Nr. 1 JAARVERSLAG VAN HET MINISTERIE VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES(VII)

A. ALGEMEEN

A1. AANBIEDING EN DECHARGEVERLENING

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoeken wij de beide Kamers van de Staten-Generaal ons decharge te verlenen over het in het jaar 2011 gevoerde financiële beheer.

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, J. W. E. Spies

De minister voor Immigratie, Integratie en Asiel, G. B. M. Leers

A2. LEESWIJZER

In de leeswijzer wordt kort ingegaan op de ministeriële verantwoordelijkheid, het beleidsverslag, de begrotingsstructuur, groeiparagraaf, de diensten die een baten-lastenstelsel voeren en de opbouw van het jaarverslag.

Ministeriële verantwoordelijkheid

Op 14 oktober 2010 is het kabinet Rutte-Verhagen aangetreden. Dit heeft geleid tot een herverkaveling van beleidsaangelegenheden tussen verschillende ministeries. Het gevolg is dat er in 2011 inhoudelijke aanpassingen in de begroting zijn doorgevoerd. Bij de herverkaveling is het beleidsonderdeel Veiligheid afgestoten en ondergebracht bij het ministerie van Veiligheid en Justitie. De beleidsonderdelen Wonen, Wijken en Integratie (WWI), Rijkshuisvesting en Vreemdelingenzaken zijn op hun beurt toegevoegd aan de beleidskolom van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Tevens zijn enkele baten-lastendiensten toegevoegd, te weten: Dienst van de Huurcommissie, Rijksgebouwendienst en de Immigratie en Naturalisatiedienst. Zie ook de paragraaf «diensten die een baten-lastenstelsel voeren» voor een uitgebreidere toelichting.

Het beleidsverslag 2011

In het beleidsverslag 2011 wordt teruggekeken op de resultaten uit 2011. Het beleidsverslag bestaat uit vier onderdelen: het verslag over de beleidsprioriteiten 2011, de beleidsartikelen, de niet-beleidsartikelen en de bedrijfsvoeringparagraaf.

In het verslag over de beleidsprioriteiten wordt verantwoording afgelegd over de resultaten uit het afgelopen jaar. In het bijzonder wordt aandacht besteed aan opmerkelijke (politieke) prestaties. Daarnaast heeft de verantwoording over de maatregelen uit het regeerakkoord en de 17 hervormingen een plaats gekregen in het verslag over de beleidsprioriteiten. Voor BZK betreft het de hervorming van het provinciaal bestuur in de Randstad (Nr. 1), de realisatie van een streng en rechtvaardig asielbeleid (Nr. 6) en de hervorming van de huurmarkt (Nr. 17). Voor de verantwoording wordt in het beleidsverslag gebruik gemaakt van zowel financiële als niet-financiële beleidsinformatie.

Begrotingsstructuur

Groeiparagraaf

In aanvulling op de begroting 2011 zijn middels de Incidentele Suppletoire Begroting de beleidsonderdelen WWI en Vreemdelingenzaken toegevoegd. Voor WWI zijn de volgende artikelen te onderscheiden in het jaarverslag:

De apparaatskosten WWI (die tot maart 2010 in de VROM-verantwoording waren opgenomen) zijn toegevoegd aan de BZK verantwoording op artikel 39 (Algemeen).

Zoals vermeld in de paragraaf begrotingsstructuur zijn de opgenomen historische gegevens van de uitgaven gebaseerd op de jaarverslagen 2010 van de betreffende departementen (artikelen BZK, WWI en Justitie). De verplichtingen en ontvangsten van alle artikelen zijn niet opgenomen in de budgettaire gevolgen van beleid. Dit heeft te maken met de complexiteit van ontvlechting en conversie van het systeem, waardoor deze niet uit de administratie gehaald kunnen worden.

Diensten die een baten-lastenstelsel voeren

In de jaarrekening is de financiële verantwoording van de baten-lastendiensten opgenomen. Beleidsmatig vallen deze baten-lastendiensten onder de operationele doelstellingen van de verschillende begrotingsartikelen. In de jaarrekening wordt voor deze diensten middels een balans, een staat van baten en lasten en een kasstroomoverzicht, financiële verantwoording afgelegd over 2011. Tevens worden de bijzonderheden ten aanzien van de bedrijfsvoering, de ontwikkeling van het vermogen, de liquiditeit en de exploitatie kort toegelicht.

De baten-lastendienst Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) is naar het ministerie van Veiligheid en Justitie gegaan.

Opbouw Jaarverslag 2011

Het jaarverslag 2011 is als volgt opgebouwd:

A. een algemeen deel met de dechargeverlening.

B. het beleidsverslag 2011 over de prioriteiten en de beleidsartikelen.

In deel B is tevens de bedrijfsvoeringparagraaf opgenomen.

D. de bijlagen:

• 1. overzicht van de toezichtrelaties en ZBO’s/RWT’s;

• 2. overzicht niet-financiële informatie over inkoop van adviseurs en tijdelijk personeel;

• 3. overzicht van de burgemeestersbenoemingen in 2011;

• 4. extra-comptabel overzicht stedenbeleid 2011;

• 5. afkortingenlijst;

• 6. trefwoordenregister.

B. BELEIDSVERSLAG

B1. BELEIDSPRIORITEITEN 2011

1. Inleiding

In 2011 leverde het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) een betekenisvolle bijdrage aan het realiseren van een compacte en krachtige overheid. Een slagvaardig en dienstverlenend openbaar bestuur waar burgers op kunnen vertrouwen. Het afgelopen jaar werden tevens belangrijke stappen gezet op het beleidsterrein van wonen en bouwen. Verschillende resultaten droegen bij aan het realiseren van betaalbare, veilige en energiezuinige woningen. Op het terrein van immigratie- en asiel werkte BZK aan voorstellen voor een streng en rechtvaardig beleid, welke bijdragen aan een succesvolle participatie en integratie van nieuwkomers. De zorg voor de borging van de kernwaarden van de democratie kwam aan de orde in de kabinetsreactie op het advies van de Staatscommissie Grondwet. De Grondwet als fundament van onze democratische rechtstaat is zo stabiel en stevig dat zij de tand des tijds doorstaat.

Reflecterend op het jaar 2011 springt een aantal bijzondere resultaten in het oog. Het was op wetgevingsterrein een productief jaar. BZK bracht de benodigde wetgeving tot stand ter uitvoering van haar ambities. Het ministerie van Financiën verlaagde de overdrachtsbelasting om het vertrouwen en de doorstroming op de woningmarkt te bevorderen. In de integrale Woonvisie krijgt de noodzakelijke hervorming van de huurmarkt concreet vorm. BZK draagt met beide maatregelen bij aan de verbetering van de toegankelijkheid van de woningmarkt voor koper en huurder. Een andere belangrijke hervorming is de realisatie van een streng en rechtvaardig immigratie- en asielbeleid. De voorgestelde maatregelen leiden tot kortere, efficiëntere en zorgvuldigere asielprocedures. Het geïnitieerde beleid stimuleert de komst van kennismigranten en beperkt de migratie van personen met weinig perspectief.

Het afgelopen jaar bouwde BZK met het programma Compacte Rijksdienst verder aan de vernieuwing van de rijksdienst en levert daarmee een belangrijke bijdrage aan een krachtige, kleine en dienstverlenende rijksoverheid. Een compact en krachtig openbaar bestuur vormt tevens de kern van de bestuursafspraken 2011–2015 en leidt tot belangrijke decentralisaties van beleid. Een doelmatiger taakverdeling tussen de bestuurslagen, met als motto «Je gaat er over, of niet» en de vermindering van regeldruk hebben een belangrijke prioriteit in de bestuursafspraken. Samen met de medeoverheden legde BZK met deze bestuursafspraken een belangrijke basis voor een slagvaardig openbaar bestuur. Een basis van waaruit de komende jaren verder gebouwd kan worden aan de hernieuwde invulling van de relatie tussen de burger en overheid. Een relatie waarin eigen verantwoordelijkheid, ontplooiing en participatie kernbegrippen zijn en waarbij een krachtige overheid een bijdrage levert aan een sterker, welvarender en veiliger Nederland.

2. Een compacte, slagvaardige en dienstverlenende overheid

De fundamenten voor een krachtige, kleine en dienstverlenende overheid zijn de afgelopen jaren gelegd met het Programma Vernieuwing Rijksdienst. De kerngedachte beoogt het realiseren van een rijksdienst die minder verkokerd en meer probleem- en resultaatgericht werkt. Samenwerken, efficiëntie en goede ICT-voorzieningen zijn hierbij sleutelbegrippen. Een belangrijke ambitie is het realiseren van een rijksdienst die beleid maakt dat is getest op zijn uitvoerbaarheid, niet gepaard gaat met onnodige regels en ingewikkelde toezichtsvormen en waarbij vertrouwen in de samenleving prevaleert boven wantrouwen.

In mei 2011 ontving de Tweede Kamer de verantwoording van de resultaten in de eindrapportage Vernieuwing Rijksdienst (Kamerstukken II, 31 490, nr. 60). Uit de daarin opgenomen rapportage blijkt dat de realisatie van de taakstelling goed op schema ligt. In de tweede Jaarrapportage Bedrijfsvoering wordt in mei 2012 de eindbalans opgemaakt.

2.1 Een efficiëntere en effectieve bedrijfsvoering bij de overheid

Het uitvoeringsprogramma Compacte Rijksdienst bouwt voort op de resultaten van het programma Vernieuwing Rijksdienst. Het programma is kaderstellend bij het opstellen van de departementale plannen van aanpak voor de invulling van de rijksbrede taakstelling en draagt bij aan een krachtige, kleine en dienstverlenende rijksoverheid. De Tweede Kamer ontving de kamerbrief over het uitvoeringsprogramma Compacte Rijksdienst in februari 2011 (Kamerstukken II, 31 490, nr. 54).

Infrastructuur bedrijfsvoering

Voor een compactere rijksoverheid is het belangrijk dat als rijksoverheid wordt samengewerkt. Het afgelopen jaar zette BZK, samen met andere departementen, belangrijke stappen voor een rijksbrede infrastructuur voor de bedrijfsvoering. In 2011 behaalde BZK concrete resultaten op de gebieden van inkoop, huisvesting en opleidingen.

Het is belangrijk dat de departementen samen inkopen. Dat bespaart op termijn veel geld. Departementen maakten daarom voorstellen om binnen hun eigen ministerie, of samen met andere departementen, hun inkoop te bundelen in 19 inkoopuitvoeringscentra (IUC’s). Dit is een grote vooruitgang in vergelijking met de huidige 350 inkooppunten.

Het rijkshuisvestingsstelsel is gewijzigd. Voortaan worden rijksdiensten in eigen panden of strategische huurpanden gehuisvest. Op termijn leidt dit tot het afstoten van kantoorpanden van het Rijk. Andere goede resultaten voor een rijksbrede infrastructuur voor de bedrijfsvoering zijn de voorbereidingen voor een Expertise Centrum Organisatie & Personeel, de fusie tussen de Rijksacademie voor de Bedrijfsvoering en de Rijksacademie voor Financiën en Economie en de opgestelde informatiseringstrategie, de zogenoemde I-strategie (Kamerstukken II, 2011–2012, 26 643, nr. 216).

Concentratie bedrijfsvoering Haagse departementen

In 2011 is gewerkt aan de concentratie van de bedrijfsvoering bij de Haagse kerndepartementen. De voorbereidingen uit 2011 hebben op 1 januari 2012 tot belangrijke resultaten geleid. Voorbeelden hiervan zijn de start van de Haagse Inkoopsamenwerking (HIS) voor drie departementen op 1 januari 2012. Het beheer van de Shared Service Organisatie-ICT wat van het ministerie van IenM naar BZK is overgegaan. Tevens traden de ministeries van OCW en VWS toe tot de Shared Service Organisatie FMHaaglanden die het facilitair management voor departementen verzorgt.

Ontdubbelen uitvoering en toezicht

Het derde punt van de Compacte Rijksdienst is dat de overheid taken in uitvoering en toezicht niet dubbel uitvoert. In 2011 zijn de rapporten van alle projecten afgerond. Er vond besluitvorming plaats over de projecten Clustering BackOffice subsidies, Inkomensondersteuning burgers, en Vastgoed. Voor het project Toezicht niet-financiële markten ligt het wetsvoorstel voor de oprichting van de Autoriteit Consument en Markt bij de Raad van State voor advies.

2.2. Een doelmatiger taakverdeling in het openbaar bestuur

Opschaling provinciaal bestuur Randstad en infrastructuurautoriteit (Hervorming 1)

In het afgelopen jaar voerde BZK overleg met de verschillende betrokken medeoverheden over de bestuurlijke opschaling in de Randstad. BZK leverde daarnaast waar mogelijk een bijdrage aan het verder vormgeven van de samenwerking binnen de Randstad. De gemeenten Rotterdam en Den Haag werken op basis van vrijwillige samenwerking aan de voorbereidingen van de start van de metropoolregio Rotterdam–Den Haag. De beoogde start van deze metropoolregio is 1 januari 2013. De betrokken partijen1 stelden een economische agenda 2012–2015 op. Ook voor de Noordvleugel van de Randstad werken de betrokken partijen aan een dergelijke economische agenda. In samenhang met de verschillende initiatieven voor meer samenwerking werkte BZK in 2011 aan de voorbereiding van een wetsvoorstel voor het afschaffen van de WGR+. In het wetsvoorstel wordt de verkeer- en vervoerstaak opnieuw belegd. Het voorstel is om dat in de Randstad te doen bij Vervoersregio’s in plaats van één infrastructuurautoriteit.

Bestuursafspraken 2011–2015

In 2011 maakten Rijk, Interprovinciaal Overleg (IPO), Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en Unie van Waterschappen (UvW) een nieuwe set afspraken. Deze Bestuursafspraken 2011–2015 bevatten richtinggevende proces- en principeafspraken voor de decentralisatie van een aantal belangrijke overheidstaken. Het gaat om verantwoordelijkheden op de terreinen Begeleiding, Jeugdzorg, Water en Economie, Ruimte en Natuur. De decentralisatie van overheidstaken draagt bij aan een doelmatiger taakverdeling tussen de bestuurslagen. Deze hervormingen leveren een belangrijke bijdrage aan het verder ontwikkelen van een compacte en slagvaardige overheid. Daarnaast spreken de Bestuursafspraken 2011–2015 belangrijke ambities uit op het terrein van de bestuurlijke en financiële verhoudingen en vermindering van regeldruk. Op dit moment wordt gewerkt aan de implementatie van alle onderdelen van de Bestuursafspraken 2011–2015. Voor afspraken uit het oude Bestuursakkoord spraken het Rijk en de koepels af dat deze niet worden herhaald in de Bestuursafspraken 2011–2015. Deze blijven – tenzij anders vermeld – onverminderd van kracht.

Afschaffing deelgemeenten

In 2011 bracht de Minister van BZK een wetsvoorstel voor het afschaffen van de deelgemeenten in procedure. De Raad van State heeft daarover geadviseerd, waarop in het nader rapport een aantal belangrijke punten is verduidelijkt. Ook bracht de Tweede Kamer verslag uit over het wetsvoorstel. De verwachting is dat in 2012 de wet in werking kan treden, hetgeen de twee betrokken gemeenten, Amsterdam en Rotterdam, voldoende tijd biedt voor een zorgvuldige implementatie.

Verkiezingen

Het jaar 2011 stond in het teken van de verkiezingen voor de leden van de Provinciale Staten. De verkiezingen verliepen goed. De Tweede Kamer ontving hierover een evaluatie van de Minister van BZK op 25 oktober 2011. Het onderzoek naar een nieuw model van het stembiljet wordt, zoals reeds aan de Tweede Kamer gemeld, afgerond in de eerste helft van 2012.

Grondwet

Op 11 november 2010 bracht de staatscommissie Grondwet advies uit aan het kabinet. Het kabinet heeft een reactie op het advies gestuurd aan de Eerste Kamer en Tweede Kamer der Staten-Generaal per brief van 24 oktober 2011. In 2012 vinden daarover debatten plaats in beide Kamers.

2.3. Een betere dienstverlening en minder regeldruk

Dienstverlening

De leidraad van het Nationaal Uitvoerings Programma dienstverlening en e-overheid (NUP) is één digitale overheid: betere service en meer gemak. De e-overheidsvoorzieningen dragen bij aan een betere dienstverlening en vormen de basisinfrastructuur. Het afgelopen jaar is een aantal van de voorzieningen zoals overheid.nl, wetten.nl en Antwoord aan beheerorganisaties overgedragen en zijn afspraken gemaakt over het vervolg op het NUP. Het accent ligt op implementatie door alle overheden van de NUP-bouwstenen. Het Rijk ondersteunt de implementatie en draagt waar nodig en mogelijk bij aan de financiering. Daarnaast ontwikkelen BZK en het Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten (KING) van de VNG een samenhangend aanbod voor de implementatieondersteuning van gemeenten.

In 2011 is de inzet van DigiD verder uitgebreid. 8,9 miljoen mensen beschikken over een DigiD, en DigiD is bijna 53 miljoen keer gebruikt. De nieuwe functionaliteit DigiD Machtigen, waarmee burgers namens andere burgers zaken kunnen doen met de overheid, is in 2011 succesvol ingezet bij de aangifte inkomstenbelasting. Digipoort/OTP ondersteunt en bevordert communicatie tussen het bedrijfsleven en de overheid. In het afgelopen jaar werden 54 miljoen berichten uitgewisseld, een stijging van circa 40% ten opzichte van 2010.

In 2011 werd de overheid geconfronteerd met een inbraak op een deel van het PKI certificatenstelsel dat was belegd bij het bedrijf Diginotar. Dat heeft geleid tot het tijdig vervangen van de certificaten zonder daarmee de overheidsdienstverlening in gevaar te brengen. Ook voerde BZK aanvullende acties uit voor de beveiliging van systemen die gebruik maken van DigiD. Dat leidde tot het afsluiten van het gebruik van DigiD in negenendertig gemeenten waar sprake was van inbraak. In 2011 zijn er diverse onderzoeken gestart die moeten leiden tot het toekomstbestendig en duurzaam versterken van de veiligheid van ICT-dienstverlening door de overheid.

Regeldruk

Paspoortwet en geldigheidsduur paspoort

In 2011 is een spoedwet gerealiseerd die de wettelijke grondslag biedt voor het heffen van leges voor de identiteitskaart. Het afgelopen jaar werden ook de paspoortuitvoeringsregels aangepast. Hierdoor is de bewaartermijn van de opgenomen vingerafdrukken teruggebracht tot het moment dat in de reisdocumentenadministratie is geregistreerd dat het aangevraagde reisdocument is uitgereikt of zal worden uitgereikt. Voorheen bedroeg de bewaartermijn van de vingerafdrukken 11 jaar. Daarnaast zette BZK de eerste stappen voor het verwijderen van vingerafdrukken en andere aanvraaggegevens waarvan de bewaartermijn is verstreken.

Basisregistratie personen

Het wetsvoorstel Basisregistratie personen (BRP) is op 13 oktober 2011 voor advies aan de Raad van State aangeboden. Het wetsvoorstel kent vier thema’s: modernisering van de gemeentelijke basisadministratie, uitbreiding van de basisregistratie met niet-ingezetenen, verbetering van de kwaliteit van de basisregistratie en verbetering van de dienstverlening en vermindering van administratieve lasten.

Bevolkingsadministraties Caribisch Nederland

In 2011 ondersteunde BZK de eilanden van Caribisch Nederland bij het verbeteren van de kwaliteit van de bevolkingsadministraties. Voorbeelden hiervan zijn financiële ondersteuning (voor inhuur van specialisten), detachering, het inrichten van een kwaliteitskring en het opzetten van opleidingen voor ambtenaren Burgerzaken. Het aantal overheidsinstellingen dat is aangesloten op de basisadminstratie (PIVA-V) steeg van een vijftigtal naar ruim honderd. Het aantal verstrekkingen is nog beperkt, omdat niet elke overheidsinstelling evenveel gegevens ontvangt. De in 2011 geplande kwaliteitsmeting schuift door naar het eerste kwartaal in 2012. In 2011 was voor het houden van de kwaliteitsmeting onvoldoende ambtelijke capaciteit beschikbaar.

2.4. De overheid als werkgever

Juist in tijden van budgettaire krapte streeft BZK naar meer flexibiliteit en arbeidsmobiliteit. Het is belangrijk om te blijven werken aan een modern werkgeverschap, dat recht doet aan de verantwoordelijkheid die de overheid draagt voor het welzijn van haar werknemers.

Arbeidsmobiliteit

Om de arbeidsmobiliteit en flexibiliteit te vergroten is in 2011 het project «Beter werken in het Openbaar Bestuur» van start gegaan. Deze vernieuwing wordt in samenspraak met andere overheden tot stand gebracht. Mobiliteit en flexibiliteit dragen bij aan een brede inzetbaarheid van ambtenaren. Dit past bij een modern werkgeverschap waarbij ambtenaren de mogelijkheid krijgen een nieuwe uitdaging aan te gaan. Tevens helpt een goede arbeidsmobiliteit bij het herplaatsen van ambtenaren bij onvermijdelijke bezuinigingen.

Loonmatiging

Gedwongen door de economische crisis besloot het kabinet de lonen bij de rijksoverheid niet te laten stijgen. De loonkosten werden bijvoorbeeld niet aangepast aan de inflatie. Het vorige kabinet besloot tot een nullijn van een jaar. Om te voorkomen dat de bezuinigingen zouden leiden tot een vermindering van de kwaliteit van de dienstverlening, besloot het kabinet de nullijn met een jaar te verlengen. Door de afstemming met de sectorwerkgevers was er ook in andere overheidssectoren sprake van een loonontwikkeling van bijna nul procent.

Managementontwikkeling bij het Rijk

Door de diverse taakstellingen en krimp van het Rijk stond ook bij het management de arbeidsmobiliteit onder druk. Dankzij de inspanningen van BZK kent het loopbaanbeleid nog steeds een open karakter. BZK investeert met diverse programma’s in de ontwikkeling van de professionaliteit van managers binnen de rijksoverheid. Daarnaast is er gestart met een uitstroomproject dat zich inzet voor managers die een loopbaanstap buiten de rijksoverheid willen maken. 2011 was het eerste volle jaar van ABD TOP Consult. Dit initiatief heeft als doel het verhogen van de flexibiliteit van de ambtelijke top en externe inhuur in het topsegment te verminderen.

Veilige Publieke Taak

In 2011 is het expertisecentrum Veilige Publieke Taak gestart. Dit expertisecentrum adviseert en ondersteunt werkgevers bij een effectieve aanpak van agressie en geweld. De helpdesk Veilige Publieke Taak is een belangrijk onderdeel van het expertisecentrum voor advies en ondersteuning bij het verhalen van schade als gevolg van agressie en geweld.

Klokkenluiden

In 2011 besloot de Tweede Kamer tot de instelling van een commissie Advies- en verwijspunt klokkenluiden. BZK werkt sindsdien aan het benoemen en operationeel maken van de Commissie «advies- en verwijspunt klokkenluiden». De commissie is er zowel voor de publieke als voor de private sector. Bij de commissie kan iedereen – op vertrouwelijke basis – terecht die wil weten welke wegen hij of zij moet bewandelen om een maatschappelijke misstand aan de orde te stellen. De commissie doet zelf geen onderzoek, maar kan doorverwijzen naar instanties die dat wel doen. Het gaat voorlopig om de periode tot 1 juli 2015. Daarna wordt het functioneren van de commissie geëvalueerd.

3. Een streng en rechtvaardig asiel- en immigratiebeleid (Hervorming 6)

Nederland biedt bescherming en opvang aan personen die in hun eigen land worden vervolgd. Daarnaast wordt de komst van migranten die de Nederlandse kenniseconomie versterken gestimuleerd en de migratie van personen met weinig perspectief beperkt. In 2011 is het immigratiebeleid zo vormgegeven dat het als doel heeft migranten beter toe te rusten op hun legaal verblijf in Nederland. Strenge, duidelijke, zorgvuldige en snelle procedures staan hierbij centraal. Dat is in het belang van de samenleving en de vreemdelingen zelf. Het draagt bij aan het maatschappelijk draagvlak voor het toelaten van vluchtelingen en immigranten.

3.1. Het asielbeleid

Stroomlijnen asiel/herschikking asielgronden

BZK werkt aan het verder stroomlijnen en korter maken van de doorlooptijden van de toelatingsprocedures voor asielzoekers. In 2011 is hiervoor beleid ontwikkeld en getoetst op uitvoerbaarheid. Daarbij zijn ook de financiële consequenties in beeld gebracht, die bijdragen aan de afgesproken besparingen.

Dit beleid is vastgelegd in het Wetsvoorstel «Herschikking asielgronden». Het advies van de Raad van State over dit wetsvoorstel is ontvangen, het Nader rapport wordt nog uitgebracht. Het wetsvoorstel formaliseert het vervallen van het categoriale beschermingsbeleid en zal de asielprocedure zodanig versnellen dat op de kortst mogelijke termijn duidelijkheid kan worden gegeven. Een gedifferentieerde vergoedingensystematiek voor juridische bijstand op basis van «no cure no fee» is eveneens voorbereid.

Alleenstaande minderjarige vreemdelingen

3.2. Het immigratiebeleid

Immigratie

Op het gebied van immigratie in bredere zin kreeg een aantal maatregelen dit jaar prioriteit. Het gaat dan om het bevorderen van integratie en participatie, het aanscherpen van het gezinsmigratiebeleid in Europa en in Nederland en de bestrijding van fraude en misbruik in toelatingsprocedures (Kamerstukken II, 32 175 nr. 1). Ook voerde Nederland de EU-richtlijn in met voorwaarden voor toelating en verblijf van hooggekwalificeerde arbeidsmigranten.

Nationaliteit

Voor deze kabinetsperiode is een aantal belangrijke wijzigingen geformuleerd op het gebied van nationaliteit. BZK maakte het afgelopen jaar een wetsvoorstel om deze punten om te zetten in wetgeving. Het advies van de Raad van State hierover is ontvangen, en het nader rapport wordt nog uitgebracht.

Op 1 januari 2011 is voor naturalisatieverzoekers die in het Caribische gebied wonen de naturalisatietoets uitgebreid met een examen Nederlands. Deze uitbreiding waarborgt dat ook deze naturalisatieverzoekers de Nederlandse taal beheersen.

3.3. Handhaving van het beleid

Handhaving en toezicht algemeen

In 2011 nam BZK maatregelen tegen het illegaal verblijf in Nederland en lichtte deze toe in een brief van 8 juli 2011. Deze maatregelen betreffen onder andere het strafbaar stellen van illegaal verblijf en het afschaffen van de voorwaardelijke invrijheidstelling voor illegalen. Minderjarigen zijn uitgesloten van strafbaarstelling. Illegaal verblijf is een overtreding. De sanctie is een boete (in de praktijk zal dit tussen € 120 – € 1 200 bedragen). Vervangende hechtenis is mogelijk als de vreemdeling niet kan of wil betalen. Vertrek gaat voor straf. De sanctie vertraagt of belemmert de uitzetting dus niet. Hulp aan illegalen is niet strafbaar. Het wetsvoorstel wordt begin april naar de Tweede Kamer verzonden.

Intensivering van de terugkeer

Het is belangrijk dat mensen snel duidelijkheid krijgen of ze in Nederland mogen blijven. Kan dat niet, dan is het wenselijk en noodzakelijk dat een spoedig vertrek volgt. Nederland moedigt dit aan door mensen in natura te ondersteunen om in het land van herkomst verder te kunnen. Daarbij ontwikkelde BZK een strategie om landen van terugkeer mee te laten werken. In juli 2011 ontving de Kamer het beleidskader «Terugkeer in het vreemdelingenbeleid». Tevens is de Europese terugkeerrichtlijn (nr. 2008/115/EG) geïmplementeerd.

Identiteitsmanagement

Reizigers moeten niet onnodig aan controles aan de grens worden onderworpen. De marechaussee en de douanier moeten hun aandacht volledig kunnen richten op de specifieke groepen en personen die een bedreiging kunnen vormen. Daarom zijn er risicoanalyses en treft BZK voorzieningen voor een semi-automatische grenspassage. Het Programma Vernieuwing Grensmanagement kreeg hiermee een verdere uitvoering in 2011.

Het in 2011 gestarte Programma Biometrie in de Vreemdelingenketen bestrijdt het misbruik van identiteit. Misbruik wordt voorkomen of opgespoord, zodat illegaal verblijf en misbruik van voorzieningen verminderen. Het opnemen van biometrische kenmerken in documenten en administraties is daarvoor de sleutel. Inmiddels worden pasfoto’s digitaal opgenomen op alle nieuwe vreemdelingendocumenten en wordt geëxperimenteerd met mobiele identificatie-toepassingen door de politie.

3.4. Een Europese agenda

Verder draagt Nederland bij aan het Europees Ondersteuningsbureau voor Asielzaken (EASO), dat is opgericht om de praktische samenwerking op asielgebied te bevorderen. In de Verordening tot oprichting van het EASO is opgenomen dat de lidstaten nationale (asiel)deskundigen beschikbaar stellen aan zogenoemde asielondersteuningsteams, die operationele steun gaan verlenen aan lidstaten waarvan het asielstelsel en opvangvoorzieningen onder bijzonderde druk staan. Vanaf april 2011 zijn meerdere asielondersteuningsteams werkzaam in Griekenland, waarvoor BZK deskundigen beschikbaar heeft gesteld.

4. Woningmarkt, woningbouw, leefomgeving en integratie

Het jaar 2011 stond in het teken van het versterken van het functioneren van de woningmarkt, mede om de gevolgen van de crisis af te zwakken. In de integrale Woonvisie streeft BZK naar een flexibeler woningmarkt, met meer doorstroming en voldoende mogelijkheden voor huurders en kopers om te verhuizen. BZK verbetert de werking van de huurmarkt en geeft positieve impulsen aan het vertrouwen op de koopmarkt. Zij die ondersteuning nodig hebben kunnen hierop rekenen. Daarnaast werkt BZK aan het verbeteren van het investeringsperspectief voor marktpartijen. Het gehele pakket aan maatregelen leverde het afgelopen jaar een bijdrage aan het in beweging krijgen en houden van de woningmarkt.

4.1. Het verbeteren van de werking van de woningmarkt

Hervorming van de huurmarkt (Hervorming 17)

Verbeteren van het functioneren van de corporaties

BZK werkte het afgelopen jaar aan verbetering van het toezicht op de corporaties. Hiertoe stuurde de minister het wetsvoorstel Herziening Woningwet op 12 mei 2011 naar de Tweede Kamer. De nota naar aanleiding van het verslag alsmede de betreffende nota van wijziging zijn op 12 maart 2012 naar de Tweede Kamer gestuurd. Vooruitlopend hierop geldt sinds 1 januari 2011 de «Tijdelijke regeling diensten van algemeen economisch belang toegelaten instellingen volkshuisvesting», waardoor corporaties vanaf 1 januari 2011 minimaal 90% van de dat jaar vrijkomende sociale huurwoningen moeten toewijzen aan huishoudens met een inkomen lager dan € 34 085. Ook is besloten dat de zogeheten «Vogelaarheffing» in twee jaar wordt afgebouwd.

Beheersing uitgaven huurtoeslag

In 2011 is een wetsvoorstel aangenomen, dat voorziet in een verlaging van de huurtoeslag boven de kwaliteitskortings- en aftoppingsgrenzen (per 2012) en een opslag op de normhuur (per 2013). Deze wet maakt de budgettaire druk van de huurtoeslag beter beheersbaar.

Versterken van het vertrouwen op de koopwoningmarkt

In 2011 zijn diverse maatregelen genomen om het vertrouwen in de markt te versterken en de effecten van de crisis te bestrijden. Een voorbeeld hiervan is het tijdelijk verlagen van de overdrachtsbelasting naar 2%. Verder wordt de verhoging van de Nationale Hypotheek Garantie (NHG) gehandhaafd tot 1 juli 2012, waarna deze in twee jaar geleidelijk zal worden teruggebracht naar het reguliere niveau. In december 2011 heeft het kabinet het wetsvoorstel voor een kooprecht voor huurders van corporatiewoningen voor advies aan de Raad van State verstuurd. Het wetsvoorstel vergroot de mogelijkheden voor huurders om een woning te kopen.

Stimuleren investeringen woningbouw

BZK wil meer ruimte bieden voor woningbouw op basis van kleinschalige natuurlijk groei en particulier opdrachtgeverschap. Daarom zijn in 2011 in de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte de ruimtelijke beperkingen van rijkswege weggenomen. Daarnaast zijn afspraken gemaakt over de woningbouw in de Noord- en Zuidvleugel van de Randstad. Ook is in 2011 besloten, op basis van positieve ervaringen, het Expertteam Eigenbouw met twee jaar te verlengen om particulier opdrachtgeverschap te stimuleren.

