Nr. 2 RAPPORT BIJ HET JAARVERSLAG 2010 VAN HET MINISTERIE VAN INFRASTRUCTUUR EN MILIEU (XII)

Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

’s-Gravenhage, 18 mei 2011

Hierbij bieden wij u aan het op 6 mei 2011 door ons vastgestelde «Rapport bij het Jaarverslag 2010 van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (XII)», uitsluitend betreffend het voormalige Ministerie van Verkeer en Waterstaat.

drs. Saskia J.Stuiveling, president

dr. Ellen M.A. vanSchoten RA, secretaris

SAMENVATTING

In dit rapport presenteren wij de resultaten van ons onderzoek naar het Jaarverslag 2010 van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (XII), uitsluitend betreffend het voormalige Ministerie van Verkeer en Waterstaat (VenW). We presenteren ook ons onderzoek naar de bedrijfsvoering van het Ministerie van VenW.

De beleidsterreinen van het Ministerie van VenW zijn in oktober 2010 met het aantreden van het kabinet-Rutte/Verhagen overgegaan naar het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM). Wij richten onze rapportage daarom tot de huidige bewindspersoon van het Ministerie van IenM.

Wij hebben onderzocht of het gevoerde financieel beheer en materieelbeheer en de daartoe bijgehouden administraties van het Ministerie van VenW voldoen aan de eisen van rechtmatigheid, ordelijkheid en controleerbaarheid. Daarnaast hebben wij onderzoek gedaan naar het gevoerde beleid en naar overige onderdelen van de bedrijfsvoering.

De belangrijkste uitkomsten van ons onderzoek naar het jaarverslag over 2010 van het Ministerie van VenW zijn:

Beleidsinformatie

Bedrijfsvoering

Financiële informatie

De financiële informatie in het jaarverslag over 2010 van het Ministerie van VenW voldoet aan de eisen die de stelt Comptabiliteitswet 2001 (CW 2001). Dit betekent dat wij geen belangrijke fouten en onzekerheden in de rechtmatigheid en de deugdelijke weergave hebben geconstateerd die de tolerantiegrenzen overschrijden, en dat de informatie voldoet aan de norm.

1 OVER DIT ONDERZOEK

Met het aantreden van het kabinet-Rutte/Verhagen in oktober 2010 heeft een herverdeling van de departementen plaatsgevonden. De verantwoording over het jaar 2010 volgt echter nog de begrotingsindeling die door het vorige kabinet werd gehanteerd bij het indienen van de begroting 2010.

Afkortingen die specifiek zijn voor dit onderzoek hebben we opgenomen in een aparte lijst achterin dit rapport.

1.1 Wettelijke oordelen

De Algemene Rekenkamer doet jaarlijks rechtmatigheidsonderzoek bij het Rijk. Wij doen dit onderzoek uit hoofde van onze wettelijke taak zoals beschreven in de CW 2001. Wij beoordelen het gevoerde financieel beheer en materieelbeheer, en gaan na of de informatie in de jaarverslagen over het gevoerde beleid, over de bedrijfsvoering en over de financiën tot stand is gekomen volgens de daarvoor geldende regels. Wij beoordelen of deze informatie goed is weergegeven in de jaarverslagen, en of en in welke mate sprake is van rechtmatigheidsfouten of onzekerheden. Met onze wettelijke oordelen ondersteunen we de Tweede Kamer bij het verlenen van decharge aan de betrokken ministers.

1.2 Onderzoek naar de beleidsinformatie

Niet alleen het onderzoek naar de jaarverslagen behoort tot de wettelijke taak van de Algemene Rekenkamer. De CW 2001 schrijft daarnaast voor dat wij onderzoeken of de in het jaarverslag opgenomen informatie op een deugdelijke wijze tot stand is gekomen en voldoet aan de daaraan te stellen kwaliteitsnormen. De kwaliteitsnormen hebben we vertaald in beschikbaarheid en bruikbaarheid. In hoofdstuk 2 schetsen we een beeld van de beschikbaarheid van informatie in het jaarverslag over het door de minister gevoerde beleid. Daarnaast hebben we de bruikbaarheid van beleidsinformatie onderzocht. Tot slot geven we in hoofdstuk 2 een oordeel over de wijze waarop de beleidsinformatie tot stand is gekomen en of deze voldoet aan de normen.

