Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING

De Europese Commissie (hierna: EC) is vanaf het begin in 2001 actief betrokken bij de maritieme IAO-verrichtingen. Gedurende het gehele consolidatieproces heeft de EC een coördinerende rol vervuld voor en in overleg met de lidstaten. De EC kondigde in haar werkprogramma van 2006 aan het nieuwe MAV (deels) te willen omzetten in Europese regelgeving. Op 16 juni 2006 heeft de EC een voorstel gedaan voor een besluit van de Raad om de Lidstaten te machtigen het MAV, in het belang van de Europese Gemeenschap, te ratificeren. Dit besluit is door de Raad van Ministers op 7 juni 2007 aanvaard.

Een zeevarende (zowel de werknemer als de zelfstandige) die, op grond van nationaal recht of met toepassing van de regels van internationale sociale zekerheidsregelingen, verzekerd is voor de Nederlandse volksverzekeringswetten, is daarmee ook verzekerd ingevolge de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (hierna: AWBZ) en verzekeringsplichtig voor de Zorgverzekeringswet (hierna: Zvw). Verzekerd voor de volksverzekeringen krachtens nationaal recht zijn ingezetenen van Nederland en niet-ingezetenen voor zover zij krachtens een dienstbetrekking aan de Nederlandse loonbelasting zijn onderworpen. Het Besluit uitbreiding en beperking kring verzekerden volksverzekeringen 1999 kent uitzonderingen op deze verzekeringsplicht, zowel in uitbreidende als beperkende zin, zoals deze ook voor de volksverzekeringen gelden.

Krachtens de AWBZ en de Zvw heeft de betrokkene, voor zover hij medische zorg inroept die onder het aansprakenpakket van deze verzekeringen valt, recht op zorg of op een vergoeding van de kosten van zorg, waar ter wereld hij zich ook bevindt, tot maximaal het Nederlandse tarief dat voor de betrokken behandeling geldt. De Zvw en de AWBZ kennen voor een aantal aanspraken zorggebonden eigen betalingen; daarnaast kent de Zvw ook een verplicht eigen risico. Gedurende de reis hebben zeevarenden aanspraak op zorg op grond van de bepalingen in artikel 415 van het WvK, nu opgenomen in de voorgestelde afdeling 12 van Boek 7.10 BW. In verband met die dekking door het WvK is de inkomensafhankelijke premie voor de Zvw op nihil vastgesteld. Dit geldt niet voor de premie AWBZ en de nominale premie Zvw. Dat hoeft ook niet omdat het beginsel «kosteloos» ziet op het werken aan boord. Dit beginsel geldt niet zodra de zeevarende weer is teruggekeerd naar het land waar hij zijn woon- of gewone verblijfplaats heeft. In Nederland heeft de zeevarende die verzekerd is ingevolge de AWBZ en de Zvw, ten laste van die verzekeringen recht op zorg of op vergoeding van de kosten daarvan.

Ten aanzien van welzijn kan het volgende worden opgemerkt. De voorschriften met betrekking tot het welzijn van zeevarenden zijn geregeld in titel 4.4. van het MAV. Nederland voldoet aan de verplichtingen van het MAV. In Nederland is het onderwerp welzijn ten behoeve van ingezetenen geregeld in de Wet maatschappelijke ondersteuning (hierna: Wmo). Deze wet heeft per 1 januari 2007 de Welzijnswet en de Wet voorzieningen gehandicapten vervangen. Invulling van het beleid op het terrein van de maatschappelijke ondersteuning in de zin van deze wet is opgedragen aan het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeenten. Daartoe stellen de gemeenteraden plannen op waarin ondermeer is opgenomen wat de gemeentelijke doelstellingen zijn op bepaalde onderdelen van de maatschappelijke ondersteuning en welke resultaten de gemeente in de door het plan bestreken periode wenst te behalen. Individuele voorzieningen en persoonsgebonden budgetten zijn in beginsel niet beschikbaar voor vreemdelingen, tenzij deze in Nederland rechtmatig verblijf houden in de zin van artikel 8, onder a tot en met e en l, van de Vreemdelingenwet. Deze individuele voorzieningen zijn in beginsel niet voor buitenlandse zeelieden (passanten) bedoeld. Blijkens het MAV heeft het verdrag echter niet op zulke individuele voorzieningen betrekking, maar veeleer op openbare welzijns- en recreatieve voorzieningen.

In de (grote) Nederlandse havensteden (Rotterdam, Amsterdam, Vlissingen, Delfzijl, Terneuzen) zijn reeds vele decennia zeemanshuizen aanwezig. De daarin aanwezige voorzieningen kunnen als adequaat worden aangemerkt. Tot op heden voldoen de in de praktijk in Nederlandse havens aanwezige welzijnsvoorzieningen voor zeelieden dan ook aan de betreffende bepalingen uit het MAV en behoeven geen aanpassing of uitwerking.

De Nederlandse socialezekerheidswetgeving voldoet aan de normen van het MAV. Dit oordeel wordt gedeeld door de sociale partners in deze sector. Zeevarenden die in Nederland wonen, zijn in beginsel verzekerd voor de volksverzekeringen: de Algemene Ouderdomswet (hierna AOW), de Algemene nabestaandenwet (Anw), de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en de Algemene kinderbijslagwet (AKW). Daarmee wordt voldaan aan de eis dat voor ten minste drie takken van sociale zekerheid bescherming wordt geboden. Op het voorgaande bestaat een uitzondering als de zeevarende gedurende een aaneengesloten periode van ten minste drie maanden voor een buiten de Europese Economische Ruimte (EER) gevestigde werkgever op een buitenlands zeeschip van buiten de EER werkt. Dat doet zich naar het oordeel van de sociale partners in deze sector echter weinig voor.

Daarmee wordt voldaan aan de eis dat aan ingezetenen voor ten minste drie takken van sociale zekerheid bescherming wordt geboden.

Daarnaast zijn zeevarenden die in Nederland wonen voor de werknemersverzekeringen en – voor zover dat al niet het geval is – voor de volksverzekeringen verzekerd, indien ze in dienst zijn van een in Nederland gevestigde werkgever. Ingeval ze in dienst zijn van een in het buitenland gevestigde werkgever, dan hangt de bescherming af van de vraag onder welke vlag het schip vaart.

• • Als het schip onder een Nederlandse vlag vaart, dan dient de zeewerkgever voor de zeevarende – indien deze niet reeds onder de Nederlandse werknemersverzekeringen valt – een verzekering te sluiten tegen onder meer het risico van ziekte, arbeidsongeval, beroepsziekte en overlijden. Alle zeewerkgevers die zeevarenden in dienst hebben die woonachtig zijn in een land waarmee Nederland geen verdrag inzake sociale zekerheid heeft gesloten, zijn op grond van artikel 415h van het WvK van rechtswege bij de Vereniging Zee-Risico 1967 aangesloten. Als het schip onder een EU-vlag vaart, dan is – op grond van de Verordening (EEG) nr. 1408/71 betreffende de toepassing van de socialezekerheidsregelingen op werknemers en zelfstandigen, alsmede op hun gezinsleden, die zich binnen de Gemeenschap verplaatsen (PbEG L 74 van 27 maart 1972) – de socialezekerheidswetgeving van het desbetreffende EU-land van toepassing. Dit is op grond van lid 4 van Norm A4.5 toegestaan.

• • In de overige gevallen hangt de geboden bescherming af van de vraag of er een Verdrag van toepassing is of de socialezekerheidswetgeving van een ander land. In theorie kan het zich voordoen dat daardoor een enkele zeevarende niet voor ten minste drie takken van sociale zekerheid is beschermd. Het valt echter buiten de rechtsmacht van Nederland om verplichtingen, zoals premiebetaling en re-integratiemaatregelen, op te leggen aan buitenlandse werkgevers op een niet-EU zeeschip.

Het MAV definieert «schip» als een schip anders dan een schip dat uitsluitend vaart op binnenwateren of wateren binnen, of dicht grenzend aan, beschutte wateren of gebieden waar havenvoorschriften gelden. Hiermee is het toepassingsbereik van het verdrag afgebakend tot zeegaande schepen. Artikel II, lid 4 van het MAV voegt daaraan toe dat het verdrag van toepassing is op alle schepen die doorgaans worden gebruikt voor commerciële activiteiten, met uitzondering van schepen die worden gebruikt voor de visserij. Ook oorlogsschepen en marine hulpschepen zijn uitgezonderd van de toepassing van het verdrag. Ten slotte bevat artikel II, lid 4 van het MAV de mogelijkheid om traditioneel gebouwde schepen uit te zonderen. Zoals toegelicht in hoofdstuk 1 wordt het MAV in verschillende wetten geïmplementeerd. In deze wetten is met een definitiebepaling afgebakend op welke schepen de bepalingen ter implementatie van het MAV van toepassing zijn. Afgezien van de bepalingen betreffende de havenstaatcontrole, geldt voor al deze wetten dat de bepalingen van toepassing dienen te zijn op Nederlandse zeeschepen.

Belangrijke delen van het verdrag krijgen een plaats in de huidige Zbw. In artikel 1 van de Zbw is een Nederlands schip gedefinieerd als een schip dat op grond van de Nederlandse rechtsregels gerechtigd is de vlag van het Koninkrijk te voeren. Dit zijn om te beginnen alle zeeschepen waarvan de eigendom in Nederland te boek staat in het scheepsregister bedoeld in artikel 194 van Boek 8 BW. Voorts betreft het de zeeschepen in rompbevrachting die zijn ingeschreven in het openbaar rompbevrachtingsregister van Nederland als bedoeld in artikel 2 van de Wet nationaliteit zeeschepen in rompbevrachting. Met de inschrijving in dit register verkrijgt een schip de hoedanigheid van Nederlands schip. De schepen die in één van beide bovengenoemde registers staan ingeschreven, zijn op grond van artikel 3 van de Zeebrievenwet gerechtigd de vlag van het Koninkrijk te voeren. De zeeschepen die in artikel 2 van de Zeebrievenwet zijn uitgezonderd, waaronder oorlogsschepen en vissersvaartuigen, voeren de vlag van het Koninkrijk op grond van gewoonterecht. Omdat in de definitie van de Zbw is opgenomen dat het schepen betreft die op grond van Nederlandse rechtsregels gerechtigd zijn de vlag van het Koninkrijk te voeren, zijn schepen die staan ingeschreven in het openbaar register van de Nederlandse Antillen of Aruba met deze definitie uitgezonderd.