In 2011 is het effect van verschillende stimuleringsmaatregelen voor de woningbouw onderzocht. Hieruit blijkt dat deze maatregelen bijdroegen aan het beperken van de crisis. Dit onderzoek is begin 2012 aan de Kamer aangeboden. Ook pakt BZK, samen met het ministerie van Infrastructuur en Milieu, de leegstand van kantoren aan. In diverse pilots wordt gewerkt aan het omvormen van kantoren tot woningen.

BZK publiceerde het nieuwe Bouwbesluit in december 2011. Dit is een belangrijke stap richting zowel minder als eenvoudiger en meer uniforme regels en voorschriften. Daarnaast voert BZK de adviezen van de Commissie Dekker (2008) uit om meer verantwoordelijkheden bij de private sector te leggen. Een belangrijke uitwerking hiervan is het duale stelsel met private kwaliteitsborging naast publieke toetsing en toezicht.

Bevorderen van energiebesparing in de gebouwde omgeving

Het besparen van energie draagt bij aan het verminderen van de woon- en energielasten. Daarnaast geeft het stimuleren van energiebesparing een impuls aan de bouwsector, en is energiebesparing tevens van belang voor het bereiken van energie- en klimaatdoelen. De aanpak is divers en richt zich op gedragsverandering, verbetering van de energetische kwaliteit van gebouwen, innovatie en kennisoverdracht. Dit alles heeft een plaats in het Plan van Aanpak Energiebesparing, dat in 2011 met de Tweede Kamer is besproken.

BZK stimuleert burgers, marktpartijen en medeoverheden zelf hun verantwoordelijkheid te nemen. Een voorbeeld hiervan zijn de dertien pilots in het kader van de Blok-voor-Blokaanpak voor de bestaande woningvoorraad. Het Rijk vervult zelf een voorbeeldrol, ondermeer via de programma’s Duurzaam Inkopen en Rijkshuisvesting 2020. Andere voorbeelden zijn het herijken van de bestaande energieconvenanten voor de bestaande bouw, nieuwbouw en de huursector en het afsluiten van Green Deals op het terrein van energiebesparing in de gebouwde omgeving.

4.2. Stimuleren van een goede woon- en leefomgeving en het bevorderen van burgerschap

Het kabinet heeft de aanpak van de woon- en leefomgeving verbreed, van wijken met de grootste achterstanden naar leefbaarheid in steden, dorpen en krimpgebieden. De leefbaarheid in Nederland is tussen 2008 en 2010 licht verslechterd, maar minder dan verwacht. In de aandachtswijken was zelfs sprake van een lichte verbetering. Zo is de werkloosheid er relatief gezien sneller gedaald dan het landelijk gemiddelde. BZK legt bij het bevorderen van de leefbaarheid de nadruk op burgerschap en het vergroten van het maatschappelijk rendement van initiatieven. Zo ondersteunt het ministerie het Landelijk Samenwerkingsverband Aandachtswijken (LSA), de koepel van bewonersorganisaties in aandachtswijken, bij het opzetten van wijkondernemingen naar Engels voorbeeld. Daarnaast is er een nieuwe aanpak ontwikkeld voor de aanpak van multiprobleem-huishoudens. Maatschappelijk Kosten Baten Analyses laten zien dat met deze nieuwe aanpak besparingen kunnen worden behaald in de orde van 25%.

Een andere prioriteit is het Nationaal Programma Kwaliteitssprong Rotterdam-Zuid waarmee in 2011 is gestart. Hiermee wordt gewerkt aan een betere toekomst van de Rotterdamse wijken op Zuid. BZK maakte ook werk van de aanpak van bevolkingskrimp en heeft afspraken gemaakt om convenanten te sluiten met de topkrimpprovincies en de anticipeerregio’s. Daarnaast is BZK samen met gemeenten en provincies gestart met een visie op de stedelijke vernieuwing na 2014 en onderzoek naar de toekomstige financiering van binnenstedelijke vernieuwing.

Ook zijn in 2011 maatregelen vastgesteld om de EU-arbeidsmigratie (met name uit Midden- en Oost-Europa) in goede banen te leiden en de hieraan gerelateerde knelpunten rond huisvesting en integratie prioriteit te geven. Betrokken partijen stelden onder meer een Nationale intentieverklaring huisvesting op, die begin 2012 is ondertekend.

4.3. Integratie en inburgering op basis van eigen verantwoordelijkheid

Vanuit het integratiebeleid levert het kabinet een bijdrage aan het verkleinen van de sociaalculturele afstand tussen mensen. Concrete doelen zijn het bestrijden van (rassen)discriminatie en het indammen van maatschappelijke spanningen, polarisatie en radicalisering in de Nederlandse samenleving. Een wetsvoorstel om gelaatsbedekkende kleding in de openbare ruimte te verbieden is in voorbereiding.

5. Nationale veiligheid

In 2011 werd de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) in de uitvoering van zijn wettelijke taken geconfronteerd met twee belangrijke en samenhangende trends: «internationalisering» en «technologisering». Op internationaal gebied deden zich belangrijke onverwachte gebeurtenissen aan. Een voorbeeld hiervan is de politieke ontwikkelingen in de Arabische Wereld. De AIVD toonde zich het afgelopen jaar flexibel in het reageren op dergelijke onverwachte gebeurtenissen en werkte actief samen met de veiligheidspartners. Waar nodig herdefinieerde de AIVD tijdig de verschillende operationele doelen.

De technologische ontwikkelingen vroegen het afgelopen jaar om nieuwe investeringen. De AIVD richtte zich in het bijzonder op actuele ontwikkelingen zoals Signal Intelligence, cybertechnologie en internet.

Naast de uitvoering van de wettelijke taken voorzag de AIVD de Nederlandse regering, veiligheidspartners en andere belanghebbenden van eigen geverifieerde en gevalideerde inlichtingeninformatie. Hiermee neemt de dienst bedreigingen weg in binnen- en buitenland voor Nederlandse belangen en levert de AIVD een substantiële bijdrage aan de nationale en internationale veiligheid. In 2011 zijn er in Nederland, of op Nederlandse belangen in het buitenland, geen aanslagen gepleegd.

B2. BELEIDSARTIKELEN

Artikel 27: Algemene inlichtingen en Veiligheidsdienst

27 Algemene doelstelling

Tijdige onderkenning van niet direct waarneembare dreigingen en risico’s voor de (inter-)nationale veiligheidsbelangen van de Nederlandse staat en samenleving en daarop gebaseerde informatieverstrekking aan de partners van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD), die daardoor worden aangezet om passende maatregelen te nemen.

De AIVD voert haar wettelijke taken (Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2002) uit in het belang van de nationale veiligheid. Dat wil zeggen «de bescherming van de democratische rechtsorde, dan wel de veiligheid of andere gewichtige belangen van de staat.» De AIVD is in staat gebleken om bestuurders, beleidsmakers en andere belanghebbenden op lokaal, nationaal en internationaal niveau, tijdig en adequaat aan te sporen tot handelen. Hiermee zijn dreigingen in binnen- en buitenland tegen Nederlandse belangen weggenomen en is een substantiële bijdrage aan de (inter)nationale veiligheid geleverd. In 2011 zijn er in Nederland of tegen Nederlandse belangen in het buitenland geen aanslagen gepleegd. De AIVD heeft diverse heimelijke activiteiten ontmaskerd en het uitreizen van jihadstrijders voorkomen en ongedaan gemaakt. Ook is een beter inzicht verworven in de politieke intenties van een aantal landen van zorg.

In 2011 heeft de AIVD bij de uitvoering van zijn wettelijke taken geanticipeerd op de ontwikkeling van twee belangrijke (meerjarige) trends. Ten eerste kregen de risico’s en bedreigingen voor de (inter)nationale veiligheidsbelangen van de Nederlandse staat en samenleving een sterker internationaal karakter, dat wil zeggen dat zij voortkomen uit een in toenemende mate dynamischer en onzekere internationale omgeving. Ten tweede wordt het zicht krijgen en behouden op risico’s en bedreigingen voor de Nederlandse veiligheidsbelangen steeds moeilijker vanwege de voortgaande technologiesering. Onderzoekssubjecten van de AIVD gebruiken in toenemende mate een scala aan hoogwaardige informatie- en communicatietechnologieën, die vervolgens ook nog eens steeds meer en steeds professioneler worden beveiligd. Om aangehaakt te blijven bij de technologische «wedloop» heeft de AIVD geïnvesteerd in drie terreinen: communicatie-interceptie apparatuur, ICT-technologie voor de verwerking, koppeling en analyse van data- en gegevensstromen, en hoogwaardig gekwalificeerd technisch (ICT-)personeel binnen de formatieve kaders. Naast deze materiële en personele investeringen heeft de AIVD in 2011 de strategische samenwerking met (inter)nationale Inlichtingen- en veiligheidsdiensten op het terrein van technologische innovatie geïntensiveerd, om zodoende een passend antwoord te geven op de ontwikkelingen van Signal Intelligence (Sigint), cybertechnologie en internet. Zo heeft de AIVD zich gedurende 2011 in een apart researchproject gericht op de middelen en mogelijkheden om digitale (cyber)aanvallen vroegtijdig te kunnen onderkennen. Dit had ten doel de belangen van de Nederlandse staat tegen digitale (cyber)aanvallen te beschermen. Met dit researchproject heeft de AIVD een bijdrage geleverd aan de invulling van de Nationale Cyber Security Strategie waarmee rijksbreed adviezen en oplossingen zijn aangedragen.

De laatste jaren wordt de AIVD vanuit zijn afnemers in toenemende mate gevraagd om een breed scala aan informatieproducten te leveren. Ter versterking van de inlichtingenpositie van de AIVD is de samenwerking met (inter)nationale inlichtingen- en veiligheidsdiensten verder geïntensiveerd. Op nationaal niveau is de samenwerking met de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) en de Regionale Inlichtingendiensten (RID) verbeterd, waarbij de focus lag op de complementariteit van de taakuitvoering.

Door de ontwikkeling van de onderkende trends en de toenemende vraag naar het aantal informatieproducten heeft de AIVD flexibel, effectief en resultaatgericht moeten anticiperen op onverwachte (inter)nationale gebeurtenissen, bijvoorbeeld de politieke ontwikkelingen in de Arabische wereld. Dit is gelukt door de vastgestelde operationele doelstellingen, in afstemming en samenhang met de veiligheidspartners, deels te herprioriteren.

27.1 Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst

Budgettaire gevolgen van beleid (in € 1 000)					Realisatie	Vastgestelde ISB begroting	Verschil
	2007	2008	2009	2010	2011	2011	2011
Verplichtingen				185 307	215 438	198 326	17 112
Uitgaven	174 617	175 172	189 714	190 979	197 147	198 326	– 1 179
27.1 Apparaat				182 711	188 574	190 058	– 1 484
27.2 Geheime uitgaven				8 268	8 573	8 268	305
Ontvangsten				3 207	1 609	591	1 018

Financiële toelichting

Op het artikel Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst is minder uitgegeven dan geraamd. Onderstaand volgt een toelichting op artikelonderdeel om dit inzichtelijk te maken.

27.2 Indicatoren	Waarde 2010	Streefwaarde 2011	Realisatie 2011
Opvolging van AIVD-producten1	100%	100%	100%
Implementatie IT systemen (dossiervorming mede ten behoeve van targetregistratie, Bravo ten behoeve van de veiligheidsonderzoeken en Victis ten behoeve van de CT Infobox)2	2 van de 3 systemen geïmplementeerd	100%	2 van de 3 systemen geïmplementeerd
Percentage door AIVD uitgevoerde veiligheidsonderzoeken binnen wettelijke termijn van 8 weken3	94%	90%	95 %

Met betrekking tot de inspanningen op de ICT vernieuwingsprojecten over de periode 2008–2010, kan gesteld worden dat alleen het project, de ontwikkeling van het dienstbrede dossiervorming- en workflowmanagement systeem, is vertraagd (Kamerstukken II, vergaderjaar 2009–2010, 30 977, nr. 35.) Inmiddels zijn de ontwikkel- en bouwfasen afgerond en wordt gewerkt aan de implementatie(fase).

27.3 Kengetallen	Waarde 2010	Waarde 2011
Aantal openbare publicaties	7	7
Aantal ambtsberichten (aan min El&I1)	98	59
Aantal ambtsberichten (overige afnemers)	64	41
Aantal dreigingsinformatie-producten t.b.v. stelsel bewaken en beveiligen (art 6.2.e WiV 2002)	140	1292
Aantal dreigingsinformatie-producten t.b.v. beveiligingsbevorderende taak (art 6.2.c Wiv 2002)	17	62
Aantal aangewezen vertrouwensfuncties	76 129	75 556
Aantal door AIVD in behandeling genomen veiligheidsonderzoeken	8 999	9 017
Aantal geweigerde VGB’s	449	6213

27 Operationele doelstellingen 1

Algemene inlichtingen- en veiligheidsdienst.

Om invulling te geven aan de ambities voor 2011 heeft de AIVD zijn strategische doelstellingen vertaald naar operationele doelstellingen en zijn de onderzoeken gericht op onderstaande prioriteiten. Hieronder worden de onderzoeksprioriteiten van 2011 kort uiteengezet en de behaalde resultaten aangegeven.

• a. (Jihadistisch) Terrorisme.

  De AIVD heeft in 2011 met prioriteit gewerkt aan het verder uitbouwen van een eigen hoogwaardige inlichtingenpositie met betrekking tot personen en organisaties in Nederland én het buitenland die een concrete of zeer voorstelbare jihadistisch-terroristische dreiging vormen voor Nederland of Nederlandse belangen elders. Om dit de realiseren heeft de AIVD in 2011 mede gebruik gemaakt van informatie die inzicht geeft in reisbewegingen. Reisgegevens alleen zijn niet de sleutel voor terrorismeonderzoek, maar vormen één van de elementen waar essentiële informatie omtrent een mogelijke dreiging uitgehaald kan worden. Daarnaast concentreerden de onderzoeken van de AIVD zich op de exogene dreiging. De AIVD heeft zijn inlichtingenpositie over jihadistische netwerken in een aantal risicogebieden uitgebouwd.

• b. Radicalisme en Extremisme.

  De AIVD heeft binnen dit aandachtsveld in 2011 met prioriteit de aandacht gevestigd op de meest intimiderende en gewelddadige vormen van links-extremisme waarbij het onderzoek naar het verzet tegen het asiel- en vreemdelingenbeleid is geprioriteerd. Uit onderzoek het blijkt dat het verzet tegen het Nederlandse (-en europese) asiel- en vreemdelingenbeleid gedurende 2011 is verhard.

  Bij het aandachtsveld van rechtsextremisme zijn in 2011 geen majeure wijzigingen in het normbeeld geconstateerd – zoals verwoord in de nota «Afkalvend front, blijvend beladen» van november 2010.

  Met betrekking tot radicale islamitische bewegingen in Nederland heeft de AIVD in 2011 de focus gericht op personen die anderen doelbewust aanzetten tot moslimradicalisering en de locaties waar dit gebeurt. Daarnaast richt de AIVD zich op radicaal-islamitische personen, organisaties en instellingen die een radicale boodschap verkondigen en daarmee de radicalisering van anderen bevorderen.

• c. Heimelijke activiteiten van andere landen.

  De AIVD heeft zich in 2011 gericht op het vroegtijdig onderkennen, in beeld brengen en het inschatten van de potentiële schade die wordt toegebracht door ongewenste en heimelijke activiteiten van andere landen in Nederland. Prioriteit is daarbij gegeven aan de inlichtingenactiviteiten van Iran, Rusland en China, waarbij in ieder geval is gelet op de drie vormen van inmenging, te weten politieke bestuurlijke beïnvloeding, ongewenste bemoeienis met migrantengemeenschappen en de verwerving van (kwetsbare) wetenschappelijke/technische kennis en technologie. Nederland is het afgelopen jaar voor China een aantrekkelijk doelwit gebleken als het gaat om economische en technisch-wetenschappelijke spionage. Met name gegevens over technisch-wetenschappelijke ontwikkelingen en voorgenomen investeringen van de overheid en het bedrijfsleven zijn interessant voor de Chinese inlichtingendiensten.

• d. Internationaal-politieke ontwikkelingen.

  De AIVD heeft in 2011 onderzoek gedaan naar de mondiaal-ecomomische ontwikkelingen en de daaruit voortvloeiende intenties van andere landen, ondermeer op het gebied van schaarse grondstoffen. De Russische Federatie zal zich blijven positioneren als energiegrootmacht. Echter, technologische ontwikkelingen, Europese concurrentiewetgeving en een assertieve Europese energiepolitiek, zorgen ervoor dat Ruslands positie op energiegebied niet langer vanzelfsprekend is.

• e. Proliferatie van massavernietigingswapens.

  De AIVD heeft in 2011 gezamenlijk met de MIVD onverminderd inspanningen verricht om (eventuele) verwervingspogingen op het gebied van massavernietigingswapens en hun overbrengingsmiddelen door de zogenoemde «landen van zorg» én niet-statelijke actoren tegen te gaan. Daarnaast heeft de AIVD met de MIVD onderzoek verricht naar de aard en omvang van de diverse (wapen)programma’s van «landen van zorg», dat wil zeggen de chemische, biologische, radiologische en nucleaire aspecten daarvan.

• f. Informatie- en verbindingsbeveiliging en veiligheidsbevordering.

  De AIVD heeft in 2011 de onderzoeksinspanningen ten behoeve van het onderkennen en tegengaan van vormen van digitale spionage en digitale aanvallen voortgezet. Ten behoeve van de bevordering van informatie- en verbindingsbeveiliging heeft de AIVD in 2011 zijn partners in de Rijksoverheid voorzien van het noodzakelijke handelingsperspectief om (hoger) gerubriceerde of gevoelige informatie te beschermen tegen gerichte ICT aanvallen en ICT-gerelateerde dreigingen.

  De AIVD heeft in 2011 de inspanning op het gebied van veiligheidsbevordering (C/E-taak), gecontinueerd (zie ook tabel 27.3 Kengetallen).

• g. Operationele ondersteuning.

  Mede door de investeringen in de ICT is de AIVD in 2011 is staat geweest zijn technologische competenties, zowel personeel als materieel, te vergroten en daarmee zijn operationele slagkracht in een steeds technologischer omgeving te versterken. Ter illustratie: in verband met de kwaliteit van ons internetonderzoek, is de AIVD een gezaghebbende internationale samenwerkingspartner.

• h. Verkennend onderzoek.

  Om nieuwe risico’s of ongekende dreigingen tijdig te kunnen onderkennen en te duiden heeft de dienst gedurende 2011 heeft de dienst trendanalyses, toekomstverkenningen en verkennende onderzoeken uitgevoerd.

Vertrouwensfuncties en veiligheidsonderzoeken

De AIVD voert veiligheidsonderzoeken uit naar personen die vertrouwensfuncties gaan vervullen en adviseert de vakminister dan wel het bevoegd gezag over de aanwijzing van die vertrouwensfuncties.

De veiligheidsonderzoeken moeten binnen een wettelijke vastgestelde termijn van 8 weken zijn afgerond. Over geheel 2011 gemeten was 95% van de zwaarste categorie onderzoeken (alle A/AP veiligheidsonderzoeken) uitgevoerd binnen acht weken; dit is binnen de vastgestelde norm van 90%. In 2011 heeft de AIVD 9 017 veiligheidsonderzoeken uitgevoerd waarmee de vraag naar veiligheidsonderzoeken is gestabiliseerd.

De uitvoering van de Wet op de veiligheidsonderzoeken (Wvo) wordt ondermeer ondersteund met beleidsregels en handleidingen. In 2011 zijn de beleidsregels Justitieel (justitiële weigeringgronden, vooral de hoogte van het boetebedrag en de hechtenistermijn) en Onvoldoende gegevens buitenland (beoordeling informatie bij verblijf in buitenland, met name de aanpassing van de beoordelingstermijnen) aangepast. Beide beleidsregels worden per 1 februari 2012 effectief.

In 2011 heeft de AIVD de leidraad Vitaal opgesteld en gepubliceerd. De leidraad vormt een specifieke uitwerking van de Wet veiligheidsonderzoeken (Wvo) en biedt de vitale sectoren concrete criteria voor de aanwijzing van vertrouwensfuncties.

De AIVD heeft in 2011 op verzoek van andere mogendheden en van volkenrechtelijke organisaties (veiligheids-) onderzoeken verricht ten behoeve van de afgifte van clearances. Daarnaast heeft de AIVD op verzoek van andere collegadiensten naslagverzoeken uitgevoerd in het kader van in het buitenland geïnitieerde veiligheidsonderzoeken. In totaal heeft de AIVD circa 2 800 naslagen, mededelingen en clearances uitgevoerd en verstrekt in het kader van internationale afspraken en verplichtingen.

De AIVD is in 2011 gestart met het project «Herijking van de B-taak». In dit project wordt de nieuwe visie op de aanwijzing van vertrouwensfuncties en de uitvoering van veiligheidsonderzoeken uitgewerkt. De hoofdpunten van de herijking zijn een scherpere aanwijzing van vertrouwensfuncties, een vernieuwde uitvoering van veiligheidsonderzoeken, die beter aansluit op de missie van de AIVD om de nationale veiligheid te beschermen, optimalisatie van de samenwerkingsrelaties met externe partners en het uitwerken van een voorstel tot het tariferen van uitgevoerde veiligheidsonderzoeken.

27.1 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Artikel 31 Bestuur en democratie

31 Algemene doelstelling

Een betere overheid door een goed functioneren openbaar bestuur en democratie.

In 2011 zijn bestuursafspraken gemaakt met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Unie van Waterschappen (UvW) die als basis dienen voor een heldere taakverdeling tussen, en goede taakuitvoering door, de verschillende bestuurslagen. Die heldere taakverdeling is een van de pijlers van de visie op het openbaar bestuur die het kabinet in 2011 heeft uitgebracht. Met deze visie is feitelijk de agenda geduid waarmee hoofdstuk 1 van het regeerakkoord wordt uitgevoerd. De bestuurlijke vernieuwing in de Randstad maakt daar een belangrijk deel van uit en in 2011 zijn dan ook de eerste stappen gezet om in deze economische motor van Nederland een slagvaardiger en toekomstbestendiger bestuur te krijgen.

31.1 Bestuur en democratie

Budgettaire gevolgen van beleid (in € 1 000)					Realisatie	Vastgestelde ISB begroting	Verschil
	2007	2008	2009	2010	2011	2011	2011
Verplichtingen				122 482	103 597	113 239	– 9 642
Uitgaven	62 545	75 009	97 083	85 847	112 038	82 446	29 592
31.25 Apparaat				14 718	17 300	11 145	6 155
31.1 Inrichting, werking en financiering openbaar bestuur				7 044	5 942	5 853	89
31.2 Democratie en burgerschapsvorming				24 481	21 944	23 854	– 1 910
31.3 Reisdocumenten en basisadministratie personen				36 203	65 218	39 552	25 666
* Bijdrage baten- en lastendienst BPR				27 232	53 098	20 820	32 278
31.4 Constitutionele zaken (CZW)				742	0	0	0
31.5 Kiesraad				2 659	1 634	2 042	– 408
Ontvangsten				217 869	203 710	194 715	8 995

Financiële toelichting

31.25 Er is in 2011 meer uitgegeven dan geraamd. Dit heeft voornamelijk te maken met fte's die dit jaar nog afgebouwd worden in het kader van de Vernieuwing Rijksdienst. Het budget hierover is grotendeels bij Najaarsnota 2011.

31.1 Voor een aantal projecten zoals het Europees Burgerinitiatief, Burgerparticipatie, Wet Openbaarheid Bestuur, Antidiscriminatie, Reisdocumenten en Interbestuurlijke Informatievoorziening ontbrak nog financiering en die is bij Voorjaarsnota 2011 aan het budget toegevoegd.

31.2 Door vertraging in de afrondende fase van de aanbesteding voor de ontwerpen van stembiljet, stempas, kiezerspas en schriftelijke volmacht zijn de voor 2011 begrote uitgaven niet volledig uitgeput.

31.3 De extra uitgaven worden voor het overgrote deel verklaard door drie oorzaken. Ten eerste compenseerde het Rijk afgelopen jaar gemeenten voor de periode dat het Nederlands identiteitsbewijs gratis verstrekt moest worden en voor de bezwaarschriften die zijn ingediend bij de gemeenten sinds 7 oktober 2010 en die zijn gehonoreerd. Ten tweede worden er jaarlijks meer jeugd-NIK's (Nationale Identiteitskaarten) aangevraagd dan was voorzien. Daarnaast werd per 1 januari 2012 de prijs van een jeugd-NIK verhoogd. Hierdoor ontstond aan het einde van 2011 een run op de jeugd-NIK’s.

Ontvangsten

Het agentschap BPR heeft zijn resultaat op de reisdocumenten over 2010 aan BZK afgedragen. Dit is ingezet om het tekort op het budget voor de jeugd-NIK’s als gevolg van de run gedeeltelijk op te lossen.

• – Grondwettelijke aspecten van intern. en Europese verdragen

• – Financieel-economische ontwikkelingen

• – Technologische ontwikkelingen

• – Veranderende voorkeuren en eisen van burgers

31.2 Indicatoren	Waarde 2009	Waarde 2010	Streefwaarde 2011	Realisatie 2011
Overheidsdienstverlening	6,6	6,7	7	Nvt1

31 Operationele doelstelling 1

Bestuurskrachtige gemeenten en provincies, die op basis van goede interbestuurlijke, financiële en informatieverhoudingen, hun taken zo goed mogelijk kunnen uitvoeren.

Bestuurlijke en financiële verhoudingen met de medeoverheden

In de bestuursafspraken is tussen Rijk, IPO, VNG en UvW zijn richtinggevende proces- en principeafspraken vastgelegd voor de decentralisatie van een aantal overheidstaken. Het gaat om verantwoordelijkheden en financiële geldstromen op de terreinen Begeleiding, Jeugdzorg, Water en Economie, Ruimte en Natuur. Door deze te decentraliseren naar provincies, gemeenten en waterschappen wordt tot een doelmatiger taakverdeling tussen de bestuurslagen gekomen. Dit draagt bij aan een compacte en slagvaardige overheid. Naast afspraken over deze omvangrijke hervormingen bevatten de Bestuursafspraken 2011–2015 ook afspraken op het terrein van de bestuurlijke en financiële verhoudingen, vermindering regeldruk. Een belangrijke afspraak op het terrein van de financiële verhoudingen is de hernieuwde invoering met ingang van 2012 van de «trap op trap af»-systematiek bij de bepaling van de omvang van het Gemeentefonds en Provinciefonds.

Bestuurskracht

In 2011 heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zich gericht op de parlementaire behandeling van de Wet revitalisering generiek toezicht en bijbehorende beleidskaders. De Tweede Kamer heeft in september 2011 met het wetsvoorstel ingestemd. Daarnaast heeft het ministerie zich geconcentreerd op de voorbereiding van een algemene maatregel van bestuur inzake toezichtinformatie. Deze moet het kader stellen voor het opleggen van toezichtinformatieverplichtingen aan gemeenten en provincies. Daarbij worden de uitgangspunten van de spelregels voor interbestuurlijke informatiearrangementen gehanteerd. Verder heeft het ministerie voorbereidingen getroffen voor de implementatie van het nieuwe toezichtstelsel, welke van start moet gaan zodra de wet in werking treedt.

Binnenlands bestuur en Europa

Het ministerie van BZK heeft in samenwerking met BuZa en de betrokken departementen een lichte en permanent bedoelde structuur gerealiseerd voor Grensoverschrijdende Samenwerking (GROS, zie het kabinetsstandpunt in de brief aan de Tweede Kamer d.d. 8 juli 2011 (Kamerstukken II, 2010–2011, 32 851, nr. 1)). De functie van de grensmakelaar is in die context vervallen. Er is een aanvang gemaakt met de omzetting van de Nederlandse knelpuntenlijst naar gezamenlijke bilaterale actielijsten met Vlaanderen, Noordrijn-Westfalen en Nedersaksen. Doel is om binnen twee jaar een aantal knelpunten op te lossen. BZK treedt daarbij op als procesbewaker; de inhoudelijke verantwoordelijkheid ligt bij de vakdepartementen.

Het high level network on governance is omgevormd tot een platform dat op basis van het werkprogramma van de EU-commissie nieuwe voorstellen analyseert op de gevolgen voor het binnenlands bestuur.

Het Coördinatiepunt Staatssteun van het ministerie van BZK heeft mede op verzoek van de Europese Commissie een kaderregeling voor gebiedsontwikkeling opgesteld, die vanaf 2012 moet leiden tot een verlichting van administratieve staatssteunlasten voor decentrale overheden.

Het ministerie van BZK heeft in 2011 bijgedragen aan door het VNG op te stellen flankerend beleid bij aanbestedingen, dat moet leiden tot meer (inkoop-)samenwerking en een hoger nalevingspercentage van de aanbestedingsplicht bij met name kleinere gemeenten.

Binnen de Raad van Europa fungeert de stuurgroep lokale en regionale democratie als een platform van Europa-brede uitwisseling van informatie en best practices inzake trends en ontwikkelingen in het openbaar bestuur. Momenteel ligt de nadruk op thema’s als de gevolgen van de economische crisis voor lokale overheden en de bevordering van grensoverschrijdende samenwerking op lokaal niveau.

31.3 Indicatoren	Waarde 2008	Waarde 2009	Waarde 2010	Streefwaarde 2011	Realisatie 2011
1. Aantal specifieke uitkeringen	101	821	592	45	463
2. Vermindering interbestuurlijke lasten				25%	Nvt4

31.4 Kengetal	Waarde 2008	Waarde 2009	Waarde 2010	Waarde 2011
Aantal gemeenten onder preventief financieel toezicht	14	10	14	7

31 Operationele doelstelling 2

Het stimuleren van de politieke participatie en de betrokkenheid van de burger bij het democratisch (verkiezings)proces.

De participatie van burgers aan het democratisch proces is van belang voor de legitimiteit van het openbaar bestuur. Het kabinet hecht daarom grote waarde aan de actieve deelname van burgers aan de representatieve democratie. Daarnaast zet het kabinet in op het zelforganiserend vermogen dat in de samenleving aanwezig is en wil de rol van de overheid daaraan aanpassen.

Stimuleren van de politieke participatie

Subsidiëring politieke partijen

Politieke partijen die bij de laatste verkiezingen zetels in de Eerste of Tweede Kamer behaald hebben kunnen aanspraak maken op een jaarlijkse subsidie in het kader van de Wet subsidiëring politieke partijen. In 2011 kwamen 11 politieke partijen in aanmerking voor subsidie, 10 gedurende het hele jaar, de partij 50PLUS met ingang van 1 juni.

Pro Demos

2011 was het eerste volledige jaar van Pro Demos Huis voor democratie en rechtsstaat. Op 15 september 2011 heeft de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de locatie van Pro Demos aan de Hofweg te Den Haag geopend. Pro Demos heeft in 2011 diverse activiteiten en programma’s georganiseerd, die tot doel hadden om de politieke participatie van burgers te vergroten. Een voorbeeld hiervan is de Haagse Tribune, een programma dat tot doel heeft om leerlingen uit het voortgezet onderwijs op en rond het Binnenhof ervaring op te laten doen met politiek, democratie en rechtsstaat. In 2011 hebben circa 60 000 scholieren aan dit programma deelgenomen.

Bevorderen burgerparticipatie

Inrichting verkiezingsproces

Op 2 maart 2011 zijn er verkiezingen gehouden voor de Provinciale Staten. Deze verkiezingen zijn goed verlopen. De opkomst was 56 %. Dat is circa 10% hoger van de Provinciale Statenverkiezingen in 2007, 2003 en 1999. Ook vonden de eilandsraadsverkiezingen van 2011 in Bonaire, Sint-Eustatius en Saba voor het eerst plaats conform de Nederlandse Kieswet. Ook deze verkiezingen zijn zonder incidenten verlopen. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft als gebruikelijk een voorlichtingscampagne gevoerd om burgers te informeren over het stemproces. In Bonaire, Sint-Eustatius en Saba lag de nadruk in de voorlichtingscampagne op nieuwe regels voor burgers zoals de langere openingstijden van de stemlokalen en de mogelijkheid om bij volmacht te stemmen. De evaluatie van beide verkiezingen is op 25 oktober 2011 aan de Tweede Kamer verzonden (Kamerstukken II, 2011–2012, 31 142, nr 30). Het onderzoek naar een nieuw model van het stembiljet zal in de eerste helft 2012 worden afgerond. Dat is de Tweede Kamer ook gemeld in de stukken met betrekking tot de evaluatie van de verkiezingen van Provinciale Staten.

31.5 Kengetal	Verleende subsidie 2009	Verleende subsidie 2010	Verleende subsidie 20111
Partij
CDA	3 689 447	3 455 182	1 840 367
PvdA	3 123 645	3 084 084	2 318 958
SP	2 394 179	2 334 912	1 422 570
VVD	2 204 470	2 323 101	2 288 226
GL	967 414	1 003 867	949 022
CU	986 719	971 370	715 735
D66	684 230	872 433	1 058 989
PvdD	540 977	558 401	446 473
SGP	816 707	800 842	608 473
OSF	375 589	374 426	316 858
50PLUS			179 948

31 Operationele doelstelling 3

Het in stand houden en optimaliseren van de reisdocumentenketen en het stelsel van de Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens (GBA).

