Nr. 1 JAARVERSLAG VAN HET MINISTERIE VAN DEFENSIE (X)

Ontvangstenverdeling Defensie (Bedragen x € 1 miljoen)

Uitgavenverdeling Defensie (Bedragen x € 1 miljoen)

A. ALGEMEEN

1. AANBIEDING EN DECHARGEVERLENING

Aan de voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Hierbij bied ik het departementale jaarverslag van het Ministerie van Defensie (X) over het jaar 2010 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Defensie decharge te verlenen over het in het jaar 2010 gevoerde financiële beheer.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden. Het rapport bevat de bevindingen en het oordeel van de Rekenkamer met betrekking tot:

• a. het gevoerde financieel beheer en materieelbeheer;

• b. de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

• c. de financiële informatie in het jaarverslag;

• d. de betrokken saldibalans;

• e. de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

• f. de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen verder de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

• a. het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2010;

• b. het voorstel van de slotwet over 2010 dat met het onderhavige jaarverslag samenhangt;

• c. het rapport van de Algemene Rekenkamer over 2010 met betrekking tot het onderzoek van de centrale administratie van ’s Rijks schatkist en van het Financieel jaarverslag van het Rijk;

• d. de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2010 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2010, alsmede met betrekking tot de Saldibalans van het Rijk over 2010 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 83, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001).

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

2. LEESWIJZER

Opzet jaarverslag

Het jaarverslag bestaat uit «de aanbieding en dechargeverlening», de leeswijzer, het beleidsverslag, de jaarrekening en een aantal bijlagen.

In het jaarverslag wordt onderscheid gemaakt tussen financiële en niet-financiële informatie.

• – De financiële informatie valt onder de reikwijdte van de door de Audit Dienst Defensie afgegeven controleverklaring.

• – De niet-financiële informatie moet informatie bevatten die geënt is op zogenoemde beleidsthema’s. De begroting en het jaarverslag van het ministerie van Defensie zijn echter, op verzoek van de Tweede Kamer, niet ingericht naar beleidsthema’s maar naar defensieonderdelen. In dit jaarverslag wordt het gewenste inzicht zo goed mogelijk benaderd.

Beleidsprioriteiten

De kern van het jaarverslag wordt gevormd door het beleidsverslag (deel B).

Beleidsartikelen

Hoofdtaken en ambitieniveau

In de Begroting 2010 is bij de inleiding op de beleidsartikelen in par. 2.2 ingegaan op de hoofdtaken en het ambitieniveau van Defensie. In dit jaarverslag wordt eveneens bij de inleiding op de beleidsartikelen in paragraaf 2.2 ingegaan op de realisatie van de hoofdtaken en het ambitieniveau van Defensie.

Budgettaire gevolgen van beleid

Investeringsprojecten

De verantwoording over investeringsprojecten is opgenomen in beleidsartikel 25 Defensie Materieel Organisatie (DMO) en beleidsartikel 26 Commando DienstenCentra (CDC). Bij de investeringsprojecten is een toelichting opgenomen bij die projecten waarvan de realisatie afwijkt van de Begroting 2010. In het geval van de DMO gaat het om verschillen vanaf € 10 miljoen, bij het CDC gaat het om de verschillen groter dan € 5 miljoen.

Benamingen ministeries

In 2010 zijn met het aantreden van het kabinet-Rutte enkele ministeries gefuseerd, gereorganiseerd en daardoor van naam veranderd. In dit jaarverslag zullen de nieuwe benamingen van deze ministeries gehanteerd worden, ook al betreft het een ministerie zoals dat bestond voor het aantreden van het kabinet-Rutte.

Niet-beleidsartikelen

Dit betreft een toelichting op de artikelen «Geheime uitgaven», «Nominaal en onvoorzien» en «Algemeen».

Bedrijfsvoeringparagraaf

Jaarrekening

In dit hoofdstuk zijn opgenomen de verantwoordingsstaten van het ministerie van Defensie, de saldibalans en een opgave van topinkomens. Ook is de verantwoording van de baten-lastendiensten opgenomen.

Bijlagen

Conform de Rijksbegrotingvoorschriften zijn de toezeggingen aan de Algemene Rekenkamer niet meer als bijlage opgenomen, maar zijn deze opgenomen in de bedrijfsvoeringparagraaf.

Groeiparagraaf

In het jaarverslag 2010 is een aantal verbeteringen ten opzichte van het jaarverslag 2009 doorgevoerd. Allereerst is in het beleidsverslag meer informatie opgenomen over de investeringsquote. Daarbij zijn zowel de begrote als de gerealiseerde investeringen vermeld. Tevens is een samenvatting opgenomen van de bezuinigingsmaatregelen en herschikkingen die Defensie in 2010 heeft getroffen.

Bij beleidsartikel 20 – Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties is per operationele doelstelling een uitgebreidere tabel opgenomen met informatie per missie. De informatie is nu per missie gegroepeerd in plaats van te zijn gesplitst in respectievelijk het beleidsartikel en een bijlage.

Bij beleidsartikel 25 – Defensie Materieel Organisatie (DMO) is de toelichting verbeterd in de vorm van een uitbreiding van de prestatiegegevens op het gebied van logistieke ondersteuning door de DMO.

B. BELEIDSVERSLAG

3. BELEIDSPRIORITEITEN

Inleiding

Dit beleidsverslag blikt terug op de beleidsagenda van Defensie in de begroting 2010. Het verslag heeft dit jaar een andere vorm gekregen vanwege de val van het kabinet-Balkenende IV op 20 februari 2010. Het grootste deel van 2010 stond in het teken van de uitvoering van lopende operaties, de afbouw van de missie in Uruzgan en de redeployment van het personeel en het materieel. Daarnaast heeft Defensie veel aandacht besteed aan het op orde brengen van de financiële situatie en de bedrijfsvoering.

Defensiebijdragen aan de kabinetsdoelstellingen

De afgelopen jaren werd het beleidsverslag opgebouwd aan de hand van de kabinetsdoelstellingen van het kabinet-Balkenende IV. Met de val van dit kabinet en het aantreden van het huidige kabinet komt deze indeling te vervallen. Het begrotingsjaar 2010 kende het grootste deel van het jaar een demissionair kabinet. Alleen de eerste zeven weken regeerde het vorige kabinet missionair. Concreet betekent dit dat de initiatieven die waren aangekondigd in de beleidsagenda 2010 niet volledig tot uitvoering zijn gebracht. De onderstaande tabel verschaft op hoofdlijnen informatie over de resultaten van het vorige kabinetsprogramma.

Het beleid van Defensie was in eerste instantie gericht op de vierde doelstelling: Een moderne krijgsmacht die wereldwijd maatwerk kan leveren in grotere en kleinere crisisbeheersingsoperaties en bij het opbouwen van veiligheidsorganisaties in landen die we daarin willen ondersteunen. Alle onderwerpen in de beleidsagenda van de begroting 2010 vielen onder deze kabinetsdoelstelling. Hieronder volgen in het kort de belangrijkste bijdragen:

Inzet Nederlandse militairen in 2010

Internationaal optreden

In 2010 hebben ongeveer 5500 Nederlandse militairen in uiteenlopende functies en samenstellingen en in een scala van regio’s een kwalitatief hoogwaardige bijdrage geleverd aan crisisbeheersingsoperaties en de opbouw van veiligheidsorganisaties. 1 Zij deden dit veelal in internationaal verband, zoals in het kader van de Navo, de EU en de VN. Militairen zijn actief geweest in Afghanistan, Afrika, het Midden-Oosten en op de Balkan, waar zij steeds meer onderdeel zijn geworden van een brede benadering van Diplomacy, Defence en Development. Deze wereldwijde inzet van Nederlandse militairen onderstreept de actieve betrokkenheid van ons land bij de bevordering van de internationale veiligheid en stabiliteit.

De operationele doelstellingen voor 2010 in het kader van crisisbeheersingsoperaties waren: vrede en stabiliteit in Europa/Balkan, vrede en stabiliteit in Afghanistan, vrede en stabiliteit in het Midden-Oosten, vrede en stabiliteit in Afrika, vrede en stabiliteit in Irak en vrede en stabiliteit in de Perzische Golf. Bij beleidsartikel 20 wordt dieper ingegaan op de Nederlandse bijdrage aan de verschillende missies.

Afghanistan

De grootste bijdrage in 2010 werd geleverd in Afghanistan. De Nederlandse strategie was er op gericht de lokale bestuurders, de plaatselijke overheidsdiensten en de Afghaanse veiligheidsorganisaties te ondersteunen. In 2010 kwam er een eind aan de missie in Uruzgan. Defensie is per 1 augustus 2010 begonnen aan de redeployment van het personeel en het materieel uit deze provincie en heeft zijn taken overgedragen aan een samenwerkingsverband van internationale partners; het zogenaamde Combined Team Uruzgan (CTU).

De overdracht van taken, verantwoordelijkheden en kennis van de Task Force Uruzgan (TFU) aan het CTU is voorspoedig en in goede samenwerking verlopen. Veel tijd is gestoken in de overdacht van onze kennis over en ervaring in Uruzgan. Een belangrijk onderdeel hiervan was het ter plekke introduceren van de opvolgers in het uitgebreide netwerk van lokale bestuurders, tribale en religieuze leiders en hulporganisaties dat Nederland in de provincie heeft opgebouwd. Daarnaast is veel aandacht besteed aan de uitwisseling van informatie over de tribale verhoudingen in de provincie, de veiligheidssituatie en de Nederlandse werkwijze.

Ook de redeployment is in 2010 goed verlopen. De omvang van de Redeployment Task Force (RDTF) was uiteindelijk fors kleiner dan oorspronkelijk voorzien. Dit kon vanwege de goede samenwerking met het CTU, het combineren van konvooien van het CTU en de RDTF en de vroege ontplooiing van de CTU-eenheden, waardoor de behoefte aan force protection binnen de RDTF afnam. Volgens plan zijn vóór 1 december 2010 de Nederlandse militairen van de TFUen van Task Force 55 teruggekomen in Nederland. Na 1 december 2010 was nog slechts een klein gedeelte van de RDTF in Afghanistan aanwezig voor de afhandeling van de laatste materieelkonvooien.

De training van Afghaanse veiligheidsorganisaties heeft ook in 2010 aan belang gewonnen. Ondanks de vooruitgang die al op dit gebied werd geboekt, bleef het hele jaar een dringende behoefte bestaan aan extra bijdragen van de internationale partners voor de training en mentoring van het Afghaanse leger en de politie. Nederland leverde in dit kader een bijdrage aan zowel EUPOL als de NATO Training Mission Afghanistan (NTM-A). De Nederlandse trainingsbijdrage liep voor een klein deel via de deelname aan de European Gendarmerie Force (EGF), die een bijdrage aan NTM-A levert op het gebied van training van de Afghaanse politie.

De Tweede Kamer heeft met de motie-Peters/Pechtold (Kamerstuk 27 925, nr. 392) op 21 april 2010 de regering opgeroepen de mogelijkheden in kaart te brengen om een bijdrage te leveren aan de opleiding en training van de Afghaanse civiele politie en haar daarover in overeenstemming met artikel 100 van de Grondwet te informeren. Naar aanleiding van deze motie is de behoefte aan politietraining zorgvuldig bezien. Op 12 november 2010 heeft het kabinet, overeenkomstig artikel 100 van de Grondwet en het Toetsingskader 2009, gemeld de mogelijkheid en wenselijkheid van een bijdrage aan de internationale inspanningen in Afghanistan te onderzoeken (Kamerstuk 27 925, nr. 410). Aan dit onderzoek is de laatste anderhalve maand van het jaar besteed. De besluitvorming over de nieuwe Nederlandse bijdrage is inmiddels voltooid. De besluitvorming en uitvoering van deze bijdrage valt buiten de reikwijdte van dit jaarverslag.

Afrika

In Afrika leverde Nederland zijn grootste bijdrage in het kader van de inzet voor antipiraterij in de wateren rondom Somalië. Nederland heeft in zowel Navo- als EU-verband schepen en personeel ingezet. Omdat Nederland vanaf juli 2010 voor de periode van een jaar de commandant van het permanente vlootverband van de Navo, de Standing NATO Maritime Group (SNMG) 2 levert, voerde Nederland in de periodes dat de SNMG2 werd ingezet in operatie Ocean Shield ook het bevel over de schepen in deze operatie. Nederland droeg in de periode 24 september tot en met 5 november 2010 voor het eerst met een onderzeeboot bij aan de Navo-operatie Ocean Shield. De onderzeeboot werd in het kader van piraterijbestrijding ingezet als extra waarnemingscapaciteit voor de in het gebied aanwezige eenheden.

Met de inzet in 2010 van verschillende soorten schepen ten behoeve van zowel de EU- als de Navo-operatie heeft Nederland opnieuw een belangrijke bijdrage geleverd aan de doelstellingen van deze operaties. De Nederlandse marine heeft bijgedragen aan het beschermen van voedseltransporten van het World Food Programme (WFP), het in kaart brengen van de kampen en de manier van opereren van piraten en de verstoring van piraterijactiviteiten. In totaal zijn in 2010 153 vermoedelijke piraten vastgenomen door Nederlandse eenheden. Van hen zijn er 138 weer vrijgelaten wegens gebrek aan bewijs. De overige vijftien worden door toedoen van Nederland vervolgd. Tien verdachten zijn overgedragen aan Duitsland, nadat het Duitse motorschip Taipan op 5 april 2010 door Hr.Ms. Tromp werd ontzet. Tevens zijn vijf verdachten die door Hr.Ms. Amsterdam waren vastgenomen op 5 december 2010 op last van het Openbaar Ministerie naar Nederland overgebracht voor vervolging. Met de deelname van Hr.Ms. Johan de Witt aan de anti-piraterijoperaties werden nieuwe mogelijkheden verkend voor de bestrijding van deze vorm van criminaliteit. Door met de lokale bevolking op zee gesprekken aan te gaan, is bruikbare informatie verkregen over het operatiegebied. Deze nieuwe aanpak heeft mede een goede bijdrage geleverd aan de versterking van de positie en de inzet van onze partners in deze regio.

In Afrika concentreerde Nederland zich in 2010 verder op fragiele staten in de Grote Meren-regio en de Hoorn van Afrika. In verschillende Afrikaanse landen zijn in totaal zo’n veertig Nederlandse militairen werkzaam geweest als adviseur, waarnemer, instructeur of trainer. Zo waren Nederlandse militaire waarnemers en politiefunctionarissen actief in de VN-missie in Soedan (UNMIS) en werkte Nederland intensief samen met Burundi bij de opbouw en verdere ontwikkeling van de krijgsmacht en de politieorganisatie van dat land. Voorts hebben Nederlandse militairen de ontwikkeling van Afrikaanse vredeshandhavingscapaciteiten in Kenia en Mali ondersteund en hebben ze geholpen bij de opbouw van de Congolese krijgsmacht in het kader van de European Union Security (EUSEC)-missie in de Democratische Republiek Congo. Tot slot heeft Nederland ten behoeve van een duurzame aanpak van piraterij vanaf juni 2010 een politieadviseur geleverd voor het United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) in Kenia. Het antipiraterijprogramma van het UNODC richt zich op de ondersteuning van de politie en de kustwacht, de officier van Justitie, de rechtbanken en het gevangeniswezen in de Seychellen, Puntland en Somaliland.

Tot slot heeft het Commando zeestrijdkrachten (CZSK) bij Ivoorkust logistieke ondersteuning verleend aan Franse eenheden. Hiertoe werd de Hr.Ms. Amsterdam van 22 december 2010 tot 11 januari 2011 ingezet als back up-ocatie voor het eventueel opvangen en transporteren van evacués, indien het tot een evacuatieoperatie zou komen in Ivoorkust. Gedurende drie dagen werd de Franse helikoptercarrier FS Tonnerre bevoorraad. De met deze inzet gepaard gaande uitgaven zullen in 2011 worden verantwoord.

Balkan, Midden-Oosten en Perzische Golf

Op de Balkan heeft Defensie in 2010 112 militairen geleverd voor EUFOR Althea en de EU Police Mission (EUPM) in Bosnië en voor de EULEX- en KFOR-missies in Kosovo. In het Midden-Oosten heeft Nederland in 2010 met in totaal ongeveer 12 militairen deelgenomen aan de United Nations Supervision Organisation (UNTSO) in Libanon, Syrië en Israël, de United States Security Coordinator (USSC) Dayton in Israël en de Palestijnse Gebieden, de Combined Maritime Forces in Bahrein en de NATO Training Mission in Iraq (NTM-I). Daarnaast waren op afroep drie militairen beschikbaar voor de EU Border Assistance Mission in Rafah (EUBAM Rafah), bij de grensovergang tussen Gaza en Egypte, voor het geval deze missie zou worden gereactiveerd. Ten slotte zijn enkele Nederlandse militairen in 2010 betrokken geweest bij de bestrijding van internationale terroristische netwerken in de Perzische Golf. Militairen waren werkzaam bij de staf van het Combined Force Maritime Component Command in Bahrein en in het Netherlands Liaison Team van het United States Central Command in Tampa, Florida.

Hulp aan Haïti

Na de aardbeving in Haïti op 12 januari 2010 heeft Defensie een bijdrage geleverd aan de hulpoperatie aan het land. De KDC-10 heeft naast noodhulpgoederen ook het Nederlandse Urban Search and Rescue Team (USAR-team) naar de regio gebracht. Hr.Ms. Pelikaan is van 18 tot en met 28 januari 2010 ingezet ter ondersteuning van de humanitaire hulpoperatie. Het schip heeft humanitaire goederen afgeleverd en drinkwater geproduceerd. Mariniers hebben herstelwerkzaamheden verricht in de haven van Port-au-Prince en hebben de humanitaire hulpoperatie ondersteund, onder meer door het begeleiden van hulpverleners zoals het USAR-team.

Om bijdragen aan de internationale rechtsorde te kunnen leveren opereert Defensie bij voorkeur in multinationaal verband en binnen de bestaande institutionele structuren. Een belangrijk deel van haar taken heeft de krijgsmacht ook in 2010 uitgevoerd in VN, Navo en EU-verband.

In de eerste helft van 2010 vormde Nederland samen met het Verenigd Koninkrijk een EU-Battlegroup. De Nederlandse bijdrage bestond uit ongeveer 160 personen van wie het merendeel werd geleverd door het Korps mariniers. Deze eenheid is niet ingezet. In het kader van de NATO Response Force (NRF) heeft Nederland de eerste helft van 2010 deelgenomen aan NRF-14 met een amfibisch transportschip als maritiem commandoplatform en met F-16’s. Gedurende het hele jaar is een mijnenbestrijdingsvaartuig ingezet in het permanente mijnenbestrijdingsvlootverband van de Navo, de Standing NATO Mine Counter Measures Group (SNMCMG) 1. In juni zijn drie mijnenbestrijdingsvaartuigen op verzoek van het Europees Agentschap voor het beheer van de operationele samenwerking aan de buitengrenzen (Frontex) ingezet ten behoeve van een operatie tegen illegale migranten bij de zuidoostkust van Spanje.

Het Nederlandse Navo-lidmaatschap is van groot belang. Nederland kan met tevredenheid terugkijken op de Navo-top in Lissabon, waar bondgenoten eensgezind een nieuwe agenda voor het bondgenootschap hebben vastgesteld. De boodschap uit Lissabon is dat bondgenoten onverminderd hechten aan een sterke trans-Atlantische band en dat de Navo zich moet vernieuwen om goed voorbereid te zijn op de veiligheidsuitdagingen van nu. Op de top zijn hiertoe de juiste stappen gezet. Zoals gemeld in de begroting 2010 is in het afgelopen jaar het Navo Strategisch Concept herzien. De regering heeft zich actief gemengd in de discussie over de herziening van dit Concept, dat tijdens de Navo-top in Lissabon is aangenomen. Het is een kort en krachtig document geworden, dat staat voor een flexibele en toekomstgerichte Navo die zich richt op drie kerntaken: collectieve verdediging, crisisbeheersing en coöperatieve veiligheid. Mede dankzij de inspanningen van Nederland is in het Strategisch Concept sterk ingezet op het belang van civiel-militaire samenwerking. Op de Navo-top zijn daarnaast belangrijke besluiten genomen over een algehele Navo posture review, de ontwikkeling van raketverdediging ter bescherming van het grondgebied en de bevolking van Europa, de hervorming van de Navo-commandostructuur en de agentschappen, en de goedkeuring van tien prioriteiten op het gebied van capaciteitsontwikkeling. Defensie heeft tot slot in 2010 veel werk verricht voor de hervorming van het financiële beheer binnen de Navo en de oplossing van de budgettekorten.

Binnen de EU is met de oprichting van de Europese Dienst voor Extern Optreden (EDEO), zoals in het Verdrag van Lissabon was voorzien, een belangrijke stap gezet in de vorming van een meer geïntegreerd en coherent buitenlands en veiligheidsbeleid, waaronder ook defensiebeleid. In het kader van het Gemeenschappelijk Veiligheids- en Defensiebeleid (GVDB) heeft Nederland zich ingezet voor de bevordering van de defensiesamenwerking in Europa. De EU heeft besloten tot verlenging van haar civiele en militaire ambitieniveau, de zogenaamde Headline Goals, met aanvullende richtlijnen voor de invulling daarvan.

