Nr. 1 JAARVERSLAG VAN HET MINISTERIE VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT (XVI)

Gerealiseerde ontvangsten naar beleidsterrein voor 2010 (x € 1 miljoen)

Gerealiseerde uitgaven naar beleidsterrein voor 2010 (x 1 € miljoen)

A. ALGEMEEN

1. AANBIEDING EN DECHARGEVERLENING

AAN de voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Hierbij bied ik, mede namens de staatssecretaris, het departementale jaarverslag van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) over het jaar 2010 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport decharge te verlenen over het in het jaar 2010 gevoerde financiële beheer.

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

2. LEESWIJZER

Indeling jaarverslag

Voor u ligt het departementale jaarverslag 2010 van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Het jaarverslag van VWS bestaat uit vier onderdelen: Algemeen, Beleidsverslag, Jaarrekening en Bijlagen.

Het onderdeel Algemeen omvat het verzoek tot dechargeverlening en deze leeswijzer.

Het Beleidsverslag is opgebouwd uit vier onderdelen:

• • De paragraaf beleidsprioriteiten gaat in op de belangrijkste resultaten van het ministerie van VWS over het afgelopen jaar. Het gaat om de hoofdlijnen van het beleid en de beleidsprioriteiten van het huidige kabinet en bewindspersonen.

• • De beleidsartikelen bestaan uit een financiële toelichting op opmerkelijke verschillen tussen realisatie en begroting.

• • De niet-beleidsartikelen verantwoorden de financiële toelichting bij ministerie- en zorgbrede uitgaven die niet specifiek zijn toe te rekenen aan een van de doelstellingen van de beleidsartikelen, onvoorziene uitgaven, taakstellingen en loon- en prijsbijstellingen.

• • De bedrijfsvoeringsparagraaf geeft informatie over bedrijfsvoeringsvraagstukken die zich gedurende het begrotingsjaar hebben voorgedaan en waarvan informatieverstrekking voor het inzicht en oordeelsvorming door de Tweede Kamer van belang is.

De jaarrekening is opgebouwd uit de verantwoordingsstaat van het ministerie van VWS, de saldibalans, de bij deze onderdelen behorende financiële toelichtingen en het onderdeel topinkomens. Als laatste bevat de jaarrekening de paragraaf inzake baten-lastendiensten van VWS.

Tot slot bevat het jaarverslag een aantal bijlagen, te weten de bijlagen Zorguitgaven (Financieel Beeld Zorg), zelfstandige bestuursorganen en rechtpersonen met een wettelijke taak, inhuur externen, lijst met afkortingen en het trefwoordenregister.

Groeiparagraaf

Gelijktijdig met het indienen van dit jaarverslag doe ik de Tweede Kamer de beleidsdoorlichtingen Indicatiestelling (artikel 43) en Uitvoering Sportbeleid (artikel 46) toekomen.

Experiment Verbetering verantwoording en begroting

VWS heeft sinds het jaarverslag 2007 meegedaan aan het experiment van het ministerie van Financiën ter verbetering en vereenvoudiging van begroting en jaarverslag. Doel van dit experiment was om de politieke zeggingskracht en focus van de stukken te vergroten en de verantwoordingslasten terug te brengen. Dit had vooral gevolgen voor de wijze waarop van beleidsinformatie werd opgenomen in het jaarverslag. Volgens afspraken met de Algemene Rekenkamer en de Tweede Kamer liep het experiment tot en met het jaarverslag 2009. Het jaarverslag 2010 valt hier in formele zin dus niet onder.

In samenwerking met de Algemene Rekenkamer wordt het experiment geëvalueerd door het ministerie van Financiën en de deelnemende departementen. In 2011 zal aan de hand van deze evaluatie met de Tweede Kamer worden besproken in hoeverre deze experimentele werkwijze rijksbrede invoering verdiend. In overleg met het ministerie van Financiën is afgesproken dat voor het jaar 2010 de experimentele opzet van het jaarverslag gehandhaafd zal blijven. De fysieke integratie van de slotwet en het jaarverslag en de daarbij behorende gewijzigde opzet van de begrotingsstaat van de slotwet, zal in 2010 echter niet worden voortgezet.

Volgens model 3.80 van de Rijksbegrotingsvoorschriften 2011 moeten er begrotingscijfers in het kasstroomoverzicht 2010 worden opgenomen. In de begroting 2010 is in het kader van het experiment voor de baten-lastendiensten geen kasstroomoverzicht opgenomen. In de VWS begroting 2011 staat echter per baten-lastendienst een meerjarig kasstroomoverzicht (2009–2015) vermeld. De cijfers van 2010 uit dat overzicht worden gebruikt als «oorspronkelijke begroting» in het jaarverslag 2010.

Het beleidsverslag

De paragraaf beleidsprioriteiten gaat in op de belangrijkste resultaten van het ministerie van VWS over het afgelopen jaar. Het gaat om de hoofdlijnen van het beleid en de beleidsprioriteiten van het huidige kabinet en bewindspersonen.

De afgelopen jaren werd het beleidsverslag opgebouwd aan de hand van de kabinetsdoelstellingen van het kabinet Balkende IV. Met de val van dit kabinet en het aantreden van het huidige kabinet Rutte, komt deze indeling te vervallen. Het begrotingsjaar 2010 kende het grootste deel van het jaar een demissionair kabinet. Alleen de eerste zeven weken van 2010 regeerde het kabinet Balkenende IV missionair. Concreet betekent dit dat de initiatieven die waren aangekondigd in de beleidsagenda 2010 niet allen volledig tot uitvoering zijn gebracht. De afspraak om de begroting en het jaarverslag aan elkaar te spiegelen blijft echter overeind. Om op hoofdlijnen informatie te verschaffen over de afloop van het kabinet Balkenende IV, zal in de paragraaf beleidsprioriteiten een tabel worden opgenomen met de behaalde resultaten in 2010. Het beleidsverslag zal verder in opzet beleidsarm van aard zijn: de beleidsprioriteiten zullen een minder prominente rol spelen.

Beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen

Per operationele doelstelling, voor de apparaatsuitgaven en de ontvangsten wordt het verschil tussen de vastgestelde begroting en de realisatie toegelicht. Dit verschil bestaat uit wijzigingen in beleid en uitvoering. Deels zijn deze mutaties al toegelicht in de 1^e suppletoire begroting en 2^e suppletoire begroting. Deze toelichtingen liggen vast en worden niet meer gewijzigd. De wijzigingen die zich na de 2^e suppletoire begroting hebben voorgegaan (de zogenaamde slotwetmutaties) worden in het jaarverslag toegelicht. Voor de financiële toelichting op de tabellen budgettaire gevolgen van beleid in de (niet-) beleidsartikelen zijn de volgende criteria gehanteerd:

Programma uitgaven (beleidsuitgaven)

Alle (onderliggende) mutaties ten opzichte van de vastgestelde begroting die groter zijn dan € 3 miljoen of 3% van het vastgestelde begrotingsbedrag op het niveau van de operationele doelstelling zijn toegelicht. Kleinere mutaties zijn toegelicht indien politiek relevant.

Apparaatsuitgaven

De apparaatsuitgaven in de beleidsartikelen zijn in relatie tot de beleidsuitgaven gering van omvang. Alleen verschillen die groter zijn dan 10% van de vastgestelde begroting zijn daarom toegelicht.

Verplichtingen

Conform voorgaande slotwetten lichten we de verplichtingenraming niet toe, omdat deze bij VWS vooral een beheersmatig karakter heeft.

Bedrijfsvoeringsparagraaf

Saldibalans

De saldibalans van het ministerie van VWS per 31 december geeft de financiële posten weer die bij de afsluiting van de begrotingsboekhouding aan het einde van het begrotingsjaar bestaan en meegenomen worden naar volgende begrotingsjaren

De saldibalans, zoals vermeld in het departementaal jaarverslag van het ministerie voor Jeugd en Gezin, bestaat uit de posten uitgaven, ontvangsten, liquide middelen en saldi rekening courant. De overige balansposten worden verantwoord in de jaarverslagen van de uitvoerende departementen (de voormalige «moederdepartementen»). In het jaarverslag van VWS wordt per balanspost in de toelichting aangegeven welk deel betrekking heeft op VWS en welk deel op Jeugd en Gezin.

Financieel Beeld Zorg

De cijfers in het jaarverslag over de zorguitgaven zijn verzameld bij een aantal gegevensleveranciers, zoals het College voor Zorgverzekeringen (CVZ) en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Over het algemeen hebben de cijfers – vanwege de vroegtijdige levering in het jaar – nog een voorlopig karakter. Eventuele wijzigingen van de cijfers worden betrokken bij budgettaire besluitvorming.

Vermindering administratieve lastendruk

De VWS-aanpak ter vermindering van administratieve lasten heeft in 2010 geleid tot een reductie van € 15,9 miljoen. Omdat na de val van het kabinet de gewijzigde Drank- en horecawet is aangehouden, is niet het oorspronkelijk geraamde bedrag van € 16,3 miljoen gerealiseerd. In het oorspronkelijke VWS programma stonden voor 2011 een aantal grote(re) reducties gepland. Op dit moment wordt nog bezien op welke manier de ambities uit het Regeerakkoord tot een nieuw programma zullen leiden. In het Regeerakkoord is een kwantitatieve doelstelling opgenomen van 10 procent tot 2012 en daarna 5 procent per jaar, onderverdeeld naar diverse doelgroepen. De voorgenomen reducties uit het oorspronkelijke VWS programma zullen waar mogelijk ingezet worden als VWS bijdrage aan deze doelstelling.