Het cursieve gedeelte geeft de kern van de definitie weer: het betreft de partij die de verantwoordelijkheid heeft over de exploitatie van het schip. Als verantwoordelijke voor de naleving van de regels ter implementatie van het MAV zal steeds deze partij moeten worden benoemd.

Op grond van artikel 311 WvK en artikel 3 Wet nationaliteit zeeschepen in rompbevrachting kunnen drie entiteiten een schip in commerciële vaart laten registreren als Nederlands schip:

• 1. de eigenaar van het schip (de reder of de kapitein-eigenaar, art. 311, eerste en tweede lid WvK);

• 2. de rompbevrachter (art. 3 Wet nationaliteit zeeschepen in rompbevrachting);

• 3. de scheepsmanager (art. 311, derde lid WvK).

Afhankelijk van de registratie van een schip zal één van deze drie entiteiten – gelet op de omschrijving van het begrip reder in het MAV – verantwoordelijk zijn voor de naleving van dit verdrag en daarop voor de zeevarenden aan boord van het desbetreffende schip aanspreekbaar moeten kunnen zijn.

In de memorie van toelichting van het wetvoorstel waarbij onder andere artikel 311 WvK is gewijzigd (Kamerstukken II 2005/06, 30 412, nr. 3, p. 6), wordt de rol van de scheepsmanager uiteengezet. Kenmerkend is dat de eigenaar van het schip het beheer van het schip heeft overgedragen aan een andere juridische entiteit op grond waarvan het desbetreffende schip onder Nederlandse vlag kan varen.

In de memorie van toelichting bij het toenmalige wetsvoorstel Zbw staat daarover: «Met de definitie van scheepsbeheerder in deze wet wordt beoogd de ondernemersverantwoordelijkheid ingevolge het wetsvoorstel te leggen bij de natuurlijke of rechtspersoon die zorg draagt – als een van de onderdelen van de beheersvoering – voor het bemannen van het schip en hierover de dagelijkse leiding heeft. Dit betekent dat bijvoorbeeld niet als scheepsbeheerder in de zin van deze wet zal kunnen worden aangemerkt degene die uitsluitend zorg draagt voor het verschaffen van de overeengekomen bemanning. De dagelijkse leiding (het management van de beheersactiviteiten) dient in Nederland, vanuit een duurzame hoofd- of nevenvestiging in de zin van artikel 1, eerste lid, onder a of b, van de Handelsregisterwet te worden uitgeoefend.» (Kamerstukken II 1996/97, 25 233, nr. 3, p. 15)

In de nota naar aanleiding van het verslag wordt nader ingegaan op de introductie van dit nieuwe begrip en de relatie met het begrip zee-werkgever van art. 309 WvK: «In veel gevallen zal de eigenaar of rompbevrachter zich in alle opzichten gedragen als de scheepsbeheerder. Er zijn echter constructies denkbaar en in de praktijk gebruikelijk, waarbij de eigenaar niet meer rechtstreeks betrokken is bij bijvoorbeeld de samenstelling van de bemanning. Dat kan zich met name voordoen, indien het schip in eigendom is van een buitenlandse rechtspersoon. In dat geval kan de Nederlandse overheid niet zonder meer de in het buitenland gevestigde eigenaar aanspreken indien de Nederlandse bemanningsvoorschriften niet worden nageleefd. In artikel 311 WvK is daarom een voorziening getroffen, waarin wordt bepaald dat altijd een beheersbevoegde vertegenwoordiger van de buitenlandse eigenaar in het kader van een (Nederlandse) scheepvaartonderneming het dagelijks beheer voert over het schip.» (Kamerstukken II 1996/97, 25 233, nr. 6, p 12)

Hieruit wordt duidelijk dat de «scheepsbeheerder» als bedoeld in de Zbw, de eigenaar, de rompbevrachter of de nadien in artikel 311 WvK opgenomen scheepsmanager kan zijn. Met het begrip «scheepsbeheerder» in de Zbw worden dus precies de entiteiten bedoeld die verantwoordelijk kunnen zijn voor de exploitatie van een schip dat onder Nederlandse vlag vaart. Omdat het MAV voor een deel in de Zbw zal worden geïmplementeerd (zie hoofdstuk 1) en het wenselijk is om geen onduidelijkheid te laten bestaan over welke partijen verantwoordelijk zijn voor de naleving van de Zbw wordt voorgesteld in de definitie van «scheepsbeheerder» een koppeling te leggen met artikel 311 WvK.

Omdat vissersvaartuigen in artikel 319 WvK van de toepassing van artikel 311 WvK zijn uitgesloten, wordt in de voorgestelde definitie van «scheepsbeheerder» afzonderlijk vastgelegd dat dit begrip mede de natuurlijke of rechtspersoon omvat aan wie de verantwoordelijkheid voor de exploitatie kan zijn overgedragen aan een natuurlijke persoon of een rechtspersoon.

Deze definitie is ruimer dan het begrip schepeling. Schepeling wordt ingevolge artikel 396 WvK gedefinieerd als persoon die een zee-arbeidsovereenkomst met de zeewerkgever is aangegaan.

Een zeevarende op grond van het MAV is echter een ieder die op een zeeschip werkzaamheden verricht, of dit nu in de hoedanigheid van werknemer of zelfstandige is. Ook de kapitein wordt onder het ruime begrip zeevarende geschaard. In een beperkt aantal gevallen wordt de kapitein nog afzonderlijk genoemd om hem in verband met zijn specifieke verantwoordelijkheden te onderscheiden van «gewone» zeevarenden.

Door de bekrachtiging van het MAV zal het begrip «schepeling» uit het WvK verdwijnen.

Met het MAV wordt beoogd aan alle zeevarenden de vereiste bescherming te bieden, en is het vanuit die optiek niet de bedoeling veel uitzonderingen te maken op de toepasselijkheid van het MAV. In artikel II, derde lid, van het MAV is gelet op dit uitgangspunt geregeld dat na overleg met de betrokken organisaties van reders en zeevarenden, kan worden uitgemaakt of het MAV op bepaalde categorieën van personen van toepassing is.

De Internationale Arbeids Conferentie heeft in de Annex bij Resolutie VII, die in februari 2006 door de ILO is aangenomen tijdens haar 94e zitting, een verduidelijking gegeven van omstandigheden en criteria die een rol kunnen spelen bij het beantwoorden van de vraag of bepaalde categorieën personen al dan niet moeten worden aangemerkt als zeevarenden waarop de voorschriften van het MAV van toepassing zijn.

In de genoemde resolutie worden de volgende voorbeelden gegeven:

• 1. de aard van de werkzaamheden vormt geen onderdeel van de normale werkzaamheden van het schip. Dit betreft dan bijvoorbeeld wetenschappers, onderzoekers en tijdelijke specialisten;

• 2. hoewel de persoon maritieme vaardigheden bezit, is zijn functie geen onderdeel van de dagelijkse routine op het schip. Voorbeelden zijn zee- en havenloodsen, inspecteurs en superintendents;

• 3. de werkzaamheden worden slechts voor een korte tijd vervuld door personen, die gewoonlijk aan de wal werken. Dit kunnen wereldsterren zijn, die optreden op een cruiseschip, service- of garantiemachinisten, surveyors of havenwerkers.

Dit wetsvoorstel bevat in het voorgestelde artikel 1, tweede lid, van de Zbw, de mogelijkheid om na overleg met de betrokken organisaties van scheepsbeheerders en zeevarenden bij ministeriële regeling bepaalde categorieën van zeevarenden uit te zonderen. Hierbij zal worden aangesloten bij de criteria die zijn neergelegd in de Annex bij Resolutie VII van de Internationale arbeidsconferentie (94e zitting). Ook artikel 7:694 lid 2 BW geeft de mogelijkheid om categorieën van zeevarenden aan te wijzen die niet worden aangemerkt als zeevarenden in de zin van lid 1 van artikel 7:694. Bij het uitzonderen van categorieen zeevarenden zal rekening gehouden worden met de hierboven genoemde resolutie.

De Zbw bevat onder andere bepalingen omtrent de verplichtingen en bevoegdheden van de scheepsbeheerder en de kapitein, het bemanningsplan en het bemanningscertificaat, de vaarbevoegdheden, kennis- en ervaringseisen en de monstering en de medische keuring van de bemanningen. De verantwoordelijkheid voor een juiste bemanning berust primair bij de scheepsbeheerder. In aansluiting op de beschouwingen in paragraaf 2.2 verdient het vermelding dat de scheepsbeheerder in artikel 1, onderdeel l, Zbw is gedefinieerd als de natuurlijke persoon of rechtspersoon die, vanuit een vestiging van een zeescheepvaartonderneming in Nederland, de dagelijkse leiding heeft over de exploitatie van het schip. Naast de scheepsbeheerder is de kapitein operationeel verantwoordelijk.

De Zbw heeft betrekking op Nederlandse zeeschepen die bedrijfsmatig worden gebruikt en op overheidsschepen. Expliciet uitgezonderd zijn oorlogsschepen, reddingsvaartuigen, pleziervaartuigen, schepen die onbemand mogen worden gesleept en onoverdekte vissersvaartuigen die in het zicht van de Nederlandse kust blijven. De voorschriften van de Zbw zijn zowel van toepassing op zeeschepen die op zee worden gebruikt als op zeeschepen die op de binnenwateren worden gebruikt.

De uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van de arbeidsnormen voor zeevarenden in de praktijk zijn één van de hoofddoelstellingen geweest bij het concipiëren van het MAV. Daarmee is titel V van het MAV inzake het toezicht en de handhaving een novum ten opzichte van de bestaande situatie in de maritieme ILO-instrumenten.

De onderzoeken waaraan Nederlandse vlaggenschepen dienen te worden onderworpen ter verkrijging van de certificaten, de wijze waarop deze onderzoeken worden uitgevoerd en de frequentie ervan zullen nader worden bepaald bij ministeriële regeling op grond van de Zbw. Deze regeling zal eveneens voorschriften omvatten ten aanzien van de geldigheidsduur van de certificaten, de verlenging van de geldigheid, de voorwaarden voor afgifte etc.

De redenen voor intrekking van het certificaat zijn eveneens in de Zbw opgenomen. Voorbeelden zijn in het geval een schip om- of uitvlagt, of indien de inrichting en uitrusting wordt onderworpen aan een ingrijpende wijziging zoals genoemd in titel III van het MAV. Het certificaat vervalt indien de geldigheidsduur is verstreken, indien de voor het behoud van het certificaat verplichte onderzoeken niet hebben plaats gevonden, indien het schip van naam en nummer verandert etc. Indien het schip een andere bestemming krijgt dan waarvoor het oorspronkelijk was bedoeld en waarvoor de certificaten zijn afgegeven, kunnen bij ministeriële regeling nadere regelen worden gesteld wanneer het certificaat komt te vervallen.

De erkenning van klassenbureaus is in Nederland geregeld in de Schepenwet en in de «Regeling erkende organisaties Schepenwet». In totaal zijn er thans zeven erkende klassenorganisaties waarop de IVW het toezicht uitoefent. De IVW zal meta toezicht houden op de klassenbureaus inzake de uitvoering van de uitbestede taken. De certificerende taken – ook in het kader van het MAV – blijven daarmee onder de ministeriële verantwoordelijkheid vallen.

De EU verplicht vlaggenstaten eens in de twee jaar te rapporteren over het functioneren van klassenbureaus. De European Maritime Safety Agency (EMSA) is kritisch ten opzichte van uitbesteding, als dit niet gepaard gaat met gedegen vlaggenstaattoezicht door de overheid zelf. Daarom verplicht de EU haar lidstaten om eens in de twee jaar te rapporteren over het functioneren van de klassenorganisaties.

Een nieuw element in het MAV is de behandeling van klachten van zeevarenden over vermoedelijke schendingen van de vereisten van het MAV. De instelling van de MAV klachtenprocedure vormt een nieuwe verplichting voor vlaggenstaten en havenstaten. Elke partij moet ervoor zorgen dat aan boord van schepen varend onder zijn vlag, procedures gelden voor de eerlijke, doeltreffende en snelle behandeling van klachten van zeevarenden wegens een inbreuk op alle vereisten van het verdrag. Informatie over de geldende klachtenprocedures, contactpersonen en dergelijke moet (door middel van een afschrift) aan de zeevarende aan boord beschikbaar worden gesteld. Indien de klacht niet op een lager niveau kan worden afgedaan, staat het de zeevarende vrij zich tot de kapitein te wenden en indien nodig, tot de daartoe bevoegde instantie, in Nederland de Inspectie Verkeer en Waterstaat. In laatste instantie heeft de vlaggenstaat de plicht om maatregelen te nemen om te komen tot een oplossing. Een vlaggenstaat moet er ook voor zorgen dat represailles tegen een zeevarende wegens het indienen van een klacht zijn verboden of worden bestraft. Dit wordt geregeld in artikel 60a van de Zbw. In artikel 69a van de Zbw is de verplichting voor de scheepsbeheerder opgenomen dat aan boord een door hem vastgestelde klachtenprocedure geldt. In het derde lid van artikel 69a wordt geregeld dat de zeevarenden voor aanvang van hun werkzaamheden aan boord een afschrift van deze klachtenprocedure ontvangen. Op basis van artikel 69a, tweede lid, zal bij ministeriële regeling worden vastgelegd waaraan de door de scheepsbeheerder vast te stellen klachtenprocedure moet voldoen. O.a. zal hierin verplicht worden gesteld om contactinformatie van de Inspectie op te nemen.

Naast de klachtenprocedure aan boord, schrijft het MAV in voorschrift 5.2.2. een klachtenprocedure aan de wal voor. Dit zal – voor wat betreft de buitenlandse schepen – worden geregeld in de Wet havenstaatcontrole bij de implementatie van richtlijn 2009/16/EG (implementatietermijn uiterlijk 31 december 2010). Voor zeevarenden op Nederlandse schepen wordt in het voorgestelde artikel 69b een grondslag opgenomen om een procedure vast te stellen voor de afhandeling van klachten door de Inspectie Verkeer en Waterstaat.

Een havenstaat is verantwoordelijk voor het controleren van de naleving van het verdrag door schepen onder buitenlandse vlag die zijn havens aandoen. Het doel van havenstaatcontroles is het tegengaan van oneerlijke concurrentie met zogenoemde substandaard schepen (dat wil zeggen van schepen die niet aan de internationaal vastgestelde technische, arbeids- en sociale normen en vereisten voldoen) en om de veilige vaart te bevorderen. Ook in het MAV zijn voorschriften opgenomen over het uitvoeren van havenstaatcontroles.

Voor Nederland zullen deze havenstaatcontroles geharmoniseerd plaats vinden in het kader van de afspraken van het Paris Memorandum of Understanding (Paris MoU). Het Paris MoU zal – mede aan de hand van de door de ILO vastgestelde richtlijnen ten behoeve van havenstaatcontroles op het MAV – richtlijnen ontwikkelen over de wijze waarop de controles het beste kunnen worden uitgevoerd.

Het MAV bevat in titel 2 (Arbeidsvoorwaarden) een aantal bepalingen met betrekking tot de arbeidsovereenkomst. Het betreft bepalingen over de inhoud en vorm van de arbeidsovereenkomst (2.1), de lonen (2.2), het recht op verlof (2.4), repatriëring (2.5), en de vergoeding voor zeevarenden in het geval van verlies van het schip door schipbreuk (2.6). Voorts zijn van belang voor het arbeidsovereenkomstenrecht de bepalingen over medische zorg aan boord van het schip aan de wal (4.1), de aansprakelijkheid van de reder (4.2) en de bepalingen over sociale zekerheid (4.5).

Veel van deze bepalingen zijn vlaggenstaatbepalingen, dat wil zeggen dat deze bepalingen gelden voor iedere zeevarende die arbeid verricht aan boord van een schip dat met een vlag vaart van een land dat partij is bij het MAV. Dit betekent dat niet alleen een zeevarende op een schip dat vaart met de Nederlandse vlag met een arbeidsovereenkomst naar Nederlands recht de bescherming dient te krijgen die het MAV voorschrijft, maar dat ook een zeevarende met een zee-arbeidsovereenkomst naar buitenlands recht op een schip met een Nederlandse vlag een beroep kan doen op deze vlaggenstaatbepalingen van het MAV. In afdeling 12 is hiermee rekening gehouden en is een bepaling opgenomen (artikel 736 lid 1) waarin een aantal artikelen van afdeling 12 van overeenkomstige toepassing wordt verklaard op een zee-arbeidsovereenkomst naar buitenlands recht.

De bepalingen van het MAV zijn in hoofdzaak geïmplementeerd door aanpassing van de huidige bepalingen over de arbeidsovereenkomst voor de kapitein en schepeling (artikelen 375 tot en met 451e WvK). De artikelen 452- 452w WvK hebben betrekking op de zeevisserij en vallen buiten het MAV. De huidige arbeidsrechtelijke bepalingen met betrekking tot de kapitein en schepeling alsmede de bepalingen over de visserij zijn daarnaast zoveel mogelijk gemoderniseerd en opgenomen in het BW. Een verdere inhoudelijke aanpassing van de visserijbepalingen volgt mogelijk bij de implementatie van het op 14 juni 2007 tot stand gekomen en met het MAV vergelijkbare Visserijverdrag (IAO-Verdrag nr. 188).

Een standpunt ten aanzien van de ratificatie van dit verdrag zal naar verwachting in 2011 aan het parlement worden aangeboden.

De oorspronkelijke bepalingen over de arbeidsovereenkomst van de kapitein en schepeling uit het WvK stammen uit 1838. De bepalingen zijn in 1937 (Wet van 14 juni 1930, Stb. 240) herzien omdat na ongeveer 100 jaar de bepalingen bij de eisen van die tijd waren achter geraakt. Ook thans kan van een aantal bepalingen worden gezegd dat deze als verouderd kunnen worden beschouwd en is modernisering wenselijk. In het Ontwerp voor Boek 8 BW was plaats gereserveerd voor de arbeidsovereenkomst van de kapitein en de schepeling. Tot opneming van de bepalingen van het WvK over de arbeidsovereenkomst in Boek 8 is het echter nooit gekomen. Thans wordt er voor gekozen de bepalingen over de zee-arbeidsovereenkomst op te nemen in titel 10 van Boek 7 BW, omdat in deze titel in de afdelingen 1 tot en met 9 de bepalingen over de arbeidsovereenkomst en, in afdeling 11, de bepalingen over de uitzendovereenkomst zijn opgenomen. Deze bepalingen zijn van toepassing op de zee-arbeidsovereenkomst voor zover daarvan in de regeling van de zee-arbeidsovereenkomst niet wordt afgeweken. De bepalingen van afdeling 12 bevatten alleen waar nodig specifieke regels met betrekking tot de zee-arbeidsovereenkomst.

