Nr. 1 JAARVERSLAG VAN HET MINISTERIE VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT (XIV)

Gerealiseerde uitgaven van LNV verdeld over de beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.)

Gerealiseerde ontvangsten vna LNV verdeeld over de beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.)

A. ALGEMEEN

1.1 Aanbieding en dechargeverlening

Aan de voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Hierbij bied ik, het jaarverslag van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (XIV) over het jaar 2010 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie decharge te verlenen over het in het jaar 2010 gevoerde financiële beheer.

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

1.2. Leeswijzer

De leeswijzer gaat in op de volgende onderwerpen:

• 1. Opbouw jaarverslag;

• 2. Experiment verantwoording nieuwe stijl;

• 3. Controlenormen financiële en niet-financiële gegevens.

1. Opbouw jaarverslag

Het jaarverslag bevat een beleidsverslag, een jaarrekening en een aantal bijlagen. Deze bevatten informatie over het gevoerde beleid van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, daar waar het het voormalige Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) betreft. De ministeries van Economische Zaken en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit zijn samengevoegd onder de naam Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. De naamswijziging heeft voor begrotingshoofdstuk XIII formeel bij tweede suppletoire begroting 2010 plaatsgevonden. Met de Incidentele Suppletoire Begroting 2011 zijn de begrotingshoofdstukken XIII en XIV daadwerkelijk samengevoegd onder begrotingshoofdstuk XIII.

Hoewel de naamgeving reeds in 2010 is aangepast vindt in de jaarverslagen 2010 van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie nog separaat verantwoording plaats. Het jaarverslag 2010 is daarbij grotendeels een spiegel van de begroting 2010, maar er wordt in de tekst niet meer expliciet verwezen naar de kabinetsdoelen van het kabinet Balkenende IV. Om toch op hoofdlijnen informatie te verschaffen over de afloop van het vorige kabinetsprogramma is in het beleidsprioriteitendeel van het beleidsverslag een tabel opgenomen met daarin de budgettaire consequenties en bereikte resultaten van de kabinetsdoelen.

2. Experiment verantwoording nieuwe stijl

Dit jaarverslag is evenals de jaarverslagen over 2008 en 2009 opgemaakt onder de condities en doelstellingen vanuit het experiment verantwoording nieuwe stijl. Het experiment voldoet aan de wens vanuit de Tweede Kamer en het kabinet om te komen tot meer politieke focus van de verantwoording.

De belangrijkste elementen van de verantwoording nieuwe stijl zijn:

• • Meer politieke focus door in het beleidsverslag alleen de opmerkelijke resultaten te rapporteren.

• • Verder wordt alleen verantwoording afgelegd over de prestatie-indicatoren die in de beleidsagenda 2010 staan en niet over de prestatie-indicatoren onder de beleidsartikelen.

• • Per beleidsartikel wordt ingegaan op de financiële verantwoording. De opmerkelijke verschillen tussen begroting en realisatie worden toegelicht evenals de belangrijkste slotwetmutaties. Aan het eind van elk artikel wordt ingegaan op de uitgevoerde evaluatie-onderzoeken.

Voor wat betreft het toelichten van significante verschillen in de uitgaven, ontvangsten en verplichtingen in de realisatie versus de vastgestelde begroting 2010 hanteer ik een ondergrens van € 3 mln. In sommige gevallen, waar politiek relevant, licht ik ook posten toe onder deze ondergrens.

3. Controlenormen financiële en niet-financiële gegevens

Het jaarverslag bevat zowel financiële als niet-financiële gegevens. Deze gegevens zijn aan verschillende controlenormen onderhevig. De controle van financiële informatie is gebaseerd op normen zoals deze voortvloeien uit de Comptabiliteitswet 2001 en de Rijksbegrotingsvoorschriften 2011 (RBV). De controle van beleidsinformatie en informatie over de bedrijfsvoering is gebaseerd op normen zoals deze voortvloeien uit de RBV. Ter borging van de betrouwbaarheid van de informatie inzake de prestatiegegevens in de begroting en het jaarverslag, heeft de Auditdienst net als in voorgaande jaren een audit uitgevoerd.

Op grond van artikel 8, 1^e lid van de Wet Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens (WOPT) (Stb.2008,0000055709) dient een overzicht te worden opgenomen van medewerkers die in het verslagjaar meer verdiend hebben dan het gemiddelde belastbare loon van de minister. Dit gemiddelde belastbare jaarloon is voor 2010 vastgesteld op € 193 000. Er zijn geen functionarissen die in aanmerking komen voor deze publicatie. Derhalve is er geen bijlage topinkomens LNV toegevoegd.

B. HET BELEIDSVERSLAG

1.3.1 De Beleidsprioriteiten

Algemeen deel

Voor veel land- en tuinbouwbedrijven is 2010 financieel-economisch gezien een duidelijk beter jaar dan het voor velen dramatisch slechte jaar 2009. Dat geldt vooral voor melkveehouders en glastuinders. Ook voor akkerbouwers en voor de meeste open grondtuinbouwbedrijven is 2010 een beter jaar dan 2009. Voor varkenshouders echter bleven de bedrijfsresultaten ook in 2010 mager en in de pluimveehouderij daalden de inkomens na een goed resultaat in 2009.

De inkomensverbetering van de gehele agrarische sector in 2010 is mede het gevolg van het economische herstel na de kredietcrisis. Dit herstel laat zich ook zien in een toegenomen export en in hogere prijzen van land- en tuinbouwproducten. De agrarische export groeide van € 60,5 miljard in 2009 naar € 65 miljard in 2010. Nederland heeft daarmee weer een stevige positie in de top van de ranglijst van landen die wereldwijd agrarische producten exporteren. Na de Verenigde Staten is Nederland de grootste exporteur van agrarische producten. Duitsland is voor de Nederlandse agrarische sector veruit de belangrijkste handelspartner. Meer dan een kwart (€ 17,2 miljard) van de Nederlandse agrarische export ging in 2010 naar Duitsland.

Wereldmarktprijzen van diverse belangrijke landbouwproducten (tarwe, maïs, soja, suiker) zijn sinds de zomer van 2010 gestegen. De prijzen zijn inmiddels net zo hoog als tijdens de piek van 2008. Hierdoor is het Millenniumdoel om het aantal mensen dat in armoede leeft en het aantal mensen dat lijdt aan honger en ondervoeding in 2015 te halveren, crucialer dan ooit. De notitie «Landbouw, rurale bedrijvigheid en voedselzekerheid» uit 2008 (TK 31 250, nr. 14) was in 2010 leidend voor de LNV-inzet. In dit kader is € 50 mln extra vrijgemaakt voor investeringen in onder andere de ondersteuning aan (1) de Alliance for a green revolution in Africa (AGRA), (2) de Global Crop Diversity Trust, en (3) Empowering smallholder farmers in markets (ESFIM).

Nederland ondersteunt de door het bedrijfsleven en NGO’s opgezette Round Tables om de palmolie, cacao en sojasector te verduurzamen. Wegens het succes zijn in 2010 initiatieven genomen om te komen tot Round Tables voor de productgroepen koffie en thee. Ook is bijgedragen aan Standard and Trade Development Facility.

Nederland heeft actief en succesvol ingezet op een verbod voor het in de handel brengen van illegaal hout in de EU. In 2010 is daartoe, na een lang voorbereidingsproces, een EU-verordening vastgesteld. Daarmee zijn additioneel wettelijke maatregelen gerealiseerd in het kader van het FLEGT actieplan van de EU om duurzaam bosbeheer te bevorderen en handel in illegaal hout tegen te gaan. Voorts heeft de EU, na Ghana, ook met Kameroen en Congo-Brazaville vrijwillige FLEGT partnerschapsovereenkomsten afgesloten. Deze zorgen ervoor dat uit deze landen geen hout van illegale herkomst meer wordt verhandeld en het land wordt ondersteund in duurzaam bosbeheer en de uitvoering van de overeenkomst.

Op Europees niveau zijn in 2010 vele bijeenkomsten, workshops en conferenties georganiseerd over de belangrijkste thema’s van de hervorming van het Gemeenschappelijk visserijbeleid (GVB). In Europa is de inventariserende fase nu afgerond en zijn de belangrijkste problemen in kaart gebracht. De Kabinetsvisie «Vis, als duurzaam kapitaal» is daarbij steeds leidraad geweest voor de Nederlandse inbreng. De Commissie wil haar voorstel voor het nieuwe GVB in mei 2011 op tafel leggen.

Het belang voor de aanpak van regeldruk op Europees niveau is groot. Om die reden heeft de toenmalige minister van LNV de vereenvoudiging van het Europees landbouwbeleid, in mei van het afgelopen jaar namens 22 lidstaten, een plan gepresenteerd waarin de Europese Commissie gevraagd wordt de regels en richtlijnen permanent te vereenvoudigen. Een aanzienlijke verzwaring van de nalevingskosten is vermeden door af te zien van de aanscherping van de oppervlaktevereisten in het Varkensbesluit. Hiermee wordt een toename van de nalevingskosten met € 60,5 mln. vermeden.

Domein: Duurzaam produceren

In 2010 was er veel belangstelling voor Het Nieuwe Telen; in zeven stappen naar 50% minder energieverbruik. Vooral buitenluchtdosering en luchtbeweging staan in de belangstelling bij ondernemers in alle belangrijke groentegewassen. Ook is in 2010 gewerkt aan de voorbereiding van het CO2-vereveningssysteem voor de glastuinbouw, dat in 2011 in werking treedt.

Uit onderzoek van het LEI blijkt dat de omzet van de multifunctionele landbouwsector in 2 jaar tijd met bijna 28% is gestegen naar € 411 mln. De Taskforce multifunctionele landbouw werkt hard aan het versterken van de randvoorwaarden voor ondernemerschap en groei. De tijdelijke impuls die het ministerie van EL&I aan de multifunctionele landbouwsector geeft, werkt.

De achterliggende jaren is veel geïnvesteerd in de transitie naar een duurzame visserij. LNV/EL&I heeft in 2010 42 innovatie- en samenwerkingsprojecten van visserijondernemers en ketenpartijen op advies van het Visserij Innovatie Platform (VIP) ondersteund. De ingezette lijn is hiermee voortgezet. In 2010 was met de 42 projecten een totaalbedrag van € 9 mln. gemoeid. In inmiddels 14 actieve kenniskringen experimenteren visserijondernemers met alternatieve visserijtechnieken en nieuwe marktconcepten. Vissers experimenteren met en wisselen kennis uit over alternatieven voor de boomkorvisserij met als gevolg dat er minder bodemberoering plaatsvindt en het energieverbruik afneemt. Vooral in de pulsvisserij worden stappen gezet. In 2010 is het aantal belangstellenden dat investeringsverplichtingen wil aangaan voor deze techniek gegroeid van 5 tot 22. Dat was het maximum waarvoor de EU toestemming verleende. In de laatste week van 2010 heeft de EU ingestemd met het ophogen van dit aantal naar 42. Het via een EVF-innovatiesubsidie ontwikkelde sumwingvistuig, kent inmiddels een brede toepassing op de vloot.

Begin 2010 is het Plan van Uitvoering Mosseltransitie vastgesteld wat in 2020 moet leiden tot mosselzaadvangst los van de bodem. Daarmee wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan het natuurherstel van de Waddenzee. De transitie in de mosselsector ligt goed op koers. In 2009 is een mosselzaadbank ter grootte van 140 hectare gesloten. In 2010 is daar 70 hectare bijgekomen.