Een betrouwbare GBA wordt bereikt door het verbeteren van de kwaliteit van de gegevens in de GBA. Het actieplan kwaliteit GBA heeft als doel de betrouwbaarheid van de GBA op een beter niveau te brengen in samenwerking met VNG en gemeenten (motie Heijnen en Bilder, Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200, nr. 34).

Het programma modernisering GBA realiseert het 24 uur per dag online beschikbaar maken van actuele en betrouwbare persoonsgegevens voor geautoriseerde gebruikers. Dit levert een gestandaardiseerde en moderne uitwisseling van de persoonsgegevens en een betere controle op de kwaliteit van de GBA, zoals is vastgelegd in het bestuurlijke akkoord met de VNG op 5 maart 2009 (Kamerstukken II, 2008–2009, 27 859, nr. 17). In 2011 is opnieuw een gatewayreview uitgevoerd op het programma modernisering GBA. In deze review werd geconstateerd dat er bij alle betrokkenen groot draagvlak is voor de realisatie van de gemoderniseerde GBA. De aanbevelingen van deze review betroffen onder andere het versterken van de planning en control in het programma en het instellen van een zogenoemde Design Authority. In september en november heeft de minister de Tweede Kamer geïnformeerd (Kamerstukken II, 2011–2012, 27 859, nrs. 48 en 57) over de uitkomsten van de Gateway Review en de uitvoering van de aanbevelingen.

In 2010 is een initiële kwaliteitsverbetering van de bevolkingsadministraties op Bonaire, Sint Eustatius en Saba gerealiseerd. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties ondersteunde de eilandbesturen hierbij in 2011 nog. Het ministerie werkte in 2011 het beheer van de Persoonsinformatievoorziening Nederlandse Antillen en Aruba (PIVA-V) verder uit. PIVA-V is de GBA-V van de drie eilanden en bedoeld om overheidsinstellingen van persoonsgegevens te voorzien.

Het verbeteren van de kwaliteit van de GBA

In 2011 is het actieplan Kwaliteit GBA geëvalueerd (Algemeen Overleg Modernisering GBA, Kamerstukken II, 2010–2011, 27 859, nr. 43). In dat kader heeft het ministerie van BZK een drietal onderzoeken geëntameerd. Uit de in 2011 uitgevoerde onderzoeken blijkt dat er op het punt van het adresgegeven in de GBA nog verbeteringen mogelijk zijn. De Momentopname 2011 toont ten aanzien van de bewoonde adressen een hoger percentage correcte registraties in de GBA ten opzichte van het onderzoek in 2010. Het percentage correcte registraties in 2010 bedroeg 94,4%, in 2011 bedroeg dit percentage 97,8%. Ten aanzien van de leegstaande adressen is het geconstateerde percentage correcte registraties echter omlaag gegaan. In 2011 was 77,3% van de leegstaande adressen correct geregistreerd, in 2010 was dit 87,8%. Uit het onderzoek «Vertrokken Onbekend Waarheen» blijkt dat jaarlijks 65 000 burgers (tijdelijk) kwijt raken omdat burgers hun verhuizing niet (tijdig) doorgeven aan hun woongemeente. Hoewel het gebruik van de GBA als basisregistratie is toegenomen, blijkt uit het onderzoek naar het gebruik van de GBA als basisregistratie dat ondanks dat overheidsorganisaties adresverschillen constateren er niet altijd wordt teruggemeld. Over de resultaten van de onderzoeken is de Tweede Kamer reeds geïnformeerd (Kamerstukken II, 2011–2012, 27 859, nr 57) en zijn de acties benoemd om de kwaliteit verder te verhogen. In 2013 en verder wordt gestart met het nieuwe evaluatie-instrument dat de kwaliteit van de GBA beter moet gaan bewaken (Kamerstukken II, 2011–2012, 27 859, nr 57). Hierin worden ook de controle op terugmeldingen (inclusief de snelheid van afhandeling) en de steekproefsgewijze huisbezoeken door alle gemeenten meegenomen.

Het programma modernisering GBA

De eerste werkende ICT-onderdelen van de Basisregistratie Personen (BRP) zijn gereedgekomen. Er is een migratieaanpak opgesteld en het eerste deel van de ICT-voorzieningen voor migratie is opgeleverd. Er is een implementatiestrategie vastgesteld en in samenwerking met het programma heeft de VNG aan KING, Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten, de opdracht gegeven om de gemeenten te ondersteunen bij de implementatie van de BRP.

In een AO op 13 april 2011 heeft de Tweede Kamer de voortgangsrapportage (Kamerstukken II, 2010–2011, 27 859, nr. 39) besproken. De minister heeft toen zijn voornemen kenbaar gemaakt om voor de Basisregistratie Personen één nieuwe ICT-voorziening te laten ontwikkelen en af te zien van de aanvankelijk geplande doorontwikkeling van de GBA V. In augustus 2011 heeft de minister het definitieve advies van de stuurgroep mGBA voor de vervolgaanpak voor de jaren 2011 tot en met 2016 overgenomen en daarover de Kamer geïnformeerd (Kamerstukken II, 2011–2012, 27 859 , nr. 48). Conform de toezegging van de minister in dit overleg heeft het programma mGBA op 6 september 2011 een technische briefing gegeven aan de Vaste Kamercommissie voor BZK.

Verbeteren van de kwaliteit van de bevolkingsadministraties op Bonaire, Sint Eustatius en Saba

In 2011 heeft het ministerie van BZK de eilanden van Caribisch Nederland op individuele wijze ondersteund bij het verder verbeteren van de kwaliteit van de bevolkingsadministraties. Het ministerie heeft gedurende een half jaar een medewerker gedetacheerd bij Burgerzaken Bonaire en aan Sint Eustatius en Saba financiële ondersteuning gegeven voor de inhuur van een gezamenlijke GBA-specialist. Daarnaast zijn nog andere structurele maatregelen voorbereid, zoals de inrichting van een kwaliteitskring en het tot stand komen van verschillende opleidingen voor ambtenaren Burgerzaken. De voor eind 2011 beoogde kwaliteitsmeting is door capaciteitsgebrek bij het ministerie doorgeschoven naar het eerste kwartaal van 2012. Wat betreft de verdere uitwerking van PIVA-V – de GBA-V van de drie eilanden – is het aantal aangesloten overheidsinstellingen gegroeid van een vijftal naar ruim honderd. Het aantal verstrekkingen is nog beperkt aangezien niet elke overheidsinstelling evenveel gegevens ontvangt.

Reisdocumenten

In zijn brief van 16 november 2011 heeft de toenmalige minister aangegeven dat er uiterst behoedzaam wordt omgegaan met wijzigingen in de reisdocumentenketen. De continuïteit van het aanvragen en uitgeven van de reisdocumenten moet immers gewaarborgd zijn. Het zal daarom nog enige tijd duren voordat duidelijk is hoe de nieuwe reisdocumentenadministratie er uit komt te zien en werkzaam zal zijn (Vaststelling van de begrotingsstaten van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (VII) voor het jaar 2012, Kamerstukken II, 2011–2012, 33 000 VII, nr. 94)

In de paragraaf van baten-lastendienst Basisregistratie, Persoonsgegevens en Reisdocumenten (BPR) zijn de meetbare gegevens opgenomen.

31 Operationele doelstelling 4

Het waarborgen van de grondrechten en zorgen voor een goed functionerend constitutioneel bestel

Er is een goed functionerend systeem voor de bestrijding van discriminatie en de bevordering van het naleven van grondrechten.

Het College voor de rechten van de mens (CRM)

Het wetsvoorstel is in 2011 door de Staten-Generaal aanvaard. De Wet College voor de rechten van de mens (Kamerstukken II, 2011–2012, 32 467, nrs. 1 en 2) wordt gefaseerd ingevoerd. Met de realisatie daarvan is het systeem voor de bestrijding van discriminatie en de bevordering van het naleven van grondrechten nagenoeg afgerond. Zowel op het lokale als op het nationale niveau kan de burger met klachten en meldingen terecht bij een voorziening.

Kinderombudsman

De Kinderombudsman is in 2011 van start gegaan. Hij heeft zich op verschillende momenten geroerd, onder meer tijdens het Nationale Jeugddebat en in de media naar aanleiding van de positie van kinderen van asielzoekers. De Kinderombudsman is als substituut Nationale Ombudsman – een Hoog College van Staat. De Minister van BZK is als ondertekenaar van de Wet nationale ombudsman verantwoordelijk voor de financiële middelen voor het bureau van de Nationale Ombudsman, waaronder de Kinderombudsman ressorteert.

Voorstel voor herziening van grondwet

Op 11 november 2010 bracht de staatscommissie Grondwet advies uit aan het kabinet. Het kabinet heeft een reactie op het advies gestuurd aan de Eerste Kamer en Tweede Kamer der Staten-Generaal per brief van 24 oktober 2011. In 2012 vinden daarover beleidsdebatten plaats in beide Kamers.

Educatieve producten in samenwerking met het Huis voor Democratie en Rechtstaat

In 2011 is het Huis voor Democratie en Rechtsstaat van start gegaan en heeft de fusie met voormalig IPP plaatsgevonden. Het Huis is in 2011 vernieuwd in stijl en naamgeving naar Pro Demos. De educatieve producten van Pro Demos zijn onder andere te zien in het programma De Haagsche Tribune, waarbij leerlingen uit het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs een dagprogramma op en rond het Binnenhof en diverse gastlesprogramma’s op scholen volgen met het doel ervaring op te doen met politiek, democratie en rechtsstaat.

31 Operationele doelstelling 5

Een zodanige toerusting van de Kiesraad dat een goede organisatie en begeleiding van het verkiezingsproces en een kwalitatief hoogwaardige advisering over het kiesrecht en de verkiezingen zijn gewaarborgd.

Voor de verkiezingen van de provinciale staten, eilandsraden en Eerste Kamer, vervulde het Informatiepunt Verkiezingen een belangrijke rol in het verschaffen van informatie aan onder meer kiezers, gemeenten, politieke partijen en media. Het Informatiepunt is een samenwerkingsverband tussen de Kiesraad en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, en valt onder de verantwoordelijkheid van de Kiesraad.

Na vaststelling van de verkiezingsuitslag voor de Eerste Kamer, benoemde de Raad de Eerste Kamerleden. Daarnaast benoemde de Kiesraad in 2011 in totaliteit negen kandidaten als lid van de Tweede Kamer en het Europees Parlement na het ontstaan van vacatures.

In 2011 zijn twee verzoeken tot registratie van een aanduiding in het register voor de verkiezing van de Tweede Kamer door de Kiesraad ingewilligd.

De Raad deed in 2011 één openbare kennisgeving over de registratie van aanduidingen in de Staatscourant. Deze hield verband met de verkiezing van de gemeenteraad van de nieuwe gemeente Hollands Kroon.

De Kiesraad is in 2011 betrokken geweest bij drie rechtszaken. Bij één zaak was de Raad partij en bij de andere zaken heeft de Raad als adviseur inlichtingen verstrekt aan de voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State en het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van Aruba, Curaçao, Sint Maarten en van Bonaire, Sint Eustatius en Saba.

Per 1 januari 2011 is de onafhankelijkheid van de Kiesraad ten opzichte van het ministerie van BZK versterkt. De nieuwe relatie werd bekrachtigd met de ondertekening van drie beheersregelingen en een zogeheten Toezichtsarrangement.

De Raad valt onder de Kaderwet adviescolleges en stelt in de uitvoering daarvan jaarlijks een jaarverslag op.

Alle adviezen van de Raad worden gepubliceerd op de website van de Raad (www.Kiesraad.nl).

31.1 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

31.6 beleidsdoorlichting	Onderzoek onderwerp	AD of OD	Start/Afgerond	Vindplaats
Beleidsdoorlichting	Het stimuleren van de politieke participatie en de betrokkenheid van de burger bij het democratisch (verkiezings)proces.	OD 31.2	A: 2011
			B.2012
Beleidsdoorlichting	Bestuurskrachtige gemeenten en provincies, die op basis van goede interbestuurlijke, financiële en informatieverhoudingen, hun taken zo goed mogelijk kunnen uitvoeren.	OD 31.1	A: 2012 B: 2012
Beleidsdoorlichting	Het waarborgen van grondrechten en zorgen voor een goed functionerend constitutioneel bestel.	OD 31.4	A: 2013
			B: 2013
Overig evaluatieonderzoek	Integrale evaluatie financiële functie	OD 31.1	A: 2010	Kamerstukken II, 2009–2010, 30 902, nr. 18
			B: 2010
Overig evaluatieonderzoek1	De AWB en Burgers: ervaringen met bezwaarschriftprocedures in de praktijk	OD 31.4	A: 2008
			B: 2011

Artikel 33: Dienstverlenende en innovatieve overheid

33 Algemene doelstelling

Een betere overheid door goede dienstverlening en minder regeldruk.

Regeldruk

33.1 Dienstverlenende en innovatie overheid

Budgettaire gevolgen van beleid (in € 1 000)					Realisatie	Vastgestelde ISB begroting	Verschil
	2007	2008	2009	2010	2011	2011	2011
Verplichtingen				138 544	104 689	77 823	26 866
Uitgaven	119 465	139 896	107 125	102 420	85 035	77 823	7 212
33.25 Apparaat				6 485	4 465	3 961	504
33.1 Administratieve lasten				8 071	2 695	1 514	1 181
33.2 Innovatieve dienstverlening en ontwikkeling				35 510	25 244	18 824	6 420
33.3 Beheer e-overheidsvoorzieningen				52 354	52 631	53 524	– 893
* Bijdrage baten- en lastendienst BPR				3 002	2 967	2 544	423
* Bijdrage baten- en lastendienst Logius				44 209	36 016	47 066	– 11 050
Ontvangsten				10 557	9 590	0	9 590

Financiële toelichting

Op het artikel dienstverlenende en innovatieve overheid is meer uitgegeven dan geraamd. De ontvangsten zijn hoger dan geraamd. Onderstaand volgt een toelichting op artikelonderdeel om dit inzichtelijk te maken.

33.2 Aan innovatieve dienstverlening en ontwikkeling is meer uitgegeven dan was geraamd. Dit wordt met name veroorzaakt doordat uit het Programma Implementatie Agenda ICT-Beleid (PRIMA) van EL&I een bijdrage op dit artikelonderdeel is binnengekomen ter uitvoering van projecten in het kader van het programma e-overheid. Dit bedrag is bij Voorjaarsnota 2011 zowel aan de uitgaven- als aan de ontvangstenkant van de begroting toegevoegd.

Ondanks de resultaten bij regeldruk die door de vorige kabinetten zijn geboekt, is de overheid er nog beperkt in geslaagd om de tevredenheid van burgers substantieel te vergroten. Dit wordt ook verklaard door steeds veranderende verwachtingen en wensen van burgers. De overheid is er de afgelopen jaren in geslaagd om beter te presteren in de ogen van burgers; er is betere dienstverlening en minder regeldruk, maar burgers verwachten nu meer en andere dingen van de overheid (transparantie, openheid, dienstverlening).4

In de begroting werd als doelstelling nog genoemd het behalen van het rapportcijfer 7 voor de overheidsdienstverlening. Het kabinet Rutte heeft er in het regeerakkoord echter voor gekozen deze doelstelling niet over te nemen. Er heeft in 2011 dan ook geen kwantitatieve meting van de waardering van overheidsdienstverlening plaatsgevonden.

33 Operationele doelstelling 1

Het verminderen van de regeldruk voor burgers, professionals en medeoverheden

De kabinetsdoelstelling is een nullijn (toenames moeten worden gecompenseerd door afnames) voor de administratieve lasten van burgers tot en met 2012. In kosten zijn de administratieve lasten in 2011 gelijk gebleven en in tijdsbesteding zijn de lasten gedaald, waardoor ten opzichte van 2002 de administratieve lasten inmiddels met 31% in tijd en 30% in kosten zijn gereduceerd. Van de gemeentelijke administratieve lasten voor burgers heeft na 2010 geen meting plaatsgevonden. Hetzelfde geldt voor de merkbaarheid van de vermindering van regeldruk voor professionals. Voor de vermindering van de regeldruk van medeoverheden geldt geen kwantitatieve doelstelling. In de in 2011 gemaakte Bestuursafspraken is afgesproken dat ook medeoverheden zelf de regeldruk voor burgers, bedrijven en instellingen gaan verminderen.

Burgers

Ingevoerde maatregelen die de regeldruk voor burgers in 2011 hebben verminderd, zijn onder andere afschaffing van de Onderwijskaart, overheveling van de uitvoering van de aanvullende bijstand naar de Sociale Verzekeringsbank, vereenvoudiging van monumentensubsidiëring en vele pilots van de Informele aanpak die zijn gestart (ruim 200 overheidsorganisaties in totaal eind 2011). Een andere maatregel, die past in een in gang gezette beweging naar meer merkbaarheid, is het alleen nog in bepaalde gevallen opvragen van een Verklaring van erfrecht door banken. Van de elf «burgerprofielen» waarvan het ministerie van BZK de regeldruk monitoort, profiteert het gezin het meest van de regeldrukverminderende maatregelen van het kabinet.

Professionals

Voor professionals in de publieke sector lopen er acties of zijn programma’s opgesteld door de ministeries van VenJ, OCW, SZW en VWS. Ontwikkelingen om de regeldruk voor professionals aan te pakken, zijn onder andere dat politieagenten in beslag genomen vuurwerk niet meer hoeven te tellen, maar alleen te wegen en dat 75% van de bekostigde scholen is aangesloten op de Basisregistratie onderwijsnummer (BRON) waardoor het uitwisselen van leerlinggegevens makkelijker wordt en scholen zelf minder hoeven te registreren. Verder is in 2011 de landelijke database voor de registratie van gehandicaptenparkeerkaarten in gebruik genomen, wat naar verwachting zal leiden tot minder diefstal van dergelijke kaarten. Naast dat de politieprofessional daardoor minder aangiftes van diefstal van gehandicaptenparkeerkaarten hoeft te verwerken, bespaart dit ook de betreffende gehandicapten administratieve lasten.

Interbestuurlijk

De vermindering van de interbestuurlijke lasten wordt toegelicht in artikel 31.

33.2 Indicatoren	Basiswaarde 2002	Realisatie 2002–2007	Realisatie 2008	Realisatie 2009	Realisatie 2010	Streefwaarde 20111	Realisatie 2011
Vermindering administratieve lasten van de burger in tijd (t.o.v. 2002)	0%	17%	22%	28%	29%	31%	31%
Vermindering administratieve lasten van de burger in kosten (t.o.v. 2002)	0%	21%	22%	21%	30%2	25%	30%
Vermindering administratieve lasten voor burgers in tijd bij gemeenten (t.o.v. 2007)	0%	0%	–	–	–	41%	3
Vermindering administratieve lasten voor burgers in kosten bij gemeenten (t.o.v. 2007)	0%	0%	–	–	–	21%	3

33 Operationele doelstelling 2

Een betere dienstverlening door goed informatiebeleid, innovatie en de ontwikkeling van e-overheidsvoorzieningen.

Informatiebeleid staat in dienst van een betere dienstverlening. Het maakt informatie-uitwisseling mogelijk en creëert samenhang in de informatie die de overheid heeft. De e-overheidsvoorzieningen zoals omschreven in het Nationaal Uitvoerings Programma dienstverlening en e-overheid (NUP) dragen bij aan een betere dienstverlening en vormen hiervoor de basisinfrastructuur. Deze voorzieningen zijn voor het merendeel beschikbaar. Het afgelopen jaar is weer een aantal van de voorzieningen aan de beheerorganisatie overgedragen en zijn afspraken gemaakt over het vervolg op NUP met als leidraad één digitale overheid: betere service en meer gemak.

Op 30 mei 2011 is de Overheidsbrede implementatieagenda voor dienstverlening en e-overheid, kortweg i-NUP, aan de Tweede Kamer gezonden (bijlage bij Kamerstukken II, 2010–2011, 26 643, nr. 182). Met het i-NUP is de agenda voor de e-overheid voor de periode tot en met 2014 bepaald en wordt een vervolg gegeven aan het Nationaal Uitvoeringsprogramma dienstverlening en e-overheid.

Toegang tot overheidsinformatie en diensten

Eind 2011 is het programma e-Overheid voor Burgers afgerond. Het programma heeft ICT-bouwstenen voor de e-overheid opgeleverd, MijnOverheid is opgenomen als onderdeel binnen Overheid.nl. Op overheid.nl worden producten en diensten met behulp van Samenwerkende Catalogi voor burgers ontsloten. De ICT-bouwstenen, mijnoverheid.nl en overheid.nl zijn in beheer gegeven aan Logius. Het dienstverleningsconcept Antwoord, waaronder het gebruik van 14+netnummer door gemeenten, is overgedragen aan het Kwaliteits Instituut Nederlandse Gemeenten (KING). Het Kenniscentrum Officiële Overheids Publicaties, waar onder meer wetten.nl wordt beheerd is in zijn geheel overgedragen aan De Werkmaatschappij. BZK heeft dit aangestuurd als gedelegeerd opdrachtgever namens de Programmaraad e-Overheid voor Burgers. Door deze stap kunnen potentiële gebruikers cq uitvoeringsorganisaties deze bouwstenen nu koppelen of integreren in hun eigen bedrijfsvoering.

Persoonsinformatiebeleid

Het kabinet heeft een reactie gegeven op het WRR-rapport iOverheid Kamerstukken II, 2010–2011, 26 643 nr. 211, dat aandacht vraagt voor het ontstaan van een informatie-overheid en de gevolgen daarvan. Het kabinet heeft het rapport van de WRR aangegrepen om zijn visie op de voortgaande digitalisering en de gevolgen hiervan voor burgers en voor de overheid uiteen te zetten.

Informatie-infrastructuur

In 2011 is de eerste groep basisregistraties (waaronder GBA, Kadaster, BAG) beschikbaar en in gebruik als basisregistraties. Digikoppeling, een standaard voor gegevensuitwisseling, wordt breed toegepast. Een eerste versie van Digilevering, een voorziening voor gegevensuitwisseling, is in beheer genomen en wordt beproefd. De activiteiten met betrekking tot het stelsel van basisregistraties vinden plaats in het kader van het programma I-NUP. De eerder met de kamer gecommuniceerde visie ten aanzien van het stelsel (Kamerstukken II, 2009–2010, 29 362, nr. 176) van basisregistraties is in 2011 aangescherpt.

De vormgeving van de registratie van niet-ingezetenen is in 2011 voortgezet. Voor de realisatie van het technisch systeem is op grond van de specificaties de bouwopdracht aan een externe partij gegeven. De kwaliteitsafspraken met gemeenten en deelnemers zijn vastgelegd in het kwaliteitsstatuut. De convenanten voor de dienstverlening door de gemeenten zijn voorgelegd aan de bestuurders. Voor de conversie van de bestaande deelregistraties die na inwerkingtreding van de wetbasisregistraties personen zijn alle voorbereidingen getroffen. De benodigde wetgeving is voor advies aan de Raad van State voorgelegd.

Beleidscoördinatie en monitoring

33.3 Kengetallen	Waarde 2008	Waarde 2009	Waarde 2010	Waarde 2011
Aantal burgers met DigiD-inlogcode	6,8 mln.	7,54 mln.	8,1 mln	8,9 mln.
Aantal burgers aangesloten op mijn overheid.nl	10 000	27 760	80 0001	143 968
Aantal berichten uitgewisseld via de overheidstransactiepoort per jaar	15 mln.	21 mln.	38,6 mln	72 mln.

33 Operationele doelstelling 3

Betere dienstverlening door het beschikbaar stellen, optimaliseren en stimuleren van het gebruik van overheidsbrede infrastructurele ICT-voorzieningen.

Het accent ligt hierbij op implementatie door alle overheden van de NUP-bouwstenen. Binnen de governance van het INUP wordt met de mede-overheden en de Manifestgroep de sturing op de implementatie ter hand genomen. Knelpunten worden met deze gemeenschappelijke aanpak weggenomen. Zo is de implementatie bij gemeenten gefaciliteerd door een kasschuif uit het gemeentefonds . Daarnaast wordt door KING een samenhangend aanbod aan implementatieondersteuning voor gemeenten ontwikkeld. Dit project, operatie NUP genaamd, wordt gefinancierd door een uitname uit het Gemeentefonds en een bijdrage van het Rijk.

Toegang

In 2011 is de inzet van DigiD verder uitgebreid. 8,9 miljoen mensen beschikten over een DigiD, en DigiD is bijna 53 miljoen keer gebruikt. De nieuwe functionaliteit DigiD Machtigen, waarmee burgers namens andere burgers zaken kunnen doen met de overheid, is in 2011 succesvol ingezet bij de aangifte inkomstenbelasting.

Gegevensuitwisseling

Digipoort/OTP is een generieke infrastructuur die de elektronische communicatie tussen bedrijfsleven en overheid ondersteunt en bevordert. In het afgelopen jaar werden 54 miljoen berichten uitgewisseld, een stijging van circa 40% ten opzichte van 2010.

Informatiebeveiliging

De beleidsverantwoordelijkheid voor GOVCERT is in de loop van 2011 overgegaan naar het ministerie van Veiligheid en Justitie.

33.4 Indicatoren	Waarde 2008	Waarde 2009	Waarde 2010	Streefwaarde 2011	Realisatie 2011
1. Klanttevredenheid GOVCERT.NL	7,7	7,61	7,9	7	7,9
2. Klanttevredenheid Overheid.nl	7,4	7,8	7,4	7	7,3
3. Klanttevredenheid DigiD	n.v.t	7,1	7,2	7	7,1
4. TPM DigiD voor Burgers	Ja	Ja	2	Ja	2
5. WTz3 PKIoverheid	Ja	Ja	2	Ja	Ja
6. TPM Overheidstransactiepoort	Ja	Ja	2	Ja	2

33.5 Kengetal	Waarde 2008	Waarde 2009	Waarde 2010	Waarde 2011
Totaal aantal overheidsorganisaties aangesloten op DigiD	414	487	535	571

33.1 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

33.6 Beleidsdoorlichting		AD of OD	A. Start B Afgerond	Vindplaats
Beleidsdoorlichting	Het verminderen van de regeldruk voor burgers, professionals en medeoverheden.	OD 33.11	A: 2010	Kamerstukken II, vergaderjaar 2010–2011, 30 985, nr. 6
			B: 2011
Beleidsdoorlichting	Een betere dienstverlening door goed informatiebeleid, innovatie en de ontwikkeling van e-overheidsvoorzieningen.	OD 33.21	A: 2010	Kamerstukken II, vergaderjaar 2010–2011, 30 985, nr. 6
			B: 2011
Beleidsdoorlichting	Betere dienstverlening door het beschikbaar stellen, optimaliseren en stimuleren van het gebruik van overheidsbrede infrastructurele ICT-voorzieningen.	OD 33.3	A: 2014
			B: 2014

Artikel 35: Arbeidszaken overheid

35 Algemene doelstelling

Een beter presterende overheid door voldoende inzet van en de zorg voor een competent, divers samengesteld en integer personeelsbestand en een bestand van politieke ambtsdragers.

35.1 Arbeidszaken overheid

Budgettaire gevolgen van beleid (in € 1 000)					Realisatie	Vastgestelde ISB begroting	Verschil
	2007	2008	2009	2010	2011	2011	2011
Verplichtingen				56 931	83 954	56 462	27 492
Uitgaven	124 395	99 650	88 393	57 256	59 458	56 462	2 996
35.25 Apparaat				7 597	5 850	4 564	1 286
35.1 Overheid als werkgever				15 731	19 327	13 750	5 577
35.2 Politieke ambtsdragers				7 998	11 048	10 092	956
35.3 Uitkeringsregelingen voormalige gebiedsdelen				25 930	23 233	28 056	– 4 823
Ontvangsten				1 224	1 476	820	656

Financiële toelichting

Op het artikel Arbeidszaken overheid is meer uitgegeven dan geraamd. Onderstaand volgt een toelichting op artikelonderdeel om dit inzichtelijk te maken.

35.1 Overheid als werkgever. Bij Voorjaarsnota 2011 zijn in 2010 gereserveerde maar nog niet gebruikte middelen opnieuw toegevoegd aan het programmabudget Veilige Publieke Taak. Voortzetten van de aanpak van agressie en geweld tegen werknemers met een publieke taak is onderdeel van het huidige regeer- en gedoogakkoord. Gelet op de eerste positieve resultaten van het programma tijdens de vorige kabinetsperiode zal worden voortgebouwd op de hoofdlijnen van dat programma ( een meer daadkrachtige, uniforme en samenhangende aanpak voor de keten van werknemers, werkgevers, politie en openbaar ministerie in heel Nederland).

35.3 Uitkeringsregelingen voormalige gebiedsdelen. Aan de uitkeringsregelingen is minder uitgegeven dan geraamd. Het aantal uitkeringsgerechtigden is uiteindelijk lager uitgevallen.

De economische ontwikkeling is van invloed geweest op het beleid.

Op het niveau van de operationele doelstellingen worden meerdere meetbare gegevens geformuleerd, die goed weergeven wat de uitkomsten van de inspanningen van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zijn.

35 Operationele doelstelling 1

Mede zorgen voor een voldoende aanbod van goed geschoold overheidspersoneel en voor een betrouwbare, herkenbare overheid door het bevorderen van integriteit, diversiteit, transparantie en kostenbewustzijn van overheidsorganisaties.

Voldoende aanbod van voldoende gekwalificeerd personeel

Een divers samengesteld personeelsbestand

Bevordering van arbeidsparticipatie en arbeidsproductiviteit mede in relatie tot kostenbeheersing/-beperking

Integriteit

Transparantie/afleggen rekenschap

Het wetsvoorstel Wet Normering topinkomens (WNT) is op 6 december 2011 met algemene stemmen door de Tweede Kamer aanvaard en vervolgens naar de Eerste Kamer verzonden. (Kamerstukken II, 2011–2012, 32 600, nr A)

Informatie over topinkomens wordt jaarlijks verspreid via onder meer de website topinkomens www.minbzk.nl/topinkomens. Vanaf medio januari 2012 is dit: https://topinkomens.minbzk.nl

Veilige Publieke Taak (VPT)

De aanpak vanuit het programma Veilige Publieke Taak (VPT) kent drie sporen: grenzen stellen, het aanpakken van daders en het ondersteunen van werkgevers. Basis van deze aanpak zijn de acht maatregelen voor werkgevers voor een effectief veiligheidsbeleid met in het verlengde hiervan de Eenduidige Landelijke Afspraken voor opsporing en vervolging.

In 2011 is opnieuw een meting gehouden. Deze laat een significante daling ten opzichte van 2007 zien; het percentage slachtoffers is van 66% in 2006, via 65% in 2008 gedaald naar 59% in 2010. De oorspronkelijke doelstelling van 51% is hiermee niet behaald. Dat is reden geweest voor het kabinet om het programma met een kabinetsperiode tot 2015 te verlengen, maar wel vast te houden aan de dadergerichte aanpak met meer aandacht voor de norm van acceptabel gedrag en het voorkomen van agressie en geweld.

De afgelopen jaarwisseling was er een lichte stijging in het geweld tegen werknemers met een publieke taak ten opzichte van 2011: van 173 in 2011 naar 186 in 2012. Het aantal incidenten is echter (ruim) lager dan in de jaren daarvoor (2009: 229, 2010: 303).

Stellen van grenzen

De boodschap vanuit de landelijke norm Veilige Publieke Taak is dat agressie en geweld tegen werknemers met een publieke taak nooit kan worden getolereerd. Vanuit VPT wordt deze norm onder andere via publiciteitscampagnes uitgedragen. Steeds meer werkgevers onderschrijven de norm en dragen deze uit aan het publiek.

De inzet van interactieve billboards – als onderdeel van de campagne met het thema «VPT» eind 2010 – heeft in 2011 (inter-)nationaal zeer veel waardering gekregen en er zijn bovendien diverse prijzen gewonnen. Een andere campagne is van SIRE, die VPT betrokken heeft bij de opzet van de campagne «Handen af van onze hulpverleners». Verder is VPT sinds het najaar van 2010 actief op het gebied van sociale en digitale media.

Aanpakken van daders

Vijf politieregio’s zijn aangemerkt als ketenintensiveringsregio; Groningen, Noord- en Oost-Gelderland, Amsterdam Amstelland, Midden- en West-Brabant en Zeeland. Doel is het bevorderen van de samenwerking tussen politie, Openbaar Ministerie en werkgevers. De samenwerking is gericht op het gezamenlijk stellen van een norm en het aanpakken van daders van agressie en geweld tegen de publieke taak. De eerste resultaten zijn bemoedigend. Er is een grote betrokkenheid van alle partijen en de aanpak in de verschillende regio’s wordt voortvarend ter hand genomen. Momenteel zijn de vijf regio's nog druk met de uitvoering; een belangrijke reden om de uitvoeringstermijn te verlengen tot halverwege 2012.

