Nr. 2 RAPPORT BIJ HET JAARVERSLAG 2010 VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT (XIV)

Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

’s-Gravenhage, 18 mei 2011

Hierbij bieden wij u het op 9 mei 2011 door ons vastgestelde «Rapport bij het Jaarverslag 2010 van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (XIV)» aan.

SAMENVATTING

In dit rapport presenteren wij de resultaten van ons onderzoek naar het Jaarverslag 2010 en de bedrijfsvoering van het voormalige Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV, XIV).

Het Ministerie van LNV is in oktober 2010 met het aantreden van het kabinet-Rutte/Verhagen samengegaan met het Ministerie van Economische Zaken tot het nieuwe Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I). Wij richten onze rapportage daarom tot de huidige minister van EL&I.

Wij hebben onderzocht of het gevoerde financieel beheer en materieelbeheer en de daartoe bijgehouden administraties van het Ministerie van LNV voldoen aan de eisen van rechtmatigheid, ordelijkheid en controleerbaarheid. Daarnaast hebben wij onderzoek gedaan naar het gevoerde beleid en naar overige onderdelen van de bedrijfsvoering.

Wat onze opmerking betreft over het in strijd met de Europese regelgeving niet terugvorderen van een bedrag van circa € 14,5 miljoen bij landbouwers, merkt de minister op dat terugvorderen strijdig geweest zou zijn met de Nederlandse principes van behoorlijk bestuur. Het terugvorderen van dit bedrag zou volgens de minister geen stand hebben gehouden bij de Nederlandse rechter.

1 OVER DIT ONDERZOEK

Met het aantreden van het kabinet-Rutte/Verhagen in oktober 2010 heeft een herverdeling van de departementen plaatsgevonden. De verantwoording over het jaar 2010 volgt echter nog de begrotingsindeling zoals deze werd gehanteerd bij het indienen van de begrotingswetten 2010. Als onze bevindingen betrekking hebben op een beleidsterrein dat is overgedragen aan een ander ministerie, geven wij aan om welk ministerie het gaat.

Het Ministerie van LNV is in oktober 2010 met het aantreden van het kabinet-Rutte/Verhagen samengegaan met het Ministerie van Economische Zaken tot het nieuwe Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Wij richten onze rapportage daarom tot de huidige minister van EL&I.

Afkortingen die specifiek zijn voor dit onderzoek hebben we opgenomen in een aparte lijst achterin dit rapport.

1.1 Wettelijke oordelen

De Algemene Rekenkamer doet jaarlijks rechtmatigheidsonderzoek bij het Rijk. Wij doen dit onderzoek uit hoofde van onze wettelijke taak zoals beschreven in de Comptabiliteitswet 2001 (CW 2001). Wij beoordelen het gevoerde financieel beheer en materieelbeheer en gaan na of de informatie in de jaarverslagen over het gevoerde beleid, over de bedrijfsvoering en over de financiën tot stand is gekomen volgens de daarvoor geldende regels. Wij beoordelen of deze informatie goed is weergegeven in de jaarverslagen en of in welke mate sprake is van rechtmatigheidsfouten of onzekerheden. Met onze wettelijke oordelen ondersteunen we de Tweede Kamer bij het verlenen van decharge aan de betrokken ministers.

1.2 Onderzoek naar de beleidsinformatie

Niet alleen het onderzoek naar de jaarverslagen behoort tot de wettelijke taak van de Algemene Rekenkamer. De CW 2001 schrijft daarnaast voor dat wij onderzoeken of de in het jaarverslag opgenomen informatie op een deugdelijke wijze tot stand is gekomen en voldoet aan de daaraan te stellen kwaliteitsnormen. De kwaliteitsnormen hebben we vertaald in beschikbaarheid en bruikbaarheid. In hoofdstuk 2 geven we een oordeel over de wijze waarop de beleidsinformatie tot stand is gekomen en of deze voldoet aan de normen.