Een en ander betekent dat de artikelen 375 tot en met 387 en 389 tot en met 450d in de derde en vierde titel van het tweede boek WvK, die betrekking hebben op de arbeidsovereenkomst tussen de zeewerkgever en de kapitein en de zeewerkgever en de schepelingen, waar nodig worden aangepast en worden verplaatst naar afdeling 12 van titel 10 van Boek 7 BW. Dit geldt ook voor de bepalingen over de schepelingen ter visserij in de vierde titel van het tweede boek (artikelen 452 tot en met 452p WvK). De bepalingen over de arbeidsovereenkomst in de zeevisserij uit het WvK worden aangepast aan de bepalingen over de zee-arbeidsovereenkomst en in een nieuwe afdeling 12A opgenomen. De artikelen 452q tot en met 452w WvK over de maatschap in de zeevisserij worden opgenomen in een nieuwe titel 13 van Boek 7 BW over de vennootschap (Kamerstukken I, 2004–2005, 28 746, A), voorzover die bepalingen met betrekking tot de vennootschap in de zeevisserij nog wenselijk worden geacht ten opzichte van de algemene bepalingen over de vennootschap.

Van een aantal artikelen dat betrekking heeft op de arbeidsovereenkomst tot de vaart ter zee is gebleken dat deze kunnen vervallen omdat zij verouderd zijn. Deze zijn niet in het BW opgenomen. Tevens is een aantal artikelen overgeheveld naar de Wet zeevarenden omdat deze artikelen inhoudelijk passen bij de materie geregeld in laatstgenoemde wet.

Het gebruik van het begrip zeevarende in het MAV heeft ertoe geleid dat het begrip schepeling uit het WvK is vervallen. Ook de kapitein kan onder het ruime begrip zeevarende worden geschaard. In een beperkt aantal gevallen wordt, ter afbakening met de overige zeevarenden, de kapitein nog afzonderlijk genoemd.

Opgemerkt zij dat de bepalingen over de kapitein met een publiekrechtelijk karakter (de derde titel tot en met artikel 374 WvK, met uitzondering van de artikelen 346 en 364 WvK) gehandhaafd blijven in het WvK. Deze worden niet door het MAV bestreken en behoeven derhalve op grond van het MAV geen aanpassing.

Ingevolge het huidige artikel 396, eerste lid, WvK dient een arbeidsovereenkomst te worden aangegaan met de zeewerkgever. Onder zeewerkgever wordt verstaan de eigenaar, of in geval van rompbevrachting, de rompbevrachter (art. 309, tweede lid, WvK).

Het MAV noemt als wederpartij de reder. De reder is volgens artikel II, onder 1, sub j, de eigenaar van het schip of een andere persoon of organisatie, zoals de rompbevrachter of de agent, die de verantwoordelijkheid voor de exploitatie van het schip heeft overgenomen van de eigenaar en die, bij het aangaan van die verantwoordelijkheid, ermee heeft ingestemd de taken en verantwoordelijkheden van de reder te aanvaarden, ongeacht het feit of andere organisaties bepaalde taken of verantwoordelijkheden namens de reder vervullen. In afdeling 12 wordt de reder, zoals benoemd in het MAV, in aansluiting bij de Wet zeevarenden aangeduid als scheepsbeheerder en wordt ook voor de omschrijving van dit begrip aangesloten bij die wet.

Uit de omschrijving van zee-arbeidsovereenkomst waarin wordt gezegd dat de zee-arbeidsovereenkomst een arbeidsovereenkomst is, volgt dat de zee-arbeidsovereenkomst wordt gesloten tussen een werkgever en een werknemer (zeevarende).

De werkgever van de zeevarende kan de scheepsbeheerder zijn, maar dit hoeft niet steeds het geval te zijn. In de zeevaart wordt met uitzendkrachten gewerkt. In dat geval is het uitzendbureau op grond van artikel 690 van Boek 7 BW de werkgever van de zeevarende. Onder de zee-arbeidsovereenkomst valt, zo wordt nadrukkelijk in artikel 694 bepaald, ook de uitzendovereenkomst. Het MAV noemt uitzendarbeid niet, maar biedt de mogelijkheid uitzendarbeid toe te staan door middel van het treffen van substantieel gelijkwaardige maatregelen (artikel VI, derde en vierde lid). In de nieuwe afdeling 12 van titel 7.10 BW wordt dat uitgewerkt door de scheepsbeheerder aansprakelijk te houden voor bepaalde verplichtingen die voortvloeien uit de arbeidsovereenkomst indien de werkgever veroordeeld is tot nakoming doch dit nalaat te doen (zie artikel 7:738 BW).

Op grond van het hiervoor genoemde voorschrift van artikel 396, eerste lid, WvK kan de uitzendwerkgever thans niet als zeewerkgever worden beschouwd. Dit heeft in de praktijk wel geleid tot het zogenoemde «dubbele werkgeverschap». Zowel het uitzendbureau als de zeewerkgever ondertekenen bij deze constructie de arbeidsovereenkomst (veelal ondertekent het uitzendbureau namens de zeewerkgever). Deze constructie is op grond van afdeling 12 niet meer nodig.

Daarnaast kan de werkgever van de zeevarende bijvoorbeeld de exploitant van een winkel of van een horecagelegenheid aan boord van een cruiseschip zijn. Wanneer het personeel in de winkel of horecagelegenheid een arbeidsovereenkomst is aangegaan om arbeid te verrichten aan boord van een zeeschip, bestaat er een zee-arbeidsovereenkomst. Wanneer dit personeel reeds een gewone arbeidsovereenkomst is aangegaan en tijdelijk niet aan de wal, maar aan boord werkzaam is, is er geen sprake van een zee-arbeidsovereenkomst.

De werkzaamheden worden door de zeevarende verricht aan boord van een zeeschip. Hiervoor is in paragraaf 2.1 op de omschrijving van zeeschip in het MAV ingegaan.

Artikel 2 van Boek 8 BW bevat een definitie van zeeschip voor het gehele BW. Op grond van dat artikel zijn zeeschepen de schepen, die als zeeschip te boek staan in de openbare registers, bedoeld in afdeling 2 van titel 1 van Boek 3 (de artikelen 3:16 e.v. BW) en de schepen die niet teboekstaan in die registers en blijkens hun constructie uitsluitend of in hoofdzaak voor drijven in zee bestemd zijn. Ingevolge lid 2 van artikel 2 van Boek 8 BW kunnen bij algemene maatregel van bestuur schepen, die geen zeeschepen zijn, voor de toepassing van bepalingen van dit wetboek als zeeschip worden aangewezen, dan wel bepalingen van dit wetboek niet van toepassing worden verklaard op schepen, die zeeschepen zijn. In artikel 695 lid 1 wordt voorts in overeenstemming met de huidige Zbw (art. 1, onder b) en de nieuwe Wet zeevarenden aangegeven dat afdeling 12 van toepassing is op zeeschepen die op grond van Nederlandse rechtsregels gerechtigd zijn de vlag van het Koninkrijk te voeren.

Omdat er, zoals hiervoor aan de orde kwam, op schepen met een Nederlandse vlag in de praktijk ook met uitzendkrachten gewerkt wordt, is ter bescherming van deze zeevarende een bepaling over inlenersaansprakelijkheid opgenomen (artikel 693). Inlener is ingevolge artikel 690 van Boek 7 BW de derde aan wie de werknemer door de werkgever, in het kader van de uitoefening van het beroep of bedrijf van de werkgever, ter beschikking wordt gesteld om krachtens een door deze aan de werkgever verstrekte opdracht arbeid te verrichten onder toezicht en leiding van de derde. De inlener is aansprakelijk voor de nakoming van bepaalde in het MAV opgenomen verplichtingen (de vlaggenstaatverplichtingen), indien de werkgever (het uitzendbureau) met de nakoming hiervan in gebreke is.

Met deze bepaling wordt aan de zeevarende, die als uitzendkracht aan boord van een schip met Nederlandse vlag werkt, bescherming geboden in die zin dat op een aantal vlaggenstaatbepalingen van het MAV (de artikelen 706 tot en met 709, 717 tot en met 720, 734tot en met 734l in afdeling 12) door de zeevarende een beroep kan worden gedaan, ongeacht het op de arbeidsovereenkomst en de overeenkomst tussen de werkgever en de derde toepasselijke recht. Voorwaarde is dat de werkgever (het uitzendbureau) met de nakoming in gebreke blijft.

Voor de gevallen dat de werkgever niet tevens de scheepsbeheerder is in de zin van afdeling 12, is een artikel over de aansprakelijkheid van de scheepsbeheerder opgenomen (art. 738). Op grond van dit artikel is de scheepsbeheerder aansprakelijk voor de nakoming van een aantal vlaggenstaatverplichtingen (de artikelen 706 tot en met 709, 717 tot en met 720, 734 tot en met 734l in afdeling 12) met betrekking tot de zee-arbeidsovereenkomst als de werkgever onherroepelijk tot nakoming hiervan is veroordeeld en met nakoming daarvan in gebreke blijft. Vereist voor de aansprakelijkheid is dat eerst de werkgever is aangesproken, dat deze onherroepelijk is veroordeeld tot nakoming en vervolgens in gebreke blijft na te komen.

In het geval van uitzendwerk kan de uitzendkracht bij het niet nakomen door diens werkgever, het uitzendbureau, ervoor kiezen de inlener aan te spreken tot nakoming van de verplichtingen op basis van de hiervoor aangegeven inlenersaansprakelijkheid. Wanneer de inlener eveneens in gebreke blijft met nakoming, dient de uitzendkracht alvorens de scheepsbeheerder te kunnen aanspreken, een onherroepelijke uitspraak te verkrijgen waarin de werkgever (het uitzendbureau) tot nakoming van de verplichting is veroordeeld en vervolgens nalaat na te komen.

Voor alle zeevarenden bestaat er derhalve een gelijke verplichting om een onherroepelijk vonnis te verkrijgen jegens de persoon of organisatie met wie de zee-arbeidsovereenkomst is aangegaan, alvorens de scheepsbeheerder kan worden aangesproken.

