 2012 afgezet tegen de streefwaarde, zoals deze in de begroting 2012 was opgenomen:

Realisatie meetbare gegevens

Kengetal		Streefwaarde 2012	Realisatie 2012
1.	Percentage van projecten binnen het Rijk (infrastructuur, Rijkshuisvesting, Defensie) waar een PPC voor is uitgevoerd zoals afspraken voorschrijven.	100%	100%
2.	Percentage PPC’s met meerwaarde voor DBFM(O) waarvoor «comply-or-explain» is toegepast.	100%	100%
3.	Aantal PPC’s met meerwaarde voor DBFM(O) waarvoor gekozen is voor DBFM(O).	80%	67%

C: Beleidsconclusies

Deelnemingen

De minister van Financiën is verantwoordelijk voor het aandeelhouderschap van het overgrote deel van de staatsdeelnemingen. In 2012 is verder gegaan met het uitoefenen van het actief aandeelhouderschap langs de vier sporen uit het deelnemingenbeleid (strategie, investeringsbeslissingen, vermogenspositie, beloningsbeleid).

Strategie

In 2012 heeft de aandeelhouder met verschillende deelnemingen over de strategie gesproken. Uit het regeerakkoord blijkt dat het kabinet voornemens is Holland Casino te verkopen. De betrokken bewindspersonen hebben er voor gekozen om, alvorens tot verkoop over te gaan, de marktinrichting en -ordening van de verschillende kansspelmarkten te moderniseren. Wanneer de Kamer akkoord is met een gemoderniseerde inrichting en ordening van de kansspelmarkten kan Holland Casino worden verkocht. In 2012 is tevens besloten het winstafdrachtregime van Holland Casino tijdelijk aan te passen, opdat de onderneming zich kan herstructureren en op een financieel solide basis zelfstandig in een gemoderniseerde kansspelmarktomgeving kan opereren.

Investeringen en vermogenspositie

De minister van Financiën heeft in 2012 als aandeelhouder bij Tennet een aantal grote investeringsprojecten beoordeeld en goedgekeurd. De minister heeft ook ingestemd met een voorstel van Tennet voor de mede-financiering door Mitsubishi voor de aansluiting van Duitse windparken op het landelijk hoogspanningsnetwerk.

Beloningsbeleid

In 2012 is voor zowel NS als ook voor Tennet een nieuw gematigd beloningsbeleid vastgesteld. In november 2012 heeft de minister van Financiën aangekondigd het beoordelingskader voor bestuurdersbeloningen van staatsdeelnemingen in 2013 te zullen herijken, waarbij onder meer richtlijnen zullen worden gesteld voor de variabele beloning.

Publiek Private Investeringen

In 2012 heeft de minister van Financiën bijgedragen aan het realiseren van een efficiëntere en effectieve bedrijfsvoering binnen het rijk. In het programma Compacte Rijksdienst bijvoorbeeld, heeft de minister van Financiën aangestuurd op het versterken van de governance op de ondersteunende bedrijfsvoeringsdiensten en de strategie ten aanzien van in- en uitbesteding (SGO project 5: Governance en Sourcing). Ook ten aanzien van vastgoed heeft de minister van Financiën geadviseerd over deze aspecten, onder meer bij de vorming van het Rijksvastgoedbedrijf (het fusiebedrijf tussen de Rijksgebouwendienst en het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf, SGO project 2: Vastgoed). De kansen die het toepassen van DBFM(O)-principes biedt voor overheidsinvesteringen in ICT, worden nader onderzocht. Eind 2012 is door de Interdepartementale Commissie van CIO’s het besluit genomen een aantal ICT projecten, middels het uitvoeren van PPC’s te onderzoeken op de mogelijkheden van publiek-private samenwerking.

Financiën is betrokken gebleven bij het sourcingprogramma Defensie30 waarbij sourcingafwegingen en -trajecten zijn gefaciliteerd. Ook bij onderzoek naar haalbaarheid en financiering van initiatieven op het gebied van duurzaamheid en energie, zoals windparken, is de minister van Financiën betrokken. Voor financiële zekerheidstelling zoals bedoeld in de Kernenergiewet is toezicht gehouden op de gedegen invulling van de verplichtingen van exploitanten van kernreactoren. In 2012 zijn de aanvragen van een viertal vergunningshouders inzake de nucleaire installaties beoordeeld en op basis daarvan hebben de minister van Financiën en de minister van EL&I31 hen een positieve beschikking gegeven. Voorts hebben de ministers van Financiën en van Volksgezondheid, Welzijn en Sport gezamenlijk de productieonderdelen van het Nederlands Vaccin Instituut per 29 juni 2012 verkocht. De verkoopopbrengst is verantwoord op de begroting van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Wat betreft het verdelen van schaarse vergunningen heeft de minister van Financiën een adviserende en toezichthoudende rol gespeeld bij de multiband frequentieveiling die heeft geleid tot een opbrengst van € 3,8 mld. Deze opbrengsten zullen in 2013 op de begroting van het ministerie van Economische Zaken worden verantwoord. Tevens is in 2012 gewerkt aan de voorbereiding voor het verstrekken van vergunningen voor internet kansspelen.

Beheer interventies financiële sector

Als gevolg van de kredietcrisis verleent de Staat op dit moment nog steun aan ING door middel van Core Tier 1 securities. De vordering van de Staat met betrekking tot de Core Tier 1 securities, die de Staat hield in SNS REAAL N.V., is vanwege de nationalisatie van SNS REAAL N.V. op de saldibalans op 0 gewaardeerd. De securities zijn in 2008 door de instellingen uitgegeven om hun kapitaalpositie te versterken. De minister van Financiën heeft in 2012 met ING afgesproken dat het nog openstaande deel van de Core Tier 1 securities zal worden afgelost. Dit zal geschieden door betalingen van in totaal € 4,5 mld. verspreid over de periode 2012–2015 te doen in tranches van € 1,125 mld. per jaar. In 2012 heeft ING de eerste tranche van € 1,125 mld. betaald.

Het onderzoek naar mogelijke verplichtingen met betrekking tot de overdracht van RFS Holdings B.V. aan de Stichting Administratiekantoor Beheer Financiële Instellingen (NLFI) is in 2012 afgerond. Daarom heeft het ministerie van Financiën de aandelen in RFS Holdings B.V. overgedragen aan NLFI tegen uitgifte van certificaten in het kapitaal van de onderneming. Daarnaast heeft de tijdelijke deelneming ABN AMRO in 2012 een schikking getroffen met Ageas (het voormalige Fortis België) en de Staat over een aantal geschillen die tussen de Staat en Ageas zijn ontstaan bij de verwerving door de Staat van de Nederlandse onderdelen van Fortis en ABN AMRO. Het gaat hierbij om de verrekening van financiële instrumenten (mandatory convertible securities, financieringsprefs van Fortis Capital Company), een bij de verkoop afgegeven vermogensgarantie en over niet-geleverde preferente aandelen in Fortis Bank Nederland (Holding) N.V. Middels het treffen van de schikking is er een einde gekomen aan alle nog uitstaande geschillen tussen de Nederlandse Staat en Ageas over de overname van de Nederlandse activiteiten van de voormalige Fortis-groep door de Nederlandse Staat op 3 oktober 2008.

Illiquid Assets Back-up Facility (IABF)

De IABF is één van de kredietcrisismaatregelen. Begin 2009 hebben de Staat en ING Groep N.V. (ING) overeenstemming bereikt over een back-up faciliteit die betrekking heeft op de gesecuritiseerde Amerikaanse hypothekenportefeuille van ING (de Alt-A portefeuille). De transactie bestaat uit zeven kasstromen (figuur 1).

In de transactie was initieel sprake van vier kasstromen32. De Staat heeft 80% van het risico op de Alt-A portefeuille overgenomen en ontvangt van ING 80% van alle kasstromen die binnenkomen op de portefeuille. Daarnaast ontvangt de Staat een garantiefee. De Staat betaalt een funding fee en een management fee aan ING.

Later zijn twee extra betalingen van ING aan de Staat overeengekomen33. Die betalingen komen overeen met een verlaging van de funding fee met 0,5 procentpunt en een verhoging van de garantiefee met 0,826 procentpunt.

De zevende kasstroom (verhandelbaarheidsfee in figuur 1) is een gevolg van afspraken die zijn gemaakt tussen ING en de Staat voor het loskoppelen van de IABF van ING Direct US in verband met de verkoop van ING Direct US34. Eind 2012 is de structuur van de IABF verder aangepast om ook de overige ING US entiteiten los te koppelen van de IABF.

Meetbare gegevens

Het uiteindelijke resultaat op de transactie zal pas na afloop bekend zijn. Contractueel is dit na circa 40 jaar. Tot die tijd kan met behulp van een aantal kerncijfers de ontwikkeling van de gerealiseerde resultaten worden gevolgd (terugkijkend).

In tabel 1 is voor 2011 en 2012 de omvang van de zeven kasstromen die voortkomen uit de transactie weergegeven.

Tabel 1: kasstromen 2011 en 2012 (in € mln.)

	2011	2012
Funding fee	3.242	2.644
Management fee	39	33
Totaal uitgaven	3.281	2.678
Portefeuille ontvangsten	3.012	2.434
Garantie fee	85	73
Additionele garantie fee	128	110
Additionele fee	55	46
Verhandelbaarheidsfee		15
Totaal ontvangsten	3.281	2.678
Saldo	0	0

Het kasstroomoverzicht laat zien dat elke US dollar (in de tabel zijn dollars omgerekend naar euro’s) die uit de portefeuille of als fee is binnengekomen in 2011 en 2012 ook weer is terugbetaald aan ING. De kasstromen geven beperkt inzicht in de resultaten van de IABF. Een balans en resultaat gebaseerd op een bedrijfseconomische benadering geven meer inzicht.

Door (vervroegde) aflossingen en afboekingen (verliezen) is de omvang van de RMBS portefeuille in 2012 teruggelopen met ca. $ 3,3 mld. van $ 17,8 mld. (€ 13,8 mld.) tot $ 14,5 mld. (€ 11,0 mld.). De dollars die zijn binnengekomen zijn gebruikt om (versneld) te voldoen aan de verplichting aan ING. Als gevolg daarvan is de gegarandeerde waarde in 2012 teruggelopen met ca. $ 3,1 mld. van $ 13,0 mld. (€ 10,1 mld.) tot $ 9,9 mld. (€ 7,5 mld.) ultimo 2012. De cijfers in euro en de voor omrekening gebruikte wisselkoersen zijn terug te vinden in tabel 2.