1.3 Onderzoek naar de bedrijfsvoering

Volgens de CW 2001 (artikel 82) doet de Algemene Rekenkamer ook onderzoek naar de bedrijfsvoering van departementen. In hoofdstuk 3 geven we een oordeel over het gevoerde financieel beheer en materieelbeheer en de voor dat beheer bijgehouden administraties. Ook beschrijven we in dit hoofdstuk de geconstateerde onvolkomenheden in de overige bedrijfsprocessen die belangrijk zijn voor het functioneren van het Ministerie van LNV en in de toekomst voor het ministerie van EL&I; en we doen waar nodig aanbevelingen. Tot slot geven we in dit hoofdstuk een oordeel of de informatie over de bedrijfsvoering in het jaarverslag op deugdelijke wijze tot stand is gekomen en we geven aan of deze informatie voldoet aan de te stellen kwaliteitsnormen.

1.4 Onderzoek naar de financiële informatie

In hoofdstuk 4 melden wij de rechtmatigheidsfouten en onzekerheden in de financiële informatie die de tolerantiegrenzen overschrijden. Onder «fouten» verstaan we financiële informatie die niet rechtmatig tot stand is gekomen (dat wil zeggen: het begrotingsgeld is niet volgens de regels ontvangen of uitgegeven) of niet deugdelijk is weergegeven (dat wil zeggen: er is geen goede verantwoording afgelegd in het jaarverslag). We spreken van «onzekerheden» wanneer we niet kunnen vaststellen of er al dan niet sprake is van fouten, bijvoorbeeld door onvolkomenheden in het financieel beheer.

Zoals uit de volgende figuur blijkt, maken wij bij de uitvoering van ons onderzoek gebruik van de controle door de auditdienst. Dat geldt in ieder geval voor ons onderzoek naar de financiële informatie, naar het financieel beheer en materieelbeheer en voor het onderzoek naar de totstandkoming van de beleidsinformatie en van de bedrijfsvoeringsinformatie. Om vast te stellen of wij gebruik kunnen maken van de onderzoeksuitkomsten van de auditdienst, voeren wij daar jaarlijks een review op uit. Daarnaast voert de Algemene Rekenkamer zelf per ministerie en/of rijksbreed onderzoeken uit naar specifieke onderwerpen op gebied van beleidsinformatie en bedrijfsvoering.

1.5 Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

Het beleid van het Ministerie van LNV richt zich op het bevorderen van een duurzame en innovatieve agrarische sector, behoud van biodiversiteit en de kenmerkende eigenschappen van het Nederlandse platteland en kwalitatief goed, duurzaam en gezond voedsel. De uitgaven van het ministerie bedroegen in 2010 ongeveer € 2,6 miljard en de ontvangsten ongeveer € 0,5 miljard. Twee derde van de uitgaven zijn programma-uitgaven (subsidies, specifieke uitkeringen en rijksbijdragen), de rest is apparaatsuitgaven (uitgaven aan personeel en materieel). Een groot deel van de programma-uitgaven betreft de bekostiging van «groen» onderwijs, landbouwkundig onderzoek en het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG). Het ILG is een specifieke uitkering aan de provincies en is bestemd voor bijvoorbeeld de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS).

Europees beleid speelt een grote rol op het terrein van het Ministerie van LNV. In het kader van het gemeenschappelijk landbouw- en visserijbeleid ontving het ministerie het afgelopen jaar een EU-bijdrage van ongeveer € 1,09 miljard. Voor meer informatie over beheer, verantwoording en controle van de Europese gelden verwijzen wij naar ons Rapport bij de Nederlandse EU-lidstaatverklaring 2010 (Algemene Rekenkamer, 2011a) dat eveneens op 18 mei 2011 verschijnt.

2 BELEIDSINFORMATIE

2.1 Beschikbaarheid van de beleidsinformatie

Het Ministerie van LNV heeft deelgenomen aan het experiment «verbeteren verantwoording en begroting». Dit experiment is inmiddels beëindigd. In afwachting van de evaluatie van het experiment is met de Tweede Kamer afgesproken dat het ministerie dit jaar evenals afgelopen jaren een experimenteel jaarverslag oplevert. Dit betekent dat het ministerie over de afzonderlijke artikelen geen beleidsinformatie opneemt. Daarom hebben we ons onderzoek naar de beschikbaarheid van deze beleidsinformatie niet uitgevoerd voor dit jaarverslag. In onderstaande figuur hebben we per beleidsartikel aangegeven om hoeveel geld het gaat.

