Nr. 6 NOTA NAAR AANLEIDING VAN HET VERSLAG

Alle provincies hebben ingestemd met het bestuursakkoord natuur dan wel aangegeven mee te zullen werken met de uitvoering daarvan. Met alle provincies is op 23 november 2012 een zogenoemde «ILG-afrondingsovereenkomst»1 gesloten met betrekking tot de afwikkeling van het investeringsbudget landelijk gebied (ILG) voor het investeringstijdvak 2007–2013. Ik verwijs naar mijn brief aan de Tweede Kamer van 20 december 2012.2 Voor elke provincie geschiedt de afwikkeling als voorzien in de ILG-afrondingsovereenkomsten op gelijke wijze, namelijk overeenkomstig de uitgangspunten als neergelegd in het bestuursakkoord natuur. In de ILG-afrondingsovereenkomsten is per provincie onder meer vastgelegd tot welke financiële aanspraken over en weer tussen het Rijk en de provincie de toepassing van deze uitgangspunten leidt, zowel ten aanzien van de periode 2007–2010 als ten aanzien van de periode 2011–2013.

Ten aanzien van de provincies die niet hebben ingestemd met het bestuursakkoord maar wel hebben aangegeven mee te werken aan de uitvoering daarvan worden in de ILG-afrondingsovereenkomst voorts van overeenkomstige toepassing verklaard de afspraken in het bestuursakkoord natuur over:

• – de toevoeging door het Rijk met ingang van 2014 van middelen aan de algemene uitkering van het provinciefonds voor de financiering van de in het bestuursakkoord natuur beschreven beheeropgave, en de gerichte inzet van deze middelen voor de realisatie van internationale doelstellingen op het vlak van biodiversiteit en water;

• – de aanvullende eigen bijdrage van de provincie voor het beheer overeenkomstig een door de gezamenlijke provincies bepaalde verdeelsleutel;

• – de opgave voor verwerving of functieverandering en voor inrichting van gronden ten behoeve van de ecologische hoofdstructuur;

• – de Dienst landelijk gebied, de Dienst Regelingen en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, en

• – het Faunafonds.

Van enige bevoordeling van enige provincie is derhalve geen sprake. Dit geldt ook voor Flevoland, welke provincie heeft aangegeven mee te werken aan de uitvoering van het bestuursakkoord natuur en de ILG-afrondingsovereenkomst heeft getekend.

Op grond van artikel 2 van de Financiële-verhoudingswet dient het Rijk inzicht te geven in de financiële gevolgen voor provincies of gemeenten van een beleidsvoornemen van het Rijk dat leidt tot wijziging van de taken of activiteiten van provincies of gemeenten.

Het onderhavige wetsvoorstel ziet als zodanig niet op een wijziging van taken of activiteiten van de provincies, maar slechts op de beëindiging van het investeringsbudget landelijk gebied. In de memorie van toelichting wordt in paragraaf 4.1.2 ingegaan op de gevolgen van de afwikkeling van het lopende investeringstijdvak 2007–2013; in de paragrafen 4.2 en 4.3 van de memorie van toelichting wordt ook stilgestaan bij de situatie die geldt na de decentralisatie van het investeringstijdvak.

Kort gezegd komt het erop neer dat de provincies een volledige vergoeding krijgen voor de prestaties die zij tot 1 januari 2011 daadwerkelijk hebben gerealiseerd tegen een reëel normkostenniveau (in totaal voor alle provincies neerkomend op € 2,014 miljard) en dat voor de periode van 1 januari 2011 tot 1 januari 2013 in het totaal een bedrag van ruim € 1 miljard resteert. Dit laatste bedrag wordt goeddeels in de vorm van een decentralisatie-uitkering ter beschikking gesteld; over de besteding daarvan besluiten de provincies autonoom, zij het dat in het bestuursakkoord is afgesproken dat deze middelen worden ingezet voor het in dat akkoord omschreven beheer en voor de voldoening aan de juridisch harde verplichtingen. Met ingang van 1 januari 2014 zullen de middelen die voorheen waren opgenomen in het investeringsbudget landelijk gebied – na doorvoering van bezuinigingen – via de algemene uitkering van het provinciefonds ter beschikking worden gesteld als autonome provinciale middelen.