Tabel 2: balans ultimo 2011 en 2012 (in € mln.)

Omschrijving	Balans per 31-12-2012	Balans per 31-12-2011
Activa
RMBS portefeuille	11.004	13.751
Kas ($-rekening)	0	0
Te ontvangen RMBS hoofdsom	136	183
Te ontvangen RMBS interest	29	39
Te ontvangen additionele fee	3	4
Te ontvangen verhandelbaarheidsfee	2
Resultaat 2012	118
Totaal activa	11.291	13.976
Passiva
Guaranteed Value (GV)	7.496	10.055
Buffer in de transactie	3.626	3.695
Te betalen GV	159	209
Te betalen funding fee	11	17
Totaal passiva	11.291	13.976
Eurodollar koers	1,3194	1,2939

In tabel 2 staan ook nog enkele posten vermeld die reeds zijn verwerkt in de resultaten voor 2012, maar per 31-12-2012 nog niet zijn ontvangen van ING of nog niet zijn betaald aan ING.

Balans en relatie met de saldibalans

Buffer in de transactie

De buffer in de transactie is sinds het aangaan van de transactie toegenomen van 10% tot 31,9% van de nominale omvang van de portefeuille ultimo 2012. Dit is inclusief het resultaat over 2012.

De buffer neemt jaarlijks toe met de omvang van het resultaat. In 2009, 2010 en 2011 was er sprake van positieve resultaten. In 2012 is voor het eerst sprake van een negatief resultaat (zie tabel 2). Het negatieve resultaat is het gevolg van oplopende verliezen. In absolute termen neemt de buffer in 2012 na verwerking van het resultaat, dus af ten opzichte van de omvang eind 2011.

Relatief, ten opzichte van de resterende omvang van de portefeuille, is nog steeds sprake van een toename in de buffer. Tabel 3 illustreert dit. De ontwikkeling van de buffer is onder te verdelen in drie categorieën: Ten eerste is het financieringsvoordeel in 2012 in relatieve termen gelijk aan dat in 2011. Ten tweede neemt de buffer toe als gevolg van het netto resultaat op de fees in relatieve termen in 2012 iets groter is dan in 2011. Dit komt door de zevende kasstroom die in 2012 aan de constructie is toegevoegd. De laatste oorzaak van de toename van de buffer zijn de beperkte verliezen, dit vergt iets meer uitleg. Doordat de buffer in 2011 is gestegen, kunnen daarmee in 2012 meer verliezen worden opgevangen. In 2012 is de omvang van de portefeuille gedaald door hoofdsommen die zijn ontvangen en door verliezen. In 2012 was het percentage ontvangen hoofdsommen groter dan 73,1% en het percentage verliezen kleiner dan 26,9% (de omvang van de buffer ultimo 2011). Verliezen op de portefeuille nemen weliswaar toe, maar zijn ook in 2012 nog achtergebleven bij de omvang van de buffer. Dit draagt positief bij aan de ontwikkeling van de buffer.

Tabel 3: ontwikkeling van de buffer in de transactie sinds ultimo 2010

Omvang buffer per 31-12-2010	20,7%
Toename door financieringsvoordeel	2,6%
Toename door netto resultaat op de fees	1,3%
Toename buffer doordat verliezen beperkt zijn	2,3%
Omvang buffer per 31-12-2011	26,9%
Toename door financieringsvoordeel	2,6%
Toename door netto resultaat op de fees	1,5%
Toename buffer doordat verliezen beperkt zijn	0,9%
Omvang buffer per 31-12-2012	31,9%

Buffer in de obligaties

Naast de buffer in de transactie is er ook sprake van een buffer in de obligaties, de zogenaamde credit enhancement. Een deel van de obligaties in de portefeuille kent door hun kwaliteit een buffer. De gemiddelde credit enhancement in de portefeuille is afgenomen van ca. 16% bij aanvang van de transactie naar ca. 9% per ultimo 2012 (zie figuur 2). De credit enhancement geeft aan hoe groot de bescherming is tegen verliezen op de onderliggende hypothekenpool doordat deze verliezen eerst worden opgevangen door «overcollateralization» of (houders van) obligaties met een lagere rating. Indien op een obligatie sprake is van een credit enhancement van 0 komen de eerstvolgende verliezen op de onderliggende hypothekenpool voor rekening van de houder(s) van die obligatie. Voor steeds meer obligaties in de portefeuille is sprake van een credit enhancement van 0 en als gevolg daarvan daalt de gemiddelde credit enhancement in de portefeuille.

Ontwikkeling van de verliezen op de portefeuille

Als de gemiddelde credit enhancement in de portefeuille afneemt, zullen de verliezen die voor rekening van de Staat komen toenemen. Door toenemende verliezen zal in eerste instantie de buffer in de transactie dus minder hard stijgen of bij forse verliezen zelfs gaan afnemen. Het totale verlies is opgelopen tot ca. 4% van de oorspronkelijke omvang van de portefeuille (zie figuur 3).

D: Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Beleidsartikel 3 Financieringsactiviteiten publiek-private sector
Bedragen x € 1.000

Algemene beleidsdoelstelling: Optimaal financieel resultaat bij de realisatie van publieke doelen bij investeren in en verwerven, afstoten en beheren van de financiële en materiële activa van de Staat	Realisatie					Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen	37.073.208	58.803.151	– 27.770.244	1.027.232	68.581	296.620	– 228.039
Waarvan betalingsverplichting:
Verwerving vermogenstitels	23.340.000	429.667	0	0	0	0	0
Verplichting kapitaalstorting Tennet	0	0	0	600.000	0	0	0
Verplichting kapitaalconversie Fortis	0	1.350.000	0	0	0	0	0
Verplichting Tweede herkapitalisatie ABN AMRO	0	2.600.000	1.031.000	0	0	0	0
Verplichting Fonds Financiële Structuurversterking	13.750.000	0	0	0	0	0	0
Verplichting Superdividend NS naar Prorail		0	1.400.000	0	0	0	0
Meerjarenverplichting aan ING	0	19.818.996	1.618.794	461.193	67.858	282.000	– 214.142
Waarvan garantieverplichting:
Regeling BF	– 34.716	– 11.081	– 6.390	– 8.322	– 1.600	0	– 1.600
Voorwaardelijke verplichting Capital Relief Instrument	0	32.611.091	– 32.611.091	0	0	0	0
Garantie Counter Indemnity	0	0	950.000	0	0	0	0
Garanties en vrijwaringen (Nozema)	0	1.060.447	– 167.198	– 49.092	– 13.000	0	– 13.000
Waarvan overige verplichtingen	17.924	944.031	14.641	23.453	15.323	14.620	703
Uitgaven	37.107.459	9.282.251	6.833.292	3.599.367	2.993.758	2.377.720	616.038
Vermogensverschaffing
Kapitaalstorting Tennet				300.000	300.000	300.000	0
Uitkering superdividend NS naar Prorail	0	0	1.400.000	0	0	0	0
Tweede herkapitalisatie ABN AMRO			928.000	0	0	0	0
Kasschuif tweede herkapitalisatie ABN AMRO				0	0	0	0
Kapitaalstorting couponbetaling MCN			103.000	0	0	0	0
Verwerving vermogenstitels	23.340.000	429.667	0	0	0	0	0
Kapitaalverstrekkingen ING, Aegon en SNS REAAL	13.750.000	0	0	0	0	0	0
Kapitaalconversie Fortis	0	1.350.000	0	0	0	0	0
Bekostiging/bijdrage
PPS	546	324	6	0	0	0	0
NLFI (voorheen STAK)					5.250	5.000	250
Lening
Management Fee IABF	0	58.754	46.592	38.756	33.206	32.000	1.206
Funding Fee IABF	0	3.903.293	4.345.040	3.242.213	2.644.371	2.030.000	614.371
Mandatory Convertible Note	0	2.600.000	0	0	0	0	0
Garantie
Regeling BF	1.959	13.918	0	0	0	1.100	– 1.100
Dotatie begrotingsreserve TenneT			1.644	4.800	4.800	4.800	0
Overig
Afkoop bijdrage exploitatiebijdrage Westerscheldetunnel	0	881.464	0	0	0	0	0
Uitvoeringskosten tijdelijke regeling tankstations	32	24	0	0	0	0	0
Uitvoeringskosten staatsdeelnemingen	11.197	44.807	9.011	13.598	6.131	4.820	1.311
Onderhoud- en beheerkosten GOB	3.725	0	0	0	0	0	0
Ontvangsten	2.409.470	16.130.388	7.970.200	9.925.613	5.131.796	7.891.115	– 2.759.319
Vermogensonttrekking
Opbrengst onttrekking vermogenstitels	379.201	1.400.000	154.600	9.000	12.441	0	12.441
Dividend staatsdeelnemingen	602.677	537.238	617.686	423.226	312.510	216.460	96.050
Winstuitkering DNB	1.181.268	1.279.950	1.658.738	544.278	749.494	549.000	200.494
Afdracht Holland Casino	45.815	– 11.952	9.839	0	0	10.000	– 10.000
Afdrachten Staatsloterij	100.535	94.787	108.395	102.423	100.000	100.000	0
Opbrengst verkoop vermogenstitels	0	1.320.924	355	150	38	0	38
Dividend Financiële instellingen		0	6.410	216.244	121.302	419.000	– 297.698
Terugstorting agio	19.080	0	0	0	0	0	0
Bijdrage aan RWT
NLFI (voorheen STAK)					2.419	4.300	– 1.881
Leningen
Portefeuille ontvangsten IABF	0	3.819.253	4.058.123	3.012.250	2.433.653	1.839.000	594.653
Garantie Fee IABF	0	129.260	102.502	85.262	73.054	71.000	2.054
Additionele fee IABF	0	13.535	77.067	55.409	46.350	46.000	350
Additionele garantie fee IABF	0	0	153.939	128.048	109.713	106.000	3.713
Verhandelbaarheidsfee	0	0	0	0	14.807	0	14.807
Rente en aflossing div. leningen	75.021	71.014	67.007	62.999	0	0	0
Aflossing securities ING, Aegon en SNS Reaal	0	6.185.000	500.000	3.500.000	750.000	3.000.000	– 2.250.000
Couponbetaling en/of boetebetaling kapitaalversterking ING, Aegon en SNS Reaal	0	1.250.845	154.715	1.750.472	375.000	1.500.000	– 1.125.000
Renteontvangsten Mandatory Convertible Note	0	0	103.000	0	0	0	0
Garantie
Regeling Bijzondere Financiering	3.835	548	258	658	210	0	210
Premie-ontvangsten garantie TenneT			1.644	4.800	4.800	4.800	0
Premie-inkomsten Capital Relief Instrument	0	28.214	165.482	0	0	0	0
Premie-inkomsten Counter Indemnity		0	25.555	25.555	25.555	25.555	0
Overig
Terug te vorderen uitvoeringskosten staatsdeelnemingen	2.036	11.772	4.884	4.839	450	0	450
Tijdelijke regeling subsidie tankstations	2	0	0	0	0	0	0

E: Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen

Meerjarenverplichting IABF (– € 214,1 mln.)