Jeugd en Gezin

Het programmaministerie voor Jeugd en Gezin is bij aanvang van het huidige kabinet opgeheven (zie Besluit van 14 oktober 2010, nummer 10.002848). De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is sindsdien belast met de behartiging van de aangelegenheden op het terrein van het kindgebonden budget, de kinderbijslag en de tegemoetkoming ouders thuiswonende gehandicapte kinderen, voor zover deze voor 14 oktober 2010 was opgedragen aan de minister voor Jeugd en Gezin. De minister van Veiligheid en Justitie is belast met de behartiging van de aangelegenheden op het terrein van jeugd en gezin waarmee voor 22 februari 2007 uitsluitend de minister van Justitie was belast en die van 22 februari 2007 tot 14 oktober 2010 behoorden tot het aan de minister voor Jeugd en Gezin opgedragen programma, behoudens de gesloten jeugdzorg voor jongeren buiten het strafrechtelijk kader. De andere beleidsterreinen, waaronder de provinciaal gefinancierde jeugdzorg en de Centra voor Jeugd en Gezin, zijn ondergebracht bij het ministerie van VWS.

Met ingang van de begroting 2011 is deze herverkaveling van beleidsterreinen doorgevoerd. Voor VWS betekent dit onder andere de terugkomst van het «oude» artikel 45 Jeugdzorg (zie ook TK 32 609 XVI, nr. 1 en 2).

De herverkaveling heeft geen gevolgen voor het jaarverslag 2010. Er wordt een jaarverslag 2010 voor Jeugd en Gezin opgesteld. Net als voorgaande jaren worden de apparaatskosten van de directie Jeugdzorg, de directie Jeugd en Gezin en de Uitvoeringseenheid gesloten Jeugdzorg verantwoord in het jaarverslag van VWS op artikel 98 onder de post personeel en materieel kernministerie. De apparaatskosten van de Inspectie Jeugdzorg zijn onder een aparte post van datzelfde artikel opgenomen.

B. BELEIDSVERSLAG

3. BELEIDSPRIORITEITEN

Inleiding

Met het aantreden van dit kabinet in oktober 2010 is een basis gelegd om het beleid op het gebied van volksgezondheid, welzijn en sport te verbeteren. Prioriteiten zijn vastgesteld en VWS steekt de handen uit de mouwen om samen met het veld nog betere zorg, dichtbij te realiseren. Zorg met oog voor mensen. Veilig, toegankelijk, betaalbaar en respectvol. In een zorgsysteem dat werkt. Waar mensen meer en betere zorg krijgen voor hun premiegeld. Een systeem waarin ruimte is voor zorgondernemerschap en waardering voor zorgverleners.

De financiële crisis heeft ook zijn weerslag op de gezondheidszorg. Om de overheidsfinanciën op orde te krijgen, heeft het kabinet afgesproken de komende periode 18 miljard euro te bezuinigen. De zorguitgaven mogen daardoor minder hard groeien dan ze nu doen. Hiervoor zijn maatregelen afgesproken in het Regeer- en Gedoogakkoord. Maar de extra zorguitgaven deze kabinetsperiode zijn aanzienlijk. Tot en met 2015 stijgen de zorguitgaven met circa 15 miljard euro. 1

De toenemende zorgvraag, de vergrijzing, de medische mogelijkheden en het dreigende tekort aan personeel, dwingen bovendien tot zo efficiënt mogelijke inzet van de beperkte middelen. Zorg moet betaalbaar en toegankelijk blijven, nu en in de toekomst. Daarom moeten ook in de zorg moeilijke besluiten worden genomen.

Het uitgangspunt is dat iedere Nederlander kan vertrouwen op kwalitatief goede zorg dichtbij huis. Zorg die met respect wordt verleend en met waardering wordt ontvangen. Zorg die ook de eigen kracht van mensen benut en een vangnet biedt voor hen die dat nodig hebben. Zorg die ’s avonds en in het weekeinde beschikbaar is. Eenvoudige zorgvragen in de eerste lijn en in de buurt, complexere zorg in het ziekenhuis en zeldzame aandoeningen in gespecialiseerde klinieken. Wie het goed doet, wordt beter beloond. Wie het slecht doet, merkt dat ook. En die informatie komt beschikbaar zodat patiënten en zorgverzekeraars weten wat er te kiezen valt.

Zorgaanbieders krijgen meer vrijheid en verantwoordelijkheid. Zij krijgen de ruimte om het verschil te maken om initiatieven te nemen. Wie een goed idee heeft dat werk, moet niet worden gehinderd door onnodige bureaucratie. Dat benut de creativiteit van zorgverleners en bewerkstelligt dynamiek in de sector.

In dit jaarverslag wordt verantwoording afgelegd over de eerste stappen die zijn gezet om het vertrouwen in de zorg te versterken en het zorgsysteem echt te laten werken. Zodat iedereen kan rekenen op de zorg die hij of zij nodig heeft.

Dit beleidsverslag biedt geen compleet overzicht van de inzet en de behaalde doelen in 2010. Hoewel de nadruk ligt op een weergave van de belangrijkste beleidsvelden, volgt wel een volledige financiële verantwoording.

Geneeskundige zorg

Doelmatige zorg

Door de vergrijzing en nieuwe medische mogelijkheden neemt de vraag naar zorg toe. Vooral het aantal chronische zieken stijgt snel. Ook een ongezonde leefstijl draagt bij aan een groeiende vraag naar zorg.

Om de betaalbaarheid niet in gevaar te brengen zijn in 2010 maatregelen getroffen die de doelmatigheid van de zorg moeten verbeteren. Zo zijn er efficiencyafspraken gemaakt met de ambulancezorg. Het preferentiebeleid heeft de prijzen van veel geneesmiddelen verder doen dalen. Maatregelen, zoals stepped care, het introduceren van zorgstandaarden en het invoeren van veiligheidsprogramma’s moet bijdragen aan het verminderen van vermijdbare sterfte, onnodige en dure behandelingen en voorkomen dat extra behandelingen nodig zijn als gevolg van complicaties. Dat bespaart veel menselijk leed.

Chronisch zieken hebben vaker en intensiever contact met praktijkondersteuners bij de huisarts of gespecialiseerde verpleegkundigen. Om aan de grotere vraag naar verpleegkundigen in zowel de eerste als twee lijn te voldoen, is met ingang van september 2008 de instroom in de opleidingen tot physician assistant (PA) en nurse practitioners/verpleegkundig specialisten (VS) gezamenlijk verhoogd van 325 naar 400 opleidingsplaatsen. In 2009 is 99 procent van de beschikbare opleidingsplaatsen benut. Vrijwel alle afgestudeerde PA's en VS'en vinden na hun studie ook een passende baan in de zorg.

Prestatiebekostiging

In 2010 is begonnen met het «schaduwdraaien» met de opvolger van de dbc-productstructuur, DOT (dbc’s Op weg naar Transparantie). De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) en de Nederlandse Federatie Universitair Medische Centra (NFU) hebben een landelijke simulatie ontwikkeld en uitgevoerd. Fase 1 van die simulatie – analyse en verbetering van de DOT-productstructuur – is eind 2010 afgerond.

Wanbetalers

Solidariteit vormt de basis van ons gezondheidszorgstelsel. De solidariteit wordt in stand gehouden met het betalen van premie. In Nederland waren begin vorig jaar ongeveer 318 000 wanbetalers. Dit kost de maatschappij circa 350 miljoen euro per jaar. Met de Wet structurele wanbetalers zorgverzekering is stevig ingezet op het terugdringen van het aantal wanbetalers. In 2009 en 2010 hebben zorgverzekeraars de wanbetalers aangemeld bij het CVZ. Ongeveer 19 000 van hen betalen inmiddels weer normaal premie. Hoewel dit een goed ontwikkeling is, kunnen nog geen definitieve conclusies worden getrokken over de doelstelling om wanbetalers terug te brengen naar het normale betaalpatroon bij hun verzekeraar. De incasso via het CJIB bij personen waar de premie niet (geheel) direct kan worden ingehouden op loon, uitkering of pensioen (bronheffing) blijkt lastiger dan was verwacht.

Geestelijke gezondheidszorg (ggz)

In juni 2010 is het wetsvoorstel Verplichte Geestelijke Gezondheidszorg voorgelegd aan de Tweede Kamer ter vervanging van de Wet Bopz (Wet Bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen). De belangrijkste doelen zijn het versterken van de rechtspositie van mensen met een psychische stoornis, het zo veel mogelijk beperken van dwang en het beperken van de duur van dwang, het verhogen van de kwaliteit van verplichte zorg, en het verlenen van zorg op maat. Om deze doelen te bereiken introduceert het wetsvoorstel een multidisciplinaire commissie, die moet worden betrokken bij het afgeven van een zorgmachtiging. Ook worden de persoonlijke voorkeuren van de patiënt uitdrukkelijk mee gewogen bij het opstellen van een behandelplan en het afgeven van de zorgmachtiging.

Spoedeisende hulp (SEH)

In 2010 is in de bekostiging voor huisartsenposten een eerste stap gezet, zodat substitutie van ziekenhuizen naar huisartsenposten mogelijk is. Wanneer mensen zich niet meer rechtstreeks op de SEH melden, levert dit aantoonbare besparingen op. Hierdoor is het voor de verzekeraar mogelijk om de huisartsenposten te belonen voor het extra werk dat daar wordt geleverd. Dit stimuleert de integratie van spoedeisende hulpposten van ziekenhuizen met huisartsenposten. Een relatief groot aantal zelfverwijzers dat naar de duurdere spoedeisende hulp gaat, had kunnen worden geholpen door de huisarts.