1.3 Onderzoek naar de bedrijfsvoering

Volgens de CW 2001 (artikel 82) doet de Algemene Rekenkamer ook onderzoek naar de bedrijfsvoering van departementen. In hoofdstuk 3 geven we een oordeel over het gevoerde financieel beheer en materieelbeheer en de voor dat beheer bijgehouden administraties. Tot slot geven we in dit hoofdstuk een oordeel of de informatie over de bedrijfsvoering in het jaarverslag op deugdelijke wijze tot stand is gekomen en we geven aan of deze informatie voldoet aan de te stellen kwaliteitsnormen.

1.4 Onderzoek naar de financiële informatie

In hoofdstuk 4 melden wij de rechtmatigheidsfouten en onzekerheden in de financiële informatie die de tolerantiegrenzen overschrijden. Onder «fouten» verstaan we financiële informatie die niet rechtmatig tot stand is gekomen (dat wil zeggen: het begrotingsgeld is niet volgens de regels ontvangen of uitgegeven) of niet deugdelijk is weergegeven (dat wil zeggen: er is geen goede verantwoording afgelegd in het jaarverslag). We spreken van «onzekerheden» wanneer we niet kunnen vaststellen of er sprake is van fouten, bijvoorbeeld door onvolkomenheden in het financieel beheer.

Zoals uit de volgende figuur blijkt maken wij bij de uitvoering van ons onderzoek gebruik van de controle door de auditdienst. Dat geldt in ieder geval voor ons onderzoek naar de financiële informatie, naar het financieel beheer en materieelbeheer en voor het onderzoek naar de totstandkoming van de beleidsinformatie en van de bedrijfsvoeringsinformatie. Om vast te stellen of wij gebruik kunnen maken van de onderzoeksuitkomsten van de auditdienst, voeren wij daar jaarlijks een review op uit. Daarnaast voert de Algemene Rekenkamer zelf per ministerie en/of rijksbreed onderzoeken uit naar specifieke onderwerpen op gebied van beleidsinformatie en bedrijfsvoering.

1.5 Het ministerie van VenW

De beleidsterreinen van het Ministerie van VenW zijn in oktober 2010 overgegaan naar het Ministerie van IenM. Het Ministerie van VenW is verantwoordelijk voor de wegen, het spoor, het openbaar vervoer, de luchthavens, de basiskustlijn, het watersysteem, de waterwegen en de waterkwaliteit. Het ministerie heeft hiervoor beleidsdoelstellingen geformuleerd, die worden vermeld in het jaarverslag. Om deze beleidsdoelstellingen te realiseren, kan het ministerie onder meer infrastructuur inzetten. Voor investeringen in infrastructuur bestaat een apart begrotingsfonds: het Infrastructuurfonds. We brengen een afzonderlijk rapport uit bij het jaarverslag van dit fonds.

De uitgaven van het ministerie bedroegen in 2010 € 9,4 miljard, de verplichtingen € 9,1 miljard en de ontvangsten € 84,6 miljoen.

2 BELEIDSINFORMATIE

2.1 Beschikbaarheid van de beleidsinformatie

Het jaarverslag over 2010 van het Ministerie van VenW biedt minder inzicht in de realisatie van de beleidseffecten en iets meer inzicht in de realisatie van de beleidsprestaties dan het jaarverslag 2009. Wij constateren dat het ministerie bij minder dan de helft van de operationele doelstellingen aangeeft welk effect het met het beleid heeft behaald. Overigens wordt in bijna alle gevallen aangegeven waarom dit inzicht niet wordt geboden.

In het volgende overzicht geven we per begrotingsartikel aan hoeveel procent van de gerealiseerde uitgaven in het jaarverslag wordt toegelicht met beleidsinformatie.

We presenteren in onderstaande figuur de beschikbaarheid van beleidsinformatie in het jaarverslag 2007–2010 en de begrotingen 2007–2011.