Noch de provincies, in hun bestuurlijke reactie op het wetsvoorstel, noch de Afdeling advisering van de Raad van State, in haar advies over het onderhavige wetsvoorstel, hebben enige tekortkoming in het licht van artikel 2 van de Financiële-verhoudingswet geconstateerd. Alle provincies hebben door ondertekening van de ILG-afrondingsovereenkomst aangegeven akkoord te gaan met de wijze waarop de afspraken ten aanzien van het investeringsbudget landelijk gebied worden afgewikkeld.

Behalve in beëindiging van het investeringsbudget landelijk gebied voorziet het bestuursakkoord natuur ook in decentralisatie van wettelijke taken en bevoegdheden naar de provincies. De implementatie van deze afspraken vindt plaats in het wetsvoorstel natuurbescherming3, dat eveneens bij de Tweede Kamer aanhangig is; in paragraaf 11.5 van de memorie van toelichting bij dat wetsvoorstel wordt overeenkomstig artikel 2 van de Financiële-verhoudingswet inzicht gegeven in de financiële gevolgen van dat wetsvoorstel voor de provincies.

In het bestuursakkoord natuur zijn verder afspraken gemaakt over de invulling van provinciale verantwoordelijkheden die niet in wetgeving van het Rijk worden uitgewerkt, in het bijzonder de verantwoordelijkheid van de provincies voor de realisatie en het beheer van de ecologische hoofdstructuur en – de daarvan deel uitmakende – Natura 2000-gebieden. Daarbij is in lijn met artikel 2 van de Financiële-verhoudingswet duidelijk gemaakt welke middelen daarvoor beschikbaar worden gesteld. In het bestuursakkoord natuur is een jaarlijkse rijksbijdrage via het provinciefonds voorzien ter grootte van € 105 miljoen, waarbij de provincies zich ertoe hebben verplicht om jaarlijks circa € 65 miljoen uit eigen middelen toe te voegen. De wijze waarop die middelen worden besteed is primair aan de provincies, maar in het bestuursakkoord natuur is afgesproken dat zij de middelen prioritair inzetten voor de voldoening aan de internationale verplichtingen op het vlak van biodiversiteit en water, binnen de ecologische hoofdstructuur en de Natura 2000-gebieden. Het regeerakkoord voorziet in een intensivering van de middelen voor het natuurbeleid met € 200 miljoen, welke extra middelen eveneens via het provinciefonds ter beschikking zullen worden gesteld. Over de daarmee te realiseren ambities en over de kaders waarbinnen deze ambities worden gerealiseerd stuur ik de Tweede Kamer dit voorjaar een hoofdlijnennotitie, zoals ik heb aangekondigd in mijn brief aan de Tweede Kamer van 20 december 2012.4

Over de voorgenomen besteding van de extra middelen in 2013 heb ik de Tweede Kamer geïnformeerd bij brief van 17 januari 2013.5

In het bestuursakkoord natuur is vastgelegd dat het Rijk verantwoordelijk is voor het voldoen aan internationale verplichtingen op het vlak van biodiversiteit en water. Tevens is afgesproken dat de provincies binnen de ecologische hoofdstructuur en de Natura 2000-gebieden de € 105 miljoen die het Rijk via het provinciefonds ter beschikking stelt en de circa € 65 miljoen aan eigen middelen die de provincies daaraan toevoegen prioritair inzetten voor de realisatie van die doelstellingen. Als de provincies daaraan niet voldoen, dan komen zij het bestuursakkoord natuur niet na. Zij zullen daarop door het Rijk dan bestuurlijk worden aangesproken. In voorkomend geval zou het Rijk, ingeval een provincie stelselmatig de middelen niet inzet zoals is afgesproken, ook opnieuw naar de verdeelsleutel voor de algemene uitkering van het provinciefonds kunnen kijken. In het uiterste geval kan het Rijk bezien of het vorderen van nakoming van de overeenkomst bij de burgerlijke rechter een oplossing kan bieden. Dat geldt overigens niet alleen voor de provincies die hebben ingestemd met het bestuursakkoord natuur, maar ook voor provincies die hebben aangegeven mee te werken aan de uitvoering van het bestuursakkoord. De laatstbedoelde provincies hebben zich in de ILG-afrondingsovereenkomst uitdrukkelijk verplicht tot een gerichte inzet van de door het Rijk aan het provinciefonds toegevoegde middelen voor de realisatie van internationale doelstellingen.