Het European Defence Agency (EDA) heeft verder gewerkt aan enkele belangrijke initiatieven waaronder het European Air Transport Fleet-project dat beoogt onderlinge samenwerking op gebied van luchttransport te bevorderen. Ook werd voortgang gemaakt in de voorbereiding van een uitzendbaar forensisch laboratorium, bekostigd uit het operationeel budget van het EDA, dat zal bijdragen aan de inlichtingenverzameling bij incidenten met geïmproviseerde explosieven. Onder leiding van Frankrijk zal dit laboratorium worden ingezet voor de ISAF-missie in Afghanistan. Uiteindelijk moet het een «blauwdruk» en lessen opleveren waarvan alle lidstaten gebruik kunnen maken. Verder werden projecten georganiseerd om helikopterbemanningen, vooral uit Oost-Europese landen, te trainen voor inzet onder operationeel moeilijke omstandigheden. Dankzij dit project zijn ruim 60 bemanningen opgeleid voor inzet in onder meer ISAF. Ten slotte worden kostenbesparende projecten uitgevoerd op het gebied van gezamenlijke inkoop van satellietcommunicatie en logistieke outsourcing.

Beleidsconclusie: De Nederlandse krijgsmacht heeft in 2010 deelgenomen aan diverse grotere en kleinere internationale crisisbeheersingsoperaties. Daarnaast zijn bijdragen geleverd aan de opbouw van veiligheidsorganisaties. De wereldwijde inzet van Nederlandse militairen onderstreept de actieve betrokkenheid van ons land bij de bevordering van de internationale veiligheid en stabiliteit. Defensie heeft vrijwel alle voorziene bijdragen aan de zes operationele doelstellingen van het internationaal optreden in het kader van crisisbeheersingsoperaties geleverd. Daarnaast werden ook onvoorziene bijdragen geleverd, zoals de ondersteuning van de hulpoperatie in Haïti aan het begin van het jaar. Volgens planning zijn per 1 augustus de taken van de TFU overgedragen aan de opvolgers en is de redeployment uit Uruzgan tussen 1 augustus en 1 december 2010 uitgevoerd.

Nationale inzet

In nationaal en Koninkrijksverband voerde Defensie zowel structurele als incidentele taken uit. Structurele taken zijn er voor het alle operationeel commando’s. Daarnaast hebben de civiele autoriteiten in 2010 meer dan voorheen op incidentele basis gebruik gemaakt van beschikbare defensiecapaciteiten. Het aantal aanvragen van civiele autoriteiten voor incidentele militaire bijstand en steunverlening steeg van 56 in 2009 naar 78 in 2010, los van de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EODD) die 1 543 keer is ingezet. Bij structurele taken gaat het onder andere om kustwachttaken in Nederland en in het Caribische gebied, explosievenopruiming op de Noordzee, bewaking van het Nederlandse luchtruim en de uitvoering van politietaken door het CKmar. Bij de incidentele bijstand gaat het onder meer om inzet van de Bijzondere Bijstandseenheden en van de Duik- en Demonteergroep (DDG) die tien keer ondersteuning heeft geleverd aan de politie bij preventief explosievenonderzoek onder water.

De beschikbaarheid van defensiecapaciteiten in het kader van de Intensivering Civiel-Militaire Samenwerking (ICMS) verliep volgens planning. De gegarandeerde capaciteiten zijn het gehele jaar beschikbaar geweest en zowel gegarandeerde als niet-gegarandeerde capaciteiten zijn ingezet. Zo kon Defensie desgevraagd in Nederland opvangcapaciteit gereed stellen voor grootschalige evacuaties en waren er op permanente basis ruim 4 600 militairen beschikbaar voor de ondersteuning van civiele autoriteiten. De uitgevoerde maatregelen in het kader van ICMS zijn in 2010 tussentijds geëvalueerd. Daaruit blijkt dat Defensie intussen inderdaad een structurele veiligheidspartner is op het terrein van nationale veiligheid en crisisbeheersing. Een aantal punten verdient echter nog aandacht, zodat steeds meer wordt gekomen tot een geïntegreerde aanpak van de nationale veiligheid. Het gaat dan om de verdere uitwerking van de samenwerking, zoals gezamenlijke opleidingen en trainingen.

Naast ICMS-verplichtingen zijn ook defensiemedewerkers en -middelen ingezet voor de Dienst Speciale Interventies, het USAR-team en het Landelijk Team Forensische Opsporing waarvan ook het Rampen Identificatie Team deel uitmaakt.

Het CKmar heeft het afgelopen jaar 25 maal bijstand geleverd; een forse stijging ten opzichte van 2009, toen het CKmar veertien maal bijstand leverde. Opvallend dit jaar was een aantal grootschalige of langdurige bijstandsverzoeken, zoals de inzet van recherchecapaciteit van het CKmar ten behoeve van de gerichte aanpak van drugscriminaliteit, bij een liquidatiezaak en een zedenzaak in Amsterdam. Daarnaast is het ministerie van Justitie ondersteund bij het transport van de van piraterij verdachte personen uit Djibouti en Oman naar Nederland. Het CKmar begeleidde deze verdachten en het Commando luchtstrijdkrachten (CLSK) voerde met een KDC-10 het vervoer naar Nederland uit. In het kader van de Samenwerkingsregeling Mobiele Eenheid Politie en Mobiele Eenheid van het CKmar zijn er vier inzetten geweest. In 2010 is ook tweemaal bijstand geleverd van de politie aan het CKmar.

Het CLSK bewaakt 24 uur per dag het Nederlandse luchtruim en beveiligt het Nederlandse luchtruim op afroep. Twee F-16 jachtvliegtuigen staan als Quick Reaction Alert permanent gereed om op te treden tegen dreigingen vanuit het luchtruim. Ze zijn meerdere keren in een verhoogde staat van paraatheid gebracht. Tweemaal zijn Russische vliegtuigen onderschept die in de richting van het Nederlandse luchtruim vlogen zonder hun identiteit bekend te maken. Defensiehelikopters zijn verscheidene malen in actie gekomen voor hulpverlening en ondersteuning in Nederland, onder meer bij de bestrijding van meerdere bos- en duinbranden in Bergen, Schoorl en nabij Heeze. Tevens hebben de helikopters een bijdrage geleverd aan het transport van het Nederlands elftal bij de huldiging in Nederland en is de huldiging facilitair ondersteund door het Marine Etablissement Amsterdam.

Bij de bestrijding van een grote brand op de Strabrechtse heide zijn door het Commando landstrijdkrachten (CLAS) diverse middelen ingezet zoals een geniecompagnie met genietank, wiellaadschop, tankwagen en waterwagens. Onbemande observatievliegtuigjes van het CLAS zijn meerdere malen ingezet ter ondersteuning van de politie om vroegtijdig zicht te krijgen op pogingen tot brandstichting en het ontstaan van rellen. Tevens is een observatievliegtuigje ingezet om resterende brandhaarden te detecteren bij bestrijding van de bosbrand nabij Bergen. Ook tijdens de jaarwisseling is dit systeem ingezet ter ondersteuning van de politie. Specialisten van het Joint Intelligence Surveillance Target Acquisition and Reconnaissance Command (JISTARC) hebben de politie meerdere malen ondersteund met kennis, expertise en middelen in verschillende politieonderzoeken. De politie is daarnaast gedurende het jaar meerdere malen ondersteund met militaire capaciteiten bij het zoeken naar vermiste personen, wapens en munitie zowel op het land als in het water. Het betrof hier onder andere de inzet van geniemilitairen en de inzet van de DDG met het onbemande onderwatervaartuig REMUS.

Voor de geldtransporten van De Nederlandsche Bank is door Defensie gedurende het gehele jaar ondersteuning geleverd door de Defensie Verkeers- en Vervoersorganisatie (DVVO), het CKmar en de vliegbasis Eindhoven. Bij bomruimingen in Limburg en Gouda zijn naast de reguliere inzet van EODD ook andere middelen van het CLAS ingezet. In Limburg zijn drie Fennek-verkenningsvoertuigen ingezet voor gebiedsobservatie en in Gouda hebben 35 militairen van de Nationale Reserve de autoriteiten ondersteund bij een bomruiming aldaar. De Iraakse «Out of Country» verkiezingen te Utrecht zijn door Defensie facilitair ondersteund. Daarnaast heeft het CLAS de vierdaagse te Nijmegen traditioneel van steun voorzien.

Bij de bestrijding van de grieppandemie in Nederland heeft Defensie een belangrijke rol gespeeld in de voorbereiding van de vaccinatiecampagne. Twee militairen van Defensie zijn tijdelijk gedetacheerd geweest bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ter ondersteuning van de logistieke operatie voor de distributie van de griepvaccins.

In kustwachtverband werkte Defensie nauw samen met andere departementen. Het CLSK stelde kustwachtvliegtuigen beschikbaar en het CKmar voerde samen met andere kustwachtpartners de maritieme grensbewaking (in totaal 466 controles) uit. Tevens is het Kustwacht-vliegtuig van 1 tot 15 september 2010 in internationaal verband ingezet voor maritieme grensbewaking in het kader van Frontex in Griekenland. Naast deze maritieme grensbewaking heeft het CKmar een reguliere taak bij de grensbewaking op luchthavens en de nationale grenzen. Het gaat hier onder andere om beveiligingstaken, de handhaving van de vreemdelingenwetgeving en de uitvoering van politietaken op burgerluchtvaartterreinen.

Ook in het Caribische deel van het Koninkrijk was Defensie actief. Defensie heeft een marinierscompagnie van het CZSK op Aruba en een infanteriecompagnie van het CLAS op Curaçao gestationeerd. Er werd onder meer opleiding en training gegeven aan de Antilliaanse en Arubaanse milities. Gedurende het hele jaar zijn achtereenvolgens twee fregatten en een bevoorradingsschip ingezet als stationsschip in het Caribisch gebied. Daarnaast wordt een structurele bijdrage geleverd aan de Kustwacht voor het Koninkrijk der Nederlanden in het Caribisch gebied (KWCARIB). De Nederlandse eenheden hebben samen met overig marinepersoneel in het Caribisch gebied in 2010 bijstand geleverd na twee orkaanpassages op de boven- en benedenwindse eilanden. Ook het CKmar levert een structurele bijdrage in de West die na de staatkundige transitie op 10 oktober 2010 aanzienlijk is uitgebreid. In de nieuwe staatkundige structuur heeft het CKmar op grond van de Veiligheidswet BES zelfstandige taken op Bonaire, Sint Eustatius en Saba gekregen die vrijwel gelijk zijn aan de taken in Nederland. Op Sint Eustatius en Saba heeft het CKmar op basis van de Veiligheidswet BES de algehele politietaak. Op Curaçao en Sint Maarten voert het CKmar onder andere taken uit ter ondersteuning van de lokale autoriteiten op het gebied van grens- en vreemdelingentoezicht, drugscontroles en de bestrijding van drugs-, gewelds- en migratiecriminaliteit. Het gehele jaar is facilitaire ondersteuning geleverd aan Justitie te Curaçao.

Beleidsconclusie: De Nederlandse krijgsmacht heeft in 2010 in nationaal en in Koninkrijksverband haar bijdrage aan nationale veiligheid geleverd conform het beleidsvoornemen voor 2010. Nationaal werd verscheidene malen een beroep gedaan op defensiecapaciteiten en waren er op permanente basis 4 600 militairen beschikbaar voor de ondersteuning van civiele autoriteiten. In Koninkrijksverband leverden de Kustwacht in het Caribisch gebied, het CZSK, het CLAS en het CKmar structureel en incidenteel ondersteuning in het Caribische deel van het Koninkrijk.

De hoofdpunten van het defensiebeleid

A. Investeren in personeel

Voldoende kwalitatief goed en gemotiveerd personeel is essentieel voor het functioneren van de krijgsmacht. Net als in 2009 was er in 2010 sprake van een toename in de vulling en een afname van het aantal militaire vacatures. De totale personele sterkte – militair en burgerpersoneel – was gemiddeld over het jaar ongeveer 95,6 procent van de voorziene organisatiesterkte (exclusief de baten-lastendiensten).

De onderstaande paragrafen gaan in op de realisatie van de belangrijkste doelstellingen van het personeelsbeleid. Een gedetailleerde beschrijving is terug te vinden in de personeelsrapportage van oktober 2010 (Kamerstuk 32 500 X, nr. 4). In april 2011 is een personeelsrapportage over de tweede helft van 2010 aan de Kamer verzonden.

1. Stimuleren werving en behoud

Defensie heeft als gevolg van de kabinetsmaatregelen en interne financiële tegenvallers enerzijds en de beschikbare capaciteit om nieuw personeel op te nemen anderzijds, de vacatures geleidelijker ingevuld, zoals aangekondigd bij de begroting 2010.

In 2010 is in het kader van werving en behoud onder meer aandacht besteed aan de volgende onderwerpen:

Wervingsbonus

De doelstelling om met de wervingsbonus 2000 defensiemedewerkers te werven is niet gehaald. Gezien het relatief beperkte aantal sollicitanten en aanstellingen met een wervingsbonus kan worden gesteld dat de financiële «beloning»; voor het aandragen van nieuwe defensiemedewerkers niet het wervende effect heeft dat in eerste instantie was verwacht. De pilot liep tot eind 2010. Gezien het beperkte succes van de maatregel, het feit dat het aantal belangstellenden en sollicitanten ook zonder wervingsbonus groter is dan de instroombehoefte en de rijksbrede bezuinigingen, zal de inzet van het instrument wervingsbonus niet worden voortgezet.

Uitval selectie en keuring

Het uitvalpercentage in 2010 was 41,7 en daarmee weer op hetzelfde niveau als 2008. In 2009 was het uitvalpercentage 69,9.Uit de resultaten van de Keuring & Selectie blijkt dat 2009 een uitzonderlijk jaar was. De belangstelling en het aantal sollicitaties bij Defensie was toen uitzonderlijk hoog waardoor voor een groot aantal personen een keuring- en selectieproces is gestart.

Loopbaanbegeleiders

De laatste groep van loopbaanbegeleiders heeft de leergang loopbaanbegeleiding (HBO en MBO) voltooid. Hiermee is ook het opleidingstraject voor de initiële groep van 200 loopbaanbegeleiders gereed. Het aantal loopbaanbegeleiders is conform de uitgangspunten van het FPS in 2010 uitgekomen op 200 arbeidsplaatsen.

Opleidingsverloop

Het defensiebrede gemiddelde opleidingsverloop moet in 2012 tot maximaal 30 procent worden teruggebracht. In 2010 is de uitstroom tijdens de initiële opleiding iets toegenomen tot 41,1 procent. Dit was het gevolg van het feit dat in 2010 de nadruk is gelegd op de instroom van schaarse categorieën personeel, waarvoor in enkele gevallen de mentale en fysieke eisen hoger liggen dan gemiddeld.

Aan de andere kant is in 2010 de nadruk steeds meer komen te liggen op de instroom via de opleiding Veiligheid en Vakmanschap (VeVa) van de Regionale Opleidingscentra (ROC’s). Een groot gedeelte van de militaire opleiding wordt tijdens de ROC-tijd voltooid, waardoor de (uitval tijdens de) resterende interne opleidingsduur afneemt.

Belonen uitzendverleden van militairen

Ten behoeve van het behoud en de waardering van uitgezonden militairen is de motie-Knops/Eijsink in 2010 tot uitvoering gekomen (Kamerstuk 31 700 X, nr. 41). Deze motie betreft de toekenning van een gratificatie aan militairen die aan uitzendingen hebben deelgenomen en waarbij de totale duur van de inzet ten minste 365 dagen bedraagt. In het najaar van 2010 is met de centrales van overheidspersoneel voor de sector Defensie overeenstemming bereikt over de toekenning van de uitzendgratificatie van € 1 000 netto. In 2010 is de gratificatie aan 7 975 militairen uitbetaald.

Samenwerking met Regionale Opleidingscentra (Veiligheid en Vakmanschap)

De samenwerking met ROC’s bij de opleiding van manschappen en onderofficieren is verder geïntensiveerd. Ongeveer 2 200 leerlingen, verspreid over 30 ROC’s, zijn met ingang van het schooljaar 2010 gestart met de VeVa-opleiding op MBO-niveau 2 en 3 (verwacht was een aantal van 1 900 leerlingen). In het bijzonder de animo voor de VeVa-opleiding Grondoptreden is zeer groot. Tijdens de opleidingstijd op het ROC maken de leerlingen zich de theorie eigen en worden ze voor het militaire deel van de opleidingen begeleid door militaire instructeurs die tijdelijk tewerk zijn gesteld bij een ROC. Daarnaast doorlopen alle VeVa-leerlingen jaarlijks tien weken beroepspraktijkvorming (BPV) binnen Defensie. Dit geeft hun een goed beeld van het werken bij Defensie in het algemeen en bij het operationele commando in de opleidingsrichting van hun keuze in het bijzonder.

De niveau-2 leerlingen die in 2009 zijn begonnen met de VeVa-opleiding voltooien hun opleiding begin april 2011. Het traject van solliciteren, selectie en keuring voor een functie bij Defensie is eind 2010 begonnen. Vooralsnog is de werving, instroom en uitval bij de VeVa-opleiding overeenkomstig de verwachting. Gezien de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en de bezuinigingen is in 2010 steeds meer de nadruk komen te liggen op dit VeVa-instroomtraject via de ROC’s. In 2010 zijn de eerste stappen genomen om het huidige instroomproces van werven, selecteren en keuren hierop aan te passen. Er zijn voorbereidingen getroffen voor het ontwikkelen van VeVa-instroomopleidingen op niveau-4.

Gezien de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en de bezuinigingen is in 2010 steeds meer de nadruk komen te liggen op dit VeVa-instroomtraject via de ROC’s. In 2010 zijn de eerste stappen genomen om het huidige instroomproces van werven, selecteren en keuren hierop aan te passen. Er zijn voorbereidingen getroffen voor het ontwikkelen van VeVa-instroomopleidingen op niveau-4.

Internaat voor Veiligheid en Vakmanschap

Het beleidsinitiatief om te komen tot de oprichting van een Internaat voor Veiligheid en Vakmanschap is in april 2010 stopgezet. Enkele maanden eerder, op 3 december 2009, had de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de Tweede Kamer reeds geïnformeerd dat de gesprekken met betrokken partijen op dat moment geen resultaat hadden opgeleverd en dat dit mogelijk zou kunnen leiden tot een heroverweging van dit project (Kamerstuk 29 544, nr. 210). Na overleg zijn de betrokken partijen begin 2010 tot de conclusie gekomen dat het Internaat voor Veiligheid en Vakmanschap geen doorgang kon vinden. Het bleek niet mogelijk de incidentele middelen die beschikbaar waren gesteld in het kader van de bestrijding van jeugdwerkloosheid aan te vullen tot de benodigde structurele financiering. Daarbij speelde tevens het probleem van beschikbaarheid van instructeurs bij Defensie een rol.

2. Het Flexibel Personeelssysteem

Het jaar 2010 heeft volledig in het teken gestaan van het overleg met de centrales van overheidspersoneel over de wijziging van het Algemeen militair ambtenarenreglement (AMAR) in het kader van het Flexibel Personeelssysteem (FPS). Een vertraging hierbij werd veroorzaakt door een oordeel van de Commissie Gelijke Behandeling dat uiteindelijk leidde tot een koerswijziging in het gebruik van de beoogde sturingsinstrumenten. Dit had gevolgen voor zowel het overleg als voor de voorbereiding van de implementatie in de bedrijfsvoering. Eind 2010 is het overleg met de centrales over de wijziging van het AMAR voltooid. De wijziging van het AMAR is per 1 februari 2011 in werking getreden. Daarnaast is verdergegaan met de operationalisering van het Persoonlijk Ontwikkelplan, ook in de bedrijfsvoering, en de verbetering van de vacaturebank. Dit zijn twee belangrijke ondersteunende instrumenten in het kader van FPS. De verbetering van de vacaturebank is in 2010 uitgevoerd.

3. Verbeteren levensfasebeleid

Levensfasebeleid houdt in dat de medewerker en de leidinggevende overleggen over de wensen en behoeften ten aanzien van de levensfase en wat de organisatie hierbij aan mogelijkheden kan bieden. Op basis daarvan moet tot individuele afspraken worden gekomen. Functioneringsgesprekken en gesprekken over het Persoonlijk Ontwikkelplan zijn daarvoor de belangrijkste instrumenten. In 2010 is overeenstemming bereikt met de centrales van overheidspersoneel over een nieuw functioneringsgesprekformulier. De aandacht voor de veranderende behoefte in elke levensfase is in dit formulier verankerd. De aanpassing van het gespreksformulier op het intranet van Defensie (selfservice) heeft vertraging opgelopen. De verwachting is dat het in het voorjaar van 2011 in gebruik wordt genomen. Levensfasebeleid is verder een vast onderdeel in de opleiding van loopbaanbegeleiders. In 2010 zijn meerdere trainingen verzorgd. In het curriculum van de P&O-opleidingen voor leidinggevenden is het thema levensfasebeleid opgenomen.

4. Diversiteit

Ten behoeve van de drie doelgroepen van diversiteitsbeleid, te weten: etnisch-culturele minderheden, vrouwen en homoseksuelen zijn in 2010 op grond van het actieplan Diversiteit 2009–2012 activiteiten verricht. In september 2010 zijn in het regeer- en gedoogakkoord afspraken gemaakt die gevolgen hebben voor het diversiteitsbeleid van Defensie. Op 9 februari 2011 is de Tweede Kamer geïnformeerd (Kamerstuk 32 500 X, nr. 84) dat het huidige diversiteitsbeleid wordt beëindigd.

In 2010 is veel gedaan aan het behoud en de doorstroom van vrouwen binnen Defensie, bijvoorbeeld door middel van het mentorproject vrouwelijke onderofficieren Defensie dat positief is geëvalueerd, en de ondertekening van het Charter «Talent naar de Top» door de staatssecretaris van Defensie in januari 2010. Het aandeel vrouwelijke militairen was in 2010 onveranderd 9 procent. Het aandeel vrouwelijk personeel is ook in 2010 iets gestegen tot 24,5 procent. In 2009 was dit 24 procent.