Beschikbaarheid van beleidsinformatie in de jaarstukken

2.2 Bruikbaarheid beleidsinformatie

De informatie over de uitvoering van beleid zou onder andere moeten gaan over de mate waarin beleidsdoelstellingen zijn bereikt, prestaties zijn geleverd, begrote gelden zijn besteed en de samenhang daartussen. Dit toetsen we met het onderzoek naar de bruikbaarheid van de beschikbare beleidsinformatie.

Dit jaar hebben we onderzocht of de informatie in het jaarverslag over operationele doelstelling «Aantal verkeersslachtoffers op de weg verminderen» van beleidsartikel 32 (Het bereiken van optimale veiligheid in of als gevolg van mobiliteit) bruikbaar is voor de Tweede Kamer. Binnen deze doelstelling hebben wij ons gericht op de indicatoren: «aantal verkeersdoden» en «aantal ziekenhuisgewonden».

Met deze operationele doelstelling streeft de minister naar een vermindering van het aantal verkeersslachtoffers. Zij heeft hiervoor in 2010 een budget van € 48,5 miljoen tot haar beschikking. Ongeveer € 21 miljoen van dit budget gaat naar IVW, die door toezicht op naleving van wet- en regelgeving een bijdrage beoogt te leveren aan het verminderen van het aantal verkeersslachtoffers op de weg. Van de rest van het budget gaat het gros naar (onderzoek naar mogelijkheden van) gedragsbeïnvloedende maatregelen. In dit kader worden onder meer financiële middelen verstrekt aan Veilig Verkeer Nederland, de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid en de Rijksdienst voor het Wegverkeer.

De toelichting bij de indicatoren in de begrotingen en de jaarverslagen, waarin beschreven wordt wat de trend is en in hoeverre de minister op koers ligt om haar doel te bereiken, gaat alleen in op het aantal verkeersdoden en niet op het aantal ziekenhuisgewonden.

De minister neemt in het jaarverslag daarnaast niet de meest actuele stand van zaken van het aantal ziekenhuisgewonden op. De rapportage loopt structureel een jaar achter. De benodigde gegevens van de ziekenhuizen zijn steeds pas in de zomer na het verslagjaar beschikbaar. Daarna moeten ze nog worden verwerkt tot indicator. In het jaarverslag wordt wel altijd duidelijk aangegeven dat de informatie te laat beschikbaar is om meegenomen te worden.

In de begrotingen en jaarverslagen van het Ministerie van VenW wordt alleen informatie opgenomen over het totale, absolute aantal verkeersdoden en ziekenhuisgewonden. Dat houdt de verantwoordingsdocumenten over dit beleid overzichtelijk en compact, maar heeft als keerzijde dat mogelijk belangrijke details ontbreken. Een indicator over het aantal doden en gewonden onder motorrijders zou bijvoorbeeld goed aansluiten bij het specifieke beleid dat de minister van VenW al jaren voor de veiligheid van motorrijders voert. Ook op het gebied van verkeersveiligheid onder jongeren wordt specifiek beleid gevoerd, waarvan de resultaten niet in de begroting en jaarverslag terecht komen.

2.3 Oordeel over totstandkoming informatie over gevoerd beleid

Voor ons oordeel over de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid hebben wij dit jaar zeven van de 75 prestatie-indicatoren uit het jaarverslag over 2010 van het Ministerie van VenW onderzocht:

• • Integrale inspecties: overtredingpercentage bij gevaarlijke stoffen.

• • Integrale inspecties: overtredingpercentage overige wettelijke voorschriften.

• • Een acceptabele reistijd: percentage waar de streefwaarde wordt gehaald.

• • Voertuigverliesuren in files.

• • Betrouwbaarheidspercentage: percentage van de verplaatsing in de spits op het hoofdwegennet dat op tijd is.

• • Aantal verkeersdoden.

• • Aantal ziekenhuisgewonden.

Wij hebben bij deze indicatoren geen problemen met de betrouwbaarheid geconstateerd. Betrouwbaarheid is nu geen onderdeel van de wettelijke controle door de auditdiensten.