In 2009 is de Staat een Illiquid Assets Back-up Facility overeengekomen met ING. Als gevolg daarvan is er voor de Staat een meerjaren betalingsverplichting aan ING ontstaan. Deze verplichting is toegenomen door de verplichting tot het betalen van een management fee en rentevergoeding over 2012. De realisatie in 2012 is lager dan de vastgestelde begroting doordat de rentevergoeding over 2012 lager was dan in de raming. Daarnaast is de omvang van de verplichting in euro afgenomen door de appreciatie van de euro ten opzichte van de dollar in 2012. De totale betalingsverplichting aan ING is ultimo 2012 afgenomen tot ongeveer € 7,7 mld. (zie saldibalans).

Garanties en vrijwaringen Nozema (– € 13,0 mln.)

Nozema is in 2006 door de Staat verkocht. Bij die verkoop heeft de Staat aan de kopende partij een aantal garanties en vrijwaringen afgegeven. Met de uitbetaling van de vennootschapsbelasting (zie ook de uitgaven), zijn de verplichtingen die voortvloeiden uit de afgegeven garanties en vrijwaringen komen te vervallen.

Uitgaven

Funding fee (+ € 614,4 mln.)

De funding fee is hoger dan geraamd. Dit is het gevolg van de hogere dan geraamde ontvangsten op de Alt-A portefeuille (zie toelichting bij ontvangsten) en doordat elke dollar die binnenkomt, gebruikt wordt om versneld te voldoen aan de verplichting.

Regeling BF (– € 1,1 mln.)

Onder de regeling Bijzondere Financiering staan nog een paar kredieten uit. In 2012 hebben zich geen schades voorgedaan.

Uitvoeringskosten staatsdeelnemingen (+ € 1,3 mln.)

De uitvoeringskosten gelieerd aan het beheer van de staatsdeelnemingen zijn hoger uitgevallen dan geraamd. Dit heeft meerdere oorzaken. De eerste oorzaak ziet op de voormalige staatsdeelneming Nozema, die in 2006 door de Staat is verkocht. Bij die verkoop heeft de Staat aan de kopende partij een aantal garanties en vrijwaringen afgegeven. De vrijwaring die ziet op de vennootschapsbelasting heeft door een uitspraak van de Belastingdienst geleid tot een uitgave van € 5 mln. De overige kosten, voornamelijk kosten voor de inhuur van extern advies, vallen mee. Dit had te maken met het (tijdelijk) stopzetten van de voorbereidingen ten aanzien van de (deel)privatiseringen van Tennet en de Gasunie. Tenslotte vallen ook de kosten voor de inhuur van extern advies in het kader van de kredietcrisis mee. Er zijn minder kosten gemaakt dan voorzien met betrekking tot de procedures die naar aanleiding van de nationalisatie van Fortis/AA door verschillende partijen tegen de Staat waren aangespannen.

Ontvangsten

Opbrengst onttrekking vermogenstitels (+ € 12,4 mln.)

Er is meer kapitaal uit het eigen vermogen van staatsdeelnemingen onttrokken dan geraamd. Dit heeft twee oorzaken. Ten eerste is Rechterland N.V., een staatsdeelneming in afbeheer, in 2012 geliquideerd. Het nog aanwezige kapitaal is daarmee uitgekeerd aan de Staat. Ten tweede heeft Thales een uitkering uit het eigen vermogen gedaan van € 100 mln. De Staat als 1%-aandeelhouder, heeft hiervan € 1 mln. ontvangen.

Dividend staatsdeelnemingen (+ € 96,1 mln.)

In 2012 is het dividend van een aantal deelnemingen ten opzichte van de raming in de begroting meegevallen en van een aantal deelnemingen tegengevallen. De meevallers hebben zich voorgedaan bij Tennet, Schiphol en de NS. Terwijl de tegenvallers zich hebben voorgedaan bij NWB bank en BNG.

Winstuitkering DNB (+ € 200,5 mln.)

DNB heeft vanwege de risico’s op de onconventionele maatregelen (Securities Markets Programme, Covered Bonds Purchasing Programme en Open Market Operations) over boekjaar 2011 geen interim-dividend uitgekeerd. DNB heeft over boekjaar 2011 de inkomsten op deze portefeuilles na winstbepaling aan het eigen vermogen toegevoegd. Het verschil tussen de gerealiseerde winst en de aan het eigen vermogen toegevoegde middelen, heeft DNB aan de Staat uitgekeerd. Het door DNB uitgekeerde slotdividend over boekjaar 2011, was hoger dan geraamd.

Afdracht Holland Casino (– € 10,0 mln.)

De winstgevendheid van Holland Casino staat onder druk. De verwachting is dat Holland Casino de komende jaren weinig tot geen winst zal maken. Dit heeft ertoe geleid dat Holland Casino in 2012 geen dividend heeft uitgekeerd.

Dividend financiële instellingen (– € 297,7 mln.)

ABN AMRO heeft in 2012 geen interim-dividend uitgekeerd. ABN AMRO heeft als achterliggende oorzaak gegeven dat het gezien de marktomstandigheden, economisch klimaat, eurocrisis, onzekere vooruitzichten en invoering van Basel 3 in 2013 verstandig is om haar kapitaalpositie te versterken.

NLFI (– € 1,9 mln.)

De op basis van de begroting 2012 van NLFI aan ASR doorbelaste kosten worden in 2013 ontvangen.

Portefeuille ontvangsten (+ € 594,7 mln.)

De ontvangsten uit de portefeuille zijn in 2012 hoger dan geraamd doordat de gerealiseerde verliezen in 2012 lager waren dan de verliezen waarmee in de raming voor 2012 rekening was gehouden.

Verhandelbaarheidsfee (+ € 14,8 mln.)

In 2012 is de IABF geherstructureerd om de IABF los te koppelen van de Amerikaanse ING entiteiten. Als gevolg daarvan is sinds 2012 sprake van een vergoeding (de verhandelbaarheidsfee) die ING aan de Staat betaald voor het feit dat de Staat de meerjarenverplichting aan ING verhandelbaar heeft gemaakt zodat ING deze kan gebruiken om financiering aan te trekken via repo transacties35. In de begroting voor 2012 was nog geen rekening gehouden met de verhandelbaarheidsfee.

Aflossing kapitaalversterking ING (– € 2,25 mld.) en coupon- en boetebetaling kapitaalversterking ING (– € 1,13 mld.)

De Staat en ING hebben met de Europese Commissie een akkoord bereikt over de herstructureringsmaatregelen die ING moet uitvoeren en de terugbetaling van de nog uitstaande core tier 1-securities ter waarde van € 3 mld. ING zal deze core tier 1 securities aflossen door een betaling van in totaal € 4,5 mld. verspreid over de periode 2012–2015, in tranches van € 1,125 mld. per jaar. De betaling van de eerste tranche heeft op 26 november 2012 plaatsgevonden. Voor 2012 betekent dit in zijn totaliteit een neerwaartse bijstelling van € 3,4 mld.

Terug te vorderen uitvoeringskosten staatsdeelnemingen (+ € 0,5 mln.)

Er is € 0,5 mln. doorbelast aan bij de onder beheer staande financiële instellingen.

4.4 Internationale Financiële Betrekkingen

A: Algemene doelstelling

Een bijdrage leveren aan een gezond en welvarend Europa en een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling.

B: Rol en verantwoordelijkheid

De Nederlandse economie wordt door zijn openheid en relatief beperkte grootte sterk beïnvloed door economische ontwikkelingen van de handelspartners waaronder de lidstaten van de Europese Unie. Verreweg het grootste deel van de Nederlandse export en import gaat naar of komt uit andere Europese landen. Een sterke Europese economie heeft daarmee een directe weerslag op de Nederlandse economie. Mede om die reden is Nederland gebaat bij een gezonde financieel economische ontwikkeling en een stabiele budgettaire en monetaire ontwikkeling in de Europese Unie en haar lidstaten, waarbij ook de financiële stabiliteit binnen de eurozone gewaarborgd is. De minister van Financiën speelt in Nederland op dit gebied een belangrijke rol en maakt daarbij gebruik van een aantal instrumenten.

Ten behoeve van de preventie van financiële instabiliteit neemt de minister actief deel aan multilateraal toezicht ter bevordering van de begrotingsdiscipline van lidstaten van de EU en een stabiele macro-economische omgeving in de EMU. Hieronder valt ook de uitwerking van de afspraken omtrent de versterking van de economische beleidscoördinatie in de EU en de EMU, zoals door een versterkt Stabiliteits- en Groeipact, een procedure voor economische onevenwichtigheden, en een richtlijn voor nationale begrotingsraamwerken. Verder neemt de minister van Financiën besluiten over het Nederlandse oordeel over aanvragen voor het Exchange Rate Mechanism (ERM-II) en voor euro-invoering, en draagt de minister van Financiën het Nederlandse standpunt over de EU begroting en het Meerjarig Financieel Kader van de EU uit.

De minister van Financiën draagt bij aan de totstandkoming van stabilisatiemechanismen zoals het EFSF en het ESM ten behoeve van het bewaken van de financiële stabiliteit, ook in financieel-economisch moeilijke tijden. Dit doet de minister door actief deel te nemen aan Europese overleggen zoals de Eurogroep en Ecofin Raad en door een intensieve lobby bij Europese partners.

Internationale financiële instellingen beïnvloeden internationale financieel-economische ontwikkelingen, bijvoorbeeld door financieel-economische beleidssurveillance, en door de rol als financieel vangnet in geval van een crisis. Goed beleid van deze instellingen draagt daarom bij aan een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling en de ontwikkeling van lage- en middeninkomenslanden. De minister draagt hieraan bij door toezicht te houden op de uitvoering van de taken van de Internationale Financiële Instellingen (IFI’s) en hun financiële soliditeit. Daarnaast levert de inbreng van de minister bij discussies in internationale fora zoals de Ecofin, Eurogroep, Working Party 3 (van de OESO) en discussies bij de G20, het Internationaal Monetair Fonds, de Wereldbank en andere IFI’s een bijdrage aan de beïnvloeding van de internationale beleidsdiscussie en beleidsrespons.