In het kader van het Nationaal Actieplan 1325 is in samenwerking met het Nederlandse en Spaanse ministerie van Buitenlandse Zaken een groot internationaal symposium georganiseerd over het thema Gender in vredesoperaties. Defensie was in 2010 vertegenwoordigd op de Gay Pride en de Roze Zaterdag. Door het gevoerde diversiteitsbeleid toonde Defensie zich een organisatie die respect heeft voor haar medewerkers, ongeacht seksuele geaardheid.

In 2010 zijn tot slot verschillende initiatieven ondernomen die waren gericht op het vergroten van de instroom uit etnisch-culturele minderheden zoals de inzet van rolmodellen. Verder is onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van een meer gevarieerde samenstelling van het leerlingenbestand in de VeVa-opleiding, om zo aansluiting te vinden bij de gevarieerde samenstelling van de arbeidsmarkt. Het onderzoek doet hiervoor praktische aanbevelingen.

5. Sociale Veilige Werk- en Leefomgeving

In 2010 is een kwalitatief onderzoek verricht naar omgangsvormen op opleidingsinstituten bij Defensie. Het doel van het onderzoek was inzicht te krijgen in de omgangsvormen op de opleidingsinstituten en de wijze waarop de geldende regels worden gehandhaafd. De bevindingen uit dit rapport waren aanleiding om nadere, gerichte maatregelen te nemen om de omstandigheden die ongewenst gedrag op opleidingsinstituten in de hand werken aan te pakken en om de regels die Defensie aan gedrag stelt beter te handhaven. Vervolgens is het tweejaarlijkse kwantitatief onderzoek naar ongewenst gedrag uitgevoerd. Het doel van deze derde meting was na te gaan in hoeverre het vóórkomen van ongewenst gedrag bij Defensie vier jaar (2006) na het hoofdonderzoek en twee jaar (2008) na de tweede meting is veranderd. In 2011 is het onderzoek gepubliceerd.

Begin 2010 is de Centrale Organisatie Integriteit Defensie (COID) formeel opgericht. De COID beoogt een expertisecentrum te zijn, gericht op de ondersteuning van leidinggevenden en medewerkers op het gebied van integriteit. De COID biedt diensten en producten aan zoals adviezen, voorlichting, (risico)analyses en onderzoeken. Hiermee kan de COID behulpzaam zijn bij het zowel preventief als repressief nemen van maatregelen om de integriteit binnen de organisatie te vergroten. Daarnaast beheert de COID het meldpunt ongewenst gedrag waar medewerkers hulp kunnen vragen. Inmiddels zijn een verbeterd meldingsformulier en rapportagesysteem ontwikkeld voor incidenten die verband houden met ongewenst gedrag.

De sociale aspecten van leidinggeven komen aan de orde in alle initiële en loopbaanopleidingen bij Defensie. Daarnaast is voor degenen die niet in aanmerking komen voor deze opleidingen, vooral burgers, een training ontwikkeld om de achterstand op dit gebied in te halen. In 2010 hebben 1 170 leidinggevende burgers en militairen deze tweedaagse training doorlopen. Via de leergang Collega-Coach Defensie zijn in totaal 273 collega-coaches opgeleid, waarvan 237 in 2010.

6. Vergroten mogelijkheden inzet reservisten

In 2010 is verder uitvoering gegeven aan de reservistennota die op 20 januari 2009 aan de Kamer is gestuurd (Kamerstuk 31 700 X, nr. 79). Het streven om 2,5 procent van de functies in het uitzendgebied te vullen met reservisten is niet gewijzigd. In 2010 is anderhalf procent gerealiseerd. Per 1 april 2010 is het ServiceCentrum Employer Support Reservisten van start gegaan. Dit servicecentrum adviseert werkgevers onder andere over de financiële en juridische aspecten van het «uitlenen» van hun personeel als reservist. Onderdeel van de serviceverlening vormt de verstrekking van een tegemoetkoming aan de werkgever, indien zijn werknemer langdurig als reservist wordt ingezet.

7. Veiligheidsmanagement

In 2010 is het veiligheidsmanagement bij Defensie verder versterkt in de bedrijfsvoering van Defensie. Om het gewenste gedrag op het gebied van veiligheid in de organisatie te bevorderen is gewerkt aan de harmonisering en verbetering van de opleidingen voor deskundigen en voor lijnmanagement. Door middel van overleg met de Centrale Medezeggenschapscommissie (CMC), onder andere in een aparte werkgroep Veiligheid, Kwaliteit, Arbo en Milieu, wordt gewaarborgd dat het personeel een inbreng kan leveren. In samenwerking met de centrales van overheidspersoneel is voor de onderwerpen «agressie en geweld» en «dieselmotoremissies» een Arbocatalogus opgesteld die in 2011 wordt voltooid.

In 2010 is een informatiesysteem voor de melding van voorvallen ingevoerd, waardoor meer inzicht is ontstaan in ongevallen en bijna-ongevallen. Ook is een applicatie beschikbaar gekomen voor het registreren van risicoanalyses die in 2011 wordt ingevoerd. De defensiebrede uitvoering van risicoanalyses (inventarisaties) heeft in 2010 vertraging opgelopen onder andere door de latere oplevering van de benodigde IV-applicatie. In het jaarverslag over 2011 zullen de belangrijkste bevindingen worden gerapporteerd.

8. Verbeteren veteranenzorg

De Tweede Kamer is op 7 juni 2010 geïnformeerd over de erkenning, de waardering en de zorg voor veteranen (Kamerstuk 30 139, nr. 75). De inspanningen om de erkenning en waardering van veteranen te bevorderen zijn voortgezet. Het onderzoek dat in 2010 is verricht naar de wensen van veteranen van missies na 1979 wordt in het voorjaar van 2011 voltooid. In 2010 is de koppeling tussen de zorg voor veteranen en de toekenning van aanspraken aan militaire oorlogs- en dienstslachtoffers verder verbeterd. Er is een klachtenfunctionaris voor veteranen en dienstslachtoffers ingesteld en de oprichting van een overkoepelende centrale klachtencommissie werd voorbereid. Ook is een nieuw convenant voor het Landelijk Zorgsysteem Veteranen (LZV) getekend. De verantwoordelijkheid voor de zorg aan veteranen en het toezicht daarop zijn daarin beter afgebakend en beschreven. Defensie heeft de financiering van het maatschappelijk werk voor veteranen van Stichting de Basis per 1 januari 2011 overgenomen van het Nationaal Fonds voor Vrijheid en Veteranenzorg. In 2010 zijn verscheidene maatregelen genomen voor een betere naleving van de procedures rond het verlaten van de militaire dienst. In 2010 heeft Defensie een voorstel gedaan voor de verruiming van het overgangsrecht bij de invoering van de medische protocollen voor het militair invaliditeitspensioen. Onder leiding van de Nationale ombudsman zijn in 2010 de uitgangspunten vastgesteld voor een schaderegeling voor veteranen van vroegere missies. In 2010 heeft Defensie een wetsvoorstel voor een Kaderwet veteranen ingediend (Kamerstuk 32 414, nr. 2 van 15 juni 2010). In dit wetsvoorstel zijn regels opgenomen betreffende de erkenning, de waardering en de zorg voor veteranen.

Beleidsconclusie: Het grootste deel van de beleidsprioriteiten op het gebied van investeren in personeel is in 2010 uitgevoerd. De maatregelen die onder de noemer van werving en behoud werden genomen hebben een rol gespeeld bij de verbetering van de personele vulling. Met de intensivering van de samenwerking met ROC’s is, net als in 2009, een belangrijke stap gezet om op structurele wijze te voorzien in de jaarlijks benodigde instroom van nieuw militair personeel. De interesse in een baan bij Defensie was in 2010 nog steeds groot. Er zijn verschillende activiteiten ondernomen zoals de instelling van een levensfasebeleid, de verbetering van een sociaal veilige werk- en leefomgeving en de verbetering van de veiligheid van personeel. De voorgenomen inspanningen op het terrein van diversiteit om Defensie als werkgever onder de aandacht te brengenzijn in 2010 grotendeels gerealiseerd. Het huidige diversiteitsbeleid zal op grond van de afspraken in het regeer- en gedoogakkoord worden beëindigd. De ontwikkelingen op het gebied van veteranen en zorg verliepen voorspoedig.

B. Verbeteren van de operationele inzetbaarheid

Algemeen

Niet alle doelstellingen op het gebied van het verbeteren van de operationele inzetbaarheid werden in 2010 gehaald. Dat had vooral te maken met de gevolgen van een interne budgettaire problematiek.

Door de grote aandacht op eenheden die in operaties werden ingezet, in combinatie met de nodige versoberingsmaatregelen, was er in 2010 niet voldoende tijd en capaciteit beschikbaar om de eenheden die niet voor de ISAF-missie waren aangewezen, volledig te oefenen en te trainen. Bij de beleidsartikelen 21, 22 en 23 over de operationele commando’s wordt melding gemaakt van de eenheden die daarom specifiek gereed zijn gesteld. In 2010 werden verscheidene maatregelen genomen om tijdens de ISAF-missie versleten materieel te vervangen en de operationele gereedstelling te verbeteren.

Versterking inlichtingenketen

In 2009 zijn de middelen voor de verwerking van operationele inlichtingen gebundeld in het Joint Intelligence Surveillance Target Acquisition and Reconnaissance Command (JISTARC). Het JISTARC zou in 2010 operationeel gereed worden gesteld, maar dit proces heeft vertraging opgelopen. De beoogde uitbreiding van 20 medewerkers is daarom in 2010 nog niet tot stand gekomen. De operationele gereedstelling en de uitbreiding met 20 VTE’n is nu voorzien voor 2011. In 2010 heeft wel de eerder aangekondigde versterking van de MIVD met 20 functies plaatsgehad. Aanvullend daarop is in 2010 versneld de geplande functieuitbreiding doorgevoerd voor de jaren 2011 tot met 2013 van in totaal zeventien functies ten behoeve van contra-inlichtingen en veiligheidsonderzoeken van de MIVD. Daarnaast is de capaciteit voor veiligheidsonderzoeken tot 1 januari 2015 extra versterkt met zeven functies.

Oprichting van de operationele staf CDS

In 2008 is het project Oprichting Permanent Gezamenlijk Hoofdkwartier (PGHK) begonnen. Op 8 februari 2010 is de studie voltooid, waarin niet langer sprake is van het PGHK maar van de Operationele Staf CDS. Op 11 mei 2010 is begonnen met de reorganisatiefase. Het plan hiervoor is nagenoeg gereed, maar is vanwege de raakvlakken met voorziene bezuinigingsmaatregelen bij Defensie in 2010 aangehouden. In de begroting 2010 werd gemeld dat de oprichting van het PGHK eind 2010 een feit zou zijn en de reorganisatie midden 2011 zou zijn voltooid. Vanwege de uitwerking van de bezuinigingen op Defensie is de implementatie voor onbepaalde tijd vertraagd.

Verbetering van de bescherming van personeel op uitzending

In 2010 is opnieuw veel aandacht besteed aan de verbetering van de bescherming van personeel op uitzending. Het programma voor een bredere aanpak van de dreiging van Improvised Explosive Devices (IED) is voortgezet. Dit programma bestaat uit verscheidene deelprojecten. Zo is voor € 1,1 miljoen geïnvesteerd in de zogenaamde recce light pods die onder de F-16»s kunnen worden gehangen voor de opsporing van IED’s.

Versterking van de civiel-militaire samenwerking in operatiegebieden

De versterking van de civiel-militaire samenwerking heeft in Nederland, maar ook tijdens internationaal overleg veel aandacht gekregen. Nederland heeft veel ervaring opgedaan op dit gebied, vooral door de inzet in Afghanistan. Belangrijk is dat ook de Navo zich heeft gerealiseerd dat civiel-militaire samenwerking nodig is om effectief te zijn in crisisbeheersing. In het nieuwe Strategisch Concept wordt daar dan ook sterk op ingezet en dat is mede tot stand gekomen dankzij Nederlandse inspanningen. Nederland heeft hiermee een goede bijdrage geleverd aan de samenhang en effectiviteit van het beleid ten aanzien van diplomatie, veiligheid en ontwikkeling. De Navo krijgt een bescheiden, maar toereikende civiel-militaire planningscapaciteit, zodat vanaf het allereerste begin van een operatie beter rekening wordt gehouden met de niet-militaire aspecten van crisisbeheersing. Er is een duidelijke afbakening bereikt van de bijdrage die de Navo als politiek-militair bondgenootschap levert aan de comprehensive approach. De doelstelling om acht VTE’n in 2010 toe te voegen aan de CIMIC-eenheden is gerealiseerd. Daarmee zijn sinds 2008 in totaal 22 CIMIC-specialisten toegevoegd. In 2010 is elk Provinciaal Reconstructieteam (PRT) vanuit het CIMIC-bataljon gesteund met twee Cimic Support Elements (teams bestaande uit meerdere personen). Ook is de staf van het CIMIC-bataljon ingezet als staf van het PRT-9.

Verbetering van het voortzettingsvermogen van Apache helikopters

Overeenkomstig de motie-Knops c.s. van 22 november 2007 (31 200 X, nr. 50), worden vijf Apache-helikopters op dezelfde standaard gebracht als de overige toestellen. Dit is een meerjarig programma dat in 2011 voltooid zal worden.

Verbetering van de informatievoorziening

De invoering van ERP, het programma SPEER, is in juni 2010 tussentijds geëvalueerd. Op 18 juni 2010 zijn tijdens een zogenoemde tussenbalans besluiten genomen die ervoor zorgen dat het programma beheerst kan worden voortgezet tot de voltooiing in 2014. Het programma SPEER is in 2010 volgens plan gerealiseerd.

Materieelinstroom en -ontwikkeling

Defensie hecht groot belang aan goed materieel. In 2010 is veel nieuw materieel beschikbaar gekomen waarover in de voorgaande jaren aanschafbesluiten zijn genomen.

De levering van de CV-90 aan Defensie verloopt voorspoedig. De levering van de voertuigen aan Defensie zal in 2011 worden voltooid en de invoering bij het CLAS is naar verwachting in 2012 gereed. De beschikbaarheid van reservedelen is een aandachtspunt. Als gevolg van vertragingen bij de softwareleverancier voor de zes nieuwe Chinook-helikopters is de levering van de eerste van deze helikopters vertraagd tot 2011. In beleidsartikel 25 – DMO wordt de realisatie van deze en andere materieelprojecten toegelicht.

Ter vervanging van de verouderde Lynx-helikopters verwerft Defensie twintig helikopters van het type NH-90. De eerste helikopter, in een Meaningful Operational Capable (MOC) versie, werd op 21 april 2010 overgedragen aan Defensie. In juli 2010 volgde de overdracht van het tweede toestel en eind november die van het derde toestel. De helikopters worden gebruikt voor de ontwikkeling van opleidingen, operationele testen en evaluatie en voor de training van personeel. Door dit project heeft Defensie de beschikking gekregen over een technologisch hoogwaardige helikopter die is ontwikkeld en gebouwd door een samenwerkingsverband van zes Europese landen. Over het project NH-90 is de Kamer geïnformeerd door middel van een afzonderlijke jaarrapportage (Kamerstuk 25 928, nr. 46 van 26 november 2010).

Op 14 augustus 2010 is de eerste van vier satellieten gelanceerd die zullen gaan voorzien in voor Nederland gegarandeerde Advanced Extremely High Frequency (AEHF) ruimtecapaciteit. Bij het positioneren in de ruimte zijn complicaties opgetreden waardoor de satelliet later in positie kan worden gebracht dan was voorzien. Hierdoor is het lanceringschema van de overige satellieten aangepast. De lancering van de tweede satelliet is nu gepland voor maart 2012. Nederland zal naar verwachting vanaf begin 2013 beschikken over deze AEHF-ruimtecapaciteit.

Voorts werden in 2010 gestage vorderingen gemaakt met de bouw van de vier patrouilleschepen. De patrouilleschepen Holland, Friesland en Zeeland werden gedoopt en voor het patrouilleschip Groningen werd op 9 april de kiel gelegd. De afbouw van het eerste patrouilleschip Holland loopt een paar maanden achter op het oorspronkelijke schema. Over de bouw van deze schepen is de Kamer geïnformeerd op 3 november 2010 (Kamerstuk 27 830, nr. 87). De voor 2010 voorziene oplevering van het eerste Fast Raiding Interception and Special Forces Craft (FRISC) is vertraagd tot januari 2011. De oplevering is enkele maanden vertraagd onder andere als gevolg van leveringsproblemen van enkele essentiële onderdelen. De oplevering van de eerste vaartuigen blijft in lijn met het project patrouilleschepen.

In 2010 heeft Nederland gewerkt aan de vergroting van de toegang tot operationele capaciteiten door internationale samenwerking. Zo vergroot het C-17 initiatief van de Navo de strategische luchttransportcapaciteit. Met de deelneming aan dit initiatief kon Nederland in 2010 effectief gebruik maken van drie Boeing C-17 Globemaster transportvliegtuigen. De eenheid had in 2010 nog niet haar Full Operational Capable-status bereikt, maar Nederland heeft in 2010 in totaal zo'n 296 vlieguren kunnen gebruiken.

Op 1 september 2010 is het European Air Transport Command (EATC) in Eindhoven geopend door de toenmalige minister van Defensie, Van Middelkoop. Nederland neemt samen met Duitsland, Frankrijk en België deel aan het EATC. Nederlandse transportvliegtuigen hebben inmiddels de eerste opdrachten voor hun partners gevlogen. Het EATC heeft tot doel de beschikbaarheid van schaarse Europese luchttransport- en Air-to-Air refueling (AAR)-capaciteit te vergroten door de vliegtuigen van de betrokken landen gemeenschappelijk in te zetten onder één commando. Daarnaast richt de samenwerking zich op doctrineontwikkeling, opleiding en training, ondersteuning en instandhouding van de vloot. De totale capaciteit van het commando betrof in 2010 ruim 200 vliegtuigen. Deze vliegtuigen blijven opereren vanaf de nationale thuisbases, zodat het EATC niet leidt tot een toename van het aantal militaire vliegbewegingen op de vliegbasis Eindhoven. Nederland droeg in 2010 met ongeveer 25 functies bij aan het commando.

Materiële exploitatie

Om te voorkomen dat het exploitatiebudget van de DMO zou worden overschreden heeft Defensie begin 2010 een tijdelijke verplichtingenpauze ingesteld. Zoals onder meer gemeld in de brieven van 9 maart en 22 april 2010 (Kamerstuk 32 123 X, nrs. 109 en 122) heeft Defensie maatregelen genomen die gevolgen hadden voor de begroting 2010. Het budget voor de exploitatie is verhoogd ten laste van het budget voor de investeringen, exploitatie-uitgaven met een investeringskarakter zijn ondergebracht in het investeringsbudget en de behoeftestellingen in het kader van de exploitatie zijn kritisch tegen het licht gehouden. Met uitzondering van de uitgaven voor uitzendingen is Defensie terughoudend geweest met het sluiten van nieuwe contracten. Bovendien zijn minder urgente verplichtingen uitgesteld en is het internationale oefenprogramma versoberd. De gevolgen van de beschreven maatregelen zijn zichtbaar gemaakt in de begroting voor 2011. De verschuiving van minder urgente verplichtingen heeft geleid tot een vertraging of een versobering van een aantal investeringsprojecten en een verlaging van de voorraadniveaus.

Tweede testtoestel JSF

Omdat de onderhandelingen in de Verenigde Staten over de prijs van het tweede F-35 testtoestel niet waren voltooid kon dit toestel in 2010 niet worden verworven. In het regeer- en gedoogakkoord is vastgelegd dat de regering in 2011 het tweede testtoestel aanschaft.

Beleidsconclusie: De doelstellingen met betrekking tot de inzet van de krijgsmacht zijn in 2010 gerealiseerd. Diverse eenheden hebben echter wel operationele beperkingen die van invloed zijn geweest op de gereedstelling en het voortzettingsvermogen. De belangrijkste oorzaken hiervoor zijn beperkingen voor incidenteel onderhoud, tekorten aan reservedelen en bevoorradingsartikelen, materiële knelpunten bij een aantal wapensystemen en de kwalitatieve personele ondervulling bij specialistisch personeel. Over deze knelpunten en de reeds onderkende onbalans tussen doelen en middelen bent u geïnformeerd in de brief met daarin een toelichting op de nota van wijziging (Kamerstuk 32 500 X, nr. 16 van 18 november 2010). De verschillende knelpunten worden nader toegelicht in de beleidsartikelen van de defensieonderdelen.

Ondanks de problematiek lag de materieelinstroom in 2010 niet stil. De mijlpalen van het programma SPEER die voor 2010 waren voorzien, zijn volgens plan gerealiseerd. De oprichting van het EATC en het C-17 initiatief van de Navo hebben er in 2010 bovendien voor gezorgd dat Defensie de toegang tot operationele capaciteiten door internationale samenwerking kon vergroten. Dit was relevant aangezien het de transportcapaciteit voor operaties vergrootte.

C. Verbetering bedrijfsvoering

Op het gebied van bedrijfsvoering is in 2010 goede voortgang geboekt bij prioriteiten als het op orde krijgen van het verplichtingenbeheer, de verbetering van het betaalgedrag en de verbetering en vereenvoudiging van het handtekeningen- en bevoegdhedenregister. Deze projecten dienen in maart 2011 voltooid te zijn, dan wel moeten er aanzienlijke verbeteringen tot stand zijn gebracht.