Voor zover een taak van een provincie wettelijk is verankerd en niet naar behoren en rechtsconform wordt uitgevoerd, kunnen door het Rijk ook de instrumenten van interbestuurlijk toezicht worden ingezet. Deze instrumenten zijn verankerd in de Provinciewet (schorsing en vernietiging van besluiten door het Rijk wegens strijd met het recht of het algemeen belang en «in de plaats treding» door het Rijk bij taakverwaarlozing) en in de Wet naleving Europese regelgeving publieke entiteiten (aanwijzing door het Rijk en verhaal van Europese boetes en dwangsommen). Bij deze wettelijk verankerde taken gaat het bijvoorbeeld om de taken die de provincies op grond van de natuurwetgeving hebben, onder meer op het vlak van vergunningverlening (Natura 2000-gebieden) en ontheffingverlening (wildbeheer en schadebestrijding).

In het eerder aangehaalde wetsvoorstel natuurbescherming vindt een uitbreiding van deze provinciale taken plaats. In dat wetsvoorstel is ook nadrukkelijk de verplichting opgenomen dat elke provincie er samen met de andere provincies voor zorg draagt dat een ecologische hoofdstructuur tot stand wordt gebracht en in stand wordt gehouden met het oog op de doelstellingen van de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn. Als dat voorstel kracht van wet verkrijgt, kan ook deze afspraak uit het bestuursakkoord natuur door middel van de instrumenten van interbestuurlijk toezicht worden gehandhaafd en behoeft niet te worden teruggevallen op een actie tot nakoming van het bestuursakkoord of de ILG-afrondingsovereenkomst bij de burgerlijke rechter.

Overigens worden de instrumenten van interbestuurlijk toezicht nooit rauwelijks toegepast, ingeval er nog herstelmogelijkheden zijn. Indien mocht blijken dat een provincie bepaalde taken niet naar behoren uitoefent, zal het Rijk eerst in gesprek gaan met de betreffende provincie en zal de provincie in de gelegenheid worden gesteld alsnog de vereiste maatregelen te treffen en haar handelwijze aan te passen, vooraleer het Rijk meer dwingende instrumenten van interbestuurlijk toezicht inzet.

Zoals is vastgelegd in de Code interbestuurlijke verhoudingen, worden de provincies in een zo vroeg mogelijk stadium betrokken bij de beoordeling van Europese beleidsvoornemens op hun bestuurlijke en financiële consequenties.

Op het vlak van de biodiversiteit lopen er thans evenwel geen trajecten die leiden tot nieuwe internationale verplichtingen die ook op regionaal niveau betekenis hebben. In de Europese biodiversiteitsstrategie voor 2020 blijven de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn centraal staan als de instrumenten om de biodiversiteitsdoelstellingen te realiseren.9 De inzet van Nederland is erop gericht om in overleg met de Europese Commissie binnen de kaders van de richtlijnen te komen tot een voor de praktijk goed werkbare uitvoering; ik verwijs bijvoorbeeld naar de samenvoeging van gebieden, waarop ik in mijn recente brief aan de Tweede Kamer van 15 februari 2013 over de Natura 2000-gebieden ben ingegaan.10 Provincies worden bij de inzet richting de Europese Commissie betrokken. Mocht de Europese Commissie met voorstellen voor Europese regelgeving op het vlak van bossenbeheer komen – van de noodzaak waarvan Nederland uit een oogpunt van subsidiariteit, gezien ook het ontbreken van een grensoverschrijdende dimensie vooralsnog niet is overtuigd – dan zullen de provincies daarbij eveneens worden betrokken. 11

Over de invulling van de internationale verplichtingen op het vlak van biodiversiteit en water zijn in het bestuursakkoord natuur afspraken gemaakt; over de kaders en ambities voor de inzet van de € 200 miljoen aan extra middelen voor het natuurbeleid in 2014 en verder stuur ik de Tweede Kamer dit voorjaar de eerdergenoemde hoofdlijnennotitie. Ook de kwaliteits- en kwantiteitsaspecten worden daarbij betrokken.

Waar het gaat om de Nederlandse inzet op dossiers als de herziening van het gemeenschappelijk landbouwbeleid, in het bijzonder het onderdeel van de 2^e pijler, zijn de provincies betrokken. Ik heb met de provincies afgesproken dat zij het nieuwe Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP 3) landsdelig inhoudelijk invullen; de Staatssecretaris van Economische Zaken blijft verantwoordelijk voor het proces richting de Europese Commissie.