C: Beleidsconclusies

In 2012 is onderhandeld tussen de Raad en het Europees Parlement over de verordeningen van het «twopack». Deze verordeningen maken verdergaand toezicht en monitoring door de Commissie op eurolanden die zich niet aan de afspraken houden, mogelijk. In 2012 zijn de onderhandelingen over het two pack gevoerd in de Raad en tussen Raad en Europees Parlement. Dit resulteerde uiteindelijk in een politiek akkoord in februari 2013. Daarnaast hebben de staatshoofden en regeringsleiders op 2 maart 2012 het verdrag inzake Stabiliteits, Coördinatie en Bestuur in de EMU ondertekend. Ook is de kabinetsvisie op de toekomst van de EMU onder andere ingebracht in voorbereiding op en tijdens de Europese Raad van 13–14 december 2012, waar naar aanleiding van rapporten van ER-voorzitter Van Rompuy en van de Europese Commissie is gesproken over de toekomst van de EMU. Met het oog op de financiële stabiliteit van de eurozone heeft de Eurogroep op 30 maart 2012 besloten om de gezamenlijke leencapaciteit van het EFSF en het ESM op te hogen (zogenaamde firewall)36. De gezamenlijke leencapaciteit van het EFSF en het ESM is € 700 mld., in plaats van € 500 mld.. Dit gecombineerd met de eerder aangegane leningen uit het EFSM van € 49 mld. en de Griekse bilaterale leningen van € 53 mld. is er daarmee een Europese firewall beschikbaar van circa € 800 mld. Meer informatie over de programmalanden en stabiliteitsmechanisme is te vinden in het beleidsverslag.

Internationale Financiële Instellingen

Nederland heeft als aandeelhouder van de verschillende instellingen actief bijgedragen aan inhoudelijke debatten over de wereldeconomie. Zo heeft Nederland in internationale fora het belang van structurele hervormingen in combinatie met begrotingsdiscipline benadrukt en actief ingezet op IMF surveillance. Mede dankzij de Nederlandse inzet speelt het Internationaal Monetair Fonds (IMF) een belangrijke rol bij het bestrijden van de crisis. Het IMF heeft financiële middelen beschikbaar gesteld en stelt doelstellingen gericht op macro-economische en financiële stabiliteit.

Nederland heeft daarnaast als aandeelhouder, toezicht gehouden op de financiële soliditeit van IFI’s, onder andere door in te zetten op een prudente portefeuille van leningen, waarbij additionaliteit ten opzichte van de markt en selectiviteit, leidende principes zijn, en een gematigd beloningsbeleid.37

Dit is ook de Nederlandse inzet geweest in de discussie rondom de kapitaalverhoging van de Europese Investeringsbank (EIB). In 2012 is er besloten tot een verhoging van het kapitaal van de EIB met € 10 mld.38 Deze kapitaalverhoging betreft een storting (zogeheten inbetaling). Het Nederlandse aandeel aan de kapitaalverhoging bedraagt € 448,2 mln. en is eind 2012 ingegaan. Dit besluit maakt onderdeel uit van een breder initiatief ter ondersteuning van de groei, werkgelegenheid en concurrentiekracht in de Europese Unie. Aangezien hiermee ook kapitaal van de particuliere sector kan worden gemobiliseerd, leidt dit mogelijk tot een veelvoud aan additionele investeringen. De extra capaciteit van de EIB wordt vooral ingezet voor investeringen in R&D, strategische infrastructuur, energie-efficiënte en duurzame energie, en ter ondersteuning van het Midden- en Kleinbedrijf. Deze versterking van de kapitaalbasis draagt ook bij aan de bestendiging van de sterke positie van de EIB op de financiële markten en de hoge waardering door de internationale rating agencies. Dit is van belang voor een optimale toegevoegde waarde van de EIB in alle Lidstaten van de Unie (o.a. door lage rente).

Verder heeft Nederland meegesproken over de rol van IFI’s bij de bevordering van economische ontwikkeling, armoedebestrijding en financieel-economisch evenwicht. Zo hebben de International Bank for Reconstruction and Development (IBRD), de International Finance Corporation (IFC) en de International Development Association (IDA), allen onderdeel van de Wereldbank Groep, tussen 1 juli 2011 en 30 juni 2012 52,6 mld. USD aan leningen, subsidies, investeringen en garanties verstrekt, die vooral lage- en middeninkomenlanden hebben ondersteund bij een evenwichtige financieel-economische ontwikkeling39. Nederland heeft daarbij vooral ingezet op resultaatgerichtheid en het verzekeren van value for money van ontwikkelingsprojecten.

De European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) blijft daarnaast, ondanks de uitbreiding van haar werkgebied naar de Zuidelijke en Oostelijke Mediterrane regio, actief in de landen in Midden- en Oost-Europa. Vanwege de impact van de huidige crisis werd er in 2012 in deze landen meer geïnvesteerd door de Bank dan oorspronkelijk de bedoeling was. De Bank beziet ook of, en zo ja hoe, het haar expertise in kan zetten in Griekenland en de haar omringende landen in de EBRD-regio.

Tot slot heeft Nederland met de landen van de eigen kiesgroep kennis en know-how, de zogenaamde technische samenwerking, bijvoorbeeld op het gebied van budgettair beleid, gedeeld.

EU-begroting

De minister van Financiën heeft zich in 2012 ingezet voor een sobere en effectieve EU-begroting. Mede dankzij de inspanningen van de minister van Financiën is de oorspronkelijke EU-begroting 2012 bevroren met slechts een beperkte inflatiecorrectie (+1,9%). Deze inzet heeft niet kunnen voorkomen dat de Europese Raad in 2012 alsnog een forse aanvullende begroting heeft aangenomen. Alleen Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Zweden stemden tegen. De minister van Financiën heeft eveneens actief tegen een sterke stijging van de begroting 2013 gepleit. De Europese Commissie wilde deze laten stijgen met 6,9% ten opzichte van de oorspronkelijke begroting 2012. Mede dankzij de inspanningen van de minister van Financiën is dit percentage fors naar beneden gebracht, naar +2,9%. Dit bleef nog onvoldoende voor de minister van Financiën om te kunnen instemmen. Tezamen met de minister president en de minister van Buitenlandse Zaken, heeft de minister van Financiën zich in 2012 ook ingezet voor een voor Nederland gunstige afronding van de onderhandelingen over het Meerjarig Financieel Kader. De onderhandelingen hebben in 2012 niet tot een akkoord geleid. De gezamenlijke inzet van de minister president, de minister van Financiën en de minster van Buitenlandse Zaken heeft wel een goede basis gecreëerd voor een voor Nederland gunstige afronding in 2013. Tijdens de Europese Raad van 7/8 februari jl. is dankzij deze inzet dan ook alsnog een akkoord bereikt. Nederland heeft daarin wederom een korting op de afdrachten weten te bedingen van ruim € 1 mld.

D: Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Beleidsartikel 4 Internationale financiële betrekkingen
Bedragen x € 1.000

Algemene beleidsdoelstelling: Een bijdrage leveren aan een gezond en welvarend Europa en een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling	Realisatie					Vastgestelde begroting incl. ISB	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen	27.954	16.632.437	40.452.217	91.240.416	38.336.697	40.363.086	– 2.026.389
Waarvan betalingsverplichtingen	322.532	2.764	4.708.053	730.004	3.585.959	4.629.495	– 1.043.536
EIB					448.222	0	448.222
Lening Griekenland					– 1.505.643	0	– 1.505.643
Kapitaal ESM					4.573.600	4.573.600	0
Waarvan garantieverplichtingen:	– 294.578	16.629.673	35.744.164	90.510.412	34.750.738	35.733.591	– 982.853
Multilaterale ontwikkelingsbanken en -fondsen	– 592.450	2.739.375	277.118	304.524	120.110	174.746	– 54.636
DNB: IMF en BIS	297.872	13.473.298	5.416.546	18.518.207	– 825.772	113.445	– 939.217
EU betalingssteun	0	417.000	1.232.500	– 102.500	5.000	0	5.000
EFSM			2.946.000	– 120.000	6.000	0	6.000
EFSF			25.872.000	71.910.181	0	0	0
ESM					35.445.400	35.445.400	0
Uitgaven	115.662	95.370	1.304.504	2.284.106	2.005.213	3.078.912	– 1.073.699
Deelneming multilaterale (ontwikkelings) banken en -fondsen
Deelneming multilaterale ontwikkelingsbanken en -fondsen	115.662	95.370	55.897	337.276	158.227	158.472	– 245
EFSF			1.054	571	0	0	0
ESM					1.829.440	1.829.440	0
Lening
Lening Griekenland			1.247.553	1.946.259	4.546	1.091.000	– 1.086.454
Uitkering rente aan Griekenland					13.000	0	13.000
Ontvangsten	18.630	12.338	39.495	127.715	50.131	183.036	– 132.905
Deelneming multilaterale (ontwikkelings) banken en -fondsen
Ontvangsten IFI's	18.630	12.338	9.611	13.081	9.454	9.036	418
Lening
Rente en servicefee lening Griekenland			29.884	114.634	40.677	174.000	– 133.323
Aflossingen lening Griekenland			0	0	0	0	0

E: Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen – € 2.026 mld.

EIB kapitaalstorting € 448,2 mln.

Dit betreft de verplichting behorende bij de Kapitaalstorting EIB. De kasuitgave is geraamd voor 2013.

Lening Griekenland – € 1,51 mld.

Het resterende deel van het bilaterale leningprogramma dat in 2010 aan Griekenland is toegezegd, is begin 2012 overgeheveld naar het European Financial Stability Facility (EFSF). De bilaterale leningen die in 2012 en 2013 verstrekt zouden worden door Nederland komen hiermee te vervallen. Hierdoor vervalt ook de betalingsverplichting.

Multilaterale Ontwikkelingsbanken en -fondsen – € 54,6 mln.

De aanpassing van de verplichtingen wordt voornamelijk veroorzaakt door wisselkoersbijstellingen van garanties aan de Wereldbank.

DNB IMF en BIS – € 825,8 mln. + – € 113,5 mln.

De mutatie voor de garantie aan DNB bestaat uit twee delen: een negatieve bijstelling van € 825,8 mln. in verband met wisselkoerseffecten en een afboeking van € 113,5 mln. met betrekking tot de garantie BIS omdat deze niet is geëffectueerd.

EU Betalingsbalanssteun € 5,0 mln.