In de artikelen 734–734l worden de aanspraken van de zieke zeevarende jegens zijn werkgever geregeld. Deze bepalingen zijn grotendeels ontleend aan de regeling voor de zieke zeevarende zoals bepaald in de artikelen 415–415h van het WvK. De regeling voor de zieke zeevarende maakt onderscheid tussen zeevarenden die verzekerd zijn onder de Ziektewet of een daarmee overeenkomende wettelijke regeling van een EU-Lidstaat en een zeevarende die dat niet is (artikelen 734d-734k).

De zeevarende die wegens ziekte, zwangerschap of bevalling verhinderd is om te werken, ontvangt 100% van zijn loon zolang hij aan boord is van een schip, ongeacht de wijze waarop de zeevarende verzekerd is. Tijdens zijn ziekte heeft de zeevarende recht op verpleging en geneeskundige behandeling zolang hij niet verblijft of niet is teruggekeerd in het land waar hij zijn woonplaats of gewone verblijfplaats heeft. Indien de zeevarende ter verpleging wordt achtergelaten in een land waar hij niet zijn woon- of gewone verblijfplaats heeft, kan hij aanspraak maken op volledige doorbetaling van zijn loon.

Zeevarenden die verzekerd zijn onder de Ziektewet of een daarmee overeenkomende wettelijke regeling van een andere EU-lidstaat hebben in afwijking van artikel 629 lid 1 BW recht op 100% van het loon gedurende de eerste 12 weken. Dit recht eindigt zo gauw de zeevarende passende arbeid kan verkrijgen of is teruggekeerd in het land waar hij zijn woonplaats of gewone verblijfplaats heeft. Na afloop van deze termijn is artikel 629 lid 1 BW van toepassing en heeft de zeevarende recht op 70% van het loon. Voor de berekening van de periode van 104 weken als bedoeld in artikel 629 lid 1 BW worden de periodes meegeteld waarin de zeevarende ziek aan boord is of ter verpleging is achtergelaten in een land waar hij niet zijn woonplaats of gewone verblijfplaats heeft. Het meetellen van de dagen dat de zeevarende ziek aan boord is voor de berekening van de periode van 104 weken is een nieuw element.

De zeevarende die niet verzekerd is onder de Ziektewet of een daarmee overeenkomende wettelijke regeling van een andere EU-lidstaat heeft ook recht op 100% van zijn loon gedurende de eerste 12 weken van zijn ziekte indien hij nog niet is teruggekeerd in het land waar hij zijn woonplaats of gewone verblijfplaats heeft. Na afloop van deze termijn heeft de zeevarende recht op 80% van zijn loon gedurende 52 weken.

In de artikelen 734e-734k worden de aanspraken op rechten en voorzieningen geregeld van de zeevarende, die een ongeval krijgt in verband met zijn zee-arbeidsovereenkomst of (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt raakt. Artikel 734f ziet op arbeidsongeschiktheid. De artikelen 734e en 734g hebben betrekking op ongevallen. Indien de zeevarende tengevolge van het ongeval overlijdt, hebben zijn nagelaten betrekkingen recht op een uitkering. De artikelen 734d-734k hebben betrekking op de zeevarende die niet verzekerd is onder de Ziektewet of een daarmee overeenkomende wettelijke regeling van een EU-lidstaat.

Een nieuw element in de regeling voor de zieke zeevarende is dat de kantonrechter van de rechtbank te Rotterdam als enige bevoegd is tot kennisneming van geschillen op dit terrein. In het WvK is de kantonrechter van de rechtbank van het arrondissement waarin het scheepsbedrijf is gevestigd, bevoegd.

De regelgeving die voortvloeit uit Voorschrift 4.3 van het MAV «Bescherming van de gezondheid en veiligheid en ongevallenpreventie» is in het onderhavige voorstel deels opgenomen in de wet- en regelgeving omtrent arbeidsomstandigheden, omdat de desbetreffende materie daarbij aansluit, en deels in de scheepvaartwetgeving, omdat daarin nu al specifieke maritieme regelgeving verankerd is, zoals verplichtingen uit het SOLAS-Verdrag.

Zoals toegelicht in § 3.3. en 3.4 van deze toelichting, stelt het MAV een nieuw systeem van toezicht en handhaving voor. Dit systeem bevat drie onderdelen: vlaggenstaatinspecties, havenstaatinspecties en de klachtenprocedure.

Alle schepen van tenminste 500 GT onder Nederlandse vlag, die internationale reizen maken moeten gecertificeerd worden. Zij zijn verplicht een certificaat maritieme arbeid te hebben waarmee aangetoond kan worden dat deze schepen voldoen aan de vereisten van het MAV (zie § 3.3.2 certificaat maritieme arbeid). Het certificaat heeft een geldigheid van ten hoogste 5 jaar. De geldigheid van het certificaat wordt onderworpen aan een tussentijdse inspectie tussen de tweede en de derde verjaardatum van het certificaat. Er zijn nu 1 287 zeeschepen onder Nederlandse vlag, jaarlijks komen er nieuwe schepen bij, maar gaan er ook schepen af. Bij de certificering worden 14 punten geïnspecteerd. Het gaat om veiligheids- en milieuaspecten, arbeidsomstandigheden en arbeidsvoorwaarden. De inspectie op veiligheid, milieu en arbeidsomstandigheden wordt nu uitgevoerd door de Inspectie Verkeer en Waterstaat (IVW). Taken op het gebied van arbeidsvoorwaarden zijn nieuw.

De IVW overlegt met de klassenbureau’s of de inspecties en certificering voor het MAV aan hen kan worden gemandateerd. In dat kader moet de IVW toezicht houden op de uitvoering van die werkzaamheden door de zeven klassenbureaus. Verder moet de IVW handhavende inspecties uitvoeren op schepen onder Nederlandse vlag die niet verplicht zijn over het certificaat maritieme arbeid te beschikken. Dat betreft schepen < 500 GT en schepen > 500 GT, die geen internationale reizen maken.

• • Uitgebreide Inspecties van schepen van minder dan 500 GT die geen certificaat willen (maximaal 400 schepen)

• • Toezicht op klassenbureaus waaraan certificering is uitbesteed (7 klassenbureaus);

Het MAV schrijft een klachtenprocedure voor (zie § 3.3.3 van de toelichting). Deze klachten komen van zeevarenden op buitenlandse schepen in een Nederlandse haven, van zeevarenden op een Nederlands schip of van buitenlandse overheden na onderzoek van een klacht op een Nederlands schip.

In eerste instantie moeten klachten op buitenlandse schepen in Nederlandse havens worden onderzocht en moet worden geprobeerd dit op te lossen. Lukt dat niet, dan moet de klacht onder de aandacht van de vlaggenstaat van het schip worden gebracht en met een «verzoek» om over de uitkomsten en een bijbehorend plan van actie geïnformeerd te worden.

Dit laatste punt is een nieuw onderdeel voor zover het «sociale» klachten (klachten over minimumleeftijd, over arbeidsovereenkomsten, gebruik van arbeidsbemiddelingsbureaus en uitzendbureaus, klachtenprocedure aan boord of betaling van loon) betreft. Klachten van technische aard worden nu al behandeld. Voor de werkzaamheden in dit verband wordt de volgende capaciteit nodig geacht:

• – 2 fte voor onderzoek bij Nederlandse rederijen na klachten over Nederlandse schepen of voor onderzoek aan boord van buitenlandse schepen in een Nederlandse haven.

• – 1 fte voor administratieve werkzaamheden ter uitvoering van de klachtenprocedure. Dit betreft het in ontvangst nemen van klachten van buitenlandse zeevarenden in een Nederlandse haven en van buitenlandse bevoegde autoriteiten over een Nederlands schip, de coördinatie van de werkzaamheden van de twee klachtenonderzoekers en het (jaarlijks) rapporteren hiervan aan de ILO.

De verplichting tot het beschikken over een geldige geneeskundige verklaring op grond van artikel 40, tweede lid, van de Wet zeevarenden komt neer op een bedrag van € 675 000,– inhoudelijke nalevingslasten per jaar. Elke andere zeevarende dan een bemanningslid dient te beschikken over een geldige geneeskundige verklaring van geschiktheid voor de zeevaart. De betreffende groep van ongeveer 9 000 zeevarenden dient over het algemeen één keer per twee jaar te worden gekeurd. Het tarief voor een keuring bedraagt per zeevarende € 150,–.

Hierbij wordt opgemerkt dat sinds jaren van alle zeevarenden wordt verlangd dat zij over een geldige geneeskundige verklaring beschikken, ook van de zeevarenden voor wie nog geen wettelijke verplichting daartoe bestond. De facto betekent de invoering van een verplichte keuring voor alle zeevarenden op grond van artikel 40, tweede lid, derhalve geen lastenverhoging.

Leidraad B4.3.5. van het MAV geeft aan dat alle bedrijfsongevallen en -ziekten zouden moeten worden gerapporteerd zodat deze kunnen worden onderzocht en uitgebreide statistieken kunnen worden bijgehouden. Rapporten zouden niet beperkt mogen worden tot sterfgevallen of ongelukken waarbij het schip betrokken is.

De kapitein heeft al krachtens de Schepenwet (artikel 9, lid 2) de plicht tot kennisgeving van averijen en ongevallen. Dit geschiedt in het geval zich aan boord een arbeidsongeval voordoet door middel van het in omloop zijnde «Ongevallen registratie formulier» en het wordt gemeld aan de Inspectie Verkeer en Waterstaat/divisie Scheepvaart (IVW/dS). De leidraad leidt ertoe dat het aantal meldingen naar inschatting zal stijgen met 400, hetgeen een stijging van de administratieve lasten oplevert van € 1 867,– op jaarbasis.