Bezuinigingsmaatregelen en herschikkingen

Het interdepartementale project Verkenningen heeft in 2010 uitgewezen dat kostenontwikkelingen in de exploitatiesfeer Defensie een jaarlijks terugkerend tekort van € 100 tot € 150 miljoen opleveren. Factoren die een rol spelen zijn regelgeving op het terrein van arbeidsomstandigheden en werk- en rusttijden, maar ook tegenvallende brandstofprijzen, achterstallig onderhoud en het fenomeen dat de levensduurkosten van materieel vooraf moeilijk nauwkeurig te schatten zijn. Zoals in de personeelsrapportage 2009 (Kamerstuk 32 123 X, nr. 112 van 19 maart 2010) is bericht, is de betaalbaarheid van de organisatie mede onder druk komen te staan als gevolg van de samenstelling en de leeftijdsopbouw van het personeelsbestand. De verjonging van het personeelsbestand die met de invoering van het flexibel personeelssysteem (FPS) werd beoogd, is niet gehaald doordat de invoering van het FPS-sturingsinstrumentarium is vertraagd naar 1 februari 2011.

Personele maatregelen

Bij de begroting van 2010 was Defensie voornemens de organisatie geleidelijker te vullen en zich te richten op de werving en het behoud van de specifieke knelpuntcategorieën technische, medische en fysiek zware functies bij de verschillende Defensieonderdelen. Hieraan is in 2010 uitvoering gegeven.

Minder investeren

Defensie heeft in 2010 minder geïnvesteerd dan gepland in de begroting 2010. Dit vanwege de kabinetsmaatregelen en de financiële tegenvallers. In 2010 bedroeg het uiteindelijke investeringspercentage 17,4, waarmee Defensie wel de doelstelling heeft behaald om over de gehele afgelopen kabinetsperiode een investeringspercentage van 20 te halen.

Kleine doelmatigheid

In het kader van de financiële problematiek is in 2010 een aantal maatregelen getroffen op het gebied van de kleine doelmatigheid. Zo is de frequentie voor de open dagen van de operationele commando’s teruggebracht van drie tot twee per jaar. Daarnaast is de uitvoering versoberd. In de planning is per jaar opgenomen welke operationele commando’s een open dag organiseren en is aan de overige operationele commando’s opgedragen deze open dagen te ondersteunen. De beoogde opbrengst is met deze maatregel gehaald.

Bij de militaire muziek werd ook in 2010 weer bezuinigd. Het grootste deel van deze besparing wordt gevonden in de versobering van de exploitatie. Door centralisatie van enkele stafactiviteiten vervallen daarnaast negen VTE’n. Dit levert in totaal een besparing van € 2,5 miljoen op. Dit is een besparing van ongeveer tien procent ten opzichte van 2009.

Reductie op R&D uitgevoerd

Vanaf 2010 voert Defensie een korting door op de centrale Research and Development budgetten die oploopt tot € 22,2 miljoen in 2013. Het grootste deel van deze bezuiniging, oplopend tot € 17 miljoen, betrof programmafinanciering waarmee TNO een voor Defensie relevante kennisbasis opbouwt en in stand houdt. Het centrale budget voor technologieontwikkeling gericht op concrete toepassingen blijft geheel behouden. In 2010 betrof de reductie € 5,5 miljoen. Over de invulling daarvan is de Kamer geïnformeerd op 26 november 2009 (Kamerstuk 27 830, nr. 47). Meer informatie over R&D is opgenomen in niet-beleidsartikel 90.

Militaire musea

In 2009 is het financiële kader van het project «Herinrichting Museaal Bestel Defensie» met ongeveer 20 procent naar beneden bijgesteld. Daaronder valt de realisatie van vervangende huisvesting voor het Militaire Luchtvaart Museum te Soesterberg en het Legermuseum in Delft. In 2009 en 2010 is bestudeerd of en zo ja hoe die bijstelling gerealiseerd kon worden. Uiteindelijk kon door een personele doelmatigheidsslag en een aanpassing van de financiële randvoorwaarden voor het traject van Publiek Private Samenwerking (PPS) in Soesterberg het project in 2010 verder ter hand worden genomen. Alle betrokken musea zullen met minder personeel zo aantrekkelijk mogelijk voor het publiek moeten blijven. De eisen die gesteld werden aan de nieuwe huisvesting in Soesterberg zijn vooral ten aanzien van omvang bijgesteld en de verwachtingen met betrekking tot eigen inkomsten in de toekomst zijn voor het museum in Soesterberg verhoogd. De bouw van de huisvesting bevond zich in 2010 in de dialoogfase als onderdeel van de Europese aanbesteding.

Een innovatieve, concurrerende en ondernemende economie

In het kader van de Defensie Industrie Strategie hebben de ministeries van Defensie en Economische Zaken, Landbouw en Innovatie zich ingezet om de bij te dragen aan de positie van de Nederlandse Defensie Gerelateerde Industrie (DGI) in de nationale en internationale netwerken voor de ontwikkeling, productie en instandhouding van materieel. In 2010 zijn veel activiteiten ondernomen ter bevordering van de mogelijkheden van de DGI. Ter versterking van de concurrentiekracht van de DGI is een bijdrage geleverd aan de internationale positionering van de DGI. Deze activiteiten zijn in bijlage 3 van dit verslag nader beschreven.

Verkenningen

In mei 2010 is het interdepartementale project «Verkenningen» voltooid met een slotconferentie. Het eindrapport is de Staten-Generaal op 29 maart 2010 toegezonden. De projectdirectie heeft de afgelopen twee jaar, op grond van op langere termijn te verwachten ontwikkelingen en mogelijke scenario’s, uiteenlopende beleidsopties ontwikkeld voor de krijgsmacht van de toekomst. Niet eerder is in Nederland op defensiegebied een interdisciplinaire, interdepartementale en internationale benadering gevolgd die zich laat vergelijken met die van de Verkenningen. Bij de vaststelling van het rapport heeft de ministeriële regiegroep van de Verkenningen besloten de werkwijze van de Verkenningen een structureel vervolg te geven, zowel binnen Defensie als in interdepartementaal verband. In de Verkenningen is veel aandacht besteed aan een consistente relatie tussen het ambitieniveau, de daarvoor benodigde samenstelling en toerusting van de krijgsmacht en het daaruit voortvloeiende niveau van defensiebestedingen.

Beleidsconclusie: Het project Verkenningen is volgens planning in maart 2010 voltooid. Het project is succesvol verlopen. De Verkenningen bieden houvast en structuur ten behoeve van een goed gefundeerde discussie over de toekomstige Nederlandse defensie-inspanning en maken voor toekomstige beleidskeuzes inzichtelijk wat hun consequenties zijn. In 2010 is tot slot veel werk gestopt in het oplossen van de financiële problematiek bij Defensie. Om het structurele tekort in de materiële exploitatie het hoofd te bieden is een onderzoek begonnen om deze binnen de meerjarige financiële kaders te brengen.

Commissie Vliegenthart

Op 1 september 2008 is de commissie-Vliegenthart ingesteld die het veranderingsproces heeft gemonitord dat bij het CKmar in gang was ingezet met het Beleidsplan CKmar 2010. In oktober 2010 heeft de commissie de voortgang van het traject getoetst. De Kamer is op 4 februari 2010 geïnformeerd dat in het jaarverslag van 2010 aandacht zou worden besteed aan de uitvoering van de aanbevelingen van de commissie Vliegenthart (Kamerstuk 30 176, nr. 28). In de toelichting bij beleidsartikel 24 – Koninklijke marechaussee wordt dit uitgewerkt.

Overzicht voltooide onderzoeken

De Comptabiliteitswet bepaalt dat al het beleid periodiek wordt onderzocht op doeltreffendheid en doelmatigheid. Als dit onderzoek plaatsheeft op het niveau van een algemene of een operationele doelstelling dan spreken we van een beleidsdoorlichting. 2Deze onderzoeken naar doeltreffendheid en doelmatigheid worden in een meerjarige programmering opgenomen in de begroting. In de begroting 2010 is uiteengezet dat het niet gemakkelijk is de effecten van het beleid in kaart te brengen en deze effecten te koppelen aan de gestelde ambities en de daaraan bestede middelen (doeltreffendheid).

De onderstaande tabel toont de realisatie van de voor het begrotingsjaar 2010 voorziene evaluaties en rapportages:

Toelichting mutaties

Beleidsmatige mutaties voor 2010

Doorwerking eindejaarsmarge uit 2009

Het defensiebudget is verlaagd met € 106,1 miljoen. Dit betreft de doorwerking van de eindejaarsmarge 2009 als gevolg van de gerealiseerde bedragen in 2009.

Doorwerking verkoopopbrengsten Domeinen uit 2009

De ontvangstenbegroting is met € 80,3 miljoen verhoogd omdat de opbrengsten via de Dienst der Domeinen van termijnbetalingen uit 2009 naar 2010 zijn verschoven. Dit betrof de verkoop van Orion-vliegtuigen aan Portugal en een verschuiving naar een later moment van de verkoop van onroerende goederen.

Overheveling van Buitenlandse Zaken voor Crisisbeheersingsoperaties

Van het ministerie van Buitenlandse Zaken is € 44,4 miljoen ontvangen voor de uitvoering van crisisbeheersingsoperaties.

Bijstelling diverse ontvangsten

De verhoging van de ontvangsten voor in totaal een bedrag van € 29,6 miljoen houdt onder meer verband met oude vorderingen op Canada (Goose Bay) en het medegebruik van het Maritiem Vliegkamp De Kooy. Daarnaast zijn ontvangsten het gevolg van afrekeningen voor energie en een extra ontvangst voor de wachtgelden over 2008 en 2009 van de baten-lastendiensten van Defensie.

Overheveling van/naar departementen

Het betreft hier verscheidene overhevelingen van en naar andere departementen die onder meer betrekking hebben op de ontwikkeling van windenergie in Coevorden en bijdragen voor de Kustwacht Nederland.

Overheveling van Buitenlandse Zaken voor de bewaking van ambassades

Het gaat hier om een bijdrage van het ministerie van Buitenlandse Zaken voor de bewakingscapaciteit die het CKmar levert voor ambassades.

Overheveling van Buitenlandse Zaken voor de verwerving van C-17 transportcapaciteit

Het gaat hier om de investeringsbijdrage van het ministerie van Buitenlandse Zaken voor de Nederlandse deelname aan het C-17 initiatief van de Navo om de strategische luchttransportcapaciteit te vergroten.

Bijstelling pensioenen en uitkeringen (niet-relevante deel)

Op grond van het vermoedelijk beloop 2010 van de uitgaven voor pensioenen en uitkeringen zijn de budgetten bijgesteld. Dit resulteert er in dat het niet-relevante deel daarvan verlaagd wordt ten gunste van het generale beeld.

Herfasering verkoopopbrengsten Domeinen

De verkoopopbrengsten zijn met € 71,0 miljoen neerwaarts bijgesteld als gevolg van een herfasering. Een dergelijke herfasering van de verkoopopbrengsten heeft conform de regelgeving een doorwerking in de uitgavenbegroting.

Bijstelling uitgaven crisisbeheersingsoperaties HGIS (EJM 2010 HGIS) en bijstelling uitgaven crisisbeheersingsuitgaven HGIS

Met deze mutaties zijn de overgebleven saldi op de voorziening voor crisisbeheersingsoperaties vrijgegeven.

Autonome mutaties voor 2010

Bijstelling ontvangsten

De ontvangsten zijn neerwaarts bijgesteld als gevolg van de herfasering van de verkoopopbrengsten infrastructuur van ongeveer € 14,5 miljoen en minder ontvangsten van een eindafrekening Seasparrow-account, die in januari 2011 is verrekend in plaats van december 2010.

Bijstelling ontvangsten HGIS

De meerontvangsten zijn in het bijzonder veroorzaakt door de vergoedingen die zijn ontvangen voor de ondersteuning aan partnerlanden in Afghanistan.

Doorwerking eindejaarsmarge 2010

Deze mutatie is het resultaat van de definitieve eindrealisatie 2010. Het betreft een saldo van de meer- en minderuitgaven bij de defensieonderdelen. De overschrijdingen betreffen hoofdzakelijk betalingen voor pensioenen en verrekeningen voor infrastructuur.

4. BELEIDSARTIKELEN

4.1. Beleidsartikel 20 Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties

Algemene doelstelling

Duurzame internationale rechtsorde en stabiliteit.

Doelbereiking

Nederland heeft onverminderd bijgedragen aan de handhaving en bevordering van de internationale rechtsorde. De regering voerde daartoe een actief veiligheidsbeleid dat zich niet heeft beperkt tot de zorg voor de nationale veiligheid, maar zich uitstrekte tot conflictpreventie, crisisbeheersing en vredesopbouw wereldwijd.

Evaluatie

Na afloop van elke inzet wordt in de eindevaluatie, wanneer deze aan de Tweede Kamer wordt aangeboden, indien mogelijk ingegaan op het resultaat van de operatie. De onderwerpen die hierbij centraal staan zijn het beoogde doel van de missie en de inspanning waarmee dit doel uiteindelijk wordt bereikt. Bij operaties die meerdere jaren duren wordt de Kamer tussentijds geïnformeerd door middel van periodieke evaluaties.

Budgettaire gevolgen van beleid

Ten laste van dit beleidsartikel zijn de additionele uitgaven voor crisisbeheersingsoperaties ondergebracht bij de gelden afkomstig uit HGIS. Voor de diverse operaties zijn dit de uitgaven geweest die een rechtstreeks verband hebben met de operatie en niet gemaakt zouden zijn bij een reguliere bedrijfsvoering. De niet-additionele uitgaven van de eenheden die zijn ingezet ten behoeve van een operatie zijn ten laste van het leverende organisatieonderdeel gebracht.

De onderstaande tabel bevat de geraamde en gerealiseerde gevolgen van beleid voor 2010.

Verplichtingen

Toelichting bij de verplichtingen groter dan € 5 miljoen

De lagere realisatie van de verplichtingen is in het bijzonder het gevolg van de beëindiging van de Nederlandse bijdrage aan ISAF in Uruzgan. Dit heeft een vermindering van het aantal verplichtingen met meerjarige kaseffecten tot gevolg.

Uitgaven

Toelichting bij de uitgaven groter dan € 2,5 miljoen

De daadwerkelijke uitgaven in 2010 bedroegen € 318,3 miljoen. De begroting voor 2010 was vastgesteld op € 301,1 miljoen (exclusief voorziening HGIS). Het verschil van € 17,2 miljoen is een optelsom van nieuwe missies die zijn uitgevoerd in 2010, de verlenging van bestaande missies en lagere uitgaven in het kader van de derde fase van ISAF (ISAF fase III) en de RDTF. Hieronder zal een toelichting worden gegeven op de operaties waarbij de realisatie meer dan € 2,5 miljoen afwijkt van de begroting.

EUFOR Althea

De missie EUFOR Althea was oorspronkelijk gepland tot juni 2010 en begroot op € 3,5 miljoen. De missie is met bijna een jaar verlengd tot november 2011 (Kamerstuk 29 521, nr. 137). In 2010 is in totaal € 7,3 miljoen gerealiseerd voor EUFOR Althea. Voor de ondersteuning van partnerlanden heeft Nederland extra uitgaven gedaan waar tegenover ontvangsten staan die zijn verantwoord in de ontvangstenbegroting.

ISAF (fase III, inclusief Air Task Force)

De Nederlandse bijdrage aan ISAF in Uruzgan is in 2007 verlengd tot 1 augustus 2010 (Kamerstuk 27 925, nr. 279). In 2010 was € 188 miljoen begroot voor ISAF. Er is € 203,7 miljoen gerealiseerd. De meeruitgaven voor ISAF worden veroorzaakt door de inhuur van een Unmanned Aerial Vehicle (UAV). Voor de ondersteuning van partnerlanden heeft Nederland extra uitgaven gedaan, waar tegenover € 7,7 miljoen ontvangsten staan die zijn verantwoord in de ontvangstenbegroting. Een aantal posten voor de reparatie van tijdens de missie gewisseld of beschadigd materiaal is in 2010 niet tot betaling gekomen. Deze posten, voor een totaalbedrag van € 13 miljoen, zijn doorgeschoven naar 2011.

ISAF Redeployment

In de stand van zakenbrief van maart 2010 (Kamerstuk 27 925, nr. 388) is de Kamer geïnformeerd over de initiële raming van de redeployment van € 229 miljoen, verdeeld over 2010, 2011 en 2012. In de stand van zakenbrief van september 2010 (Kamerstuk 27 925, nr. 405) is deze raming naar beneden bijgesteld tot € 211 miljoen. Voor 2010 bedroeg de raming € 90 miljoen. Er is € 64,1 miljoen gerealiseerd. Het verschil van € 25,9 miljoen wordt verklaard door de verkoop van voorraden en materieel aan partnerlanden. Hierdoor was het volume van het terug naar Nederland te transporteren materieel minder groot dan oorspronkelijk gepland. Inherent hieraan kon de omvang van de RDTF substantieel worden teruggebracht.

Nationale Bijdrage ISAF

Bij het opstellen van de ontwerpbegroting was de Nationale Bijdrage ISAF nog niet separaat zichtbaar gemaakt. De Nederlandse bijdragen aan ISAF-staven werden administratief ondergebracht in de ISAF fase III begroting. Halverwege augustus 2010 werd ISAF fase III beëindigd. De Nederlandse bijdrage aan staven werd gecontinueerd en in september verlengd (Kamerstuk 27 925, nr. 405). De Nederlandse bijdrage aan ISAF wordt sinds de beëindiging van ISAF fase III separaat inzichtelijk gemaakt in de begroting.

EUFOR Tsjaad/RCA

De regering heeft in 2008 besloten deel te nemen aan de missie EUFOR Tsjaad/RCA (Kamerstuk 29 521, nr. 54). Het onderhoud en herstel van het ingezette materieel, hoofdzakelijk Viking-gepantserde amfibievoertuigen, is grotendeels in 2010 uitgevoerd en voltooid.

EUFOR/ATALANTA

In 2010 zijn Hr.Ms. Tromp, Hr.Ms. Johan de Witt en Hr.Ms. Amsterdam in het kader van de EU-operatie Atalanta ingezet (Kamerstuk 29 521, nrs. 124 en 138). Over de verlenging van de Nederlandse inzet in EUFOR Atalanta was bij het opstellen van de ontwerpbegroting 2010 nog geen besluitvorming, zodat dit niet in de raming is opgenomen.

OCEAN SHIELD

In 2010 zijn Hr.Ms. Zeven Provinciën, Hr.Ms. de Ruyter, Hr.Ms. Zeeleeuw (Kamerstuk 29 521, nrs. 138 en 145) en voor een korte periode Hr.Ms. Amsterdam (Kamerstuk 29 521, nr. 151) in het kader van de Navo-operatie Ocean Shield ingezet. Deze inzet was bij het opstellen van de begroting 2010 nog niet geraamd.

Navo AOM/EU-Contributies

Nederland draagt bij aan de gemeenschappelijke uitgaven van militaire operaties van de Navo (Allied Operations and Missions – AOM) en de EU (Athena). De totale Navo-contributiebijdrage voor AOM bedroeg in 2010 € 13,6 miljoen, waarbij de vooruitbetaling van het eerste betalingsverzoek voor contributie 2011 van € 3,9 miljoen inbegrepen was. De EU-contributiebijdrage bedroeg in 2010 € 1 miljoen.

Ontvangsten

In 2008 zijn met verscheidene EU- en Navo-partnerlanden Memoranda of Understanding (MoU’s) gesloten voor ondersteuning door Nederland. Ook zijn als gevolg van de overdracht van TFU voorraden goederen verkocht aan partnerlanden. De financiële vergoeding van € 7,7 miljoen is afkomstig van de vergoeding voor de ondersteuning en de verkoop van voorraden. Dit bedrag maakt deel uit van de overige ontvangsten van € 9,3 miljoen.

Beleidsmatige informatie (uitgevoerde operaties)

In het kader van de levering van een bijdrage aan een duurzame internationale rechtsorde en stabiliteit heeft Nederland deelgenomen aan verscheidene operaties. Hieronder worden de desbetreffende operaties beschreven. Bij iedere doelstelling wordt in een tabel een overzicht gegeven van de personele en materiële inzet bij de uitgevoerde operaties.

European Union Force (EUFOR)/Althea

Het kabinet heeft in april 2009 besloten de Nederlandse militaire deelname aan de EU-geleide troepenmacht EUFOR tot juni 2010 voort te zetten (Kamerstuk 29 521, nr. 101). In maart 2010 is besloten de Nederlandse militaire deelname tot maart 2011 voort te zetten (Kamerstuk 29 521, nr. 137). De kern van de huidige Nederlandse bijdrage bestaat thans uit personeel voor het Regional Coordination Center van Regio-West, vier Liaison and Observation Teams (LOT), gehuisvest tussen de lokale bevolking in diverse LOT-huizen in Bosnië-Herzegovina, een detachement van EUFOR/Integrated Police Unit, dat in november is overgegaan in EUFOR/Specialised Element Team, een National Support Element (NSE) en personeel op het hoofdkwartier van EUFOR.

European Union Police Mission (EUPM)

EUPM richt zich sinds 2002 op de capaciteitsopbouw van het politieapparaat met speciale aandacht voor de ondersteuning van de lokale autoriteiten bij de bestrijding van corruptie en de georganiseerde misdaad. Zowel het Nederlandse als het EU-mandaat loopt vooralsnog tot 31 december 2011.