2.2 Oordeel over totstandkoming informatie over gevoerd beleid

Voor ons oordeel over de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid hebben wij dit jaar 7 van de 39 prestatie-indicatoren uit het Jaarverslag 2010 van LNV onderzocht:

• • minder regels: aantal regels teruggebracht;

• • minder nalevingkosten;

• • minder administratieve lasten;

• • minder toezichtlasten;

• • minder interbestuurlijke lasten;

• • een groei van 10% in consumentenbestedingen aan biologische landbouwproducten;

• • een groei van 5% in het areaal biologische landbouw.

Er bestaat bij één van de onderzochte indicatoren een risico voor de betrouwbaarheid van deze indicator. Betrouwbaarheid is geen onderdeel van de wettelijke controle door de auditdiensten.

3 BEDRIJFSVOERING

Wij hebben de bedrijfsvoering van het Ministerie van LNV onderzocht. Onder de bedrijfsvoering vallen alle bedrijfsprocessen die ervoor zorgen dat een ministerie functioneert, zoals het financieel beheer en het materieelbeheer en de processen op het gebied van personeel, informatievoorziening, administratie, communicatie en huisvesting.

In 2008 en 2009 heeft het ministerie wijzigingen doorgevoerd in de organisatie en bedrijfsvoering van het ministerie. In 2010 lag de aandacht op het op orde houden hiervan. De onvolkomenheid die we vorig jaar hebben geconstateerd in de naleving van de Europese aanbestedingsregels bij de Voedsel en Warenautoriteit heeft het ministerie het afgelopen jaar opgelost. We hebben dit jaar geen nieuwe onvolkomenheid geconstateerd bij het Ministerie van LNV. Wel vragen we aandacht voor het beheer van het ILG. In § 3.4 gaan we hier nader op in. Het ministerie heeft in 2010 de bedrijfsvoering vrijwel op orde.

Overgang naar het Ministerie van EL&I

Eén financieel systeem

In 2011 zal ook een weloverwogen keuze gemaakt moeten worden voor het geautomatiseerde systeem voor de financiële administratie. De ministeries van LNV en EZ hadden voor het kerndepartement elk een eigen systeem. Er zal een keuze moeten worden gemaakt met welk systeem het ministerie verder gaat en wanneer het ministerie overgaat naar dat systeem. Bij de implementatie moet namelijk voldoende tijd worden uitgetrokken om de nieuwe gebruikers met het systeem vertrouwd te maken. Omdat het ministerie in 2011 nog met beide systemen werkt, zullen voor de verantwoording 2011 de gegevens uit beide systemen (handmatig) moeten worden samengesteld. Hierbij bestaat er een risico op het maken van fouten. Mede daarom lijkt het ons wenselijk dat het kerndepartement met de start van de uitvoering van de geïntegreerde begroting 2012 ook met één financieel systeem werkt.

3.1 Ontwikkeling van de bedrijfsvoering

Onderstaande figuur toont de ontwikkeling van het aantal en het soort onvolkomenheden in de bedrijfsvoering van het Ministerie van LNV over de afgelopen drie jaar. Te zien is welke onvolkomenheden wij in de laatste jaren hebben aangetroffen in het financieel beheer en het materieelbeheer. Wij tonen eveneens de onvolkomenheden in de overige onderdelen van de bedrijfsvoering, en de onvolkomenheden die zijn opgelost door het ministerie.

Wij hebben in 2010 geen nieuwe onvolkomenheden geconstateerd in de bedrijfsvoering van het ministerie. De onvolkomenheid in de naleving van de Europese aanbestedingsregels door de VWA is in 2010 door het ministerie opgelost. Wel vragen we aandacht voor het beheer van het ILG. In § 3.4 gaan we hier nader op in.

Naleving Europese aanbestedingsregels VWA

Vorig jaar hebben wij een onvolkomenheid geconstateerd bij de VWA in de naleving van de Europese aanbestedingsregels. Mede naar aanleiding hiervan heeft de VWA maatregelen getroffen die het risico op het niet naleven van deze regels beperkt. Hiermee heeft het ministerie de onvolkomenheid bij de VWA opgelost.