Het kabinet streeft ernaar om ondermeer door kennisverspreiding over TEEB-studies en via de Uitvoeringsagenda Natuurlijk Kapitaal in internationale gremia de aandacht voor de verhouding tussen ondernemerschap en natuurontwikkeling te vergroten.

Verder zij verwezen naar het gestelde aan het begin van deze paragraaf over private betrokkenheid bij het natuurbeheer.

De onderhandelingen met de provincies over een bestuursakkoord natuur zijn niet altijd even gemakkelijk verlopen. Uiteindelijk hebben evenwel acht provincies met het akkoord ingestemd en hebben vier provincies aangegeven hun medewerking te verlenen aan de uitvoering ervan. Alle provincies hebben de ILG-afrondingsovereenkomst getekend en voor alle provincies gelden ingevolge dit wetsvoorstel en de ILG-afrondingsovereenkomsten dezelfde rechten en verplichtingen.

Er zal – gelet op de overeenstemming die met alle provincies is bereikt – niet teruggevallen behoeven te worden op de in de artikelen 93c, tweede lid, en 93e van het wetsvoorstel opgenomen voorzieningen voor provincies die niet hebben ingestemd met het bestuursakkoord natuur en die evenmin hebben aangegeven mee te zullen werken met de uitvoering ervan en in dat kader hebben ingestemd met het vervallen van de voor het investeringstijdvak 2007–2013 aangegane bestuursovereenkomst ILG (artikel I, onderdeel L, wetsvoorstel). In paragraaf 2.2 van deze nota naar aanleiding van het verslag wordt naar aanleiding van vragen van de leden van de VVD-fractie nader op die voorzieningen ingegaan.

Dat de provincies goed samenwerken mag onder meer blijken uit de gezamenlijke aanpak van de uitvoering van het bestuursakkoord natuur en uit de onderling overeengekomen verdeling van de middelen, die is vastgelegd in de ILG-afrondingsovereenkomsten.

De inzet van het Rijk is om met de gezamenlijke provincies tot een aantal afspraken te komen, onder meer over de inzet van de in het regeerakkoord opgenomen € 200 miljoen aan extra middelen voor het natuurbeleid.

Met de decentralisatie van het investeringsbudget landelijk gebied wordt afgestapt van een systematiek waarin Rijk en provincies op detailniveau afspraken maken over in het landelijk gebied te realiseren prestaties, waarover de provincies aan het Rijk vervolgens gedetailleerd verantwoording afleggen. Waar het Rijk en provincies in het bestuursakkoord natuur afspraken hebben gemaakt over de inrichting en het beheer van de ecologische hoofdstructuur, zodanig dat deze bijdraagt aan de realisatie van internationale doelstellingen op het vlak van biodiversiteit en water, wordt de wijze waarop de provincies dat doen aan de provincies zèlf gelaten. De ruimtelijke verankering van de ecologische hoofdstructuur is – overeenkomstig het Besluit algemene regels ruimtelijke ordening – een zaak tussen provincies en gemeenten.

In het bestuursakkoord is vastgelegd dat partijen geen verticale toezichtrelaties inrichten, dat het Rijk uit de verantwoording van gedeputeerde staten aan provinciale staten afleest hoe de ecologische hoofdstructuur ruimtelijk vordert, en dat de ontwikkeling van de stand van soorten en de kwaliteit van habitats wordt gevolgd via een gezamenlijk door Rijk en provincies uit te werken eenvoudige monitoringssystematiek die niet verder gaat dan nodig is voor de voldoening aan de rapportageverplichtingen die voortvloeien uit de Vogelrichtlijn (in het bijzonder de artikelen 9, eerste lid, en 12) en de Habitatrichtlijn (in het bijzonder de artikelen 16, tweede lid, en 17). De provincies verzamelen de data en het Rijk biedt deze aan de Europese Commissie aan.

Verder wordt beoogd door een meer eenduidige bevoegdheidstoedeling in het eerder aangehaalde wetsvoorstel natuurbescherming en in de in ontwikkeling zijnde Omgevingswet de bestuurlijke drukte verder terug te dringen.

Uiteraard vergt het terugdringen van de bestuurlijke drukte dat ook breder naar de bestuurlijke constellatie in Nederland wordt gekeken. Het regeerakkoord bevat op dit punt verschillende voornemens, die door de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksaangelegenheden en de Minister voor Wonen en Rijksdienst worden uitgewerkt.