Ziekenhuizen moeten er strenger op toezien dat specialistische zorg wordt verleend op basis van een verwijzing. Een patiënt dient in eerste instantie in de eerste lijn te worden gezien om het beroep op de zorg in de tweede lijn te verminderen.

Medisch Specialisten

In 2010 was het voornemen om de overschrijdingen bij de medisch specialisten op te vangen met tariefsmaatregelen. Hiervoor is de compensatie voor ondersteunde specialismen aangepast en zijn de tarieven voor de medisch specialisten verlaagd, voor een totaal van 479 miljoen euro. Deze kortingen zijn door de NZa per specialisme gedifferentieerd. Verder is een aanwijzing verstuurd voor een aanvullende korting in 2011 van 94 miljoen euro.

Om structurele oplossingen te vinden voor de problemen bij de bekostiging van de medisch specialisten wil VWS in 2012 een beheersmodel invoeren. Hierover is met de Orde van Medisch Specialisten (OMS) en de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) een akkoord bereikt. Tegen de achtergrond van een beheerste uitgavenontwikkeling bij medisch specialisten zijn afspraken gemaakt over het verbeteren van de patiëntveiligheid en de kwaliteit van de gezondheidszorg. Het ministerie van VWS stelt hiervoor ieder jaar een totaalbudget vast voor vrij gevestigde medisch specialisten. Dat budget wordt verdeeld onder de medisch specialisten. Medisch specialisten en de Raad van Bestuur van het ziekenhuis maken hierover afspraken. Hierbij is naast bekostiging op basis van prestatie ook ruimte voor het belonen van kwaliteit, opleidingsactiviteiten of innovatie.

Palliatieve zorg

In de afgelopen jaren is uitvoering gegeven aan het «plan van aanpak palliatieve zorg 2008–2010». Doel was de palliatieve zorg te verbeteren door vroegtijdige inzet en deskundigheidsbevordering. Op deze onderdelen is in de afgelopen jaren veel verbeterd (TK 29 509, nr. 30). Om vergaarde kennis en inzichten van afgelopen jaren toe te passen in de zorgpraktijk wordt gestart met verbeterprogramma vanuit ZonMw.

Beleidsconclusie

In 2010 zijn stappen gezet om de curatieve zorg doelmatiger en meer solide te maken. Zo zijn afspraken gemaakt over doelmatigere en veiligere zorg in ziekenhuizen, is het wetsvoorstel verplichte ggz voorgelegd aan de Tweede Kamer en is afgesproken de bekostiging van medisch specialisten structureel te regelen. Het kabinet zet stappen om in de zorg de beloning naar prestatie verder vorm te geven.

Langdurige zorg

Het kabinet heeft in 2010 verder gewerkt aan de doelstelling om de AWBZ terug te brengen naar haar oorspronkelijke bedoeling: het leveren van kwalitatief goede zorg aan mensen die daar langdurig behoefte aan hebben.

Het afgelopen jaar is in de langdurige zorg meer nadruk komen te liggen op de positie van de cliënt. Ook is de professional centraler komen te staan door gerichte inzet van de wijkverpleegkundige. Daarnaast is geïnvesteerd in instellingen voor verzorging en verpleging en gehandicaptenzorg.

Versterken positie van de cliënt

De wensen van de cliënt moeten centraal staan bij het geven van zorg. Om die reden is per 1 januari 2009 de zorgzwaartebekostiging ingevoerd. Deze bekostiging is bedoeld voor mensen die niet langer zelfstandig kunnen wonen en/of behoefte hebben aan een beschermende woonomgeving. In Nederland hebben ongeveer 260 000 mensen verschillende soorten verblijfszorg nodig. Voor de beschrijving van deze zorg zijn de zorgzwaartepakketten (ZZP's) gemaakt. Een zorgzwaartepakket omvat het wonen, de zorg, diensten, dagbesteding en/of behandeling. De zorgzwaartepakketten worden vanaf 1 januari 2010 gebruikt voor de bekostiging, de zorginkoop, en de verantwoording over de geleverde zorg door de aanbieder.

In 2010 is gewerkt aan de verdere ontwikkeling van de zorgzwaartebekostiging. Daar waar in 2009 de oude bekostiging nog leidend was voor de hoogte van het budget van de instelling (met een beperkt financieel effect van de zorgzwaartepakketten), is in 2010 de volledige overstap gemaakt. Dit betekent dat vanaf 1 januari 2010 sprake is van één taal in de keten van indicatiestelling tot en met bekostiging en verantwoording. Het systeem van de zorgzwaartebekostiging is daarmee een feit (TK 30 597, nr. 149). Bij een grote operatie als de invoering van zorgzwaartebekostiging is het onontkoombaar dat zich kinderziekten voordoen. VWS is alert op de signalen en werkt – samen met andere partijen – aan een verbetering van de zorgzwaartepakketten.

Keuzevrijheid

Het persoonsgebonden budget (pgb) stelt mensen in staat zelf de zorg te regelen die zij thuis nodig hebben door ziekte, handicap of ouderdom. In 2010 was 2,1 miljard euro beschikbaar voor de pgb’s. Wegens het grote beroep op het pgb is in het voorjaar van 2010 besloten dit bedrag te verhogen met 247 miljoen euro. Deze impuls bleek ontoereikend, waarna is besloten per 1 juli het pgb-plafond te handhaven. Voor verschillende doelgroepen is hierop een uitzonderingssituatie van toepassing (TK 25 657, nr. 40). Het gaat om personen die gebruik willen maken van een wooninitiatief dat zonder het verlenen van het pgb niet mogelijk is, personen met verblijfsindicatie waarvoor extramuraal geen geschikt aanbod beschikbaar is en kinderen die na behandeling in het ziekenhuis medisch-specialistische zorg nodig hebben.

Steeds meer jongeren met psychiatrische problemen doen een beroep op voorzieningen van de jeugdzorg, de Zvw, en de AWBZ. Dit verklaart voor een deel de groei van het aantal pgb’s. Gebleken is dat het alternatief, zorg-in-natura, in sommige gevallen onvoldoende aansluit op de behoefte aan zorg. Om de pgb-regeling voor de toekomst financieel houdbaar te maken heeft het kabinet per 1 januari 2011 een eerste set aan maatregelen genomen. In 2011 worden vervolgmaatregelen uitgewerkt. Vanaf 2014 is de wettelijke verankering van het recht op een pgb voorzien (TK 25 657, nr. 41).

Tussen 2009 en 2011 is geld vrijgemaakt om intramurale instellingen in staat te stellen (een deel van) hun capaciteit om te vormen of uit te breiden in de vorm van kleinschalige woonvoorzieningen. Op deze manier hebben ouderen met een psychogeriatrische aandoening (dementie) beter de mogelijkheid te kiezen voor een kleinschalig georganiseerde omgeving. Voor 2010 ging het om een bedrag van maximaal € 24,8 miljoen (TK 25 424, nr. 94).

Stimuleren bouw

In 2009 is 160 miljoen euro beschikbaar gesteld als investeringsimpuls voor instellingen in de verzorging en verpleging en de gehandicaptenzorg (TK 31 070, nr. 24). Verpleeghuizen kunnen hiermee de kamers met drie of meer bedden vervangen en de gehandicaptenzorg de gebouwen die niet voldoen aan de minimum normen. In 2009 en 2010 hebben instellingen in beide sectoren grote inspanningen geleverd om de privacy te verbeteren. De stimuleringsmaatregel heeft ervoor gezorgd dat ruim 3 400 plaatsen in de zorghuizen en meer dan 3 100 plaatsen in de gehandicaptenzorg in de jaren 2010–2012 versneld kunnen worden verbeterd (TK 30 597, nr. 158).

Vereenvoudigen indicatiestelling

Het kabinet heeft stappen aangekondigd om de indicatiestelling AWBZ te vereenvoudigen (TK 30 597, nr. 116). Zo heeft het Centrum indicatiestelling zorg (CIZ) met ingang van 2010 zorgaanbieders in de gelegenheid gesteld om een actieve rol te vervullen bij de indicatiestelling (zogenoemde taakmandatering). Cliënten kunnen ook zelf langs digitale weg een aanvraag indienen bij het CIZ.

Programma Regelhulp

Professional centraal

De zorgprofessional is de bron van goede zorg. Het kabinet is dan ook van mening dat professionals dichtbij de cliënt moeten staan en mee moeten denken over het totale pakket aan zorg dat nodig is. In dat verband is in 2010 verder gegaan met de uitvoering van de motie-Hamer (TK 31 700 XVI, nr. 15) om extra wijkverpleegkundigen in te zetten voor het beter verbinden van zorg, wonen en welzijn op wijkniveau.

Afgelopen jaar kwamen ruim 40 aandachtswijken in aanmerking voor subsidie voor de inzet van extra wijkverpleegkundigen. In totaal ging het om 3,7 miljoen euro. Ruim 200 extra wijkverpleegkundigen zijn aan de slag gegaan in de aandachtswijken (TK 30 995, nr. 84).

Verbeteren van de kwaliteit

In 2007 is het kwaliteitskader «Verantwoorde Zorg» voor de sector Verpleging, Verzorging en Zorg Thuis (VVT) ontwikkeld. Deze normen voor verantwoorde zorg zijn de afgelopen jaren verder uitgewerkt. Dit heeft geleid tot een verbeterde versie in 2010. Het kwaliteitskader is een belangrijk instrument voor veldpartijen om verantwoorde zorg in de praktijk te brengen.