De VWA fuseert naar verwachting begin 2012 met de Algemene Inspectiedienst en de Plantenziektenkundige Dienst tot de nieuwe Voedsel en Waren Autoriteit (nVWA). Ter voorbereiding van de fusie zijn in mei 2010 tijdelijke werkorganisaties ingericht met medewerkers van de drie fusiepartners. Zo is er een centraal inkoopteam ingericht en is een mandaatregeling van kracht geworden die strikt wordt gehanteerd. Het centrale inkoopteam heeft nog geen beschikking over een gedegen contractadministratie. In combinatie met inkoopanalyses heeft zij echter wel inzicht in mogelijk Europees aan te besteden aankopen. Afgelopen jaar is voor een bedrag van € 741 000 ten onrechte niet Europese aanbesteed en is voor € 377 000 onduidelijk of Europees aanbesteed moest worden. Deze bedragen zijn beduidend lager dan vorig jaar voor de VWA.

Nieuw financieel systeem bij de baten-lastendiensten

In ons rapport van vorig jaar schreven we over aanloopproblemen bij de implementatie van het nieuwe financieel systeem bij het kerndepartement. In 2010 is dit systeem verder uitgerold naar drie van de vier baten-lastendiensten van het Ministerie van LNV. 1 Hierbij is gebruik gemaakt van de ervaringen die het jaar daarvoor zijn opgedaan.

Ofschoon de implementatie beter is verlopen dan die bij het kerndepartement, heeft het toch een (eenmalig) negatief effect gehad op de bedrijfsvoering van de drie baten-lastendiensten. Zo is er begin 2010 vertraging ontstaan bij het doen van betalingen. Ook zijn er minder interne controles verricht en zijn tussentijdse afsluitingen niet of met minder diepgang uitgevoerd. Bij een eventuele verdere implementatie van het systeem moet meer tijd worden uitgetrokken om de gebruikers met het nieuwe financiële systeem vertrouwd te maken, bijvoorbeeld door opleidingen, «schaduwdraaien» en het maken van tussentijdse afsluitingen.

3.2 Overzicht bedrijfsvoering 2010

Uit het overzicht bedrijfsvoering (zie pagina 15) van het Ministerie van LNV blijkt dat 46 beheerdomeinen 2 relevant zijn voor de bedrijfsvoering. Daarnaast zijn 34 beheerdomeinen aan te merken als kritisch voor het goed functioneren van het ministerie.

Van deze in totaal 80 beheerdomeinen die van belang zijn voor het goed functioneren van het ministerie hebben wij en/of de auditdienst aan 19 beheerdomeinen extra onderzoeksaandacht besteed. Bij geen enkel beheerdomein hebben wij een onvolkomenheid geconstateerd.

3.3 Oordeel over het financieel beheer en materieelbeheer

3.4 Beheer Investeringsbudget Landelijk Gebied

We vragen in deze paragraaf aandacht voor het beheer van het ILG. Er ontbreekt namelijk een sanctiebeleid bij het ministerie. Een sanctiebeleid is nodig om tijdig een waarschuwing af te kunnen geven in geval de provincies de afgesproken prestaties niet of niet geheel realiseren en dit de provincies toe te rekenen is. Het is van belang dat het ministerie nog dit jaar een sanctiebeleid formuleert en, indien nodig, waarschuwingen afgeeft. Indien dit niet gebeurt zullen wij in ons rapport van volgend jaar het ontbreken van een sanctiebeleid aanmerken als een onvolkomenheid. Daarnaast hebben wij wat het beheer van het ILG betreft opmerkingen over de opzet van de controle van de financiële gegevens en over de betrouwbaarheid van de informatie die de provincies leveren over de gerealiseerde prestaties.

Investeringsbudget Landelijk Gebied

Met het ILG hebben de provincies sinds 2007 de volledige beschikking over de besteding van het rijksgeld voor het realiseren van de rijksdoelen voor het landelijk gebied. Het gaat om circa € 3,6 miljard aan rijksgeld voor de periode 2007–2013 dat als voorschot wordt verstrekt aan de provincies en in 2014 wordt vastgesteld en afgerekend. De met dit geld te realiseren prestaties en de middelen die hiervoor beschikbaar zijn liggen vast in zogenaamde bestuursovereenkomsten tussen het Rijk en de provincies. Behalve het Rijk leggen ook provincies en derden geld bij.

