Nr. 8 VERSLAG

De vaste commissie voor Binnenlandse Zaken, belast met het voorbereidend onderzoek van dit wetsvoorstel, heeft de eer als volgt verslag uit te brengen van haar bevindingen.

Onder het voorbehoud dat de initiatiefnemers op de gestelde vragen en de gemaakte opmerkingen tijdig en genoegzaam zullen hebben geantwoord, acht de commissie de openbare beraadslaging over dit wetsvoorstel voldoende voorbereid.

De leden van de VVD-fractie hebben kennisgenomen van het voorstel van wet van de leden Van Raak, Heijnen, Schouw, Voortman, Segers en Ouwehand, houdende de oprichting van een Huis voor klokkenluiders. De leden van de VVD-fractie merken op, dat zij eerder hebben ingestemd met het advies- en verwijspunt klokkenluiden, dat inmiddels door het kabinet is ingesteld. Hoewel deze leden niet onwelwillend tegenover een onderzoeksfunctie voor het Huis voor klokkenluiders staan, willen zij, alvorens een standpunt in te nemen, de indieners graag diverse vragen voorleggen en enkele opmerkingen maken.

Voorgesteld wordt het Huis voor klokkenluiders onderdeel uit te laten maken van de Nationale Ombudsman. De leden van de VVD-fractie vragen de indieners deze keuze nader te motiveren. Waarom is gekozen voor de Nationale Ombudsman? In hoeverre past deze keuze binnen de Wet op de Nationale Ombudsman en artikel 78a van de Grondwet, dat gaat over de Nationale Ombudsman? Het Huis staat namelijk ook open voor meldingen uit de private sector, dus niet alleen de publieke sector, terwijl de Nationale Ombudsman ingevolge artikel 78a Grondwet onderzoek doet naar gedragingen van bestuursorganen van het Rijk en van andere bij of krachtens de wet aangewezen bestuursorganen. In hoeverre verricht de Nationale Ombudsman werk voor het Huis? Voorts vragen de leden van de VVD-fractie hoe zelfstandig het Huis wordt nu dat bij de Nationale Ombudsman wordt ondergebracht? Wat wordt de relatie met de Nationale Ombudsman? Waarom is er niet gekozen voor een geheel onafhankelijk en zelfstandig Huis? Het voorgestelde Fonds voor klokkenluiders wordt een zelfstandig bestuursorgaan. Wat wordt de status van het Huis voor klokkenluiden, zo vragen de leden van de VVD-fractie. Gaarne krijgen zij een reactie van de indieners op de hier gestelde vragen.

In hoeverre moet bestaande wet- en regelgeving worden gewijzigd mocht het onderhavig wetsvoorstel in werking treden? Gaarne krijgen de leden van de VVD-fractie een reactie van de indieners.

Het stemt de leden van de SP-fractie gelukkig dat leden van de Tweede Kamer dit initiatief hebben genomen. Het Huis voor klokkenluiders zal mensen die misstanden melden beter beschermen en die misstanden ook helpen oplossen. Dit unieke initiatief zal ook het werk van de Kamer kunnen verbeteren. Deze leden hebben nog wel enkele vragen.

De leden van de CDA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van het voorliggende initiatiefwetsvoorstel. Deze leden delen het uitgangspunt van de initiatiefnemers, dat klokkenluiders niet moeten worden beschouwd als vijand, maar als bondgenoot in het signaleren van maatschappelijke misstanden. Daarom onderschrijven deze leden ook het doel van het wetsvoorstel om de voorwaarden voor het melden van maatschappelijke misstanden te verbeteren, door onderzoek naar misstanden mogelijk te maken en melders van misstanden beter te beschermen. Wel hebben deze leden nog een aantal vragen over de uitwerking van deze doelstelling in het voorliggende wetsvoorstel.

De initiatiefnemers stellen voor dat het Huis voor klokkenluiders een onderdeel wordt van de Nationale ombudsman. Kunnen de indieners nader toelichten, hoe de bevoegdheden van het Huis voor klokkenluiders zich verhouden tot die van de Nationale ombudsman, zo vragen de leden van de CDA-fractie. Deze leden stellen deze vraag mede in verband met de opmerkingen van de Raad van State over de vraag of het wenselijk is de taken van het Huis ook wat betreft de private sector op te dragen aan de Nationale ombudsman.