In de regeling op grond van artikel 48 Zbw is een maandelijkse inspectie voorgeschreven in verband met de inspecties op reinheid van de verblijven om te waarborgen dat de huisvesting van zeevarenden schoon en fatsoenlijk bewoonbaar is en in een goede staat van onderhoud wordt gehouden. Het resultaat van elke inspectie moet worden opgetekend in het scheepsdagboek en ter inzage beschikbaar zijn.

In artikel 63, derde lid, van het Schepelingenbesluit was opgenomen dat een kapitein of een daartoe aangewezen officier een wekelijkse inspectie dient uit te voeren van alle verblijven waarbij hij zich door een of meer leden van de bemanning doet vergezellen.

De frequentie van de bewuste inspectie kan op basis van het MAV Norm A3.1 lid 18 worden gereduceerd. De wijziging is geëffectueerd in de regeling op grond van artikel 48 Zbw.

Uit de praktijk blijkt dat degenen die aan boord zijn reeds dagelijks de toestand van de te inspecteren onderdelen in de gaten houden en zo nodig actie ondernemen. Derhalve kan worden geconstateerd dat een wekelijkse inspectie en melding daarvan als een administratieve last kan worden aangemerkt die kan worden gereduceerd zonder dat er afbreuk wordt gedaan aan de kwaliteit en reinheid van verblijven. Door de inspectie en melding van wekelijks in maandelijks te veranderen worden de administratieve lasten gereduceerd met een bedrag van € 4 395 600,–.

De regering merkt hierbij het volgende op. Klachten die buiten de reikwijdte van het certificaat vallen, zullen worden doorgestuurd aan de bevoegde instantie.

Indien de klacht gegrond is en geen verband houdt met het certificaat, heeft de IVW op basis van het wetsvoorstel echter geen mogelijkheden om de klacht te onderzoeken en handhavend op te treden.

De regering merkt hierbij het volgende op. Artikel 3:2 van de Arbeidstijdenwet verbiedt arbeid door personen jonger dan 16 jaar. Op grond van artikel 3:2 lid 2 tweede lid onder c geldt dit verbod niet ten aanzien van arbeid van lichte aard door een kind van 14 jaar of ouder voor zover deze arbeid verricht wordt naast en in samenhang met het onderwijs. Arbeid aan boord van een zeeschip kan niet worden aangemerkt als arbeid van lichte aard.

Naar aanleiding van de opmerkingen van IVW zal dit punt worden verduidelijkt in de lagere regelgeving.

De regering merkt hierbij het volgende op. Met de termijn van 6 maanden is aangesloten bij artikel 419, derde lid, WvK. Voorts kan een zeevarende wanneer hij denkt de termijn niet te zullen halen, een verjaring stuiten. Het opnemen van een termijn van 3 jaar leidt tot een lange periode van rechtsonzekerheid.

De termijn van 6 maanden kan bovendien rekenen op instemming van de sociale partners.

De regering neemt dit voorstel tot verlenging van de verjaringstermijn dan ook niet over.

Sociale partners hechten gezamenlijk zeer aan een spoedige bekrachtiging van het MAV door Nederland. Sociale partners in de maritieme sector zijn intensief betrokken en geconsulteerd in het gehele proces ter voorbereiding van de totstandkoming van implementatiewet- en regelgeving van het MAV. Er is veelvuldig overleg gevoerd in dat kader, zowel op technisch als bestuurlijk niveau. De regering heeft voor dit intensieve traject gekozen om een zo groot mogelijk draagvlak voor de wijze van implementatie van het MAV bij de sociale partners te verkrijgen.

Dit wetsvoorstel is voorgelegd aan de Vereniging VNO-NCW (VNO-NCW), de Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV), het Christelijk Nationaal Vakverbond (CNV) en de Vakcentrale voor middengroepen en hoger personeel (MHP), evenals de meest representatieve organisaties van werkgevers en werknemers uit de zeevaartsector Nautilus International, de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (KVNR) en de Vereniging van waterbouwers (VBKO).

Het Landelijk Platform Maritiem voor werk, inkomen en zorg (hierna: het Landelijk Platform Maritiem) heeft namens de organisaties van werkgevers en werknemers in de maritieme sectoren zeescheepvaart, waterbouw en visserij een reactie gezonden. Uit deze reactie blijkt dat voornoemde organisaties het voornemen tot bekrachtiging steunen.

Het Landelijk Platform Maritiem meent dat het MAV de mogelijkheid van uitzendarbeid toestaat door middel van het treffen van wezenlijk gelijkwaardige maatregelen (Artikel VI, leden 3 en 4, MAV).

Volgens het Landelijk Platform Maritiem behelzen wezenlijk gelijkwaardige maatregelen het volgende:

• • introductie van ander werkgeverschap;

• • iedere werknemer die aan boord van een zeeschip werkzaam is, is zeevarende;

• • (grensoverschrijdend) ander werkgeverschap reguleren door hoofdstuk 3 van de Waadi van toepassing te doen zijn;

• • het zee-arbeidsovereenkomstenrecht moet op alle zeevarenden van toepassing zijn, ook als de werkgever niet de scheepsbeheerder is;

• • de scheepsbeheerder is aansprakelijk voor nakoming van de zee-arbeidsovereenkomst;

• • Nederlandse rechters zijn bevoegd kennis te nemen van en te beslissen over geschillen, ongeacht het gekozen recht en ongeacht de woonplaats van de zeevarende.

De regering merkt hierbij het volgende op. De bepalingen ten aanzien van de zee-arbeidsovereenkomst zijn opgenomen in de nieuwe afdeling 12 van titel 7.10 van het BW. De zee-arbeidsovereenkomst heeft betrekking op de zeevarende die zich verbindt arbeid aan boord van een zeeschip te verrichten. Om zeevarenden die werkzaam zijn op basis van een zee-arbeidsovereenkomst naar buitenlands recht de bescherming van het MAV te geven is een aantal artikelen van deze afdeling van overeenkomstige toepassing verklaard op deze zee-arbeidsovereenkomst. Ook aan werknemers die gewoonlijk aan de wal werken op basis van een gewone arbeidsovereenkomst naar Nederlands recht of naar buitenlands recht, maar tijdelijk aan boord van een zeeschip werken, wordt een aantal rechten uit de nieuwe afdeling 12 van titel 7.10 BW toegekend vanwege de bijzondere tijdelijke werkomgeving.

Daarnaast wordt ook aan personen die niet op basis van een zee-arbeidsovereenkomst of een gewone arbeidsovereenkomst werkzaam zijn extra bescherming geboden.

Ten aanzien van de rechtsmacht van de Nederlandse rechter merkt de regering het volgende op. Wanneer geen internationale regelingen van toepassing zijn, zoals de EG-executieverordening, wordt de rechtsmacht bepaald ingevolge de artikelen van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (hierna: Rv). Op grond van artikel 2 Rv bestaat er rechtsmacht voor de Nederlandse rechter indien de gedaagde zijn woonplaats of gewone verblijfplaats in Nederland heeft en artikel 3 Rv kent rechtsmacht toe indien de verzoeker in Nederland zijn woonplaats of gewone verblijfplaats heeft. In artikel 6 Rv, onderdeel b, wordt de Nederlandse rechter rechtsmacht toegekend in het geval van een individuele arbeidsovereenkomst of een agentuurovereenkomst, indien de arbeid gewoonlijk in Nederland wordt verricht of laatstelijk in Nederland werd verricht. Hieronder valt niet de arbeid verricht op grond van een arbeidsovereenkomst aan boord van een Nederlands zeeschip. Daar op grond van de artikelen 2 en 3 Rv niet in alle gevallen rechtsmacht van de Nederlandse rechter zal bestaan, wordt ter bescherming van de zeevarende op een Nederlands zeeschip, voorgesteld om in onderdeel b van artikel 6 Rv ook rechtsmacht toe te kennen in het geval van een individuele arbeidsovereenkomst of een agentuurovereenkomst, indien de arbeid gewoonlijk op een Nederlands zeeschip wordt verricht of laatstelijk gewoonlijk werd verricht. Wanneer de rechtsmacht op grond van Rv dient te worden bepaald, kan in geval van arbeid aan boord van een Nederlands schip de Nederlandse rechter worden geadieerd.

Aan de overige inhoudelijke en redactionele opmerkingen van het Landelijk Platform Maritiem is zo veel mogelijk tegemoetgekomen door middel van tekstaanpassingen.

Op het terrein van het ministerie van SZW worden voorts aangepast:

• – het Arbeidsomstandighedenbesluit;

• – het Besluit arbeidsbemiddeling en

• – het Besluit aanspraken zeevarenden

Op het terrein van het ministerie van SZW wordt tevens het Besluit aanspraken zeevarenden gewijzigd. Hierin wordt hetgeen geregeld was in het Besluit aanspraken van schepelingen en het Besluit aanspraken van schepelingen, die niet verzekerd zijn ingevolge de Ziektewet (hierna: de besluiten) aangepast aan de wijzigingen die voortvloeien uit modernisering en verplaatsing van de artikelen 415 tot en met 415i WvK en opnieuw vastgesteld in het Besluit aanspraken zeevarenden. Het betreft uitsluitend aanpassingen van terminologie en verwijzingen naar de artikelen 7:734 tot en met 7:734l BW. Enkele artikelen die opgenomen waren in de besluiten zijn niet overgenomen, omdat hetgeen in die artikelen werd geregeld nu in het Burgerlijk Wetboek is geregeld. Aangezien het aantal artikelen hierdoor nog beperkt is, is ervoor gekozen hetgeen in de twee genoemde besluiten was geregeld voortaan in één nieuw besluit te regelen: het Besluit aanspraken zeevarenden. Het Besluit aanspraken zeevarenden bevat een algemene paragraaf en een paragraaf die uitsluitend van toepassing is op zeevarenden die niet verzekerd zijn op grond van de Ziektewet.