Toegankelijkheid van de AWBZ zorg

De toegankelijkheid van de AWBZ zorg voor cliënten die een beroep doen op de sectoren verpleging en verzorging en gehandicaptenzorg is over het algemeen goed. Bij dementerende ouderen, personen met een meervoudige complexe problematiek en jeugdig licht verstandelijk gehandicapten met veelal aanvullende problemen, komt het echter voor dat cliënten langer moeten wachten op zorg dan wenselijk is. Dit hangt samen met een toename van de vraag en het achterblijven van de uitbreiding van het aantal verblijfsplaatsen (TK 30 597, nr. 147). Bij de vaststelling van het AWBZ-budget voor 2012 zal worden meegenomen welke uitbreiding van plaatsen noodzakelijk is.

Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg)

Eind 2010 heeft het CAK voor de eerste keer de forfaitaire tegemoetkoming aan rechthebbenden uitgekeerd. Mensen die recht hebben op een tegemoetkoming krijgen deze automatisch. Zij hoeven geen ingewikkelde formulieren in te vullen. Het automatisch uitkeren van de tegemoetkoming vergde een intensieve voorbereiding. Dankzij de inzet van alle partners en de begeleiding door de Stuurgroep Implementatie Wtcg is dit proces goed verlopen.

Om de eerste uitkering van de forfaitaire tegemoetkoming goed te begeleiden heeft VWS samen met het CAK een voorlichtingscampagne opgezet. Voorbeelden van de daarbij ingezette middelen zijn: algemene en op specifieke groepen toegespitste brochures, factsheets en posters, en een zogeheten Wtcg-test die mensen online kunnen invullen. Verder zijn mailings verstuurd aan intermediaire partijen (bijvoorbeeld huisartsen, gemeenten en verpleeg- en verzorgingsinstellingen) die in contact staan met de doelgroep van de Wtcg. De Wtcg werkt nog niet zoals het zou moeten. Hiervoor zijn criteria aangepast, die eind 2011 zichtbaar zullen worden.

Waarborgen van de solidariteit

Om de solidariteit in ons zorgstelsel te waarborgen, is het van belang dat zorg betaalbaar blijft en dat duidelijk wordt gemaakt in welke gevallen mensen aanspraak maken op AWBZ-verzekerde zorg. Mede in dit kader heeft het kabinet besloten de somatische revalidatiezorg over te hevelen naar de Zorgverzekeringswet (Zvw). Deze zorg past wegens het kortdurende karakter beter in de Zvw dan in de AWBZ. In 2010 heeft de NZa het ministerie van VWS geadviseerd over de te nemen stappen om overheveling mogelijk te maken.

Beleidsconclusie

In 2010 is verder gewerkt aan de ambitie om de AWBZ terug te brengen naar haar oorspronkelijke doelstelling: het verlenen van zorg aan mensen die daar langdurig behoefte aan hebben. Op sommige punten boeken we vooruitgang: de zorgzwaartebekostiging is verder ontwikkeld en de zorgzwaartepakketten zijn verbeterd. Dit leidt tot efficiëntere zorg en zorg-op-maat. Tegelijkertijd blijft een beheerste ontwikkeling van de uitgaven voor de AWBZ een aandachtspunt. Het slimmer inrichten en beter afbakenen van het pgb is één van de uitdagingen voor de komende jaren.

Preventie

Samenhangend gezondheidsbeleid

Door de vergrijzing en de ontwikkeling van de medische technologie is er een sterke toename van het aantal chronisch zieken. Bij de behandeling van hen staat voorkómen en beter behandelen van chronische aandoeningen centraal. Het doel is gezondheidswinst, goede kwaliteit van leven en betere arbeidsparticipatie.

In 2010 is gewerkt aan een betere verbinding tussen preventie en genezing. De ontwikkeling van lokale samenwerkingsverbanden is gestimuleerd. Ook zijn de eerste stappen naar een betere gegevensuitwisseling tussen eerstelijnszorg en GGD-en in gang gezet. Op een aantal plaatsen zijn projecten tussen gemeenten en verzekeraars gestart, zoals met het convenant «De verbinding» bij de vier grootste gemeenten van Nederland. Voor zelfmanagement – waarbij de patiënt zelf de regie neemt over zijn ziekte – ontwikkelt het veld in hoog tempo instrumenten. VWS ondersteunt deze ontwikkeling en stimuleert samenwerking tussen alle betrokken partijen.

Preventie als onderdeel van de zorgketen

In 2010 is het Nationaal Actieprogramma Diabetes (NAD) voortgezet. Het doel van het actieprogramma, dat loopt van 2009–2013, is een brede toepassing van een actuele en complete NDF Zorgstandaard diabetes (Nederlandse Diabetes Federatie). Om dat te bereiken worden activiteiten ingezet rondom de thema's: preventie, positie van de patiënt & cliënt, kwaliteit, organisatie & kennis, regelgeving & bekostiging en e-communicatie & ICT voorzieningen. Als onderdeel van het Nationaal Actieprogramma Diabetes is in oktober 2010 begonnen met de monitor (www.nad-monitor.nl), waarmee inzicht is verkregen in het gebruik van de Nederlandse Diabetes Federatie Zorgstandaard en de organisatie van diabeteszorg.

Lokaal gezondheidsbeleid

Voor veel mensen is het niet makkelijk om een goede balans te vinden tussen eten en bewegen. Om mensen hierbij te helpen heeft de overheid het Convenant Overgewicht opgericht in 2004. In 2010 is het Convenant Overgewicht voortgezet onder de naam «Convenant Gezond Gewicht». In dit samenwerkingsverband nemen maatschappelijke partijen samen hun verantwoordelijkheid voor overgewicht bij kinderen en volwassenen. Deze partijen zijn: overheid, levensmiddelenindustrie, horeca, werkgevers, zorgverzekeraars, scholen en sportorganisaties. Enkele resultaten van het Convenant overgewicht:

• • De levensmiddelenindustrie heeft toegezegd heel terughoudend om te gaan met reclames voor kinderen onder de 12 jaar;

• • In het schooljaar 2009–2010 zetten weer 75 scholen zich in voor de stimuleringsprijs Gezonde Schoolkantine;

• • De workshop «Eetplezier en Beweegkriebels» maakt ouders van kinderen van 0–4 jaar bewust van het belang van gezonde voeding en veel bewegen;

• • Sinds 2010 richt de samenwerking zich vooral op jongeren en gezond gewicht. Onder de titel Jongeren op gezond gewicht (JOGG) kunnen gemeenten ondersteuning krijgen bij de inrichting van gezonde steden.

Gezond Lokaal-Centraal

Het RIVM Centrum Gezond Leven (CGL) heeft in opdracht van het ministerie van VWS het «Plan van aanpak Professionals Gezond Versterkt 2010–2012» opgesteld. Het is een ondersteuningsprogramma voor professionals uit de sectoren GGD, ggz, verslavingszorg, thuiszorg en sport, die gezondheidsbevordering als hoofdtaak hebben. Daarmee wordt een kwaliteitsslag gemaakt in het werk van genoemde professionals. In 2010 zijn de resultaten van vier verkenningen gepubliceerd.

Per 1 juli 2010 is artikel 5a van de Wet op de publieke gezondheid (Wpg) van kracht geworden (TK 32 195, nr. 1 t/m 9). Dit artikel verplicht gemeenten tot preventieve maatregelen met het oog op de gezondheid van 65-plussers. Gemeenten krijgen daarbij zoveel mogelijk ruimte om het beleid lokaal in te vullen. Hiermee kan elke gemeente maatwerk leveren als het gaat om monitoren, signaleren en voorkomen van gezondheidsproblemen bij ouderen.

Infectieziektebestrijding

De vaccinatiecampagne tegen de Nieuwe Influenza A (H1N1) is eind 2009 begonnen en liep tot begin 2010. In totaal zijn bijna 7,5 miljoen mensen opgeroepen. Volgens het RIVM/Centrum voor Bevolkingsonderzoek en de Stichting Nationaal Programma Grieppreventie (SNPG) heeft een grote meerderheid van de opgeroepen medische risicogroepen, zorgmedewerkers en kinderen zich tweemaal laten vaccineren. In het najaar van 2010 is een begin gemaakt met een externe onafhankelijke evaluatie van de bestrijding van de pandemie. Deze evaluatie zal in maart 2011 worden afgerond.

Eind 2010 heeft de commissie Van Dijk een evaluatie opgeleverd van de Q-koorts uitbraak. In het rapport «Van verwerping tot verheffing» staan conclusies en aanbevelingen, waaruit lering wordt getrokken voor toekomstig beleid met betrekking tot de signalering en bestrijding van infectieziekten die kunnen worden overgedragen van dieren op mensen (zoönosen). De aanbevelingen worden geïmplementeerd in 2011.

Darmkankerscreening

Medio 2010 heeft de Gezondheidsraad advies uitgebracht over darmkankerscreening. Op basis van de internationale criteria voor verantwoord bevolkingsonderzoek adviseert de Gezondheidsraad om in fasen een bevolkingsonderzoek in te voeren voor mannen en vrouwen van 55 tot en met 75 jaar. In het voorjaar van 2011 zal een standpunt worden bepaald, mede op basis van een uitvoeringstoets naar de invoering van een bevolkingsonderzoek naar darmkanker door het RIVM/Centrum voor Bevolkingsonderzoek.