Drie aandachtspunten voor het ministerie

Stortingen in en opnamen uit het Groenfonds

De provincies ontvangen de rijksbijdrage in jaarlijkse voorschotten die na afloop van de ILG-periode in 2014 worden vastgesteld en afgerekend. De voorschotten stort het Rijk in het Groenfonds. De provincies kunnen de gestorte voorschotten uitsluitend opnemen uit het Groenfonds voor feitelijke betalingen die verband houden met de uitvoering van de bestuursovereenkomst. Onderstaande grafiek geeft een overzicht van de overeengekomen rijksbijdrage per provincie voor de hele ILG-periode, de stortingen in het Groenfonds door het ministerie tot en met 2009 en de daaruit opgenomen rijksbijdrage tot en met 2009 door de provincies. 3 Uit het overzicht blijkt dat de rijksbijdrage voor het ILG tot en met 2009 door de provincies nog niet geheel is opgenomen en dat hierin verschillen bestaan tussen provincies.

Nieuwe situatie door regeerakkoord

Bij voortijdig beëindigen van de ILG-periode staat voor ons een ordelijke afrekening van de ILG-voorschotten voorop. Hiervoor is in ieder geval betrouwbare informatie nodig over de gerealiseerde prestaties. Het ministerie moet immers na kunnen gaan of het «waar voor het geld» heeft gekregen. Daarnaast zal bij een overgang naar een nieuw stelsel de ongelijke eindpositie van de provincies in de realisatie van de prestaties en de besteding van de rijksmiddelen moeten worden verdisconteerd. Zo blijkt uit de jaarverslagen van het Groenfonds dat er verschillen bestaan tussen de provincies in het deel van de rijksbijdrage dat is opgenomen tot en met 2009. Ook moet het ministerie de vraag beantwoorden hoe om te gaan met – en welke waarde moet worden toegekend aan – ruilgronden, onderhanden werk, reeds aangegane verplichtingen door de provincies en het vraagstuk van de toerekenbaarheid bij achterblijvende prestaties.

3.5 Personeelsbeheer

Voor het rijksbrede deelonderzoek naar het personeelsbeheer hebben we onderzoek gedaan naar:

• • de betrouwbaarheid van de personeels- en salarisadministratie van zowel de ministeries die volledig gebruik maken van de P-Direkt dienstverlening 4 als de ministeries die daar (nog) niet volledig op aangesloten zijn en alleen gebruik maken van de salarisverwerking of ministeries die een eigen personeels- en salarissysteem hebben;

• • de toepassing van de definitie van inhuur van extern personeel en de juistheid en volledigheid van de beleidsinformatie over de inhuur van extern personeel in het jaarverslag.

Wij hebben in 2010 geen onvolkomenheid geconstateerd in het personeelsbeheer van het ministerie, ook de salarisverwerking was bij dit ministerie op orde.

Betrouwbaarheid personeels- en salarisadministratie

In het onderzoek hebben we gekeken naar de opzet van de volgende processen:

• • schadevergoeding;

• • inconveniënten.

Naast de opzet is ook de werking van de volgende processen onderzocht:

• • buitengewoon verlof van lange duur zonder behoud van bezoldiging;

• • reis- en verblijfkosten;

• • IKAP; 5

• • de afkoop van verlofuren voor meer dan € 10 000.

Daarnaast hebben we aandacht besteed aan ontslagmutaties met terugwerkende kracht langer dan drie maanden.

Gegeven het bovenstaande bevindt het personeelsbeheer van dit ministerie zich, in vergelijking met de andere ministeries, op een gemiddeld niveau. Voor een uitgebreidere analyse verwijzen we u naar het rijksbrede rapport Staat van de rijksverantwoording 2010 (Algemene Rekenkamer, 2011b).

Inhuur van extern personeel

De tabel geeft de verhouding weer tussen inhuur van extern personeel, uitbesteding en inbesteding 7 bij het Ministerie van LNV over 2008–2010.