De initiatiefnemers voeren praktische en financiële redenen aan voor onderbrenging bij de Nationale ombudsman. In aanvulling daarop zouden deze leden graag een beschouwing van de initiatiefnemers lezen over de principiële gronden. In dit verband rijst bij de leden van de CDA-fractie de vraag, of een ambtenaar over onbehoorlijk handelen van het Huis voor klokkenluiders een klacht kan indienen bij de Nationale ombudsman. Geldt dat ook voor een werknemer van een particulier bedrijf?

Initiatiefnemers stellen, dat de Nationale ombudsman nu al veel zaken van klokkenluiders voorgelegd krijgt, waar hij echter niet voldoende mee uit de voeten kan De leden van de CDA-fractie ontvangen op dit punt graag een nadere toelichting.

De leden van de D66-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van onderhavig voorstel. Zij delen de wens van de indieners om spoedig tot de oprichting van een «Huis voor klokkenluiders» te komen, zodat burgers die maatschappelijke misstanden melden dit kunnen doen met de nodige ondersteuning. Zij hechten hierbij evenwel groot belang aan een zorgvuldige procedure die ook daadwerkelijk leidt tot een verbeterde situatie. Derhalve hebben deze leden nog enkele vragen en opmerkingen aan de indieners.

Zo merken zij op dat een aantal betrokkenen inbreng heeft geleverd betreffende de voorgenomen oprichting van het «Huis voor klokkenluiders». Deze betrokkenen stellen enkele mogelijke zwakke punten van het voorstel aan de orde. De leden van de D66-fractie vragen indieners of zij hierin aanleiding zien het voorstel verder te verbeteren en op welke (deel-)aspecten die verbetering betrekking zal hebben.

De leden van de PvdA-fractie lezen dat de indieners ervoor hebben gekozen om het eerst intern melden van een misstand niet te verplichten, voordat het Huis een (voor)onderzoek start. Voordat een klacht kan worden ingediend bij de Nationale Ombudsman moet die wel vooraf intern bij het desbetreffende overheidsorgaan zijn gemeld. De leden van de PvdA-fractie vragen zich af waarom de werkgever niet ten allen tijde eerst in de gelegenheid gesteld dient te worden om zelf een oplossing te bieden? Waarom hebben de indieners, ook met het oog op het standpunt van de Raad van State, hiervoor niet toch gekozen? De aan het woord zijnde leden begrijpen dat de organisatie in kwestie partijdig is en dat een interne klacht de werknemer wellicht in een kwetsbare positie kan brengen, maar deze werknemer zal ook in een dergelijke positie kunnen komen als hij zich tot het Huis richt. En, zo vragen de leden van de PvdA-fractie zich af, kan escalatie van een probleem of misstand niet worden voorkomen door het in een vroegtijdig stadium eerst intern te melden? Bovendien zal ook als er sprake is van aangifte van een strafbaar feit of een daaropvolgende strafrechtelijke vervolging duidelijk worden wie de werknemer is. De leden van de PvdA-fractie lezen dat ook de indieners van mening zijn dat een interne oplossing de voorkeur geniet boven een gang naar het Huis. Hoe denken de indieners te stimuleren dat werknemers eerst intern een melding doen?

Ook schrijven de indieners dat de regelingen in de publieke sector in het verleden niet het gewenste resultaat hebben bereikt. Over de private sector wordt nauwelijks gesproken. Zijn er ook onderzoeken waaruit blijkt dat op dit terrein problemen zijn in de private sector? Waarom kiezen de indieners ervoor om het Huis open te stellen voor zowel publieke als private sector? Waarom verschilt het Huis hierin van de Nationale Ombudsman waar enkel klachten ten aanzien van overheidsorganen kunnen worden ingediend? Hoe komt het Huis, als onderdeel van de Ombudsman, te beschikken over voldoende expertise als het gaat om de private sector? Wat is de mening van de Ombudsman op het punt dat het Huis ook over problemen uit de private sector, mits daarachter maatschappelijke misstanden schuilen, gaat? De leden van de PvdA-fractie ontvangen graag een reactie van de initiatiefnemers op deze punten.

De initiatiefnemers constateren, zo merken de leden van de SP-fractie op, dat de afgelopen jaren veel regelingen voor klokkenluiders zijn ontstaan, maar ook dat die niet blijken te werken om klokkenluiders te beschermen en misstanden weg te nemen. Waarom hebben de initiatiefnemers, zo vragen deze leden, er dan toch voor gekozen om het Huis voor klokkenluiders een sluitstuk te laten zijn van het melden van misstanden en de bestaande regelingen in stand te houden? Waarom komt het Huis voor klokkenluiders als onafhankelijke en externe voorziening niet in de plaats van bestaande organisatiegebonden interne regelingen?