Seksuele gezondheid

In 2010 heeft VWS samen met OCW geïnvesteerd in seksuele vorming van jongens via het programma «Seksuele gezondheid van de jeugd» van ZonMw en de nieuwe campagne «Maak seks lekker duidelijk». Het RIVM/Centrum Infectieziektebestrijding is begonnen met het ontwikkelen van een soa/hiv-plan. Ook is begonnen met de voorbereidingen voor de integratie van de twee subsidieregelingen ten behoeve van hulpverlening op het gebied van seksuele gezondheid. VWS heeft een financiële impuls voor het Partnership Aanpak seksueel geweld verlengd tot en met 31 december 2011. Ook de opvang en behandeling van meisjes die slachtoffer zijn of dreigen te worden van loverboys via het project Asja II van het behandel- en expertisecentrum Fier Fryslân wordt met anderhalf jaar verlengd door de ministeries van Veiligheid en Justitie en VWS.

Beleidsconclusie

In 2010 is preventie beter aangesloten op de reguliere zorg voor onder andere de chronische ziekten, zoals via het Nationaal Actieplan Diabetes (NAD). In de samenleving is ook steeds meer eigenstandig aandacht voor de eigen verantwoordelijkheid voor zorg. Hierin hebben gemeenten een steeds grotere taak gekregen via de Wet op de publieke gezondheid. Ten slotte kenmerkt 2010 zich door actieve ziektebestrijding van de influenza-A pandemie en de uitbraak van Q-koorts.

Kwaliteit en veiligheid van de zorg

Mensen moeten erop kunnen vertrouwen dat ze goede en veilige zorg krijgen wanneer dat nodig is. En zorg kunnen kiezen die het beste bij hen past. Daarvoor is inzicht in kwaliteit en veiligheid van zorgverleners noodzakelijk.

Doelstelling is de kwaliteit en veiligheid van de zorg te verbeteren door het invoeren van veiligheidsprogramma's door alle ziekenhuizen, eerstelijns-organisaties en curatieve ggz-instellingen. Richtlijnen en (veiligheids)normen worden opgesteld en aangescherpt en moeten beter worden nageleefd. Prestaties van zorgaanbieders worden transparanter gemaakt.

Voorkom schade, werk veilig

In 2010 zijn stappen gezet in de uitvoering van het in 2008 ingezette VMS-veiligheidsprogramma van de Nederlandse ziekenhuizen. Dit programma heeft tot doel het verbeteren en veiliger maken van de ziekenhuiszorg op tien inhoudelijke thema’s en de invoering van een veiligheidsmanagementsysteem (VMS). Hiermee moet in vijf jaar tijd (2008–2012) de vermijdbare schade en sterfte in de ziekenhuizen zijn gehalveerd. Uit een eerste tussentijdse meting naar vermijdbare schade en sterfte is gebleken dat die (in 2008 ten opzichte van 2004) niet is gedaald. Er is zelfs sprake van een stijging van de vermijdbare schade en sterfte in 2008. De cijfers geven de noodzaak aan van het intensiveren van het VMS-veiligheidsprogramma (TK 31 016, nr. 17). Op basis van onderzoek door de IGZ blijkt dat de invoering van het veiligheidsmanagementsysteem in ziekenhuizen redelijke vooruitgang wordt geboekt (TK 31 765, nr. 23). De zorgsector heeft zich dan ook gecommitteerd aan de halvering van vermijdbare sterfte en schade. Aan deze doelstelling worden zij dan ook gehouden door VWS.

Tien thema’s

Op de tien thema’s van het VMS-veiligheidsprogramma zijn zowel proces- als uitkomstindicatoren ontwikkeld. Daarmee kan in de komende jaren naast de EMGO/Nivel-meting zichtbaar worden gemaakt tot welke effecten de investeringen hebben geleid.

Veiligheidsnormen

Veldpartijen in de zorg zijn zelf verantwoordelijk voor het bevorderen van richtlijnen en veiligheidsnormen. Met betrokken partijen is een lijst met veiligheidsnormen vastgesteld, waarover de IGZ positief heeft geadviseerd. In juni 2010 is de Kamer geïnformeerd over de lijst veiligheidsnormen (TK 31 765, nr. 22). Veiligheidsnormen moeten vanaf nu duidelijk en herkenbaar worden meegenomen bij de richtlijnontwikkeling. Schiet het veld tekort bij het opstellen van veldnormen, dan kan de inspectie ook zonder veldnormen zelf toezichtnormen opstellen, indien dit noodzakelijk is voor haar toezichthoudende verantwoordelijkheid in relatie tot het risico voor de patiënt.

Kwaliteitsinstituut

In mei 2010 is een brief gestuurd aan de Tweede Kamer waarin het voornemen is beschreven om een kwaliteitsinstituut voor de zorg op te richten (TK 31 765, nr. 19). Momenteel worden zorgstandaarden, richtlijnen, protocollen en veiligheidsnormen door veel verschillende organisaties ontwikkeld en toegepast. In 2010 is geanalyseerd welke taken en verantwoordelijkheden het kwaliteitsinstituut moet krijgen om deze doelstelling te bereiken. De jaren 2011 en 2012 staan in het teken van de transitie en in 2013 zal het kwaliteitsinstituut operationeel zijn.

Beleidsconclusie

Veiligheid van ziekenhuiszorg is nog niet op orde. De zorgsector heeft zich gecommitteerd aan de doelstelling de vermijdbare schade en sterfte te halveren. Gezien de stijgende trend zal op dit onderwerp extra inzet moeten komen vanuit de sector. Hier gaat VWS op toezien.

Participatie

Wetswijziging Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning)

Welzijn Nieuwe Stijl

Het ministerie van VWS, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de MOgroep Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening (MOgroep W&MD) zijn in 2010 gezamenlijk met het project «Welzijn Nieuwe Stijl» begonnen. Het concept van Welzijn Nieuwe Stijl bestaat uit acht bakens die inspireren, stimuleren en concrete handreikingen bieden om de lijn van vernieuwing in de Wmo te versterken en maatwerk, verbinding en samenhang te bevorderen. In dat kader hebben 97 gemeenten en 129 welzijnsinstellingen deelgenomen aan een stimuleringsprogramma. In het programma worden ondersteuningstrajecten op maat aangeboden in de vorm van lokale advisering, trainingen, workshops, handreikingen, informatiemateriaal over best practices, en visiteteams. Deze ondersteuning wordt in 2011 voortgezet.

Het project «Wmo in de buurt» is een netwerk van gemeenten, met als doel instrumenten te ontwikkelen voor Nederlandse gemeenten sociale samenhang en leefbaarheid te bevorderen van dorpen, wijken en buurten. In 2010 heeft dit er onder meer toe geleid dat een onderzoek is begonnen naar eenzaamheid en sociaal isolement in buurten en er zijn drie netwerkbijeenkomsten georganiseerd over gemeentelijke beleidsnota's sociale samenhang in de Wmo. De resultaten van deze inspanningen worden in 2012 aan alle Nederlandse gemeenten aangeboden.

Evaluatie Wmo

In maart 2010 heeft het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) de evaluatie van de Wet maatschappelijke ondersteuning gepubliceerd (Op weg met de Wmo). Het SCP concludeert dat de Wmo werkt, in de zin dat de meeste gemeenten de wet uitvoeren zoals de wetgever die heeft bedoeld en met de instrumenten die de wet verschaft. Ook de bij de Wmo betrokken gemeentelijke functionarissen, cliënten- en uitvoerende organisaties beoordelen de werking van de wet overwegend positief.

Uitbreiding van het aantal vrijwilligers en behoud van het aantal mantelzorgers

In 2010 is het programma «Zorg Beter met Vrijwilligers» uitgevoerd. Dit programma verspreidt via de website handreikingen, instrumenten, inspirerende voorbeelden, publicaties en andere informatie op het terrein van vrijwilligerswerk in de zorg.

Het afgelopen jaar hebben voorts 377 van de 430 gemeenten deelgenomen aan de nulmeting basisfuncties mantelzorg en vrijwilligerswerk. Deze gemeenten konden vervolgens advies krijgen over de wijze waarop zij de basisfuncties mantelzorg en vrijwilligerswerk kunnen inpassen in het lokale beleid (www.prestatieveld4.nl). Daarnaast namen ongeveer 70 instellingen deel aan verbetertrajecten. Intramurale zorginstellingen zijn vooral gericht op het verbeteren van het beleid en management op het gebied van het vrijwilligerswerk. Samenwerking tussen beroepskrachten en vrijwilligers is een ander thema dat sterk in de belangstelling staat.

In 2010 heeft VWS het Nationaal Stimuleringsprogramma Maatschappelijk Betrokken Ondernemen gefinancierd. Doel van dit programma is onder meer het bevorderen van vrijwilligerswerk door werknemers bij bedrijven door bijvoorbeeld het organiseren van een congres (Wereldz), de nationale monitor MBO en de website www.nationaalmboplatform.nl.

Tevens zijn met Movisie afspraken gemaakt om het Europees Jaar van het Vrijwilligerswerk 2011 voor te bereiden en de uitvoering te organiseren. Het plan voorziet in een aantal landelijke activiteiten om de waardering voor het werk van de vrijwilligers tot uitdrukking te brengen en biedt een platform aan vrijwilligersorganisaties om hierbij aan te sluiten.

Bescherming en weerbaarheid bij geweld in afhankelijkheidsrelaties

De aanpak van geweld en misbruik in afhankelijkheidsrelaties is een prioriteit van VWS. Hierover is de Tweede Kamer geïnformeerd in de planningsbrief van 27 januari 2011 (TK 32 620, nr. 2).