De Tweede Kamer heeft aan de inhuur van extern personeel van een ministerie een maximum gesteld van 13% van de totale personele uitgaven van het ministerie. 8 We hebben over 2010 ook gekeken naar de uitgaven aan inhuur van extern personeel vergeleken met de andere mogelijkheden die er zijn om extern personeel te verwerven.

Uit de tabel blijkt dat het aandeel van de inhuur van extern personeel in de totale personeelsuitgaven in 2010 licht is toegenomen. Tegelijkertijd zijn de uitgaven aan uitbesteding en inbesteding toegenomen. Het ministerie past de definitie van inhuur van extern personeel juist toe en voldoet aan de norm voor inhuur van extern personeel. Het aandeel van de uitgaven aan inhuur van extern personeel van het ministerie is in vergelijking met andere ministeries gemiddeld.

3.6 Vereenvoudigde procedure voor inkopen

Het is niet bekend of de invoering van de vereenvoudigde procedures heeft geleid tot de door het ministerie verwachte efficiencywinst.

3.7 Oordeel over totstandkoming informatie over de bedrijfsvoering

4 FINANCIËLE INFORMATIE

In dit hoofdstuk staan onze oordelen over de financiële informatie in het Jaarverslag 2010 van LNV.

4.1 Oordeel over de financiële informatie in het jaarverslag

Het bedrag aan verplichtingen omvat in totaal € 56,1 miljoen aan overschrijdingen op de begrotingsartikelen 21 (Duurzaam ondernemen), 25 (Voedselkwaliteit en diergezondheid), 26 (Kennis en innovatie) en 29 (Algemeen). Het bedrag aan uitgaven omvat € 28,7 miljoen aan overschrijdingen op begrotingsartikel 22 (Agrarische ruimte), 25 (Voedselkwaliteit en diergezondheid) en 29 (Algemeen). Gaan de Staten-Generaal niet akkoord met de hiermee samenhangende slotwetmutaties, dan moeten wij ons oordeel over de financiële informatie mogelijk herzien.

Een overzicht van alle fouten en onzekerheden staat in de bijlage van dit rapport.

Naleving Europese aanbestedingsregels

Wij zijn nagegaan in hoeverre het ministerie de Europese aanbestedingsregels naleeft. Wij hebben vastgesteld dat bij het Ministerie van LNV in zes gevallen voor een totaalbedrag van € 1,3 miljoen deze regels niet zijn nageleefd. Voor drie gevallen bestaat voor een totaalbedrag van € 0,6 miljoen onzekerheid over de naleving van de Europese aanbestedingsregels.

4.2 Oordeel over de saldibalans en toelichting

Een overzicht van alle fouten en onzekerheden staat in de bijlage van dit rapport.

4.3 Overzicht per begrotingsartikel

Onderstaand overzicht toont per begrotingsartikel waar fouten of onzekerheden zijn geconstateerd in de rechtmatigheid of deugdelijke weergave van de inning en besteding van de middelen die de tolerantie overschrijden. Daarnaast toont het overzicht de geconstateerde onvolkomenheden in de bedrijfsvoering bij het Ministerie van LNV en laat het zien voor welke artikelen deze geconstateerde onvolkomenheden gevolgen kunnen hebben, bijvoorbeeld op het gebied van rechtmatigheid en betrouwbaarheid van gegevens. Bij het Ministerie van LNV hebben wij geen onvolkomenheden geconstateerd.

4.4 Controle departementale auditdienst

Wij waren van oordeel dat de auditdienst van het ministerie in haar plannen te weinig aandacht zou schenken aan de controle op de naleving van EU-aanbestedingsregels. De auditdienst heeft hierop haar plannen aangepast. Wij hebben vastgesteld dat de auditdienst in de uitvoering van de controle voldoende specifieke werkzaamheden heeft verricht om aan onze oorspronkelijke bezwaren tegemoet te komen.

5 REACTIE MINISTER VAN EL&I EN NAWOORD ALGEMENE REKENKAMER

De minister van EL&I heeft op 27 april 2011 gereageerd op dit rapport. Hieronder volgt de integrale tekst van de reactie (§ 5.1). De reactie staat ook op onze website: www.rekenkamer.nl. De reactie gaf ons aanleiding tot een nawoord (§ 5.2).