Naar aanleiding van een verandering in het Nederlandse aandeel in de EU-begroting is de bestaande garantieverplichting bijgesteld.

EFSM € 6,0 mln.

Naar aanleiding van een verandering in het Nederlandse aandeel in de EU-begroting is de bestaande garantieverplichting bijgesteld.

Uitgaven

Lening Griekenland – € 1,1 mld.

Het resterende deel van het bilaterale leningprogramma dat in 2010 aan Griekenland is toegezegd, is begin 2012 overgeheveld naar het European Financial Stability Facility (EFSF). De bilaterale leningen die in 2012 en 2013 verstrekt zouden worden door Nederland komen hiermee te vervallen.

Bij de verstrekte leningen hebben lidstaten voor elkaar gecompenseerd, waardoor begin 2012, toen de lening werd geconsolideerd en het resterende gedeelte werd overgeheveld naar het EFSF, sommige lidstaten meer dan hun aandeel in het bilaterale leningenprogramma Greek Loan Facility hadden betaald en andere lidstaten minder dan hun aandeel. Nederland moest bij de consolidatie nog € 4,5 mln. betalen.

Uitkering Rente Griekenland € 13 mln.

Verschillende nationale centrale banken van het eurosysteem hebben Griekse obligaties als onderdeel van hun investeringsportefeuille. De Eurogroep heeft in februari 2012 besloten dat deze inkomsten van de Griekse obligaties in de investeringsportefeuille worden doorgeven aan Griekenland.

Ontvangsten

Rente Lening Griekenland – € 133 mln.

De renteontvangsten zijn naar beneden bijgesteld. Per saldo is er een negatieve bijstelling. Deze bijstelling heeft verschillende oorzaken. Door de overheveling van het restant van de Greek Loan Facility naar het EFSF, zijn er in 2012 geen nieuwe bilaterale leningen verstrekt waardoor de lidstaten die deelnamen aan de GLF, dus ook niet meer de daaruit voortvloeiende rente ontvangen. Daarnaast is de renteopslag op de bilaterale leningen onder de Greek Loan Facility verlaagd van 300 (of 200 in de eerste 3 jaar) naar 150 basispunten. Deze renteverlaging is retroactief van aard, dus dat betekent dat met terugwerkende kracht een renteverlaging is geëffectueerd voor de periode waarin de nationale procedures over de verlaging van de opslag nog liepen en Griekenland nog de oorspronkelijke hogere opslag betaalde40. In 2012 is gecorrigeerd voor de retroactieve renteverlaging door minder rentevergoeding van Griekenland aan de lidstaten uit te keren. Door consolidatie van de leningen vallen de ontvangsten hoger uit (zie uitgaven lening Griekenland).

4.5 Exportkredietverzekeringen en investeringsgaranties

A: Algemene doelstelling

Het bieden van mogelijkheden voor verzekering van betalingsrisico’s die zijn verbonden aan export en investeringen in het buitenland, in aanvulling op de markt, en het creëren en handhaven van een internationaal gelijkwaardig speelveld voor bedrijven op dit vlak.

B: Rol en verantwoordelijkheid

Op basis van de Kaderwet Financiële Verstrekkingen Financiën biedt de Nederlandse Staat, ter aanvulling op de private markt, faciliteiten aan waarmee Nederlandse ondernemers en hun financiers betalingsrisico’s kunnen afdekken bij de Staat. Door middel van onder andere exportkrediet- en investeringsverzekeringen (de «EKV-faciliteit») wordt het concurrentievermogen van het Nederlandse bedrijfsleven bevorderd, zodat Nederlandse bedrijven grote en middellang of langlopend gefinancierde exportorders kunnen verwerven, hetgeen een positief effect heeft op de werkgelegenheid.

Sinds de stelselwijziging die op 1 januari in 2010 in werking is getreden, treedt de Staat op als verzekeraar en voert Atradius Dutch State Business N.V. de EKV-faciliteit uit, op naam en voor rekening en risico van de Staat. De Minister van Financiën is budgetverantwoordelijk. De Minister van Financiën is, sinds het begin van deze kabinetsperiode, samen met de Minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking beleidsverantwoordelijk voor het verstrekken van de verzekeringen.

Om te bevorderen dat Nederlandse exporteurs en hun financiers internationaal onder gelijke voorwaarden kunnen concurreren, wordt door Nederland in internationaal overleg gewerkt aan een gelijk speelveld op het gebied van de exportfinancieringssteun door overheden. Zo worden in OESO- en EU-verband afspraken gemaakt over de voorwaarden waaronder exportkredietverzekeringen mogen worden verstrekt, zoals minimum premies, maximale looptijden, het gebruik van ontwikkelingshulpgelden als instrument voor exportbevordering, maatschappelijk verantwoord ondernemen en verantwoord leenbeleid. De OESO en de EU proberen op hun beurt te overleggen met niet-lidstaten over beperking van de overheidssteun.

Internationaal is afgesproken dat exportkredietverzekeringsfaciliteiten over een langere periode kostendekkend moeten zijn, om concurrentievervalsing en daardoor marktverstoring te voorkomen. Dat betekent dat op lange termijn de premie-inkomsten voldoende moeten zijn om de uitvoeringskosten van de EKV-faciliteit en de schade-uitkeringen die niet teruggevorderd kunnen worden, te dekken. De lange termijn kostendekkendheid wordt door het Ministerie van Financiën gemeten middels het model voor Bedrijfseconomische Resultaatbepaling (BERB). De meest recente meting (over 1999 t/m 2011) geeft aan dat het resultaat € 142 mln. positief is. Ten opzichte van de omvang van de portefeuille en de schades die hieruit kunnen voortvloeien betreft dit een relatief bescheiden positief resultaat. De resultaten over 2012 zijn hierin nog niet verwerkt. Deze worden toegelicht bij de tabel budgettaire gevolgen van beleid.

Ook op het risicoprofiel van de bestaande EKV-portefeuille en van nieuwe aanvragen wordt door het Ministerie van Financiën nauwlettend toezicht gehouden, door middel van een Risk Management Framework, zodat onverantwoord grote risico’s worden vermeden.

C: Beleidsconclusies

De exportkredietverzekeringsfaciliteit bestond in 2012 uit de volgende instrumenten: de exportkredietverzekeringen (EKV) en de regeling investeringsgaranties (RIV)41. In 2012 zijn 110 polissen afgesloten, waarvan één investeringsverzekering. Dit is een toename ten opzichte van 2011 toen er 106 verzekeringspolissen zijn uitgereikt. De stijging laat zien dat Nederlandse exporteurs op markten opereren waar behoefte is aan exportkredietverzekeringen.

Onderstaande figuur geeft het gebruik van de EKV en de RIV door middel van het cumulatief uitstaand obligo weer.

In de grafiek is een onderscheid gemaakt tussen definitieve verzekeringen (polissen) en voorlopige verzekeringen (dekkingstoezeggingen). De eerste categorie is in 2012 ten opzichte van 2011 ongeveer gelijk gebleven, terwijl de categorie dekkingstoezeggingen in dezelfde periode met € 2 mld. is gestegen. Deze ontwikkeling laat zien dat er een flink grotere vraag is naar exportkredietverzekeringen.

Om ervoor te zorgen dat de producten goed blijven aansluiten bij de behoeften van Nederlandse exporteur is in 2012 veel geïnvesteerd in een goede samenwerking met Nederlandse exporteurs en exportfinancierende banken. Dit heeft er in 2012 onder meer toe geleid dat een van de producten, de exportkredietgarantie (EKG) is aangepast42 zodat exportfinanciering een interessantere investering wordt voor institutionele beleggers, banken meer ruimte op hun balans krijgen om export te financieren en Nederlandse exporteurs uiteindelijk een scherper financieringsaanbod kunnen doen richting hun klanten.

Om inzicht te krijgen in de concurrentiepositie van de Nederlandse exportkredietverzekeringsfaciliteit, wordt door het Ministerie van Financiën een vergelijkend onderzoek uitgevoerd tussen de Nederlandse faciliteit en faciliteiten in een aantal voor de concurrentie relevante landen (de zogenaamde «benchmark»).

Uit de benchmark kwam naar voren dat Nederland, op de beleidsonderdelen landenbeleid, premies, dekkingsbeleid en milieu- en sociale beoordeling, gemiddeld tot goed bestand is tegen de concurrentiedruk van de meeste andere exportkredietverzekeraars. Atradius DSB liet, tegen de algemene trend in, een stijging zien in afgegeven verzekeringen. Verder bleek uit de internationale vergelijking dat de rol van exportkredietverzekeraars aan het veranderen is van pure verzekeraar naar verzekeraar en financier. Nederland kent geen van de onderzochte financieringsinstrumenten, zoals directe financiering, rentesteun en herfinanciering.

Op MVO-gebied is in 2012 de milieu- en sociale beoordeling van verzekeringsaanvragen herijkt. Directe aanleiding hiervoor was een herziening van de internationale afspraken in OESO-verband over de milieu- en sociale beoordeling (de «common approaches»). De herijking van het beleid heeft bijgedragen aan een versterking van het level playing field op dit beleidsterrein.