Op basis van onderzoek bij de politie concludeert het IOOV dat van de 25 afspraken (inclusief ketenafspraken en enkele van de uitgangspunten) die deel uitmaken van de eenduidige landelijke afspraken voor politie en Openbaar Ministerie (ELA) ten tijde van het onderzoek 17 werden nageleefd. Om de implementatie van de ELA extra kracht bij te zetten zijn binnen de politiekorpsen implementatiecoördinatoren benoemd die de implementatie en naleving van de ELA borgen. Daarnaast is de ELA opgenomen in het vademecum van initiële en postinitiële politieopleiding.

Door de politie is een uitgebreide pilot met zogenaamde bodycams (op het uniform) gehouden in de regio Haaglanden. De veronderstelling was dat de inzet van camera’s het gebruik van geweld zou kunnen voorkomen, dat die zou bijdragen aan de opsporing en vervolging van verdachten en dat die effect zou hebben op de veiligheidsbeleving van politieambtenaren. Op basis van de bevindingen uit de pilots heeft de Raad van Korpschefs besloten nu niet over te gaan tot enige vorm van landelijke implementatie aangezien hiervoor onvoldoende basis aanwezig is en de opbrengsten op dit moment niet opwegen tegen de investeringen.

Het verhalen van schade als gevolg van agressie en geweld op de dader vormt een belangrijk speerpunt van VPT. Vanuit de behoefte uit de praktijk is recentelijk een viertal factsheets over schadeverhaal opgesteld. Daarnaast wordt op dit moment bezien hoe via het verhaalsrecht (regres) van de verzekeraar er daadwerkelijk verhaald kan worden op de dader. In dit verband is de pilot Intensivering Schadeverhaal (Haaglanden en Midden Nederland) in het leven geroepen.

Ondersteunen van werkgevers

Het programma VPT stimuleert vijf grote, landelijke werkgevers met een publieke taak bij de intensivering van hun aanpak van agressie en geweld. Enkele belangrijke resultaten van deze intensiveringstrajecten zijn:

• ▪ De aanwezigheid van een heldere norm (UWV, Belastingdienst en DJI);

• ▪ Een goed werkend registratiesysteem van incidenten (UWV en Belastingdienst);

• ▪ Trainingen ter bewustwording van het personeel (AZN, DJI, UWV en Belastingdienst);

• ▪ Herstelbemiddeling tussen dader en slachtoffer (DJI);

• ▪ Het borgen van de aanpak via het zogenaamde «zelfinspectie-instrument» van de Arbeidsinspectie (UWV).

De Taskforce Veiliger Openbaar Vervoer is in 2010 begonnen aan het uitvoeren van het rapport «Veiliger Openbaar Vervoer». Dit rapport bevat 16 maatregelen om het aantal incidenten in het OV terug te dringen. Op dit moment wordt alleen nog door partijen – en gecoördineerd door BZK – gewerkt aan maatregel 1; een convenant dat sociale veiligheid uit de concurrentie zal halen door het in alle concessies vast te leggen. Er wordt toegewerkt naar een spoedige ondertekening.

Naar aanleiding van het onderzoek Bedreigd Bestuur is aan alle 14 000 politieke ambtsdragers van het decentrale openbare bestuur een brief verzonden. Met deze brief wordt het maatschappelijke belang van een gezamenlijke en eenduidige aanpak van agressie en geweld onderstreept. Alle bestuurders, volksvertegenwoordigers en hun ondersteuners worden opgeroepen om agressie en geweld binnen hun organisatie bespreekbaar te maken en structureel aan te pakken. Vanuit het programma VPT is samen met de betrokken partijen gewerkt aan een aantal praktische handvatten voor de aanpak van agressie en geweld tegen politieke ambtsdragers. Op 6 oktober 2011 is op het jaarcongres van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters het stappenplan voor een veilige publieke taak voor politieke ambtsdragers gelanceerd. Op de bijbehorende website www.veiligbestuur.nl is op een geordende en toegankelijke wijze inzichtelijk gemaakt hoe gemeenten aan de slag kunnen met het onderwerp.

In het najaar van 2011 is het expertisecentrum Veilige Publieke Taak tot stand gekomen. Het expertisecentrum adviseert en ondersteunt werkgevers voor een effectieve aanpak van agressie en geweld. De Helpdesk Veilige Publieke Taak (voor advies en ondersteuning bij het verhalen van schade als gevolg van agressie en geweld) maakt hier onderdeel van uit.

In 2011 zijn de projecten het kader van de stimuleringsregeling zo goed als afgerond. Verder vond op 6 oktober 2011 de vierde VPT-beurs plaats en is de VPT-AWARD voor de derde keer uitgereikt.

35.2 Indicatoren	Waarde 2008	Waarde 2009	Waarde 2010	Streefwaarde 2011	Realisatie 2011
1. Agressie en geweld tegen werknemers met publieke taak	65%	–	59%	51%	1
2. 50% van de nieuwe instroom bij de overheid is vrouw	58%	55%	59%	50%	1
3. 30% van de nieuwe instroom in topfuncties bij de overheid is vrouw2	41%	42%	39%	30%	1
4. 50% meer niet-westerse allochtonen bij de overheid t.o.v. 2007	5,9%	6,1%	6,1%	8,4%	1
5. 2%-punt minder uitstroom van 50-plussers bij de overheid t.o.v. 2006	3,6%	3,3%	3,8%	5%	1
6. Het percentage organisaties in de openbare sector dat cf. de WOPT melding maakt over topinkomens	97%	94%	97%	95%	1

35.3 Kengetallen	Waarde 2008	Waarde 2009	Waarde 2010	Waarde 2011
Aantal onvervulde vacatures in de sectoren Rijk, Provincies, Gemeenten, Rechterlijke Macht, Waterschappen, Onderwijs, Politie en Defensie	20 3001	20 7001	10 500	7 700
Bron: CBS
Bevorderen van aantrekkelijk werkgeverschap: – Aandeel werknemers dat tevreden is met de primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden2; – tevreden over organisatie	–	59%	–	3
Bron: tweejaarlijkse Personeels- en mobiliteitsonderzoek 2008–2011
Driejarig gemiddelde afwijking in loonontwikkeling overheid t.o.v. de markt	0,9%	0,3%	0,4%	– 0,36%4
Bron: CPB

35 Operationele doelstelling 2

Het scheppen van voorwaarden voor een brede toegang tot politieke en bestuurlijke functies en voor het verbeteren van de kwaliteit van de functievervulling van politieke ambtsdragers.

Politieke ambtsdragers zijn een kwaliteitsfactor in en voor goed bestuur. Met andere woorden: een goed functionerend openbaar bestuur heeft goede bestuurders en politici nodig. Het beleid is erop gericht hiervoor de randvoorwaarden en instrumenten te creëren.

Rechtspositie en voorstellen Dijkstal

• – Onderzoek is gestart naar de inrichting van een pensioenfonds voor politieke ambtsdragers en aansluiting bij het ABP;

• – Rechtspositieregelingen voor de verschillende groepen politieke ambtsdragers zijn gemoderniseerd, in dit kader onder meer invoering van de sollicitatieplicht en de verrekening van inkomsten uit nevenfuncties;

• – De uitvoering van pensioenen en uitkeringen van politieke ambtsdragers op de BES-eilanden is geborgd;

• – Huisvestingsregelingen voor burgemeesters zijn geactualiseerd, inclusief een tegemoetkomingsregeling in verband met de dubbele woonlastenproblematiek van burgemeesters;

• – De Algemene pensioenwet politieke ambtsdragers (Appa) en Wet vergoedingen leden Eerste Kamer zijn gewijzigd in verband met aanpassingen in het nabestaandenpensioen en een vergoeding voor deelname van leden van de Eerste Kamer aan internationale parlementaire assemblees.

Integriteit

• – Conform het plan van aanpak «bestuurlijke integriteit» zijn over het onderwerp bestuurlijke integriteit discussies gevoerd en werksessies gehouden binnen de verschillende beroepsgroepen. Door de actieve betrokkenheid van de doelgroepen is er een beter beeld ontstaan van de problematiek. De casuϊstiek die naar voren kwam kan in cursussen worden gebruikt en is ook opgenomen in de Handreiking integriteit van politieke ambtsdragers.

• – De Handreiking is in nauwe samenwerking met de koepels en beroepsgroepen geactualiseerd. De meest recente regelgeving is er in opgenomen en bovendien is de tekst afgestemd op regelgeving voor ambtenaren. De nieuwe Handreiking is gepresenteerd op het congres over bestuurlijke integriteit «voorbeeldig bestuur», dat op 14 april 2011 is gehouden en waarvoor grote belangstelling was van bestuurders en politici.

Diversiteit

In 2011 is een eerste editie van het oriëntatieprogramma burgemeesters van start gegaan. Deze eerste editie loopt door tot medio 2012. Dit programma is een vervolg op de scoutingactiviteiten die er in de afgelopen jaren hebben plaatsgevonden naar talenten voor de functie van burgemeester. Het programma biedt een oriëntatie op de burgemeestersfunctie. Deelnemers krijgen een brede blik op het ambt en op de competenties die van burgemeesters verwacht worden. Het programma wordt uitgevoerd in een samenwerkingsverband van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het Nederlands Genootschap van Burgemeesters (NGB) en van de commissarissen van de Koningin en hun kabinetschefs. Het NGB verzorgt de praktische en logistieke begeleiding van het programma. Belangrijk onderdeel vormen de meeloopstages bij burgemeesters.

Personele zorg

• – De jaarlijkse bijdrage aan het Professionaliseringsfonds voor burgemeesters is gecontinueerd. Dit fonds is gericht op professionalisering van burgemeesters, maar ook op mogelijkheden van mobiliteit;

• – De verbreding van de ervaringen met personele zorg naar andere groepen politieke ambtsdragers binnen de context van die functies heeft zich doorgezet;

• – Er is onderzoek gedaan naar de oorzaken van de stijging van het aantal voortijdig vertrekkende wethouders. De aanbevelingen uit het onderzoek worden ingezet bij de verdergaande ontwikkelingen in professionalisering en personele zorg.

35.4 Kengetallen	Waarde 2008	Waarde 2009	Waarde 2010	Waarde 2011
Percentage vrouwelijke burgemeesters	20%	19%	19%	20%
bijlage D1 Burgemeestersbenoemingen

35 Operationele doelstelling 3

Uitvoeren van pensioenregelingen van Nederlandse ambtenaren uit de (voormalige) overzeese gebiedsdelen en hun nagelaten betrekkingen.

De pensioenregelingen zijn uitgevoerd.

Voor deze operationele doelstelling zijn geen meetbare gegevens beschikbaar. Het betreft hier alleen de uitvoering van regelingen op basis waarvan specifieke groepen aanspraak kunnen maken op een uitkering of pensioen.

35.1 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

35.5 beleidsdoorlichting	Onderzoek onderwerp	AD of OD	A. Start B Afgerond	Vindplaats
Beleidsdoorlichting	Mede zorgen voor een voldoende aanbod van goed geschoold overheidspersoneel en voor een betrouwbare, herkenbare overheid door het bevorderen van integriteit, diversiteit, transparantie en kostenbewustzijn van overheidsorganisaties.	OD 35.1	A: 2011
			B: 2012
Beleidsdoorlichting	Het scheppen van voorwaarden voor een brede toegang tot politieke en bestuurlijke functies en voor het verbeteren van de kwaliteit van de functievervulling van politieke ambtsdragers.	OD 35.2	A: 2013

Artikel 37: Kwaliteit Rijksdienst

37 Algemene doelstelling

Een goed presterende rijksoverheid op het gebied van management development en bedrijfsvoering.

De algemene doelstelling is gericht op het functioneren van de totale rijksoverheid. Een goed functionerende overheid, die integer, effectief en kostenbewust is, vergroot de legitimiteit van het overheidshandelen.

In 2011 zijn de volgende mijlpalen bereikt:

• – Het takenpakket van inkoopuitvoeringscentra (IUC’s) en aan welke eisen deze dienen te voldoen zijn vastgesteld. Departementen hebben voorstellen geformuleerd voor de wijze waarop ze binnen hun eigen ministerie of in samenwerking met andere departementen hun inkoop bundelen. Dit zijn 19 IUC’s. Dit is een aanzienlijke vermindering ten opzichte van de huidige 350 inkooppunten.

• – De voorbereidingen zijn getroffen voor de fusie van de Rijksacademie voor de Bedrijfsvoering per 1 januari 2012 met de Rijksacademie voor Financiën en Economie.

• – De voorbereidingen zijn getroffen voor de Haagse Inkoopsamenwerking (HIS). Per 1 januari 2012 is de HIS voor drie departementen van start gegaan.

• – In mei 2011 ontving de Tweede Kamer de eindrapportage Vernieuwing Rijksdienst (Kamerstukken II, 2010–2011, 31 490, nr. 60). Uit de daarin opgenomen voorlaatste rapportage over de realisatie van de taakstelling uit dit programma bleek dat deze goed op schema lag. In de Jaarrapportage Bedrijfsvoering 2011 wordt de balans op dit punt definitief opgemaakt.

37.1 Kwaliteit Rijksdienst

Budgettaire gevolgen van beleid (in € 1 000)				Realisatie	Vastgestelde ISB begroting	Verschil
	2007	2008	2010	2011	2011	2011
Verplichtingen			139 012	119 708	99 309	20 399
waarvan garantieverplichtingen				258		258
Uitgaven	121 030	78 635	126 165	118 040	99 309	18 731
37.25 Apparaat			19 468	24 271	17 420	6 851
37.1 Management Rijksbreed (ABD)			17 811	18 177	20 409	– 2 232
37.2 Functionerende bedrijfsvoering			33 956	28 820	24 524	4 296
37.3 Informatisering Rijksdienst			39 585	36 118	29 293	6 825
* Bijdrage baten- en lastendienst Doc-Direkt			4 731	16 281	4 562	11 719
37.4 Facilitaire zaken Rijksdienst			15 345	10 654	7 663	2 991
37.5 Uitvoering garantiestelling			0		0	0
Ontvangsten			10 472	9 838	2 350	7 488

Financiële toelichting

37.25 Er is meer uitgegeven dan oorspronkelijk begroot. Het grootste deel hiervan betreft uitgaven ten behoeve van het voormalige ministerie VROM waarvoor bij Voorjaarsnota 2011 middelen zijn overgeheveld. Het overige deel betreft de uitgaven in het kader van het stimuleringsbudget die gedekt zijn door overheveling middelen Vernieuwing Rijksdienst uitgaven voor de Kwaliteitsagenda, de Bedrijfsvoeringsacademie en personeel van de Interim-managementpool die gedekt zijn door ontvangsten in 2011.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties werkt voor de uitvoering van het beleid op het terrein van de bedrijfsvoering nauw samen met alle ministeries. Draagvlak was daarbij de belangrijkste externe factor voor het behalen van de doelstellingen.

De uitvoering van de Garantieregelingen.

Hypotheekgaranties. Bij beschikking van 23 augustus 1974, nr. AB74/U1271, van de Minister van Binnenlandse Zaken, is de mogelijkheid geschapen om onder bepaalde voorwaarden een hypotheek-garantie te verlenen voor tijdige betaling van rente en aflossing op een hypothecaire geldlening, die in verband met de aankoop van een woning is afgesloten. Er zijn ultimo 2011 nog 8 garanties geldig. Het theoretische risico bedraagt € 0,258 mln.

37 Operationele doelstelling 1

Het bevorderen van de kwaliteit van het management van het Rijk

De ambtelijke leiding heeft een toonaangevende rol bij het bevorderen van de kwaliteit van het Rijk. Met management development (MD) wordt er structureel geïnvesteerd in de werving, selectie en ontwikkeling van leidinggevenden op strategische posities van het Rijk (de Algemene Bestuursdienst: ABD).

In 2011 is het Programma Leiderschap Externe Instroom (PLEX) afgerond. ABD-PLEX had als doel leidinggevenden van buiten het Rijk zich snel de politiek-bestuurlijke omgeving eigen te laten maken en daarin succesvol te functioneren.

Bureau ABD biedt topambtenaren het ABD Ambtelijke Professionaliteit Programma (ABD APP). In deze permanente leeromgeving worden de essenties van de ambtelijke professionaliteit overgedragen. De eerste drie modules zijn gestart in 2011.

Het ABD Kandidatenprogramma is een breed en intensief leiderschapsontwikkelingsprogramma voor aankomende topmanagers van het Rijk. In 2011 werd het collectieve deel van de jaargang 2009 van het programma, waar 30 kandidaten aan deelnamen, afgesloten en is een vernieuwde versie van het ABD Kandidatenprogramma ontwikkeld, dat in januari 2012 van start gaat.

In samenwerking met Canada (School of Public Service) heeft Bureau ABD het internationale leiderschapsprogramma GEN (Global Engagement Network) aan directeuren aangeboden.

In 2011 zijn er 97 interim-opdrachten via ABD Interim vervuld. 2011 was het eerste volle jaar van ABD TOP Consult, opgericht door de MR om flexibiliteit van de ambtelijke top te verhogen en externe inhuur in het topsegment te verminderen. ABD TOP Consult voerde 61 opdrachten uit.

2011 was het jaar waarin de departementale herindelingen zijn beslag kregen. Het loopbaanbeleid van Bureau ABD is hierop ingezet. Ook is er gestart met een uitstroomproject dat zich inzet voor ABD-managers die een loopbaanstap buiten de Rijksoverheid willen maken.

In 2011 waren er in de ABD in totaal 67 benoemingen. Het betrof 47 managers die al een ABD-functie bekleedden, 17 managers die zijn doorgegroeid naar een ABD-functie en 3 managers van buiten de Rijksoverheid. De ratio tussen de mobiliteit binnen de ABD, groei van talent vanuit het Rijk naar de ABD en instroom van buiten het Rijk is 7-2-1.

In het kader van de komst van de nationale politie is in 2011 nauw samengewerkt met de kwartiermaker nationale politie en de directie Politie van het ministerie van Veiligheid en Justitie, vooral op het gebied van de procedures van de benoemingen van de top van de verschillende regionale eenheden en de toetsing van de arbeidsvoorwaarden bij nieuwe benoemingen in de Politietop.

Op topniveau werden in de Europese Commissie twee Nederlanders benoemd (plv. directeur-generaal EcFin en plv. directeur-generaal Uitbreiding). De Nederlandse presentie op topniveau in de Europese Commissie is nog niet eerder zo sterk geweest.

Bureau ABD is belast met de uitvoering van de rol van werkgever voor de topmanagementgroep (TMG): benoeming, arbeidsvoorwaarden en ontslag.

37. 2 Indicatoren	Waarde 2007	Waarde 2008	Waarde 2009	Waarde 2010	Waarde 2011
Ratio voor doorstroom, instroom van onderen en instroom van buiten	6-3-1	6-3-1	6-3-1	6-2-2	7-2-1

37.3 indicatoren	Waarde 2007	Waarde 2008	Waarde 2009	Waarde 2010	Waarde 2011
Percentage vrouwen in de ABD	18,2%	20,2%	24,9%	25,9%	25,7%

37 Operationele doelstelling 2

Het bevorderen van de kwaliteit van de organisatie en het personeel van het Rijk.

Uitbouw van de shared service centra

• – Alle ministeries zijn aangesloten op P-Direkt.

• – In 2011 is samen met de departementen een producten- en dienstencatalogus opgesteld voor het Expertise Centrum Organisatie & Personeel (ECO&P). Per 1 februari 2012 is het EC O&P formeel een feit: acht expertisecentra van de Werkmaatschappij gaan samen in één gezamenlijk expertisecentrum op het gebied van tweedelijns HRM-dienstverlening.

Toekomstvast organisatie- en personeelsbeleid

• – De activiteiten van het programma Flexibilisering en Administratieve Lastenverlichting Personeel Rijk zijn onderdeel geworden van het project «Eén (administratieve) werkgever Rijk» van het uitvoeringsprogramma Compacte Rijksdienst. Onderdeel van dit project is het vereenvoudigen van de interdepartementale overplaatsing, waarvan het belang extra is onderstreept door de interdepartementale herindeling. De werkwijze die bij de departementale herindeling door P-Direkt is toegepast wordt nu doorontwikkeld om alle collectieve en individuele interdepartementale overplaatsingen eenvoudig te realiseren. De implementatie staat gepland in het najaar van 2012. Hierdoor zal het merendeel van de benodigde acties bij de overplaatsing van een rijksambtenaar van het ene departement naar het andere departement geautomatiseerd uitgevoerd worden.

• – De departementen zijn op schema met de implementatie van het functiegebouw binnen hun organisatie. De website www.functiegebouwrijksoverheid.nl is in maart 2011 opengesteld voor alle rijksambtenaren. Met deze tool is op een aantrekkelijke interactieve wijze het Functiegebouw Rijk toegankelijk gemaakt voor leidinggevenden en medewerkers.

• – Er is in 2011 onder de naam I-Rijk gestart met een hoogwaardige ICT carrière pool (schaal 12–16) voor het concern Rijk. Daarnaast is de samenwerking tussen de verschillende (departementale) pools geïntensiveerd door middel van de oprichting van de Poolcirkel.

• – In 2011 is een rekenmethodiek ontwikkeld voor strategische personeelsplanning. Hierdoor kan op basis van verschillende dimensies de personeelsprognose aangegeven worden in de toekomst.

37.4 Indicatoren1	Waarde 2008	Waarde 2009	Waarde 2010	Streefwaarde 2011	Realisatie 2011
1. % medewerkers, dat een functioneringsgesprek heeft gehad	79,8%	70,7%	63,2%	80%	62,82
2. Werkgeverstevredenheids-onderzoek – % medewerkers, dat tevreden is met hun baan	Geen meting	77%	Geen meting	Geen meting3	Geen meting verricht
3. Werkgeverstevredenheids-onderzoek – % medewerkers, dat tevreden is met hun werkgever	Geen meting	60%	Geen meting	Geen meting3	Geen meting verricht

37.5 Kengetallen	Waarde 2008	Waarde 2009	Waarde 2010	Waarde 2011
1. Ziekteverzuim (incl. > 1 jaar) – % medewerkers, dat ziek is geweest	5,7%	5,5%	5,4%	5,5%
2. Aandeel allochtonen	8,2%	8,4%	8,4%	8,3%
3. Aandeel vrouwen in de nieuwe instroom	55,4%	52,7%	56%	54,5%
4. Aandeel vrouwen in de nieuwe instroom in topfuncties	n.v.t.	30%	30%	33,3%

37 Operationele doelstelling 3

Het bevorderen van de kwaliteit van de ICT en informatievoorziening binnen de rijksoverheid.

Betere bestuurbaarheid van de bedrijfsvoering

• – De rijksbrede afspraken rondom het CIO-stelsel zijn geëvalueerd en aanvullende maatregelen zijn opgesteld en begin 2011 naar de Tweede Kamer gestuurd (Kamerstukken II, 2010–2011, 26 643, nr. 172).

• – In mei 2011 is voor de derde keer de rapportage grote ICT-projecten aangeboden. Ditmaal als onderdeel van de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk. Om meer inzicht te bieden is de rapportage dit jaar uitgebreid met hoogrisico projecten van minder € 20 mln. (Kamerstukken II, 2010–2011, 32 501, nr. 14).

• – In november is de I-strategie (Kamerstukken II, 2011–2012, 26 643, nr. 216) aan de Tweede Kamer aangeboden. In de I-strategie komen drie lijnen samen: de uitwerking en uitvoering van het onderdeel informatisering uit het programma Compacte Rijksdienst, doorontwikkeling van bestaand beleid en aanvullingen daarop.

• – Bureau Gateway is ondergebracht bij de Werkmaatschappij. In 2011 zijn 36 Gateway-reviews met succes en naar tevredenheid uitgevoerd bij de Rijksoverheid. Daarmee is de resultaatafspraak ruim gehaald. Afgelopen jaar zijn meer dan 50 collega’s opgeleid tot reviewer. De totale pool opgeleide Gateway-reviewers bestaat nu uit ruim 250 personen.

• – In 2011 zijn er diverse cursustrajecten geweest voor adviseurs van de CIO’s. Deze curricula worden hoog gewaardeerd. Ze versterken de kennis en expertise binnen de departementen en de onderlinge kennisdeling tussen de departementen. Daarnaast is in 2011 gestart met I Interim Rijk (IIR). Via IIR worden de hoogwaardige ICT-projectleiders van de departementen rijksbreed ingezet op de ICT-projecten. Dit betekent behoud en deling van kennis en ervaring binnen het Rijk en daarbij zorgt het voor vermindering van externe inhuur.

Uitbouw van de shared service centra

• – De baten-lastendienst Doc-Direkt is per 1 januari 2011 gestart (Kamerstukken II, 2010–2011, 32 602, nr. 1). Het aantal strekkende kilometers wegwerken archief ná 1975 heeft niet de streefwaarde bereikt. Voor een belangrijk deel valt dit verklaren uit het feit dat de aanloopfase om tot volledige productie te komen langer is geweest dan gepland. Oorzaken zijn onder andere gelegen in: achterblijvend aanbod vanuit de departementen, intensievere bewerking van archieven dan gepland en overloopwerkzaamheden van de voorlopers van Doc-Direkt.

• – In 2011 zijn de voorbereidingen getroffen om de ICT-directie van de Shared Service Organisatie van I&M om te vormen tot een baten- lastendienst (per 1 januari 2013).

Realisatie van de rijkswerkplek

• – Inmiddels zijn er 15 000 werkplekken gerealiseerd in het kader van de Digitale Werkomgeving Rijksdienst (DWR). Dit aantal ligt hoger dan de streefwaarde, maar loopt toch enigszins achter bij eerdere verwachtingen. In het kader van de digitalisering van de werkprocessen zijn in 2011 voorbereidingen getroffen om vanaf 2012 departementen gezamenlijk te laten optrekken en via hergebruik zoveel gebruik te maken van elkaars best practices.

37.6 Indicatoren	Waarde 2009	Waarde 2010	Streefwaarde 2011	Waarde 2011
1. Aantal Gateway-reviews	12	31	25	36
2. Aantal DWR desktops (cumulatief)	0	4 024	11 000	15 303
3. Aantal strekkende kilometers wegwerken archief ná 1975 (cumulatief)	0	22,4	51,4	37,4

37 Operationele doelstelling 4

Het bevorderen van de kwaliteit van facilitaire dienstverlening, huisvesting en inkoop binnen de rijksoverheid.

Betere bestuurbaarheid van de bedrijfsvoering

• – In mei 2011 is in de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk gerapporteerd over de realisatie van de bijdrage van de ministeries aan het behalen van de kabinetsdoelen op duurzame bedrijfsvoering (Kamerstukken II, 2010–2011, 32 501, nr. 14).

• – De doelstelling van 100% duurzaam inkopen op basis van het toepassen van milieucriteria bij aanbestedingen vanaf 2010 is gehaald. Daarnaast geldt sinds 1 januari 2011 een beperkte toepassing van sociale voorwaarden en sinds 1 juli 2011 het toepassen van social return bij werken en diensten vanaf € 250 000 (Kamerstukken II, 2010–2011, 32 501/29 544, nr. 12).

Uitbouw van de shared service centra

• – De samenwerkingsverbanden die in de afgelopen jaren binnen de rijksoverheid zijn ontstaan op facilitair gebied, zijn in 2011 verder uitgebouwd en versterkt. Hieruit vloeit voort dat de kerndepartmenten in Den Haag in nabije de toekomst door dezelfde facilitaire dienstverlener worden gefaciliteerd.

• – Het categoriemanagement als inrichtingsprincipe voor het gezamenlijk inkopen is verder uitgewerkt. Categoriemanagement is een werkwijze op inkoopgebied die leidt tot rijksbrede strategieën voor de verwerving van diensten en goederen en tot meer aandacht voor de gehele levenscyclus van het product of de dienst: van behoefteformulering aan het begin tot contractbeheer en evaluatie aan het einde. Kortom, door slim samenwerken efficiency, duurzaamheid en kostenbesparing realiseren. In 2011 zijn in plaats van de geplande 14 20 categorieën operationeel. De categorie Beveiliging is nieuw opgestart. Voor de onderwerpen Beleidsadvies en Beleidsonderzoek is besloten tot inkoopsamenwerking. Voor ICT zijn de categorieën software, hardware en verbindingen nader gespecificeerd in: Softwarepakketten, Standaardsoftware, Werkplekhardware, Datacenterhardware, Mobiele verbindingen (spraak) en Vaste verbindingen (data). Aan de in 2010 goedgekeurde categorieplannen is in 2011 uitvoering gegeven. In 2011 zijn er nieuwe categorieplannen goedgekeurd: kantoorinrichting, catering, schoonmaak, buitenlandse dienstreizen, ambitiedocument energie.

Realisatie van de rijkswerkplek

• – Er zijn belangrijke stappen genomen voor een rijksbrede huisvestingsstrategie (Kamerstukken II, 2011–2012, 31 490, nr. 75). In 2011 is voor Den Haag een masterplan kantoorhuisvesting afgerond (Kamerstukken II, 2011–2012, 31 490, nr. 71). Tevens zijn de voorbereidingen getroffen om de masterplannen voor de rest van Nederland op te stellen. De uitgangspunten voor de op te stellen masterplannen zijn vastgesteld.

• – De programmatische aanpak van de invoering van de rijkswerkomgeving is voortgezet. In 2011 is hiertoe het zogenoemde activiteitgerelateerde huisvestingconcept vastgesteld gekoppeld aan een aantal ruimtenormen, wat tezamen leidt tot een effectieve, efficiëntere en meer flexibele werkomgeving. Dit resulteert tevens in het verminderen van het totaal aantal werkplekken. Op termijn leidt dit tot het afstoten van meerdere rijkskantoorpanden.

• – De interdepartementale toegang wordt het komende jaar verder geïmplementeerd, evenals de mogelijkheid om plaats en tijd onafhankelijk te werken (smart card logon). Hierbij ondersteunt de Rijkspas de rijkswerkplek.

37.7 Indicatoren	Waarde 2008	Waarde 2009	Waarde 2010	Streefwaarde 2011	Waarde 2011
1. Percentage duurzaam inkopen rijksbreed	51%	51%	100%	100%	100%
2. Percentage energiebesparing	98%	96%	93%	92%	1

37.1 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

37.8 beleidsdoorlichting	Onderzoek onderwerp	AD of OD	A. Start B: Afgerond	Vindplaats
	Inkoopmanagement Rijk	OD 37.4	A: 2014
			B: 2014
	Kwaliteit organisatie en personeel Rijk	OD 37.2	A: 2012
			B: 2012
	Het bevorderen van de kwaliteit van de ICT en informatievoorziening binnen de Rijksoverheid	OD 37.3	A: 2012
			B: 2012
	Het bevorderen van de kwaliteit van het management van het Rijk	OD 37.1	A: 2014 B: 2014
Overig evaluatieonderzoek	Rijkshuisvestingsstelsel	OD 37.4	A: 2010	Kamerstukken II, 2011–2012, 31 490, nr. 75
			B: 2010

Artikel 44: Stimuleren krachtige steden, vitale wijken en voldoende woningbouw

44 Algemene doelstelling

De inzet op leefbaarheid draagt bij sterke steden en regio’s. Dat is belangrijk voor economische ontwikkeling, voor economische vitaliteit (ook in krimpgebieden) en voor het versterken van burgerparticipatie in relatie tot een compacte overheid. Een voldoende gedifferentieerd aanbod van woningen (huur en koop) dient ervoor te zorgen dat mensen passend kunnen wonen conform hun woonvoorkeur.

44.1 Stimuleren krachtige steden, vitale wijken en voldoende woningbouw

Budgettaire gevolgen van beleid (in € 1 000)					Realisatie	Vastgestelde ISB begroting	Verschil
	2007	2008	2009	2010	2011	2011	2011
Verplichtingen				1 322 496	7 959	4 289	3 670
Uitgaven	913 698	1 144 423	1 406 985	490 441	8 143	4 539	3 604
44.1 Stimuleren krachtige steden					1 095	1 951	– 856
44.2 Vitale wijken tot stand brengen					5 470	1 740	3 730
44.3 Voldoende woningproductie					1 578	848	730
Ontvangsten					48 707	0	48 707

Financiële toelichting

Op het artikel Stimuleren krachtige steden, vitale wijken en voldoende woningbouw is meer uitgegeven dan begroot. Onderstaand volgt een toelichting op artikelonderdeel om dit inzichtelijk te maken.

Uitgaven/verplichtingen

44.2 Er zijn ten behoeve van de uitvoering en implementatie van het eindadvies van de Visitatiecommissie Wijkenaanpak bij voorjaarsnota extra middelen vrijgemaakt.

Ontvangsten

De in 2009 en 2010 uitgekeerde middelen stimulering woningbouw worden grotendeels afgerekend in 2011. Als door overheden niet aan de voorwaarden is voldaan, vindt er terugvordering plaats. Hiervoor was bij najaarsnota de ontvangstenraming al bijgesteld naar € 40 mln., uiteindelijk zijn er in 2011 meer ontvangsten gerealiseerd.