In 2010 heeft de commissie De Jong een onderzoek verricht naar het stelsel vrouwenopvang. In april 2011 volgt een reactie op dit onderzoek. In dit kader wordt samen opgetrokken met het ministerie van Veiligheid en Justitie. Vooruitlopend hierop is de Tweede Kamer op 2 februari 2011 geïnformeerd over haar voornemen om de Wet verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling in te willen voeren voor geweld in huiselijk kring. Voor mishandeling gepleegd door professionals wil zij een meldplicht introduceren.

Medio 2010 is een begin gemaakt met de Categorale Opvang Slachtoffers van Mensenhandel. De ministeries van Veiligheid en Justitie en VWS financieren voor de periode van twee jaar 50 extra bedden, verdeeld over drie opvanginstellingen. 40 bedden zijn bestemd voor vrouwen en hun kinderen, en 10 bedden zijn voor mannen.

In de zes Nederlandse gemeenten met de meeste risicomeisjes (Amsterdam, Den Haag, Eindhoven, Rotterdam, Tilburg en Utrecht) is de «verklaring tegen meisjesbesnijdenis» ingevoerd. Deze verklaring is er op gericht om ouders en meisjes tijdens verblijf in het buitenland te helpen om de sociale druk te weerstaan van familie, vrienden of anderen. In 2011 wordt het gebruik van de verklaring verder uitgevoerd.

Mede dankzij de inzet van Nederland zal in de Europese strategie over geweld tegen vrouwen die nu wordt ontwikkeld, aandacht worden geschonken aan de aanpak van vrouwelijke genitale verminking.

Gelijke behandeling van mensen met een handicap

De verwachte inwerkingtreding van de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte voor het openbaar vervoer via een Algemene Maatregel van Bestuur is vertraagd tot 1 juli 2011. Het kabinet heeft de voorbereidende werkzaamheden in 2010 voortgezet voor de ratificatie van het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap.

Beleidsconclusie

Op het gebied van participatie is veel in gang gezet. De Wmo wordt dichterbij de mens georganiseerd. Er is meer opvang voor vrouwen én mannen georganiseerd, die te maken hebben met geweld in een afhankelijkheidsrelatie. Maar ook is door Nederlandse inzet op Europees niveau meer aandacht voor vrouwelijke genitale verminking. Om de participatie van mensen in de samenleving te blijven ondersteunen wordt het beleid in grote lijnen voortgezet.

Innovatie

Zorginnovatieplatform (ZIP)

Het Zorginnovatieplatform (ZIP) heeft zich het afgelopen jaar ingezet voor de ontwikkeling en verspreiding van innovaties in de zorg, door deskundigen uit de zorgsector, het bedrijfsleven, de wetenschap en overheid samen te brengen. Naast het opzetten van verschillende samenwerkingsverbanden heeft het ZIP bijgedragen aan 60 verschillende innovatieve projecten in de zorg.

Zorgprocessen: In voor zorg

Het programma «In voor zorg» biedt organisaties in de langdurige zorg praktische ondersteuning om hun werkprocessen toekomstbestendig te maken. Het programma loopt tot 2012. In het najaar van 2010 hebben in totaal ruim 125 organisaties aangegeven graag mee te doen aan het programma en zijn meer dan 20 organisaties daadwerkelijk aan de slag gegaan met hun eigen «In voor zorg-traject». In november heeft een congres plaatsgevonden met ruim 700 professionals uit de sector.

Beleidsconclusie

Op gebied van innovatie in de zorg heeft de overheid via het ZIP een bijdrage kunnen leveren aan met name het samenbrengen en verspreiden van goede ideeën. Het zijn echter de zorgverleners zelf die de innovatieve kracht vormen in de zorg. Het beleid van VWS richt zich daarom op het wegnemen van belemmeringen en het creëren van randvoorwaarden voor de professional om vooruitstrevend te werk te gaan. In dit beleid past het ZIP minder goed en stopt om die reden per 2011.

Werken in de zorg

Begin 2010 is de arbeidsmarktbrief 2009 gepresenteerd. Hieruit blijkt dat de arbeidsmarkt in de zorg de afgelopen jaren tot rust is gekomen. Het vacatureaanbod is gedaald en de zorg heeft een grotere aantrekkingskracht gekregen. Tegelijkertijd is gesignaleerd dat de druk op de arbeidsmarkt in de zorg de komende jaren toeneemt als gevolg van de uitstroom van ouderen. De minister heeft in 2010 samen met sociale partners de gezamenlijke agenda «Arbeidsmarkt Zorg» opgesteld (TK 29 282, nr. 111). Deze agenda schetst hoe partijen de komende jaren de arbeidsmarkt willen versterken. Om de beschikbaarheid van goed opgeleide zorgprofessionals te blijven waarborgen is in 2010 een begin gemaakt met de oprichting van het fonds ziekenhuisopleidingen (FZO). Het FZO stimuleert het opleiden van gespecialiseerde verpleegkundigen en medische ondersteunend personeel (TK 29 282, nr. 91).

Er zijn twee rapporten verschenen over arbeidsmarktbeleid in de zorgsector. Het betreft de evaluaties van twee pilots, gehouden van 2007 tot 2009. Eén pilot was gericht op het oplossen van regionale knelpunten in de personeelsvoorziening en het verhogen van de arbeidsparticipatie aan de onderkant van de samenleving. De tweede pilot was gericht op de instroom van niet-westerse allochtonen. Uit de evaluaties is gebleken dat beter samengewerkt wordt tussen regio’s bij het oplossen van arbeidsmarktvraagstukken. Dit is in een aantal regio’s tot uitdrukking gekomen door het gebruik van sectorservicepunten of mobiliteitscentra. De belangrijkste conclusie uit de tweede pilot was dat er voldoende animo is om in de zorg te werken. Er moet echter meer gebruik worden gemaakt van de aanwezige kwaliteiten bij deze groep potentiële medewerkers.

Stages in de zorg

In 2008 heeft VWS een subsidieregeling ingesteld voor stageplaatsen in de zorg. Doel van het stagefonds is de instroom en doorstroom van personeel te bevorderen. In het opleidingsjaar 2009–2010 is 98 miljoen euro verdeeld over zorginstellingen. Met dit bedrag kunnen ruim 50 000 stageplaatsen worden betaald (bijna 100 000 studenten). De resultaten van het stagefonds zijn geëvalueerd. De Tweede Kamer is hier bij brief begin maart over geïnformeerd (TK 29 282, nr. 111). De eerste uitkomsten zijn positief. Het kabinet heeft besloten om het stagefonds structureel te maken.

Opleidingsfonds

In oktober 2010 is het rapport «Zorgopleidingen in de polder, Evaluatie Opleidingsfonds en CBOG» verschenen. De belangrijkste conclusies van de onderzoekers waren dat de opleidingscapaciteit beter wordt benut sinds de introductie van het opleidingsfonds in 2007 en dat de zogenaamde varkenscyclus wordt tegengegaan. De uitdaging voor de toekomst is volgens het rapport om te komen tot een eenvoudiger en minder bureaucratisch proces dat de betrokken partijen meer vertrouwen geeft.

Beleidsconclusie

De arbeidsmarkt in de zorg is de afgelopen jaren tot rust gekomen; het vacatureaanbod is gedaald en de zorg heeft een grotere aantrekkingskracht gekregen. De druk neemt de komende jaren echter toe. VWS heeft in 2010 verschillende stappen gezet om op de groeiende vraag op de arbeidsmarkt te kunnen inspelen. Zo is het fonds ziekenhuisopleidingen (FZO) opgericht (TK 29 282, nr. 104) en is het stagefonds structureel gemaakt. De uitdagingen op dit gebied blijven echter groot.

Governance

Aanbieders van zorg en ondersteuning hebben in de afgelopen jaren steeds meer ruimte gekregen. Dit betekent ook dat zij een extra verantwoordelijkheid hebben gekregen voor de kwaliteit, betaalbaarheid en toegankelijkheid van de zorg.

Zorgbrede Governancecode

In 2010 is de nieuwe zorgbrede Governancecode in werking getreden. Daarin hebben enkele aanscherpingen plaats gevonden ten opzichte van de eerdere versie. Er is onder andere een klokkenluidersregeling opgenomen in de code. Daarnaast is de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de zorg duidelijker belegd en heeft de raad van toezicht goedkeuringsbevoegdheden gekregen en worden meer eisen gesteld aan de leden van deze raad.

Ruimte en Rekenschap

VWS bevordert de transparantie over de topinkomens van bestuurders van zorginstellingen door enerzijds alle jaarverslagen van zorginstellingen digitaal te ontsluiten en anderzijds jaarlijks een rapportage op te stellen over de in die jaarverslagen verantwoorde inkomens van bestuurders. Zo is de rapportage op basis van de cijfers uit de jaarverslagen over 2009 in december 2010 aan de Kamer aangeboden (TK 30 111, nr. 52), tegelijk met de rapportage van de minister van BZK over de inkomens die daar zijn gemeld in het kader van de Wet Openbaarmaking Publiek gefinancierde Topinkomens (WOPT).

Fusies

In het Regeerakkoord en het Gedoogakkoord is opgenomen dat er een zorgspecifieke fusietoets zal komen voorafgaand aan de mededingingstoets van de NMa. In het akkoord is tevens een verbod aangekondigd op een fusie tussen een zorgverzekeraar en een zorgaanbieder. De wetgeving op beide punten is in voorbereiding. Onderzocht wordt bovendien of in aanvulling op de huidige instrumenten van de inspectie nog een aanvullende bevoegdheid nodig is om kleinschaligheid te bevorderen.