D: Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Beleidsartikel 5 Exportkredietverzekering en investeringsgaranties
Bedragen x € 1.000

Algemene beleidsdoelstelling: Het bieden van mogelijkheden voor verzekering van betalingsrisico’s die zijn verbonden aan export en investeringen in het buitenland, in aanvulling op de markt, en het creëren en handhaven van een internationaal gelijkwaardig speelveld voor bedrijven op dit vlak.	Realisatie					Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen	5.108.936	– 4.970.709	1.161.667	1.099.920	2.934.821	10.616.386	– 7.668.959
waarvan betalingsverplichtingen:	33.886	15.367	16.672	12.032	12.412	0	12.412
waarvan kostenvergoeding Atradius DSB	12.688	11.512	10.212	10.557	12.126	12.606	– 480
waarvan garantieverplichtingen:	5.075.050	– 4.986.076	1.144.995	1.087.888	2.922.409	10.603.780	– 7.681.371
EKV	5.304.050	– 5.051.312	1.198.639	1.118.144	2.942.882	10.000.000	– 7.057.118
RIV	– 229.000	50.000	– 49.220	– 19.752	– 20.473	453.780	– 474.253
MIGA	0	0	0	0	0	150.000	– 150.000
Omzetpolissen	0	15.236	– 4.424	– 10.504	0	0	0
Uitgaven	39.892	271.488	92.479	28.657	70.109	133.106	– 62.997
Programma-uitgaven	27.204	259.976	82.267	18.100	57.983	120.500	– 62.517
Schade-uitkering EKV	7.049	255.986	76.137	17.909	57.697	120.000	– 62.303
Schade-uitkering RIV	0	0	0	0	0	500	– 500
Schade-uitkering MIGA	0	0	0	0	0	0	0
Schade-uitkering Omzetpolissen	0	0	218	90	0	0	0
Uitgaven Seno-Gom	0	3.990	5.912	101	286	0	286
Uitgaven risicobeheer	20.155	0	0	0	0	0	0
Opdrachten
Kostenvergoeding Atradius DSB	12.688	11.512	10.212	10.557	12.126	12.606	– 480
Ontvangsten	209.904	223.489	158.374	141.642	350.432	104.550	245.882
Programma-ontvangsten	209.904	223.489	158.116	141.142	142.277	104.050	38.227
Premies EKV	78.442	36.190	25.382	55.106	43.629	40.000	3.629
Premies RIV	997	791	723	563	537	1.250	– 713
Premies omzetpolissen	0	44	330	88	15	0	15
Schaderestituties EKV	130.465	182.474	125.769	84.834	97.911	62.800	35.111
Schaderestituties Seno-Gom	0	3.990	5.912	551	185	0	185
Ontvangsten Seno-Gom	0	0	0	0	207.655	0	207.655
Overige ontvangsten	0	0	258	500	500	500	0

E: Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen

In de ontwerpbegroting zijn stelpostramingen opgenomen ter hoogte van het maximaal te verstrekken jaarlijkse garantieplafond voor nieuwe verplichtingen. De realisatie van de verplichtingen betreft het saldo van verleende en vervallen garanties.

Garantieverplichting exportkredietverzekering (– € 7,1 mld.)

Het garantieplafond voor de EKV bedraagt in 2012 € 10 mld. In 2012 is er voor € 12,6 mld. aan nieuwe verplichtingen aangegaan en is € 9,7 mld. aan verplichtingen vervallen. In 2012 bedraagt het saldo van nieuwe en vervallen garanties € 2,9 mld. Deze mutatie betreft het afboeken van het restant deel van het verplichtingenplafond.

Garantieverplichting Regeling Investeringen (– € 474,2 mln.)

Het jaarlijkse plafond voor de Regeling Investeringen bedraagt € 453,8 mln. In 2012 zijn er voor € 13,8 mln. aan nieuwe verplichtingen aangegaan en is € 34,3 mln. aan verplichtingen vervallen. In 2012 bedraagt het saldo van nieuwe en vervallen garanties – € 20,5 mln. Deze mutatie betreft het afboeken van het restant deel van het verplichtingenplafond.

Garantieverplichting Multilateral Investment Guarantee Agency (MIGA) (– € 150,0 mln.)

Het jaarlijkse plafond voor de MIGA bedraagt € 150,0 mln. In 2012 is er geen beroep gedaan op de MIGA faciliteit.

Uitgaven

Schade-uitkering EKV (– € 62,3 mln.)

De schade-uitkeringen zijn lager uitgevallen dan de raming. De schadedreigingen hebben zich in 2012 in mindere mate dan begroot gematerialiseerd. Gegeven de onzekerheid op de financiële markten en de complexe internationale context is behoedzaamheid geboden.

Ontvangsten

Premies EKV (+ € 3,6 mln.)

In 2012 zijn de kasontvangsten van de exportkredietverzekeringen € 3,6 mln. boven begroot.

Schaderestituties EKV (+ € 35,1 mln.)

Ondanks de moeilijke periode die de wereldeconomie doormaakt is de provenustroom boven verwachting goed op gang gebleven. Hierdoor zijn de schaderestituties hoger uitgekomen dan geraamd.

Vrijval Seno-Gom reserve (+ € 207,7 mln.)

De zogeheten Seno-Gom portefeuille (onderdeel EKV) wordt afbeheerd en in dat kader vindt er een vrijval plaats uit de reserve. Met de geraamde meerjarige vrijval wordt de reserve afgebouwd tot € 37,9 mln., welke gereserveerd blijft voor eventuele schades die nog voortkomen uit de Seno-Gom portefeuille.

4.6 BTW-compensatiefonds

A: Algemene doelstelling

Gemeenten, provincies en Wgr-plusregio’s hebben de mogelijkheid om een evenwichtige keuze te maken tussen in- en uitbesteding. De btw speelt hierin geen rol.

B: Rol en verantwoordelijkheid

Het BTW-compensatiefonds beoogt een eind te maken aan de factor btw bij de afweging tussen uitbesteden en inbesteden. Dit krijgt vorm door betaalde btw over niet-ondernemersactiviteiten terug te geven aan provincies, gemeenten en Wgr-plusregio’s43. Voorbeelden hiervan zijn (het uitbesteden van) taken als de inzameling van huisvuil, het onderhoud aan gebouwen, het straatbeheer, schoonmaakactiviteiten, archivering, ingenieurswerkzaamheden en groenbeheer.

C: Beleidsconclusies

In 2012 hebben zich qua uitvoering en beoogde resultaten geen bijzonderheden voorgedaan.

D: Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Beleidsartikel 6 BTW-compensatiefonds
Bedragen x € 1.000

Algemene beleidsdoelstelling: Gemeenten, provincies en Wgr-plusregio's hebben de mogelijkheid om een evenwichtige keuze te maken tussen in- en uitbesteding. De btw speelt hierin geen rol.	Realisatie					Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen					2.664.772	3.123.921	– 459.149
Uitgaven	2.348.414	2.577.086	2.789.430	2.788.318	2.664.772	3.123.921	– 459.149
(1) Programma-uitgaven	2.348.414	2.577.086	2.789.430	2.788.318	2.664.772	3.123.921	– 459.149
w.v. gemeenten en WGR-plusregio's	2.142.830	2.343.904	2.511.061	2.496.131	2.360.993	2.775.883	– 414.890
w.v. provincies	205.584	233.182	278.369	292.187	303.779	348.038	– 44.259
Ontvangsten	2.348.414	2.577.086	2.789.430	2.788.317	2.664.772	3.123.921	– 459.149

Uitgaven

Ontvangsten

De ontvangsten zijn gelijk aan de uitgaven omdat de terugbetaalde btw-bedragen tevens belastinginkomsten zijn.

Apparaat

De begroting van het BTW-compensatiefonds kent géén apparaatsuitgaven. De personeelskosten en materiële kosten voor het beheer van het fonds zijn opgenomen bij artikel 1. De Belastingdienst draagt zorg voor de uitvoering van het BTW-compensatiefonds.

E: Toelichting op de instrumenten

Compensatie

De Belastingdienst is belast met het verstrekken en verzamelen van opgaafformulieren en het compenseren van de btw over niet-ondernemersactiviteiten.

2012	Realisatie
Het verstrekken en verzamelen van opgaafformulieren en het compenseren van de btw over niet-ondernemersactiviteiten.	Ja
Controles op de toepassing van de Wet op het BTW-compensatiefonds door de Belastingdienst	Ja

Controle- en toezichtsbeleid

De algemene beleidsdoelstelling van de Belastingdienst is het onderhouden en versterken van de compliance bij belastingplichtigen. Het streven is om bij zoveel mogelijk provincies en gemeenten een horizontaal toezichtstraject te starten. In een traject naar horizontaal toezicht werkt een gemeente of provincie aan haar interne procedures met als doel het opstellen en indienen van aanvaardbare opgaven voor het BTW-compensatiefonds. De Belastingdienst bespreekt met de gemeenten en provincies hoe zij hun verantwoordelijkheid invullen met betrekking tot hun opgave. Daarbij wordt vastgesteld hoe zij omgaan met fiscaliteit en of de randvoorwaarden aanwezig zijn om te komen tot een adequate beheersing daarvan. De gemeenten en provincies beoordelen zelf daarna cyclisch de opzet, het bestaan en de werking van de interne beheersing van de (fiscaal relevante) bedrijfsprocessen en delen de resultaten daarvan met de Belastingdienst. De Belastingdienst monitort dit en bepaalt in welke mate gesteund kan worden op deze interne beheersing. Vervolgens wordt dit getoetst. De Belastingdienst voert verder toezicht uit gericht op grote afwijkingen in de opgaven BTW-compensatiefonds ten opzichte van eerdere periodes. Tot slot vinden traditionele boekenonderzoeken plaats naar de juistheid van de door gemeenten en provincies ingediende opgaven BTW-compensatiefonds wanneer daar gerede aanleiding toe is.

Realisatie meetbare gegevens

Prestatie-indicator	Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Streefwaarde 2012	Realisatie 2012
Gemeenten en provincies, waarbij de Belastingdienst zicht heeft op de kwaliteit van de werking van de fiscale beheersing.	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	35–50	74

Bedragen x € 1 mln.

Controles, waarvan uitgevoerd in:	aantal	Gecorrigeerd bedrag t.l.v. compensatie-gerechtigden	Gecorrigeerd bedrag t.g.v. compensatie-gerechtigden	Per saldo gecorrigeerd
2011 2012	18 17	7 10,5	3 9,2	4 1,3

Een traditionele controle wordt alleen nog ingesteld indien daar gerede aanleiding voor was. In 2012 zijn door de Belastingdienst 17 traditionele controles afgerond. Per saldo is daarbij in 2012 € 1,3 mln. gecorrigeerd ten laste van gemeenten, provincies en Wgr-plusregio’s.

4.7 Beheer Materiële Activa

A: Algemene doelstelling

Een optimaal financieel resultaat bij het verwerven, beheren, ontwikkelen en afstoten van materiële activa van/voor het Rijk ten behoeve van de realisatie van rijksdoelstellingen.

B: Rol en verantwoordelijkheid

Voor de financiële consequenties van de verkoop en het beheer van materiële activa van het Rijk in 2012 wordt verwezen naar onderstaande Tabel budgettaire gevolgen van beleid en de toelichting daarop.

C: Beleidsconclusies

In 2012 is begonnen met het opzetten van een nieuw financieel kader voor het RVB i.o.. Ook is gewerkt aan het tot stand brengen van een rijksbrede vastgoedportefeuille strategie. Verder zijn afspraken gemaakt omtrent de vervreemding van monumenten met erfgoedfunctie.