Domein: Kennis en innovatie

«De land- en tuinbouw verdienen versterking, nationaal, Europees en mondiaal. Gerichte investering in innovatie en verduurzaming in de agrofood-, tuinbouw- en visserijsector is nodig om de koppositie te behouden. Hierbij blijft een goede wisselwerking tussen kennis, praktijk en beleid een sleutelfactor voor succes in innovatie», zo staat in het regeerakkoord.

In deze «gouden driehoek» van ondernemers, kennisinstellingen en overheid zijn gezamenlijke innovatieprogramma’s ontwikkeld en innovatieve diensten ontstaan met oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. Ook instrumenten als prijsvragen en SBIR’s zijn daarbij ingezet. Het programma Towards biosolar cells is in 2010 gestart met doel kennis over zonnecellen te ontwikkelen gebaseerd op de primaire stappen in de fotosynthese, dit om uiteindelijk te komen tot duurzame energietoepassingen. Ook is een investeringsimpuls verstrekt ten behoeve van vaccinontwikkeling voor opkomende dierziekten en zoönosen. Als uitwerking van de Strategische Kennis&Innovatieagenda (SKIA) zijn nieuwe trajecten gestart, zoals bijvoorbeeld voor juridisering en innovatietrajecten rond Aquacultuur (Algae Parc Wageningen), robotisering en nieuwe allianties/financieringen voor natuurbeleid. Op het gebied van mondiale voedselzekerheid zijn, mede op initiatief van de landbouwraden, een groot aantal projecten in ontwikkelingslanden gerealiseerd. Dergelijke projecten die vaak met kennisoverdracht of training beginnen, leiden in de uitrol tot betrokkenheid van het Nederlandse bedrijfsleven. Het percentage onderzoeksresultaten dat wordt benut door beleid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties ligt nog hoger dan in voorgaande jaren.

Domein: Natuur, landschap en platteland

In 2010 is de evaluatie, midterm review (MTR), van het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) uitgevoerd in een gezamenlijk project van het Interprovinciaal overleg (IPO) en LNV. De resultaten zijn vastgelegd in het rapport «ILG in uitvoering», dat op 24 september aan de Tweede Kamer is aangeboden (TK 29 717, nr. 17). In het regeerakkoord van het huidige kabinet is besloten tot een decentralisatie van ILG-taken en -verantwoordelijkheden naar de provincies. Met de provincies zal een nieuw bestuursakkoord worden afgesloten, een proces dat inmiddels in gang is gezet.

De voortgangsrapportage Groot Project Ecologische Hoofd Structuur (EHS) is naar de Kamer verstuurd (TK 30 825, nr. 59) en afgestemd met de MTR ILG. Het regeerakkoord kondigt de decentralisatie van de EHS, versoberingmaatregelen die de EHS raken (schrappen van robuuste verbindingen) en een decentralisatiekorting aan. Een herijkte EHS is onderdeel van de decentralisatieafspraken met de provincies. Het overleg met de provincies hierover is in 2010 gestart.

Ten aanzien van Natura-2000 heeft de staatssecretaris van EL&I eind 2010 voor 23 gebieden het aanwijzingsbesluit genomen, waaronder één wijzigingsbesluit. Er zijn nu in totaal 56 gebieden definitief aangewezen. Dit is minder dan gepland. De belangrijkste reden is dat de Tweede Kamer de minister van LNV begin 2010 heeft gevraagd geen definitieve aanwijzingsbesluiten te nemen totdat er duidelijkheid is over de stikstofproblematiek. Het opstellen van veel beheerplannen is ook vertraagd in afwachting van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS). Medio 2010 is de voorlopige PAS opgeleverd. Bij de maatschappelijke organisaties is steun voor deze aanpak en wordt het gezien als de oplossing voor het samen gaan van de ecologische en economische belangen. Met een bezoek van Europees Commissaris Potocnik is gewerkt aan Europese steun voor de Nederlandse aanpak.

Met de inwerkingtreding van de Crisis- en herstelwet op 31 maart 2010 zijn rek- en ruimtemaatregelen van kracht geworden om de toepassing van de Natuurbeschermingswet 1998 in de praktijk beter hanteerbaar te maken, zonder de natuurdoelstellingen overboord te zetten. Zo is voorzien in kaders om de impasse te doorbreken rond bedrijfsontwikkeling rondom Natura 2000-gebieden als gevolg van de stikstofproblematiek.

Met het voorstel voor de integratie van de natuurwetgeving is tijdens de demissionaire periode van het vorige kabinet een pas-op-de-plaats gemaakt. Aangezien het voorstel mede uitvoering geeft aan belangrijke thema’s van het regeerakkoord, zoals het verwijderen van nationale koppen, decentralisatie en vereenvoudiging, wordt het wetsvoorstel inmiddels met voortvarendheid verder uitgewerkt.

Domein: Voedsel, dier en consument

2010 stond voor een groot deel in het teken van de Q-koorts. De omvang van de uitbraak van de Q-koorts in Nederland is uniek in de wereld. Veel mensen zijn ziek geworden, sommige ernstig of langdurig. Dit had (heeft) grote gevolgen voor het leven van deze mensen en hun omgeving. Ook de gevolgen voor getroffen geitenhouders en hun gezinnen zijn groot doordat op meer dan 90 bedrijven geiten en schapen zijn geruimd. De Commissie-Van Dijk heeft opdracht gekregen om de aanpak van de Q-koorts epidemie (2005–2010) te evalueren wat geresulteerd heeft in het rapport «Van verwerping tot verheffing» dat op 26 november 2010 naar de Kamer is gestuurd (TK 28 286, nr. 445). Inmiddels heeft het debat met de Kamer over deze evaluatie plaatsgevonden.

Op 23 juni 2010 is het zgn. Emzoo-programma afgerond met een symposium, waarbij het rapport «Emerging zoönosen: early warning and surveillance in the Netherlands» (RIVM-rapport 330 214 002, 2010) is gepresenteerd. Het daarin uitgewerkte «One Health»-concept waarin diverse aspecten van de volksgezondheid, diergezondheid, ecologische belangen en publieksperceptie samenkomen bij de beleidsvorming zal verder worden uitgewerkt.

Budgettaire consequenties en bereikte resultaten van de kabinetsdoelen

De afgelopen jaren werd het beleidsverslag opgebouwd aan de hand van de kabinetsdoelstellingen van het Kabinet Balkenende IV. Met de val van dit kabinet en het aantreden van het huidige kabinet komt deze indeling te vervallen. Het begrotingsjaar 2010 kende het grootste deel van het jaar een demissionair kabinet. Alleen de eerste zeven weken regeerde het vorige kabinet missionair. Concreet betekent dit dat de initiatieven die waren aangekondigd in de beleidsagenda 2010 niet volledig tot uitvoering zijn gebracht. De afspraak om de begroting en het jaarverslag aan elkaar te spiegelen blijft echter overeind. Om toch op hoofdlijnen informatie te verschaffen over de afloop van het vorige kabinetsprogramma wordt onderstaande tabel toegepast.

De bedragen in deze tabel illustreren het financieel belang in 2010 van een kabinetsdoel of -project. In het beleidsverslag 2009 (TK, 2009–2010, 32 360 XIV, nrs. 1–3) zijn de uitgaven over de jaren 2007 t/m 2009 opgenomen. De begroting is ingericht op beleidsartikelen en niet op kabinetsdoelen. Deze bedragen zijn daarom indicatief en niet 1-op 1 uit de administratie te herleiden. In dit overzicht zijn bepaalde bedragen uit de begrotingsadministratie aan één bepaalde doelstelling toegerekend.

Toelichting

• (1) Cijfer komt uit het Concept onderwijsjaarverslag 2009/2010 van de Onderwijsinspectie.

• (2) Betreft de realisatie 2008/2009. Met betrekking tot het percentage voortijdig school verlaten is bij de realisatie een andere meetmethode gehanteerd. In het jaarverslag is opgenomen: Het percentage leerlingen dat zonder startkwalificatie (minimaal mbo-2 niveau) het onderwijs verlaat, gemeten als percentage vmbo 3–4 leerlingen en mbo leerlingen ten opzichte van het totaal aantal leerlingen binnen het onderwijs. In de begroting 2010 is sprake van het percentage leerlingen zonder startkwalificatie (minimaal mbo-2 niveau) dat het onderwijs verlaat gemeten ten opzichte van alle leerlingen die het onderwijs verlaten. Dit wordt niet meer gemeten. Deze andere meetmethode verklaart het grote verschil. Het aantal schoolverlaters is immers kleiner dan het totaal aantal leerlingen op school.

• (3) Dit betreft de realisatie over 2009. De realisatie over 2010 wordt later bekend.

• (4) Cijfer komt uit concept begroting WUR 2011. Het betreft een prognose voor de realisatie 2010.

  De definitieve realisatie wordt opgenomen in het jaarverslag WUR 2010 dat in juni 2011 verschijnt.

• (5) Het betreft het aantal ministeriële regelingen, AMvB’s en wetten. De realisatie van 367 bestaat uit 361 oud-LNV + 6 EL&I (domeinen landbouw en groen onderwijs)

• (6) Betreft de vereenvoudiging van uitvoerings- en verantwoordingsverplichtingen ILG in het kader van de Midterm Review (MTR) 2010. De MTR is uitgevoerd, maar vereenvoudiging wordt als gevolg van het Regeerakkoord ingepast in vormgeving van decentralisatie natuurbeleid.

• (7) Het is een tweejaarlijkse meting. De laatste meting is uitgevoerd in 2009.

• (8) Realisatiecijfers lopen een jaar achter als gevolg van het niet parallel kunnen lopen van de onderzoeksprogrammering van externe partijen met de verantwoordingscyclus conform de Rijksbegroting. Realisatiecijfers over 2010 zullen in het Jaarverslag 2011 worden opgenomen. De realisatiecijfers 2009 worden in dit jaarverslag gepresenteerd.

• (9) De energie-efficiencyverbetering bloembollen resp. paddenstoelen is de verbetering in het primair brandstofverbruik per eenheid product bepaald voor de sector bloembollen respectievelijk de sector paddenstoelenteelt, gerefereerd aan het referentiegebruik in 2005 en 2008.

  Voor de schatting van de totale broeiproductie zijn de volgende aannames gemaakt: 60% van de tulpen wordt niet via de veiling verkocht en 50% van de totale broeiproductie wordt geveild. Voor de schatting van het energieverbruik van de teelt is gebruik gemaakt van CBS-cijfers over beteelde areaal.

• (10) Deze indicator is een gewogen gemiddelde van verschillende sectoren in de voeding- en genotmiddelenindustrie. Het betreft de realisatie in 2009. Het getal is opgebouwd uit energiebesparing door procesefficiency maatregelen en de intensivering van de product- en productieketenefficiency ten opzichte van 2008.

• (11) De biologische keten blijft groeien, zowel in areaal als in consumentenbestedingen. De biologische keten groeide in 2010 sterker dan in 2009, dit geldt zowel voor de groei in consumentenbestedingen als voor de groei in biologische areaal. De streefdoelen voor 2011 liggen nog binnen bereik. De gegevens voor de groei in consumentenbestedingen zijn voorlopig, de definitieve cijfers worden in april 2011 gepubliceerd.

• (12) Betreffen definitieve realisatiecijfers 2009. Cijfers over 2010 komen in najaar 2011 beschikbaar en zullen in het Jaarverslag 2011 worden opgenomen.

• (13) De realisatie van de afname milieu-belastingpunten gewasbescherming loopt mee in de evaluatie van de nota Duurzame Gewasbescherming. Het evaluatierapport wordt eind 2011 verwacht.