European Union Rule of Law Mission (EULEX)

EULEX heeft tot doel het bestuur, de politie, justitie en de douane van Kosovo te ondersteunen om zo een bijdrage te leveren aan de bestendiging van de regionale vrede, veiligheid en stabiliteit en aan de ontwikkeling van duurzame en democratische lokale instellingen (Kamerstuk 27 476, nr. 8). Het mandaat van de missie werd op 9 maart 2010 verlengd tot 14 juni 2012 (Kamerstuk 21 501-02, nr. 949). De Nederlandse bijdrage aan EULEX Kosovo bestaat uit personeel van het CKmar, de politie, justitie, de douane en enkele civiele experts. Functionarissen van het CKmar zijn in Kosovo op verschillende politieterreinen actief.

Kosovo Force (KFOR)

Het doel van de missie is het leveren van een bijdrage aan een veilige en stabiele (leef)omgeving in Kosovo (Kamerstuk 28 676, nr. 90). De KFOR-troepenmacht ziet toe op de naleving van het Military Tactical Agreement van 3 juni. Vanaf 2008 is KFOR tevens belast met de opbouw van de Kosovo Security Forces en de stand down van het Kosovo Protection Corps. In november 2010 werd het mandaat voor de missie verlengd tot oktober 2011 (Kamerstuk 28 676, nr. 117). De bijdragen aan zowel EULEX als KFOR worden ondersteund door een National Support Element (NSE), dat bestaat uit twee marechaussees. Tevens is er in Pristina een National Intelligence Cell (NIC) geplaatst, bestaande uit twee militairen van de MIVD.

International Security Assistance Force (ISAF)

ISAF heeft een VN-mandaat om de Afghaanse regering te assisteren bij het handhaven en verbeteren van de veiligheid, zodat de Afghaanse regering en ontwikkelingsorganisaties in een veilige omgeving kunnen opereren (Kamerstuk 27 925, nr. 279). De Nederlandse bijdrage aan ISAF bestond in 2010 uit de volgende elementen.

Task Force Uruzgan (TFU)

De kern van de Nederlandse bijdrage is tot augustus 2010 gevormd door een PRT. Daarnaast heeft Nederland in deze periode bijgedragen aan de opbouw van het Afghaanse leger door het leveren van Operational Mentoring and Liaison Teams (OMLT’s) en aan de begeleiding van de Afghaanse politie met Police Monitoring Teams (PMT’s). De TFU beschikte over diverse eenheden die zorgden voor de benodigde ondersteuning van het PRT en de trainingsteams, zoals een battlegroup (BG) ten behoeve van force protection, logistieke ondersteuning en staf- en inlichtingencapaciteit. Deze bijdrage is met ingang van 1 augustus 2010 beëindigd.

Task Force-55 (TF 55)

Vanaf april 2009 zijn ter verbetering van de inlichtingenpositie Nederlandse commando’s en mariniers ingezet in Afghanistan. Deze inzet was gericht op de uitvoering van verkenningen, het verzamelen van inlichtingen en het aangrijpen en arresteren van Talibanleiders en insurgents die zich bezig houden met het plegen van aanslagen en het plaatsen van geïmproviseerde explosieven. De militairen werden aangestuurd door het hoofdkwartier Regional Command South (RC(S)) van ISAF. Zij traden voornamelijk op in Uruzgan, maar konden in voorkomend geval ook daarbuiten worden ingezet. Deze bijdrage is met ingang van 1 augustus 2010 beëindigd.

Regional Command South (HQ RC(S))

De bijdrage in het zuiden viel onder RC(S). Nederland heeft in 2010 een aanzienlijke personele bijdrage geleverd aan het hoofdkwartier van RC(S).

Air Task Force (ATF)

De ATFis opgericht ter ondersteuning van ISAF en omvat de Nederlandse vliegtuigen en helikopters die permanent voor ISAF in Afghanistan zijn gestationeerd. De ATF beschikte over vijf Apache-helikopters voor gevechtssteun in Tarin Kowt en vier F-16 gevechtsvliegtuigen in Kandahar. Daarnaast beschikte de ATF over afwisselend drie Chinook-helikopters en vijf Cougar-helikopters voor luchttransporttaken. De transporthelikopters zijn per 1 oktober 2010 teruggetrokken en de aanvalshelikopters per 10 november 2010.

Redeployment Task Force (RDTF)

In augustus 2010 is voor de beëindiging van de missie en het terughalenvan personeel en materieel van de TFU uit Uruzgan de RDTF ontplooid. In december 2010 is het hoofdkwartier van de RDTF verplaatst naar Kandahar. Midden 2011 zal de gehele redeployment zijn voltooid.

Bijdrage aan het hoofdkwartier van ISAF in Kabul

Nederland heeft, naast een bijdrage aan de ISAF-eenheden in het zuiden, ook een personele bijdrage geleverd aan het hoofdkwartier van ISAF in Kabul. Nederland levert een personele bijdrage aan het strategisch hoofdkwartier (HQ ISAF), het daaronder geplaatste operationeel hoofdkwartier (ISAF Joint Command – IJC) en aan de trainingsmissie NATO Training Mission Afghanistan (NTM-A). De training van de Afghaanse veiligheidsorganisaties is steeds meer tot prioriteit van ISAF gemaakt. Om de verschillende trainingsinitiatieven in Afghanistan te coördineren is de NTM-Aopgericht. Nederland leverde in 2010 tien mensen voor de staf van de NTM-A. Daarnaast ontplooide Nederland vanaf februari 2010 als lid van de European Gendarmerie Force (EGF) twee marechaussees voor het NTM-A trainingscentrum in Mazar-e-Sharif. Een van de Nederlandse functionarissen in de staf van de NTM-Ais eveneens onder EGF-vlag gebracht.

Overige eenheden in Afghanistan

Voor de ondersteuning van alle hierboven genoemde eenheden zijn op meerdere locaties kleine eenheden aanwezig. Voorbeelden hiervan zijn het Nederlands Contingentscommando in Kandahar, eenheden van het CKmar, personeel geplaatst bij het Amerikaanse Combined Security and Transition CommandAfghanistan (CSTC A) in Kabul en inlichtingencapaciteit. Tevens zijn er, mede ter ondersteuning van de ISAF-missie, functionarissen opgenomen in het Combined Force Maritime Component Command (CFMCC) in Bahrein en is personeel werkzaam bij het Netherlands Liaison team CENTCOM in Tampa in de Verenigde Staten.

European Union Police Mission (EUPOL)

In 2008 is begonnen met de EU Police Mission (EUPOL) in het zuiden van Afghanistan (Kamerstuk 27 925, nr. 272) waarvoor het CKmar een aantal functionarissen leverde. Daarnaast is personeel afkomstig van de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (politie), Buitenlandse Zaken (specialisten) en Veiligheid en Justitie (Rule of Law). Tot de taken van EUPOL in Uruzgan behoren de ondersteuning van projecten en het mentoren van stafmedewerkers van de politie op provinciaal niveau. De EUPOL-functionarissen richtten zich in 2010 vooral op het dagelijks mentoren van het operationele coördinatiecentrum van de provincie Uruzgan en het provinciale politietrainingscentrum.

United Nations Truce Supervision Organisation (UNTSO)

Nederland heeft in 2010 officieren geleverd voor verschillende waarnemersgroepen in Syrië, Israël en Libanon en op het hoofdkwartier van UNTSO te Jeruzalem. De waarnemers hebben tot taak het toezien op de naleving van de bestaande bestandsafspraken. Nederland neemt al sinds 1956 deel aan deze VN-missie. De Nederlandse deelname aan deze missie is van onbeperkte duur. De additionele uitgaven voor deze missie zijn, vanwege de onbeperkte duur, meerjarig in de raming voor crisisbeheersingsoperaties opgenomen.

European Union Border Assistance Mission Rafah (EUBAM Rafah – Gaza)

Nederland leverde in 2010 voor deze missie drie marechaussees. Zij stonden stand-by in Nederland. In 2010 is er door de EU geen beroep gedaan op het Nederlandse personeel. De Nederlandse bijdrage is in juni 2010 verlengd tot 24 mei 2011 (Kamerstuk 21 501-02, nr. 970).

Europe Naval Force (EUNAVFOR)/Operation ATALANTA

In 2010 heeft Nederland een substantiële bijdrage geleverd aan anti-piraterijoperaties voor de kust van Somalië. In de periode midden februari tot en met midden november 2010 leverde Nederland een bijdrage aan de operatie Atalanta met Hr.Ms. Tromp, Hr.Ms. Johan de Witt en Hr.Ms. Amsterdam (Kamerstuk 29 521, nrs. 124 en 138). Nederland heeft daarmee bijgedragen aan het beschermen van schepen van het World Food Programme en de African Union Mission in Somalië, het beschermen van koopvaardijschepen in de Golf van Aden en het patrouilleren in gebieden met een verhoogde dreiging van piraterij. Vanaf oktober 2010 leverde Nederland ook een personele bijdrage aan het Operationele Hoofdkwartier (OHQ) in Northwood.

Op 5 april heeft Hr.Ms. Tromp het Duitse koopvaardijschip Taipan ontzet nadat het was gekaapt door piraten. De tien gevangengenomen verdachten zijn via Nederland overgedragen aan Duitsland. In november heeft Hr.Ms. Amsterdam twintig piraterijverdachten aangehouden waarvan er uiteindelijk vijf naar Nederland zijn overgebracht voor vervolging.

Ocean Shield

In 2010 is Hr.Ms. Zeven Provinciën in de maanden juli en augustus als deel van een Standing NATO Maritime Group (SNMG) ingezet in de Navo-operatie Ocean Shield, gericht tegen piraterij in de omgeving van Somalië. De onderzeeboot Hr.Ms. Zeeleeuw heeft van 24 september tot 20 november 2010 als eerste onderzeeboot deelgenomen aan Ocean Shield (Kamerstuk 29 521, nr. 138 en 145). Hr.Ms. Amsterdam is als gevolg van de vertraging van het vertrek van Hr.Ms. De Ruyter aan het einde van haar deelname aan operatie Atalanta (19 november) tot 11 december ingezet in Ocean Shield (Kamerstuk 29 521, nr. 151). Hr.Ms. De Ruyter heeft op 8 december Hr.Ms. Amsterdam afgelost.

United Nations Mission in Sudan (UNMIS)

Nederland draagt sinds april 2006 bij aan de United Nations Mission in Sudan (UNMIS) in Soedan (Kamerstuk 29 237, nr. 86). In 2010 waren marechaussees, civiele politie (UNPOLs) en militaire waarnemers (UNMO’s) voor de missie werkzaam. Tevens werkten Nederlandse militairen bij UNMIS in ondersteunende functies. Het takenpakket van de UNMO’s bestaat uit het toezien op de uitvoering van de Comprehensive Peace Agreement (CPA) van 9 januari 2005 tussen Noord- en Zuid-Soedan. De UNPOLs begeleiden en trainen de lokale politiemacht in het zuiden van Soedan. In 2010 heeft UNMIS zich vooral gericht op de ondersteuning van de voorbereidingen voor het referendum van 9 januari 2011 dat deel uitmaakt van het CPA. De Nederlandse deelname aan UNMIS wordt jaarlijks opnieuw bekeken. In maart 2010 is besloten het mandaat voor de missie met een jaar te verlengen (Kamerstuk 29 237, nr. 116).

United Nations African Union Mission (UNAMID)

In 2007 is besloten dat de Verenigde Naties een vredesmissie zouden gaan uitvoeren in Darfur (Soedan) ter aanvulling op de African Mission in Soedan. Deze missie heeft tot taak het creëren van een veilige omgeving voor humanitaire organisaties die hulp verlenen aan de bevolking in de vluchtelingenkampen. Eind 2010 was deze missie voor 85 tot 90 procent gevuld. De Nederlandse bijdrage richt zich enerzijds op de planning en anderzijds op het monitoren van de logistieke ondersteuning van de missie. De Nederlandse bijdrage loopt sinds augustus 2007 en wordt jaarlijks opnieuw bekeken. In maart 2010 is het mandaat voor deze missie met een jaar verlengd tot 31 maart 2011.

European Union Security (EUSEC)

De European Union Security (EUSEC)-missie in de Democratische Republiek Congo (DRC) is een kleinschalige Security Sector Reform (SSR)-missie, die adviseert en assisteert bij de hervorming van de veiligheidssector. Nederland ondersteunt de ontwikkeling en professionalisering van het geïntegreerde Congolese leger. Hierbij wordt aandacht besteed aan onderwerpen als mensenrechten, goed bestuur, transparantie en respect voor de rechtsstaat. De EUSEC-missie is op 2 mei 2005 van start gegaan en het mandaat is in september 2010 met twee jaar verlengd tot 1 oktober 2012. Nederland neemt sinds mei 2006 deel aan EUSEC en deze deelname wordt jaarlijks opnieuw bekeken. In 2010 waren drie militaire adviseurs geplaatst in Kinshasa en in Goma.

NATO Training Mission Irak (NTM-I)

In Irak heeft Nederland een bijdrage geleverd aan de staf van NTM-I (Kamerstuk 29 521, nr. 128). De betrokken militairen waren belast met de bestendiging van de opleidingsstructuur en van de continuïteit van de trainingsprogramma’s. Tevens vervulden zij uiteenlopende taken op het gebied van personeelsmanagement, trainingscoördinatie en begeleiding. Op 30 november 2009 heeft de Navo met de goedkeuring van de Periodic Mission Review van NTM-I besloten de missie te verlengen en de herziene taken daarvan vastgelegd. De regering heeft vervolgens de verschillende aspecten van de missie beoordeeld en in december 2009 besloten de Nederlandse bijdrage aan NTM-I met een jaar te verlengen tot 31 december 2010. Vervolgens is in december 2010 besloten de bijdrage nogmaals met een jaar te verlengen tot 31 december 2011.

Combined Force Maritime Component Command/Task Force 151 (CFMCC/TF 151)

Naast de EU-operatie Atalanta en de Navo-operatie Ocean Shield is Combined Task Force 151 (CTF 151) een derde multilateraal initiatief dat onder CMFCC bijdraagt aan piraterijbestrijding en de bescherming van de scheepvaart in de Golf van Aden en het Somalië Bassin. Sinds 29 november 2010 voert de Pakistaanse staf aan boord van het Britse fregat HMS Cornwall het commando over CTF 151. In deze staf is een Nederlandse planningsofficier van het CZSK opgenomen.

Voor de ondersteuning van diverse uitgezonden eenheden zijn op verschillende locaties kleine eenheden aanwezig. Voorbeelden hiervan zijn functionarissen die zijn opgenomen in het CFMCC in Bahrein en personeel dat werkzaam is bij het Netherlands Liaison Team USCENTCOM (NLTC) in Tampa in de Verenigde Staten.

4.2. Beleidsartikel 21 Commando zeestrijdkrachten

Algemene doelstelling

Het Commando zeestrijdkrachten (CZSK) levert operationeel gerede maritieme expeditionaire capaciteit voor nationale en internationale operaties.

Doelbereiking

Het CZSK heeft een bijdrage geleverd aan de drie hoofdtaken van de krijgsmacht en daarmee aan het halen van het Nederlandse ambitieniveau, zoals gesteld in de beleidsbrief «Wereldwijd dienstbaar» (Kamerstuk 31 200 X, nr. 3 van 18 september 2007). In de beleidsbrief worden de taken beschreven die eenheden van het CZSK moeten kunnen uitvoeren. Om het ambitieniveau te kunnen waarmaken en de inzetbaarheid op peil te houden, dienen de operationele eenheden van het CZSK voldoende opgeleid, geoefend en gemotiveerd personeel te hebben. Daarnaast moet er voldoende materieel beschikbaar zijn dat voldoet aan alle operationele vereisten en moeten er voldoende mogelijkheden zijn om realistisch op te leiden en te oefenen.

Externe factoren

De mate van geoefendheid van het personeel en de personele consequenties van de achterblijvende vulling van de organisatie worden indirect weergegeven in het overzicht van operationele doelstellingen per operationeel commando en de toelichtingen daarop. De voortgang met betrekking tot de instroom en de verwerving van gewenst materieel voor de operationele commando’s is opgenomen bij de tabellen «projecten in realisatie» en de toelichtingen daarop bij de DMO.

Budgettaire gevolgen van beleid

De onderstaande tabel bevat de geraamde en gerealiseerde gevolgen van beleid voor 2010.

Toelichting bij de verschillen groter dan € 5,0 miljoen.

Verplichtingen

De lagere verplichtingen worden naast een aantal kleinere exploitatieposten voornamelijk veroorzaakt doordat de overeenkomsten met een facilitair karakter (inclusief de huur van gebouwen en terreinen) meer dan voorheen jaarlijks worden vastgelegd in plaats van meerjarig (€ 6,4 miljoen). Het resterende verschil betreft diverse kleine mutaties.

Uitgaven

Programma-uitgaven

Verdeling realisatie operationele doelstellingen

In onderstaande tabel zijn de voor de operationele eenheden gerealiseerde uitgaven verdeeld naar de operationele doelstellingen.

Beleidsmatige informatie (realisatie operationele doelstellingen)

De operationele doelstellingen waaraan het CZSK moest voldoen zijn gekwantificeerd en gekwalificeerd naar aantallen operationeel gerede eenheden. Uit onderstaande matrix blijkt hoeveel eenheden voor de operationele doelstellingen beschikbaar moesten zijn respectievelijk waren. De beleidsmatige informatie (realisatie operationele doelstellingen) beperkt zich tot toelichtingen op die eenheden waarvan de realisatie niet overeenkomt met de begroting of eenheden die zich kenmerken door bijzonderheden, zoals inzet en belangrijke wijzigingen in de samenstelling of organisatie van eenheden.

Operationele doelstellingen

De operationele doelstellingen waaraan het CZSK moest voldoen zijn gekwantificeerd en gekwalificeerd naar aantallen operationeel gerede eenheden. Uit onderstaande matrix blijkt hoeveel eenheden voor de operationele doelstellingen beschikbaar moesten zijn, respectievelijk beschikbaar waren. De beleidsmatige informatie (realisatie operationele doelstellingen) beperkt zich tot toelichtingen op die eenheden waarvan de realisatie niet overeenkomt met de begroting of eenheden die zich kenmerken door bijzonderheden, zoals inzet en belangrijke wijzigingen in de samenstelling of organisatie van eenheden. Bij specifiek gerede eenheden wordt het specifieke karakter van de gereedheid toegelicht.

In onderstaande tabel is de realisatie van de operationele doelstellingen weergegeven.

Toelichting

Algemeen

Gedurende het jaar is door eenheden van het CZSK deelgenomen aan diverse reeds lopende crisisbeheersingsoperaties. Deze operaties worden vermeld onder beleidsartikel 20 – Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties. De inzetopdrachten komen door diverse oorzaken niet volledig overeen met de inzet die was voorzien in de begroting 2010. In de kolom voor inzet is in de begroting de duur van de inzet niet meegenomen. In de realisatie is dit wel het geval, aangezien hierin rekenkundige gemiddeldes staan. Hierdoor is, ondanks het feit dat aan meer dan de geplande inzetopdrachten invulling is gegeven, de kolom gerealiseerde inzet doorgaans lager. Het CZSK heeft aan alle inzetopdrachten voldaan. In die gevallen waarin aan boord van een schip een helikopter geëmbarkeerd was, wordt daarover gerapporteerd in beleidsartikel 23 – Commando luchtstrijdkrachten.

De begroting over 2010 kende geen opdrachten tot specifiek gereedstellen van eenheden. De gereedstellingsopdracht betrof alleen de volledige organieke taak. In dit jaarverslag wordt echter wel over specifieke gereedstelling gerapporteerd. De reden is dat de Algemene Rekenkamer eind 2009 – terwijl de begroting 2010 al was vastgesteld – heeft opgeroepen tot meer transparantie bij de feitelijke resultaten van gereedstelling, opdat beter inzicht ontstaat in wat «Defensie kan leveren». Ook in het jaarverslag over 2009 is om deze reden al gerapporteerd over specifieke gereedstelling (Verantwoordingsinformatie operationele gereedheid Defensie, Kamerstuk 32 248, nrs. 1–2).

Internationale inzet

NLMARFOR

Vanaf juli 2010 voert Nederland het commando over de Standing NATO Maritime Group 2 (SNMG 2), een maritiem onderdeel van de Immediate Reaction Force van deNRF. Dit verband participeert afwisselend met SNMG 1 in de Navo-anti-piraterijoperatie Ocean Shield voor de kust van Somalië. Hiervoor is personeel van de Netherlands Maritime Force (NLMARFOR) ingezet.

Fregatten

Gedurende het jaar zijn in totaal drie fregatten ingezet voor drie verschillende operaties. Van midden februari tot midden april is het fregat Hr.Ms. Tromp ingezet in de EU-operatie Atalanta. Verder levert Nederland van midden 2010 tot midden 2011 het stafschip voor de SNMG 2. Hieraan is in 2010 achtereenvolgens invulling gegeven met Hr.Ms. De Zeven Provinciën en Hr.Ms. De Ruyter. Met de SNMG heeft Hr.Ms. De Zeven Provinciën in juli en augustus deelgenomen aan Ocean Shield. In oktober heeft het schip voor een periode van twee weken deelgenomen aan operatie Active Endeavour in de Middellandse Zee. Hr.Ms. De Ruyter heeft Hr.Ms. De Zeven Provinciën in december afgelost en is aansluitend begonnen met haar deelname aan Ocean Shield.

Bevoorradingsschepen

In de tweede helft van 2010 is Hr.Ms. Amsterdam ingezet voor Atalanta en aansluitend een periode van drie weken voor Ocean Shield. Deze laatste bijdrage was nodig om de verlate aankomst van Hr.Ms. De Ruyter in het operatiegebied van Ocean Shield te compenseren. Ten slotte is het schip in december op verzoek van de Franse regering ingezet ter ondersteuning van Franse marineschepen bij Ivoorkust.