D: Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Beleidsartikel 7 Beheer materiële activa
Bedragen x € 1.000

Algemene beleidsdoelstelling: Een optimaal financieel resultaat bij het verwerven, beheren, ontwikkelen en afstoten van materiële activa van/voor het Rijk ten behoeve van de realisatie van rijksdoelstellingen.	Realisatie					Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen	81.748	98.851	296.298	– 114.310	100.220	88.111	12.109
Waarvan garantieverplichting vorderingenplafond RVOB			207.000	– 207.000	0	0	0
Uitgaven	81.347	94.856	89.570	92.477	99.942	88.111	11.831
Leningen
Anticiperende aankopen	392	0	0	0	0	4.600	– 4.600
Opdrachten
Onderhoud en beheerskosten	10.964	21.292	13.667	10.329	12.290	7.679	4.611
Bekostiging
Zakelijke lasten	46.969	51.742	51.624	59.104	61.198	53.513	7.685
Beheerskosten DRZ	0	0	0	383	500	0	500
Bijdrage aan RVOB	23.022	21.822	24.279	22.661	25.954	22.319	3.635
Ontvangsten	269.686	237.306	347.964	213.724	163.501	179.859	– 16.358
Bekostiging
Zakelijke lasten	15.289	31.181	25.320	28.140	25.873	26.602	– 729
Opdrachten
Onderhoud- en beheerskosten		404		4.440	17	0	17
Leningen
Anticiperende aankopen	139	3.491	410	0	0	0	0
Programma-ontvangsten Baten-lastendiensten
Ingebruikgeving RVOB	113.007	99.817	98.714	99.045	106.484	98.059	8.425
Vervreemding RVOB	139.545	102.571	235.572	80.194	28.360	53.698	– 25.338
Vervreemding DRZ	1.706	– 158	– 12.052	1.905	2.767	1.500	1.267

E: Toelichting op de instrumenten

Uitgaven

Anticiperende aankopen en gebiedsontwikkeling (– € 4,6 mln.)

Het gaat hierbij om een leenfaciliteit waarop andere ministers een beroep kunnen doen voor het anticiperend aankopen van onroerende zaken en het aankopen van onroerende zaken in het kader van gebiedsontwikkelingsprojecten waarbinnen meerdere rijksdoelstellingen gerealiseerd moeten worden (zie beleidskader anticiperend en ontwikkelingsgericht handelen in vastgoed)47. In 2012 is geen beroep gedaan op deze leenfaciliteit. Met ingang van 2013 is de faciliteit komen te vervallen.

Onderhoud en beheerskosten (+ € 4,6 mln.)

Zakelijke lasten (+ € 7,7 mln.)

Bijdrage aan het RVOB (+ € 3,6 mln.)

Over 2011 heeft het RVOB een batig saldo gerealiseerd van € 3,6 mln. Dit batig saldo is in 2012 door het moederdepartement toegevoegd aan het eigen vermogen van het RVOB als buffer voor risico’s bij gebiedsontwikkelingsprojecten waarin het RVOB participeert.

Ontvangsten

Ingebruikgeving RVOB (+ € 8,4 mln.)

• • Het gaat hierbij om de ingebruikgeving (verhuring) van de onroerende zaken van de Staat voor zover er voor de opbrengst uit ingebruikgeving geen middelenafspraak bestaat. Ook de verkoop van bodemmaterialen zoals zand is hier ondergebracht.

• • De opbrengsten uit bodemmaterialen zijn door een tariefverhoging in 2012 hoger uitgevallen dan geraamd (+ € 3,4 mln.).

• • De inkomsten uit pacht, erfpacht /opstalrechten zijn hoger uitgevallen door o.a. een pachtprijsverhoging en de realisatie van een aantal windturbineparken op Staatseigendom (+ € 8,1 mln.).

• • De huurinkomsten zijn lager uitgevallen omdat de Dienst Uitvoering Onderwijs in verband met het betrekken van nieuwbouw de huurovereenkomst heeft opgezegd op het gehuurde pand (– € 2,8 mln.).

• • De inkomsten uit overige ingebruikgevingen, waaronder huurrechten benzinestations langs rijkswegen en opbrengst van Onbeheerde Nalatenschappen, zijn per saldo € 0,3 mln. lager uitgevallen dan begroot (– € 0,3 mln.).

Vervreemding RVOB (– € 25,3 mln.)

• • Het gaat hierbij om de vervreemding van de onroerende zaken van de Staat, voor zover voor de opbrengst uit vervreemding geen middelenafspraak bestaat.

• • De opbrengst uit verkopen is door de huidige economische situatie fors achtergebleven bij de raming (– € 20,5 mln.).

• • Er was in 2012 een lagere opbrengst uit veiling van huurrechten benzinestations langs rijkswegen, omdat er voor minder locaties huurrechten zijn geveild (– € 4,5 mln.).

• • Ook de overige ontvangsten, zoals ontvangsten uit agrarische verrekenbedingen en anti-speculatiebedingen, vielen door de economische situatie lager uit dan geraamd was (– € 0,3 mln.).

Vervreemding DRZ (+ € 1,3 mln.)

De verkoopopbrengsten van DRZ zijn hoger dan geraamd door zowel een hoger aantal verkopen als door een hogere gerealiseerde gemiddelde prijs.

Niet uit tabel blijkende budgettaire gevolgen

Middelenafspraken

De minister van Financiën verzorgt behalve de ingebruikgeving en vervreemding van de eigen (overtollige) onroerende zaken ook de ingebruikgeving en vervreemding van (overtollige) onroerende zaken van andere ministers. Wanneer een middelenafspraak is gemaakt met een minister, dan wordt de opbrengst uit ingebruikgeving en/of vervreemding door deze minister verantwoord op zijn eigen begroting.

Onroerende zaken van de baten- lastendienst RVOB

Met inachtneming van het Financieel Kader RVOB/DO48 kan de batenlastendienst RVOB onroerende zaken verwerven. Alle kosten en opbrengsten van verworven onroerende zaken worden verantwoord in de Baten- lastenparagraaf van het RVOB.

5. NIET-BELEIDSARTIKELEN

5.1 Apparaat kerndepartement

A: Apparaat kerndepartement

Beleidsartikel 8 Apparaat Kerndepartement
Bedragen x € 1.000

	Realisatie					Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen	180.069	200.712	208.773	195.796	182.512	188.261	– 5.749
Uitgaven	180.069	200.712	208.773	195.796	189.009	188.261	748
Personeel Kerndepartement					123.624	112.443	11.181
Eigen personeel					118.331	112.443	5.888
inhuur externen					4.990	0	4.990
overig personeel					303	0	303
Materieel Kerndepartement					65.385	75.818	– 10.433
waarvan ICT					10.321	12.639	– 2.318
waarvan bijdrage aan SSO's					27.716	44.953	– 17.237
waarvan overig materieel					27.348	18.226	9.122
Ontvangsten	24.877	20.975	34.960	30.793	36.539	27.065	9.474

Uitgaven

Personeel kerndepartement (+ € 11,2 mln.)

Dit betreft alle personeelsuitgaven inclusief externe inhuur voor het kerndepartement. Bij de ontwerpbegroting 2012 was nog geen budget geraamd voor de inhuur externen en de vorming van de Auditdienst Rijk per 1 mei 2012. De uitgaven aan personeel zijn daarom hoger dan de oorspronkelijke begroting.

Materieel kerndepartement (– € 10,4 mln.)

Ontvangsten

Ontvangsten (+ € 9,5 mln.)

De ontvangsten zijn hoger dan geraamd door voornamelijk het afromen van het eigen vermogen van Domeinen Roerende Zaken (€ 2,6 mln.) en het RijksVastgoed en Ontwikkelingsbedrijf (€ 3,6 mln.) vanwege overschrijding van het toegestane eigen vermogen en meer inkomsten vanuit de Auditdienst Rijk voor het uitvoeren van (externe) opdrachten.

B: Totaal overzicht Apparaat Financiën

Financiën is in 2012 verantwoordelijk voor twee baten-lastendiensten: het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf en Domeinen Roerende Zaken. De Apparaatuitgaven en ontvangsten worden verder uitgesplitst en toegelicht in de baten-lastenparagraaf. Voor de AFM, Waarderingskamer en DNB wordt de volledige overheidsbijdrage gebruikt voor apparaat. De onderstaande tabel geeft de totale apparaatuitgaven voor Financiën weer. Hierbij zijn de apparaatuitgaven voor het kerndepartement, de Belastingdienst, de baten-lastendiensten en ZBO’s bij elkaar opgeteld.

Tabel 1: Totaaloverzicht apparaatsuitgaven en -kosten Financiën (bedragen x € 1.000)

	2008	2009	2010	2011	2012
Totaal apparaat Financiën IXB	3.169.563	3.188.624	3.245.408	3.089.448	3.108.604
Departement	3.074.555	3.107.375	3.152.582	2.998.170	3.012.807
Kerndepartement Belastingdienst	180.069 2.894.486	200.712 2.906.663	208.773 2.943.809	195.796 2.802.374	189.009 2.823.798
Baten-lastendiensten	31.342	32.701	34.997	34.306	37.811
RVOB Domeinen Roerende Zaken	19.733 11.609	19.661 13.040	20.877 14.120	20.223 14.083	20.180 17.631
ZBO’s en RWT’s	63.666	48.548	57.829	56.972	57.986
AFM DNB Waarderingskamer	27.986 35.013 667	28.931 18.950 667	28.666 28.496 667	30.505 25.800 667	29.721 27.710 555

	2008	2009	2010	2011	2012
Kerndepartement	180.069	200.712	208.773	195.796	189.009
GT	29.065	27.771	28.873	27.757	23.985
DGRB	30.542	25.868	28.978	20.949	22.390
SG cluster	106.920	133.159	136.211	132.884	128.294
DGFZ	13.542	13.914	14.711	14.206	14.340

C: Taakstelling

De taakstelling van € 17 mln. die de DG’s in totaal opgelegd hebben gekregen voor de apparaatsuitgaven, liep in 2012 grotendeels volgens schema. De beoogde besparing op verdichting van de huisvesting van € 1 mln. is in 2012 niet gerealiseerd en is vertraagd naar 2013. De totale taakstelling komt daarmee niet in gevaar.

5.2 Algemeen

Per ontwerpbegroting 2012 heeft IXB geen budgetten meer op het niet-beleidsartikel Algemeen.

5.3 Nominaal en onvoorzien

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Artikel 10 Nominaal en onvoorzien
Bedragen x € 1.000

	Realisatie					Vastgestelde begroting	Verschil
	2008	2009	2010	2011	2012	2012	2012
Verplichtingen	13.200	– 5.900	0	– 7.300	0	3.386	– 3.386
Uitgaven	0	0	0	0	0	3.386	– 3.386
Onvoorzien	0	0	0	0	0	0	0
Loonbijstelling	0	0	0	0	0	0	0
Prijsbijstelling	0	0	0	0	0	0	0

Uitgaven

Onvoorzien

De post onvoorzien in de ontwerpbegroting was bedoeld om onzekere ontwikkelingen op te vangen. Dit bedrag was dit jaar niet noodzakelijk voor specifieke problematiek binnen de begroting IXB.