  In het jaarverslag 2011 kan worden vastgesteld of de doelstellingen van de nota zijn gerealiseerd.

• (14) Betreffen voorlopige realisatiecijfers 2010 uit het rapport «ICES Advice». Betrouwbare schattingen zijn in juni 2011 beschikbaar en zullen in het Jaarverslag 2011 worden opgenomen.

• (15) Het cijfer onder «begroting 2010» betreft de streefwaarde voor 2007. De beleving van kwaliteit van landschap is gestegen van een 7,3 in 2007 tot een 7,6 in 2009.

• (16) Het cijfer onder «begroting 2010» betreft de streefwaarde voor 2007. De tevredenheid van voorzieningen in platteland/stad/Nederland in 2010 is ten opzichte van 2007 iets gedaald tot 6,4/6,4/6,4. De tevredenheid woonomgeving in 2010 is ten opzichte van 2007 gelijk gebleven.

• (17) De resultaten over 2009 laten een gedifferentieerd beeld zien, waarbij de hoogste naleving te vinden is in de kalversector (89%) en de laagste in de varkenssector (55%). Daarbij moet worden opgemerkt dat ook indien men niet voldeed aan één van de eisen uit de Besluiten de controle als niet-akkoord wordt gescoord. Elke niet-naleving, hoe gering ook, leidt dus tot een algehele niet-naleving op bedrijfsniveau. Wat betreft gezelschapsdieren (bedrijfsmatig gehouden honden) is het nalevingsbeeld in 2009 58%. Voor legkippen laten de controleresultaten een nalevingsbeeld zien van 64%.

  Voorlopige cijfers over 2010 laten zien dat het naleefniveau in de varkenssector inmiddels is toegenomen naar boven de 70%. Voor legkippen laten de controleresultaten een nalevingsbeeld zien van 64%.

• (18) Het aandeel gerealiseerde integraal duurzame stallen bedroeg per 1 januari 2010 in totaal 2,6%. Rekening houdend met de toen nog in aanbouw zijnde stallen is de doelstelling van 2,8% integraal duurzame stallen in 2010 gehaald. De gegevens per 1 januari 2011 worden voorjaar 2011 gepubliceerd.

• (19) Het aantal groene maatschappelijke stageplaatsen is gepubliceerd in het rapport «De praktijk leert» van AgentschapNL. Het betreft de realisatie 2009. De cijfers over 2010 zijn nog niet beschikbaar.

1.3.2 De Beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen

21 Duurzaam ondernemen

Duurzaam ondernemen

Omschrijving

LNV streeft naar een vitaal en duurzaam agrocomplex met inbegrip van de visserij, waarbij:

• • de nationale en internationale marktpositie van het agrocomplex wordt versterkt;

• • van natuurlijke hulpbronnen en natuurlijke grondstoffen een duurzaam gebruik wordt gemaakt;

• • betrouwbare en hoogwaardige producten voortgebracht worden.

Deze beleidsdoelstelling richt zich op de verduurzaming van het agrocomplex in Nederland, waarbij zoveel mogelijk de Europese kaders worden gevolgd. De verduurzaming geldt niet alleen voor de milieuaspecten, maar ook voor de sociale en economische aspecten (bedrijfsontwikkeling en ondernemerschap).

1. Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de verplichtingen

De hogere verplichtingenrealisatie wordt voor het grootste gedeelte verklaard door:

• • de in 2010 afgegeven garantiestellingen en borgstellingen (€ 52,0 mln.). Dit heeft te maken met het intrekken van het besluit Borgstellingsfonds en het besluit Borgstellingsfonds bijzondere borgstellingen. Hiermee zijn de afgegeven garanties overgegaan naar LNV;

• • het bedrag aan verliesdeclaraties dat is toegekend op basis van de garantiestelling borgstellingsfaciliteit (€ 6,4 mln.);

• • het voor nationale rekening nemen van Bedrijfstoeslagregeling (BTR)-toeslagen van de EU die onterecht zijn uitgekeerd (€ 10,8 mln.);

• • het hogere subsidiebedrag dat is toegekend voor de openstelling 2010 van de Investeringsregeling Jonge Agrariërs als gevolg van de toezegging van de Staatssecretaris van EL&I in het kader van de begrotingsbehandeling 2011 (€ 2,8 mln.);

• • het bedrag dat aan schadevergoeding is toegekend ten behoeve van de door telers geleden schade als gevolg van de Potato spindle tuber viroid (PSTVd) en de boktor (samen € 1,2 mln.).

Toelichting op de programma-uitgaven

Realisatie van ABA-midddelen

Op basis van het Aanvullend Beleids Akkoord (ABA) zijn er middelen aan het budget voor Dierenwelzijn toegevoegd. Dit budget is vooral ingezet voor de Investeringsregeling Duurzame Stallen en de SBIR-tender Duurzame Stallen. Omdat de hiermee gemoeide uitgaven voor het grootste gedeelte pas in 2011 en 2012 zullen plaatsvinden, is een bedrag van € 18,1 mln. doorgeschoven naar 2011. Ook zijn er middelen uit het aanvullend beleidsakkoord toegevoegd aan het budget voor de investeringsregeling luchtwassers. Hiervoor geldt dat het grootste gedeelte van de uitgaven pas in 2011 zullen plaatsvinden. Een bedrag van € 17,5 mln. is doorgeschoven naar 2011.

Van het budget voor de SBIR Agrologistiek/Biobased Economy dat uitgevoerd wordt door Agentschap NL, is in 2010 € 0,7 mln. uitgegeven. Het restant van het budget, € 2,5 mln. wordt doorgeschoven naar 2011. De uitgaven voor het Algencentrum hebben voor het grootste gedeelte in 2010 plaatsgevonden, een restantbudget van € 0,8 mln. schuift door naar 2011.

21.11 Verbeteren van ondernemerschap en ondernemersklimaat

Ondernemerschap

De uitgaven zijn hoger dan oorspronkelijk gepland omdat in de loop van 2010 enkele grote budgetten additioneel zijn toegevoegd aan de LNV-begroting. Het verschil wordt met name veroorzaakt door:

• • Als gevolg van de economische crisis hebben banken op basis van de garantiestelling borgstellingsfaciliteit een hoger bedrag aan verliesdeclaraties bij LNV gedeclareerd dan in voorgaande jaren. Om deze verliesdeclaraties te kunnen financieren is € 4,7 mln. aan de begrotingsreserve borgstellingsfaciliteit onttrokken.

• • De regeling ter compensatie van het levenslang fokverbod in het kader van Q-koorts is in het najaar opengesteld. De regeling behelsde een compensatie aan de groep besmette veehouders van wie tijdens de ruiming weinig drachtige dieren aanwezig waren. Deze groep veehouders lijden onevenredig veel schade in vergelijking met de besmette bedrijven waar relatief veel drachtige dieren zijn geruimd. Aan deze regeling is € 3,8 mln. uitgegeven.

• • LNV heeft besloten de Bedrijfstoeslagregeling (BTR)-toeslagen van de EU die onterecht zijn uitgekeerd voor nationale rekening te nemen. De Europese Commissie heeft geconstateerd dat boeren in het kader van de BTR onjuiste vergoedingen hebben gekregen omdat de Dienst Regelingen gebruik had gemaakt van een onjuist perceelsregister. LNV heeft daarom besloten om op basis van de EU-regelgeving de aangevraagde toeslagen 2009 te corrigeren en de boeren nationaal te compenseren voor dat deel van de BTR dat niet bij de EU kan worden gedeclareerd. In totaal is € 10,8 mln. aan de desbetreffende boeren uitbetaald ten laste van de LNV-begroting.

• • Omdat in 2010 uitbetaalde exportrestituties (circa € 0,6 mln.) niet in overeenstemming waren met de bepalingen van Verordening (EG) nr. 800/1999 konden zij niet worden gedeclareerd bij het Europees Landbouw Garantie Fonds. Deze uitgaven zijn daarom ten laste gebracht van dit OD.

21.12 Bevorderen van maatschappelijk geaccepteerde productievoorwaarden en dierenwelzijn

Verbetering dierenwelzijn

De lagere realisatie op dit onderdeel wordt vooral veroorzaakt doordat een groot deel van de voor 2010 geplande uitgaven, zo’n € 9,3 mln., voor de investeringsregeling duurzame stallen pas in 2011 zullen worden verricht. De regeling heeft vertraging opgelopen doordat de goedkeuring van de Europese Commissie (staatssteunmelding) pas medio 2010 is verkregen. Ook blijken veel aanvragers niet met hun investering te zijn gestart omdat zij niet in bezit waren van de benodigde vergunningen. Daarnaast is voor zo’n € 2,7 mln. aan budget overgeheveld naar artikel 26 ten behoeve van o.a. aanvullend dierenwelzijnsonderzoek, herontwerp diervriendelijke duurzame stallen en uitvoering van het meetprogramma integraal duurzame stallen.

Nieuw mestbeleid

Voor het mestbeleid is er in 2010 budget (€ 3,8 mln.) overgeheveld naar artikel 26 ten behoeve van aanvullende onderzoeks-, monitoring- en evaluatieprojecten (o.a. uitloop werkzaamheden van het LEI ten behoeve van monitoring derogatie, praktijkonderzoek en emissiemetingen mineralenconcentraat, de ex-ante evaluatie met betrekking tot landbouw en Kaderrichtlijn Water).

Fytosanitair beleid

De hogere realisatie is een gevolg van de schadevergoedingen ten behoeve van de Potato spindle tuber viroid (PSTvD) en de boktor. In het najaar van 2006 is geconstateerd dat het viroïde PSTVd in kuipplanten voorkomt. Op grond van de Europese Richtlijn 2000/29/EG was vernietiging van besmette planten/partijen noodzakelijk. Circa 52 telers hebben als gevolg van de fytosanitaire maatregelen schade geleden. Een aantal bedrijven heeft in 2010 een schadeclaim ingediend en deze zijn deels ook toegekend. Ook ten behoeve van de door telers geleden schade als gevolg van de (Oost-Aziatische) boktor zijn schadeclaims ingediend en toegekend.

21.13 Bevorderen van duurzame productiemethoden en bedrijfssystemen w.o. biologische landbouw

Glastuinbouw/Energie

De lagere realisatie wordt vooral veroorzaakt doordat een groot deel (€ 22,7 mln.) van de uitgaven ten behoeve van de MarktintroductieEnergieInnovatie (MEI) financiering niet tot betalingen hebben geleid doordat een deel van de aanvragers hun milieuvergunning en/of financiering niet op tijd rond kregen.

Daarnaast is er budget overgeheveld naar artikel 26 ten behoeve van aanvullend onderzoek onder andere op het gebied van de Kas als Energiebron, waaronder het Nieuwe Telen (€ 2,7 mln.). Daarnaast zijn enkele projecten bij de stimuleringsregeling duurzame glastuinbouw (Stidug) goedkoper uitgevallen omdat niet alle gedeclareerde onderdelen subsidiabel bleken (€ 3 mln.). Verder zijn er als gevolg van de economische crisis minder projecten binnen de de Investeringsregeling Energiebeparing (IRE) gerealiseerd dan gepland (€ 3,2 mln.). Tenslotte zijn ook de voor de regeling Energienetwerken gereserveerde gelden (€ 4,3 mln.) niet tot besteding gekomen omdat, als gevolg van verschillende Europese steunkaders, één regeling voor energienetwerken tussen glastuinbouwbedrijven en bijv. woonwijken, industrieën, zwembaden e.d. niet mogelijk bleek te zijn.