Volgens de CW 2001 dienen auditdiensten beleidsinformatie te onderzoeken op deugdelijke totstandkoming. Een deel van de departementale auditdiensten onderzoekt in dit verband alleen of de informatie in het jaarverslag aansluit op de informatie uit de bron. De Algemene Rekenkamer is van mening dat de informatiebronnen zelf ook op deugdelijke totstandkoming moeten worden onderzocht door de departementale auditdiensten. De voorschriften zijn op dit punt echter niet duidelijk. Wij zullen in overleg treden met het Ministerie van Financiën om de voorschriften op dit punt te verduidelijken.

De auditdienst van het Ministerie van VenW onderzoekt alleen de deugdelijke totstandkoming van de beleidsinformatie vanaf de bron tot het jaarverslag.

3 BEDRIJFSVOERING

Wij hebben de bedrijfsvoering van het Ministerie van VenW onderzocht. Onder de bedrijfsvoering vallen alle bedrijfsprocessen die ervoor zorgen dat een ministerie functioneert, zoals het financieel beheer en het materieelbeheer en de processen op het gebied van personeel, informatievoorziening, administratie, communicatie en huisvesting.

De bedrijfsvoering van het Ministerie van VenW laat verbeteringen zien en is over het algemeen op orde. Het ministerie heeft het ontvangstenbeheer en verplichtingenbeheer structureel verbeterd, waardoor de onvolkomenheden in het verplichtingenbeheer en het ontvangstenbeheer kunnen worden opgeheven. RWS is er echter in 2010 niet in geslaagd om het beheer van contracten het hele jaar op een voldoende niveau te houden. De onvolkomenheid in het beheer van de prestatiecontracten door RWS wordt dan ook voor 2010 gehandhaafd.

3.1 Ontwikkeling van de bedrijfsvoering

Onderstaande figuur toont de ontwikkeling van het aantal en het soort onvolkomenheden in de bedrijfsvoering van het Ministerie VenW over de afgelopen drie jaar. Te zien is welke onvolkomenheden wij in de laatste jaren hebben aangetroffen in het financieel beheer en het materieelbeheer. Wij tonen eveneens de onvolkomenheden in de overige onderdelen van de bedrijfsvoering van het ministerie, en de onvolkomenheden die zijn opgelost.

Voor 2010 handhaven wij ons oordeel over het beheer van de prestatiecontracten bij RWS, dat wij als onvolkomenheid aanmerken in de bedrijfsvoering. In § 3.3 lichten we deze onvolkomenheid nader toe.

Ontvangstenbeheer

De onvolkomenheid bij het ontvangstenbeheer bij RWS is opgelost. In 2008 constateerden we dat de volledigheid van de ontvangsten voor het meerwerk dat RWS voor lagere overheden had uitgevoerd (bijvoorbeeld de aanleg van een afrit bij een rijksweg) niet was gewaarborgd. In 2009 heeft RWS hard gewerkt aan het aanleggen en het beheer van contractenregisters. Dit heeft eind 2009 geresulteerd in een toereikend beheer van de ontvangsten. In 2010 heeft RWS dit voortgezet.

Verplichtingenbeheer

Bij het kerndepartement constateren we sinds 2008 een onvolkomenheid in het verplichtingenbeheer. Het verplichtingenbeheer moet ervoor zorgen dat gesloten overeenkomsten juist, tijdig en volledig geregistreerd worden. Dat is een belangrijke voorwaarde voor goed budgetbeheer. De tekortkoming had met name betrekking op het tijdig registreren van opdrachten en contracten. Door de invoering van structurele maatregelen (digitaal inkoopdossier) beperkte het ministerie de risico’s op onrechtmatigheden en een verplichtingenstop. Een punt van aandacht blijft dat de minister er vervolgens voor zorgt dat de opdrachten en contracten binnen de daarvoor gestelde tijdslimiet worden ondertekend.