5.1 Reactie minister

Met belangstelling heb ik kennisgenomen van uw conceptrapport dat mij op 18 april is aangeboden.

Allereerst mijn dank voor de zorgvuldige totstandkomingsprocedure en de goede verwerking van de opmerkingen uit het ambtelijk hoor- en wederhoor. Hieronder treft u mijn reactie aan op uw conclusies en aanbevelingen in het rapport aangaande de bovenstaande rapporten voor beide ministeries.

Beheer Investeringsbudget Landelijk Gebied

Bij het beheer van het Investeringsbudget landelijk gebied (ILG) onderkent u drie aspecten die aandacht behoeven:

• – u acht het van belang dat er in 2011 een sanctiebeleid wordt geformuleerd.

• – u stelt dat de betrouwbaarheid van de informatie van de provincies over de gerealiseerde prestaties geüniformeerd kan worden door de instelling van een gegevensautoriteit.

• – u heeft een opmerking over de controle van de financiële gegevens per begrotingartikel en – omdat het ILG afkomstig is van vier begrotingsartikelen – beveelt voor 2012 één begrotingsartikel voor het ILG aan.

In aanloop naar de eindafrekening heb ik al het Comité van Toezicht gevraagd een oordeel te ontwikkelen over de ILG-prestaties tot en met 20 oktober 2010. De datum van 20 oktober 2010 is het moment waarop ik vanwege het regeerakkoord aan provincies kenbaar heb gemaakt niet meer garant te kunnen staan voor het aangaan van nieuwe ILG-verplichtingen na deze datum. De gerealiseerde prestaties zijn een belangrijk uitgangspunt voor afspraken over de afronding van het ILG. Er is pas sprake van een rijksbijdrage als de ILG-prestatie is geleverd. De conclusies en aanbevelingen hierover van het Comité betrek ik bij het formuleren van een sanctiebeleid met daarin criteria om te beoordelen wanneer sprake is van toerekenbaarheid en de sancties die kunnen worden getroffen.

Door het regeerakkoord is er een nieuwe situatie ontstaan. Het kabinet heeft in antwoord op respectievelijk het interdepartementaal begrotingsonderzoek natuur, de midterm review ILG en de provinciale wens verantwoordelijkheid te zijn voor het ILG, gekozen voor versobering van de rijksopgaven en decentralisatie van een herijkte EHS en het ILG. Rijk en provincies zijn hierover in overleg met de intentie om te komen tot een nieuw bestuursakkoord. Voortijdige beëindiging van het ILG- systeem en een stelselwijziging behoren daarbij tot de mogelijkheden. Aanbevelingen ter verbetering van het vigerende ILG-systeem zal ik betrekken bij de te maken nieuwe bestuurlijke afspraken. Uw aanbeveling tot instelling van een gegevensautoriteit zal ik betrekken bij de te maken nieuwe bestuurlijke afspraken.

Ik ben van mening dat ik op basis van gevalideerde prestaties en vigerende normkosten een stevige basis heb voor een afrekenbare rijksbijdrage per begrotingsartikel. Uw aanbeveling om het ILG onder te brengen in één begrotingsartikel zal ik desalniettemin meewegen bij het ordenen van de nieuwe EL&I-begroting. Het is een transparante verbetering van het ILG-systeem in de begroting die parallel aan een nieuw bestuursakkoord kan worden doorgevoerd.

Vereenvoudigde procedure voor inkopen

Het niet vastleggen van bestellingen bij zowel het kerndepartement als de baten-lastendienst DLG ziet u als een tekortkoming in het financieel beheer. Om de juiste verhouding aan te geven moet toegevoegd worden dat van de 2,2 mln bij het kerndepartement, dit slechts 0,55% van het totaal is. Het totaal aan bestellingen waarbij een prestatieverklaring ontbreekt bedraagt bij DLG € 0,55 mln. Dit is 1,36% van het totale inkoopvolume van DLG in 2010. Daarnaast is DLG halverwege 2010 overgegaan op een nieuw financieel administratief systeem (eBS). Het goed inregelen van de prestatieverklaring 12 bij betalingen onder de € 1 000 is één van de leerpunten die in 2011 wordt opgepakt. Met deze maatregel voor inkopen is onder andere beoogd de betaaltermijnen conform de wensen van de Tweede Kamer te verkorten.