In de ILG-afrondingsovereenkomsten is voor elke provincie vastgelegd op welk concrete bedragen deze provincie aanspraak kan maken voor de periode 2007–2010 en voor de periode 2011–2013. Elke provincie heeft de op haar betrekking hebbende ILG-afrondingsovereenkomst getekend. Over de financiële aanspraken bestaat derhalve volledige overeenstemming.

De verdeling van de middelen tussen de provincies is overeenkomstig de tussen de provincies onderling overeengekomen verdeelsleutel. Deze is ten aanzien van de middelen voor de beheeropgave in de periode 2011–2013 mede gebaseerd op het in oktober 2012 uitgebrachte advies van de door de provincies ingestelde «Externe Commissie Ontwikkelopgave Natuur» onder leiding van voormalig Commissaris van de Koningin de heer Jansen.

Uitsluitend voor het bedrag voor de kosten van het beheer door Staatsbosbeheer en de kosten van het Faunafonds in de jaren 2012 en 2013 – in totaal € 147 miljoen, verminderd met de in die jaren rechtstreeks door het Rijk aan Staatsbosbeheer en het Faunafonds betaalde voorschotten – moeten de provincies onderling nog een verdeling overeenkomen. Voorts is in de ILG-afrondingsovereenkomst vastgelegd dat de provincies, indien de werkelijke beheerkosten daartoe aanleiding geven, uiterlijk op 15 april 2013 een gewijzigde onderlinge verdeling van de kosten voor beheer in periode 2011–2013 kunnen afspreken; de eventuele wijzigingen in de decentralisatie-uitkeringen kunnen dan worden doorgevoerd bij de meicirculaire inzake het provinciefonds.

De specifieke voorzieningen in het wetsvoorstel voor provincies die niet hebben ingestemd met het bestuursakkoord natuur en evenmin hebben aangegeven mee te werken aan de uitvoering ervan, hebben materieel geen betekenis meer. Uiteindelijk hebben alle provincies immers ingestemd of aangegeven medewerking te verlenen, zoals blijkt uit de door alle twaalf provincies getekende ILG-afrondingsovereenkomsten. Ter verklaring van de regeling die in het wetsvoorstel is voorzien, voor het geval een of meer provincies niet zouden hebben ingestemd dan wel medewerking aan de uitvoering zouden hebben verleend, zij evenwel het volgende opgemerkt.

Als een provincie niet expliciet met het bestuursakkoord natuur zou hebben ingestemd en evenmin – door ondertekening van de ILG-afrondingsovereenkomst – zou hebben aangegeven aan de uitvoering van het bestuursakkoord mee te werken, dan zou dat hebben betekend dat deze provincie niet instemt met het vervallen van de bestuursovereenkomst ILG 2007–2013. Eenzijdig opzeggen van deze tweezijdige overeenkomst door het Rijk kan niet. Derhalve zou in een dergelijke situatie tussen het Rijk en de betrokken provincie nog steeds de oorspronkelijke bestuursovereenkomst ILG 2007–2013 hebben gegolden. Het Rijk zou dan gehouden zijn geweest op grond van die overeenkomst en de Wet inrichting landelijk gebied, zoals die thans luidt, om de in die overeenkomst afgesproken prestaties te vergoeden en de in de overeenkomst voorziene voorschotten van het investeringbudget landelijk gebied te betalen. Zou het Rijk dat niet doen, dan zou het in strijd handelen met de overeenkomst en de wet. Daarom is voor die situatie in artikel 93b van het onderhavige wetsvoorstel geregeld dat – zoals bij alle provincies – ook ten aanzien van de niet-instemmende en niet-meewerkende provincie de oorspronkelijke bestuursovereenkomst ILG 2007–2013 vervalt. En daarom voorziet artikel 93c, tweede lid, van het wetsvoorstel erin dat ten aanzien van die provincie in plaats van de afspraken in de oorspronkelijke bestuursovereenkomst ILG 2007–2013 de afspraken in het bestuursakkoord natuur over de afwikkeling van het lopende investeringstijdvak overeenkomstige toepassing vinden (artikel I, onderdeel L, wetsvoorstel). De betrokken provincie zou overeenkomstig het wetsvoorstel voor de periode 2007–2010 aanspraak hebben gemaakt op een deel van € 2,014 miljard, welk deel op overeenkomstige wijze zou zijn bepaald als voor provincies die wel met het bestuursakkoord natuur hebben ingestemd of hebben aangegeven aan de uitvoering daarvan mee te werken; het gaat dan om een vergoeding van de tot 1 januari 2011 daadwerkelijk gerealiseerde prestaties tegen een reëel normkostenniveau. Voor de periode 2011–2013 is er met het wetsvoorstel in voorzien dat de betrokken provincie aanspraak zou hebben gemaakt op een deel van de ruim € 1 miljard die voor die periode beschikbaar is volgens dezelfde uitgangspunten als gelden voor andere provincies; het gaat dan om een vergoeding voor de in het bestuursakkoord natuur bedoelde juridisch harde verplichtingen en voor beheer (voorgesteld artikel 93e; artikel I, onderdeel L, wetsvoorstel).