Energie-efficiency VGI

Het volledige budget voor dit onderdeel is in de loop van 2010 is samengevoegd met het budget voor glastuinbouw/energie. De uitgaven ten behoeve van de energie-efficiency van de Voedsel- en Genotsmiddelen Industrie (VGI) zijn dan ook op het onderdeel Glastuinbouw/Energie verantwoord.

Biobased Economy

De lagere realisatie op dit onderdeel (€ 1,2 mln.) wordt voornamelijk veroorzaakt doordat het FES-programma Groene Grondstoffen minder snel op gang is gekomen dan gepland. De bijbehorende uitgaven schuiven door naar 2011.

Biologische landbouw

De lagere uitgaven op dit onderdeel hebben betrekking op vrijwel alle ingezette instrumenten. Dit is met name zichtbaar bij de uitgaven ten behoeve van het Convenant Biologische Landbouw en de mediacampagne (€ 0,3 mln.). Ook was, gezien de marktontwikkeling op biologisch gebied, de inschatting dat de belangstelling voor de regeling Beroepsopleiding en Voorlichting Biologisch (€ 0,2 mln.) en de innovatieregeling biologisch (€ 0,4 mln.) sterker zou toenemen dan het geval was.

Intensieve veehouderij

De lagere realisatie op dit onderdeel wordt voor het grootste gedeelte veroorzaakt doordat de uitgaven ten behoeve van de gecombineerde luchtwassers merendeels pas in 2011 en 2012 zullen plaatsvinden, omdat de meeste agrariërs de aanvraag voor vaststelling hebben uitgesteld tot 2011 (openstelling 2008 en 2009). Daarnaast was de belangstelling voor de regeling fijnstofmaatregelen in 2010 beperkt, zodat er ook nauwelijks betalingen hebben plaatsgevonden. In totaal gaat het om resp. € 8,3 mln. en € 9 mln. die doorschuiven naar 2011 e.v. Daarnaast is er, doordat veel subsidieaanvragers geen aanvraag tot subsidievaststelling hebben ingediend, sprake van veel lagere uitgaven dan gepland bij de innovatieregeling intensieve veehouderij (€ 0,7 mln.).

Melkveehouderij

De lagere realisatie wordt vooral veroorzaakt doordat er veel subsidievaststellingen voor de innovatieregeling melkveehouderij later (in 2011) worden ingediend dan gepland (€ 0,8 mln.). Daarnaast is sprake van vertraging in de uitvoering van de pilotprojecten herstructurering melkveehouderij door tegenvallende planologische procedures.

Innovatie en samenwerking duurzame landbouw

De lagere realisatie wordt hier vooral veroorzaakt doordat de vaststelling van de subsidie ten behoeve van het Uitvoeringsprogramma Innovatie Landbouw Noord-Nederland (UILNN) is uitgesteld naar 2011.

ICT beleidsprogramma’s

Het budget dat bij ontwerpbegroting hiervoor beschikbaar was (€ 2,6 mln.) is specifiek bedoeld voor activiteiten van de nVWA ten behoeve van Client Export en is in de loop van 2010 naar het agentschapsartikel van de nVWA overgeheveld.

VAMIL

Omdat de eerste toekenningen van vergoedingen aan ondernemers als gevolg van het geleden rentenadeel op basis van de regeling willekeurige afschrijving milieu-investeringen (VAMIL) pas in 2011 zullen plaatsvinden, schuiven ook de bijbehorende betalingen (€ 6 mln.) door naar 2011.

21.14 Bevorderen van duurzame vangst en kweek van vis en schelpdieren

Duurzame visserijmethoden (EVF as 1)

De lagere realisatie komt doordat de in 2010 geplande investeringsregeling voor vissersvaartuigen van € 2 mln. niet meer is opengesteld. Er bleek weinig belangstelling voor te zijn vanwege de economische crisis, waardoor de banken moeizaam krediet verstrekken.

Aguacultuur, binnenvisserij, verwerking en afzet (EVF as 2)

De hogere realisatie is het gevolg van de eind 2009 opengestelde investeringsregeling voor mosselzaadinvanginstallaties. Hiervoor waren geen bedragen opgenomen in de begroting 2010. De regeling is voor € 1,7 mln. opengesteld en heeft in 2010 tot betalingen geleid.

Innovatie, Kennisontwikkeling en verspreiding

De overschrijding van € 1,8 mln. wordt onder andere veroorzaakt door de compensatieregeling voor aalvissers van € 1,2 mln. In 2009 is het Nederlandse aalbeheerplan ingegaan. Onderdeel hiervan is een tijdelijk vangstverbod op aal in de maanden oktober en november. De toenmalige minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit had besloten om de aalvissers voor deze periode financieel te compenseren. In 2010 is de compensatie uitbetaald aan de aalvissers. Hiervoor waren geen middelen opgenomen in de begroting van 2010.

Apparaat

De lagere uitputting van de apparaatsgelden wordt veroorzaakt doordat met ingang van 2010 de Rijksrederij ondergebracht is bij het Rijkswaterstaat en het bijbehorende budget is overgeheveld naar het budget voor de baten-lasten diensten.

Baten-lastendiensten

Het grootste deel van de hogere bijdragen aan baten-lastendiensten wordt veroorzaakt door:

• • Bij Dienst Regelingen (DR) is er sprake van hogere uitgaven als gevolg van de herstelacties op het gebied van de perceelsregistratie (kosten € 17,2 mln.). Daarnaast is ten behoeve van enkele nieuwe regelingen (duurzame stallen, gecombineerde luchtwassers, visserijregelingen) budget overgeheveld vanuit het desbetreffende programmageld naar het agentschapsbudget (totaal € 3 mln.) en is budget overgeheveld uit de Borgstellingsreserve ten behoeve van uitvoeringskosten van Dienst Regelingen voor de garantieregeling borgstelingsfaciliteit (€ 0,5 mln.).

• • De hogere uitgaven bij de Dienst Landelijk Gebied (DLG) zijn veroorzaakt door toevoeging van de provinciale bijdrage aan het POP-betaalorgaan (€ 1,3 mln.) aan het budget en de betaling door LNV van oninbare vorderingen van DLG over 2007 met betrekking tot de provinciale bijdrage van Flevoland en Zuid-Holland (€ 0,2 mln).

• • Doordat het budget voor de Rijksrederij in de loop van 2010 naar het budget voor de baten-lastendiensten is overgeheveld (zie ook bij «apparaat»), is de realisatie van dit onderdeel € 8,8 mln. hoger dan oorspronkelijk begroot.

• • De hogere uitgaven bij het Algemene Inspectie Dienst (AID)onderdeel van de Voedsel- en Waren Autoriteit (nVWA) (€ 3,1 mln.) worden vooral veroorzaakt door aanvullende opdrachten vanuit LNV voor Europees geregelde controles inzake visserij (Illegal, Unregulated and Unreported (IUU) en aalbeheerplan) en inzake inkomenstoeslagen (investeringsregeling slachtpremie) en voor aanvullende controles op het gebied van de perceelsregistratie (zie DR). Ook bij het Plantenziektenkundige Dienst (PD)-onderdeel zijn er hogere uitgaven (€ 4,7 mln.), vooral als gevolg van extra werkzaamheden ter bestrijding van de boktor en als gevolg van eerder gemaakte afspraken over afbouw van het PD-pakket (validatie, TTT, fytogarant). De hogere uitgaven bij het VWA-onderdeel van de nVWA worden geheel veroorzaakt door de overheveling van het budget van € 2,6 mln. voor Client Export (zie hierboven, onder ICT-beleidsprogramma’s).

• • Bij alle baten-lastendiensten is budget toegevoegd ten behoeve van de loonbijstelling 2010.

Toelichting op de ontvangsten

Ontvangsten visserij

Voor ontvangsten visserij is € 7 mln. meer gerealiseerd dan begroot. De meerontvangsten zijn voor een groot deel het gevolg van ontvangsten voor huur van mosselpercelen die eind 2009 zijn gefactureerd en begin 2010 zijn ontvangen (€ 5 mln.). Daarnaast ligt de oorzaak deels ook in de huurprijssystematiek voor mossel- en oesterpercelen. De berekening is op basis van de productie in de afgelopen drie jaren. Het begroot bedrag is berekend op basis van een normproductie die is berekend in 1995/1996.

FES-ontvangsten

De lagere ontvangsten zijn vooral te verklaren doordat met ingang van 2011 de FES-bijdragen aan projecten uitsluitend op de begrotingen van de vakdepartementen zullen worden verantwoord, en niet langer in de FES-begroting. Door deze aanpassing worden de kasritmes van een aantal lopende projecten aangepast tot de meest realistische inschatting op dit moment. Dit omdat door de nieuwe systematiek de flexibiliteit om voorgestelde wijzigingen in kaspatronen alsnog te accommoderen binnen het budgettaire beeld sterk afneemt. Op grond hiervan vindt in 2010 verlaging plaats ten gunste van 2011 en latere jaren. Het gaat om de projecten Plantkundig Onderzoek, Kas als Energiebron, Luchtkwaliteit, Ketenefficiency en Verminderen methaanemissie,

Overige ontvangsten

Er is sprake geweest van een onttrekking uit de begrotingsreserve borgstellingsfaciliteit (€ 5,3 mln.) Daarnaast zijn er ontvangsten in verband met door agrariërs aan banken betaalde provisies in het kader van de regeling garantstelling landbouw (€ 2,0 mln.) en zijn er meer boete ontvangsten mestbeleid binnen gekomen (€ 1,4 mln.). Ook de bijdragen van de provincies aan het POP-Betaalorgaan (€ 1,3 mln.) lopen via de ontvangsten op dit artikel. Verder heeft de Europese Commissie voor het 4e Nitraat actieprogamma (2010–2013) opnieuw derogatie verleend. Op 1 januari 2010 is de gewijzigde Meststoffenwet van kracht geworden. Onderdeel van deze wet is een verplichte bijdrage van de derogatiebedrijven aan de nationale kosten voor monitoring van de derogatie in casus de bekostiging van het Landelijk Meetnet Mestbeleid (€ 4,6 mln.).

Toelichting interne begrotingsreserves

Interne begrotingsreserve Landbouw

Interne begrotingsreserve Visserij

De overige mutatie een ontvangen bedrag van Provincie Flevoland en heeft betrekking op de eindafrekening van het FIOV programma 1994–1999.

Interne begrotingsreserve Borgstellingsfonds

2 Slotwetmutaties

Toelichting:

Verplichtingen

Uitgaven

De mutaties op het kasbudget zijn als volgt te verklaren:

• • Het voor nationale rekening nemen van Bedrijfstoeslagregeling (BTR)-toeslagen van de EU die onterecht zijn uitgekeerd is lager uitgevallen dan gepland (€ 1,2 mln.). Daarnaast zijn er hogere uitgaven in het kader van de exportrestituties. De oorzaak hiervan is dat de in 2010 uitbetaalde exportrestituties (circa € 0,6 mln.) niet in overeenstemming waren met de bepalingen van Verordening (EG) nr. 800/1999. Hierdoor konden zij niet worden gedeclareerd bij het Europees Landbouw Garantie Fonds. Deze uitgaven komen daarom ten laste van dit artikel.