Amfibische schepen

Van midden 2009 tot midden 2010 was Hr.Ms. Johan de Witt beschikbaar als Afloat Command Platform voor de Joint Force Commander van de NRF. In de eerste helft van 2010 is het schip, inclusief bootgroep, een role-2 medische faciliteit en een Maltees vessel protectiondetachement ingezet in Atalanta. Hr.Ms. Rotterdam onderging in de eerste helft van 2010 volgens planning benoemd onderhoud.

Onderzeeboten

In de tweede helft van 2010 zijn Hr.Ms. Zeeleeuw en Hr.Ms. Dolfijn ingezet voor gerubriceerde opdrachten ten behoeve van de Commandant der Strijdkrachten en Ocean Shield.

Mijnenbestrijdingsvaartuigen

In 2010 werd achtereenvolgens door Hr.Ms. Middelburg en Hr.Ms. Zierikzee deelgenomen aan de Standing NATO Mine Counter Measure Group 1. In juni zijn twee mijnenbestrijdingsvaartuigen op verzoek van het Europees Agentschap voor het beheer van de operationele samenwerking aan de buitengrenzen (Frontex) ingezet ten behoeve van operatie Indalo bij de Zuidoostkust van Spanje.

Marinierseenheden

Ondersteuningsvaartuig CARIB

In januari is Hr.Ms. Pelikaan ingezet ter ondersteuning van de humanitaire hulpverlening na de aardbeving op Haïti. Halverwege het jaar heeft het schip regulier een maand in onderhoud gelegen.

Marinierscompagnie CARIB

Een deel van de marinierscompagnie op Aruba is ingezet aan boord van Hr.Ms. Pelikaan voor het ondersteunen van de humanitaire hulpverlening op Haïti. Door onvoldoende materieel was de compagnie de laatste drie laatste maanden beperkt in haar mogelijkheden.

Nationale inzet

Stationsschip in het Caribisch gebied

Van februari tot en met augustus zijn achtereenvolgens Hr.Ms. Van Speijk en Hr.Ms. Van Amstel ingezet als stationsschip in het Caribisch gebied. In de tweede helft van het jaar heeft Hr.Ms. Zuiderkruis als aflosser van Hr.Ms. Van Amstel invulling gegeven aan de taak van stationsschip in het Caribisch gebied.

Explosievenopruiming

Door de Alkmaarklasse mijnenbestrijdingsvaartuigen (AMBV’s) zijn in het kader van operatie Beneficial Cooperation 65 explosieven op het Nederlands deel van het continentaal plat geruimd.

Kustwacht Nederland

De bijdrage van Defensie aan Kustwacht Nederland met vaardagen van AMBV’s en Hr.Ms. Mercuur ten behoeve van controle en handhaving is midden 2010 met toestemming van de Raad voor de Kustwacht voor 2011 teruggebracht van 140 naar 80 dagen. Als gevolg van meer informatiegestuurd optreden was er minder behoefte aan geplande patrouilles en meer aan flexibele inzet. Tegelijkertijd zijn de dienstverleningstaak en de verantwoordelijkheid voor het ruimen van explosieven op de Noordzee en het Nederlands deel van het continentaal plat herbelegd als gezamenlijke inspanning van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, Kustwacht Nederland en Defensie. Het CZSK levert hiervoor planmatig een inspanning van 100 vaardagen waarmee Kustwacht Nederland kan beschikken over 180 vaardagen.

Duikassistentie

Door de Duik- en Demonteergroep (DDG) is gedurende het hele jaar steun verleend op duikgebied. Voorbeelden zijn het voorbereiden van de haven van Amsterdam op Sail 2010 en het zoeken naar bewijsmateriaal in het Amsterdam-Rijnkanaal ten behoeve van de politie. De DDG heeft in 2010 tien keer ondersteuning geleverd aan de politie bij preventief explosievenonderzoek onder water.

Operationele gereedheid

Binnen het begrip operationele gereedheid (zie de tabel hierboven) is een onderscheid te maken tussen volledige gereedheid en specifieke gereedheid. Hieronder wordt per eenheid toegelicht wat de reden is geweest voor realisatie van deze specifieke gereedheid.

Fregatten

Door vacatures in het personeelsbestand werkt het CZSK met vullingsplannen gebaseerd op missieprofielen. Op basis van deze profielen wordt de bemanning aangepast aan de verwachte inzet. Hierdoor zijn sommige fregatten specifiek operationeel gereed gesteld voor inzet in anti-piraterijoperaties of in het Caribisch gebied.

Mijnenbestrijdingsvaartuigen

Voor AMBV's bestaan de missieprofielen NRF en Ready Duty Ship (RDS). Schepen die zijn toegezegd bij te dragen aan de onmiddellijk inzetbare eenheden van de NRF zijn organiek gereed. Eenheden met een RDS-profiel zijn specifiek operationeel gereed. Zij kunnen explosieven opsporen en vernietigen, maar kunnen dit wegens een beperkte bezetting geen 24 uur per dag doen. De eenheid is gereed om te worden ingezet voor algemene opdrachten zoals voor de Kustwacht Nederland, Mine Counter Measures-oefeningen, sparring partner en binnenlands vlagvertoon. Door een combinatie van een tekort aan gekwalificeerd personeel en verschuivingen in onderhoudstrajecten zijn er vier in plaats van vijf (specifiek) gerede AMBV's gerealiseerd.

Onderzeeboten

Door gebrek aan personeel heeft Hr.Ms. Walrus met een gereduceerde bemanning gevaren.

Ondersteuningsvaartuig onderzeedienst

Het regulier onderhoud aan Hr.Ms. Mercuur zou begin 2010 zijn voltooid. Door tekort aan budget ten behoeve van de materiële exploitatie en het beleid dat dientengevolge werd ingevoerd ten aanzien van uitgaven werd het schip uiteindelijk pas in september weer operationeel gereed.

Marinierseenheden

De gereedheid van de eenheden in Nederland stond onder druk door het grote tekort aan kaderpersoneel. De tekorten manifesteren zich vooral bij de onderofficieren in de rangen van sergeant en sergeant-majoor. De marinierseenheid in het Caribisch gebied wordt in zijn mogelijkheden beperkt door onder andere verouderderde verbindingsmiddelen, gebrek aan nachtzichtapparatuur en (tijdelijk) afgekeurde .50 mitrailleurs.

Hydrografische opnemingsvaartuigen

De totale realisatie van hydrografische opnamedagen dit jaar is 184 (68,2 procent) van de geplande 270 opnamedagen. De onderrealisatie wordt grotendeels veroorzaakt door defecte voortstuwingsinstallaties van de hydrografische opnemingsvaartuigen.

4.3. Beleidsartikel 22 Commando landstrijdkrachten

Algemene doelstelling

Het Commando landstrijdkrachten (CLAS) levert operationeel gerede grondgebonden expeditionaire capaciteit voor nationale en internationale operaties.

Doelbereiking

Het CLAS heeft een bijdrage geleverd aan de drie hoofdtaken van de krijgsmacht en daarmee aan het halen van het Nederlandse ambitieniveau zoals verwoord in de beleidsbrief «Wereldwijd dienstbaar» (Kamerstuk 31 200 X, nr. 3 van 18 september 2007). In de beleidsbrief worden de taken beschreven die eenheden van het CLAS moeten kunnen uitvoeren. Om het ambitieniveau te kunnen realiseren en de gereedheid op peil te houden dienen de operationele eenheden van het CLAS voldoende opgeleid en geoefend te zijn en te beschikken over gemotiveerd personeel. Daarnaast moet er voldoende materieel beschikbaar zijn dat voldoet aan alle operationele vereisten en moeten er voldoende mogelijkheden zijn om realistisch op te leiden en te oefenen.

Externe factoren

De mate van geoefendheid van het personeel en de consequenties van de achterblijvende personele vulling van de organisatie worden indirect weergegeven in het overzicht operationele doelstellingen en de toelichtingen daarop. De voortgang met betrekking tot de instroom en de verwerving van gewenst materieel voor de operationele commando’s is opgenomen bij de tabellen «projecten in realisatie» en de toelichtingen daarop bij de DMO.

Budgettaire gevolgen van beleid

De onderstaande tabel bevat de geraamde en gerealiseerde gevolgen van beleid voor 2010.

Toelichting bij de verschillen groter dan € 5 miljoen.

Verplichtingen

De posten die bij de uitgaven worden genoemd zorgen voor hogere verplichtingen van € 24,8 miljoen. Daartegenover staat dat overeenkomsten met een facilitair karakter (inclusief de huur van gebouwen en terreinen) meer dan voorheen jaarlijks worden vastgelegd in plaats van meerjarig, waardoor de verplichtingen € 6,3 miljoen minder hard stijgen dan de uitgaven. De stand van de verplichtingen is verder verlaagd door een schoning in de administratie verlaagd met een bedrag van € 2,9 miljoen. Het resterende verschil betreft diverse kleine mutaties.

Uitgaven

Programma-uitgaven

Een hogere vulling dan gepland heeft € 26 miljoen hogere personele uitgaven als gevolg gehad. Deze zijn grotendeels gecompenseerd door € 17 miljoen lagere uitgaven bij gereedstelling door minder operationele activiteiten in 2010. Daarnaast heeft het CLAS een bijdrage van € 2,6 miljoen overgeheveld naar de DMO vanwege het niet-toereikende budget voor defensiebrede energie-uitgaven. Verder zijn er diverse kleine mutaties.

Apparaatsuitgaven

Voor de financiering van telefonie en werkplekdiensten is € 14 miljoen meer aangewend dan was begroot, doordat de vraag naar telefonie groter was dan verwacht en daarnaast een basisaccount voor iedere defensiewerknemer is ingevoerd.

Verder is een loonbijstelling van € 1,6 miljoen aan de defensieonderdelen beschikbaar gesteld in samenhang met de gewijzigde premies voor zorg en het ABP. Daartegenover staan € 2,8 miljoen lagere uitgaven door de doorwerking van de goedgekeurde plannen van aanpak die in het kader van de in de begroting 2010 opgenomen versoberingmaatregelen zijn uitgewerkt. Verder zijn er diverse kleine mutaties om een deel van de hogere personele uitgaven bij de programma-uitgaven te compenseren.

Ontvangsten

Hogere ontvangsten betreffen € 4,2 miljoen extra ontvangsten voor geneeskundige zaken als tandheelkunde en fysiotherapie. Het resterende verschil betreft diverse kleine mutaties.

Verdeling realisatie operationele doelstellingen

In onderstaande tabel zijn de voor de operationele eenheden gerealiseerde uitgaven verdeeld naar de operationele doelstellingen.

Beleidsmatige informatie (realisatie operationele doelstellingen)

De operationele doelstellingen waaraan het CLAS moest voldoen zijn gekwantificeerd en gekwalificeerd naar aantallen operationeel gerede eenheden. Uit onderstaande matrix blijkt hoeveel eenheden voor de operationele doelstellingen beschikbaar moesten zijn respectievelijk waren. De beleidsmatige informatie (realisatie operationele doelstellingen) beperkt zich tot toelichtingen op die eenheden waarvan de realisatie niet overeenkomt met de begroting of eenheden die zich kenmerken door bijzonderheden, zoals inzet en belangrijke wijzigingen in de samenstelling of organisatie van eenheden.

Operationele doelstellingen:

De operationele doelstellingen waaraan het CLAS moest voldoen zijn gekwantificeerd en gekwalificeerd naar aantallen operationeel gerede eenheden. Onderstaande matrix toont hoeveel eenheden voor de operationele doelstellingen beschikbaar moesten zijn respectievelijk waren. De beleidsmatige informatie (realisatie operationele doelstellingen) beperkt zich tot toelichtingen op die eenheden waarvan de realisatie niet overeenkomt met de begroting of eenheden die zich kenmerken door bijzonderheden, zoals inzet en belangrijke wijzigingen in de samenstelling of organisatie van eenheden. In onderstaande tabel is de realisatie van de operationele doelstellingen weergegeven en toegelicht.

Toelichting

Algemeen

Het CLAS heeft in 2010 aan alle inzetopdrachten voldaan. De daadwerkelijke inzetopdrachten komen door diverse oorzaken niet volledig overeen met de geplande inzet in de begroting. Bijzonderheden over de bijdragen aan de missies vanuit het CLAS staan vermeld onder beleidsartikel 20. Het behalen van de doelstellingen heeft in 2010 onder druk gestaan door beperking van de financiële ruimte op materieel- en personeelsgebied.

De beperkingen van de financiële ruimte op materieel hebben geleid tot een verminderde beschikbaarheid van reservedelen, munitie en uitrusting waardoor de materiële gereedheid in negatieve zin werd beïnvloed. Ook de hoge belasting van het materieel door de inzet in Afghanistan was van invloed op de gereedstelling. Defect en niet meer snel inzetbaar te maken materieel in het inzetgebied is in een aantal gevallen vervangen door het onttrekken van materieel aan opwerkende eenheden in Nederland. Deze prioritering in combinatie met de hiervoor genoemde algemene problemen op materieellogistiek gebied, heeft geleid tot beperkingen in de reguliere operationele gereedstelling. Hoewel de inzet in het kader van ISAF fase III midden 2010 is beëindigd, heeft dit in 2010 nog niet geleid tot een verbetering van de situatie op materieel gebied. Het materieel dat in het kader van de redeployment wordt terugvervoerd naar Nederland, zal naar verwachting pas na onderhoud in de loop van 2011 en 2012 weer ter beschikking komen van de eenheden ten behoeve van het gereedstellingsproces.

Ook de achterblijvende instroom van personeel heeft het behalen van de doelstellingen in 2010 onder druk gezet. Ondanks de verbeterde arbeidsmarktsituatie was er gedurende het gehele jaar sprake van vacatures bij specifieke categorieën personeel waardoor de operationele gereedstelling van eenheden niet in alle gevallen conform doelstelling is gehaald. Door het beschikbare personeel te herschikken over de eenheden die gepland waren voor inzet, is gewaarborgd dat missies konden worden uitgevoerd. Deze herschikking is ten koste gegaan van de reguliere operationele gereedstelling.

Door de hiervoor genoemde oorzaken is een substantieel aantal eenheden niet of slechts «specifiek» operationeel gereed gesteld in 2010. Overigens zijn (delen van) eenheden «alternatief» ingezet in ISAF fase III, zoals wachtpelotons en detachementen voor psychological operations (psyops). Ook hebben dergelijke eenheden een bijdrage geleverd aan nationale inzet en inzetvoorbereiding.

Bovenstaande oorzaken verklaren voor een groot deel de verschillen tussen begroting en realisatie zoals weergegeven in de tabel. In de hierna volgende paragrafen zullen per type eenheid de eventuele verschillen tussen begroting en realisatie nader worden toegelicht voor achtereenvolgens de internationale inzet, de nationale inzet en de operationele gereedstelling.

De begroting over 2010 kende geen opdrachten tot specifiek gereedstellen van eenheden. De gereedstellingsopdracht betrof alleen de volledige organieke taak. In dit jaarverslag wordt echter wel over specifieke gereedstelling gerapporteerd. De reden is dat de Algemene Rekenkamer eind 2009 – terwijl de begroting 2010 al was vastgesteld – heeft opgeroepen tot meer transparantie bij de feitelijke resultaten van gereedstelling, opdat beter inzicht ontstaat in wat «Defensie kan leveren». Ook in het jaarverslag over 2009 is om deze reden al gerapporteerd over specifieke gereedstelling (Verantwoordingsinformatie operationele gereedheid Defensie, Kamerstuk 32 248, nrs. 1–2).

Internationale inzet

Bij de missies (met name bij ISAF fase III en de redeployment) zijn samengestelde eenheden ingezet. Om vanuit de begroting toch een verband te kunnen leggen met ingezette eenheden, worden in de onderstaande paragrafen de organieke eenheden specifiek genoemd die zijn samengesteld ten behoeve van de missies. Naast deze eenheden heeft een groot aantal individuele militairen van het CLAS bijgedragen aan vrijwel alle in beleidsartikel 20 genoemde missies.

Redeployment Task Force (RDTF)

De RDTF is vanaf augustus 2010 verantwoordelijk geweest voor de redeployment uit Afghanistan. De samenstelling van de RDTF is gedurende de inzetvoorbereiding aangepast waardoor uiteindelijk aanzienlijk minder eenheden dan in de begroting voorzien een bijdrage hebben geleverd. Dit verklaart voor een deel de verschillen tussen begroting en realisatie zoals weergegeven in de tabel met betrekking tot de eerste operationele doelstelling.

Korps Commandotroepen

In tegenstelling tot wat is voorzien in de begroting, zijn in 2010 eenheden van het Korps Commandotroepen ingezet ter ondersteuning van de TFU als Task Force 55. Hiervoor heeft 103 Commandotroepencompagnie personeel geleverd van april tot en met juli 2010.

Air Manoeuvre Brigade (AMB)

In tegenstelling tot wat is voorzien in de begroting is de Brigadestaf Luchtmobiele Brigade in 2010 niet ingezet bij de staf van de TFU. Wel zijn enkele functionarissen daarvoor ingezet.

13 Infanteriebataljon Luchtmobiel heeft van december 2009 tot en met maart 2010 als kerneenheidopgetreden van battlegroup (BG)-11 van de TFU. Daarnaast is één compagnie van 13 Infanteriebataljon Luchtmobiel als element van TFU BG-12 van april tot en met juli 2010 ingezet.

Van 11 Luchtverdedigingscompagnie zijn twee pelotons ingezet als Police Mentoring Team gedurende TFU BG-12. Daarnaast zijn individuele militairen ingezet bij de Air Task Force in de functie van doorgunner.

Delen van de logistieke eenheden zijn ingezet tijdens TFU BG-11. Bij het inzetten van 13 Infanteriebataljon tijdens TFU BG-11 is het gerelateerde deel van 11 Bevoorradingscompagnie en 11 Herstelcompagnie ingezet ter ondersteuning.

Gemechaniseerde Brigades (13, 43 Mechbrig)

In tegenstelling tot wat is gemeld in de begroting, zijn de brigadestaven van 13 en 43 Mechbrig niet als geheel ingezet als TFU-staf. Op incidentele basis is personeel van met name brigadestaf 43 Mechbrig wel ingezet als kernfunctionaris in de staf TFU.

42 Pantserinfanteriebataljon heeft opgetreden als kerneenheid van TFU BG-12. 17 Pantserinfanteriebataljon heeft één compagnie geleverd voor TFU BG-11. 44 Pantserinfanteriebataljon heeft een verkenningspeloton geleverd voor TFU BG-11. In tegenstelling tot waar in de begroting vanuit werd gegaan, heeft 45 Pantserinfanteriebataljon geen force protection geleverd ten behoeve van de RDTF. De force protection werd geleverd door coalitiepartners.

Een detachement van 42 Brigadeverkenningseskadron is ingezet als Observer Mentoring Liaison Team vanaf november 2009 tot en met februari 2010.

De artillerie heeft bijgedragen aan ISAF met telkens één vuurmondpeloton aan TFU BG-11 (11 Afdeling Rijdende artillerie) en TFU BG-12 (14 Afdeling Veldartillerie). Hoewel in de begroting daar nog vanuit is gegaan, zijn er geen vuurmondpelotons meer ingezet als onderdeel van de RDTF.

Een compagnie van 11 Pantsergeniebataljon van 43 Mechbrig is ingezet ter ondersteuning van de battlegroup tijdens TFU-11. Van 41 Pantsergeniebataljon van 13 Mechbrig is een compagnie ingezet ter ondersteuning van de battlegroup tijdens TFU-12. Door de bataljons is uiteindelijk geen ondersteuning verleend aan de RDTF, hoewel hier in de begroting nog wel van werd uitgegaan.

Staf 43 Herstelcompagnie is van oktober 2009 tot en met maart 2010 ingezet als PRT-8. 13 Herstelcompagnie heeft met een herstelpeloton bijgedragen aan TFU BG-12.

Operationeel ondersteuningscommando Land (OOCL)

Een kernstaf uit de staf OOCL heeft vanaf augustus tot en met december 2010 leiding gegeven aan de Nederlandse redeployment.

Het Commando Luchtdoelartillerie heeft vanaf januari tot en met juli 2010 personeel geleverd ten behoeve van de psychological operations-elementen van ISAF en de RDTF. Deze inzet was niet in de begroting voorzien. Delen van het CIS 3-bataljon hebben tot en met oktober 2010 de TFU, de RDTF en EUFOR operationeel ondersteund.

Ook 103 ISTAR 4-bataljon en het CIMIC 5-bataljon hebben sterk bijgedragen aan ISAF en de RDTF. Vanuit het ISTAR-bataljon is elke battlegroup met een ISTAR-module ondersteund. Deze modules werden steeds vier maanden ingezet . Ook is personeel van dit bataljon ingezet als deel van de RDTF. Vanuit het CIMIC-bataljon is elk PRT gesteund met twee Cimic Support Elements gedurende 2010. Ook is de staf van het CIMIC-bataljon ingezet als staf PRT-9.

Alle logistiek eenheden van het OOCL hebben verschillende bijdragen geleverd in 2010 aan ISAF fase III en vooral ook aan de RDTF.

Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EODD)

Door de EODD zijn tijdens ISAF fase III tot en met juli 2010 vijf ploegen ingezet. Vanaf augustus tot en met november 2010 heeft de EODD de RDTF met één ploeg ondersteund. Daarnaast leverde de EODD personeel ten behoeve van Weapon Intelligence Teams, die een belangrijke rol speelden bij de bestrijding van de dreiging op het gebied van IED’s. Omdat dit personeel over specifieke kennis en ervaring dient te beschikken, ging deze inzet ten koste van het aantal in Nederland beschikbare ploegen.