Voor alle provincies geldt dat bij de afwikkeling van het lopende investeringstijdvak een verrekening plaatsvindt met de door het Rijk al gedane betalingen, waaronder de voorschotten van het investeringsbudget landelijk gebied. Bij een provincie die niet zou hebben ingestemd met het vervallen van de bestuursovereenkomst ILG 2007–2013 zou die voorschotbetaling ook in 2012 en 2013 nog aan de orde kunnen zijn geweest, omdat de oorspronkelijke afspraken daaromtrent zouden hebben gegolden tòt het onderhavige wetsvoorstel door beide Kamers der Staten-Generaal is aanvaard en kracht van wet heeft verkregen. Gegeven de doorgevoerde bezuinigingen op de ILG-middelen en de uitgangspunten voor de afwikkeling van het lopende investeringstijdvak zou dat waarschijnlijk hebben geleid tot een terugbetaling van teveel betaalde voorschotten door de betrokken provincie.

Voor FES-projecten gelden ingevolge het voorliggende wetsvoorstel voor alle provincies dezelfde regels: de oorspronkelijke afspraken tussen het Rijk en de provincies in de bestuursovereenkomst ILG 2007–2013 gelden zolang de overdracht van die projecten niet heeft plaatsgevonden en in dat kader in voorkomend geval andere afspraken zijn gemaakt. Dit onderdeel (het eerste lid) van het voorgestelde artikel 93i (artikel I, onderdeel L, wetsvoorstel) is materieel nu niet meer relevant, omdat inmiddels met alle provincies in de ILG-afrondingsovereenkomsten afspraken zijn gemaakt over de overgang van de verantwoordelijkheid voor de FES-projecten per 1 januari 2012 en over de daarbij geldende condities. Verder geldt ingevolge het tweede lid van het voorgestelde artikel 93i voor alle provincies dat de middelen zijn begrepen in de uitkeringen waarin het onderhavige wetsvoorstel overeenkomstig het bestuursakkoord natuur voorziet, dan wel in de in het voorgestelde artikel 93e voorziene uitkering; laatstbedoelde uitkering geldt voor het geval een provincie niet zou hebben ingestemd met het bestuursakkoord natuur en evenmin zou hebben aangegeven mee te werken aan de uitvoering van dat akkoord.

Het betreft de FES projecten die waren opgenomen in de bestuursovereenkomsten ILG 2007–2013. Dit zijn (deel)projecten met betrekking tot:

• – Greenports West Nederland (€ 48 miljoen);

• – Klavertje 4 (€ 35 miljoen);

• – Mooi en Vitaal Delfland (€ 32 miljoen);

• – Nieuwe Hollandse Waterlinie (€ 34 miljoen);

• – Westelijke veenweidegebieden (€ 117 miljoen);

• – Westflank Haarlemmermeer (€ 46 miljoen), en

• – Synergieprojecten Kaderrichtlijn water (I&M) (€ 77 miljoen).

Het Rijk is met de provincies in de ILG-afrondingsovereenkomsten overeengekomen dat de provincies de volledige verantwoordelijkheid voor deze projecten overnemen van het Rijk. De wijze waarop zij de afronding van de projecten uitvoeren – waaronder begrepen een eventuele herprioritering van de middelen – is aan de provincies in samenspraak met initiatiefnemers van de betrokken projecten. Dat bepaalt ook de eventuele financiële ruimte die vrijvalt voor andere doelen en projecten.

De aansturing van de diensten wordt niet wettelijk geregeld, maar is voorwerp van afspraken tussen het Rijk en de provincies.