Resultaat afhankelijke vergoedingen

In 2010 is het beleid om meer privaat kapitaal aan te trekken in de zorg niet afgerond in verband met de val van het kabinet. Op basis van het nieuwe Regeerakkoord wordt in 2011 een wetsvoorstel ingediend dat de mogelijkheid vergroot om privaat kapitaal aan te trekken.

Wet cliëntenrechten zorg (Wcz)

Beleidsconclusie

In 2010 is voortgang gemaakt met het duidelijk beleggen van de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de zorg bij het bestuur van instellingen. De Wet cliëntenrechten zorg is ter behandeling aan de Tweede Kamer aangeboden en zal naar verwachting in de tweede helft van 2012 in werking kunnen treden.

Ethiek en gezondheid

Orgaandonatie

Euthanasie

Oorlogsgetroffenen en herinneringen aan WO II

Met ingang van 1 januari 2011 is de uitvoering van het beleid rond de herinnering aan de WOII ondergebracht bij het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Het Comité heeft daartoe onder meer de bevoegdheid gekregen om in mandaat projectsubsidies te verlenen op het terrein van educatie/voorlichting.

De herinneringscentra in Amersfoort, Arnhem, Vught en Westerbork (uitgebreid met het huis van de kampcommandant) hebben ook in 2010 hun aantallen bezoekers zien toenemen. Internationaal wordt samengewerkt met Polen, Israël en Slowakije om in Sobibor (Polen) een waardige herinneringsplaats te maken.

Verder heeft het kabinet in 2010 gewerkt aan de overgang van het cliëntbeheer van de Pensioen- en Uitkeringsraad (PUR) naar de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Dit is met ingang van 1 januari 2011 een feit.

Beleidsconclusie

Het programma «Erfgoed van de Oorlog», bedoeld als tijdelijke impuls, heeft zijn doel bereikt. Bij het NIOD is een coördinatiepunt ondergebracht. Er is toegewerkt naar de situatie waarbij per 1 januari 2011 het Nationaal Comité 4 en 5 mei nieuwe taken heeft gekregen. Eveneens per 1 januari 2011 is het cliëntbeheer van de PUR overgegaan naar de SVB.

Sport

Kracht van sport in de samenleving

Eind 2010 zijn er op het gebied van sport twee relevante rapporten verschenen: de Rapportage Sport 2010 en het Trendrapport Bewegen en Gezondheid 2008/2009. Daaruit blijkt dat de Nederlandse bevolking de afgelopen jaren meer is gaan sporten en bewegen. De stijgende lijn lijkt wel af te vlakken. Hoewel ze veel sporten, bewegen jongeren nog steeds te weinig. Een groot deel van de dag wordt zittend doorgebracht. Datzelfde geldt voor werknemers in sommige beroepen, ouderen en chronisch zieken. De gezondheidsrisico's die verbonden zijn aan het gebrek aan beweging kunnen worden gecompenseerd door een paar keer per week intensief te sporten (TK 30 234, nr. 30). Momenteel gebeurt dat onvoldoende.

Om er voor te zorgen dat jongeren meer sporten en bewegen worden in heel het land combinatiefunctionarissen 2 ingezet. Daarmee worden tegelijkertijd sportverenigingen versterkt en de sociale cohesie bevorderd. In 2010 is de 3e tranche van deze Impuls Brede Scholen, Sport en Cultuur gestart met 86 deelnemende gemeenten. Daardoor zijn eind 2010 in ruim 200 gemeenten combinatiefunctionarissen actief. Om mensen die te weinig actief zijn meer én structureel te laten bewegen is in 2008 de Impuls Nationaal Actieplan Sport en Bewegen (NASB) in het leven geroepen. Ruim 100 gemeenten komen op basis van deze regeling in aanmerking voor een Rijksbijdrage voor het realiseren van sport- en bewegingsinterventies. In 2010 deden in totaal 92 gemeenten mee aan de impuls (TK 30 234, nr. 29).

2010 was het jaar dat in het teken stond van twee grote sportevenementen: de Olympische Winterspelen in Vancouver en het WK Voetbal in Zuid-Afrika. Op beide evenementen presteerden de Nederlandse sporters op hoog niveau. Tijdens de Winterspelen werden acht medailles gehaald. Dat betekende een tiende plaats in het medailleklassement. En met een finaleplaats tijdens het WK Voetbal had vooraf niemand rekening gehouden. Beide evenementen brachten veel enthousiasme los onder de Nederlandse sportliefhebbers. Dat gold ook voor de start van de grote wielerrondes Giro d’Italia en Tour de France in respectievelijk Amsterdam en Rotterdam. Verder zette Nederland zich op de kaart met grote evenementen als het WK Turnen en het WK Aangepast Zwemmen.

Olympisch Plan 2028

Beleidsconclusie

Nederlanders sporten meer, maar nog steeds zijn er veel Nederlanders die te weinig bewegen. Vooral jongeren, werknemers en ouderen kunnen beter. In veel gemeenten worden initiatieven ontplooid om mensen aan te zetten tot meer sporten en bewegen. Nederland heeft goed gepresteerd op grote evenementen en heeft met veel succes enkele topevenementen georganiseerd. Het WK Voetbal 2018 gaat aan Nederland voorbij, maar in 2014 wordt het WK Hockey in Nederland gehouden.

Financieel beeld op hoofdlijnen

De zorguitgaven groeien jaarlijks als gevolg van onder meer de vergrijzing en nieuwe medische mogelijkheden. Voor de huidige kabinetsperiode is afgesproken dat de zorguitgaven met circa 15 miljard euro mogen groeien, zodat de kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg van hoog niveau blijft. Om de betaalbaarheid van de zorg niet in gevaar te brengen zal extra groei van de zorguitgaven – bovenop de 15 miljard euro – moeten worden omgebogen door maatregelen.

In 2010 is het Budgettair Kader Zorg (BKZ) overschreden met 2,2 miljard euro. Deze tegenvaller bestaat onder meer uit hogere uitgaven bij de paramedische zorg (113 miljoen euro), ziekenhuizen (384 miljoen euro), medisch specialisten (283 miljoen euro), ZBC’s (209 miljoen euro), geneeskundige ggz (317 miljoen euro), zorg in natura door AWBZ-instellingen (606 miljoen euro) en de persoonsgebonden budgetten (208 miljoen euro).

Voor 2010 is besloten maatregelen te treffen die de extra zorguitgaven moeten terugdringen, Zo zijn de tarieven van de medisch specialisten, de vrije beroepsbeoefenaren en de ggz gekort. Tevens is het verzekerd zorgpakket aangepast. Binnen de langdurige zorg is ingezet op het verbeteren van de werkmethoden van zorginstellingen, zodat meer kwaliteit tegen een lagere prijs wordt geleverd. Deze goede werkmethoden worden verspreid binnen de gehele sector.

Deze tabel wordt toegelicht in de bijlage Financieel Beeld Zorg.

Toelichting financieel belang

De bedragen in de tabel «Afhechting kabinetsdoelen Balkenende IV» illustreren het financieel belang van een kabinetsdoel. De begroting is ingericht op beleidsartikelen en niet op kabinetsdoelen. Deze bedragen zijn daarom indicatief en niet 1-op-1 uit de departementale administratie te herleiden. Het is in dit overzicht mogelijk dat een bedrag ten goede komt aan meerdere doelstellingen en dus meerdere keren wordt genoemd.

35. Uitbreiding van het aantal vrijwilligers en behoud van het aantal mantelzorgers in 2011

De realisatie is lager dan geraamd als gevolg van lagere uitgaven aan subsidies versterken van de lokale infrastructuur, verspreiden van kennis over mantelzorg en vrijwilligerswerk en ondersteuning van vrijwilligers en mantelzorgers programma maatschappelijk ondernemen. Er is meer uitgegeven aan deskundigheidsbevordering vrijwilligers als gevolg van het honoreren van twee bezwaarschriften.

45b. Burgers kunnen op KiesBeter.nl voor 80 aandoeningen zien welke kwaliteit de ziekenhuizen bieden45c. Cliënten geven 90% van de zorgaanbieders in de AWBZ een voldoende voor de kwaliteit van de zorg

Als gevolg van een wijziging van de invulling van de ontwikkeling van indicatoren in de sector ziekenhuizen zijn extra kosten gemaakt, er vond een vertraging in het traject van de gehandicaptenzorg plaats en delen van betalingen van een aan aantal projecten zijn verschoven naar 2010 (€ 2,2 miljoen). Daarnaast zijn voor ontwikkeling, onderhoud en de actualisering van kwaliteitsindicatoren in de verschillende sectoren van de zorg extra middelen beschikbaar gesteld (€ 4,2 miljoen).

46. Meer patiëntgerichte zorg door vernieuwing zorgconcepten en innovatie

47. Betere hulp en opvang voor tienermoeders

De middelen zijn vanaf 2008 toegevoegd aan de specifieke uitkering Vrouwenopvang. Het beschikbare structurele bedrag voor tienermoeders (€ 1 miljoen) is teruggebracht naar € 650 000 in verband met de uitvoering van het amendement Wiegman-van Meppelen Scheppink (TK 31 700 XVI, nr. 99).

4. BELEIDSARTIKELEN

BELEIDSARTIKEL 41 VOLKSGEZONDHEID

41.1 Algemene doelstelling

Een goede volksgezondheid, waarbij mensen gezond leven en zo min mogelijk bloot staan aan bedreigingen van hun gezondheid.