• – De ontwikkeling van de economie en van de investeringsmogelijkheden van lokale partijen hebben in 2011 onder druk gestaan. Dit heeft zowel effecten op de stedelijke vernieuwing als op de woningproductie.

• – Partners van de wijkenaanpak hebben aangegeven een integrale, gebiedgerichte aanpak te blijven voeren en kennis te willen delen. Wel worden soms ambities getemporiseerd dan wel bijgesteld.

Bij de hieronder genoemde operationele doelstellingen worden meetbare gegevens gepresenteerd.

44 Operationele doelstelling 1

Stimuleren krachtige steden

Steden en Visie Stedelijke Vernieuwing

Eind 2011 is als onderdeel van de eindmeting GSB III de output-rapportage verschenen over de gerealiseerde resultaatafspraken die met de G31 zijn gemaakt op sociaal, fysiek en economisch terrein (drie brede doeluitkeringen). Het Rijk heeft bij de beoordeling daarvan een zeer groot deel als «behaald» aangeduid. Voor het (alsnog) afronden van enkele afspraken op het sociale domein (onder andere inburgering) is de termijn verlengd tot en met 2011; de verantwoording hiervan en de vaststelling van de rijksbijdrage op deze onderdelen vindt eind 2012 plaats. In 2011 is een analyse gestart getiteld de «Staat van de Steden» met als doel een vinger aan de pols te houden met betrekking tot de trends en ontwikkelingen in de steden, zodat desgewenst het gesprek kan worden aangegaan. Het streven blijft dat de grote steden hun afstand verkleinen naar het landelijke gemiddelde ten aanzien van de bestaande (outcome) doelstellingen op het terrein van (objectieve en subjectieve) veiligheid, kwaliteit (fysieke) leefomgeving, sociale kwaliteit samenleving, binden midden/hogere inkomens, en versterken economische kracht van de stad.

In 2011 is samen met gemeenten en provincies een start gemaakt met het opstellen van een visie op stedelijke vernieuwing na 2014, als het Investeringsbudget stedelijke vernieuwing komt te vervallen. Er zijn door de kennisinstellingen KEI en Nicis bijeenkomsten georganiseerd met voorlopers uit het veld die input hebben geleverd voor deze visie. In 2012 zal de visie aan de Tweede Kamer worden aangeboden.

Economisch denken en agenda Wonen en Leefbaarheid

Zowel op sociaal als fysiek terrein is gestart met onderzoek naar en de ontwikkeling van analyse-instrumenten, gefocust op het aanboren van nieuwe geldstromen dan wel het verhogen van het maatschappelijke rendement van inspanningen. Hierbij gaat het vooral om onderzoek naar bestaande en nieuwe financieringsarrangementen en het verder ontwikkelen en toepassen van het instrument Maatschappelijke Kosten Baten Analyses (MKBA). In samenwerking met betrokken departementen worden MKBA-prototypes ontwikkeld op verschillende terreinen. Het betreft de «Gezonde Wijk» samen met VWS en arbeidsparticipatie samen met SZW. Voor het prototype de «Achterdevoordeur»-aanpak is reeds een model ontwikkeld en in 2011 in enkele steden met succes toegepast (integrale aanpak leidt aantoonbaar tot een positief maatschappelijk rendement). Ook is in 2011 gestart met de ontwikkeling van een vorm van MKBA op het niveau van de stad als geheel en in enkele steden met succes het zogenaamde Analysekader Gemeentelijke Investeringen. Dit instrument kan steden helpen bij hun beleidsvoorbereiding ten aanzien van het (re)alloceren van investeringen op fysiek, sociaal, en economisch terrein.

Met de VNG is een gezamenlijke Agenda Wonen en Leefbaarheid vastgesteld. De grote steden zijn betrokken bij de uitwerking van deze agenda. Met de uitwerking ervan werken het ministerie van BZK en de VNG een aantal innovaties uit voor de aanpak op het terrein van wonen en leefbaarheid en voornemens uit het Regeerakkoord. Deze agenda bevat onder meer het inzichtelijk krijgen van de maatschappelijke baten van verschillende maatregelen bij stedelijke vernieuwing, waar deze neerslaan en onder welke condities deze kunnen worden omgezet in investeerbare euro’s.

Ortega-gemeenten /New Towns

BZK ondersteunt de preventieve aanpak van oude groeikernen, ofwel de New Towns. Motto is het voorkomen van achterstanden, waarbij zelfredzaamheid, preventie en kwalitatieve groei centraal staan.  Business cases, een leertraject en experimenten rond zelforganisatie dragen hier aan bij. In 2011 is een evaluatie gestart van deze Ortega-aanpak.

44 Operationele doelstelling 2

Vitale wijken tot stand brengen

Omdat het kabinet de specifieke benadering van wijken met de grootste achterstanden heeft verbreed naar aandacht voor leefbaarheid in steden, dorpen en krimpgebieden, moeten doelstelling en verantwoording in dit bredere perspectief worden geplaatst. In de brief van 28 januari 2011 is dit kader geschetst (Kamerstukken II, 2010–2011, 30 995, nr. 87).

De eerste verantwoordelijkheid voor leefbaarheid ligt bij partijen op lokaal niveau. De rijksoverheid ondersteunt daar waar sprake is van een opeenstapeling van achterstanden of specifieke problemen. In de Integrale visie op de woningmarkt van juli 2011 is beschreven welke maatregelen het kabinet neemt om die ondersteuning binnen de woon- en leefomgeving te bieden. Het gaat dan om: het versterken van burgerschap, het experimenteren met wijkondernemingen, het maken van maatwerkafspraken, het verspreiden van lessen en ervaringen met gebiedsgericht werken, ondersteuning via de Kwaliteitsprong Rotterdam Zuid, uitvoering van het actieplan Bevolkingsdaling met aandacht voor de nieuwe krimpgebieden, het samen met IPO en VNG opstellen van een visie op stedelijke vernieuwing, het ondersteunen van een wijkgerichte aanpak op de BES-eilanden, en het zoeken naar nieuwe financieringsconstructies.

Visitatiecommissie Wijkenaanpak

In samenspraak met lokale partijen en departementen is in 2009 besloten tot het uitvoeren van een visitatieronde langs de partners van de wijkenaanpak. Via visitaties is bezien in hoeverre de ambities voor 2017 binnen bereik liggen en in hoeverre opgedane ervaring met wijkverbetering ook breder kan worden ingezet. Op 1 maart 2010 is de Visitatiecommissie Wijkenaanpak ingesteld en op 30 juni 2011 heeft de commissie haar bevindingen gepresenteerd. De Tweede Kamer heeft deze 5 oktober 2011 (Kamerstukken II, 2010–2011, 30 995, nr. 87) ontvangen. De rapporten per stad, de bevindingen uit de departementale ronde en het eindrapport zelf bieden handvatten; voor lokale partners om focus aan te brengen en te verankeren, en voor het Rijk wat betreft de eigen inzet en rol. De bevindingen worden benut om ervaringen te verspreiden, nieuwe maatwerkafspraken te maken met gemeenten en om een burgerschapsagenda inhoud te geven. De eindrapportage van de Visitatiecommissie dient tevens als beleidsdoorlichting van de gebiedsgerichte aanpak door het Rijk.

Ondersteunen van wijken en buurten

De afspraken met de 40 aandachtswijken en de 40+ wijken zijn onverminderd van kracht. Focus heeft het afgelopen half jaar gelegen op het maken van maatwerkafspraken en op het breed inzetten van kennis en ervaringen zoals opgedaan in het gebiedsgericht werken tot nu toe. Dat is gebeurd via kenniskringen. experimenten, regionale bijeenkomsten van de Buurtalliantie, via Communities of Practice en via het leggen van verbindingen tussen verschillende initiatieven. De landelijke alliantie - het netwerk van organisaties en bedrijven dat de aanpak in wijken ondersteunt - is gericht bezig om expertise, middelen en initiatieven daar in te zetten waar het de lokale ambities kan versterken.

Monitors en onderzoeken om de voortgang te volgen

De Tweede Kamer is op 31 oktober 2011 geïnformeerd over voortgangsrapportages, onderzoeken en monitors die in het kader van de leefbaarheid in 2011 zijn uitgevoerd. Het betreft: de Voortgangsrapportage Wijken in Uitvoering 2011, actualisatie van de Outcomemonitor Wijkenaanpak van het CBS, de eerste herhalingsmeter van waterbedeffecten van het wijkenbeleid 2008–2010, het advies van de Wetenschappelijke Commissie Wijkenaanpak, de Bewonerspeilingen aandachtswijken 2011 en de publicatie Leefbaarheid in Balans.

Plan van aanpak Bevolkingsdaling

De MKBA herstructureringsopgave Eemsdelta, die in opdracht van het ministerie van BZK is uitgevoerd, is in 2011 afgerond. Op basis van deze MKBA zijn de lokale partijen bezig met de programmering van de herstructurering. Het ministerie heeft verder een juridische expertpool opgericht, die medeoverheden in krimp- en anticipeergebieden adviseert over het verminderen van de kosten als gevolg van planschadeclaims. Wat betreft de aanpak van knellende wet- en regelgeving, heeft het ministerie van BZK de opzet van een meldpunt knellende regelgeving door de drie topkrimpprovincies (Groningen, Zeeland, Limburg) ondersteund. Daarnaast heeft het ministerie van VWS in samenwerking met de Nederlandse Mededingingsautoriteit, de ministeries van EL&I en BZK een toelichting gegeven over de mogelijkheden en voorwaarden voor samenwerking tussen zorgaanbieders binnen de wettelijke kaders van de Mededingingswet. Op het gebied van bekostiging heeft het ministerie van BZK bij de herijking van het provinciefonds een maatstaf voor krimp en groei opgenomen. Verder zijn samen met de drie topkrimpprovincies en een aantal kennisinstellingen voorbereidingen getroffen voor een strategische kennisagenda. Daartoe wordt in 2012 een landelijke kennisfaciliteit opgericht.

Kwaliteitssprong Zuid

Op 19 september heeft ondertekening plaatsgevonden van het programma Kwaliteitssprong Zuid. De Tweede Kamer is daar 26 september over geïnformeerd (Kamerstukken II, 2011–2012, 32 847, nr. 4). Met het programma geeft het kabinet invulling aan een onderdeel van de Woonvisie die op 1 juli 2011 aan de Tweede Kamer is toegezonden (Kamerstukken II, 2011–2012, 32 847, nr. 1). De basis voor het programma is gelegd door de commissie Deetman / Mans die februari 2011 advies uitbracht inzake Rotterdam Zuid. De analyse was dat de sociaaleconomische problematiek in dit deel van Rotterdam dermate groot en complex is dat alleen met meerdere partijen en op verschillende niveaus tot een effectieve aanpak gekomen kan worden. Het advies was daarom om met alle betrokken partijen tot een meerjarige, duurzame visie te komen. Dit is tot stand gekomen via genoemd programma. Op drie pijlers zijn ambities, verantwoordelijkheden en doorbraken vastgesteld; talentontwikkeling, economische versterking en fysieke kwaliteitsverbetering.

Bewonersparticipatie

In 2011 is de laatste tranche van € 25 mln. aan bewonersbudget beschikbaar gesteld aan gemeenten opdat bewoners zelf initiatieven kunnen ontplooien om hun buurt te verbeteren. Uit de Bewonerspeiling 2011 blijkt dat bewoners deze impuls positief waarderen. De Tweede Kamer is daar 31 oktober 2011 over geïnformeerd. Tijdens de conferentie «Ruimte voor burgers» van 27 juni 2011 die samen met het Landelijke Samenwerkingsverband aandachtswijken is georganiseerd is breder ingegaan op de toekomst van bewonersparticipatie in buurten en wijken in relatie tot leefbaarheid. Ook is de link gelegd met een agenda Burgerschap op basis waarvan wordt gezocht naar een nieuwe balans tussen burgers en overheid in de verantwoordelijkheid voor de samenleving; meer ruimte voor burgers enerzijds, een compacte dienstverlenende overheid anderzijds.

Wijkverpleegkundigen

Dit kabinet geeft een stevige impuls aan de zorg en ondersteuning in de buurt. Ten behoeve van de inzet van wijkverpleegkundigen in de aandachtswijken heeft BZK middelen beschikbaar gesteld aan het ministerie van VWS voor het uitvoeringsprogramma «Wijkverpleegkundigen in aandachtswijken» (motie Hamer, Kamerstukken II, 2008–2009, 31 700, nr. 15). Op 19 december 2011 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de tussenstand met betrekking tot de extra inzet van wijkverpleegkundigen in buurten en wijken. Inmiddels zijn tussen de 300 en 350 wijkverpleegkundigen in het kader van het programma ingezet in 50 steden (waaronder de 40 aandachtswijken). Naar schatting zijn er tot nu toe 9 000 cliëntcontacten geweest, hoofdzakelijk met ouderen. Op basis van de tussenevaluatie van het programma zal worden nagegaan hoe de borging en opschaling van wijkverpleegkundigen verder vorm kan krijgen. De Tweede Kamer is daarover geïnformeerd in de brief «Zorg en ondersteuning in de buurt» van de Minister van VWS (Kamerstukken II, 2011–2012), 32 620, nr. 27).

Groene wijkenaanpak

Voor de periode 2010–2013 zijn vanuit WWI middelen beschikbaar gesteld aan het (voorheen) ministerie van LNV om de Groene Wijkaanpak uit te breiden naar Alkmaar, Den Haag, Deventer, Eindhoven en Groningen. Voor de uitvoering wordt aangesloten bij het lopende programma bij EL&I.

44 Operationele doelstelling 3

Voldoende woningproductie

Een aantal regio’s heeft specifieke opgaven door de gevolgen van krimp van de bevolking en het aantal huishoudens. Deze verschillende typen opgaven zijn onder andere vastgelegd in de verstedelijkingsafspraken 2010–2020.

Stimuleringsmaatregelen

Op basis van de Tijdelijke stimuleringsregeling woningbouwprojecten is in 2009 en 2010 aan gemeenten voor € 351 mln. aan subsidies verleend om door de economische crisis stilgevallen of niet gestarte woningbouwprojecten en de werkgelegenheid te ondersteunen. Door de inzet van het grootste deel van dit budget in 2010 zijn de effecten in de praktijk (het bouwen en opleveren van woningen) vooral in 2011 merkbaar. In 2011 heeft de controle op de laatste tranche van de regeling en de financiële afwikkeling van de gehele regeling plaatsgevonden. Daarnaast is in 2011 gestart met de evaluatie van de door BZK ingezette instrumenten en middelen ter bestrijding van de terugval in de bouw. Het eindrapport hiervan is op 24 januari 2012 aan de Tweede Kamer aangeboden.

Bestuurlijke overleggen

WWI-accountmanagers hebben in 2011 de uitvoering in de steden en de regio’s gemonitord. Op basis daarvan spreken zij lokale en regionale partijen aan.

Particulier opdrachtgeverschap

Grondbeleid

De crisis confronteert vooral gemeenten die actief op de grondmarkt hebben geopereerd met oplopende tekorten bij de grondbedrijven. Met een onderzoek door Deloitte is dit nader in beeld gebracht. Gemeenten zijn primair verantwoordelijk voor hun grondbeleid; het rijk stimuleert dat gemeenten vanaf heden veel bewuster de afweging maken tussen de inzet van een actief grondbeleid (met risico) en een faciliterend grondbeleid. Samen met het ministerie van I&M alsmede met de VNG en het IPO worden momenteel verbeteringen in het instrumentarium met betrekking tot grondbeleid verkend.

Transformatie kantorenmarkt

In 2011 zijn er pilots uitgevoerd om te bezien in hoeverre transformatie van leegstaande kantoren toto woonruimte mogelijk is. De Tweede Kamer is op 11 oktober 2011 geïnformeerd over de resultaten van deze pilots. Door de minister is toegezegd dat de transformatieaanpak zal worden geïntensiveerd in 2012 door de instelling van een expertteam voor Kantorentransformatie.

Bouwagenda

Om het verdienvermogen van de Nederlandse economie te versterken heeft het kabinet besloten dat er een «toekomstagenda bouw» zal worden opgesteld. Deze innovatieve agenda zal worden vormgegeven door een zgn. Bouwteam bestaande uit een beperkt aantal personen met gezag in de kring van de bedrijfstak, kennisinstellingen en overheden. Dit Bouwteam is recent samengesteld met opdracht om in het voorjaar 2012 een «Bouwagenda» uit te brengen opdat de bouwsector sterker uit de crisis komt.

Woonvisie

In de in 2011 aan de Tweede Kamer aangeboden Woonvisie is onder andere opgenomen hoe invulling zal worden gegeven aan de in het Regeerakkoord genoemde punten zoals meer ruimte voor specifiek beleid, meer ruimte voor kleinschalige woningbouw (ook in het Groene Hart) en particulier opdrachtgeverschap alsmede meer ruimte voor meegroeiwoningen, mantelzorgwoningen en meergeneratiewoningen. Daarbij zijn ook de woondoelstellingen uit de Woonvisie met een ruimtelijke component geïncorporeerd in de actualisering van de Nota Ruimte (de structuurvisie Ruimte).

44.2 Prestatie-indicatoren voor voldoende woningproductie

Basiswaarde Woningproductie	Realisatie 2010	Streefwaarde 2011	Realisatie 2011
Inzicht over de inzet van de middelen van de tijdelijke stimuleringsregeling woningbouw derde tranche (Kamerstukken II, 2009–2010, 27 562, nr. 46).	1 brief aan TK	1 brief aan TK	Zie de brief van 24 januari 2012 (TK, 2011–2012, 31 757, nr 41)
Twee keer per jaar bestuurlijk overleg met de 8 MIRT-regio’s (waar de stedelijke regio’s onderdeel van uitmaken) over de Verstedelijkingsopgave en -afspraken tot 2020. Onderdeel hiervan vormt de woningbouwopgave en de voortgang daarvan.	16 overleggen	16 overleggen	1

44.3 Kengetallen voldoende woningproductie (bruto productie)

Woningproductie	Prognose						Realisatie
(aantallen woningen)	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2011
Woningproductie in de stedelijke regio’s	58 350	64 836	63 083	68 619	48 000–51 000	46 000–56 000	46 992
Totale woningproductie Nederland	79 700	87 537	86 096	89 880	66 000–70 000	63 000–76 000	65 339
Waarvan productie anderszins	7 300	7 344	7 214	6 948	7 000–8 000	7 000	7 636

44.4 Kengetallen onttrekkingen aan de voorraad

Onttrekkingen	Prognose						Realisatie
(aantallen woningen)	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2011
Woningonttrekkingen in de stedelijke regio’s	17 228	19 349	18 098	16 720	16 400	16 400	11 523
Totale onttrekkingen in overig Nederland	4 428	4 491	4 275	2 284	2 600	2 600	2 944
Totale onttrekkingen Nederland	21 656	23 840	22 373	19 004	19 000	19 000	14 467

44.5 Tabel Kengetallen Particulier Opdrachtgeverschap

	Basiswaarde						Prognose Realisatie
Particuliere Opdrachtgevers (eigenbouw)	2000	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2011
Absoluut aantal in de stedelijke regio’s	5 060	3 901	4 191	4 331	4 631	3 459	Meer	3 492
Als % van nieuwbouwproductie in stedelijke regio’s	10,0%	7,5%	7,2%	7,6%	7,4%	8,5%	Meer	8,5%

44.1 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

44.6 Beleidsdoorlichtingen

	Onderwerp	AD/OD	A. Start B. Afgerond	Vindplaats
Effecten (ex post)	Stimuleringsmaatregelen rond de woningbouw	OD 44.3	A. 2011 B. 2012	1
Beleidsdoorlichting	Wijkenaanpak	OD 44.2	2
Beleidsdoorlichting	Woningbouwafspraken	OD 44.3	3

Artikel 45: Stimuleren van een duurzame kwaliteit van woningen, gebouwen en bouwwerken

45 Algemene doelstelling

Om de veiligheid, gezondheid, energiezuinigheid en bruikbaarheid van woningen, overige gebouwen en bouwwerken duurzaam te borgen en de integrale milieubelasting van woningen en overige gebouwen te verminderen, wordt op nationaal niveau een minimumkwaliteitsniveau vastgesteld. Daarmee wordt bereikt dat voor alle partijen in de bouw dezelfde regels van toepassing zijn. Het Rijk rekent het daarnaast tot zijn verantwoordelijkheid om een hoger (dan minimaal vereist) kwaliteitsniveau te stimuleren.

Het Rijk heeft ook een rol om te komen tot een reductie van de CO₂-uitstoot. Dit wordt bereikt door verbetering van de energetische kwaliteit van woningen en overige gebouwen. De sector gebouwde omgeving (huishoudens en utiliteitsbouw) moet een belangrijke bijdrage leveren aan de vereiste CO₂-reductie zoals vastgelegd in de nationale doelstellingen van het «Werkprogramma Schoon en Zuinig: Nieuwe Energie voor het Klimaat». Deze rol komt tot uitdrukking in het stimuleren en faciliteren van burgers, marktpartijen en andere overheden, het aanspreken van deze partijen op hun verantwoordelijkheid en, indien nodig en mogelijk, het vaststellen van wettelijke kaders.

Het opstellen van de bouwregelgeving en het aanreiken van instrumenten ten behoeve van de naleving van de wettelijke voorschriften en het stimuleren van een hogere kwaliteit van woningen, overige gebouwen en bouwwerken.

45.1 Stimuleren van een duurzame kwaliteit van woningen, gebouwen en bouwwerken

Budgettaire gevolgen van beleid (in € 1 000)					Realisatie	Vastgestelde ISB begroting	Verschil
	2007	2008	2009	2010	2011	2011	2011
Verplichtingen				71 095	66 040	57 988	8 052
Uitgaven	135 899	28 485	22 501	67 947	72 516	84 850	– 12 334
45.1 Realisatie CO2 reductiedoelstelling in de gebouwde omgeving					69 955	83 332	– 13 377
45.2 Borgen en bevorderen bouw- en gebruikstechnische kwaliteit					2 561	1 298	1 263
45.3 Overige programmabudgetten					0	220	– 220
Ontvangsten					5	91	– 86

Financiële toelichting

Op het artikel Stimuleren van een duurzame kwaliteit van woningen, gebouwen en bouwwerken is minder uitgegeven dan begroot. Onderstaand volgt een toelichting op artikelonderdeel om dit inzichtelijk te maken.

Uitgaven

45.1 Er is minder uitgegeven dan begroot. De voor 2011 beschikbare budgetten voor het Energiebesparingskrediet zijn niet volledig tot betaling gekomen vanwege het geringe gebruik van de regeling en daardoor een beperkt beroep op deze garantie. Het betreffende budget is verlaagd bij Najaarsnota.

45.2 Er is meer uitgegeven dan begroot, waarvoor budget bij Najaarsnota is toegevoegd. De hogere uitgaven zijn een gevolg van een technische correctie waarmee een juiste belasting van het artikelonderdeel plaatsvindt.

• – Bereidheid naleving nationale bouwregelgeving;

• – Bereidheid van burgers en bedrijven om te investeren in energiebesparingsmaatregelen;

• – Medewerking en inzet van marktpartijen en andere overheden bij de uitvoering van het klimaatbeleid gebouwde omgeving.

In het regeerakkoord is aangegeven dat de rijksoverheid weliswaar terugtreedt, maar nadrukkelijk maatschappelijke initiatieven blijft ondersteunen, duidelijke normen en eisen stelt en waar mogelijk het goede voorbeeld geeft. Het kabinet bouwt de inzet van subsidies tijdens deze kabinetsperiode af. Tegelijkertijd wordt er een beroep op marktpartijen en andere overheden gedaan om met de successen die met eerdere regelingen zijn behaald, verder te gaan.

Het belangrijkste instrument om energiebesparing in de gebouwde omgeving te bereiken is het Plan van Aanpak Energiebesparing Gebouwde Omgeving. Het Plan van Aanpak bouwt voort op het werkprogramma Schoon en Zuinig. Daarbij heeft wél een omslag van beleid plaatsgehad en is het ambitieniveau gelijkgeschakeld met de Europese energie- en klimaatdoelen, zonder een nationale kop erop. Het Plan van Aanpak is op 25 februari 2011 naar de Tweede Kamer gestuurd en in maart 2011 in de Kamer behandeld. Het bestaat uit maatregelen als gedragsbeïnvloeding, het verbeteren van de energetische kwaliteit van gebouwen, innovatie en kennisoverdracht. De inzet van het kabinet is mede gericht op het aanspreken van de samenleving (burgers, marktpartijen en andere overheden) op de eigenverantwoordelijkheid. Dit kwam in 2011 concreet tot uitdrukking bij de start van Blok-voor-Blok en de Green Deals, waarbij er wordt ingezet op een grootschalige aanpak voor energiebesparing in de bestaande voorraad.

45 Operationele doelstelling 1

Borgen en bevorderen van de bouw- en gebruikstechnische kwaliteit

Vernieuwing bouwregelgeving

Op basis van de Woningwet worden in de bouwregelgeving voorschriften gegeven voor het minimum prestatieniveau waaraan bouwwerken in bouw- en gebruikstechnisch opzicht moeten voldoen. Het kabinet wil regels en procedures in de woningbouw beperken en vereenvoudigen. Het huidige Bouwbesluit 2003 is grondig herzien en geïntegreerd met het Gebruiksbesluit waardoor tot minder en eenvoudigere regels is gekomen. Dit nieuwe Bouwbesluit zal op 1 april 2012 van kracht zijn. Daarnaast werkt het kabinet aan een fundamentele herziening van de bouwregelgeving en aan de uitvoering van de Adviezen van de Commissie Dekker. Op 15 december 2011 is een brief naar de Tweede Kamer gestuurd (Kamerstukken II, 2011–2012, 28 325, nr. 146), waarin de hoofdlijnen hiervan worden geschetst.

Voorlichting- en ondersteuning uitvoering «nieuwe AMvB

Omdat de Wabo veel eerder in werking is getreden dan het nieuwe Bouwbesluit is de uitleg over het Bouwbesluit 2012 los hiervan uitgevoerd. Hierbij zijn en worden diverse instrumenten ontwikkeld zoals het Praktijkboek Bouwbesluit 2012, trainingen Bouwbesluit 2012, diverse infobladen en een actuele website. De Tweede Kamer is hierover op 28 april 2011 geïnformeerd tijdens de voorhangprocedure via het algemene deel van de toelichting van het Bouwbesluit 2012.

Toezicht op de uitvoering en naleving van bouwregelgeving in de praktijk

Praktijkmeting effect nieuwe AMvB

Aangezien het Bouwbesluit 2012 later in werking treedt (1 april 2012) dan vooraf beoogd is er in 2011 nog geen aanvang gemaakt met het betreffende onafhankelijke onderzoek waarvan de resultaten worden benut om verbeteringen in het bouwbesluit toe te passen.

Benchmark NL-woningbouwkwaliteit

Vanwege sturing vanuit de politiek is de «algemene vergelijking» omgezet naar een doelgerichte vergelijking waarbij prioriteit is gegeven aan invoering van private bouwkwaliteitsborging conform het regeerakkoord (uitvoering adviezen Commissie Dekker). Er is een vergelijkend onderzoek uitgevoerd naar de vormgeving van private bouwkwaliteitsborging in een aantal landen waar met dit fenomeen wordt gewerkt (Australië, Canada etc.). Vervolgens is een model uitgewerkt voor de Nederlandse situatie waarvan de verwachting is dat daarmee het doel, kwaliteitsborging en -bevordering, het best is gediend.

Versterking risicobewustzijn brandveiligheid

In de Visie op brandveiligheid is een aantal concrete doelen gesteld op het gebied van de brandveiligheid:

• a) Voor het uitwerken van een doelkwantificering, als het gaat om slachtoffers bij brand, heeft het ministerie van Veiligheid en Justitie het voortouw. Op dit moment ligt de focus hierbij op het uniformeren en stroomlijnen van brandonderzoek om zodoende tot eenduidige cijfers te kunnen komen. Vanuit BZK wordt hierbij input geleverd vanuit de bouwregelgeving. Een eerste resultaat van deze doelstelling is een jaarlijks uniform onderzoeken naar de oorzaken van fatale woningbranden. De resultaten hiervan worden jaarlijks door VenJ aan de Kamer aangeboden.

• b) Met betrekking tot brandveiligheidsbewustzijn zijn twee meetbare doelstellingen genoemd:

  • 1. In 2011 is een «Battle of Concepts» – een wedstrijd om te komen met goede ideeën om rookmelders in huurwoningen te krijgen – georganiseerd om verhuurders te overtuigen van het belang van rookmelders. (http://www.battleofconcepts.nl/battledetails.aspx?m=1&t=2&i=4&bid=154 ) In 2012 worden de beste ideeën opgepakt door het CCV.

  • 2. Het lectoraat heeft in 2011 enige tegenslag gekend in verband met het wisselen van de lector brandveiligheid in de bouw. Inmiddels is de hoofdlijn van een onderwijsprogramma en het bijbehorende lesmateriaal opgesteld, maar nog niet vrijgegeven. In 2012 wordt het lesprogramma afgerond.

• c) In 2011 zijn – in samenwerking met het NIFV, SBR en NEN – pilotprojecten georganiseerd op het gebied van grote brandcompartimenten en hoogbouw. Hierbij zijn een aantal specifieke knelpunten bij de totstandkoming van een risicobenadering geadresseerd. Aan betrokken partijen is in 2011 opdracht gegeven deze punten uit te werken.

Materiaalgebonden milieuprestatie van gebouwen

Om de toezichthouder inzicht te geven in de materiaalgebonden milieuprestaties van een gebouw, is met de inwerkingtreding van het Bouwbesluit 2012 geregeld dat bij aanvraag om omgevingsvergunning een berekening moet worden overlegd. Dit resultaat is gepubliceerd in het besluit van 29 augustus 2011 houdende vaststelling van voorschriften met betrekking tot het bouwen, gebruiken en slopen van bouwwerken (Bouwbesluit 2012) en zal voor dit onderwerp in werking treden op 1 juli 2012.

Pilots private borging bouwkwaliteit

Naast praktijkexperimenten waarin verschillende toezichtsmodellen worden beproefd, loopt sinds de zomer van 2011 een aantal pilots met woningbouwprojecten waarbij Woningborg als plantoetser en verzekeraar optreedt. Zodra alle pilots zijn afgerond zullen deze worden geëvalueerd en zullen de resultaten hiervan worden meegenomen in de uitwerking van een wetsvoorstel ter uitvoering van de Adviezen van de Commissie Dekker. Zie ook de brief aan de Tweede Kamer d.d. 15 december 2011 (Kamerstukken II, 28 325 nr. 146)

Registratie van incidenten met constructieve veiligheid

Om een exacter beeld te krijgen van het soort en aantal calamiteiten en een toename van de constructieve veiligheid te bewerkstelligen is gestart met de registratie van incidenten en met diverse acties om de constructieve veiligheid te verbeteren. Hiervoor is in 2011 de website www.abcmeldpunt.nl in het leven geroepen.

Gezondheid

De verbetering van het binnenmilieu van scholen en van kinderdagverblijven is in 2011 onder verantwoordelijkheid van de respectievelijke ministeries van OC&W en SZW opgepakt in samenwerking met de branchepartijen. Voor zover het de bouwregelgeving betreft heeft afstemming plaatsgevonden door BZK met de betrokken departementen en branches.

45 Operationele doelstelling 2

Realisatie CO₂-reductiedoelstelling in de gebouwde omgeving

Het Plan van Aanpak Energiebesparing Gebouwde Omgeving richt zich op het realiseren van energiebesparing in de gebouwde omgeving via twee sporen: het gedrag van de gebruiker en de energetische kwaliteit van het gebouw. De doelen van het Plan van Aanpak Energiebesparing Gebouwde Omgeving zijn:

• 1. Energiebesparing inzetten als middel om burgers en bedrijven meer greep te laten krijgen op de stijging van de woonlasten en energiekosten.

• 2. Het stimuleren van de bouw- en installatiesector.

• 3. Het leveren van een bijdrage aan de Europese doelstelling voor CO₂-reductie:20% in 20205.