De leden van de SP-fractie constateren dat klokkenluiders zich de afgelopen jaren hebben verenigd in een Expertgroep Klokkenluiders, die op dit moment veel klokkenluiders begeleidt, veel ervaring en expertise heeft opgebouwd en ook veel vertrouwen geniet onder klokkenluiders. Nu staat in de toelichting dat het Huis voor klokkenluiders een beroep kan doen op ervaringsdeskundigen. Waarom hebben de initiatiefnemers er niet voor gekozen om de Expertgroep klokkenluiders wettelijk een plek te geven binnen het Huis voor klokkenkluiders?

De leden van de VVD-fractie lezen dat het wetsvoorstel regelt dat organisaties met meer dan 50 werknemers een procedure voor een adequate behandeling van misstanden vaststellen. Betekent dit dat organisaties met minder dan 50 werknemers zelf kunnen besluiten om al of niet een procedure vast te stellen? Waarom maken de indieners dit onderscheid? Wat moet een werknemer in een organisatie met minder dan 50 werknemers doen als hij aanloopt tegen een misstand waarbij het maatschappelijk belang ernstig in het geding is? Gaarne krijgen de leden van de VVD-fractie een reactie van de indieners.

Ingevolge het wetsvoorstel kunnen werknemers die een vermoeden van een misstand hebben eerst een interne melding doen bij de werkgever of de leidinggevende. Waarom is er niet voor gekozen om deze interne melding te verplichten? Gaarne krijgen de leden van de VVD-fractie een reactie van de indieners.

Ten aanzien van het vooronderzoek stellen de indieners dat dit niet openbaar wordt gemaakt. De leden van de VVD-fractie vernemen graag van de indieners of deze niet-openbaarheid wordt beschermd door afspraken over vertrouwelijkheid? Zo ja, welke procedure wordt hiertoe gevolgd en heeft het Huis de mogelijkheid om sancties te treffen zodra de vertrouwelijkheid in het vooronderzoek wordt geschaad? Zo nee, welke waarde heeft dan de bepaling dat het vooronderzoek niet openbaar is?

De leden van de SGP-fractie vinden het een goede zaak dat er eerst een vooronderzoek wordt gedaan. Wel vragen zij zich af in hoeverre er dan reeds volledige bevoegdheid is om kennis te nemen van allerlei aspecten van de (vermeende) misstand. In hoeverre zijn de betrokken organisaties verplicht om mee te werken aan dit vooronderzoek? Maakt het hierbij uit of het om een overheidsinstantie of om een particulier bedrijf gaat? In hoeveel gevallen zal er naar verwachting sprake zijn van een dergelijk vooronderzoek?

De indieners bieden ook ruimte aan het inroepen van de kennis van externe expertise, waaronder ervaringsdeskundigen. Graag ontvangen de leden van de SGP-fractie inzicht in het soort ervaringsdeskundige waaraan de indieners denken. Wordt hiermee gedoeld op (voormalige) collega’s binnen het bedrijf waarnaar een onderzoek gestart wordt? Of wordt er gedoeld op de ervaring van eerdere klokkenluiders?

De leden van de PvdA-fractie stellen vragen over de regel dat het Huis haar onderzoek staakt op het moment dat hetzelfde onderwerp in procedure bij de strafrechter is. Betekent dit dat het Huis wel onderzoek doet ook al is er tegelijkertijd aangifte gedaan of een opsporings-onderzoek loopt? Op welk moment tijdens een strafrechtelijke procedure besluit het Huis een onderzoek niet aan te vangen of te staken? Hoe verhoudt de verplichting van een werknemer (ambtenaar) om aangifte te doen van misdrijven (zoals omschreven in artikel 162, lid 1, Wetboek Strafrecht) zich tot het doen van melding bij het Huis en het doen van onderzoek door het Huis? Kan een werknemer in het geval dat het onderzoek door het Huis vanwege een strafrechtelijke procedure wordt gestaakt nog een beroep doen op ontslagbescherming die het wetsvoorstel wil bieden?