3.2 Overzicht bedrijfsvoering 2010

3.3 Oordeel over het financieel beheer en materieelbeheer

3.3.1 Beheer prestatiecontracten Rijkswaterstaat

Voor het beheer en onderhoud gebruikt Rijkswaterstaat prestatiecontracten (zie kader).

Nieuwe contractbeheersing

Het totaal aan uitgaven op de prestatiecontracten was in 2010 € 72 miljoen. Het financieel belang van de prestatiecontracten daalt naar verwachting de komende jaren. Sinds enkele jaren vervangt RWS aflopende prestatiecontracten door contracten waarbij de verschillende vormen van vast en variabel onderhoud voor een groter beheergebied in één contract worden geïntegreerd. Deze nieuwe contracten worden beheerst met de methode van Systeemgerichte Contractbeheersing (SCB). SCB is een methode van beheersing waarbij RWS als opdrachtgever gebruikmaakt van het kwaliteitssysteem van de opdrachtnemer. De overgang naar integrale prestatiecontracten onder SCB zorgt ervoor dat de beheersing daarvan complexer is dan de beheersing van de prestatiecontracten «oude stijl». Dit gegeven, samen met de in deze paragraaf gerapporteerde bevindingen over prestatiecontracten «oude stijl», vergt een omslag in het denken en handelen van betrokken medewerkers van RWS.

3.4 Personeelsbeheer

Voor het rijksbrede deelonderzoek naar het personeelsbeheer hebben we onderzoek gedaan naar:

• • de betrouwbaarheid van de personeels- en salarisadministratie van zowel de ministeries die volledig gebruik maken van de P-Direkt-dienstverlening 3 als de ministeries die daar (nog) niet volledig op aangesloten zijn en alleen gebruik maken van de salarisverwerking of ministeries die een eigen personeels- en salarissysteem hebben;

• • de toepassing van de definitie van inhuur van extern personeel en de juistheid en volledigheid van de beleidsinformatie over de inhuur van extern personeel in het jaarverslag.

Wij hebben in 2010 geen onvolkomenheden aangetroffen in het personeelsbeheer van het ministerie, ook de salarisverwerking was bij dit ministerie op orde.

Betrouwbaarheid personeels- en salarisadministratie

In het onderzoek hebben we gekeken naar de opzet van de volgende processen:

• • verlof;

• • reis- en verblijfskosten;

• • schadevergoeding;

• • inconveniënten.

Naast de opzet is ook de werking van de volgende processen onderzocht:

• • buitengewoon verlof van lange duur zonder behoud van bezoldiging;

• • de afkoop van verlofuren voor meer dan € 10 000.

• • IKAP; 4

• • ontslagmutaties met terugwerkende kracht langer dan drie maanden.

Het Ministerie van VenW maakte in 2010 alleen gebruik van de salarisverwerking van P-Direkt. Het ministerie zal in 2011 volledig overgaan op P-Direkt. Het Ministerie voert in 2010 wel enkele processen uit via het zelfbedieningsportaal dat P-Direkt aanbiedt. Het ministerie heeft deze processen echter aangepast aan de eigen situatie en beheert ze zelf. Bij enkele processen moeten medewerkers daarom een mutatie printen, waarna de mutatie via de reguliere weg verwerkt wordt. Controle vindt dan niet achteraf, maar vooraf plaats.

We constateren dat het ministerie in opzet voldoende interne controlemaatregelen heeft genomen om de betrouwbaarheid van de onderzochte personeelsprocessen te garanderen.

Het sanctiebeleid voor misbruik en oneigenlijk gebruik van personele regelingen van het ministerie is schriftelijk vastgelegd in het Algemeen Ambtenarenreglement ARAR en in een eigen departementaal sanctiebeleid. Het ministerie heeft dit sanctiebeleid het afgelopen jaar ook toegepast.

In de werking van het IKAP-proces hebben we enkele fouten aangetroffen. Ook baart het ons zorgen dat ontslagmutaties met een terugwerkende kracht van meer dan drie maanden bij dit ministerie een aantal malen voorkwamen, vanwege het risico op onrechtmatige doorbetaling van salaris en de noodzaak tot terugvordering. Bij de helft van de ontslagmutaties werd te lang doorbetaald. Ten tijde van het onderzoek bleken deze bedragen al teruggevorderd te zijn. Ten slotte troffen we een aantal gevallen aan van afkoop van verlofuren boven een bedrag van € 10 000 waarbij essentiële onderbouwende stukken ontbraken.