Op het niveau van ministeriële regeling zal een nieuwe uitvoeringsregeling (de Regeling zeevarenden) tot stand komen op basis van de Wet zeevarenden, met onder andere:

• – een omschrijving van (de criteria ter bepaling van) de categorieën van personen die niet als zeevarenden worden aangemerkt ;

• – de concrete regels omtrent huisvesting en recreatieve voorzieningen aan boord;

• – inhoud en modellen van het certificaat maritieme arbeid en de verklaring maritieme arbeid.

Tevens wordt het Keuringsreglement voor de Zeevaart 2005 aangevuld met de keuringseisen voor de «nieuwe» zeevarenden en wordt in de regeling bemanningsplan zeevaart een beperkte uitbreiding gegeven aan de gegevens die in het bemanningsplan moeten worden opgenomen. Tevens wordt een aantal ministeriële regelingen aangepast aan de nieuwe citeertitels van de Wet zeevarenden en het Besluit zeevarenden handelsvaart en zeilvaart.

Voorgesteld wordt de begripsbepalingen opgenomen in artikel 1 van de Zbw uit te breiden met enkele bepalingen uit het MAV. De wijziging van de omschrijving van het begrip «scheepsbeheerder» is toegelicht in § 2.2 van het algemeen deel van de memorie van toelichting. In de omschrijving van het begrip «bemanning» in onderdeel k wordt «de zeevarende» opgenomen, in plaats van voorheen de «opvarende». Zoals § 2.3. van het algemeen deel van deze toelichting aangeeft, is de zeevarende een ieder die op een zeeschip werkzaamheden verricht. In het begrip «bemanning» zijn de zeevarenden die een functie uitoefenen waarvoor ter uitvoering van het STCW-Verdrag beroepsvereisten gelden, apart genoemd. Voor deze functies geldt op grond van artikel 18 van de Zbw, dat voor de uitoefening daarvan een vaarbevoegdheid moet zijn verkregen. Dat zijn de kapitein, de scheepsofficieren en de scheepsgezellen. Om duidelijk te maken dat de beroepsvereisten en de daaraan gekoppelde vaarbevoegheid op grond van de Zbw alleen gelden voor personen die aan boord een in artikel 18 van de wet genoemde functie vervullen, wordt in de begripsomschrijving van «vaarbevoegdheid» een koppeling gelegd met de beroepsvereisten die op grond van de Zbw gelden op het gebied van kennis, inzicht en vaardigheden. In de praktijk betekent dit, dat alleen de zeevarenden die aan boord in een in artikel 18 Zbw genoemde functie werkzaamheden verrichten, zoals bijvoorbeeld scheepsgezellen, aan de daarvoor op grond van de Zbw geldende beroepsvereisten moeten voldoen. Voor overige zeevarenden die niet in zo’n functie aan boord werkzaam zijn, gelden alleen eisen met betrekking tot een medische keuring.

De zeevarende is in het MAV de spil waaraan (het merendeel van) de verplichtingen worden gekoppeld. De zeevarende die aan boord van een Nederlands schip werkzaamheden verricht zal zelf ook aan een aantal verplichtingen moeten voldoen, zoals beschikken over een geldige geneeskundige verklaring van geschiktheid voor de zeevaart. Voor opvarenden, niet zijnde zeevarenden, gelden dergelijke verplichtingen niet.

Het begrip «internationale reis» wordt op enkele plaatsen in het wetsvoorstel gebruikt om af te bakenen op welke schepen de desbetreffende bepaling van toepassing is. De begripsomschrijving is conform de omschrijving van dit begrip in het Schepenbesluit 2004. Het begrip «visser» is opgenomen om duidelijk te maken dat in deze wet de vissers een specifieke groep zeevarenden zijn. Door deze begripsbepaling op te nemen is het mogelijk om voor vissers afwijkende bepalingen op te nemen, bijvoorbeeld de afwijkende bepalingen met betrekking tot voeding die voortkomen uit het WvK. Dit begrip zal ook bruikbaar zijn bij de latere implementatie van het Verdrag inzake arbeid in de visserij (Verdrag nr. 188).

In het nieuwe tweede lid van artikel 1 wordt geregeld dat bepaalde categorieën van personen bij ministeriële regeling kunnen worden aangewezen die niet worden aangemerkt als zeevarenden. Dit is nodig om bepaalde categorieën personen die op grond van de gegeven definitie als zeevarende moeten worden beschouwd, van de toepassing van de op grond van het MAV geïntroduceerde regels te kunnen uitzonderen. Voor een ministeriële regeling wordt gekozen vanwege het detailniveau van de regels en de mogelijkheid redelijk snel regels te stellen voor een categorie personen die anders ten onrechte tot de zeevarenden moet worden gerekend. Zie daarover ook paragraaf 2.3 van het algemeen deel van de memorie van toelichting. In artikel II, derde lid, MAV is vastgelegd, dat voor het vaststellen van deze uitzonderingen overleg wordt gepleegd met de betrokken organisaties van scheepsbeheerders en zeevarenden.

In het bestaande artikel 2, derde lid, onderdeel a, Zbw, zijn schepen die voorzien zijn van een certificaat van deugdelijkheid voor onbemand gesleept vervoer van de werking van de wet uitgesloten. Dergelijke schepen zoals pontons en drijvende bokken, vallen evenmin onder de werking van het MAV omdat zij niet zelfstandig varen («navigate») en daarmee niet onder het begrip «schip» als omschreven in het MAV vallen. Ook zijn de personen die erop werkzaamheden verrichten niet aan te merken als «zeevarenden» in de zin van het MAV, omdat het zijn van zeevarende is gekoppeld aan het verrichten van werkzaamheden op een schip waarop het MAV van toepassing is. In het voorgestelde artikel 2, tweede lid, onderdeel b, worden onbemande schepen die niet van middelen tot werktuiglijke voortstuwing zijn voorzien, van de werking van de wet uitgezonderd. De gebruikte terminologie is daarbij in overeenstemming gebracht met die van het Schepenbesluit 2004. Daarbij zij op gemerkt dat «onbemand» ziet op situaties waarin zich in het geheel geen personen aan boord bevinden, dus niet alleen op situaties waarin geen bemanningsvoorschriften gelden in het kader van «safe manning». Degene die aan boord van zo’n onbemand schip – bijvoorbeeld als runner tijdens een sleepdienst – werkzaamheden verricht, is gewoon een zeevarende als bedoeld in deze wet. Dat betekent niet dat op dat moment op dat schip onverkort alle eisen die op grond van deze wet aan schepen zijn gesteld, op dat schip van toepassing kunnen zijn. Hiermee zal rekening moeten worden gehouden bij het stellen van uitzonderingen voor schepen op grond van het voorgestelde artikel 2, vijfde lid.

Dit wetsvoorstel geeft regels voor implementatie van het MAV in de Zbw, terwijl ook het STCW-Verdrag in deze wet is geïmplementeerd. Omdat deze verdragen geen exact gelijke uitzonderingsbepalingen hebben, geeft het voorgestelde derde lid, uitzonderingen voor de toepassing van de bepalingen ter implementatie van het MAV die specifiek uit dit verdrag voortvloeien. Het gaat om niet commercieel gebruikte schepen en om traditioneel gebouwde schepen. Het STCW-Verdrag kent deze uitzonderingen niet en noemt slechts houten schepen van primitieve bouw. In het vierde lid is een grondslag opgenomen om bij ministeriële regeling nog nadere regels te kunnen stellen ter nadere precisering van de in het derde lid bedoelde schepen.

Het voorgestelde vijfde lid geeft de mogelijkheid om schepen van de toepassing van deze wet uit te zonderen. Dit is gebaseerd op artikel II, lid 5, van het MAV. Gelet op het brede toepassingsbereik van het MAV, en het bepaalde over het toepassingsbereik van de Zbw in dit artikel, zijn de mogelijkheden daartoe zeer beperkt. Het gaat om twijfelgevallen waarvoor het nodig kan zijn snel iets te regelen. Daarom is gekozen voor een ministeriële regeling. Anders dan in het vierde lid, gaat het hierbij dus om schepen waarop op grond van dit artikel de wet in principe wel van toepassing is, maar waarvoor bij nader inzien geldt dat toepassing van de regels op de desbetreffende schepen, niet redelijk blijkt. Daarnaast is ter implementatie van artikel II, lid 6 van het MAV in artikel 2, zesde lid van de Zbw opgenomen dat voor categorieën van schepen van minder dan 200 GT die geen internationale reizen maken, van bepaalde bij of krachtens deze wet onder daarbij te stellen regels vrijstelling kan worden verleend. De vrijstellingsmogelijkheid is op deze manier geclausuleerd, omdat op grond van het MAV voor deze schepen wel een gelijkwaardig beschermingsniveau dient te gelden.

In artikel 4 van de Zbw moet het nog ontbrekende onderdeel van norm A2.7 van het MAV worden opgenomen waarmee de scheepsbeheerder bij het samenstellen van de bemanning van zijn schepen rekening moet houden. Het betreft de beperking van oververmoeidheid van zeevarenden. In de Regeling bemanningsplan zeevaart zal voorts worden bepaald dat alle gegevens met betrekking tot voeding en drinkwater, vereist op grond van artikel 48a, in het bemanningsplan moeten worden opgenomen.

Bij de afgifte van het bemanningscertificaat zal worden beoordeeld of met deze aspecten rekening is gehouden (artikel 8).

Nu in de voorgestelde artikelen 45 en 47 reeds wordt voorzien in de mogelijkheid in bijzondere omstandigheden gedurende een korte periode zonder een geldige geneeskundige verklaring te kunnen varen, kan artikel 46 vervallen.