Ook bestaan er bij de leden van de PvdA-fractie vragen over de anonimiteit van klokkenluiders. Uit de evaluatie van 2008 blijkt dat dit een belangrijk punt is voor potentiële melders van misstanden. Gedurende het vooronderzoek kan een melder (voor de werkgever) anoniem blijven. Geldt dit ook gedurende het onderzoek? In de praktijk zal het moeilijk zijn deze anonimiteit te garanderen. Eén van de problemen speelt wanneer een werkgever een werknemer wil ontslaan, terwijl deze niet weet (en kan weten) dat hij ontslagbescherming geniet via de Wet Huis voor klokkenluiders, omdat deze zijn melding niet gemeld heeft bij de werkgever. Het advies van de Raad van State (p.12 onder Het doorgeven van de naam van de melder) lijkt hieraan voorbij te gaan. Immers, ook als een werkgever een werknemer wil ontslaan op een andere grond dan het feit dat hij een melding heeft gedaan, is de ontslagbescherming van kracht. De leden van de PvdA-fractie ontvangen op dit punt graag een nadere onderbouwing van de indieners.

De leden van de CDA-fractie constateren, dat de initiatiefnemers de vragen over de bevoegdheden van het Huis voor klokkenluiders in verhouding tot toezichthouders, inspecties en justitie vooral beantwoorden vanuit een praktische invalshoek. Zij voeren aan, dat het niet goed is om wettelijk vast te leggen wanneer het Huis een onderzoek aan een andere organisatie moet overlaten, «al is het maar omdat een toezichthouder of inspectie zelf onderwerp van de melding kan zijn of betrokken kan zijn bij de misstand».

Initiatiefnemers stellen, dat «de evaluatie van 2008 laat zien dat bestaande toezichthouders en inspecties niet altijd in staat zijn om klokkenluiders voldoende te beschermen en maatschappelijke misstanden te onderzoeken.» De leden van de CDA-fractie vragen de initiatiefnemers deze stelling nader te onderbouwen aan de hand van de evaluatie. Waarom pleiten de initiatiefnemers in dit verband niet voor aanvullende bevoegdheden van toezichthouders en inspecties?

De leden van de D66-fractie constateren dat de Raad van State een veel strakker onderzoeksproces voorstelt, waardoor het Huis met name de meest ernstige gevallen zou gaan onderzoeken. Deze leden vragen waarom indieners er niet voor kiezen dit traject over te nemen.

Voorts vragen deze leden de indieners nader toe te lichten hoe het gesteld is met een wettelijk verschoningsrecht voor het Huis, in verband met het garanderen van 100% vertrouwelijkheid en geheimhouding.

De indieners stellen dat het Huis geen onderzoek zal doen als er sprake is van een zaak die in procedure is bij de strafrechter. De leden van de SGP-fractie vragen of het Huis wel de bevoegdheid krijgt om na een vrijspraak tòch een onderzoek te starten. De tekst van artikel 10 lijkt dit te suggereren. Dit artikel laat – ook gelezen in samenhang met artikel 9 – tevens ruimte bestaan om toch een onderzoek te starten of voort te zetten als het bij de rechter ligt. Is dit ook de bedoeling van de indieners? Maken zij hierbij bewust onderscheid tussen de strafrechter en andere rechters?

Hoe wordt voorkomen dat de uitspraak van zowel de strafrechter als de conclusie van het Huis zodanig uiteenlopen dat dit voor betrokkenen onbevredigend moet zijn? In hoeverre biedt de constatering van het Huis dat er sprake is van een misstand een «nieuw feit» voor de rechter?

De leden van de PvdD-fractie lezen dat werknemers die een vermoeden hebben van een maatschappelijke misstand zich kunnen melden bij het Huis voor klokkenluiders. Het Huis zal vervolgens een onderzoek instellen, waarbij eerst vooronderzoek wordt gedaan waarin bekeken wordt of voldoende is onderbouwd dat er sprake is van een schending van wettelijke voorschriften, een gevaar voor de volksgezondheid, de veiligheid of het milieu, of een onbehoorlijke wijze van handelen of nalaten, die een gevaar vormt voor het goed functioneren van de openbare dienst. Na dit vooronderzoek kan het Huis een onafhankelijk feitenonderzoek instellen.