Gegeven het bovenstaande bevindt het personeelsbeheer van dit ministerie zich, in vergelijking met de andere ministeries, op een gemiddeld niveau. Voor een uitgebreidere analyse verwijzen we u naar het rijksbrede rapport Staat van de rijksverantwoording 2010 (Algemene Rekenkamer 2011).

Inhuur van extern personeel

Onderstaande tabel geeft de verhouding weer tussen inhuur van extern personeel, uitbesteding en inbesteding 5 bij het Ministerie van VenW over 2010, 2009 en 2008. De Tweede Kamer heeft aan de inhuur van extern personeel van een ministerie een maximum gesteld van 13% van de totale personele uitgaven van het ministerie. 6 We hebben over 2010 ook gekeken naar de uitgaven aan extern personeel, vergeleken met de andere mogelijkheden die er zijn om extern personeel te verwerven.

Het Ministerie van VenW heeft aangegeven geen volledig inzicht te kunnen geven in de kosten van inbesteding, omdat de administratie hierop niet is ingericht. Hierdoor is de tabel niet volledig.

Uit de tabel blijkt dat het aandeel van de inhuur van extern personeel in de totale personeelsuitgaven in 2010 is afgenomen tot net onder de norm van 13%. Het aandeel van de uitgaven aan uitbesteding bij het kernministerie is licht toegenomen.

Het ministerie past de definitie van inhuur van extern personeel juist toe. Het aandeel van de uitgaven aan extern personeel van het ministerie is in vergelijking met de andere ministeries gemiddeld.

3.5 Vereenvoudigde procedure voor inkopen

3.6 Oordeel over totstandkoming informatie over de bedrijfsvoering

4 FINANCIËLE INFORMATIE

In dit hoofdstuk staan onze oordelen over de financiële informatie in het jaarverslag over 2010 van het Ministerie van VenW.

4.1 Oordeel over de financiële informatie in het jaarverslag

Het bedrag aan verplichtingen omvat in totaal € 22,6 miljoen aan overschrijdingen op de begrotingsartikelen 32 (Het bereiken van optimale veiligheid in of als gevolg van mobiliteit), 34 (Betrouwbare netwerken, voorspelbare reistijden en een goede bereikbaarheid), 37 (Weer, klimaat, seismologie en ruimtevaart) en 39 (Bijdragen Infrastructuurfonds en BDU). Het bedrag aan uitgaven omvat € 9,2 miljoen aan overschrijdingen op begrotingsartikel 31 (Integraal waterbeleid), 34 (Betrouwbare netwerken, voorspelbare reistijden en een goede bereikbaarheid), 37 (Weer, klimaat, seismologie en ruimtevaart) en 39 (Bijdragen Infrastructuurfonds en BDU). Gaan de Staten-Generaal niet akkoord met de hiermee samenhangende slotwetmutaties, dan moeten wij ons oordeel over de financiële informatie mogelijk herzien.

Een overzicht van alle fouten en onzekerheden staat in de bijlage van dit rapport.

Naleving Europese aanbestedingsregels

Wij zijn nagegaan in hoeverre het ministerie de Europese aanbestedingsregels naleeft. Wij hebben bij het voormalig Ministerie van Verkeer en Waterstaat vastgesteld dat deze regels in tien gevallen met een totaalbedrag van circa € 2,8 miljoen niet zijn nageleefd.

Het aantal fouten bij het bestuursdepartement ligt aanmerkelijk hoger dan in voorgaande jaren. Om deze reden vinden wij dat het Ministerie van Infrastructuur en Milieu deze fouten dient te analyseren en maatregelen moet treffen om de opzet en/of werking van de risicobeheersing te versterken.