In het bestuursakkoord natuur is vastgelegd dat het Rijk tot en met 2014 capaciteit van de Dienst landelijk gebied (DLG) beschikbaar stelt, die door de provincies wordt ingezet voor de ontwikkeling en realisatie van de ecologische hoofdstructuur. De financiering van de capaciteitsinzet vindt plaats met rijksmiddelen, opgenomen op de begroting van het Ministerie van Economische Zaken; dit overeenkomstig de systematiek als neergelegd in de oorspronkelijke afspraken in de bestuursovereenkomst ILG 2007–2013. In de eerder aangehaalde ILG-afrondingsovereenkomsten is bepaald dat deze capaciteit door de provincies onderling wordt verdeeld. De capaciteit van de dienst wordt – voor zover dit het provinciaal aandeel betreft – onder regie van de provincies ingezet: de provincies bepalen wat de te leveren prestaties zijn en sturen dus via de opdrachtverlening. Over de periode vanaf 2015 moeten het Rijk en de provincies nog nadere afspraken maken. Zoals in het bestuursakkoord natuur is vastgelegd, worden de provincies per 1 januari 2015 verantwoordelijk voor het «provinciaal aandeel» van de Dienst landelijk gebied en nemen zij de zeggenschap over de bijbehorende capaciteit over; de middelen worden aan het provinciefonds toegevoegd.

De Dienst Regelingen voert in opdracht van de provincies het subsidiestelsel natuur- en landschapsbeheer uit. De provincies zijn verantwoordelijk voor de inrichting van dit stelsel en daarmee tevens voor het zo laag mogelijk houden van de lastendruk voor burgers, organisaties en bedrijven. De uitvoeringskosten van het stelsel komen ten laste van het Rijk, voor de bedragen die zijn overeengekomen in het bestuursakkoord natuur. Additionele lasten worden door de provincies gedragen. De provincies sturen op de beperking van de uitvoeringskosten via het offertetraject. Tussen de provincies en de Dienst Regelingen worden prestatieovereenkomsten gesloten over de uitvoering, rapportages en verantwoording.

Voor het investeringstijdvak 2007–2013 waren afspraken gemaakt over voor de provincies belangrijke onderwerpen met betrekking tot de Dienst landelijk gebied, waaronder de door tussenkomst van het bureau beheer landbouwgronden te verrichten grondtransacties, en de Dienst Regelingen. De bestuursovereenkomsten ILG 2007–2013 zijn ingevolge het bestuursakkoord natuur en de ILG-afrondingsovereenkomsten evenwel vervallen. Vandaar dat in de ILG-afrondingsovereenkomsten is vastgelegd dat over de inzet van de Dienst landelijk gebied, het bureau beheer landbouwgronden en de Dienst Regelingen in de periode 2012–2014 nadere afspraken worden gemaakt. Deze behelzen in ieder geval de wijze van aansturing van deze diensten. Thans moet samen met de provincies worden bezien of eerder gemaakte afspraken op dit punt nog voldoen, dan wel moeten worden geactualiseerd, gewijzigd of aangevuld.

Ik ben met de leden van de PvdA-fractie van mening dat regelingen simpel en overzichtelijk moet zijn voor de gebruikers en eenvoudig moeten zijn uit te voeren. Dit belang geldt des te sterker als sprake is van een provinciegrensoverschrijdende dimensie zoals bij schaapskudden en langeafstandspaden het geval is. Ik vraag – zoals ik ook 23 en 24 januari 2013 bij de behandeling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Economische Zaken voor 2013 heb aangegeven – in mijn overleg met de provincies aandacht voor uniformiteit over de provinciegrenzen heen.

De wijze waarop de provincies tot nu toe de uitwerking van het bestuursakkoord natuur in gezamenlijkheid hebben opgepakt, geeft mij alle vertrouwen dat die afstemming zal plaatsvinden, ook al omdat dit bijdraagt aan een doelmatige inzet van middelen. Net zo min als provinciale of lokale wegen bij de provinciegrens ophouden, verwacht ik dat dit bij wandelpaden het geval zal zijn.

Het Interprovinciaal Overleg draagt aan eenheid en eenvoud bij door de opstelling van uniforme modelregelingen. Gewezen zij op de uniforme provinciale Subsidieverordening natuur en landschapsbeheer en de Subsidieregeling kwaliteitsimpuls natuur en landschap van de provincies.