De leden van de PvdD-fractie vragen zich af hoe de geheimhouding van het Huis in deze gevallen is geregeld. Naar aanleiding van het advies van de Raad van State is in het wetsvoorstel opgenomen dat het vooronderzoek niet openbaar wordt gemaakt. Kan de melder er op deze wijze op rekenen dat zijn werkgever niet op de hoogte wordt gebracht van zijn melding gedurende het vooronderzoek? Na dit vooronderzoek kan immers de conclusie zijn dat er geen sprake is van een misstand, maar van een arbeidsconflict. In dat geval lijkt het onwenselijk als de werkgever op de hoogte is gebracht of anderszins lucht heeft gekregen van het feit dat de werknemer een melding heeft gedaan bij het Huis voor klokkenluiders. Hoe kijken de indieners naar deze situatie, zijn zij van mening dat het wetsvoorstel nu voldoende waarborg biedt op dit punt?

Wat gebeurt er met het vooronderzoek als vervolgens niet wordt overgegaan tot onafhankelijk feitenonderzoek? Wordt het vooronderzoek bewaard of vernietigd en wie heeft toegang tot het materiaal?

Welke mogelijkheden staan er open voor de melder om bezwaar te maken tegen de beslissing van het Huis om niet over te gaan tot nader feitenonderzoek?

De leden van de PvdD-fractie ontvangen van de initiatiefnemers graag een nadere toelichting op deze punten.

De leden van de PvdA-fractie achten het van groot belang dat zij die daadwerkelijk een misstand aan de kaak stellen, extra bescherming krijgen. In het wetsvoorstel schuilt mogelijk het gevaar dat werknemers in geval van een arbeidsconflict het Huis inschakelen onder het mom van het aan de kaak stellen van een misstand. Deze leden vragen zich dan ook af op welke wijze de indieners de begrippen «misstand» en «arbeidsconflict» definiëren. Hoe dient het Huis op te treden als een werknemer het melden van misstanden inzet ten tijde van een (dreigend) arbeidsconflict? Zijn de indieners het met deze leden eens dat beide ook tegelijkertijd aan de orde kunnen zijn? En zo ja, hoe bepaalt het Huis dan zijn positie ten aanzien van het al dan niet onderzoeken van een melding? Welke drempels kent het wetsvoorstel om te voorkomen dat een groot aandeel van de meldingen geen maatschappelijke misstanden betreft maar – al dan niet impliciet – andere problemen zoals arbeidsconflicten? Hoe denken een aanzuigende werking van het Huis en de voorgestelde regeling te voorkomen?

Voorts vragen de leden van de PvdA-fractie hoe het Huis kan beoordelen of sprake is van «zuivere motieven», of «te goeder trouw en naar behoren melden»? Welke criteria zal het Huis gaan hanteren om dit vast te stellen?

Een werknemer moet, om aanspraak te maken op rechtsbescherming, «te goeder trouw en naar behoren» melden. De leden van de CDA-fractie vragen initiatiefnemers nader in te gaan op de formule «te goeder trouw en naar behoren».

Het wetsvoorstel is strenger dan de Verklaring inzake het omgaan met vermoedens van misstanden in ondernemingen van de Stichting van de Arbeid. In de visie van de Stichting wordt de werknemer die «naar behoren» meldt geacht te goeder trouw te zijn. Te goeder trouw houdt volgens het wetsvoorstel in dat de melder moet handelen «vanuit zuivere motieven». Wat houdt dit in, zo vragen deze leden. Hoe moet de werknemer bewijzen te goeder trouw te zijn?

Voorts vragen de leden van de CDA-fractie de initiatiefnemers in te gaan op de suggestie van de Raad van State, «dat uitbreiding van de bescherming tot andere vormen van externe meldingen, [een melding bij de bevoegde toezichthoudende instantie of inspectie of aangifte van een strafbaar feit], in de rede zou kunnen liggen». Welke redenen hebben initiatiefnemers om een werknemer, die te goeder trouw en naar behoren een misstand meldt bij de bevoegde toezichthoudende instantie of inspectie, de bescherming tegen benadeling en ontslag te onthouden die de werknemer wel heeft als hij bij het Huis voor klokkenluiders meldt?

De leden van de D66-fractie vragen indieners nader toe te lichten op welke wijze voormalig werknemers onder de voorziene regelingen beschermd worden. Daarnaast vragen zij de indieners aan te geven op welke wijze tijdelijke of extern ingehuurde krachten beschermd worden onder voorgestelde regeling, zoals zzp-ers en uitzendkrachten. Ligt het, zo vragen deze leden zich af, niet in de rede om het criterium, gehanteerd door het Adviespunt Klokkenluiders, «...indien hij door zijn werkzaamheden kennis heeft gekregen van een mogelijk misstand ...», over te nemen?