4.2 Oordeel over de saldibalans en toelichting

De saldibalans is een overzicht van de posten die aan het eind van het jaar nog openstaan en die naar het volgende jaar moeten worden meegenomen. Bij de saldibalans hoort een toelichting waarin nadere informatie wordt verstrekt over de afzonderlijke posten op deze balans. Wij onderzoeken of de informatie op de saldibalans rechtmatig tot stand is gekomen, deugdelijk is weergegeven en voldoet aan de verslaggevingsvoorschriften.

Een overzicht van alle fouten en onzekerheden staat in de bijlage van dit rapport.

4.3 Overzicht per begrotingsartikel

Het volgende overzicht toont per begrotingsartikel waar fouten of onzekerheden zijn geconstateerd in de rechtmatigheid of deugdelijke weergave van de inning en besteding van de middelen die de tolerantiegrens overschrijden. Daarnaast toont het overzicht de geconstateerde onvolkomenheden in de bedrijfsvoering bij het Ministerie van VenW en laat het zien voor welke artikelen deze geconstateerde onvolkomenheden gevolgen kunnen hebben, bijvoorbeeld op het gebied van rechtmatigheid en betrouwbaarheid van gegevens.

Indien de uitkomsten van het onderzoek naar de financiële informatie in de jaarverslagen en in de saldibalansen daar aanleiding toe geven kan de Algemene Rekenkamer bezwaar maken als is bedoeld in artikel 88 van de CW 2001. Daarbij wordt de financiële informatie onder meer getoetst aan de eisen van rechtmatigheid en deugdelijke weergave. Gegeven de aard en de omvang van de hiervoor beschreven fouten en onzekerheden achten wij het maken van bezwaar dit jaar niet zinvol.

5 REACTIE MINISTER VAN I EN M EN NAWOORD ALGEMENE REKENKAMER

De minister van IenM heeft op 29 april 2011 gereageerd op ons Rapport bij het Jaarverslag 2010 van het Ministerie van IenM (XII), uitsluitend betreffende het voormalig Ministerie van VenW. In § 5.1 geven we de reactie van de minister weer, gevolgd door ons nawoord. Naar aanleiding van de reactie van de minister hebben we een tekstuele aanpassing doorgevoerd in het rapport. De reactie staat ook op onze website www.rekenkamer.nl. De reactie gaf ons aanleiding tot een nawoord (§ 5.2).

5.1 Reactie minister

Het verheugt ons – samen met u – te constateren dat ook in 2010 de bedrijfsvoering verbeteringen laat zien en deze over het algemeen op orde is. Dit geeft mij een goede uitgangspositie om de integratie van het voormalige VenW en delen van het voormalige VROM verder vorm te geven. Deze integratie is een complex en omvangrijk proces welke bij uitstek aan de orde is in de bedrijfsvoering in brede zin. In 2010 zijn reeds voorzieningen getroffen om het going concern op de korte termijn binnen en voor de samenstellende delen van IenM te borgen. Er is voorts een programma-aanpak opgesteld voor de integratie van IenM. Deze aanpak beschrijft hoe dit veranderingsproces wordt aangepakt en waar het toe zal leiden. Dit met inachtneming van de opdracht waarvoor IenM staat, de integratie tussen voormalige ministeries van VenW en VROM en een forse personele taakstelling.

De verbetering van de bedrijfsvoering komt onder meer tot uitdrukking in de vermindering van het aantal onvolkomenheden van vier naar één. De resterende onvolkomenheid betreft het beheer van de prestatiecontracten bij Rijkswaterstaat. Daarnaast stelt u vast dat de financiële informatie in het Jaarverslag voldoet aan de eisen die de Comptabiliteitswet 2001 daaraan stelt.