6. BEDRIJFSVOERINGSPARAGRAAF

1. Inleiding

Financiën besteedt op een gestructureerde wijze aandacht aan de bedrijfsvoering. Er is een planning- en controlcyclus, en een interne governance, waaronder een Audit Committee met een meerderheid aan externe leden. Op basis van de periodieke informatie over de beleids- en bedrijfsvoeringprocessen en de risico’s die daarbij aan het licht treden, wordt systematisch bewaakt of het ministerie zijn doelstellingen op doelmatige en rechtmatige wijze realiseert. Waar nodig wordt bijgestuurd.

Over het bereiken van de doelstellingen van Financiën over 2012 wordt in het jaarverslag bij de beleidsartikelen verantwoording afgelegd. In deze bedrijfsvoeringsparagraaf (die betrekking heeft op IXA en IXB) wordt ingegaan op de bedrijfsvoeringvraagstukken die zich gedurende het begrotingsjaar hebben voorgedaan en waarvan informatieverstrekking voor het inzicht en de oordeelsvorming door de Staten Generaal van belang is.

2. Algemene Rekenkamer over jaarverslag IXB Financiën 2011

In 2012 is veel aandacht besteed aan de onvolkomenheden in de bedrijfsvoering die door de Algemene Rekenkamer zijn geconstateerd in het Rapport bij het Jaarverslag IXB 2011:

Personeelsbeheer bij de Belastingdienst

De Belastingdienst heeft in 2012 de procedures rondom het uitbetalen van reisdeclaraties, de uitbetaling van verlofuren en de IKAP-regeling aangescherpt. Met name de naleving van de procedures rondom de uitbetaling van verlofuren in geval van ontslag, ziekte of langdurige afwezigheid zal in 2013 nadrukkelijk getoetst worden.

ICT-beheer bij de Belastingdienst, bestaande uit testen ICT-systemen en beveiligen informatie

Over 2012 is door de Belastingdienst het testen van systemen op een hoger plan gebracht. Het testen is in grote lijnen op voldoende niveau. Aan verdere verbetermogelijkheden wordt nog gewerkt. Het beleid inzake leesrechten is ingeperkt tot «need to know». Vanwege de hoge eisen, die worden gesteld aan de systemen van de Belastingdienst, geldt een gestandaardiseerd hoog beveiligingsniveau. Bij de ontwikkeling van nieuwe systemen wordt de risicoafweging zichtbaar gemaakt of sprake is van bijzondere omstandigheden, die aanleiding geven tot aanvullende maatregelen. Voor bestaande systemen geldt hetzelfde op het moment dat deze worden aangepast. De Belastingdienst heeft software in gebruik genomen, die het proces van toekenning en intrekking van autorisaties ondersteunt. Inmiddels is gestart met het koppelen van deze software aan de primaire processystemen en het invoeren van autorisatieprofielen door de bedrijfsonderdelen. Dit zal overigens nog enige tijd vergen en zal zich toespitsen op die situaties waar duidelijk sprake is van toegevoegde waarde.

Vertrouwensfuncties bij de Belastingdienst

Het management van de Belastingdienst heeft de vertrouwensfuncties opnieuw aangewezen. De vereiste veiligheidsonderzoeken door de AIVD zijn aangevraagd. Een rijksbreed initiatief om vertrouwensfuncties bij Bijzondere Opsporingsdiensten op elkaar af te stemmen heeft de aanwijzing van vertrouwensfuncties bij de FIOD en Douane vertraagd.

EU-aanbestedingen bij het Kerndepartement

3. Bedrijfsvoering Belastingdienst op lange termijn

4. Claims

Met betrekking tot de verwerving van de Nederlandse onderdelen van Fortis en ABN AMRO door de Staat, is door een aantal (voormalige) aandeelhouders gesteld dat zij hierdoor schade hebben geleden. Zij hebben de Staat aansprakelijk gesteld en gerechtelijke procedures opgestart. Deze procedures lopen op dit moment nog steeds. Het ministerie van Financiën is van mening dat de Staat een sterke positie heeft. In eerste aanleg hebben enkele rechters al claims afgewezen. Het ministerie acht de kans op toewijzing van de claims in de lopende hoger-beroepsprocedures klein.

5. Rechtmatigheid van de begrotingsuitvoering IXB

Naleving wet- en regelgeving toeslagen, regelgeving huurtoeslag

De betalingen voor de huurtoeslag worden door de minister van Binnenlandse Zaken verantwoord op beleidsartikel 03 Woningmarkt van het begrotingshoofdstuk VII Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

De Rijksbegrotingsvoorschriften schrijven met ingang van 2012 voor dat, indien bij statistische steekproeven de meest waarschijnlijke of maximale fout de tolerantiegrens overschrijdt, hierover in de bedrijfsvoeringsparagraaf expliciet verantwoording moet worden afgelegd.

Voor de toeslagregelingen geldt een tolerantiegrens van 3% behalve voor de huurtoeslag vanwege de geringe omvang van het desbetreffende begrotingshoofdstuk. Voor de huurtoeslag geldt voor 2012 een tolerantiegrens van 1,76%.

Op basis van de meest waarschijnlijke fout voor de uitbetaalde voorschotten (€ 51 mln.) en de definitief toegekende huurtoeslagen (€ 53 mln.) wordt de tolerantiegrens van € 57 mln. niet overschreden.

Op basis van de maximale fout wordt de tolerantiegrens van de uitbetaalde voorschotten met circa € 31 mln. en de definitief toegekende huurtoeslagen met circa € 37 mln. wel overschreden.

6. Financieel- en materieel beheer IXA en IXB

Op basis van de mij beschikbare informatie zijn er geen vermeldenswaardige bevindingen behoudens het onderstaande.

ICT voorwaarden voor open standaarden

Voldaan wordt aan de verplichting van artikel 3, eerste lid van de instructie rijksdienst bij aanschaf ICT-diensten of ICT-producten, met uitzondering van het onderdeel webrichtlijnen. Uit onderzoek is gebleken dat niet alle websites onder de verantwoordelijkheid van het kerndepartement voor de volle 100% voldoen aan deze richtlijnen. In 2012 is op nagenoeg alle websites actie ondernomen. In nauwe samenwerking met het ministerie van Binnenlandse Zaken, dat de acties voor de overheid coördineert, zijn verbeteringen aan diverse websites aangebracht. Daarnaast zijn afspraken gemaakt over de migratie van websites naar platformen als rijksoverheid.nl en rijksportaal.nl. Deze platformen voldoen reeds aan de richtlijnen.

Europese aanbestedingsregels bij Domeinen Roerende Zaken

In 2012 zijn de Europese aanbestedingsregels niet in alle gevallen nageleefd. Er zijn onrechtmatige betalingen gedaan voor € 1,2 mln. DRZ heeft maatregelen getroffen om toekomstige onrechtmatigheden te voorkomen. DRZ is aangesloten bij het InkoopUitvoeringsCentrum (IUC) van de Belastingdienst en heeft daardoor de beschikking over gespecialiseerde inkopers en juristen. Daarnaast is in 2012 het contractbeheer volledig geactualiseerd, waarbij maandelijks rappellijsten worden beoordeeld op afloopdatum van contracten. Tevens is op het contractbeheer een verbijzonderde interne controle ingesteld.

Agentschap

In de afgelopen periode heeft het Agentschap te maken gehad met 2 incidenten in het financieel beheer. Het eerste heeft betrekking op onjuiste toerekening van de agio in de jaren 2009 t/m 2012 waardoor € 452 mln. te weinig rentelasten op transactiebasis zijn verantwoord. Het tweede incident heeft betrekking op de situatie dat in 2011 meer derivatencontracten zijn afgesloten dan volgens het risicokader nodig waren. Het te vroeg afsluiten van deze swaps heeft een negatief gevolg voor het budget in 2012 van € 57,4 mln.. Het Agentschap heeft enkele verbetermaatregelen genomen om dergelijke incidenten te voorkomen. Daarnaast worden er monitoringsinstrumenten ingezet om snel achter eventuele fouten te komen.

7. Totstandkoming van niet-financiële beleidsinformatie IXB

Op basis van de mij beschikbare informatie zijn er geen belangrijke tekortkomingen geconstateerd die vermelding behoeven in de bedrijfsvoeringsparagraaf met betrekking tot de totstandkoming van de niet-financiële beleidsinformatie.

8. Overige aspecten van de bedrijfsvoering

P-direkt

Omdat de controlsheets nog niet volledig zijn geïmplementeerd in het P-direkt systeem, blijven er nog risico’s binnen de personele uitgaven en het personeelsbeheer bestaan. In het kader van het project «P-processen op orde» is door het kerndepartement een procesmanager O&P aangesteld die belast is met de verbetering van p-processen. Per personeelsproces is een inventarisatie gemaakt van knelpunten op basis waarvan de processen aangescherpt kunnen worden. Verbeteringen zijn doorgevoerd in het proces detacheren van medewerkers en in het proces voor toekenning en verwerking van meerkosten OV-bewijzen.

Onbeveiligd archiveren van vertrouwelijke informatie

Het onbeveiligd archiveren van vertrouwelijke documenten komt binnen het Kerndepartement voor. Het ministerie loopt daardoor het risico dat (vertrouwelijke) informatie onbedoeld naar buiten wordt gebracht. Er zal nog meer aandacht worden besteed aan de bekendheid van het informatiebeveiligingsbeleid en zo nodig zullen extra verbetermaatregelen worden getroffen.

Betaalgedrag

De betalingstermijn voor de Nederlandse overheid is op dertig dagen gesteld. De norm is om 90% van de nota’s op tijd te betalen.

In 2012 is 95,7% van de facturen van het ministerie van Financiën op tijd (binnen 30 dagen) betaald. De betalingstermijn van het ministerie voldoet daarmee aan de norm.

Conclusie

Bij het Ministerie van Financiën is, afgezien van de hiervoor genoemde punten, sprake geweest van ordelijk en beheerst verlopen bedrijfsprocessen, welke tevens voorzien in waarborgen voor een rechtmatige begrotingsuitvoering, inclusief een toereikend beleid ter voorkoming van misbruik en oneigenlijk gebruik. Wat betreft de genoemde uitzonderingen zijn maatregelen getroffen om de bedrijfsvoering te verbeteren.