Nationale inzet

Militaire bijstand en steunverlening

In het kader van de afspraken over de intensivering van ICMS had het CLAS in 2010 continue in totaal 3 200 militairen op afroep gegarandeerd beschikbaar:

• • 2 000 militairen voor algemene steun

• • 1 200 militairen voor specifieke taken binnen de ICMS-afspraken

Bovenstaande op afroep beschikbare militairen waren daarbij beschikbaar uit alle organieke eenheden van het CLAS, ook van eenheden die als voortzettingsvermogen (OD3) zijn opgenomen in begroting en realisatie.

Ter voorbereiding op een succesvolle inzet voor bijstand en ondersteuning, hebben eenheden van het CLAS in 2010 aan diverse multidisciplinaire oefeningen met civiele autoriteiten deelgenomen. Voorbeelden hiervan zijn:

• • De uitvoering van een multidisciplinaire evacuatieoefening van het RMC Zuid samen met de Universiteit van Eindhoven uitgevoerd (WAKE-UP). Diverse eenheden van het CLAS hebben hieraan een bijdrage geleverd (onder andere 30 Natresbat, het OOCL en de EODD). Deze oefening heeft de multidisciplinaire samenwerking in de regio versterkt.

• • Een Bomb Scene Management Training waaraan de EODD met het Korps Landelijke Politie Diensten heeft deelgenomen.

Voorbeelden van verleende militaire bijstand en steunverlening:

• • Specialisten vanuit 103 ISTAR-bataljon hebben de politie meerdere malen ondersteund met kennis, expertise en middelen in verschillende politieonderzoeken.

• • Meerdere keren heeft het CLAS in het kader van de openbare orde en veiligheid op verschillende plaatsen in het land luchtsurveillance uitgevoerd met het RAVEN-systeem (onbemand observatievliegtuig).

• • In juli 2010 is specifieke steun geleverd aan de bestrijding van een grote brand op de Strabrechtse Heide bij Heeze.

• • Eenheden van het CLAS hebben steun verleend aan diverse evenementen, zoals de Veteranendag en Prinsjesdag in Den Haag, Sail Amsterdam, de Vierdaagse in Nijmegen en de Nationale Taptoe in Rotterdam.

• • De Berging Identificatie Dienst van het CLAS heeft steun geleverd aan de civiele autoriteiten bij de berging van een slachtoffer uit de Tweede Wereldoorlog in Arnhem.

• • In het kader van Host Nation Support zijn Britse en Amerikaanse munitie- en wapentransporten begeleid en is hiervoor bewakings- en beveiligingssteun geleverd.

Binnen de Veiligheidsregio’s (VR) levert het CLAS een voortdurende bijdrage aan het opstellen van crisisplannen en multidisciplinaire Opleidings- en Trainingsproducten. Verder neemt het CLAS deel aan periodieke oefeningen van het Regionaal Operationeel Team (ROT) en bereiden ze bijstandsverzoeken voor. De Officieren Veiligheidsregio leveren op verzoek van de VR bijdragen aan onder andere het implementeren van Netwerkcentrisch werken. In 2010 zijn diverse rampenoefeningen ondersteund.

Het Staf Detachement Nationale Operaties (SDNO) is per 1 maart 2010 ingesteld. Het SDNO levert stafcapaciteit en het stafproces ten behoeve van de Landelijk Operationele Staf (LOS). Het SDNO kan in het kader van de derde hoofdtaak per 1 maart 2010 aan iedere calamiteitenorganisatie worden toegevoegd. Het SDNO heeft gedurende 2010 opgewerkt om per 1 januari 2011 initieel operationeel te zijn voor de LOS. Inmiddels is de datum voor het initieel operationeel zijn van de LOS bijgesteld naar 1 maart 2011. De bovenregionale groepen liaisonofficieren vormen een geïntegreerd onderdeel van het SDNO. 6

In de loop van 2010 hebben zich diverse opbouwactiviteiten voorgedaan, waaronder maandelijkse bereikbaarheidstesten via het SITCEN CLAS, een opkomstoefening, de oefening LOS-VAST (procedure oefening ter voorbereiding van CYBERSTORM) en deelname aan de door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties geïnitieerde oefening CYBERSTORM.

4.4. Beleidsartikel 23 Commando luchtstrijdkrachten

Algemene doelstelling

Het Commando luchtstrijdkrachten (CLSK) levert operationeel gerede lucht- en grondgebonden expeditionaire capaciteit voor nationale en internationale operaties.

Doelbereiking

Het CLSK heeft een bijdrage geleverd aan de drie hoofdtaken van de krijgsmacht en daarmee aan het halen van het Nederlandse ambitieniveau zoals verwoord in de beleidsbrief «Wereldwijd dienstbaar» (Kamerstuk 31 200 X, nr. 3 van 18 september 2007). In de beleidsbrief worden de taken beschreven die eenheden van het CLSK moeten kunnen uitvoeren. Om het ambitieniveau te kunnen waarmaken en de gereedheid op peil te houden dienen de operationele eenheden van het CLSK voldoende opgeleid, geoefend en gemotiveerd personeel te hebben. Daarnaast moeten er voldoende wapensystemen en materieel beschikbaar zijn die voldoen aan alle operationele vereisten en moeten er voldoende mogelijkheden zijn om realistisch op te leiden en te oefenen.

Externe factoren

De mate van geoefendheid van het personeel en de personele consequenties van de achterblijvende vulling van de organisatie worden weergegeven in het overzicht operationele doelstellingen per operationeel commando en de toelichtingen daarop. De voortgang met betrekking tot de instroom en de verwerving van gewenst materieel voor de operationele commando’s is opgenomen bij de tabellen «projecten in realisatie» en de toelichtingen daarop bij de DMO.

Budgettaire gevolgen van beleid

De onderstaande tabel bevat de geraamde en gerealiseerde gevolgen van beleid voor 2010.

Toelichting bij de verschillen groter dan € 5 miljoen.

Verplichtingen

Overeenkomsten met een facilitair karakter meer dan voorheen jaarlijks worden vastgelegd in plaats van meerjarig, waardoor de verplichtingen € 3,4 miljoen minder hard stijgen dan de uitgaven. Het resterende verschil betreft diverse kleine mutaties.

Uitgaven

Apparaatsuitgaven

Een hogere personele vulling dan gepland heeft geresulteerd in hogere personele uitgaven van € 3 miljoen. Verder is een groot aantal (kleine) exploitatie-mutaties uitgevoerd. Een voorbeeld hiervan is de overheveling van € 1,6 miljoen vanuit de DMO voor het EATC.

Ontvangsten

De hogere ontvangsten van het CLSK hebben voor € 2,2 miljoen betrekking op de afwikkeling van oude vorderingen op onder andere Canada (Goose Bay), voor € 0,8 miljoen civiel medegebruik van maritiem Vliegkamp De Kooy en voor € 3,4 miljoen extra ontvangsten voor geneeskundige zaken als tandheelkunde en fysiotherapie. Het resterende verschil betreft diverse kleine mutaties.

Verdeling realisatie operationele doelstellingen

In onderstaande tabel zijn de voor de operationele eenheden gerealiseerde uitgaven verdeeld naar de operationele doelstellingen.

Beleidsmatige informatie (realisatie operationele doelstellingen)

De operationele doelstellingen waaraan het CLSK moest voldoen zijn gekwantificeerd en gekwalificeerd naar aantallen operationeel gerede eenheden. Uit onderstaande matrix blijkt hoeveel eenheden voor de operationele doelstellingen beschikbaar moesten zijn en waren. De beleidsmatige informatie (realisatie operationele doelstellingen) beperkt zich tot toelichtingen bij die eenheden waarvan de realisatie niet overeenkomt met de begroting of eenheden die zich kenmerken door bijzonderheden, zoals inzet en belangrijke wijzigingen in de samenstelling of organisatie van eenheden.

Operationele doelstellingen

Beleidsmatige informatie (realisatie operationele doelstellingen)

De operationele doelstellingen waaraan het CLSK moest voldoen zijn gekwantificeerd en gekwalificeerd naar aantallen operationeel gerede eenheden. Uit onderstaande matrix blijkt hoeveel eenheden voor de operationele doelstellingen beschikbaar moesten zijn en waren. De beleidsmatige informatie (realisatie operationele doelstellingen) beperkt zich tot toelichtingen bij die eenheden waarvan de realisatie niet overeenkomt met de begroting of eenheden die zich kenmerken door bijzonderheden, zoals inzet en belangrijke wijzigingen in de samenstelling of organisatie van eenheden.

In onderstaande tabel is de realisatie van de operationele doelstellingen weergegeven en toegelicht.

Toelichting

Algemeen

De begroting over 2010 kende geen opdrachten tot specifiek gereedstellen van eenheden. De gereedstellingsopdracht betrof alleen de volledige organieke taak. In dit jaarverslag wordt echter wel over specifieke gereedstelling gerapporteerd. De reden is dat de Algemene Rekenkamer eind 2009 – terwijl de begroting 2010 al was vastgesteld – heeft opgeroepen tot meer transparantie bij de feitelijke resultaten van gereedstelling, opdat beter inzicht ontstaat in wat «Defensie kan leveren». Ook in het jaarverslag over 2009 is om deze reden al gerapporteerd over specifieke gereedstelling (Verantwoordingsinformatie operationele gereedheid Defensie, Kamerstuk 32 248, nrs. 1–2).

Internationale inzet

Jachtvliegtuigen

Van januari tot en met december zijn permanent vier F-16 jachtvliegtuigen ingezet voor de ISAF-operatie in Afghanistan. In 2010 zijn negen F-16»s stand-by geweest voor de NRF/European Battle Group.

Gevechtshelikopters

Van januari tot november zijn permanent vijf Apache-gevechtshelikopters ingezet voor ISAF.

Transporthelikopters

Drie Chinook-helikopters en vijf Cougar-helikopters zijn achtereenvolgens ingezet voor de operatie ISAF in Afghanistan. Er zijn twee oorzaken voor het verschil bij de eerste operationele doelstelling tussen planning en realisatie. Ten eerste is bij de opstelling van de begroting uitgegaan van Cougar-helikopters, terwijl tijdens de realisatie zowel Cougar als Chinook-helikopters zijn ingezet. Voor eenzelfde transportcapaciteit zijn minder Chinook-helikopters dan Cougar-helikopters nodig. De gevraagde transportcapaciteit is echter volledig ingevuld. Ten tweede is midden 2010 besloten het laatste kwartaal van 2010 geen transporthelikopters meer in te zetten. Bij de uitvoering van de redeployment bleek dat de capaciteit niet meer nodig was, waardoor kosten konden worden bespaard.

Maritieme helikopters

In 2010 hebben verschillende Lynxhelikopters als boordhelikopter van de respectievelijke stationsschepen deelgenomen aan anti-drugsoperaties in het Caribische gebied en overige kustwachttaken. Daarnaast zijn er Lynxhelikopters als boordhelikopter ingezet voor de EU-operatie Atalanta en de Navo-operatie Ocean Shield. Bij beide operaties diende dit ter bescherming van civiele scheepvaart tegen piraterij.

Luchttransport

In de begroting zijn twee squadrons luchttransport en tankers opgenomen: één squadron met C-130 en één squadron met daarin de KDC-10, de F-50 en de Gulfstream IV. De KDC-10 en de C-130 zijn ingezet voor ondersteuning van de operatie ISAF. Ten opzichte van de begroting is meer inzet gerealiseerd dan vooraf gepland. Een grotere behoefte aan transportcapaciteit was hiervan de aanleiding.

In het kader van militaire bijstand en noodhulp is in 2010 het navolgende luchttransport ingezet. Er is twee maal met de KDC-10 richting Haïti gevlogen ten behoeve van het USAR-team. De eerste vlucht is uitgeweken naar Curaçao en op de terugweg zijn er adoptiekinderen meegevlogen. Met de tweede vlucht is het USAR-team opgehaald. Daarnaast is de Vliegbasis Eindhoven gebruikt voor het ontvangen van een tweede (civiele) vlucht met adoptiekinderen. Er zijn in 2010 twee vluchten met de KDC-10 uitgevoerd om gevangen genomen piraten voor berechting vanuit Somalië te vervoeren naar Nederland. Het ging om respectievelijk tien en vijf personen. Na de vliegramp te Tripoli is de enige overlevende met het regeringstoestel op vliegbasis Eindhoven gearriveerd. In december is er een KDC-10 ingezet voor het ophalen van archieven en bewijsmateriaal uit Sierra Leone ten behoeve van het Speciaal Hof voor Sierra Leone. Nabestaanden van gesneuvelde Nederlandse militairen zijn in het laatste kwartaal met luchttransport naar Afghanistan vervoerd voor een bezoek aldaar.

OGRV-pelotons

Eén Operationeel Grond Verdedigingspeloton (OGRV-peleton) s gedurende vijf maanden ingezet voor ISAF. Het kleine verschil tussen doelstelling en realisatie wordt veroorzaakt door de afronding van getallen.

Brandweer

In 2010 is op vliegbasis Minhad in de Verenigde Arabische Emiraten tot begin december één MAC-11 crashtender (brandweervoertuig) met drie man personeel ingezet. Naar aanleiding van een multinationale overeenkomst is besloten na het vertrek van het Canadese contingent met ingang van december de Nederlandse bijdrage uit te breiden tot twee MAC-11 crashtenders en zes man personeel. Op Tarin Kowt zijn twee MAC-11 crashtenders, twee (kleinere) MAC-06 crashtenders en een voertuig ten behoeve van de kampbeveiliging ingezet met in totaal elf man personeel.

Nationale Datalink Management Cel (NDMC)

In het kader van NRF-14 heeft de Nationale Datalink Management Cel de Navo-standaard voor communicatie (Link-16) mogelijk gemaakt aan boord van Hr.Ms. Johan de Witt.

Nationale inzet

Nationale Datalink Management Cel (NDMC)

Er is ondersteuning verleend aan de Quick Readiness Alert (QRA)-inzet en taakuitvoering met een robuust operationeel netwerk dat communicatie tussen vliegtuigen onderling en tussen vliegtuigen en grondeenheden mogelijk maakt, ook wel Link 16 genoemd.

Demonstratie- en herdenkingsvluchten

Er zijn diverse demonstratievluchten uitgevoerd met helikopters en vastvleugelige toestellen. Ook is er een bijdrage geleverd aan herdenkingen, zoals bij Roermond en Margraten. De C-130 heeft ondersteuning geleverd aan de herdenking van operatie Market Garden. Tijdens het bevrijdingsfestival hebben helikopters artiesten op diverse bestemmingen gebracht. Met een Alouette zijn journalisten vervoerd bij het evenement Sail in Amsterdam.

Militaire Bijstand en Steunverlening

In het kader van de derde hoofdtaak van Defensie levert het CLSK gereedgestelde eenheden voor de militaire bijstand in het kader van ICMS, steunverlening in het openbaar belang en noodhulp. De volgende gereedstelling is in 2010 gerealiseerd: twee QRA F-16»s, gereedstelling van helikoptercapaciteit ten behoeve van Search and Rescue (SAR), patiëntenvervoer vanaf de Waddeneilanden en andere nationale taken (bijvoorbeeld bluscapaciteit met transporthelikopters en luchttransport voor noodhulp). Daarnaast was er de beschikbaarheid van 50 militairen op 24 uur-waarschuwingstijd en 250 militairen op 48 uur-waarschuwingstijd in het kader van ICMS. Ten slotte is CLSK gevraagd zogenaamde niet-gegarandeerde capaciteiten in te zetten. Hieronder is beschreven welke inspanning het betreft.

Jachtvliegtuigen

In juni is de QRA (twee F-16»s op Quick Readiness Alert) ingezet ten behoeve van de onderschepping van een Turks verkeersvliegtuig dat niet reageerde op oproepen van de luchtverkeersleiding. In oktober is een onderschepping uitgevoerd van twee Russische Bears met de QRA.

SAR-helikopters

De Agusta Bell (AB-412) helikopters van het SAR-Squadron hebben gedurende het jaar 2010 in totaal 200 patiëntenvluchten uitgevoerd. Daarnaast zijn er tien SAR-vluchten uitgevoerd. In totaal is 788 uur gerealiseerd, de taakopdracht was 1 050 uur.

Het verschil in realisatie is onder meer het gevolg van vertragingen in het opzetten van onderhoudscontracten met de industrie. Door aanpassingen van de planning en door het uitvoeren van een inspectie in eigen beheer bleef de inzet voor SAR en patiëntenvluchten gegarandeerd.

De Lynx SAR-helikopters van het Defensie Helikopter Commando, gestationeerd op Maritiem Vliegkamp de Kooy, hebben gedurende 2010 in totaal 24 patiëntenvluchten uitgevoerd. Daarnaast zijn er 13 SAR-vluchten geweest. In totaal zijn 37 vluchten uitgevoerd met een totale vliegduur van 74,2 uur.

Vluchten/urenrealisatie:

Gevechtshelikopters

In 2010 zijn geen gevechtshelikopters inzet voor nationale operaties.

Transporthelikopters

In juli zijn op verzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties één Alouette-, één Cougar- en één Chinook-helikopter ingezet om het Nederlands elftal te begeleiden.

Cougar en Chinook-transporthelikopters hebben in 2010 meerdere keren assistentie verleend bij het blussen van branden. Er zijn twee Cougar-helikopters ingezet voor het blussen van een duinbrand nabij Bergen (Noord-Holland). Een Chinook-helikopter is ingezet voor het blussen van een brand op Kamp de Kiek (Alphen Riel) en in juni en juli is een Cougar-helikopter ingezet op de Strabrechtse Heide. Er is geblust met beide types bij een bosbrand bij Oisterwijk in juli. Cougar-helikopters hebben in enkele gevallen de taak van het Patiëntenvervoer van de AB412 overgenomen toen deze helikopters niet beschikbaar waren.

E-One schuimblusvoertuigen

Het CLSK heeft in 2010 meerder malen schuimblusvoertuigen van het type E-ONE ingezet ter ondersteuning van de civiele brandweer. In maart is er met een E-ONE van de Vliegbasis Eindhoven een vrachtwagen met hooi geblust op de snelweg A2 en in april 2010 is er met een E-ONE geassisteerd bij een uitslaande brand in een timmerfabriek te Someren. De vliegbasis Gilze-Rijen heeft in april twee E-ONE’s ingezet voor een bermbrand nabij munitiekamp Alphen Riel en in juni één voor de brand op Kamp de Kiek (Alphen Riel). In juli is er een gecombineerde inzet geweest van blusheli en in totaal vier E-ONE’s voor de bestrijding van de bos- en heidebrand op de Strabrechtse heide. De E-ONE's waren afkomstig van de vliegbases Woensdrecht, Eindhoven en Volkel.

Dorniers (kustwacht)

De Dorniers hebben in 2010 een totaal van 1973 uren gevlogen. Hiervan zijn 1 500 uur gevlogen voor de Kustwachttaken, hetgeen ook overeen kwam met de door de Kustwacht gestelde norm. Van de overige uren kwam 100 uur voor rekening voor de basisopleiding luchtvaartnavigatoren, de overige 373 uren zijn besteed aan opleiding, training en instandhouding van de vliegers.

Air Operations Control Station Nieuw Milligen (AOCS NM)

Naast de begeleiding van de twee eerder genoemde QRA-vluchten heeft het AOCS in 2010 tien incidenten afgehandeld waarbij geen radioverkeer tussen de begeleidende grondstations en toestellen was. Tweemaal betrof dat incidenten van twee Russische Bear bommenwerpers. De eerste maal werden de toestellen gevolgd door de Duitse QRA en zijn de bommenwerpers niet in het Nederlands luchtruim geweest. De tweede maal zijn de toestellen door de Nederlandse QRA gevolgd (zie boven). Eenmaal is de QRA door het AOCS naar een hogere gereedheid gebracht wegens een onbekend toestel.

Extra openstelling vliegbases voor nationale operaties

Ten behoeve van incidenteel gebruik door derden zijn in 2010 de vliegbases 24 keer buiten de reguliere openingstijden ter beschikking gesteld, bijvoorbeeld voor orgaantransplantatievluchten.

Afstoten en opheffen

Nederland heeft in november 2010 zes F-16 toestellen aan Chili overgedragen. De overige twaalf toestellen zullen dit jaar volgen.

In 2010 was afstoting voorzien van twee F-50 transportvliegtuigen. Deze zijn daarom vanaf 1 oktober 2010 niet meer operationeel gereed gesteld.

Operationele gereedheid

Jachtvliegtuigen

De doelstelling voor Operationele Gereedheid (OD2) is in 2010 niet helemaal gerealiseerd. In de eerste twee maanden van 2010 zorgden de extreme weersomstandigheden voor aanzienlijk minder mogelijkheden om gereedheid te kunnen realiseren. Vervolgens heeft de in februari ingestelde verplichtingenpauze grote gevolgen gehad voor de jachtvliegtuigen, waardoor benodigde reservedelen niet beschikbaar waren en onderhoudscontracten niet konden worden afgesloten. Ten slotte is het in september geconstateerde tekort op het brandstofbudget ook van invloed geweest op een dalende realisatie van de doelstellingen.

Maritieme helikopters

Als gevolg van nieuwe besluitvorming in het project Uitfasering Lynx-helikopters is er begin 2010 een bijstelling geweest van het aantal beschikbare toestellen. Dit aantal lag lager dan waar bij de begroting van is uitgegaan. Hierdoor is de realisatie van OD2 lager dan voorzien. Met de overgebleven Lynx-helikopters is echter gewoon aan de daarvoor geldende gereedheidsnormering voldaan.