Het op orde houden van de contractbeheersing van de prestatiecontracten «oude stijl» blijkt een weerbarstige materie. Uw onderzoek over 2010 bevestigt dit. Eind 2010 is door expliciete aandacht vanuit het Dagelijks Bestuur van Rijkswaterstaat èn het doorvoeren van een wijziging in de contractbeheersingstrategie, het contractbeheer weer op een toereikend niveau gekomen. De aanpassing van de contractbeheersingstrategie betreft een verduidelijking van de werkwijze en beoogt dat Rijkswaterstaat de regels eenduidig toepast. De verwachting is dat hiermee de contractbeheersing structureel zal verbeteren. In het Bestuur van Rijkswaterstaat van maart 2011 zijn afspraken gemaakt over een focus op de implementatie van systeemgerichte contractbeheersing (SCB) onder de voorwaarde dat de diensten de beheersing van de prestatiecontracten «oude stijl» goed hebben geborgd. De diensten waar deze prestatiecontracten nog managementaandacht nodig hebben, rapporteren hier expliciet over. Dit sluit goed aan bij uw aanbeveling om de managementaandacht voor de prestatiecontracten «oude stijl» vast te houden voor geheel 2011. Ik merk op dat Rijkswaterstaat in een snel tempo de aflopende prestatiecontracten «oude stijl» vervangt door nieuwe prestatiecontracten waarbij de contractbeheersing plaatsvindt op basis van het kwaliteitssysteem van de opdrachtnemer. Rijkswaterstaat beoordeelt hierbij het kwaliteitssysteem van opdrachtnemer met behulp van systeemgerichte contractbeheersing (afname financiële omvang prestatiecontracten «oude stijl» 2010: 72 miljoen, 2011: 45 miljoen, 2012: 20 miljoen, 2013: 2 miljoen).

Het ministerie geeft voorts sinds het jaarverslag 2008 extra aandacht aan de kwaliteit van de beleidsinformatie. Het verbeteren en opstellen van prestatie-indicatoren vraagt tijd en in die zin loopt het jaarverslag altijd achter op de actuele begroting. De inspanningen van mijn ministerie beginnen resultaat af te geven zoals blijkt uit uw beoordeling van de begroting 2011. Daarnaast is het niet altijd mogelijk om beleid te onderbouwen met indicatoren en wordt dit uitgelegd via een explain. Ik constateer met u dat mijn ministerie op vrijwel alle gevallen waarin beleid niet onderbouwd kan worden met indicatoren deze explain verstrekt. Uw suggesties ter verbetering neem ik ter hand.

5.2 Nawoord Algemene Rekenkamer

We zien inderdaad dat Rijkswaterstaat bij nieuwe prestatiecontracten steeds vaker de contractbeheersing laat plaatsvinden op basis van het kwaliteitssysteem van de aannemer. Terecht dat de minister hierbij de voorwaarde stelt dat de betreffende diensten de beheersing van de prestatiecontracten «oude stijl» goed moeten hebben gewaarborgd. Het adequaat vastleggen van controles en de resultaten daarvan door betrokkenen is ook bij een systeemgerichte contractbeheersing van wezenlijk belang. We zullen deze ontwikkeling met veel belangstelling volgen.

AUDIT ACTIELIJST

De Audit Actielijst (AAL) laat zien op welke punten de Algemene Rekenkamer vindt dat het Ministerie van Infrastructuur en Milieu actie moet ondernemen. De lijst vermeldt ook welke maatregelen de minister heeft aangekondigd om de onvolkomenheden die wij hebben geconstateerd, op te lossen. 9

BIJLAGE OVERZICHT FOUTEN EN ONZEKERHEDEN IN DE FINANCIËLE INFORMATIE IN HET JAARVERSLAG 2010 VAN HET MINISTERIE VAN INFRASTRUCTUUR EN MILIEU

Het totale overzicht van fouten en onzekerheden in deze bijlage bestaat uit de volgende tabellen:

• A Verplichtingen

• B/C Uitgaven + ontvangsten

• B Uitgaven

• C Ontvangsten

• D Baten-lastendiensten

• E Saldibalans

• F Afgerekende voorschotten

We nemen alleen die tabellen (hierboven vet gedrukt) op over de onderdelen waarin we fouten en/of onzekerheden hebben geconstateerd.

GEBRUIKTE AFKORTINGEN

Op www.rekenkamer.nl staat een verklarende woordenlijst met begrippen die veel voorkomen in onze rapporten bij de jaarverslagen.