Het rijksbeleid is verbreed van vooral milieu- en klimaatdoelen naar óók economische aspecten, in het bijzonder meer greep krijgen op woonlasten van burgers en energiekosten van bedrijven. Andere belangrijke pijlers voor het kabinet zijn het handhaven van de diverse verplichtingen in zowel de woningbouw als de utiliteitsbouw, het herijken van de bestaande convenanten voor de bestaande bouw, de nieuwbouw en de huursector, en het afsluiten van Green Deals op het terrein van energiebesparing in de gebouwde omgeving. In 2011 is een breed scala aan maatregelen, instrumenten en werkzaamheden opgepakt. De belangrijkste activiteiten waren:

Investeren in grootschalige energiebesparing

• – De «Tijdelijke regeling blok voor blok» is op 16 juni 2011 in werking getreden. Eind 2011 zijn dertien pilotprojecten van start gegaan: acht projecten in het kader van de tijdelijke regeling en vijf Green Dealprojecten. Bij deze aanpak gaat het erom dat marktpartijen, met betrokkenheid van corporaties, gemeenten en provincies, een gezamenlijk plan uitvoeren om minimaal 2 000 woningen (bij de Blok-voor-Blokprojecten) en 1 500 woningen (bij de Green Dealprojecten) in één gemeente fors energiezuiniger te maken. Het doel is om kennis uit de projecten te halen, zowel procesmatig als inhoudelijk van aard, ten einde te bezien of een landelijke opschaling door marktpartijen kan plaatsvinden;

• – In 2011 heeft de Minister van BZK negentien Green Deals gesloten; bij zeven ervan was sprake van een financiële bijdrage. Naast de vijf Green Deals die meelopen in het Blok-voor-Bloktraject, zijn dit de Green Deal Overijssel (energiebesparing in minimaal 10 000 bestaande woningen) en de Green Deal Rotterdam (energieprestatiecontracten voor het maatschappelijk vastgoed van de gemeente, zoals scholen, sportaccommodaties en theaters). Bij de andere Green Deals bestaat de betrokkenheid van het ministerie onder meer uit de inzet van specifieke expertise en/of themagerichte ondersteuning, bijvoorbeeld op het gebied van warmte in de gebouwde omgeving.

Bijdrage aan de nationale energiebesparingsaanpak Meer Met Minder

• – In 2011 zijn in de bestaande bouw in 162 000 woningen ten minste twee substantiële gebouwgebonden energiebesparende maatregelen genomen, hetgeen neerkomt op 20 tot 30% energiebesparing per woning oftewel circa twee labelstappen. Dit aantal is een afname ten opzichte van voorgaande jaren. De afname is vooral toe te rekenen aan de categorie eigenaar-bewoners en wordt vermoedelijk veroorzaakt door de economische crisis;

• – Voor nieuwbouw geldt dat er sprake is van een stijgende trend in het aantal vergunningen met een Energieprestatiecoëfficiënt (EPC) die significant lager is dan de eis. In 2011 was bijna 4% van de afgegeven woningbouwvergunningen minimaal 50% lager dan de referentie-eis van 2007. Door de aanscherping van de EPC per 1 januari 2011 wordt door de hele sector een besparing van 25% behaald ten opzichte van de referentie-eis van 2007 op nieuwbouwvergunningen ingediend na  januari 2011. Bij de utiliteitsbouw wordt met name in de onderwijssector en de bijeenkomstsector al op grote schaal lager dan de referentie-eis van 2011 gebouwd.

Beëindiging tijdelijke subsidieregelingen

• – De meeste subsidieregelingen zijn in 2011 beëindigd (onder meer de regelingen voor het maatwerkadvies en isolatieglas voor eigenaar-bewoners en vereniging van eigenaren en de «Tijdelijke verruiming van de Energie-investeringsaftrek voor huurwoningen» voor verhuurders) dan wel na 2011 niet meer vigerend (onder meer de «Tijdelijke stimuleringsregeling energiebesparende voorzieningen aan woningen»; deze regeling is in 2011 volledig in reserveringen belegd die in 2012 tot uitbetaling komen, nadat burgers energiebesparende voorzieningen in de woning hebben laten aanbrengen). Het hoofddoel van deze regelingen was om eigenaren, beheerders en bewoners van woningen te stimuleren om in energiebesparing te investeren, waardoor de energieprestatie van de woning verbeterde en daarmee een besparing op het energiegebruik zou worden behaald. Veel regelingen waren ook onderdeel van het crisispakket waartoe het vorige kabinet had besloten. De regelingen waren mede bedoeld om de werkgelegenheid binnen de bouwsector te stimuleren;

• – In 2011 is de subsidieregeling voor isolatieglas in particuliere woningen afgewikkeld en geëvalueerd. Naast een jaarlijkse besparing op het gasgebruik en extra werk voor glaszetters, zijn andere positieve effecten lagere woonlasten voor de bewoners, méér wooncomfort en een positief effect op de waarde van de woning. Meer dan 100 000 huishoudens hebben een waardebon voor subsidie aangevraagd;

• – Na de eerste tranche van de «Tijdelijke stimuleringsregeling energiebesparende voorzieningen aan woningen» ter grootte van € 5 miljoen die in juni 2010 is gepubliceerd, is op 31 mei 2011 de tweede, tevens laatste, tranche ter grootte van € 10 miljoen gepubliceerd. Er was veel belangstelling voor deze premie, zodat de regeling uiteindelijk vóór het eind van het jaar moest worden gesloten vanwege het bereiken van het maximumbedrag aan reserveringen. De premie heeft in 2011 veel eigenaar-bewoners aangezet tot energiebesparende maatregelen in hun woning.

Afspraken met de sector

• – In mei 2011 is het traject gestart om de drie bestaande convenanten over energiebesparing in de gebouwde omgeving – voor de bestaande bouw, de nieuwbouw en de huursector – te actualiseren en herijken. Partijen benadrukken dat energiebesparing onvermijdelijk is en dat er in de komende jaren door alle partijen met veel ambitie aan de uitvoering zal worden gewerkt;

• – Op 29 juni 2011 zijn afspraken gemaakt over energiebesparing in de financiële sector tussen de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB), het Verbond van Verzekeraars en het ministerie van BZK. Banken en verzekeraars spannen zich volgens de meerjarenafspraken energie-efficiency (MJA3) in om in 2020 30% efficiënter om te gaan met energie dan in 2005. De Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) en het ministerie van BZK hebben op 1 december 2011 soortgelijke afspraken gemaakt over energiebesparing in de universitair medische centra.

Implementatie Europese richtlijnen

• – De invoering van de herziene Europese richtlijn Energieprestatie van gebouwen (EPBD) is in volle gang. In 2011 is de implementatie met onder meer verdergaande eisen aan het energielabel, de handhaving en de sanctionering voortgezet. Het doel van de richtlijn is om meer energiebesparing in de gebouwde omgeving te realiseren door professionele partijen en burgers meer bewust te maken van de mogelijkheden voor energiebesparing (en daarmee kostenbesparing) in gebouwen. Op 16 december 2011 is het voorstel voor de Wet kenbaarheid energieprestatie gebouwen naar de Tweede Kamer gestuurd;

• – In 2011 is ook gestart met de implementatie van de Europese richtlijn hernieuwbare energie (RES). Dit wordt door zowel het ministerie van EL&I als het ministerie van BZK opgepakt. Voor het ministerie van BZK staat centraal het door de markt laten ontwikkelen en implementeren van een certificatieschema voor installateurs Duurzame Energie.

Communicatie landelijke bewoners- en consumentenorganisaties

• – In 2011 is de samenwerking tussen overheid, bewoners- en consumentenorganisaties en marktpartijen van zowel aanbod als vraagzijde verder uitgebouwd. Om het marktmechanisme op gang te krijgen moet aanbod worden ontwikkeld en vraag gestimuleerd; ook is maatschappelijk draagvlak noodzakelijk. Hiertoe zijn subsidies verstrekt aan onder meer Milieu Centraal (nadruk op het proces dat de burger doorloopt om te komen tot energiebesparing), de uitvoeringsorganisatie Meer Met Minder (nadruk op woning- en gebouweigenaren en huurders om in energiebesparende maatregelen te investeren), Vereniging Eigen Huis (nadruk op eigenwoningbezitters) en de Woonbond (nadruk op huurders en huurdersorganisaties). De meerwaarde van de samenwerking is – vanuit kennis van de achterban – het eenduidig en effectief informeren van burgers en bedrijven, zodat zij op basis van kennis en informatie in staat zijn om energiebesparende keuzes te maken.

Lenteakkoord/excellente gebieden

• – In 2010 zijn dertien excellente gebieden aangewezen. In het verlengde hiervan zijn de drie noordelijke provincies in 2011 in de gelegenheid gesteld om zogenoemde «koplopersgebieden» aan te wijzen (uiteindelijk acht gebieden). Deze excellente/koplopersgebieden behelzen nieuwbouwprojecten die met energiezuinige innovaties bouwen, met een verscherpte Energieprestatiecoëfficiënt (EPC) waarmee wordt vooruitgelopen op de geplande aanscherping in 2015. De resultaten van de vernieuwingen worden in een kennis- en leertraject verspreid.

Meetbare gegevens

• – Per 1 januari 2011 is de EPC voor woningen, die eisen stelt aan de energiezuinigheid van nieuwbouw, verder aangescherpt tot 0,6. Daarnaast is in april 2011 de nieuwe norm voor de Energieprestatie gebouwen (EPG) gepubliceerd, met nog een tweetal correctiebladen in mei en december 2011. Naar verwachting wordt deze norm per 1 juli 2012 in de bouwregelgeving aangewezen. Met softwareontwikkelaars zijn afspraken gemaakt dat zij tijdig met nieuwe software voor nieuwbouw, aansluitend op de nieuwe EPG-EPC, op de markt komen;

• – In 2011 is de voornorm van de bepalingsmethode voor de Energieprestatie maatregelen op gebiedsniveau (EMG) ten aanzien van de gebouwde omgeving gepubliceerd. Deze voornorm wordt momenteel in de praktijk getoetst en is hiertoe in de EPG als bepalingsmethode aangewezen om gebiedsmaatregelen mee te kunnen nemen bij de EPC-bepaling. Het toetsingskader EMG voor gemeenten is opgeleverd en opgenomen in het EPCheck handboek. Hiermee kunnen gemeenten EMG-maatregelen in de bouwaanvraag beter toetsen;

• – Eind 2011 is de pilot energielabel bij oplevering gestart. Hierbij wordt samen gewerkt met gemeenten en de convenantpartijen van het Lenteakkoord. Het doel is ervaring op te doen met het conceptopnameprotocol nieuwbouw en na te gaan op welke wijze de naleving kan worden verbeterd;

• – Energiesprong, het programma dat de Stichting Experimenten Volkshuisvesting (SEV) in opdracht van het ministerie van BZK uitvoert, heeft een looptijd van 2010 tot en met 2014. In 2011 zijn diverse innovatieregelingen opgestart en verder tot uitvoer gebracht, onder meer «Kleinschalige Binnenstedelijke Gebieden» met initiatieven om een bestaand bebouwd gebied grootschalig en samenhangend te verduurzamen; «Lokaal Alle Lichten op Groen» met initiatieven rond de energieneutrale renovatie van minmaal twintig particuliere woningen; en de «Trajectaanpak Woningbouw» met initiatieven om ten minste dertig nieuwe of bestaande woningen zo aan te pakken dat ze een totale energiereductie van minimaal 60% opleveren, om daarna met dertig andere woningen aan de slag te gaan die dat doen voor 80%. Alle projecten worden gevolgd in het kader van het kennis- en leertraject, en de bevindingen worden gedocumenteerd en verspreid via database, brochures en nieuwe media. Kennisoverdracht staat immers centraal;

• – Gebieden Energieneutraal (GEN) is ingesteld om kennis te ontwikkelen voor energieneutrale gebiedsontwikkeling. Het programma moet drie complete businesscases opleveren: één voor een nieuwbouwproject, één voor een stedelijk herstructureringsproject en één voor een renovatieproject. Op 30 september 2011 is de samenwerkingsovereenkomst getekend voor een businesscase voor energieneutrale nieuwbouw op voormalig Marinevliegkamp Valkenburg.

45.2 Overzicht in te zetten instrumentarium in 2011 voor de sector gebouwde omgeving, onderdeel utiliteitsbouw (te behalen besparing in de periode 2008–2020 24 PJ)

doelgroep	aantal gebouwen	doelstelling additionele besparing in PJ in 2020	stimuleringsinstrumentarium	bedrag op begroting departement	direct betrokken branche-/koepelorganisaties e.d.
Non-profit	Onderwijs 14 500	10 PJ	Meerjarenafspraak (MJA) Universiteiten en hogescholen	BZK	VSNU, HBO-raad, VO-raad, PO-raad, Meer Met Minder
			«Werkprogramma Energie en Gebouwde Omgeving 2011», kennisoverdracht en instrumentontwikkeling (uitvoering Agentschap NL)	BZK
			Regeling Groenprojecten (groen beleggen en financieren)	BZK en Financiën
	Zorg 5 800		MJA Universitair medische centra	BZK	Actiz, Energiecentrum MKB
			«Werkprogramma Energie en Gebouwde Omgeving 2011», kennisoverdracht en instrumentontwikkeling (uitvoering Agentschap NL)	BZK
			Regeling Groenprojecten (groen beleggen en financieren)	BZK en Financiën
Profit	Kantoren 79 000	14 PJ	MJA Dienstensector (banken en verzekeraars)	BZK	Bouwend Nederland, Energiecentrum MKB, IVBN, NEPROM, NRW
			«Werkprogramma Energie en Gebouwde Omgeving 2011», kennisoverdracht en instrumentontwikkeling (uitvoering Agentschap NL)	BZK
			Energie-investeringsaftrek (EIA) Utiliteitsbouw	ELI
	Winkels 141 000		Energie-investeringsaftrek (EIA) Utiliteitsbouw	ELI
			MJA Supermarkten	ELI
	Bedrijfshallen 160 000		Energie-investeringsaftrek (EIA) Utiliteitsbouw	ELI
	Overig		Energie-investeringsaftrek (EIA) Utiliteitsbouw	ELI

45.1 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

45.3 beleidsdoorlichting	Onderwerp	AD/OD	A. Start B Afgerond	Vindplaats
Beleidsdoorlichting	Realisatie CO2-reductiedoelstelling in de gebouwde omgeving	OD 45.2	A. 2012
			B. 2012
Beleidsdoorlichting	Borgen en bevorderen van de bouw- en gebruiktechnische kwaliteit (Bouwregelgeving)	OD 45.1	A. 2014
			B. 2014

In het kader van een integrale herziening van de planning van beleidsdoorlichtingen van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is besloten om in 2012 een integrale beleidsdoorlichting uit te voeren naar beide operationele doelen gezamenlijk.

Artikel 46 Garanderen van keuzemogelijkheden en betaalbaarheid woningmarkt

46 Algemene doelstelling

De Minister van BZK wil zorgen voor voldoende goede en betaalbare huisvesting voor iedereen. Met name voor groepen die vanwege hun inkomenssituatie of andere persoonlijke omstandigheden moeite hebben op eigen kracht in passende huisvesting te voorzien. Maatregelen zijn gericht op het waarborgen van de betaalbaarheid van het wonen voor lagere en middeninkomens en het bevorderen van keuzevrijheid bij het vormgeven van de woonsituatie. Instrumenten hiervoor zijn: de regulering van de woonruimteverdeling en huurontwikkeling, de huurtoeslag en de ondersteuning van het eigenwoningbezit onder starters.

Om de huisvesting van kwetsbare groepen zoals senioren en gehandicapten, dak- en thuislozen en buitenlandse werknemers beter te kunnen waarborgen dient het aanbod van geschikte woningen voor bijzondere aandachtsgroepen, te verruimen. Verder dienen voor een rechtvaardige werking van de woningmarkt verschillende vormen van onrechtmatige bewoning te worden bestreden.

Het wetsvoorstel Huisvestingswet 2012 is gericht op het voorkomen van onrechtvaardige en onevenwichtige effecten van schaarste voor doelgroepen aan de onderkant van de woningmarkt. Conform het regeerakkoord is daarnaast het maximale huurverhogingspercentage in 2011 vastgesteld op het inflatiepercentage te weten 1,3%. Om de doorstroming op de huurmarkt te bevorderen zal voor huurders van een gereguleerde woning en met een huishoudinkomen van meer dan 43 000 euro een maximale huurstijging van inflatie plus 5% mogelijk worden. Bij geschillen tussen huurders en verhuurders omtrent de hoogte van de huurprijzen en servicekosten kan voor een laagdrempelige beslechting de hulp van de Huurcommissie worden ingeroepen. Om de betaalbaarheid van het zelfstandig wonen voor lagere inkomensgroepen te garanderen bestaat het instrument huurtoeslag. Het effect op de huren van de groepen wordt gemeten met het kengetal netto-huurquote. Ter ondersteuning van het woningbezit is de tijdelijke verhoging van de NHG-kostengrens ook in 2011 van kracht gebleven.

In het kader van de huisvesting van kwetsbare groepen wordt in de Monitor Investeren voor de Toekomst de voortgang in de realisatie van voor ouderen en mensen met beperkingen geschikte woningen in beeld gebracht. Het Plan van aanpak maatschappelijke opvang ter voorkoming van het (weer) dakloos raken is in 2011 vastgesteld. In overleg met belanghebbende koepels en lokale partijen wordt getracht ten aanzien van arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa een betere regionale verdeling van huisvesting en het verhogen van het aanbod van tijdelijke vormen van huisvesting tot stand te brengen.

46.1 Garanderen van keuzemogelijkheden en betaalbaarheid op de woningmarkt

Budgettaire gevolgen van beleid (in € 1 000)					Realisatie	Vastgestelde ISB begroting	Verschil
	2007	2008	2009	2010	2011	2011	2011
Verplichtingen				2 802 006	2 819 569	2 612 253	207 316
Uitgaven	2 303 832	2 411 817	2 487 587	2 733 600	2 859 787	2 629 450	230 337
46.1 Regelgeving ter bevordering van een evenwichtige verdeling van de woningvoorraad					99	250	– 151
46.2 Garanderen betaalbaarheid voldoende huurwoningen					131	242	– 111
46.3 Garanderen betaalbaarheid wonen lage inkomensgroepen (vraaggericht)					2 785 859	2 608 132	177 727
46.4 Garanderen laagdrempelige huurgeschillenbeslechting					23 636	20 136	3 500
46.5 Verruiming aanbod geschikte woningen bijzondere aandachtsgroepen					62	690	– 628
46.6 Nationale hypotheekgarantie					50 000	0	50 000
Ontvangsten					530 338	377 569	152 769

Financiële toelichting

Op artikel 46 is meer uitgegeven dan geraamd. De ontvangsten zijn hoger dan geraamd. Onderstaand volgt een toelichting op artikelonderdeel om dit inzichtelijk te maken.

Verplichtingen

De verplichtingen zijn opgehoogd voor de meerontvangsten huurtoeslag, de hogere uitgaven voor de huurtoeslag en de Nationale Hypotheek Garantie.

Uitgaven

Externe factoren bij het realiseren van de algemene doelstelling waren in 2011:

• – Investeringen in nieuwbouw en woningverbetering door marktpartijen en corporaties;

• – De inkomensontwikkeling van huishoudens;

• – De bereidheid van corporaties om hun verantwoordelijkheid voor de huisvesting van bijzondere aandachtsgroepen te nemen.

46 Operationele doelstelling 1

Regelgeving ter bevordering van een evenwichtige verdeling van woonruimte en de samenstelling van de woonruimtevoorraad

In 2011 is gestart met de evaluatie van de inmiddels vijf jaar van kracht zijnde Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek. De evaluatie zal naar verwachting voor de zomer van 2012 aan de Tweede Kamer worden gezonden.

46 Operationele doelstelling 2

Garanderen van de betaalbaarheid van voldoende huurwoningen

Conform regeerakkoord is het maximale huurverhogingspercentage per 1 juli 2011 vastgesteld op het inflatiepercentage van het voorgaande jaar, zijnde 1,3%. Per 1 juli 2011 is het energielabel opgenomen in het woningwaarderingsstelsel. Verder is met ingang van 1 oktober 2011 het aantal WWS-punten van woningen in regio’s met schaarste verhoogd met 15 punten. Indien de WOZ-waarde per m² van een woning in een schaarstegebied meer dan € 2 900,– bedraagt krijgt deze 25 extra punten.

De doorstroming op de huurmarkt wordt bevorderd door voor huurders van een gereguleerde woning met een huishoudinkomen van meer dan 43 000 euro een maximale huurstijging van inflatie+5% toe te staan. Een wetsvoorstel ter zake (Kamerstukken II, 2011–2012, 33129) is ingediend bij de Tweede Kamer. Inwerkingtreding is voorzien per 1 juli 2012.

Een aanpassing van het Besluit huurprijzen woonruimte ten aanzien van de huurprijzen van monumenten heeft nog niet plaatsgevonden. Deze is voor 2012 voorzien.

46 Operationele doelstelling 3

Garanderen van de betaalbaarheid van het wonen voor lage inkomensgroepen (vraaggericht)

Om de betaalbaarheid van het zelfstandig wonen voor lage inkomensgroepen te garanderen hanteert de overheid onder meer het instrument van de huurtoeslag.

Doelbereik

Met behulp van het kengetal netto-huurquote wordt het effect van de huurtoeslag op de betaalbaarheid van het huren voor de huishoudens met lage inkomens zichtbaar gemaakt. De in onderstaande tabel opgenomen netto huurquote geeft aan welk deel van het belastbaar inkomen wordt besteed aan netto-huurlasten (huur minus huurtoeslag). Daarbij is gerekend met de gemiddeld geldende huur voor de betreffende groep.

De tabel laat naast de in de begroting 2011 verwachte ontwikkeling van de netto-huurquote de gerealiseerde ontwikkeling van de netto-huurquote over 2011 zien.

46.2 Kengetallen						Begroting	Realisatie
		2007	2008	2009	2010	2011	2011
Eenpersoonshuishouden	minima	17,7%	17,3%	17,3%	17,3%	17,3%	17,3%
Meerpersoonshuishouden	minima	14,7%	14,4%	14,4%	14,3%	14,2%	14,3%
Eenpersoonsouderhuishouden	minima	20,7%	20,3%	20,0%	20,1%	20,2%	20,1%
Meerpersoonsouderhuishouden	minima	15,1%	14,8%	14,5%	14,5%	14,6%	14,5%
Eenpersoonshuishouden	boven minimaal	20,2%	19,8%	19,4%	19,4%	19,6%	19,4%
Meerpersoonshuishouden	boven minimaal	16,3%	15,9%	15,6%	15,6%	15,6%	15,5%
Eenpersoonsouderhuishouden	boven minimaal	19,8%	19,6%	17,7%	17,8%	18,0%	17,9%
Meerpersoonsouderhuishouden	boven minimaal	16,6%	16,3%	13,7%	13,8%	14,0%	13,9%

Voor de gepresenteerde huishoudens komt de huurquote gelijk of lager uit dan in de begroting 2011. Ten opzichte van 2010 is, ondanks de verhoging van de eigen bijdrage in de huurtoeslag met € 0,86 per maand, nauwelijks sprake van een stijging.

In 2010 hebben 130 000 huishoudens de aankoop of verbouwing van hun woning gefinancierd met een Nationale Hypotheekgarantie. Consumenten kunnen normaal gesproken een hypotheekgarantie aanvragen voor leningen tot € 265 000. Om de woningmarkt een extra impuls te geven, is de NHG-kostengrens halverwege 2009 tijdelijk verhoogd naar € 350 000. In 2010 zijn in dit hoge segment 16 000 NHG’s verstrekt.

46.3 Indicatoren BEW-toekenningen, starterbijdragen, NHG-garanties en aandeel eigenwoningbezit

							Realisatie
	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011
BEW-toekenningen	60	40	3 250	10 150	15 252	6 899	1
Bijdragen starterleningen	Nvt	Nvt	639	1 638	2 294	4 947	1
NHG verstrekking	121 000	113 000	90 000	84 000	97 000	130 000	136 5002
Aandeel eigenwoningbezit	55,2%	55,8%	56,6%	57,3%	57,8%	59,3%3	59,7%3

46 Operationele doelstelling 4

Garanderen van een laagdrempelige geschillenbeslechting

Het werkterrein van de Huurcommissie wordt gevormd door het gereguleerde deel van de markt voor huurwoonruimte. Als huurders en verhuurders er onderling niet uitkomen, doet de Huurcommissie op verzoek uitspraken in geschillen tussen huurders en verhuurders omtrent de hoogte van huurprijzen en servicekosten. Duidelijke informatie over de huurprijswetgeving kan verschillen van mening tussen huurders en verhuurders in een vroeg stadium oplossen en zo procedures bij de Huurcommissie voorkomen. Via vernieuwde brochures, de internetsite en de telefonische helpdesk heeft de Huurcommissie die informatie verschaft. Daarnaast beantwoordt de Huurcommissie verzoeken van de Belastingdienst over de redelijkheid van huurprijzen in het kader van de uitvoering van de huurtoeslag door de Belastingdienst.

46.4 Prestatie-indicatoren huurgeschillenbeslechting

	Realisatie aantallen 2011	Begrote Aantallen 2011	Behandeltermijn 2011
Regulier Huurprijsgeschil en, afgerond binnen 6 mnd	5 235	7 150	92%
Huurverhoginggeschil en, afgerond binnen 6 mnd	587	2 200	93%
Servicekostengeschilen, afgerond binnen 7 mnd	3 093	4 500	83%
Haalplichtverklaringen	458	1 000	–

46 Operationele doelstelling 5

Verruiming van het aanbod van geschikte woningen voor bijzondere aandachtsgroepen, alsmede het bestrijden van onrechtmatige bewoning

Het Actieplan «Beter (t)huis in de buurt» ten faveure van ouderen en mensen met beperkingen (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200 XVIII, nr. 48, bijlage), dat in samenwerking met het ministerie van VWS werd uitgevoerd is in 2011 geëxpireerd. Uit de Monitor Investeren voor de Toekomst 2009 bleek, dat er tot 2018 gemiddeld jaarlijks 36 000 tot 40 000 woningen voor ouderen extra nodig zijn om de toenemende vergrijzing het hoofd te bieden. Tijdens een Algemeen Overleg op 24 november 2011 is de Tweede Kamer een actieplan Ouderenhuisvesting toegezegd dat medio 2012 gereed moet zijn.

In 2010 is samen met de gemeente Rotterdam een expertmeeting georganiseerd over de aanpak van malafide verhuurders. Deze bijeenkomst heeft een vervolg gekregen in een nog lopend traject, waarbij door BZK in overleg met Rotterdam en het ministerie van Veiligheid en Justitie de mogelijkheden worden bezien voor nieuwe maatregelen gericht op het overnemen van het beheer van woningen van malafide verhuurders door bonafide derde partijen.

46 Operationele doelstelling 6

Om het eigen woningbezit te bevorderen staat het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties garant voor het Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW) die de uitvoering verzorgt van de Nationale Hypotheek Garantie.

In de Voorjaarsnota 2009 is de ontvangst van € 50 mln. afkomstig van Stichting Waarborgfonds Eigen Woning aangekondigd. Dit bedrag is in 2011 ontvangen.

46.1 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

46.5 beleidsdoorlichting	Onderwerp	AD/OD	A.Start B. Afgerond	Vindplaats
Beleidsevaluatie	Evaluatie van de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek	OD 46.1	A. 2011	1
			B. 2012

Artikel 47 Integratie niet-westerse migranten

47 Algemene doelstelling

Integratie heeft zowel betrekking op de voorwaarden voor deelname als de feitelijke deelname aan het economische, sociale, culturele leven. In het integratieproces moeten achterstanden worden ingelopen en afstanden worden overbrugd. Er is substantiële vooruitgang op een aantal terreinen, maar op andere terreinen is er nog achterstand. Zo is vooruitgang geboekt voor wat betreft instroom en deelname van niet-westerse migranten in het hoger onderwijs, de arbeidsmarktdeelname, het beroepsniveau en het eigen woningbezit. Tegelijkertijd is er nog veel schooluitval, is de sociale segregatie eerder toe- dan afgenomen en is de arbeidsmarktpositie van jongeren van niet-westerse afkomst nog altijd slechter. De arbeidsmarktpositie van deze jongeren staat verder onder druk door een oplopende jeugdwerkloosheid. Jongeren van Antilliaans- en Marokkaans-Nederlandse afkomst verlaten hun school relatief vaker zonder startkwalificaties, zijn vaker werkloos en ook vaker verdacht van een misdrijf dan hun leeftijdsgenoten. Ook speelt discriminatie nog altijd een rol op terreinen als de arbeidsmarkt, leefomgeving en horeca. Daarvoor is integratiebeleid nodig.

De aangekondigde maatregelen van de minister voor WWI zijn voor een belangrijk deel gerealiseerd. Het slagingspercentage van het aantal mensen dat het inburgeringsexamen heeft gehaald is hoger dan verwacht werd voor 2011. Conform toezegging is het taalniveau van het inburgeringsexamen buitenland verhoogd van niveau A 1min naar niveau A 1. Gemeenten zijn ondersteund bij het terugdringen van de overlast, criminaliteit, schooluitval en werkloosheid van risicojongeren van Marokkaans Nederlandse en Antilliaans Nederlandse afkomst en met name ten aanzien van het punt van overlastbestrijding zijn er positieve veranderingen zichtbaar. Op het terrein van discriminatie is in 2011 uitvoering gegeven aan het actieprogramma bestrijding van discriminatie.

47.1 Integratie niet-westerse migranten

Budgettaire gevolgen van beleid (in € 1 000)					Realisatie	Vastgestelde ISB begroting	Verschil
	2007	2008	2009	2010	2011	2011	2011
Verplichtingen				399 930	323 079	345 962	– 22 883
Uitgaven	425 434	442 593	409 750	424 447	335 677	351 962	– 16 285
47.1 Bewerkstelligen dat oud- en nieuwkomers hun inburgeringsexamen halen					283 372	288 559	– 5 187
47.2 Versterken van de maatschappelijke emancipatie en het vergroten van de sociale integratie van niet-westerse migranten					52 305	63 403	– 11 098
Ontvangsten					141 356	58 937	82 419

Financiële toelichting

Op het artikel Integratie niet-westerse migranten is minder uitgegeven dan begroot. Onderstaand volgt een toelichting op artikelonderdeel om dit inzichtelijk te maken.

Verplichtingen

De gerealiseerde verplichtingen zijn lager uitgevallen dan begroot. De voornaamste oorzaak van het verschil tussen stand vastgestelde ISB begroting en realisatie wordt bij de uitgaven toegelicht.

47.2 Er is minder uitgegeven dan geraamd. Bij najaarsnota is de raming bijgesteld nadat bleek dat de verwachte stijging in het beroep op de Remigratiewet niet op gang kwam. Daarnaast is de integratievisie later dan verwacht vastgesteld waardoor later is begonnen met de uitvoering. Dit heeft geleidt tot lagere uitgaven in 2011.

Specifiek voor inburgering

Alle gemeenten hebben in 2011 uitvoering gegeven aan de Wet Inburgering. In 2011 hebben 25 037 inburgeringsplichtigen hun inburgeringsdiploma behaald.

Specifiek voor realisatie integratieprogramma

In 2011 is regelmatig met maatschappelijke partners gesproken over de wijze waarop zij kunnen bijdragen aan het stimuleren van de eigen verantwoordelijkheid van migranten voor hun integratie. Vanuit generiek beleid is het van belang dat het bereik van instellingen effectief is voor alle bevolkingsgroepen. Met gemeenten wordt gesproken over de wijze waarop zij dit kunnen bevorderen.

47.2 Kengetallen voor integratie

Percentage netto arbeidsparticipatie van de bevolking 15–64 jaar	2007	2008	2009	2010	Streefwaarde in 2011	Realisatie 2011
Niet-westerse migranten	53,6	56,9	55,2	52,8		53,5
Autochtone Nederlanders	68,7	70,0	69,9	69,4		69,6
Verschil	– 15,1	– 13,1	– 14,7	– 16,6	Afname	16,1
Percentage met startkwalificatie van de niet schoolgaande bevolking 15–64 jaar
Niet-westerse migranten 2e generatie	68,1	67,1	67,4	67,2		69,5
Autochtone Nederlanders	70,5	71,4	72,2	72,9		72,4
Verschil	– 2,4	– 4,3	– 4,8	– 5,7	Afname	– 2,9
Aantal verdachten per 10 000 van de bevolking van 12 jaar en ouder
Niet-westerse migranten	478	460	397			nnb
Autochtone Nederlanders	126	116	100			nnb
Verschil	352	344	297		Afname	nnb

47 Operationele doelstelling 1

Bewerkstelligen dat oud- en nieuwkomers hun inburgeringsexamen halen

De ambitie voor 2011 was dat 32 552 mensen zouden slagen voor hun inburgeringsexamen en dat het slagingspercentage 65% zou zijn. Op basis van de gegevens uit het Informatiesysteem Inburgering (ISI) van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) per begin februari 2012 kan geconcludeerd worden dat het aantal mensen dat voor hun inburgeringsexamen is geslaagd 25 037 bedraagt en daarmee lager was dan verwacht. Ten opzichte van 2010 is sprake van een lichte afname van het aantal deelnemers aan het inburgeringsexamen. Reden hiervoor is dat inburgeringstrajecten langer duren dan vooraf voorzien was. Daarnaast is het slagingspercentage licht gedaald naar 69%, maar wel hoger dan voor 2011 was geraamd. Het aantal inburgeraars dat in 2011 voor het staatsexamen NT2 (dit is een hoger niveau dan het inburgeringsexamen) slaagde is wel toegenomen ten opzichte van 2010. In 2011 lag dit aantal op 4 524 (in 2010: 3 754).