• • De verliesdeclaraties van banken in het kader van de borgstellingsfaciliteit zijn lager uitgevallen dit wordt veroorzaakt doordat er minder is uitgekeerd aan verliesdeclaraties van banken op grond van de garantieregeling dan van te voren was geraamd. Bij de te verwachten uitbetalingen 2010 zat een schadeclaim van € 3 mln., deze is echter niet afgehandeld in 2010 aangezien de bank nog niet alle informatie had verstrekt. Daarnaast is in oktober 2010 een claim van ruim € 0,6 mln. volledig afgewezen. Verder heeft Dienst Regelingen garantieprovisies ontvangen van boeren voor elke afgegeven garantstelling onder de borgstellingsfaciliteit. Deze zijn ingezet ter dekking (gedeeltelijk) van het bedrag aan verliesdeclaraties van banken en daardoor is er minder onttrokken uit de interne begrotingsreserve (€ 5,6 mln.).

• • De benodigde storting in het Diergezondheidsfonds voor de uitbetaling in het kader van de regeling voor het levenslang fokverbod is lager uitgevallen (€ 1,2 mln.).

• • Er zijn minder schade-uitkeringen uitgekeerd aan telers die schade hebben geleden door de Aardappelspindelknolviroïde (PSTVd) en de boktor (€ 2,3 mln.).

• • Bij Stimuleringsregeling duurzame ontwikkeling glastuinbouw (Stidug) is er minder uitgegeven doordat niet alle, door de betrokken gemeenten gedeclareerde bedragen, subsidiabel bleken te zijn (€ 1,6 mln.).

• • De uitbetalingen voor het geleden rentenadeel in het kader van de regeling willekeurige afschrijving milieu-investeringen (VAMIL) zullen pas begin 2011 plaatsvinden (€ 6 mln.).

Ontvangsten

Door vertraging in de uitvoering van verschillende FES-programma’s is er € 5,2 mln. minder ontvangen uit het FES. Tevens is, als gevolg van lager uitvallende verliesdeclaraties, minder onttrokken uit de interne begrotingsreserve borgstellingsfonds voor de garantstelling regeling borgstellingsfaciliteit. De verliesdeclaraties van banken in het kader van de borgstellingsfaciliteit zijn lager uitgevallen dan vooraf was ingeschat. Daarnaast heeft Dienst Regelingen garantieprovisies ontvangen van boeren voor elke afgegeven garantstelling onder de borgstellingsfaciliteit. Deze zijn (gedeeltelijk) ingezet ter dekking van het bedrag aan verliesdeclaraties van banken. Tegenover deze lagere ontvangsten staan hogere ontvangsten uit hoofde van de huur van mosselpercelen die eind 2009 zijn gefactureerd en in 2010 zijn ontvangen (€ 5 mln), zijn er meer ontvangsten gerealiseerd bij de boete-inkomsten voor het mestbeleid (€ 1,4 mln.) en zijn er onvangsten op artikel 21 verantwoord in plaats van op artikel 26 (€ 1,2 mln.).

3. Overzicht afgeronde onderzoeken

Toelichting

• • De start en/of afrondingsdata voor een aantal evaluaties zijn veranderd en in de tabel aangepast.

• • Een aantal evaluaties uit deze tabel was nog niet voorzien in begroting 2010.

• • Evaluatie energie-efficiency glastuinbouw is vervangen door Evaluerende eindrapportage Convenant glastuinbouw en milieu.

• • De Tussentijdse evaluatie schelpdiervisserijbeleid wordt in 2011 gekoppeld aan de tussenevaluatie van het MZI-beleid

22 Agrarische ruimte

Agrarische ruimte

Omschrijving

LNV streeft naar een goede ruimtelijke structuur voor agrarische functies. Door het versterken van de ruimtelijke structuur ten behoeve van agrarische functies worden optimale condities geschapen voor de ontwikkeling van agrarische functies in het landelijk gebied. Een toekomstgerichte en concurrerende land- en tuinbouw is een belangrijke economisch drager van dit gebied.

1. Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de verplichtingen

De lagere verplichtingenrealisatie wordt veroorzaakt doordat de verplichtingen in het kader van de motie van Geel voor de Greenportsprojecten al in 2009 zijn aangegaan, waardoor in 2010 deze verplichtingen niet zijn gerealiseerd.

Toelichting op de programma-uitgaven

22.11 Ruimte voor grondgebonden landbouw

Grondgebonden landbouw, niet-ILG

Met de provincies zijn via het ILG afspraken gemaakt over het aantal te realiseren hectares voor kavelruil en de kosten die hiermee gemoeid zijn. Omdat het voor het ILG beschikbare budget voldoende was, hoefde in 2010 geen beroep gedaan te worden op het kavelruilbudget dat buiten het ILG viel, waardoor een bedrag van € 1,8 mln. niet besteed is.

Landinrichtingsprojecten Landbouw

In het kader van het versneld afwikkelen van oude lopende landinrichtingsprojecten, doen zich op jaarbasis fluctuaties voor in de uitgaven/ontvangsten van deze projecten. In 2010 is voor € 7,7 mln. aan uitgaven ter realisatie van deze landinrichtingsprojecten gerealiseerd. Tegenover deze uitgaven staan ook hogere ontvangsten, van € 11,3 mln.

22.12 Ruimte voor niet grondgebonden landbouw

Greenports

In de loop van 2010 is € 17,7 mln. aan dit artikel toegevoegd ten behoeve van het Greenportsproject Mooi en Vitaal Delfland. Dit budget is via het ILG aan de provincies toegekend. Daarnaast is € 3 mln. meer gerealiseerd dan gepland, als gevolg van een versnelde uitvoering van de Nota Ruimte projecten.

Toelichting op de ontvangsten

FES-ontvangsten

De hogere ontvangstenrealisatie wordt veroorzaakt doordat er in de loop van 2010 is € 17,7 mln. aan dit artikel is toegevoegd ten behoeve van het Greenportsproject Mooi en Vitaal Delfland.

Landelijke vereveningspot inrichting

Zie toelichting bij uitgaven Landinrichtingsprojecten Landbouw.

2. Slotwetmutaties

Toelichting

De lagere verplichtingenrealisatie wordt veroorzaakt doordat enerzijds de verplichtingen in het kader van de motie van Geel voor de Greenportsprojecten al in 2009 zijn aangegaan en anderzijds doordat er in kader van versneld afwikkeling van oude lopende landinrichtingsprojecten meer verplichtingen zijn aangegaan.

De hogere uitgaven- en ontvangstenrealisatie worden verklaard doordat er in kader van versneld afwikkeling van oude lopende landinrichtingsprojecten zich op jaarbasis fluctuaties voordoen in de uitgaven/ontvangsten van deze projecten. Tegenover deze uitgaven staan ook hogere ontvangsten.

3. Overzicht afgeronde onderzoeken

Toelichting

• • De landelijke rapportage MidTerm Review (MTR) Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) betreft de voortgang van de ILG-opgave na drie jaar ILG (2007–2009). Zie ook artikel 23/24/27.

23 Natuur

Natuur

Omschrijving

LNV streeft naar behoud en verbetering van de biodiversiteit in Nederland, zodat de natuur kan bijdragen aan een leefbare samenleving. De natuur brengt in deze samenleving mensen en functies bij elkaar als het gaat om economisch vestigingsklimaat, luchtkwaliteit, gezondheid en recreatie. Door de realisatie van een herijkte Ecologische Hoofdstructuur worden de voorwaarden gecreëerd om de biodiversiteit te versterken.

1. Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de verplichtingen

De hogere verplichtingenrealisatie houdt naast de hogere uitgavenrealisatie verband met het feit dat de uitfinanciering van een aantal amendementen inzake de GAN-regeling (Gegevensautoriteit Natuur) en de EGM-regeling (Effectgerichte Maatregelen) alleen betrekking heeft op de uitgavenrealisatie (zie OD’s 23.13 en 23.14).

Toelichting op de programma-uitgaven

BTW-compensatie

23.12 Inrichting

ILG Inrichten EHS

Het voormalig ministerie van Verkeer & Waterstaat heeft in 2010 een eenmalige bijdrage van € 15 mln. ter beschikking gesteld aan de provincie Limburg voor de gebiedsgerichte ontwikkeling van het Maaspark Well. Met de provincie Limburg is afgesproken om dit bedrag via het ILG ter beschikking te stellen.

ILG Milieukwaliteit EHS

De lagere uitgaven hangen samen met het feit dat de uitgavenraming in lijn is gebracht met het uitvoeringstempo van projecten om verdroging, vermesting en verzuring van bepaalde natuurgebieden tegen te gaan. De meerjarige bijdrage van VROM in 2010 is hierop aangepast.

Niet ILG Inrichten EHS

In verband met feit dat de werkzaamheden voor inrichting op grond van de Nota Nadere Uitwerking Rivierengebied in 2010 voor liepen op de vierjarige planning zijn de uitgaven hoger uitgevallen.

Niet ILG/Natte natuur

In het kader van de samenwerkingsafspraak Veiligheid en Natte natuur (Kaderrichtlijn Water) is er in 2010 € 6,4 mln. overgeheveld naar de begroting van voormalig V&W ten behoeve van projecten in het IJsselmeergebied, de Westfriese kust, Veluwe randmeer, Markermeer en IJmeer.

23.13 Beheer EHS

Niet ILG/Beheer door SBB

De hogere bijdrage aan Staatsbosbeheer houdt verband met uitgekeerde loonbijstelling, de kosten die samenhangen met de natuurbranden in de duinen van Schoorl en op de Strabrechtse heide en een vergoeding voor de door waterschappen verplicht gestelde onderhoudskosten aan watergangen, die door SBB zelf dienen te worden uitgevoerd.

Niet ILG/Overig beheer

Op de begroting 2009 zijn 2 amendementen verwerkt. Het gaat hier om amendement Cramer voor riettelers (€ 3 mln.) en amendement Jacobi en Atsma voor weidevogelbeheer (€ 5 mln.). In verband met het niet tijdig kunnen realiseren van de uitvoering van deze amendementen in 2009 zijn de kosten voor een deel in 2010 gerealiseerd (€ 3 mln.).De hogere uitgaven worden verder veroorzaakt door meeruitgaven aan de Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer, onderdeel ganzen (€ 3.3 mln.)en het beheerplan visserij en mariene biodiversiteit op de BES-eilanden. Tevens is € 3,4 mln. meer betaald aan POP betalingen natuur en landschap dan bij de EU kon worden gedeclareerd omdat als basis voor de uitbetaling van de GLB-Bedrijfstoeslagregeling (BTR) 2009 in 2010 gebruik is gemaakt van een referentielaag van het perceelsregistratiesysteem die niet volledig voldeed aan de EU-regelgeving.

23.14 Beheer van de natuur buiten EHS en beschermen van de internationale biodiversiteit

Niet ILG/Gegevensautoriteit Natuur.

De hogere uitgaven houden verband met de uitfinanciering van in voorgaande jaren aangegane verplichtingen (€ 2,9 mln.) en werkzaamheden voor Natura 2000 (€ 1 mln.). Daarnaast heeft LNV in verband met de verzelfstandiging van de Gegevensautoriteit Natuur een financiële garantstelling voor de exploitatie beschikbaar gesteld van € 1,0 mln.

Niet ILG/Faunafonds

Op het onderdeel Faunafonds is € 5,4 mln. meer uitgegeven als tegemoetkoming in schade veroorzaakt door ganzen. De onderliggende prestatiegegevens worden toegelicht in het jaarverslag van het Faunafonds

Niet ILG/Natuurbeschermingswet (Natura 2000)

De lagere uitgavenrealisatie houdt verband met het feit dat in de raming budget is opgenomen voor uitvoeringkosten van Dienst Regelingen, de Gegevensautoriteit en de Dienst Landelijk gebied. Deze kosten zijn door de uitvoerende diensten verantwoord.