Oordeel over de saldibalans

Bij uw oordeel over de saldibalans spreekt u over de bevoorschotting voor de Bedrijfstoeslagregeling 2009 (BTR 2009). De voorschotten voor de BTR 2009 heeft mijn ministerie nog op basis van de oude perceelgrootte verstrekt. De declaratie bij de Commissie gebeurt door het ministerie op basis van de gecorrigeerde perceelgrootte. Mijn voorgangster heeft hierover de Tweede Kamer geïnformeerd, waarbij is toegezegd dat de landbouwers voor wat betreft de BTR 2009 geen financieel nadeel zullen ondervinden van de aanpassingen van de perceelgrootte. Het gaat om een bedrag van ongeveer € 14,5 miljoen. In uw rapport bij de EU-lidstaatverklaring geeft u aan dat op grond van de Europese regelgeving het ministerie de teveel bevoorschotte BTR 2009 terug had moeten vorderen bij de ontvangers. U oordeelt dat mijn ministerie, door niet terug te vorderen, in strijd gehandeld heeft met de Europese regelgeving. Echter, mijns inziens zijn de Europese regels niet op dit bedrag van toepassing, omdat het immers nationaal geld betreft. Onze overweging is geweest dat terugvorderen strijdig is met de Nederlandse principes van behoorlijk bestuur. Het was immers niet verwijtbaar aan de eindbegunstigde, het terugvorderen zou dus bij de Nederlandse rechter geen stand houden.

Eén Financieel Systeem

De ministeries van LNV en EZ hadden voor het kerndepartement elk een eigen systeem. Er wordt een keuze gemaakt met welk systeem het ministerie verder gaat en op welke manier het ministerie overgaat naar dat systeem.

Zorgvuldigheid bij de implementatie is een eerste vereiste. EL&I streeft ernaar om het kerndepartement met de start van de uitvoering van de geïntegreerde begroting 2012 ook met één financieel systeem te laten werken. Omdat het ministerie in 2011 nog met beide systemen werkt, zal de verantwoording 2011 deels extracomptabel plaats moeten vinden. Hiervoor zullen passende borgingsmaatregelen getroffen worden.

5.2 Nawoord Algemene Rekenkamer

BIJLAGE OVERZICHT FOUTEN EN ONZEKERHEDEN IN DE FINANCIËLE INFORMATIE IN HET JAARVERSLAG 2010 VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT (XIV)

Het totale overzicht van fouten en onzekerheden in deze bijlage bestaat uit de volgende tabellen:

• A Verplichtingen

• B/C Uitgaven+ontvangsten

• B Uitgaven

• C Ontvangsten

• D Baten-lastendiensten

• E Saldibalans

• F Afgerekende voorschotten

We nemen alleen die tabellen (hierboven vet gedrukt) op over de onderdelen waarin we fouten en/of onzekerheden hebben geconstateerd.

GEBRUIKTE AFKORTINGEN

Op www.rekenkamer.nl staat een verklarende woordenlijst met begrippen die veel voorkomen in onze rapporten bij de jaarverslagen.

LITERATUUR

Algemene Rekenkamer (2011a). Rapport bij de Nederlandse EU-lidstaatverklaring 2010, Tweede Kamer, vergaderjaar 2010–2011, 32 754, nr. 2, Den Haag: Sdu.

Algemene Rekenkamer (2011b). Staat van de rijksverantwoording, Tweede Kamer, vergaderjaar 2010–2011, 32 710, nr. 2. Den Haag: Sdu.

EL&I (2010). Brief van de staatssecretaris van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, Tweede Kamer, vergaderjaar 2010–2011, 29 717, nr. 18. Den Haag: Sdu.

LNV (2010). Brief van de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Tweede Kamer, vergaderjaar 2010–2011, 29 717, nr. 17. Den Haag: Sdu.