41.2 Budgettaire gevolgen van beleid

41.3 Financiële toelichting

In deze paragraaf worden per operationele doelstelling en voor de apparaatsuitgaven en de ontvangsten de belangrijkste verschillen tussen begroting en realisatie verklaard. Daarbij is aangegeven of deze verschillen al bij 1^e en 2^e suppletoire begroting (TK 32 395 XVI, nr. 1 t/m 2 en 32 565 XVI, nr. 1 t/m 2) voorgelegd waren, dan wel dat ze in de slotwetmutaties zijn begrepen.

Programma-uitgaven

1. Meer mensen kiezen voor een gezonde leefstijl

2. Het voorkomen van gezondheidsschade door onveilig voedsel en onveilige producten

3. Het voorkomen van gezondheidsschade door ongevallen

4. De vermijdbare ziektelast neemt af door een goede bescherming tegen infectieziekten en chronische ziekten

5. Er is een doelmatig systeem van openbare gezondheidszorgvoorzieningen dat bijdraagt aan een betere volksgezondheid

6. Het bevorderen van ethisch verantwoord handelen in de gezondheidszorg en bij het wetenschappelijk onderzoek

Apparaatsuitgaven

Ontvangsten

41.4 Slotwetmutaties

De slotwetmutaties zijn uitgesplitst naar operationele doelstelling, apparaatsuitgaven en ontvangsten toegelicht in paragraaf 41.3 Financiële toelichting.

41.5 Overzicht uitgevoerde evaluatieonderzoeken

Toelichting

Regeling aanvullende seksualiteitshulpverlening

In 2010 heeft VWS van het RIVM/Centrum Infectieziektebestrijding een advies naar aanleiding van de evaluatie van de Regeling Aanvullende seksualiteitshulpverlening ontvangen. De evaluatie zal worden betrokken bij de integratie van deze regeling met de Regeling Aanvullende curatieve soa-bestrijding, zoals aangekondigd in de beleidsbrief seksuele gezondheid (TK 32 239, nr. 1).

Proefimplementatie chlamydia screening

VWS heeft in 2010 de proefimplementatie chlamydia screening met één jaar verlengd in afwachting van de uitkomst van evaluatieonderzoek door het RIVM/Centrum Infectieziektebestrijding. Eind 2010 werd deze evaluatie aan VWS aangeboden. Op basis hiervan zal de minister in 2011 een standpunt innemen over eventuele vervolgstappen, met name omtrent het al dan niet voortzetten van de screening.

BELEIDSARTIKEL 42 GEZONDHEIDSZORG

42.1 Algemene doelstelling

Een goed werkend en innoverend zorgstelsel gericht op een optimale combinatie van kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid voor de burger.

42.2 Budgettaire gevolgen van beleid

42.3 Financiële toelichting

In deze paragraaf worden per operationele doelstelling en voor de apparaatsuitgaven en de ontvangsten de belangrijkste verschillen tussen begroting en realisatie verklaard. Daarbij is aangegeven of deze verschillen al bij 1^e en 2^e suppletoire begroting (TK 32 395 XVI, nr. 1 t/m 2 en 32 565 XVI, nr. 1 t/m 2) voorgelegd waren, dan wel dat ze in de slotwetmutaties zijn begrepen.

Programma-uitgaven:

De algemene doelstelling van dit beleidsartikel is vertaald in vier operationele doelstellingen:

• 1. De positie van de burger in het zorgstelsel wordt versterkt;

• 2. Zorgaanbieders realiseren het door de burger gewenste zorgaanbod;

• 3. Zorgaanbieders bieden alle burgers een betaalbaar verzekerd pakket van noodzakelijke zorg aan;

• 4. De burgers van de BES-eilanden kunnen gebruik maken van voorzieningen voor zorg en welzijn.

Per operationele doelstelling worden de belangrijkste verschillen tussen begroting en realisatie verklaard. Daarbij is aangegeven of deze verschillen al bij 1^e en 2^e suppletoire begroting voorgelegd waren, dan wel dat ze in de slotwetmutaties zijn begrepen.

1. De positie van de burger in het zorgstelsel wordt versterkt

2. Zorgaanbieders realiseren het door de burger gewenste zorgaanbod

3. Zorgverzekeraars bieden alle burgers een betaalbaar verzekerd pakket van noodzakelijke zorg aan

4. De burgers van de BES-eilanden kunnen gebruik maken van voorzieningen voor zorg en welzijn

Apparaatsuitgaven

Ontvangsten

42.4 Slotwetmutaties

De slotwetmutaties zijn uitgesplitst naar operationele doelstelling, apparaatsuitgaven en ontvangsten toegelicht in paragraaf 42.3 Financiële toelichting.

42.5 Overzicht uitgevoerde evaluatieonderzoeken

BELEIDSARTIKEL 43 LANGDURIGE ZORG

43.1 Algemene doelstelling

Zorgen dat voor mensen met een langdurige of chronische aandoeningen van lichamelijke, verstandelijke of psychische aard zorg van goede kwaliteit beschikbaar is en dat deze zorg tegen voor de samenleving aanvaardbare maatschappelijke kosten wordt geleverd.

43.2 Budgettaire gevolgen van beleid

43.3 Financiële toelichting

In deze paragraaf worden per operationele doelstelling en voor de apparaatsuitgaven en de ontvangsten de belangrijkste verschillen tussen begroting en realisatie verklaard. Daarbij is aangegeven of deze verschillen al bij 1^e en 2^e suppletoire begroting (TK 32 395 XVI, nr. 1 t/m 2 en 32 565 XVI, nr. 1 t/m 2) voorgelegd waren, dan wel dat ze in de slotwetmutaties zijn begrepen.

Programma-uitgaven

De algemene doelstelling van dit beleidsartikel is vertaald in vier operationele doelstellingen:

• 1. De positie van de burger in het zorgstelsel wordt versterkt;

• 2. Voor iedere cliënt is de voor hem of haar noodzakelijk zorg beschikbaar; de cliënt kan uit een kwalitatief voldoende zorgaanbod kiezen;

• 3. De zorg is effectief en veilig en wordt door de cliënt positief ervaren (kwalitatief goede zorg);

• 4. De kosten van de zorg zijn maatschappelijk aanvaardbaar.

1. De positie van de burger in het zorgstelsel wordt versterkt

2. Voor iedere cliënt is de voor hem of haar noodzakelijk zorg beschikbaar; de cliënt kan uit een kwalitatief voldoende zorgaanbod kiezen

3. De zorg is effectief en veilig en wordt door de cliënt positief ervaren (kwalitatief goede zorg)

4. De kosten van de zorg zijn maatschappelijk aanvaardbaar

Apparaatsuitgaven

Ontvangsten

43.4 Slotwetmutaties

De slotwetmutaties zijn uitgesplitst naar operationele doelstelling, apparaatsuitgaven en ontvangsten toegelicht in paragraaf 43.3 Financiële toelichting.

43.5 Overzicht uitgevoerde evaluatieonderzoeken

BELEIDSARTIKEL 44 MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING

44.1 Algemene doelstelling

Alle burgers participeren in de samenleving.

44.2 Budgettaire gevolgen van beleid

44.3 Financiële toelichting

In deze paragraaf worden per operationele doelstelling en voor de apparaatsuitgaven en de ontvangsten de belangrijkste verschillen tussen begroting en realisatie verklaard. Daarbij is aangegeven of deze verschillen al bij 1^e en 2^e suppletoire begroting (tk 32 395 XVI, nr. 1 t/m 2 en 32 565 XVI, nr. 1 t/m 2) voorgelegd waren, dan wel dat ze in de slotwetmutaties zijn begrepen.

Programma-uitgaven

De algemene doelstelling van dit beleidsartikel is vertaald in vier operationele doelstellingen:

• 1. Burgers worden gestimuleerd actief te participeren in maatschappelijke verbanden;

• 2. Burgers bieden anderen vrijwillige ondersteuning en kunnen gebruik maken van (organisaties van) vrijwillige ondersteuning;

• 3. Burgers met beperkingen kunnen gebruik maken van (algemene) voorzieningen en professionele ondersteuning;

• 4. Burgers met (psycho)sociale problemen kunnen gebruik maken van tijdelijke ondersteuning.

1. Burgers kunnen actief participeren in maatschappelijke verbanden

2. Burgers bieden anderen vrijwillige ondersteuning en kunnen gebruik maken van (organisaties van) vrijwillige ondersteuning

3. Burgers met beperkingen kunnen gebruik maken van (algemene) voorzieningen en professionele ondersteuning

4. Burgers met (psycho)sociale problemen kunnen gebruik maken van tijdelijke ondersteuning

Apparaatsuitgaven

Ontvangsten

44.4 Slotwetmutaties

De slotwetmutaties zijn uitgesplitst naar operationele doelstelling, apparaatsuitgaven en ontvangsten toegelicht in paragraaf 44.3 Financiële toelichting.

44.5 Overzicht uitgevoerde evaluatieonderzoeken

Toelichting

Het Interdepartementaal onderzoek naar de gelijke behandeling van mensen met een beperking (VWS is coördinerend departement) gaat niet door.

De interne evaluatie «deskundigheidsbevordering vrijwilligers» wordt begin 2011 afgerond.

BELEIDSARTIKEL 46 SPORT

46.1 Algemene doelstelling

Een sportieve samenleving waarin zowel veel aan sport wordt gedaan als van sport wordt genoten.

46.2 Budgettaire gevolgen van beleid

In deze paragraaf wordt voor de uitgaven en ontvangsten het verschil tussen de vastgestelde begroting en de realisatie toegelicht. De vastgestelde begroting en de realisatie van artikel 46 zijn in de tabel hieronder opgenomen.