Voorts vragen deze leden zich af waar een klokkenluider terecht kan bij onbehoorlijke gedragingen van de Ombudsman of het Huis voor klokkenluiders.

De leden van de VVD-fractie lezen dat naast het Huis voor klokkenluiders ook wordt voorgesteld een Fonds voor klokkenluiders in te stellen. Dit Fonds kan uitkeringen verstrekken aan verzoekers die het Huis vragen een onderzoek in te stellen naar het vermoeden van een maatschappelijke misstand. De leden van de VVD-fractie merken op, dat zij eerder hebben gestemd tegen een motie waarin de regering werd verzocht een fonds voor klokkenluiders in het leven te roepen (TK 31 200 VII nr. 29). Zij huldigen nog steeds hetzelfde standpunt. Dat neemt niet weg dat zij de volgende wat meer technische vraag hebben. Waarom staat het Fonds voor klokkenluiders niet ook in het opschrift van het wetsvoorstel en in de citeertitel genoemd? Het Fonds maakt toch een wezenlijk onderdeel van het wetsvoorstel uit. Behoeft het Fonds dan geen vermelding in het opschrift en de citeertitel? Gaarne krijgen zij een reactie van de indieners. Wat is overigens de verhouding tussen het Huis voor de klokkenluiders en het Fonds voor de klokkenluiders? Gaarne krijgen de leden van de VVD-fractie een reactie van de indieners.

Er wordt gesteld dat als de financiële omstandigheden van de melder van dien aard zijn dat de schade zonder overwegend bezwaar kan worden gedragen, een verzoek voor een uitkering niet zal worden gehonoreerd. De leden van de VVD-fractie vragen de indieners nader aan te geven wanneer er nu een uitkering zal worden verstrekt. Wat zijn de criteria? Wanneer is er sprake van schrijnende gevallen? In hoeverre is het redelijk om de positie van partners dan wel ouders bij de afweging of de schade zonder overwegend bezwaar kan worden gedragen, te betrekken? Gaarne krijgen de leden van de VVD-fractie een reactie van de indieners.

De leden van de PvdD-fractie onderschrijven de noodzaak van financiële ondersteuning van klokkenluiders die geconfronteerd worden met kosten voor bijvoorbeeld juridische procedures, sociaalpsycho-logische hulp en inkomensschade. Wel vragen zij zich af hoe de indieners kijken naar het risico van inkomensschade als dit wetsvoorstel juist regelt dat de melder niet ontslagen mag worden op grond van het feit dat hij te goeder trouw en naar behoren een melding heeft gedaan over een vermoeden van een misstand. Ook tijdens het (voor)onderzoek en tot een jaar na het feitenonderzoek mag niet worden overgegaan tot ontslag. Hoe moet de mogelijkheid om inkomensschade op te vangen vanuit het Fonds in dit licht worden gezien?

Indieners schrijven dat uitkeringen uit het Fonds een aanvullend karakter hebben, en dat in beginsel geen vergoeding zal worden uitgekeerd als de kosten of de schade langs andere wegen kunnen worden verhaald. Dat uitgangspunt onderschrijven de leden van de PvdD-fractie, maar zij wijzen erop dat het verhalen van kosten en schade een jarenlang proces kan vergen voor de melder. Voorziet het wetsvoorstel in de mogelijkheid om in dergelijke gevallen te werken met een voorschotregeling, waarbij het Fonds de kosten opvangt voor de periode waarin de zaak nog loopt, waarna de bedragen aan het Fonds kunnen worden geretourneerd als de melder uiteindelijk bij de betrokken partijen de kosten heeft weten te verhalen?

De leden van de ChristenUnie-fractie onderschrijven van harte dat de indieners hebben gekozen voor een evaluatiebepaling zodat ook het Huis voor klokkenluiders ook effectief blijft functioneren, zelfs wanneer er sprake zou zijn van onvoorziene problemen.

Deze leden constateren ook dat deze wet in ieder geval nog niet van toepassing zal zijn op Bonaire, Sint Eustatius en Saba om zodoende legislatieve terughoudendheid te betrachten. Zij vragen in dat verband wel of dit besluit in goed overleg is genomen met de openbare lichamen.