Niet ILG/Soortenbescherming

Voor de uitvoering van de leefgebiedenbenadering is € 1,8 miljoen beschikbaar gesteld aan de provincies (ILG) ten behoeve van een actief soortenbeleid dat zich richt op de instandhouding van bedreigde soorten die in onvoldoende mate gered kunnen worden door de maatregelen in het gebiedsgericht natuurbeleid. Daarnaast is € 3,5 mln. niet tot betaling gekomen.

U23.21 Apparaat

De hogere uitgaven worden voornamelijk veroorzaakt door personeelskosten van de Gegevensautoriteit Natuur die op het apparaatsonderdeel zijn verantwoord en uitgaven voor het gebruik van topografische en kadastrale gegevens in het kader van wettelijke basisregistraties.

U23.22 Baten en Lastendiensten

Dienst Regelingen

De bijdrage aan Dienst Regelingen (DR) is circa € 33 mln. hoger dan oorspronkelijk begroot. De hogere bijdrage houdt grotendeels verband met hogere beheer, controle en ontwikkelkosten voor de Subsidieregeling Natuur en Landschap (SNL). In 2010 is ook het natuuronderdeel van de Subsidieregeling Natuur en Landschap opengesteld. Ook het verplicht aanpassen van het perceelregistratiesysteem in verband met Europese regelgeving heeft tot hogere investerings- en uitvoeringskosten geleid.

Dienst Landelijk Gebied

De hogere bijdrage aan de Dienst Landelijke Gebied houdt voornamelijk verband met extra werkzaamheden bij het opstellen van beheersplannen in het kader van Natura 2000 en de toegekende loonbijstelling voor 2010.

Toelichting op de ontvangsten

Toelichting

De meerjarige bijdrage van VROM in 2010 aan projecten om verdroging, vermesting en verzuring van bepaalde natuurgebieden tegen te gaan, is in lijn gebracht met het uitvoeringstempo. Dit heeft tot lagere ontvangsten geleid in 2010.

2. Slotmutaties

Toelichting:

Verplichtingen

De lagere verplichtingenrealisataie houdt verband met het feit dat een deel van de uitgaven voor de SAN-regeling ganzen door de EU is vergoed. Hierbij was in de raming geen rekening gehouden. Bovendien zal een deel van het verplichtingenbudget in 2011 worden aangegaan. Hiertegenover staan € 1,8 mln. hoger gerealiseerde garantieverplichtingen omdat de particuliere natuurbeschermingsorganisaties een hoger beroep hebben gedaan op de garantieregeling dan was voorzien.

Uitgaven

De lagere uitgaven houden voornamelijk verband met de SAN-regeling ganzen (zie verplichtingen) en het feit dat de uitgavenraming in lijn is gebracht met het uitvoeringstempo van projecten om verdroging, vermesting en verzuring van bepaalde natuurgebieden tegen te gaan.

3. Overzicht afgeronde onderzoeken

Toelichting:

• • Het IBO Natuur onderzocht hoe de biodiversiteit in Nederland zo doeltreffend en efficiënt mogelijk zeker kan worden gesteld. Aanleiding voor het IBO was dat de EU de zorg had geuit dat het niet waarschijnlijk was dat de doelstelling om de achteruitgang van de biodiversiteit te stoppen in/door Nederland zou worden gehaald. In het IBO Natuur werd de conclusie getrokken dat de basisgedachte van het natuurbeleid: «het creëren van een robuust netwerk van gebieden», goed en nog steeds houdbaar is. Het IBO constateerde daarnaast wel verschillende financiële tekorten voor zowel verwerving & inrichting als voor kwalitatief goed beheer en het op peil brengen en houden van milieucondities. Met betrekking tot de geconstateerde tekorten geeft het IBO aan dat door nadrukkelijk rekening te houden met een aantal doelmatigheidsaspecten, getracht kan worden de geschetste tekorten te verminderen. In het Regeerakkoord Rutte-Verhagen zijn uitgangspunten geformuleerd voor een nieuw natuurbeleid. Centraal hierbij staan het realiseren van een kleinere (herijkte) EHS per 2018, en; na herijking van de EHS, de decentralisatie van natuurbeleid (i.c. ILG en EHS) naar de provincies.

• • De naamgeving van «Ex-ante onderzoek ganzenregeling en Faunafonds» (begroting 2010) luidt nu «Ex-ante evaluatie kosteneffectiviteit opvangbeleid winterganzen».

• • De balans van de Leefomgeving is een integrale studie van LNV en VROM die het planbureau van de Leefomgeving voortaan elke twee jaar zal uitbrengen als opvolger van de Milieubalans, Natuurbalans en Monitor Nota ruimte. In deze studie maakt het planbureau van de Leefomgeving de balans op van de ontwikkelingen in de afgelopen jaren op het gebied van onder meer verstedelijking, bereikbaarheid, milieu, klimaat en biodiversiteit.

• • De landelijke rapportage MidTerm Review (MTR) Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) betreft de voortgang van de ILG-opgave na drie jaar ILG (2007–2009). Zie ook artikel 22/24/27.

ILG-overzicht begrotingsmutaties 2010

In dit hoofdstuk zijn alle begrotingsmutaties 2010 met betrekking tot het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) samengevoegd. De begrotingsmutaties op het terrein van ILG hebben betrekking op meerdere operationele doelstellingen (zie onderstaand overzicht). Reden om deze te bundelen in een totaal overzicht is het vergroten van de leesbaarheid cq presenteerbaarheid van begrotingsmutaties op het ILG. Aangezien het hier om een financiële verantwoording gaat is gekozen om te komen tot een algemeen deel behorend bij de artikelgewijze toelichting in het financieel jaarverslag.

Overzicht uitgavenmutaties

Algemeen

De mutaties bij 1^e en 2^e suppletore begroting zijn in de desbetreffende begrotingswetsvoorstellen toegelicht.

22.12 Ruimte voor niet-grondgebonden Landbouw

Op het onderdeel Greenports is in 2010 meer gerealiseerd. Deze meeruitgaven worden de komende jaren gecompenseerd.

23.13 Inrichten EHS

De lagere uitgaven hangen samen met het feit dat de uitgavenraming in lijn is gebracht met het uitvoeringstempo van projecten om verdroging, vermesting en verzuring van bepaalde natuurgebieden tegen te gaan. De uitgaven worden in latere jaren gedaan.

24.13 Groen en de stad

De lagere uitgaven houden verband met een aanpassing van het meerjarige uitgavenverloop met betrekking tot het realiseren van bufferzones rond de grote steden. De uitgaven zullen in latere jaren plaatsvinden.

27.12 Bodem en water

De lagere uitgaven hangen samen met meerjarig aangepast uitgavenverloop voor projecten in het kader van bodemsanering ad € 8,8 mln. en € 0,6 mln. in het kader van de zgn. synergiegelden. Het betreft hier onder meer projecten ter verbetering van de waterkwaliteit. De uitgaven zullen in latere jaren plaatsvinden.

24 Landschap en Recreatie

Landschap en Recreatie

Omschrijving

Het landschap heeft belangrijke waarden voor de samenleving. De verschillende bestaande landschappen beschikken ieder over een eigen identiteit en/of kwaliteit en vertegenwoordigen belangrijke cultuurhistorische, architectonische, ecologische, recreatieve en esthetische waarden. Een aantrekkelijk landschap biedt volop kansen voor welzijn en economie. Het Rijk wil het Nederlands landschap in al zijn diversiteit voor de toekomst behouden en ontwikkelen, met daarbij speciale aandacht voor de Nationale landschappen.

Het aanbod en de diversiteit van gebieden en plaatsen voor dagrecreatie is niet toereikend om tegemoet te komen aan de maatschappelijke behoefte en wens om te ontspannen. De toegankelijkheid van het landelijk gebied voor recreatief gebruik is nog onvoldoende en staat bovendien onder grote druk met name in de Randstedelijke gebieden.

Daarom heeft het Rijk in 2010 ingezet op het aantrekkelijk en toegankelijk maken van het landelijk gebied voor dagrecreatie. Het accent lag hierbij op het creëren van dagrecreatiemogelijkheden met name in en om steden, de Nationale Landschappen en de verbetering van de recreatieve toegankelijkheid door middel van het realiseren van landelijke routenetwerken voor wandelen, fietsen en varen. Tevens werd de aanleg van wandelpaden over boerenland gestimuleerd. Daarnaast is er ruimte geboden voor recreatief ondernemerschap ter vergroting en versterking van het aanbod van recreatieve voorzieningen.

1. Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de verplichtingen

De lagere verplichtingenrealisatie wordt onder meer veroorzaakt door de inzet van middelen uit het BTW-compensatiefonds voor tegemoetkomingen in schade veroorzaakt door ganzen op artikel 23 (– € 3,0 mln.) en het feit dat geen verplichtingen zijn aangegaan voor «verwerving bos en landschap» (OD 24.11 – € 2,1 mln.). Daarnaast is verplichtingenbudget overgeheveld inzake Landschapsontwikkelingsplannen (OD 24.12 – € 1,8 mln.) en Groene Partners (OD24.13 – € 2,0 mln.)

Toelichting op de programma-uitgaven

24.11 Nationale Landschappen

Niet/ILG Versterking, beheer en behoud landschapskwaliteiten

Op het onderdeel «verwerving bos en landschap» zijn geen uitgaven gerealiseerd aangezien aan deze verwervingstaakstelling reeds is voldaan.

24.12 Landschap algemeen

ILG/ Landschap generiek

De lagere uitgaven houden verband met het volgende. Bij begroting 2010 zijn vanuit het FES middelen toegevoegd ter verbetering van de infrastructuur van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Hierop is bij Voorjaarsnota 2010 een meerjarige kasverschuiving verwerkt om zodoende aan te sluiten op planning van de werkzaamheden. Op grond hiervan is € 8 mln. budget naar latere jaren geschoven.

Niet ILG/Agenda Landschap

Een deel van de geplande uitgaven voor landschapsprojecten (ca. € 2,1 mln. ) is in 2010 niet tot betaling gekomen aangezien een aantal projecten later is opgestart dan gepland.

24.13 Groen en de stad

ILG/Groen en de stad (grootschalig groen)

De hogere uitgavenrealisatie houdt verband met het volgende.

• • LNV heeft in 2009 afspraken gemaakt met provincie Noord-Holland over de realisatie van 500 ha groen in de Haarlemmermeer in het kader van het Plan van Aanpak Schiphol en Omgeving (PASO). Hiertoe zijn in 2009 € 25,9 mln. verplichtingen aangegaan en is in 2010 bij Voorjaarsnota € 12,9 mln.aan uitgavenbudget via het ILG aan de provincie Noord Holland beschikbaar gesteld. De bijdrage aan Noord Holland voor het PASO is door diverse partijen (o.a. NV Schiphol, provincie en VROM) in het Groenfonds gestort. Onttrekking van deze middelen vindt plaats in 2011.

• • Ter uitvoering van de Nota Ruimte heeft het Kabinet Balkenende in projecten en gebieden geïnvesteerd die cruciaal zijn voor de nationale en ruimtelijke hoofdstructuur (TK 29 435, nr. 192). Voor deze projecten heeft het Kabinet o.m. € 46,5 mln. beschikbaar gesteld voor de periode 2010 t/m 2013 voor het project «Westflank Haarlemmermeer». Aan kasbudget is op grond hiervan € 7,5 mln. uitgegeven in 2010.