Geleide Wapens

De realisatie van de doelstelling is onder de norm geweest als gevolg van uitlopende modificaties die zijn uitgevoerd op de verschillende (Commando)-containers en door klachten ten aanzien van verschillende systeemonderdelen. Tevens is de verminderde beschikbaarheid van personeel van invloed geweest die het gevolg is van individuele uitzendingen, opleidingen, vacatures en systeembeperkingen. Door onderlinge uitwisseling van systemen tussen de eenheden is de inzet van één cluster van twee Fire Platoons altijd gegarandeerd conform de gestelde eisen.

Kustwacht

De Kustwacht laat een kleine afwijking zien bij OD2. Deze is het gevolg van het niet meenemen van het onderhoud in de begroting onder het voortzettingsvermogen (OD3) terwijl deze wel is gerealiseerd. De kustwacht heeft wel volledig aan al haar opdrachten en verplichtingen voldaan.

4.5. Beleidsartikel 24 Commando Koninklijke marechaussee

Algemene doelstelling

Het Commando Koninklijke marechaussee (CKmar) draagt zorg voor de uitvoering van de in de Politiewet 1993 opgedragen politietaken door de daadwerkelijke handhaving van de rechtsorde en het verlenen van hulp aan hen die deze behoeven, alsmede het leveren van een bijdrage aan de effectiviteit van de krijgsmacht.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Verantwoordelijkheid

De minister is als beheersverantwoordelijke voor het CKmar verantwoordelijk voor het vaststellen van de mate van gereedheid, de omvang en de samenstelling van het CKmar. De uitvoering heeft hij opgedragen aan de commandant van het CKmar.

Doelbereiking

Het CKmar heeft een bijdrage geleverd aan een veilige samenleving, door handhaving van de rechtsorde en de verlening van hulp aan hen die dat behoeven, zowel in binnen- als buitenland. Het CKmar is een politieorganisatie met militaire status, die verantwoordelijk is voor een breed takenpakket.

Het CKmar is belast met de drie hoofdtaken die in de Grondwet in algemene zin zijn opgedragen aan de krijgsmacht. Daarnaast staan in artikel 6 van de Politiewet 1993 de specifieke taken van het CKmar limitatief opgesomd. De Politiewet 1993 vormt bovendien de grondslag voor de samenwerking met en bijstand aan de politie. De (opsporings)bevoegdheden van de ambtenaren van het CKmar zijn onder meer geregeld in het strafrecht en in de vreemdelingenwet en -regelgeving.

Het CKmar heeft haar taak uitgevoerd in ondergeschiktheid aan het bevoegd gezag en in overeenstemming met de geldende rechtsregels. Het takenpakket van het CKmar heeft zich ontwikkeld tot een veelzijdig en samenhangend geheel. Het CKmar heeft snel en flexibel ingespeeld op wijzigende omstandigheden door accenten te leggen binnen taakvelden of tussen taakvelden, waar nodig na toestemming van de betreffende gezagsdragers.

Externe factoren

Het behalen van de algemene doelstelling hangt af van het hebben van voldoende opgeleid, geoefend en gemotiveerd personeel, voldoende materieel dat voldoet aan de operationele vereisten en de mogelijkheden hier realistisch mee op te leiden en te trainen. De personele vulling wordt mede bepaald door niet-beïnvloedbare factoren als demografische ontwikkeling en de economische situatie. Het kunnen beschikken over het gewenste materieel wordt mede bepaald door niet-beïnvloedbare factoren als de stand van de techniek en de mogelijkheden of beperkingen van de industrie. De geoefendheid van de eenheden van het CKmar is afhankelijk van voldoende opleidings-, oefen- en trainingsmogelijkheden.

Commissie Evaluatie Beleidsplan Koninklijke Marechaussee 2010

De commissie-Vliegenthart heeft in februari 2009 geconstateerd dat Defensie met de uitvoering van het Beleidsplan de juiste weg is ingeslagen en dat veel is bereikt en verbeterd. De uitvoering van het proces is echter nog niet voltooid. In 2010 heeft het CKmar zich ingespannen de doelstellingen te bereiken en het proces tot een blijvend succes te maken. Het CKmar heeft zich hierbij in het bijzonder gericht op de thema’s leiderschap, werkdruk en zingeving, flexibiliteit en generalisme en personeel en organisatie. De commissie-Vliegenthart heeft in het najaar van 2010 de inspanningen en het effect hiervan opnieuw getoetst. Door de commissie is geconstateerd dat het CKmar zich verder heeft ontwikkeld langs de lijnen van het Beleidsplan Kmar 2010.

Werkdruk, werkbeleving en zingeving

De werkdruk bij het CKmar is evenwichtiger over de organisatie verdeeld door een herverdeling van het personeel en een meer flexibele personeelsinzet. De leidinggevenden besteden aandacht aan afwisseling van werkzaamheden voor het personeel. Een voorbeeld hiervan is dat een aantal oefeningen van de Mobiele Eenheid (ME) is vervangen door reële inzet met de politie. De lage werkdruk en zingeving bij de medewerkers die belast zijn met wacht- en bewakingstaken blijven echter een aandachtspunt. Met innovatieve oplossingen en investeringen in de loopbaan van het desbetreffende personeel maakt het CKmar het werk aantrekkelijker.

Leiderschap

Het CKmar blijft investeren in de kwaliteit van leiderschap en heeft structurele voorzieningen getroffen om de kwaliteit hiervan te waarborgen. Zo zijn bijvoorbeeld bevoegdheden en verantwoordelijkheden lager in de organisatie belegd en wordt hieraan in de organisatie voortdurend aandacht besteed.

Personeel en organisatie

Het CKmar heeft een nieuw loopbaanbeleid ontwikkeld. Dit wordt in een pilot voor heel Defensie getoetst. De rollen in het sturingsconcept ten aanzien van P&O zijn verduidelijkt. De kwaliteit van het P&O-beheer heeft voordurend de aandacht. Naast het sturen en fysiek vullen van de organisatie heeft de mens achter de getallen nadrukkelijk de aandacht.

Flexibiliteit en Generalisme

Een flexibele inzet in combinatie met een brede inzetbaarheid draagt bij aan een positieve werkbeleving en verbetert de resultaten van de werkzaamheden. Het CKmar heeft hiertoe verscheidene maatregelen genomen. Zo worden steeds meer generalistische teams ingezet waarin ervaren medewerkers van uiteenlopende disciplines elkaar ondersteunen. Voorts hebben brigades met een relatief eenzijdig werkaanbod afspraken gemaakt over het onderhouden van de basisvaardigheden door de medewerkers. De medewerkers ervaren generalisme over het algemeen als een verrijking van de taakuitvoering.

Interne en Externe aansturing

De aansturing is verbeterd door het opnieuw beleggen van taken. De rol van de districtscommandant als integraal verantwoordelijke wordt daarbij zoveel mogelijk gerespecteerd en ingevuld. De commissie signaleert dat door de gezagsdragers nog steeds onvoldoende invloed uitgeoefend wordt op de prioriteitstelling van het CKmar. Indien de beschikbare capaciteit onvoldoende is om alle gewenste veiligheidsdiensten te bemannen, dient het gezag uitdrukkelijk prioriteiten en posterioriteiten te benoemen. Hierover wordt met de gezagsdragers nog in overleg getreden.

Schiphol

De problemen bij de personele vulling van de Brigade Grensbewaking van het district Schiphol zijn opgelost. Een van de belangrijkste resultaten is dat generalisme op Schiphol vorm heeft gekregen. Het vastleggen van de vaardigheden gekoppeld aan werkzaamheden heeft een positieve invloed op de werkbeleving van de medewerkers. Door onder andere de invoering van generalisme is de uitwisselbaarheid van personeel uit de verschillende brigades vergroot. Hiermee heeft het district Schiphol zelf de piekbelastingen opgelost.

Ontwikkelagenda

Het Beleidsplan Kmar 2010 en het rapport «Doorpakken richting 2010» zijn inmiddels opgevolgd door een ontwikkelagenda. Deze ontwikkelagenda geldt als basis om de geleidelijke en constante ontwikkeling van verdere verbeteringen te bewerkstelligen.

Uitkomsten werkbelevingsonderzoek

In 2008 is het voorlaatste werkbelevingsonderzoek uitgevoerd bij het CKmar. Mede op basis van dat onderzoek en andere onderzoeken die binnen het CKmar zijn uitgevoerd,zijn maatregelen genomen om de werkbeleving bij het CKmar te verbeteren. Begin 2011 is het personeel van het CKmar opnieuw uitgenodigd om deel te nemen aan het werkbelevingsonderzoek genaamd PICTURE. Op basis van de respons van het onderzoek (66 procent) kunnen de resultaten worden gegeneraliseerd naar de totale populatie van het CKmar. De respons is overigens nagenoeg gelijk aan de respons in 2008.

Een eerste analyse van de uitkomsten van het werkbelevingsonderzoek laat zien dat de medewerkers van het CKmar enthousiast zijn over het werk, er plezier in hebben en dat men het werk ook aan kan. Medewerkers hebben een gezonde mate van bevlogenheid en zijn over het algemeen tevreden en voelen zich betrokken, zowel bij hun eigen eenheid als bij het CKmar. In vergelijking met het onderzoek uit 2008 wordt de werkdruk nu als passend ervaren. Daarnaast is men positief over de werksfeer en heeft men het gevoel dat men rechtvaardig wordt behandeld binnen de organisatie. Ook vindt men dat afspraken worden nagekomen en dat de organisatie geïnteresseerd is in zijn of haar welzijn. Het personeel is echter wel onzeker over de toekomst. Dit mede als gevolg van de verwachte bezuinigingen en de wijzigingen van het Algemeen Militair Ambtenarenreglement (AMAR). Ondanks dat zet men zich volledig in voor zijn of haar taak. Aan de medewerkers is gevraagd wat er zou moeten veranderen om te bereiken dat men met (nog) meer plezier naar het werk gaat. Verbetering van de loopbaanmogelijkheden blijft in dat verband een aandachtspunt. Een ander aandachtspunt betreft de arbeidsomstandigheden. 7 Leiderschap wordt nu overigens minder vaak als aandachtspunt genoemd als in 2008. Over het algemeen lijkt men hier meer tevreden over dan in 2008. Net als in 2008 wordt communicatie genoemd als aandachtspunt. Op basis van de definitieve resultaten van het werkbelevingsonderzoek wordt bezien of en welke maatregelen moeten worden genomen om de aandachtspunten te adresseren.

Op basis van de definitieve resultaten van het werkbelevingsonderzoek wordt bezien of en welke maatregelen moeten worden genomen om de aandachtspunten te adresseren.

Budgettaire gevolgen van beleid

De onderstaande tabel bevat de geraamde en gerealiseerde gevolgen van beleid voor 2010.

Toelichting bij de verschillen groter dan € 5 miljoen.

Verplichtingen

De lagere verplichtingen worden voor € 11 miljoen veroorzaakt doordat de overeenkomsten met een facilitair karakter (inclusief de huur van gebouwen en terreinen) meer dan voorheen jaarlijks worden vastgelegd in plaats van meerjarig. Bovendien is de stand van de verplichtingen door een schoning in de administratie verlaagd met een bedrag van € 1,7 miljoen. Het resterende verschil betreft diverse kleine mutaties.

Uitgaven

Hogere uitgaven worden voor € 6,1 miljoen veroorzaakt door een convenant tussen Buitenlandse Zaken en Defensie met betrekking tot de beveiliging van ambassades in het buitenland. Deze beveiliging wordt uitgevoerd door personeel van het CKmar. Het resterende verschil betreft diverse kleine mutaties.

Operationele doelstellingen

Operationele doelstelling 1: Handhaving veiligheidsniveau in overeenstemming met de geldende veiligheidsconcepten.

Toelichting tabel

Operationele doelstelling 2: Beheersing van de vreemdelingenstroom in overeenstemming met de geldende wet- en regelgeving.

Toelichting tabel

Op basis van de Schengengrenscode (SGC) wordt idealiter iedere grenspassant van de buitengrens minimaal aan een eenvoudige controle onderworpen (SGC Hoofdstuk II art 7 lid 2). Reizigers afkomstig van derde landen die de buitengrens van het Schengengebied passeren worden idealiter aan een grondige controle onderworpen (SGC Hoofdstuk II art 7 lid 3). Voor burgerluchtvaart is sprake van een «gesloten systeem». Alle passagiers die het land in of uit reizen, worden vanzelf langs een controlepost geleid en aldaar fysiek gecontroleerd. De score van 100 procent fysieke controle is een logisch gevolg. De 100 procent administratieve controle voor de maritieme sector kan worden gegarandeerd aangezien alle informatie die door de vervoersmaatschappijen worden geleverd, in systemen wordt nagetrokken. De grondige (fysieke) controle op actuele risicoprofielen in de maritieme sector is in overleg met het beleidsverantwoordelijke departement risicogestuurd uitgevoerd. De daadwerkelijke controle heeft plaats aan de hand van de controleadviezen vanuit de risicoprofielen die in ZUIS 8 zijn vastgelegd. In overleg met het beleidsverantwoordelijke departement is door capaciteitsgebrek de norm gesteld op minimaal 75 procent daadwerkelijke controle van de uitgebrachte adviezen. De realisatie wordt bijgehouden voor de categorieën inreizende vaartuigen en uitreizende vaartuigen. De gerealiseerde percentages (84 procent voor inreizende vaartuigen en 92 procent voor uitreizende vaartuigen) betreffen een totaalscore van de verschillende segmenten.

Voor de segmenten pleziervaart en visserij geeft het CKmar invulling aan de doelstellingen door het risicogestuurd organiseren van landelijke controledagen. Op deze «projectdagen» is er sprake van 100 procent administratieve en fysieke controle. Daarnaast worden binnen deze segmenten aangemelde schepen die van buiten het Schengengebied komen meegenomen in de risicoanalyse van ZUIS. Op basis van het bijbehorende controleadvies worden de passagiers en de bemanning van het vaartuig administratief en indien nodig fysiek gecontroleerd. In 2010 zijn er vijf landelijke projectdagen georganiseerd. Op deze projectdagen wordt de prioriteit bij één segment gelegd. Het andere segment wordt gecontroleerd indien er voldoende aanbod, tijd en capaciteit beschikbaar is. De streefwaarde van drie projectdagen voor het segment visserij is hierdoor niet gerealiseerd.

In 2009 heeft de Europese Commissie de risicogestuurde uitvoering van het Schengen-aquis door Nederland geëvalueerd. In het voorjaar van 2010 is het rapport van de Schengen-evaluatiecommissie definitief vastgesteld. De algehele conclusie is dat Nederland op adequate wijze uitvoering geeft aan het Schengen-aquis.

Toelichting tabel

Amsterdam Airport Schiphol (AAS) voert sinds eind 2009 geen metingen meer uit. Het CKmar heeft alle balies bezet conform planning op basis van het verwachte passagiersaanbod van Schiphol. Deze flexibiliteit heeft ertoe bijgedragen dat de zomerpiek adequaat is afgehandeld. Naar verwachting worden midden 2011 herziene prestatie-indicatoren geïntroduceerd in overleg met AAS en het beleidsverantwoordelijke departement.

Operationele doelstelling 3: Handhaving van de openbare orde en strafrechtelijke rechtsorde binnen de krijgsmacht en jegens militaire justitiabelen.

Toelichting tabel

Er zijn in 2010 1194 misdrijfverbalen aangeboden aan het Openbaar Ministerie (OM) te Arnhem. Het verschil tussen de streefwaarde en de realisatie wordt grotendeels veroorzaakt door het achterblijven van het aanbod. Daarnaast heeft het CKmar binnen het Taakveld Militaire Politiedienst nog 160 misdrijfverbalen aangeboden aan andere Openbaar Ministeries. Hoewel een verbetering zichtbaar is in het percentage technische sepots, is de norm in 2010 niet gehaald. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door een aantal met elkaar samenhangende misdrijfverbalen die om dezelfde reden zijn geseponeerd.

Operationele doelstelling 4: Handhaving van de openbare orde en de strafrechtelijke rechtsorde op de aangewezen nationale luchtvaartterreinen.

Toelichting tabel

Aan de doelstelling inzake de response-tijden is in 2010 niet geheel voldaan. Het gebrek aan eenduidige registratie is de voornaamste oorzaak voor de onderrealisatie. Personeel meldt zich niet eerst bij de centrale maar gaat ter plaatse direct over tot hulpverlening.

Toelichting tabel

Vanuit het CKmar-brede bijstandspotentieel kan invulling gegeven worden aan alle inzetvormen.

In verband met een efficiencymaatregel zijn in 2009 twee pelotons van de Bijstandseenheid (BE) van het District West samengevoegd voor statische beveiligingstaken.

Operationele doelstelling 6: Beschikbare operationele eenheden voor internationale crisis- en humanitaire operaties.

Toelichting tabel

Vanuit het CKmar-brede bijstandspotentieel kan invulling gegeven worden aan alle inzetvormen. Wat betreft de CRC-taak geldt dat de haalbaarheid afhankelijk is van de inzetlocatie en de beschikbare voorbereidingstijd. De huidige voertuigen (YPR) blijken niet geschikt te zijn voor alle inzetvormen (zowel in nationaal als expeditionair verband).

4.6. Beleidsartikel 25 Defensie Materieel Organisatie

Algemene doelstelling

De DMO zorgt voor modern, robuust, kwalitatief hoogwaardig en inzetbaar materieel.

Doelbereiking

De DMO heeft een bijdrage geleverd aan de hoofddoelstellingen van de krijgsmacht door levering van modern, robuust, kwalitatief hoogwaardig en inzetbaar materieel.

De DMO heeft hiervoor ondersteuning geleverd door de aanschaf van het materieel, de instandhouding en de afstoting. Hierbij was de DMO beleidsverantwoordelijk voor het defensiebrede materieellogistieke beleid en het beleid met betrekking tot wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling. In de paragraaf prestatiegegevens van de DMO wordt toegelicht in hoeverre deze doelstellingen zijn bereikt.

Externe factoren

Het verwerven van modern, robuust, kwalitatief hoogwaardig en inzetbaar materieel is mede afhankelijk van de door de klant gestelde eisen en de productiecapaciteit van de leveranciers. De beschikbaarheid van capabel geschoold personeel, de toepasbaarheid van ontwikkelingen in het wetenschappelijk onderzoek en de stand van de techniek bepalen in hoge mate het behalen van deze algemene doelstelling. In 2010 is bovendien de problematiek van de hoge kosten van de materiële exploitatie een beperkende factor gebleken.

Budgettaire gevolgen van beleid

De onderstaande tabel bevat de geraamde en gerealiseerde gevolgen van beleid voor 2010.

Toelichting bij de verschillen groter dan € 5 miljoen.

Verplichtingen

De realisatie van het verplichtingenbudget is lager dan aanvankelijk was voorzien als gevolg van vertragingen van grote investeringsprojecten. De investeringsbudgetten zijn aangepast ter compensatie van de hogere exploitatie-uitgaven bij de logistieke ondersteuning van de operationele commando’s. Daarnaast is het saldo van het niet-beleidsartikel 80 (Nominaal en onvoorzien) voor een bedrag van € 61 miljoen verwerkt met de investeringen. Verder heeft de budgettaire problematiek van begin 2010 geleid tot een verplichtingenpauze voor de logistieke ondersteuning. Dit heeft uiteindelijk voor heel 2010 bijgedragen aan € 205,1 minder verplichtingen. De aanpassing van de budgetten hangt samen met de herfasering van een aantal investeringsprojecten. Ook is € 78,3 miljoen voor de NH-90 uitgesteld. € 78,2 miljoen voor F-16 zelfbescherming (ASE) is vertraagd naar 2011, € 85 miljoen voor Vervanging Mortieropsporingsradar (MOR) is doorgeschoven naar 2011 en € 51,1 miljoen voor Instandhouding Walrusklasse onderzeeboten is vertraagd vanwege de aanbesteding. Het resterende verschil betreft diverse mutaties op de investeringprojecten kleiner dan € 25 miljoen.

Uitgaven

Programma-uitgaven

De investeringsbudgetten zijn € 68 miljoen aangepast ter compensatie van de hogere exploitatie-uitgaven bij de logistieke ondersteuning van de operationele commando’s. Daarnaast is het saldo van het niet-beleidsartikel 80 (Nominaal en onvoorzien) voor een bedrag van € 61 miljoen verwerkt met de investeringen. Ook worden de naar latere jaren verschoven verkoopopbrengsten voor € 71 miljoen ten laste gebracht van de investeringen van de DMO. De aanpassing van de budgetten is mogelijk door de herfasering van een aantal investeringsprojecten. Hier staat tegenover de investeringsbijdrage van het ministerie van Buitenlandse Zaken voor de Nederlandse deelname aan het C-17 initiatief van de Navo ter vergroting van de strategische luchttransportcapaciteit. Ten slotte is het budget van verschillende kleinere projecten aangepast. De mutaties binnen de projecten worden toegelicht bij de paragraaf uitgaven investeringen.

De uitgaven voor de logistieke ondersteuning zijn gestegen met € 20 miljoen aan afstotingskosten, € 33 miljoen voor brandstof en € 15 miljoen aan andere uitgaven voor de operationele ondersteuning. Daartegenover staat dat voor € 18,2 miljoen aan uitgaven voor munitie en onderhoud voor wapensystemen is vertraagd naar 2011. Het resterende verschil betreft meerdere kleinere posten.

Apparaatsuitgaven

Vanuit de andere defensieonderdelen is voor een bedrag van € 11,7 miljoen bijgedragen aan het budget voor defensiebrede energie-uitgaven. Het resterende verschil betreft meerdere kleinere posten.

Ontvangsten