Wet inburgering

In 2011 is een aanvang gemaakt met de vergroting van de eigen verantwoordelijkheid van de nieuwkomers. Hiertoe is op 14 november 2011 een wetsvoorstel tot wijziging van de Wet Inburgering e.a. ingediend in de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 33 086). Het wetsvoorstel beoogt de eigen verantwoordelijkheid van vreemdelingen voor de inburgering te versterken. De inburgeringsplichtige dient zelf het initiatief te nemen om ten minste de taalvaardigheden en kennis te verwerven die nodig zijn voor deelname aan de samenleving en dient zelf de kosten hiervan te dragen. Hiermee wordt uitvoering gegeven aan het voornemen in het Regeerakkoord dat migranten en asielgerechtigden zelf zorg dragen voor hun inburgering in ons land.

Wet inburgering in het buitenland

Conform de Wet inburgering in het buitenland moeten bepaalde groepenvreemdelingen die zich in Nederland willen vestigen slagen voor het basisexamen inburgering in het buitenland om een machtiging tot voorlopig verblijf te verkrijgen. Conform het Regeerakkoord is per 1 april 2011 het taalniveau van het examen verhoogd van niveau A1min naar niveau A1 van het Europese raamwerk voor vreemde talen. Tevens is per die datum een toets Geletterdheid en Begrijpend lezen toegevoegd op niveau A1 en is het zelfstudiepakket Naar Nederland ontwikkeld.

47.3 Prestatie-indicatoren inburgering Nederland

Prestatie-indicatoren inburgering Nederland	2007	2008	2009	2010	Begroting 2011	Realisatie 2011
Aantal deelnemers dat voor het inburgeringsexamen is geslaagd	696	7 373	18 006	27 425	32 552	25 037
Slagingspercentage	85%	81%	75%	72%	65%	69%

47 Operationele doelstelling 2

Het versterken van de maatschappelijke emancipatie en het vergroten van de sociale integratie van niet-westerse migranten

Uitgangspunt van het integratiebeleid van het kabinet is dat het reguliere beleid op de terreinen van onderwijs, werk, gezondheid, welzijn en sport, justitie en openbare orde voor iedereen even effectief werkt. Waar het reguliere beleid onvoldoende niet westerse migranten bereikt en voldoende effectief is, zijn aanvullend flankerende dan wel specifieke, afzonderlijke maatregelen en acties nodig. In dit verband zijn op de terreinen aanpak risicojongeren, rechtstaat, jeugdbeleid, aanpak rassendiscriminatie, remigratie, huwelijksmigratie diverse maatregelen in 2011 genomen, waarvan een flink deel is gerealiseerd. Voor een specificatie daarvan wordt verwezen naar de toelichting op de instrumenten die hierna volgt.

Risicojongeren

Programma Diversiteit in het Jeugdbeleid

De follow up van het programma wordt via het generieke beleid, ook in het kader van de stelselherziening jeugdzorg, verzekerd.

Rechtstaat en pluriformiteit

Onder het thema rechtsstaat en pluriformiteit is inzet geleverd om verschillende beleidsthema’s uit de nota «Integratie, binding en burgerschap» nader uit te werken. Zo is aan de Kamer onlangs het voorstel van Wet verbod gelaatsbedekkende kleding aangeboden. Eerder is ook het kabinetsstandpunt etnische registratie aan de Kamer verzonden. Op korte termijn kan de Kamer de agenda burgerschap tegemoet zien, waarin aandacht zal worden besteed aan de sociale stabiliteit in ons land en het belang van dialoog met de samenleving.

Remigratiewet

Huwelijks- en gezinsmigratie

De aanpak huwelijks- en gezinsmigratie is er op gericht de succesvolle integratie van deze groep te verzekeren en deze migratie te reguleren, onder andere door een inzet op verhoging van inburgeringseisen voor komst naar Nederland, het aanscherpen van de toelatingseisen mede via aanpassing van de Europese gezinsherenigingsrichtlijn als ook de versterkte inzet op het tegengaan van huwelijksdwang. In 2011 zijn de taaleisen in het buitenland verhoogd en zijn migranten via voorlichting gewezen op hun bijzondere verantwoordelijkheid om hun inburgering voor en na komst actief op te pakken. Op Europees niveau is via het Groenboek gezinsherenigingsrichtlijn ingezet op aanpassing van de richtlijn. Preventie en bestrijding van huwelijksdwang is actief op gepakt via straf- en civielrechtelijke maatregelen. Preventieve maatregelen zijn in voorbereiding genomen en zullen in 2012 worden geïmplementeerd.

47.4 Gemeenschappelijke beleidsagenda

Gemeenschappelijke beleidsagenda	2007	2008	2009	2010	Streefwaarde 2011	Realisatie 2011
Percentage gemeenten dat deelneemt aan de gemeenschappelijke beleidsagenda voor het integratiebeleid.	0%	niet gemeten	34%	1	40%	45%

47.5 Tabel Marokkaans-Nederlandse risicojongeren in 22 gemeenten

Marokkaans-Nederlandse risicojongeren	meting 2010	meting 2011	Meting 2013
Oververtegenwoordiging in schooluitval	27%	37%	Afname
Oververtegenwoordiging in werkloosheid(werkzoekenden)	95%	76%	Afname
Oververtegenwoordiging in criminaliteit	163%	174%	Afname

47.6 Antilliaans-Nederlandse risicojongeren in 22 gemeenten

Antilliaans-Nederlandse risicojongeren	meting 2010	meting 2011	meting 2013
Oververtegenwoordiging in schooluitval	68%	72%	afname
Oververtegenwoordiging in werkloosheid(werkzoekenden)	120%	112%	afname
Oververtegenwoordiging in criminaliteit	136%	140%	afname

47.7 Aanpak rassendiscriminatie

Aanpak rassendiscriminatie	2007	2008	2009	2010	2011
Aantal meldingen bij een antidiscriminatievoorziening van discriminatie op grond van ras.	1 835	2 003	2 363	2 376	1

Facilitering remigratie	2008	2009	2010	2011
Aantal remigranten met een éénmalige uitkering voor reis- en vervoerskosten en kosten hervestiging	339	279	289	292
Aantal remigranten met een periodieke uitkering per einde jaar	10 542	10 923	11 386	11 876

47.1 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid.

47.8 beleidsdoorlichting	Onderwerp	AD/OD	A. Start B Afgerond	Vindplaats
Beleidsdoorlichting	Deltaplan Inburgering	AD	A. 2011
			B. 20121
Effecten onderzoek ex post	Jaarrapport integratie	OD 47.2	Jaarlijks	SCP rapport 8 februari 2012 uit. www.scp.nl

Artikel 48: Kennis en ordening wonen, wijken en integratie

48 Algemene doelstelling

Het maatschappelijke domein van Wonen, Wijken en Integratie kan door het Rijk alleen goed worden beïnvloed als deze ook beschikt over voldoende actuele kennis over de verschillende onderdelen van dit domein en in hun onderlinge samenhang. Het Rijk kan helpen lokale problemen beter te lijf te gaan door het toevoegen en verspreiden van kennis aan de uitvoeringspraktijk.

Bij de uitvoering van het beleid van wonen en wijken hebben de woningcorporaties een belangrijke rol. De verantwoordelijkheden tussen de woningcorporaties en het Rijk, de toezichthouder, de lokale overheden, andere spelers in het maatschappelijk middenveld en de bewoners moeten herijkt worden naar de actuele maatschappelijke opgaven en inzichten.

48.1 Kennis en ordening wonen, wijken en integratie

Budgettaire gevolgen van beleid (in € 1 000)					Realisatie	Vastgestelde ISB begroting	Verschil
	2007	2008	2009	2010	2011	2011	2011
Verplichtingen				4 794	13 008	15 911	– 2 903
Uitgaven	8 679	10 851	8 506	9 929	14 648	12 212	2 436
48.1 Tijdig inspelen op maatschappelijke veranderingen					3 287	3 253	34
48.2 Ontsluiten van kennis en onderzoekscoordinatie					9 661	7 293	2 368
48.3 Bevorderen maximale maatschappelijke prestaties wooncorporaties					412	255	157
48.4 Versterken positie van de woonconsument					1 288	1 411	– 123
Ontvangsten					508	0	508

Financiële toelichting

Op het artikel Kennis en ordening Wonen, Wijken en Integratie is meer uitgegeven dan begroot. De ontvangsten zijn hoger dan begroot. Onderstaand volgt een toelichting op artikelonderdeel om dit inzichtelijk te maken.

Uitgaven

48.2 Er is meer uitgegeven dan begroot. Een aantal opdrachten is, als onderdeel van de eindejaarsturing en binnen de kaders, eerder dan geraamd tot betaling gekomen.

Het behalen van de algemene doelstelling is afhankelijk geweest van de beschikbaarheid van kennis en gegevens van derden en de actieve participatie van betrokken partijen.

Aangezien het programma van dit artikel er primair op was gericht om de prestaties uit de artikelen 44, 45, 46 en 47 te realiseren, zijn er voor deze algemene doelstelling geen algemene indicatoren (outcome) beschikbaar en gerealiseerd.

48 Operationele doelstelling 1

Tijdig inspelen op maatschappelijke veranderingen

48 Operationele doelstelling 2

Ontsluiten van kennis en onderzoekscoördinatie

Kennis als interventie-instrument

In 2011 is verscheidene malen de digitale nieuwsbrief Kennisplein WWI uitgebracht, waarin nieuw verschenen onderzoeken onder de aandacht zijn gebracht. Er zijn diverse bijeenkomsten georganiseerd om kennis te verspreiden. Zo is bijvoorbeeld het congres 110 jaar Woningwet georganiseerd samen met het onderzoeksinstituut OTB en het NIROV. Ook is er een helpdesk waar externen met vragen over cijfers en onderzoek op het gebied van wonen, wijken en integratie terecht kunnen.

Kennisinfrastructuur

Onderzoek, monitoring, prognoses:

• – In 2011 zijn de voorbereidingen en het veldwerk gestart voor het WoON 2012. De eerste resultaten zullen voorjaar 2013 gereed zijn;

• – de bevolkingsprognose Primos en de TNO bouwprognoses zijn verschenen;

• – de outcomemonitor 40 wijken is geactualiseerd;

• – er zijn rapportages op basis van het Survey Integratie Nieuwe Groepen (SING) verschenen over Chinezen, Polen en vluchtelingen (SCP);

• – het Jaarrapport Integratie is verschenen (SCP);

• – de Leefbaarometer is geactualiseerd, de nieuwste inzichten zijn verwerkt in de publicatie Leefbaarheid in balans;

• – de SEV heeft diverse experimenten op het terrein van woningmarkt, woon- en leefomgeving, woningbouw en energiebesparing uitgevoerd, waaronder de Energiesprong;

• – het NICIS heeft onderzoek uitgevoerd in het kader van het kennisprogramma Krachtige Steden en diverse kennisbijeenkomsten georganiseerd over onder andere krimp en de wijkenaanpak;

• – het Survey Integratie Minderheden (SIM) is afgerond, waarmee basisinformatie over de sociaal-economische en sociaal-culturele positie van de vier klassieke minderheidsgroepen beschikbaar is gekomen;

• – er is een publicatie Crisis en de woningmarkt verschenen (OTB).

48 Operationele doelstelling 3

Bevorderen maximale maatschappelijke prestaties van woningcorporaties

Conform het Regeerakkoord is in 2011 geregeld dat de «Vogelaarheffing» in twee jaar stapsgewijs wordt afgebouwd.

De in interdepartementaal verband op basis van de besluitvorming van de Tweede Kamer voorbereide wetgeving over de normering van topinkomens in de semipublieke sector is op 6 december 2011 door de Tweede Kamer met algemene stemmen aangenomen.

48 Operationele doelstelling 4

Versterken van de positie van de woonconsument

48.1 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

48.2 beleidsdoorlichting	Onderwerp	AD/OD	A. Start B. Afgerond	Vindplaats
Overig evaluatieonderzoek	Analyse prestatieafspraken tussen gemeenten en corporaties 2010; De voornemens met betrekking tot 2011 van de gehele sector worden geanalyseerd. De prestaties op specifieke thema’s worden geëvalueerd.	OD 48.2	Jaarlijks

Artikel 49: Rijkshuisvesting en architectuurbeleid

49 Algemene doelstelling

Het kabinet hecht sterk aan de inpassing van zijn doelen op verschillende beleidsthema’s in de rijkshuisvesting, omdat dit bijdraagt aan consistent en consequent rijksbeleid en goed voorbeeldgedrag van de rijksoverheid zelf. De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is verantwoordelijk voor het rijksbrede beleid op onder meer het terrein van de huisvesting van de rijksdienst en zorgt uit dien hoofde voor het vastleggen van deze inpassing in rijksbrede kaders. De Rijksgebouwendienst adviseert over – en ondersteunt bij – de vorming en implementatie van deze kaders.

De Rijksgebouwendienst onderhoudt de monumenten die aan de zorg van de dienst zijn toevertrouwd, maar die buiten het huur-verhuurstelsel vallen, omdat deze monumenten daartoe niet geschikt zijn (ruïnes, grafmonumenten, vestingwerken etc).

Daarnaast verzorgt de Rijksgebouwendienst de huisvesting van het Koninklijk Huis, de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken, die niet onder het huur-verhuurstelsel vallen. De objecten van het Koninklijk Huis voor zover vallend onder de verantwoordelijkheid van de Staat, de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken worden met ingang van 2010 wel op een wijze analoog aan het huur-verhuurstelsel behandeld.

De Rijksbouwmeester is dé adviseur van het kabinet en van de Rijksgebouwendienst op het gebied van stedenbouw, monumenten, architectuur(beleid) en beeldende kunst. De Rijksbouwmeester bevordert en bewaakt de kwaliteit van architectuur, stedenbouwkundige inpassing en van beeldende kunst bij het tot stand brengen, het wijzigen en het beheren van rijkshuisvesting.

Het doel en de onderliggende operationele doelstellingen zijn in 2011 gerealiseerd.

49.1 Rijkshuisvesting en architectuurbeleid

Budgettaire gevolgen van beleid (in € 1 000)					Realisatie	Vastgestelde ISB begroting	Verschil
	2007	2008	2009	2010	2011	2011	2011
Verplichtingen				65 118	55 355	47 675	7 680
Uitgaven	102 274	88 176	74 050	65 118	55 355	47 675	7 680
49.1 Vanuit de uitvoeringspraktijk van de rijkshuisvesting bijdragen aan rijksdoelen					7 406	6 964	442
49.2 Monumenten beheren					11 670	10 088	1 582
49.3 Huisvesten van het Koninklijk Huis, Hoge Colleges van Staat en Algemene Zaken					33 819	28 213	5 606
49.4 Stimuleren van de architectonische kwaliteit					2 460	2 410	50
Ontvangsten					859	357	502

Financiële toelichting

Op het artikel Rijkshuisvesting is meer uitgegeven dan begroot. De ontvangsten zijn vrijwel gerealiseerd.

Het behalen van de huisvestingsdoelstelling voor het Koninklijk Huis, de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken was mede afhankelijk van de mate waarin de gebouwen functioneel aangepast konden worden voor de betreffende gebruikers. Dit komt omdat zij veelal in monumenten zijn gehuisvest en aan specifieke locaties gebonden zijn.

n.v.t.

49 Operationele doelstelling 1

Vanuit de uitvoeringspraktijk van de rijkshuisvesting bijdragen leveren aan rijksdoelen

De Rijksgebouwendienst heeft uiteenlopende initiatieven genomen om de rijkshuisvesting duurzamer en efficiënter te maken. Door het gebruik maken van innovatieve (energiebesparende) technieken wordt invulling gegeven aan de voorbeeldfunctie van het Rijk.

Financiële bijdragen aan de baten-lastendienst Rijksgebouwendienst om vanuit de uitvoeringspraktijk bijdragen te leveren aan rijksdoelstellingen door te adviseren over onder meer:

• – Het verbeteren van de duurzaamheid van de gebouwenvoorraad van het Rijk;

• – Het verbeteren van de veiligheid van de gebouwen;

• – De doelmatige werking van het rijkshuisvestingsstelsel;

• – De totstandkoming van de rijkswerkplek;

• – Door interne en externe belangen van de aanbestedende overheidsdiensten op het vlak van bouwopdrachten te bundelen en te versterken door het verzorgen van coördinatie tussen aanbestedende rijksdiensten.

De Rijksgebouwendienst besteedt in rijkshuisvestingsprojecten aandacht aan de verschillende aspecten van overheidsbeleid. Zo is in het nieuwbouwproject voor het districtkantoor van Rijkswaterstaat in Assen, dat is opgeleverd met een energielabel A, gebruik gemaakt van warmte-koude-opslag, zomerwarmte werend beton en veel recyclebare materialen conform de «cradle-to-cradle"principes.

In maart 2011 is het gebouw van de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Belastingdienst aan de Kempkensberg in Groningen in gebruik genomen. De aanbestedingsvorm DBFMO heeft het consortium gestimuleerd om innovatief en integraal te ontwerpen en uit te gaan van de levenscyclusbenadering. Vanaf het eerste ontwerp is rekening gehouden met onderhoud, energiegebruik en zelfs voor de langere termijn, hergebruik van het pand voor woningen.

49 Operationele doelstelling 2

Monumenten beheren

De Rijksgebouwendienst heeft aan de doelstelling in 2011 door middel van reguliere onderhoudsprojecten uitvoering gegeven. Periodiek wordt de onderhoudsbehoefte van de monumenten geïnventariseerd, geprioriteerd en uitgevoerd. Grotere projecten in 2011 waren het herstel van de vestingmuren van Bastion Katten en de restauratie van de Utrechtse Poort in de vesting Naarden. In Delft is de eerste fase van de restauratie van het grafmonument van Tromp uitgevoerd. In Goedereede is de voormalige lichttoren gerestaureerd.

Financiële bijdrage aan de baten-lastendienst Rijksgebouwendienst voor het handhaven van de monumentale waarde van de monumenten in beheer bij de Rijksgebouwendienst en het bevorderen van de gebruiksmogelijkheden en verhuurbaarheid door periodiek onderhoud en herstel.

49.2 Prestatie-indicator	Basiswaarde	Peildatum	Streefwaarde	Realisatie 2011	Periode
Aantal geïnspecteerde monumenten	0	2007	70	71	2011
Bezettingsgraad monumenten	95%	2009	95%	95%	2011

49 Operationele doelstelling 3

Huisvesten van het Koninklijk Huis, de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken

Deze doelgroep, die buiten het huur-verhuurstelsel valt, moet adequaat worden gehuisvest. De gebouwen van de doelgroep worden sinds 2010 analoog aan het huur-verhuurstelsel behandeld. Het betreft het uitvoeren van investeringsprojecten, waarbij ook gebruik wordt gemaakt van een leenfaciliteit bij het ministerie van Financiën. In 2011 is de gevelrestauratie van het Paleis op de Dam afgerond. Daarnaast gaat het om onderhoudswerkzaamheden voor ongeveer 240 000 m² bruto vloeroppervlakte.

Financiële bijdragen aan de baten-lastendienst Rijksgebouwendienst, met name in de vorm van gebruiksvergoeding, voor het verzorgen van de huisvesting van het Koninklijk Huis, voor zover dat valt onder de verantwoordelijkheid van de Staat en voor de huisvesting van de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken.

49.3 Prestatie-indicator	Streefwaarde	Realisatie 2011	Periode
Klanttevredenheid	Nulmeting	n.v.t.	2011

Toelichting

De Rijksgebouwendienst heeft in 2010, zoals in het jaarverslag over 2010 vermeld, afgezien van de opstelling van een nieuwe methode voor het meten van de klanttevredenheid. Een nulmeting is derhalve niet opgesteld. Om de sturing op klanttevredenheid te verbeteren en effectiever te maken werkt de Rijksgebouwendienst met zogenaamde geobjectiveerde prestatie-indicatoren: met de stakeholders worden meetbare afspraken gemaakt over te leveren prestaties, op sleutelmomenten in het primaire proces van de Rijksgebouwendienst. In 2011 is actief gestuurd op een aantal indicatoren die gemeten kunnen worden en die voor de stakeholders relevant zijn.

49 Operationele doelstelling 4

Stimuleren van de architectonische kwaliteit

De Rijksbouwmeester is dé adviseur van het kabinet en van de Rijksgebouwendienst op het gebied van stedenbouw, monumenten, architectuur(beleid) en beeldende kunst. Met diverse projecten en adviezen is uitvoering gegeven aan het bevorderen en bewaken van de kwaliteit van architectuur, stedenbouwkundige inpassing en van beeldende kunst bij het tot stand brengen, het wijzigen en het beheren van Rijkshuisvesting. Hierbij gaat het ondermeer om het selecteren van architecten, het mede begeleiden van verbouwingen aan monumenten (onder andere Mauritshuis) en het mede op de kaart zetten van Binnenstedelijk Bouwen met Prachtig Compact NL. Voor de Minister van BZK is gewerkt aan de leefbaarheid in de wijken. Daarnaast is door de toepassing van de percentageregeling beeldende kunst één van de grootste kunstcollecties van Nederland ontstaan.

Financiële bijdrage aan de baten-lastendienst Rijksgebouwendienst voor stimuleren van de architectonische kwaliteit door middel van studies en activiteiten van de Rijksbouwmeester voor advisering over architectuur, stedenbouw, monumentenzorg en beeldende kunst.

n.v.t.

Artikel 50: Vreemdelingen

50 Algemene doelstelling

Een gereglementeerde en beheerste toelating tot, verblijf in en vertrek uit Nederland of terugkeer van vreemdelingen, die in nationaal en internationaal opzicht maatschappelijk verantwoord is.

In 2011 is gewerkt aan het verder stimuleren van de immigratie die een bijdrage levert aan de samenleving en anderzijds is gewerkt aan het beperken van de instroom van migranten die weinig perspectief hebben op een zelfstandig bestaan in Nederland. Met prioriteit is gewerkt aan wet- en regelgeving om de asielprocedure verder te stroomlijnen, het stapelen van procedures tegen te gaan en de terugkeer van uitgeprocedeerde asielzoekers en illegalen te intensiveren. Verder is op nationaal en Europees niveau gewerkt aan mogelijkheden om gezinsmigratie verder te reguleren en gezinsmigratie van kansarme vreemdelingen tegen te gaan. Hiertoe is nationale regelgeving aangepast en is een Europees beïnvloedingstraject opgezet om de Nederlandse standpunten ten aanzien van gezinsmigratie onder de aandacht te brengen van de EU partners en draagvlakte te verkrijgen voor het Nederlandse standpunt.

50.1 Vreemdelingen

Budgettaire gevolgen van beleid (in € 1 000)				Realisatie	Vastgestelde ISB begroting	Verschil
	2007	2008	2010	2011	2011	2011
Verplichtingen			1 052 589	1 274 925	765 573	509 352
Uitgaven	1 059 944	1 064 761	1 055 196	902 604	765 573	137 031
50.1 Opvang gedurende beoordeling verblijf				809 371	672 090	137 281
50.2 Terugkeer vreemdelingen				93 233	93 483	– 250
Ontvangsten				8 469	467	8 002

Financiële toelichting

Op het artikel vreemdelingen is meer uitgegeven dan geraamd. Onderstaand volgt een toelichting op artikelonderdeel om dit inzichtelijk te maken.

Een groot deel van het vreemdelingenbeleid is ingebed in Europese regelgeving en is daarmee afhankelijk van uitkomsten van onderhandelingsprocessen en rechterlijke uitspraken op dit niveau. Zo is het succes van het vreemdelingenbeleid mede afhankelijk van de mate waarin het Europese migratiebeleid moet worden vertaald naar de Nederlandse praktijk. Voor een effectief beleid is daarom de inzet van Nederland in Europa nodig, met name in de Europese Raad voor Justitie en Binnenlandse Zaken. Ook wordt het vreemdelingenbeleid beïnvloed door internationale factoren, zoals verdragen en de medewerking van derde landen bij de terugname van personen en de situatie in de landen van herkomst.

Het is niet mogelijk om aan de hand van enkele indicatoren uitspraken te doen over de maatschappelijke effecten van het vreemdelingenbeleid. Doelstellingen als het beheersen en reglementeren van migratie en maatschappelijk draagvlak voor beleid zijn moeilijk in cijfers uit te drukken. Wel wordt onder de operationele doelstellingen, daar waar mogelijk, inzicht gegeven in de gerealiseerde input, en output van het beleid.

50 Operationele doelstelling 1

Zorgvuldige en tijdige afdoening van aanvragen van verlening van een verblijfsvergunning of van een naturalisatieverzoek

In het afgelopen jaar is een groot aantal beleidswijzigingen voorgesteld, geïmplementeerd en geëvalueerd. Met deze activiteiten wordt op het terrein van het vreemdelingenbeleid de optimale omstandigheden gecreëerd om de doelstelling te verwezenlijken. Waar het om geïmplementeerd of geëvalueerd beleid gaat, zijn de resultaten hieronder opgesomd, waar het om nieuw beleid gaat is de te verwachte bijdrage benoemd.

De asielprocedure

Op 1 juli 2010 is de verbeterde asielprocedure in werking getreden. Conform toezegging is na de zomer van 2011 aan de Tweede en Eerste Kamer verslag gedaan over de eerste bevindingen na één jaar verbeterde asielprocedure (Kamerstukken II, 2010–2011, 19 637, nr. 1460).

Het belangrijkste resultaat van de nieuwe asielprocedure is de stijging van het aantal asielaanvragen dat wordt afgedaan in de algemene asielprocedure naar 56% in 2011. Dit betekent dat een veel groter deel van de asielzoekers snel (ongeveer twee maanden na de eerste aanmelding) duidelijkheid heeft over hun perspectief op verblijf in Nederland.

Daarnaast geldt voor die zaken waarin beroep wordt aangetekend (tegen een afwijzing in de algemene asielprocedure) dat de rechter over het algemeen binnen de vertrektermijn van achtentwintig dagen uitspraak doet in de bodemzaak dan wel aanleiding ziet om een voorlopige voorziening te treffen, zodat opvang wordt gecontinueerd tot het moment van de uitspraak.

Een ander belangrijk resultaat is dat het in de nieuwe asielprocedure is gelukt om in principe in alle gevallen continuïteit van de rechtsbijstand te realiseren. Verder wordt in de rust- en voorbereidingstermijn door Vluchtelingenwerk Nederland aan vrijwel iedere asielzoeker voorlichting gegeven over de asielprocedure en vindt er een eerste gesprek plaats met de advocaat. De asielzoeker gaat hierdoor beter voorbereid de asielprocedure in. Tevens lijkt op basis van een analyse van de beschikbare gegevens in circa negentig procent van de gevallen het nader gehoor ook in de algemene asielprocedure te zijn afgenomen.

Programma Stroomlijning Toelatingsprocedures

In het Programma Stroomlijning Toelatingsprocedures wordt invulling gegeven aan de maatregelen van het Kabinet die erop gericht zijn toelatingsprocedures verder te stroomlijnen en doorlooptijden te bekorten. Hierdoor wordt procedure-stapelen tegengegaan en worden prikkels weggenomen die de (uitgeprocedeerde) vreemdeling ertoe kunnen aanzetten het verblijf in Nederland te verlengen. In 2011 is hiertoe het beleidskader uitgewerkt en zijn de gevolgen van de maatregelen voor de uitvoering onderzocht. Daarbij zijn tevens de financiële consequenties in beeld gebracht die bijdragen aan de besparingsreeksen uit het Regeerakkoord.

Het wetsvoorstel «herschikking asielgronden», voortvloeiend uit het Programma, is versneld uitgevoerd en op 16 september 2011 goedgekeurd door de Ministerraad. Dit wetsvoorstel ligt nu voor bij de Raad van State.

Europese harmonisatie

Nederland is een belangrijke pleitbezorger van Europese harmonisatie van het asielbeleid. In 2011 is onderhandeld over de herziening van de Kwalificatierichtlijn, de Procedurerichtlijn, de Opvangrichtlijn en de Dublinverordening om te komen tot een Europees asielstelsel. Tijdens de Europese Raad Vervoer, Telecommunicatie en Energie van 24 november 2011 is de herziening van de Kwalificatierichtlijn goedgekeurd. De Nederlandse inzet is dat een vreemdeling die binnen de Europese Unie internationale bescherming vraagt in alle lidstaten op eenzelfde uitkomst kan rekenen. Harmonisatie is ook belangrijk, omdat daarmee de verschillen tussen de lidstaten, die van invloed kunnen zijn op de richting van de asielzoekersstromen binnen de EU, worden weggenomen en dus asielshoppen wordt voorkomen. Lidstaten zouden een zekere mate van procedurele autonomie moeten behouden, zolang wordt voldaan aan gezamenlijk vastgestelde procedurele waarborgen.

Alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s)

In maart 2011 is beleid ingevoerd om vreemdelingenbewaring van alleenstaande minderjarige vreemdelingen sterk te beperken. Zij kunnen alleen nog in bewaring worden gesteld indien er sprake is van één of meer van onderstaande omstandigheden:

• – betrokkene is verdacht van of veroordeeld wegens een misdrijf;

• – het daadwerkelijke vertrek van betrokkene kan binnen veertien dagen worden gerealiseerd;

• – betrokkene is eerder met onbekende bestemming vertrokken uit de opvang of heeft zich niet gehouden aan een opgelegde meldplicht of vrijheidsbeperkende maatregel;

• – aan betrokkene is de toegang geweigerd aan de buitengrens, en de minderjarigheid is nog niet vastgesteld.

In mei 2011 is tijdens een algemeen overleg met de Tweede Kamer gesproken over de aangekondigde herijking van het amv beleid. In de loop van 2011 is deze herijking verder uitgewerkt. Hierbij zijn relevante (keten)partners betrokken. Vooralsnog is de beschermde opvang voor amv’s voor een periode van drie jaar verlengd. Met het COA vindt overleg plaats over de benodigde aanpassingen naar aanleiding van de conclusies en aanbevelingen uit het WODC-rapport betreffende de evaluatie van de beschermde opvang.

Opvang van uitgeprocedeerde asielzoekers bij aanvragen op medische gronden

Sinds 1 januari 2010 kunnen uitgeprocedeerde asielzoekers onder bepaalde voorwaarden opvang krijgen gedurende hun aanvraag op medische gronden. Daarmee wordt uitvoering gegeven aan de motie Spekman (Kamerstukken II, 30 846, nr. 16). In februari 2011 heeft de minister voor Immigratie en Asiel de Tweede Kamer geïnformeerd dat de werkwijze die in 2010 voor een testfase van één jaar werd uitgevoerd, in 2011 wordt opgenomen in de reguliere werkprocessen van de uitvoeringsorganisaties (Kamerstukken II, 30 846, nr. 17).

Uitplaatsing statushouders uit de centrale opvang

De reguliere procedure

De leges voor reguliere vergunningen zijn per 1 juli 2011 verhoogd om daarmee een grotere mate van kostendekkendheid te bereiken en de opbrengsten voor de begroting van 2011 met € 9 mln. te verhogen. Tevens is een nieuw legesstelsel in ontwikkeling dat ingevoerd kan worden zodra het Modern Migratiebeleid van kracht wordt.

Arbeids- en kennismigratie

Gezinsmigratie

Ter uitwerking van het Regeerakkoord heeft het kabinet maatregelen gepresenteerd die gericht zijn op het bevorderen van integratie en emancipatie, de bestrijding van fraude en misbruik in de toelatingsprocedure en het voorkomen van kansarme migratie. Hierbij is de inzet in Europa bij de verdere harmonisatie van het gezinsmigratiebeleid (Kamerstukken II, 32 175, nr. 1) van essentieel belang. De wijziging van het Vreemdelingenbesluit ter aanscherping van de voorwaarden voor gezinsmigratie is nagenoeg gereed voor publicatie. In het kader van voorkoming van fraude en misbruik worden liaisonmedewerkers op diplomatieke posten ingezet. Deze liaisonfunctionarissen kunnen ingezet worden om op verschillende posten medewerkers te trainen in het voorkomen en herkennen van fraude, bijvoorbeeld bij huwelijksmigratie of gezinsmigratie in het kader van nareis.

Staatkundige Hervorming Nederlandse Antillen en Aruba

In het Regeerakkoord is vastgelegd dat het Kabinet met een voorstel komt voor een Rijkswet personenverkeer. In 2011 heeft Nederland samen met Aruba en Sint Maarten op ambtelijk niveau werkzaamheden verricht ten behoeve van de nadere uitwerking van het vraagstuk inter-landelijk verkeer van personen in het Koninkrijk. Op 14 december 2011 hebben de landen afgesproken dat deze werkzaamheden in 2012 worden voortgezet en dat de kaders en randvoorwaarden medio 2012 zijn opgesteld.

Toezicht en handhaving

De ketensamenwerking is tevens verder geïntensiveerd, onder andere in het kader van de voorbereidingen op de invoering van het Modern Migratiebeleid. Zo zijn de afspraken met de keten- of netwerkpartners op beleids- en operationeel niveau, maar vooral ook op het gebied van de (geautomatiseerde) gegevensuitwisseling (ten behoeve van de trajectcontroles), vernieuwd of versterkt. Het gaat dan bijvoorbeeld om afspraken met de Belastingdienst, het UWV en de Arbeidsinspectie.