Hiertegenover staan lagere uitgaven ad € 2,5 mln. aangezien het uitgavenverloop met betrekking tot het realiseren van bufferzones rond de grote steden meerjarig is aangepast aan een meer realistisch kasritme en de uitgaven in latere jaren plaats vinden. De bijdrage van VROM is hieraan aangepast.

Niet ILG/ Groene partners

Niet ILG/ Groen rond nieuwe Amerikaanse Ambassade

Uit veiligheidsoverwegingen is besloten om de Amerikaanse Ambassade te verplaatsen. In verband met deze verplaatsing is bij Najaarsnota een bedrag van € 5 mln. beschikbaar gesteld voor compensatie van groen in de directe omgeving van de nieuwe ambassade. Hiervan is in 2010 € 2 mln. gerealiseerd. De regie hiervan ligt bij de Gemeente ’s-Gravenhage in samenspraak met de gemeente Wassenaar. De aangegane verplichting loopt van 2010 t/m 2012.

Toelichting op de ontvangsten

De lagere inkomsten zijn voornamelijk het gevolg van het feit dat de inkomsten ten behoeve van het Plan van Aanpak Schiphol en Omgeving (PASO) niet in 2010 van het Groenfonds zijn ontvangen. De ontvangsten worden in 2011 gerealiseerd.

2. Slotwetmutaties

Toelichting

Verplichtingen en uitgaven

De lagere verplichtingen- en uitgavenrealisatie houdt voornamelijk verband met het uitgavenverloop tot het realiseren van bufferzones rond de grote steden en het feit dat een deel van het bedrag dat bij Najaarsnota beschikbaar is gesteld voor groen in de omgeving van de nieuwe Amerikaanse Ambassade in 2011 en 2012 tot betaling komt.

Ontvangsten

De lagere ontvangstenrealisatie houdt verband met het feit dat de geraamde ontvangsten vanuit het Groenfonds voor de kosten van het Plan van Aanpak Schiphol en Omgeving (PASO) pas in 2011 worden ontvangen. Tevens is sprake van lagere verkoopopbrengsten van het Bureau Beheer Landbouwgronden en een lagere bijdrage van VROM voor het realiseren van bufferzones rond de grote steden.

3. Overzicht afgeronde onderzoeken

Toelichting

• • De landelijke rapportage MidTerm Review (MTR) Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) betreft de voortgang van de ILG-opgave na drie jaar ILG (2007–2009). Zie ook artikel 22/23/27.

25 Voedselkwaliteit en Diergezondheid

Voedselkwaliteit en Diergezondheid

Omschrijving

1. Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de programma-uitgaven en verplichtingen

25.11 Bevorderen van kwalitatief hoogwaardig voedselaanbod en consumptiepatroon

Destructie

Vanaf 2010 is de structurele overheidsbijdrage in de destructiekosten beëindigd. In 2010 heeft echter nog wel een nabetaling ad € 2,6 mln. plaatsgevonden inzake de afwikkeling van de destructiekosten over 2009.

25.12 Handhaven diergezondheidsniveau

I&R

De lagere realisatie houdt verband met het feit dat uitgaven van het I&R- systeem zijn verantwoord op artikel 25.22 als onderdeel van de bijdrage aan de Dienst Regelingen.

Handhaving veterinaire veiligheid en crisisorganisatie en management

De lagere realisatie op deze onderdelen houdt onder andere verband met een budgetoverheveling van € 2 mln. naar het Ministerie van Financiën ten behoeve van de extra controles door de douane van passagiers en passagiersbagage om de insleep van dierziekten te voorkomen. Daarnaast hebben budgetoverhevelingen plaatsgevonden ad € 0,4 mln. ten behoeve van onderzoek naar Rift Valley Fever .

Q-Koorts

Voor de bestrijding van de Q-koorts is een bedrag van € 47 mln. gestort in het Diergezondheidsfonds. Deze middelen dienen ter financiering van uitgaven voor o.a. vergoedingen voor geruimde dieren, ruimings- en bestrijdingskosten, vaccinatiekosten alsmede aan Q-koorts gerelateerde uitvoeringskosten van de Dienst Regelingen en de nVWA. Verantwoording van de uitgaven en ontvangsten van de bestrijding van Q-koorts vindt plaats in het Diergezondheidsfonds.

Overig, Aviaire Influenza (AI) onderzoek Indonesië

De hogere uitgaven houden verband met het meerjarige onderzoeksproject ter voorkoming van AI in Indonesië. Het ministerie van Buitenlandse zaken is hoofdfinancier van dit project.

25.22 Baten-lastendiensten

De hogere bijdrage houdt onder andere verband met hogere uitgaven voor de Voedsel en Waren Autoriteit voor fusie en transitie kosten (€ 7,9 mln.), uitstel van een voorgenomen tariefstijging, retributies en gederfde inkomsten als gevolg van het maximumplafond bij het roodvleesconvenant (€ 6,3 mln.), extra activiteiten in kader van vernieuwing Rijksdienst (€ 2,7 mln) en extra controleopdrachten. Verder is er sprake van hogere uitgaven bij de Dienst Regelingen in verband met de identificatie en registratie van schapen en geiten en extra uitvoeringsopdrachten.

Toelichting op de ontvangsten

Toelichting

Voor de vaccinatiecampagne Blauwtong 2008 is van de EU in 2010 een bedrag van € 0,4 mln. ontvangen. Daarnaast zijn er middelen ad € 1,9 mln. ontvangen van het Diergezondheidsfonds. Dit betreft een terugbetaling op door LNV in 2008 voorgefinancierde middelen inzake de bijdrage van de EU voor de vaccinatiecampagne Blauwtong.

2. Slotwetmutaties

Toelichting

3. Overzicht afgeronde onderzoeken

Toelichting

• • Naast bovenstaande evaluaties verschijnt er nu jaarlijks de monitoringsrapportage Staat van het Dier (Rapport Wageningen UR Livestock Research, februari 2010).

• • Er zijn een aantal evaluaties gestart die nog niet voorzien waren in begroting 2010 en een aantal evaluaties worden iets later afgerond.

26 Kennis en Innovatie

Kennis en Innovatie

Omschrijving

Het artikel richt zich op ontwikkeling en ontsluiting van voor beleid, samenleving en bedrijfsleven relevante kennis en het onderhouden van voorzieningen voor onderwijs aan (toekomstige) beroepsbeoefenaren.

1. Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de verplichtingen

De hogere verplichtingenrealisatie hangt samen met een € 18,5 mln. hogere uitgavenrealisatie (voor toelichting zie de uitgaven), het vastleggen van de bekostigingsverplichting voor 2011 (€ 6,9 mln.), het vastleggen van additionele DLO-subsidies voor 2011 (€ 4,9 mln.) en meerjarige verplichtingen voor o.a. Towards Biosolar Cells, kwaliteit VMBO, Ontwikkelcentrum, groene plus lectoren, biobased economy, kwaliteit HBO en Greenports (€ 40 mln.).

Toelichting op de programma-uitgaven

26.15 Kennisontwikkeling en innovatie

DLO onderzoeksprogramma’s

Voor het oplossen van maatschappelijke vraagstukken is door DLO onderzoek uitgevoerd op o.a. de gebieden duurzaam produceren en consumeren, klimaat, diergezondheid, dierenwelzijn en voedselveiligheid. De hogere uitgavenrealisatie (€ 29,1 mln.) houdt voor het grootste gedeelte verband met uitvoering van diverse projecten waarvoor budgetten vanuit betrokken begrotingsartikelen en –onderdelen zijn overgeheveld naar DLO-onderzoeksprogramma’s.

Additionele projecten bij Agroketens en Visserij zijn onder andere de projecten: ondersteuning Taskforce multifunctionele landbouw, Melkveeakademie, Telen met toekomst, Systeeminnovatie groene veredeling, Energiebesparing in de tuinbouw en Kenniskringen visserij. Op het gebied van Voedsel, dier en consument is onder andere meer besteed in het kader van onderzoek Rift Valley Fever en Voedselbalans. Op het gebied van internationale samenwerking is er meer uitgegeven in het kader van de ontwikkeling van de agrarische sector in Afghanistan.

Niet DLO onderzoeksprogrammering

Bij instellingen buiten DLO zijn onderzoeksopdrachten uitgezet zoals bijvoorbeeld «Uitwisseling ziekteverwekkende genen tussen micro-organismen uit de agrarische sector» en «Kerngebieden weidevogellandschap». De lagere uitgavenrealisatie wordt veroorzaakt doordat een aantal projecten zijn uitgevoerd via DLO onderzoeksprogramma’s (€ 1,5 mln.), Innovatiesubsidies (€ 4 mln.) en andere begrotingsartikelen (€ 0,5 mln.). Daarnaast is er voor € 0,5 mln. sprake van vertraging bij het formuleren van programma’s van eisen voor in 2010 aangemelde projecten waardoor de besteding voor deze projecten over de jaargrens heen loopt.

Groene Kenniscoöperatie

Via vraaggestuurde kennisprogramma’s is de verbinding tussen groene onderwijsinstellingen, onderzoeksinstellingen, bedrijfsleven, lagere overheden en maatschappelijke organisaties onderhouden, er is € 1 mln. meer uitgegeven vanwege een extra impuls als uitvloeisel van de in juni ondertekende meerjarenovereenkomst voor het ontsluiten, verspreiden en benutten van beschikbare kennis, Leven Lang Leren en Groene Kennis voor Burgers.

Regeling kennisverspreiding en innovatie groen onderwijs

Groene onderwijsinstellingen hebben verschillende projecten, met als doel kennisverspreiding en innovatie in het groene onderwijs, uitgevoerd. Hiervoor hebben de groene onderwijsinstellingen via deze regeling subsidie ontvangen. De lagere uitgavenrealisatie (€ 2 mln.) is een gevolg van minder projectaanvragen dan geraamd. Daarnaast hebben zich vertragingen voorgedaan bij de uitvoering door instellingen van lopende projecten met als gevolg lagere declaraties (€ 1,4 mln.).

Innovatieopdrachten en -subsidies

MKB Ondernemers en andere doelgroepen hebben innovatieve producten en diensten ontwikkeld met oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken en via onderlinge competitie (aanbesteding) opdrachten binnengehaald en in enkele gevallen subsidie ontvangen. De hogere uitgaven zijn een gevolg van additionele projecten waarvoor budgetten van andere onderdelen van artikel 26 aan dit begrotingsonderdeel zijn toegevoegd. Voorbeelden zijn: alternatieven voor antibiotica, innovatieprogramma Biodiversiteit, prijsvragen Voeding en Biodiversiteit en SBIR-programma’s (Small Business Innovation Research) op de gebieden biobased economy, natuurvriendelijk werken, eiwittransitie, recreatie en ruimte).

Kenniskringen/lerende netwerken

Binnen het kennisnetwerk Ontwikkeling en Beheer Natuurkwaliteit (OBN) zijn maatregelen ontwikkeld om negatieve gevolgen van verdroging, vermesting en verzuring tegen te gaan waardoor positieve effecten voor natuur en leefgebied. Meeruitgaven zijn een gevolg van een structurele intensivering van uitgaven gebaseerd op een ministeriële beslissing (€ 1,1 mln.) en het toevoegen van de BTW-plicht vanwege uitbesteding aan het Bosschap (€ 0,4 mln.).