De afspraken in het bestuursakkoord natuur over de ecologische hoofdstructuur in relatie tot de internationale verplichtingen op het vlak van biodiversiteit en water houden rekening met de spankracht van de provincies. Zij houden op dit punt geen resultaatsverplichting in: de provincies worden alleen aangesproken als zij niet hebben voldaan aan de afspraak dat zij de afgesproken middelen gericht ten behoeve van de realisatie van de internationale verplichtingen inzetten. In het regeerakkoord is in een intensivering van de middelen voor het natuurbeleid met € 200 miljoen voorzien, onder meer voor de ecologische hoofdstructuur. In het bestuursakkoord natuur is afgesproken dat in 2016 wordt geëvalueerd of eventuele aanvullende maatregelen en afspraken nodig zijn.

Bij de ecologische hoofdstructuur staat de kwaliteit voorop. Kwantiteit in hectares kan ook nodig zijn om die kwaliteit te bereiken, maar is geen doel op zich. De aan de provincies in het bestuursakkoord natuur ter beschikking gestelde financiële middelen zijn op dit uitgangspunt gebaseerd.

De verdeling van de middelen overeenkomstig het voorstel van de gezamenlijke provincies is neergelegd in de eerder aangehaalde ILG-afrondingsovereenkomsten, waarin voor elke provincie is vastgelegd op welk bedrag de provincie aanspraak maakt voor de periode 2007–2010 en voor de periode 2011–2013. De ILG-afrondingsovereenkomsten hebben de status van een bestuursovereenkomst als bedoeld in artikel 7 van de Wet inrichting landelijk gebied; zij komen in de plaats van de oorspronkelijke bestuursovereenkomst ILG 2007–2013.

Deze leden vragen waarom voor 2011 geen sprake is van verantwoording over de besteding van de middelen.

In artikel 93d van het wetsvoorstel (artikel I, onderdeel L) is voor 2011 in een uitkering voorzien, aan de besteding waarvan geen nadere voorwaarden zijn gesteld. De uitkering is – overeenkomstig het bestuursakkoord natuur en de ILG-afrondingsovereenkomsten – bedoeld ter financiering van het beheer en de tot en met 20 oktober 2010 door de provincie aangegane juridisch harde verplichtingen. In het bestuursakkoord is bepaald dat de middelen met ingang van 2011 als decentralisatie-uitkering ter beschikking worden gesteld; aan een dergelijke uitkering worden geen voorwaarden gesteld omdat de betrokken middelen behoren tot de autonome middelen van de provincie. Aangezien het bestuursakkoord natuur uiteindelijk pas begin 2012 definitief tot stand kwam, zijn de middelen voor 2011 nog in de vorm van voorschotten van het investeringsbudget landelijk gebied ter beschikking gesteld; terbeschikkingstelling in de vorm van een decentralisatie-uitkering was voor dat jaar niet meer mogelijk. Om toch zoveel mogelijk in overeenstemming met het bestuursakkoord natuur te handelen, is er na overleg met de provincies voor gekozen de voorschotten in het voorgestelde artikel 93d om te zetten in een definitieve uitkering, zonder specifieke voorwaarden.

Een en ander betekent overigens niet dat er in het geheel geen verantwoording over deze middelen voor 2011 plaatsvindt, alleen geschiedt deze verantwoording in het kader van de begrotingscyclus, overeenkomstig de door Uw Kamer aanvaarde motie van het lid Jacobi c.s.14 en de brief die ik 17 januari 2013 aan Uw Kamer zond.15 Gelet op het feit dat aldus reeds in verantwoording van de middelen is voorzien, behoeven in het onderhavige wetsvoorstel daarover geen specifieke regels meer te worden opgenomen.

De leden van de D66-fractie vragen of het budgetrecht van de Kamer niet beperkt wordt door de middelen via het provinciefonds te laten lopen, terwijl de Staatssecretaris van Economische Zaken politiek verantwoordelijk is.

De begrotingsstaat van het provinciefonds wordt als onderdeel van de begrotingswet behandeld in beide Kamers der Staten-Generaal. Daarbij kan de Tweede Kamer haar budgetrecht uitoefenen. Waar het gaat om autonome middelen van de provincies, besluiten de provincies over de besteding van de middelen; verantwoording over die besteding geschiedt door gedeputeerde staten aan provinciale staten. De Staatssecretaris van Economische Zaken is daarvoor niet verantwoordelijk, wel voor de wijze waarop hij of zij invulling geeft aan het rijksbeleid op het terrein van natuur en gebiedsgericht beleid.