Tot slot zijn ook de voorbereidingen voor de invoering van het Modern Migratiebeleid in 2011 voortgezet. In het kader van dit beleid zal de IND toezicht houden op de naleving van de informatie-, administratie- en zorgplichten van (erkende) referenten.

Naturalisatie

Op 1 januari 2011 is voor naturalisatieverzoekers, die woonachtig zijn in het niet-Europees deel van Nederland, de naturalisatietoets uitgebreid met een examen Nederlands. Hiermee is gewaarborgd dat ook deze verzoekers om naturalisatie de Nederlandse taal beheersen. Met ingang van 1 januari 2012 is de naturalisatieprocedure efficiënter ingericht door het onderzoek naar justitiële antecedenten in het Europees deel van Nederland te concentreren bij de IND. Het onderzoek naar de justitiële antecedenten werd voorheen tweemaal gedaan in de naturalisatieprocedure: eerst bij de gemeente waar het verzoek werd ingediend en daarna nog eens bij de IND bij het voorbereiden van de beslissing.

1. Prognose instroom IND (autonome ontwikkeling)

50.2 Instroom vreemdelingenketen

					Begroting	Realisatie
	2007	2008	2009	2010	2011	2011	verschil
1. Asielinstroom
Asielinstroom	9 700	15 300	16 163	15 148	17 000	14 631	– 2 369
Overige procedure asiel	7 000	3 800	6 475	8 566	6 198	9 133	2 935
Regulier (asielgerelateerd)	5 500	1 600	1 659	1 154	3 975	1 195	– 2 780
Totale instroom	22 200	20 700	24 297	24 868	27 173	24 959	– 2 214
2. Regulier
Instroom:
Machtiging tot voorlopig verblijf (MVV)
– gezinsvorming en -hereniging	20 800	26 900	29 000	33 200	28 300	28 914	614
– overig	19 400	22 500	21 700	20 400	21 000	20 808	– 192
Verblijfsvergunningen regulier (VVR)
– eerste aanleg gezinsvorming en -hereniging.	19 600	22 500	21 700	20 900	22 900	22 400	– 500
– eerste aanleg overig	35 400	38 500	36 100	35 100	37 200	36 533	– 667
– vervolg	129 300	95 800	95 700	74 600	98 100	77 613	– 20 487
– overig	48 500	19 200	17 400	22 800	60 100	73 114	13 014
Visa	14 600	8 000	5 000	3 400	5 700	2 419	– 3 281
Totale instroom	287 600	233 500	226 600	210 400	273 300	261 801	– 11 499
3. Naturalisatie
Instroom:
– verzoeken	27 100	24 500	25 150	26 276	26 500	26 300	– 200
– fraudeonderzoek		150	200	125	200	100	– 100
Totale instroom	27 100	24 650	25 350	26 401	26 700	26 400	– 300

Asiel

De asielinstroom is iets lager dan in 2010. Ten opzichte van 2009 vertoont de asielinstroom een licht dalende trend. In de begroting van 2012 werd de asielinstroom dan ook verlaagd naar 15 000. Het hogere aantal «overige asielprocedures» heeft voor een groot deel betrekking op de Griekse Dublinzaken die in de nationale procedure zijn ingestroomd. Verder zijn meer asiel-verlengingsaanvragen ingediend dan geraamd. De reguliere (asielgerelateerde) instroom is aanzienlijk lager dan geraamd. Het lagere aantal wordt deels verklaard, doordat het verlenen van de reguliere asielgerelateerde vergunning in eerste aanleg (VVR 1a) niet meer wordt geregistreerd als apart product. De gerealiseerde instroom heeft alleen nog betrekking op de verlenging of herbeoordeling van deze vergunningen.

Regulier

De totale verwachte instroom regulier valt voor 2011 lager uit dan geraamd. De instroom van de VVR-overig valt voor 2011 hoger uit dan is begroot door het grote aantal VVR- omwisselingen. Deze omwisselingen hebben betrekking op de vijfjaarlijkse vernieuwing van de verblijfsdocumenten. Deze zijn destijds voor de overdracht van de taken van de Vreemdelingenpolitie massaal verlengd door de VP. In de begroting is verder uitgegaan van een instroom van 98 100 VVR- vervolgprocedures. Dit bleek een te hoge inschatting; eind 2010 is dit in de meerjarige productieprognose (MPP) al bijgesteld naar 74 200. De lagere instroom visa wordt veroorzaakt doordat de diplomatieke posten steeds meer zelfstandig beslissen.

Naturalisatie

De instroomrealisatie is nagenoeg gelijk aan de begroting.

2. Streefwaarden doorlooptijden

50.3 % Vreemdelingenzaken waarop binnen de gestelde wettelijke termijn is besloten

					Realisatie	Begroting	Verschil
	2007	2008	2009	2010	2011	2011	2011
Asiel	51	65	73	82	88	80	8
Regulier	81	88	93	95	88	100	– 12
Naturalisatie	85	84	95	96	87	100	– 13

Asiel

De streefwaarde van 80% is ruimschoots gehaald.

Regulier

De streefwaarde van 100% voor regulier is in 2011 niet gerealiseerd. Dit is mede het gevolg van de vertraagde invoering van INDiGO. Ook is de termijn die voor bezwaar geldt in de praktijk lastig te realiseren.

Naturalisatie

De tijdigheid van de productie is naar 87% gedaald. Deze daling wordt mede verklaard, doordat een deel van de terugmeldingen van de ceremonie van de gemeenten na de wettelijke termijn retour wordt ontvangen.

3. Streefwaarden kwaliteit procedures

50.4 Standhouding beslissingen in %

	2007	2008	2009	2010	Realisatie 2011	Begroting 2011	Verschil 2011
Asiel	81	82	78	77	77	85	– 8
Regulier	78	81	82	82	79	80	– 1

Asiel

Het aandeel instandhoudingen beroep is lager dan begroot. Een hoog aantal gegrondverklaringen met betrekking tot de Dublin Griekenland zaken in met name de maanden februari, maart en april heeft het percentage instandhouding beslissingen ongunstig beïnvloed. In de daarop volgende maanden is het aandeel Dublin Griekenland te verwaarlozen.

50.5 Kwaliteit vreemdelingenprocedure (streefwaarden % klachten als indicator)

Doelstelling	Indicator	Realisatie 2011	Streefwaarde 2011 en verder	Verschil
Asielprocedure	Klachten	1,5	< 2	– 0,5
Reguliere procedure	Klachten	1,2	< 2	– 0,8
Procedure naturalisatie	Klachten	0,1	< 0,5%	– 0,4

4. Opvang

50.6 Kerngegevens opvang	2007	2008	2009	2010	Realisatie 2011	Begroting 2011	Verschil 2011
Instroom	8 977	14 623	15 343	15 624	13 762	16 600	– 2 838
Uitstroom	10 308	16 148	13 726	16 640	18 640	16 600	2 040
TNV-capaciteit1	707	2 064	2 231	656	–	–	–
Gemiddelde bezetting	23 114	19 704	20 914	21 641	18 723	19 400	– 677
Gemiddelde kosten per opvanggerechtigde (x € 1)	20 760	23 980	24 280	22 425	24 410	20 550	3 860

Instroom

In begroting 2011 is rekening gehouden met een instroom van 16 600 vreemdelingen. De totale instroom is met 13 762 lager dan geraamd.

Uitstroom

In begroting 2011 is rekening gehouden met een uitstroom van 16 600. De totale uitstroom is met 18 640 hoger dan geraamd. De hogere uitstroom is te danken aan het stringenter voeren van beleid. Met de invoering van de verbeterde asielprocedure is beoogd een snellere en zorgvuldigere afhandeling van asielaanvragen te bewerkstelligen evenals een afname van het aantal herhaalde aanvragen. Ook zijn maatregelen ingevoerd om te bewerkstelligen dat zo min mogelijk (ex-) asielzoekers met rechtmatig verblijf op straat terecht komen en om een effectief terugkeerbeleid verder te ondersteunen. Daarnaast wordt door een maximale inspanning binnen de vreemdelingenketen versneld de achterstand in het huisvesten van statushouders weggewerkt.

Bezetting opvang

Het aantal asielzoekers dat door het Centraal Orgaan opvang asielzoekers in 2011 wordt opgevangen, schommelt tussen de 18 000 en 19 000.

Gemiddelde kosten per bezette opvangplaats

De kosten per opvanggerechtigde waren in 2011 hoger dan begroot, onder andere als gevolg van krimpkosten en een lagere bezetting dan geraamd. De kosten per opvanggerechtigde waren in 2011 hoger dan in 2010 vanwege onder andere loon- en prijseffecten en hogere krimpkosten in 2011.

50 Operationele doelstelling 2

Een effectieve en zorgvuldige uitvoering van het vreemdelingentoezicht, grenstoezicht en terugkeerbeleid, opdat een vreemdeling die niet of niet meer rechtmatig in Nederland verblijft, Nederland zelfstandig of gedwongen verlaat.

Vreemdelingen die niet rechtmatig in Nederland verblijven zijn maatschappelijk en sociaal-economisch bijzonder kwetsbaar. Bovendien vormen zij een belasting voor (gemeentelijke) overheden. Het terugkeerbeleid is gericht op het vertrek van vreemdelingen die niet rechtmatig in Nederland verblijven. Zij dienen terug te keren naar het land van herkomst of te vertrekken naar een ander geschikt land. Illegaal verblijf van vreemdelingen in Nederland moet zo veel mogelijk voorkomen worden, onder meer door een effectief en goed georganiseerd grenstoezicht.

Effectievere terugkeer

Op 1 juli 2011 is de kamerbrief «Terugkeer in het vreemdelingenbeleid» gepubliceerd. Hierin worden nieuwe en enkele relevante bestaande maatregelen uiteengezet. Tevens is voor terugkeer relevant de kamerbrief «Internationale Migratie en Ontwikkeling» (Kamerstukken II, 30 573, nr. 74).

Strategische benadering landen van herkomst met het oog op terugkeer

In eerdergenoemde kamerbrieven is vastgelegd dat de inzet op het terrein van migratie en ontwikkeling (M&O) ondersteunend zal zijn aan het terugkeerbeleid. Meer dan voorheen zal het budget voor M&O ingezet kunnen worden in landen die prioritair zijn voor terugkeer. Tevens wordt in de brieven het principe van conditionaliteit – het stellen van voorwaarden – geïntroduceerd. Voor de belangrijkste landen werd een begin gemaakt met de ontwikkeling van een strategie waardoor de medewerking aan terugkeer kan worden bevorderd.

Terug- en overnamebeleid

In 2011 is het EU-overnamebeleid herzien. Nederland heeft de aanbevelingen over de in te zetten stimulansen richting potentiële terug- en overnamelanden gesteund en heeft zich er bovendien voor ingezet dat ook sancties mogelijk worden indien een land langdurig niet mee zou werken aan terugkeer. De JBZ-Raad van 9 juni 2011 heeft besloten dat stimulansen kunnen worden ingezet om landen te bewegen mee te werken aan terugkeer. Dit kunnen zowel elementen zijn uit de «Global Approach to Migration» als andere vormen (niet-migratie gerelateerde) van samenwerking met het desbetreffende land. Dit betreft maatwerk. Ook kan conditionaliteit worden toegepast indien landen niet meewerken aan terug- en overname. Tot slot zullen in de toekomst ook onderhandelingen over terug- en overnameovereenkomsten worden geïnitieerd met herkomstlanden, waar tot op heden voornamelijk onderhandelingen werden gevoerd met buurlanden van de Europese Unie.

Met de herziening van het Beneluxbeleid voor terug- en overname is in 2011 een aanvang gemaakt. Deze herziening zal in 2012 worden afgerond. In 2011 is de EU-overnameovereenkomst met Georgie inwerking getreden. Tevens werd een bilateraal uitvoeringsprotocol met de Russische Federatie getekend. Dit protocol trad in werking op 1 november 2011. Tot slot werd in mei een Benelux-terug- en overnameovereenkomst getekend met Kosovo.

Implementatie terugkeerrichtlijn

De Europese terugkeerrichtlijn (nr. 2008/115/EG) is door de Eerste Kamer aanvaard en is op 31 december 2011 inwerking getreden. In de terugkeerrichtlijn zijn duidelijke en transparante gemeenschappelijke (minimum) normen vastgesteld voor terugkeer, uitzetting, het gebruik van dwangmaatregelen, vreemdelingenbewaring en het opleggen van een inreisverbod aan niet-rechtmatige verblijvenden, met de volledige inachtneming van de mensenrechten en de fundamentele vrijheden van de betrokkenen. In 2011 is bij de toepassing van genoemde instrumenten en maatregelen steeds conform de terugkeerrichtlijn gehandeld.

Beter grenstoezicht

In 2011 zijn de onderhandelingen over de herziene Frontexverordening afgerond. Met de herziening van de Frontexverordening is het mandaat van dit agentschap uitgebreid. Door deze wijziging zal Frontex sneller en effectiever kunnen reageren indien dit gewenst is. Verder heeft de Europese Commissie voorstellen gepresenteerd die bijdragen aan een verbeterd en effectiever grenstoezicht, zoals de technische wijziging van de Schengengrenscode, het voorstel over het Schengenevaluatiemechanisme, de noodremprocedure, en de mededeling over «slimme grenzen». Deze voorstellen sluiten aan bij de Nederlandse ambities op dit terrein voor de komende jaren, namelijk het creëren van een effectief en efficiënt grenstoezichtproces dat ten goede komt aan de mobiliteit van bonafide reizigers, illegale immigratie tegengaat en maximaal bijdraagt aan de veiligheid van Nederland en het Schengengebied.

Programmadirectie Identiteitsmanagement en Immigratie

Effectieve bestrijding illegaliteit

In de brief van 8 juli 2011 (Kamerstukken II, 2010–2011, 19 637, nr. 1435) is, mede in reactie op het rapport van het WODC met betrekking tot de illegalenschatting 2009, nader ingegaan op de maatregelen die worden getroffen in het kader van de aanpak van illegaal verblijf. Deze maatregelen maken deel uit van een integraal en samenhangend pakket van voorstellen op het gebied van immigratie en asiel, zoals neergelegd in het Regeerakkoord. Uitgangspunten daarbij zijn dat Nederland staat voor een streng en rechtvaardig beleid, dat tevens duidelijk en consequent is. Illegale migratie en illegaal verblijf worden nadrukkelijker ontmoedigd. In dat kader wordt illegaal verblijf strafbaar gesteld. Het wetsvoorstel waarin de strafbaarstelling van illegaal verblijf is uitgewerkt, is bij de Afdeling advisering van de Raad van State ter consultatie ingediend. Naar verwachting kan begin 2012 het wetsvoorstel bij de Tweede Kamer worden ingediend.

De Koninklijke Marechaussee en de Vreemdelingenpolitie zijn in februari 2011 geïnstureerd om vaker het verblijfsrecht van criminele EU-burgers te beëindigen en hen vaker tot ongewenst vreemdeling te verklaren op basis van de Europese richtsnoeren op dit terrein. Voorts blijft de inzet van Nederland om in Europees verband actief steun te verwerven bij de Commissie en andere lidstaten om het openbare ordecriterium van de Richtlijn vrij verkeer van personen (RL 2004/38) te verruimen. Nederland heeft in 2011 geïntervenieerd bij het Hof van Justitie om te pleiten voor een ruimere uitleg van het openbare orde begrip voor EU-burgers en hun familieleden.

In 2011 is de Taskforce VRIS (Vreemdelingen in de Strafrechtketen) verlengd tot december 2012. De Taskforce heeft als doel «het realiseren van een doeltreffende, integrale aanpak van criminele vreemdelingen en criminele illegalen door een optimale verbinding tussen de strafrechtketen en de vreemdelingenketen om specifieke, voor vreemdelingen in de strafrechtketen geldende maatregelen te kunnen toepassen, dan wel in voorkomende gevallen uitzetting van vreemdelingen te waarborgen».

Zelfstandige terugkeer

De maatregelen voor zelfstandige terugkeer zijn uitgewerkt in beleidsregels die in het najaar van 2011 openbaar zijn gemaakt. Met deze beleidsregels worden de ondersteuningsmogelijkheden uitgebreid voor uitgeprocedeerde asielzoekers die vrijwillig willen terugkeren naar het land van herkomst. Naast de bestaande financiële ondersteuning via de herintegratieregeling terugkeer (HRT) kunnen uitgeprocedeerde asielzoekers ook in aanmerking komen voor ondersteuning in natura. Organisaties uit het maatschappelijk middenveld kunnen projecten indienen voor ondersteuning in natura. De financiële ondersteuning wordt in ieder geval tot het najaar van 2012 geboden door de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM). De middelen voor deze ondersteuning komen uit het budget voor Migratie en Ontwikkeling van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

Vreemdelingenbewaring

Mede naar aanleiding van een motie van het lid Gesthuizen (SP) is onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om meer gebruik te maken van minder restrictieve en goedkopere alternatieven voor vreemdelingenbewaring. De Tweede Kamer is via genoemde kamerbrief «Terugkeer in het vreemdelingenbeleid» over de uitkomst van het onderzoek geïnformeerd. Er worden kleinschalige pilots ingericht om de effectiviteit van een aantal alternatieven voor bewaring te onderzoeken. De Kamer is op 22 december 2011 bij brief nader geïnformeerd over de te starten pilots en de uitwerking daarvan (Kamerstukken II, 19 637, nr. 1483).

50.7 Kengetallen terugkeer (% van uitgeprocedeerden)

	2007	2008	2009	2010	Realisatie 2011	Begroting 2011	Verschil 2011
Zelfstandig vertrek	7	12	14	16	20	15	5
Gedwongen vertrek	38	34	33	35	32	35	– 3
Niet aantoonbaar vertrek	55	54	53	49	48	50	– 2
Totaal	100	100	100	100	100	100

50.1 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

50.8 beleidsdoorlichting	Onderwerp	A Start B. Afgerond	Vindplaats
	Zorgvuldige en tijdige afdoening van aanvragen van verlening van een verblijfsvergunning of van een naturalisatieverzoek	A. 2013 B. 2014/2015	n.n.b.
	Evaluatie Perspectiefprojecten	B. Afgerond	www.wodc.nl
	Evaluatie Vreemdelingentoezicht	A. Voorgenomen	www.wodc.nl
	Evaluatie regeling afwikkeling nalatenschap oude Vreemdelingenwet (pardonregeling)	B. Afgerond	www.wodc.nl
	Effectiviteit van het vreemdelingenbeleid	A. 2014 B. 2015/2016	n.n.b.

B3. NIET-BELEIDSARTIKELEN

Niet beleidsartikel 39 Algemeen

39 Algemene doelstelling

Op dit artikel worden de apparaatuitgaven begroot van de beheersmatige ondersteuning van het BZK-beleid door de ambtelijke staf. Tevens wordt op dit artikel de onderzoeksbudgetten van de stafdirectie kennis en de werkzaamheden van internationale zaken begroot.

39.1 Algemeen

Budgettaire gevolgen van beleid (in € 1 000)					Realisatie	Vastgestelde ISB begroting	Verschil
	2007	2008	2009	2010	2011	2011	2011
Verplichtingen				121 170	215 936	225 380	– 9 444
Uitgaven	109 318	117 261	129 794	116 799	215 148	229 915	– 14 767
39.1 Apparaat algemeen				107 983	166 865	97 912	68 953
* Bijdrage baten- en lastendienst P-Direkt				4 585	0	1 919	– 1 919
* Bijdrage baten- en lastendienst Werkmaatschappij				64 120	0	34 859	– 34 859
39.5 Kennis, onderzoek (en internationaal)				7 731	840	3 091	– 2 251
39.6 Internationaal				720	24	1 465	– 1 441
39.7 Apparaat WWI					27 326	99 509	– 72 183
39.8 Regelingen WWI					0	9 481	– 9 481
39.9 Apparaat DGVz					9 126	5 302	3 824
39.10 Verzameluitkering				365	10 967	13 155	– 2 188
Ontvangsten				23 692	36 176	32 271	3 905

Financiële toelichting

Op het artikel Algemeen is minder uitgegeven dan geraamd. Onderstaand volgt een toelichting op artikelonderdeel om dit inzichtelijk te maken.

39.5 De realisatie is substantieel lager omdat de beleidsgebonden strategische kennisontwikkeling en onderzoeksprogrammering decentraal belegd zijn na de interdepartemenale herindeling bij BZK. Bij Najaarsnota is het budget hierbij aangepast.

39.6 Door de interdepartementale herindeling is het budget bij Voorjaarsnota bijna volledig overgeboekt naar V&J.

39 Operationele doelstelling 1

Apparaat algemeen

Onder deze operationele doelstelling zijn de apparaatbudgetten van de departementale staf opgenomen. Deze apparaatuitgaven zijn niet specifiek toe te rekenen aan de beleidsdoelstellingen. Daarnaast worden op dit artikelonderdeel de uitgaven begroot voor de dienstverlening die de staforganisatie aan het kerndepartement verleent. Deze dienstverlening kenmerkt zich door een integrale, vraaggerichte aanpak waarbij resultaatgericht en kostenbewust opereren centraal staan.

39 Operationele doelstelling 5

Kennis en onderzoek

Naar aanleiding van de departementale herindeling is in 2011 de centraal georganiseerde kennisfunctie binnen het ministerie van Binnenlandse Zaken opnieuw belegd. De beleidsgebonden strategische kennisontwikkeling en de onderzoeksprogrammering zijn decentraal belegd. De BZK-brede strategische kennisontwikkeling en advisering en de interdepartementale coördinatie blijven centraal belegd.

39 Operationele doelstelling 6

Internationale Zaken

De onder deze operationele doelstelling opgenomen budgetten zijn in verband met de departementale herindeling nagenoeg geheel overgeheveld naar het ministerie van Veiligheid en Justitie.

Niet beleidsartikel 41 Nominaal en Onvoorzien

41.1 Nominaal en onvoorzien

Budgettaire gevolgen van beleid (in € 1 000)					Realisatie	Vastgestelde ISB begroting	Verschil
	2007	2008	2009	2010	2011	2011	2011
Verplichtingen				0	0	11 056	– 11 056
Uitgaven	0	0	0	0	0	15 656	– 15 656
41.1 Loonbijstelling				0	0	0	0
41.2 Prijsbijstelling				0	0	9 391	– 9 391
41.3 Onvoorzien				0	0	6 265	– 6 265
Ontvangsten				0		0	0

Financiële toelichting

De middelen zijn aangewend voor de uitvoeringsproblematiek 2011.

Niet beleidsartikel 43 VUT-fonds

43.1 VUT-fonds

Budgettaire gevolgen van beleid (in € 1 000)					Realisatie	Vastgestelde ISB begroting	Verschil
	2007	2008	2009	2010	2011	2011	2011
Verplichtingen				50 009	240 000	200 000	40 000
Uitgaven	800 000	300 000	0	50 010	240 000	200 000	40 000
43.1 VUT-fonds				50 010	240 000	200 000	40 000
Ontvangsten				139 340	13 380	13 100	280

Financiële toelichting

Gebleken is dat steeds meer mensen besluiten om later gebruik te maken van FPU (Flexibel Pensioen en Uittreden). De liquiditeitsbehoefte van het VUT-fonds is daardoor sterk gewijzigd. Dit heeft (al in 2009) geleid tot een nieuwe aangepaste leenovereenkomst tussen de Staat en het fonds. Kern daarvan is dat de lening maximaal € 1,8 miljard bedraagt. Verder kan het VUT-fonds op ieder gewenst moment een beroep doen op uitbetaling van een tranche van de lening en is zij bevoegd een tranche geheel of gedeeltelijk vervroegd af te lossen. Daardoor kan het fonds beter inspelen op de actuele liquiditeitsbehoeften.

Het beroep op de VUT-regeling is niet met grote nauwkeurigheid in te schatten. Bij OW 2011 was voorzien dat de leenbehoefte van het VUT-fonds aanzienlijk lager zou zijn dan eerder begroot, maar een relatief kleine extra liquiditeitsvoorziening bleek noodzakelijk. Voor 2011 heeft de gewijzigde liquiditeitsbehoefte, als gevolg van wijzigingen in het gebruik van FPU, ertoe geresulteerd dat het fonds in 2011 in totaal een additioneel beroep op de leenfaciliteit heeft gedaan van € 40 mln. ten opzichte van OW 2011.

B4 BEDRIJFSVOERINGSPARAGRAAF

Inleiding

In de bedrijfsvoeringparagraaf wordt ingegaan op aandachtspunten en relevante kwaliteitsverbeteringen in de bedrijfsvoering van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in het verslagjaar 2011.

De bedrijfsvoeringparagraaf heeft het karakter van een uitzonderingsrapportage. Voorgeschreven is dat de bedrijfsvoeringparagraaf in ieder geval ingaat op de aandachtspunten in het financieel en materieel beheer, de rechtmatigheid, de totstandkoming van de niet-financiële beleidsinformatie, en de toezeggingen aan de Algemene Rekenkamer inzake het rechtmatigheidonderzoek.

Daarnaast wordt in deze bedrijfsvoeringparagraaf de stand van zaken gemeld op enkele overige aspecten van de bedrijfsvoering, zoals onderwerpen waarover rijksbrede afspraken zijn gemaakt en/of toezeggingen aan de Tweede Kamer zijn gedaan.

1. Rechtmatigheid

Single Information, Single Audit (SiSa)

2. Totstandkoming beleidsinformatie

De totstandkoming van de beleidsinformatie in het jaarverslag voldoet aan de eisen die daaraan worden gesteld in de Rijksbegrotingvoorschriften van het ministerie van Financiën. De totstandkoming is in vergelijking met het verslagjaar 2010 verder verbeterd. De tijdigheid van dossiervorming en de vastlegging van kwaliteitsmaatregelen rondom de interne bronsystemen verdient nog aandacht.

Een bijzondere categorie niet-financiële informatie zijn de beleidsdoorlichtingen. In de begroting voor 2011 stonden zes beleidsdoorlichtingen gepland. Vier van de zes beleidsdoorlichtingen zijn gestart in 2011 en zullen in 2012 worden afgerond. Het eindrapport van de beleidsdoorlichting Wijkenaanpak is in oktober 2011 aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstukken II, 2011–2012, 32 847, nr. 5). Van de beleidsdoorlichting Woningbouwafspraken is afgezien, omdat in het Regeerakkoord is besloten het Besluit Locatiegebonden Subsidies te beëindigen.

3. Financieel en materieelbeheer

EU-aanbestedingen

De aandacht voor fouten in EU-aanbestedingen heeft ertoe geleid dat het aantal onderdelen met dergelijke fouten is gedaald ten opzichte van 2010. De totale budgettaire omvang van de fouten is in 2011 echter wel gestegen. Zowel bij het kerndepartement als bij enkele baten-lastendiensten zijn aanbestedingsfouten geconstateerd. Bij FMHaaglanden betreft het bijvoorbeeld onrechtmatigheden met een totaalbedrag van € 11,7 miljoen. De aanpak in 2012 is erop gericht het aantal fouten verder te verminderen.

Huurtoeslag

De huurtoeslag wordt uitgevoerd door de Belastingdienst. De uitgaven worden verantwoord op de begroting van BZK. In 2011 zijn in tegenstelling tot voorgaande jaren de fouten en onzekerheden in de uitgaven voor de huurtoeslag niet de tolerantiegrens voor het betreffende beleidsartikel gepasseerd.

Baten-lastendiensten

Centrale Archiefselectiedienst

Voorzien was dat de Centrale Archiefselectiedienst per 31 december 2010 als baten-lastendienst van BZK zou worden beëindigd. Voor de intrekking is op basis van de Regeling baten-lastendiensten een goedkeurende controleverklaring bij de slotbalans vereist. De administratie en het beheer van onderhanden werk van Centrale Archiefselectiedienst was niet voldoende op orde, waardoor het afgeven van de verklaring in 2011 niet mogelijk was.

Na afstemming met het ministerie van Financiën is in november 2011 besloten om de Centrale Archiefselectiedienst als baten-lastendienst te laten voortbestaan, om zodoende een adequate afwikkeling in 2012 mogelijk te maken.

Doc-Direkt

De tijdelijke baten-lastendienst Doc-Direkt is op 1 januari 2011 gestart als nieuwe organisatie. In 2011 is hard gewerkt aan het inrichten en op orde krijgen van Doc-Direkt. Doc-Direkt heeft 2011 afgesloten met een negatief bedrijfsresultaat, vanwege onder meer het achterblijven van aanbod aan nieuw werk, en een substantieel lager aantal productieve uren dan begroot. In 2011 heeft Doc-Direkt direct ingezet op een uitgebreid pakket aan besparingsmaatregelen.

Mede door problematiek in het beheer en de afsluiting bij de Centrale Archiefselectiedienst kon in eerste instantie geen definitieve openingsbalans voor Doc-Direkt worden opgesteld. Deze is begin 2012 alsnog opgesteld en voorzien van de benodigde goedkeurende verklaring.

Daar waar extra sturing en beheersing gewenst was zijn halverwege 2011, met de instelling van een monitorteam en een taskforce, reeds maatregelen getroffen om de bedrijfsvoering verder te ontwikkelen en te verbeteren. Doc-Direkt zal in 2012 op basis van een verbeterplan inzetten op het verder implementeren van de bedrijfsvoering en het verbeteren ervan.

P-Direkt: keten in control

In 2010 stelde de Algemene Rekenkamer een onvolkomenheid vast in de gecentraliseerde personeelsadministratie van P-Direkt. In 2011 heeft P-Direkt stappen gezet om de controlketen op orde te brengen, waaronder:

• – de doorontwikkeling van het interne beheerstelsel;

• – de verbetering van managementinformatie;

• – afstemming in de keten met financial auditors;

• – verbeteren processen rondom wijzigingen, autorisaties e.d.

In 2012 zal de uitwerking van de in 2011 geïnitieerde maatregelen worden gemonitord en blijft P-Direkt verder werken aan het op orde brengen van het beheersstelsel.

4. Overige aspecten van de bedrijfsvoering

Management Control Systeem

In de tweede helft van 2011 is het raamwerk en geheel aan afspraken, waaronder het management control systeem, dat ten grondslag ligt aan de financiële kolom binnen het ministerie van BZK geactualiseerd. Dit mede vanwege de departementale herindeling in oktober 2010 waarmee nieuwe onderdelen aan BZK werden toegevoegd en die hun eigen werkwijze met zich mee brachten. Eind 2011 zijn hiermee de interne regels en werkwijze opnieuw geharmoniseerd.

Gebruik Open Source

Het ministerie van BZK is in 2011 niet afgeweken van artikel 3, eerste lid van de Instructie rijksdienst bij aanschaf ICT-diensten of ICT-producten. BZK heeft geen producten of diensten aangeschaft waarvoor gebruik moet worden gemaakt van open standaarden.

Externe inhuur

In een brief aan de Tweede Kamer d.d. 18 mei 2011 (Kamerstukken II, 2010–2011, 32 501, nr. 16) heeft het ministerie van BZK gemeld dat de uitgaven externe inhuur 2011 werden geraamd op een percentage van 14,9% van de totale uitgaven ambtelijk personeel. De realisatie over 2011 komt uit op een percentage van 14,0%.

In de bijlage Overzicht niet-financiële informatie over inkoop van adviseurs en tijdelijk personeel zijn de uitgaven van het ministerie van BZK voor externe inhuur in 2011 opgenomen en van een toelichting voorzien.

Personeel

Het ministerie van BZK heeft haar fte-taakstelling voor 2011 gerealiseerd. Het ministerie zit als geheel 107 fte onder het gestelde plafond. Het project Vernieuwing Rijksdienst is eind 2011 afgerond.

Betaalgedrag

De betaalsnelheid lag in het laatste kwartaal van 2011 bij het ministerie van BZK boven de rijksnorm van 90%. De lagere betaalsnelheid in de eerste maanden van 2011 was vooral het gevolg van de departementale herindeling en de implementatie van de nieuwe versie van het workflow- en archiveringssysteem Digidoc.

5. Toezeggingen aan de Algemene Rekenkamer

De Algemene Rekenkamer heeft in het rapport bij het jaarverslag Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 2010 naast het controleraamwerk van P-Direkt en de systematiek van Single Information, Single Audit (SiSa), aandacht gevraagd voor de planning en controlcyclus voor informatiebeveiliging bij het ministerie van BZK.

In 2011 is een goede basis gelegd voor de planning en controlcyclus voor informatiebeveiliging. Zo is een decentraal netwerk van beveiligingscoördinatoren ingericht en is gestart met het uitwerken van een set indicatoren gericht op integrale beveiliging. Daarnaast zijn afspraken gemaakt over een verdere uitwerking van de controlcyclus op het terrein van informatiebeveiliging, zoals actualisatie van de afhankelijkheidsanalyses en informatiebeveiligingsplannen.