Kennisverspreidingsprojecten

Door middel van kennisverspreidingsprojecten heeft LNV ingezet op een betere ontsluiting van ontwikkelde kennis voor gebruik door ondernemers en maatschappelijke groepen. Voorbeelden zijn smaaklessen voor het basisonderwijs en bedrijfsnetwerken biologische landbouw. De lagere uitgavenrealisatie wordt veroorzaakt doordat enkele projecten zijn uitgevoerd via DLO onderzoeksprogramma’s en Innovatieopdrachten- en subsidies.

26.16 Waarborgen en vernieuwen onderzoek en onderwijs

Bekostiging DLO Kennisbasis

In het kader van het Strategisch Plan WUR zijn bestuurlijke afspraken gemaakt over de ontwikkelingsrichting van strategische expertises die van belang zijn voor de verdere ontwikkeling van de Nederlandse samenleving in een nationaal en internationaal perspectief. Ook is ingezet op de ontwikkeling van gezamenlijke onderzoeksprogramma’s in EU-verband (7^e kaderprogramma). Op basis hiervan en de aanwijzingen van LNV is in 2010 funderend onderzoek uitgevoerd. Ten opzichte van de begroting was er een minderbesteding van € 2,3 mln. aan de orde, waar een meerbesteding aan DLO-onderzoeksprogramma’s (toegepast onderzoek) tegenover staat.

Bekostiging (WU, HBO, MBO, VMBO)

In aansluiting op maatschappelijke behoeften en wetgeving en in afstemming met OCW is de bekostiging van het groen onderwijs uitgevoerd en geactualiseerd. Voor Wageningen Universiteit (WU) en HBO-groen waren minderbestedingen aan de orde. Voor WU was er in 2010 sprake van een ten opzichte van 2009 lager aantal bekostigde promoties. Voor het HBO was er sprake van een technische verschuiving waarbij de uitgaven in het kader van de regeling Praktijkleren (€ 3,1 mln.) voor het HBO zijn betaald uit het onderdeel praktijkleren in plaats van uit bekostiging HBO-groen. Voor het MBO is er in het kader van maatregelen volgend uit het Aanvullend Coalitieakkoord 2009 € 3,8 mln. aanvullend besteed. Daarnaast is € 16,6 mln. samenhangend met stijging van mbo-leerlingaantallen gedekt uit ruimte ontstaan door daling van het aantal VO leerlingen. Voor het VO is een technische verschuiving van € 4,2 mln. aan de orde. Dit budget is overgeboekt naar het budget OCW-conforme subsidies, omdat de betreffende regelingen lopen via dat onderdeel. Een lager aantal bekostigde leerlingen VMBO-groen had een minderbesteding van € 22,1 mln. op het onderdeel bekostiging VMBO-groen tot gevolg.

Bekostigde aantallen binnen het groene onderwijs

Voor alle sectoren met uitzondering van het VO was er in 2010 sprake van een stijging van de bekostigde aantallen onderwijsdeelnemers.

Subsidies ondersteuningsstructuur

Er zijn subsidies verstrekt aan onderwijs ondersteunende instellingen voor ontwikkelen van leermiddelen (Ontwikkelcentrum), verzorgen van onderwijskundige begeleiding (Landelijke Pedagogische Centra), vernieuwing van examens VMBO in aansluiting op competentiegericht MBO en toetsing (CITO) en dienstverlening vernieuwing groen onderwijs. Meeruitgaven (€ 2,5 mln.) waren er voor het ontwikkelen van leermiddelen, verbetering examens, bevorderen culturele diversiteit en maatschappelijk stage.

Praktijkleren

In verband met onder meer kleinschaligheid van onderwijsinstellingen en een groot deel van de bedrijven in de groene sector zijn afzonderlijk middelen beschikbaar gesteld voor praktijkleren in gesimuleerde bedrijfssituaties. De lagere uitgavenrealisatie is een gevolg van minder op de betreffende regeling gebaseerde toekenningen aan instellingen (€ 3 mln.) en vrijstelling van BTW-plicht (€ 2,6 mln.).

Vernieuwing onderzoeksinfrastructuur

Ontwikkeling kennisbeleid

Middelen zijn ingezet om innovaties in het kennisbeleid zelf (methoden en infrastructuur) te ondersteunen. De € 9,6 mln. hogere uitgaven zijn een gevolg van diverse additionele projecten. Het project met de hoogste uitgaven in dit kader was de investeringsimpuls ten behoeve van vaccinontwikkeling voor opkomende dierziekten en zoönosen (€ 7 mln.). Daarnaast waren er NWO-programma’s onder andere voor Zee en Kust, maatschappelijk verantwoord innoveren en biodiversiteit (€ 2 mln. hogere uitgaven) en enkele kleinere projecten (Prota, Ga voor gezond, Naar een dagelijks natuurbericht en Sociale staat van het platteland, € 0,6 mln. hogere uitgaven). Gedurende de Fashion week is via the green fashion competition gestimuleerd op maatschappelijk verantwoorde wijze over ondernemen binnen de mode-industrie na te denken.

OCW-conforme onderwijssubsidies

Subsidieregelingen algemeen onderwijsbeleid voor onderwijsvernieuwing onder andere op de gebieden maatschappelijke stage, professionalisering en functiemix zijn voor het groen onderwijs beschikbaar gesteld. Op basis van het in 2010 afgeronde sectorplan HAO is een kwaliteitsimpuls aan het HAO verstrekt. Er zijn ook stimulansen gegeven voor een Center voor biobased economy en een Kenniscentrum voedsel en Groen en HBO center of expertise Greenports in Zuid Oost Nederland. Meerbesteding is voor € 4,2 mln. een gevolg van een technische verschuiving van eerder aan bekostigingsmiddelen VO en MBO toegevoegde middelen die besteed zijn als OCW-conforme subsidies. Het betreft middelen voor de kwaliteitsagenda VO, functiemix en gratis lesmateriaal. Er is € 2,8 mln. meer besteed in verband met eerder genoemde stimulansen.

Toelichting op de ontvangsten:

De lagere FES-ontvangsten hangen samen met de eerder genoemde aanpassing van het kasritme van lopende FES-projecten. De niet in 2010 ontvangen middelen zijn voor de jaren 2011 en verder in uitwerking van het Regeerakkoord 2010 aan de begroting toegevoegd.

Overige ontvangsten betreffen met name een ontvangst van Buitenlandse Zaken ten behoeve van de ontwikkeling van de agrarische sector in Afghanistan en Europese ontvangsten ten behoeve van het wettelijk visserijonderzoek.

2. Slotwetmutaties

Toelichting:

Verplichtingen

De mutatie bij de verplichtingen wordt voor het grootste gedeelte veroorzaakt doordat de verplichtingen in het kader van de bekostiging van het onderwijs 2011 in 2010 worden vastgelegd.

Uitgaven

De lagere uitgavenrealisatie wordt veroorzaakt door het volgende:

• • Er is € 1,2 mln. minder uitgegeven aan DLO-WOT projecten. Het betreft projecten waarvoor de ontvangst en opdrachtverlening zijn verlegd van LNV naar het departement van VWS.

• • Er is € 1,2 mln. minder uitgegeven voor bekostiging vmbo-groen vanwege een lagere dan geraamde declaratie van DUO voor bekostiging van groene afdelingen van scholengemeenschappen.

• • Er is € 2,2 mln. minder besteed aan subsidies ondersteuningsstructuur. De oorzaken hiervan zijn dat er in 2010 geen toekenning plaats heeft gevonden voor WURKS (dienstverlening vernieuwing groen onderwijs door de vakgroep Educatie en Competentie studies van Wageningen Universiteit), het project Groen onderwijs 2020 niet is gestart en dat verantwoordingsdocumenten voor een aantal projecten niet tijdig zijn ontvangen.

• • Er is € 2,8 mln. minder besteed aan praktijkleren vanwege het uitstellen van een arrangement voor internationaal praktijkleren.

• • Er is € 2,1 mln. minder besteed aan OCW-conforme onderwijssubsidies omdat enkele arrangementen (Harde knip, Kwaliteitsimpuls hoger onderwijs, Greenports en Biobased economy) voor een lager bedrag bevoorschot zijn dan oorspronkelijk geraamd.

Ontvangsten

De ontvangsten zijn lager uitgevallen doordat ontvangsten zijn verlegd van LNV naar het departement van VWS (€ 1,2 mln.), ontvangsten zijn uitgesteld naar 2011 (€ 0,1 mln.) en ontvangsten verantwoord zijn op andere begrotingsartikelen (namelijk artikel 21 en 29) (€ 1,8 mln.).

3. Overzicht afgeronde onderzoeken

Toelichting

• • In 2010 zijn er geen beleidsdoorlichtingen of effectenonderzoeken ex post gestart of afgerond.

• • De midterm review Groene Kenniscoöperatie zal later afgerond worden dan gepland.

• • In 2010 is de evaluatie InnovatieNetwerk over de tweede periode (2006–2010) gerealiseerd. Het InnovatieNetwerk heeft als taak het ontwikkelen en in de praktijk (doen) brengen van grensverleggende innovaties in de landbouw/agribusiness, ruimtelijke kwaliteit en een gezonde samenleving. Het betreft innovaties gericht op duurzame ontwikkeling en met een tijdshorizon van de (middel)lange termijn. Innovaties die doorbraken in denken en handelen kunnen realiseren. Door het bestuur van het Innovatienetwerk zijn voorafgaand aan de tweede periode van InnovatieNetwerk (2006–2010) targets geformuleerd: het in 2010 ontwikkelen van minimaal 30 robuuste (=klaar voor praktijkinvoering) concepten waarvan er minimaal 15 een aantoonbaar effect hebben in de praktijk (zichtbaar via realiseren eerste pilot, onderzoeks- of innovatieprogramma opgestart, verandering in beleid of bestuur, maatschappelijk en/of politiek debat). In de periode 2006–2010 zijn er 71 nieuwe concepten bijgekomen, waarvan er 36 inmiddels als robuust zijn aan te merken (voldoende uitgewerkt voor implementatie). Van alle concepten waaraan in de tweede periode is gewerkt, hebben er 38 effecten in de praktijk opgeleverd (6 uit de eerste periode, 32 uit de periode 2006–2009). Van deze 38 zijn er 34 als robuust aan te merken.

27 Reconstructie

Bodem, water en reconstructie zandgebieden

Omschrijving

LNV streeft naar het geven van een impuls aan de zandgebieden in Zuid- en Oost-Nederland en het veiligstellen van de gebruiksmogelijkheden van de bodem en het op orde krijgen en houden van een duurzaam watersysteem.

Het Rijk geeft prioriteit aan de reconstructie van de zandgebieden in Zuid- en Oost-Nederland (Overijssel, Gelderland, Utrecht, Noord-Brabant en Limburg). Deze reconstructie beoogt het realiseren van een goede ruimtelijke structuur, in het bijzonder voor duurzame landbouw, de natuur, het milieu en een duurzame waterhuishouding, evenals het creëren van een aantrekkelijk woon-, werk- en leefklimaat in de zandgebieden voor het realiseren van de reguliere beleidsdoelen in het landelijk gebied. Het doel is de (gebruiks)waarde van de bodem te behouden en waar nodig te herstellen. Het Rijk stimuleert daarom een duurzamer gebruik van de bodem.

De vijf betrokken provincies (Limburg, Noord-Brabant, Gelderland, Overijssel, Utrecht) hebben 12 reconstructieplannen opgesteld voor 12 reconstructiegebieden met de daarbij behorende uitvoeringsprogramma’s. De reconstructieplannen zijn inmiddels goedgekeurd door het Rijk en moeten in 2015 gerealiseerd zijn.

1. Budgettaire gevolgen van beleid