Evenmin is nog behoefte aan artikel 48. Het eerste lid daarvan is niet langer nodig aangezien iedere zeevarende ingevolge artikel 40, tweede lid (nieuw), over een geldige geneeskundige verklaring zal moeten beschikken. Van het tweede lid van artikel 48 is tot op heden geen gebruik gemaakt. In het Keuringsreglement voor de Zeevaart 2005 wordt met betrekking tot de keuring van het gezichtsvermogen en het gehoor onderscheid gemaakt tussen zeevarenden met uitkijk- en wachtfuncties en zeevarenden zonder dergelijke functies. Het vrijstellen van onderdelen van de keuring naargelang men dienst doet op bepaalde schepen, wordt niet langer wenselijk geacht en is ingevolge het MAV ook niet mogelijk.

Conform norm A3.2 van het MAV wordt voeding en drinkwater kosteloos aan de zeevarenden verstrekt. Daarbij moet rekening worden gehouden met godsdienstige voorschriften en culturele gebruiken en moet het voedsel van voldoende hoeveelheid, kwaliteit, voedingswaarde en variëteit zijn.

De artikelen 48 en 48a bieden de grondslag om de noodzakelijke regels ten aanzien van huisvesting en voeding vast te stellen bij ministeriële regeling. Deze regels zullen het huidige Schepelingenbesluit vervangen. Voorschrift 3.1, tweede en derde lid, van het MAV houdt in dat de vereisten over huisvesting en recreatievoorzieningen slechts van toepassing zijn voor schepen die zijn gebouwd op of na de datum van in werking treden van het verdrag voor de betrokken staat. Derhalve zullen voor de schepen die gebouwd zijn voor de inwerkingtreding van het MAV de oude eisen ten aanzien van de huisvesting en daarbij behorende voorzieningen aan boord blijven gelden. Daartoe is in artikel XII van dit wetsvoorstel een overgangsrechtelijke bepaling opgenomen om voor die schepen nog het Schepelingen besluit te laten gelden.

Op grond van norm A3.2. lid 7 van het MAV moeten de voorraden, de opslagruimten en de apparatuur voor het bewerken en bereiden van voedsel regelmatig door of namens de kapitein worden geïnspecteerd. De scheepsbeheerder kan de procedures hiervoor vastleggen in de verklaring naleving maritieme arbeid. Omdat de eis van regelmatige inspectie geldt voor alle schepen waarop het verdrag van toepassing is, terwijl alleen schepen vanaf 500 GT over een verklaring naleving maritieme arbeid en een certificaat maritieme arbeid moeten beschikken, wordt in artikel 48a, tweede lid de grondslag gegeven om bij of krachtens algemene maatregel van bestuur regels te stellen die gelden voor een dergelijke inspectie.

Voorschrift 3.2 van het MAV schrijft voor dat schepen levensmiddelen en drinkwater aan boord hebben waarvan de kwaliteit, voedingswaarde en hoeveelheid voldoende zijn voor de behoeften op het schip. Daarbij moet rekening worden gehouden met uiteenlopende culturele en godsdienstige achtergronden. Aan zeevarenden wordt tijdens hun dienstverband aan boord van het schip kosteloos voeding verstrekt. Zeevarenden die als scheepskok zijn aangesteld en verantwoordelijk zijn voor de bereiding van levensmiddelen moeten voor hun functie aan boord de nodige opleiding en diploma’s hebben. Norm A3.2 geeft aan deze bepalingen een nadere invulling.

Het eerste en tweede lid daarvan verplicht de verdragsstaten minimumnormen vast te stellen voor de hoeveelheid en kwaliteit van voeding, drinkwater en maaltijden aan boord van schepen onder hun vlag. Het derde lid bepaalt dat reders moeten waarborgen dat scheepskoks overeenkomstig de nationale regelgeving zijn opgeleid, gediplomeerd en de nodige vakbekwaamheid bezitten. De scheepskok moet een erkende opleiding hebben voltooid die betrekking heeft op praktische kookvaardigheden, voeding en persoonlijke hygiëne, opslag van levensmiddelen, voorraadcontrole, milieubescherming, gezondheid en veiligheid met betrekking tot maaltijdverstrekking. Scheepskoks moeten een leeftijd van ten minste achttien jaar hebben. Op schepen waarvan de bemanning uit minder dan tien personen bestaat hoeft geen gediplomeerde scheepskok aanwezig te zijn. Op dergelijke schepen moet iedereen die in de kombuis levensmiddelen verwerkt, een opleiding hebben genoten of instructies hebben gekregen op het gebied van voeding, persoonlijke hygiëne en behandeling en opslag van levensmiddelen aan boord van schepen. In uitzonderlijke omstandigheden kan de bevoegde autoriteit ontheffing verlenen van de verplichting tot aanwezigheid van een gediplomeerde scheepskok tot aan de volgende geschikte aanloophaven of voor een periode van ten hoogste één maand. Degene ten aanzien van wie de ontheffing is verleend moet wel een opleiding hebben genoten of instructies hebben gekregen op het gebied van voeding, persoonlijke hygiëne en behandeling en opslag van levensmiddelen aan boord van schepen.

Het voorgestelde artikel 48a, eerste lid, geeft de algemene verplichting tot de kosteloze verstrekking van voeding en drinkwater. Bij ministeriële regeling zullen de hiervoor geschetste, meer gedetailleerde eisen daaromtrent worden vastgesteld.

Het tweede lid van artikel 48a is opgenomen ter vervanging van artikel 412 WvK dat zal komen te vervallen.

Op grond van het MAV moeten schepen zodra het verdrag van kracht is geworden, beschikken over een verklaring naleving maritieme arbeid en een certificaat maritieme arbeid. Dit is toegelicht in paragraaf 3.3. van het algemene deel van de memorie van toelichting.

Artikel 48b regelt dat scheepsbeheerders van schepen van meer dan 500 GT die internationale reizen maken een verklaring naleving maritieme arbeid deel II moeten opstellen. De regels waaraan dit deel II moet voldoen, zijn voorschriften van administratieve aard die rechtstreeks voortkomen uit het MAV, zoals de voorschriften bedoeld in leidraad B 5.1.3, leden 2, 3 en 4, van het MAV. Artikel 48b geeft de grondslag deze voorschriften neer te leggen in een ministeriële regeling. De afgifte van de verklaring naleving maritieme arbeid (bestaande uit deel I en II) is geregeld in artikel 48c. Het model van de verklaring wordt vastgelegd bij ministeriële regeling.

Op grond van het eerste lid wordt op aanvraag een certificaat maritieme arbeid en een verklaring naleving maritieme arbeid afgegeven. Uit de formulering van artikel 48c, eerste lid volgt dat een certificaat en een verklaring altijd tezamen worden afgegeven. Uit norm A 5.1.3, lid 10 en aanhangsel A5-II van het MAV volgt namelijk dat een certificaat maritieme arbeid slechts geldig kan zijn mét een goedgekeurde verklaring naleving maritieme arbeid.

Indien het door de scheepsbeheerder opgestelde deel II van de verklaring naleving maritieme arbeid voldoet aan de op grond van artikel 48b daaraan gestelde eisen én het schip blijkens een inspectie voldoet aan de in artikel 48c bedoelde eisen kan de verklaring naleving maritieme arbeid tezamen met het certificaat maritieme arbeid worden afgegeven. De eisen waarop wordt geïnspecteerd om een certificaat te kunnen afgeven betreffen:

• a. de minimumleeftijd (voorschrift 1.1 MAV);

• b. de geneeskundige verklaringen (voorschrift 1.2 MAV);

• c. kwalificaties van zeevarenden (voorschrift 1.3 MAV);

• d. arbeidsovereenkomsten (voorschrift 2.1 MAV);

• e. gebruik van gecertificeerde arbeidsbemiddeling (voorschrift 1.4 MAV);

• f. arbeids- en rusttijden (voorschrift 2.3 MAV);

• g. bemanningssamenstelling (voorschrift 2.7 MAV);

• h. huisvesting en daarbij op grond van het verdrag behorende voorzieningen zoals recreatievoorzieningen (voorschrift 3.1 MAV);

• i. voeding en drinkwater (voorschrift 3.2 MAV);

• j. gezondheid, veiligheid en ongevallenpreventie (voorschrift 4.3 MAV);

• k. medische zorg aan boord (voorschrift 4.1 MAV);

• l. klachtenprocedures aan boord (voorschrift 5.1.5 MAV);

• m. betaling van lonen (voorschrift 2.2 MAV).

Op grond van het derde lid worden bij ministeriële regeling regels gesteld met betrekking tot de benodigde onderzoeken, de geldigheidsduur van een certificaat en de mogelijke verlenging daarvan, en de voorwaarden die gelden voor de afgifte van tijdelijke en voorlopige certificaten. De bij de aanvraag in te dienen gegevens en bescheiden en de modellen van het certificaat worden op grond van het vierde lid vastgesteld bij ministeriële regeling.

Schepen kleiner dan 500 GT zijn op grond van het verdrag niet verplicht een verklaring naleving maritieme arbeid en een certificaat maritieme arbeid te hebben. In overeenstemming met voorschrift 5.1.3, lid 2 van het verdrag is in het vijfde lid bepaald dat scheepsbeheerders van deze schepen indien ze dat wensen, wel een certificaat kunnen aanvragen. Hieraan bestaat behoefte omdat daarmee kan worden aangetoond dat aan het verdrag wordt voldaan. Ook deze kleinere schepen moeten immers aan het verdrag voldoen en kunnen daarop worden gecontroleerd.

In artikel 48e worden de redenen opgesomd op grond waarvan een certificaat maritieme arbeid vervalt. Dit is een limitatieve opsomming die aansluit bij norm A5.1.3, lid 14 van het MAV.

Het eerste lid betreft redenen op grond waarvan een certificaat van rechtswege vervalt. In het tweede lid is geregeld dat het certificaat kan worden ingetrokken vanwege overtreding van de normen die gelden voor het verkrijgen en behouden van een certificaat maritieme arbeid.

Norm A5.1.4, lid 17 van het MAV vraagt passende sancties te stellen ten aanzien van schending van de vereisten van het verdrag. De voorgestelde artikelen 59a, 60 en 60a bevatten verbodsbepalingen die van strafsancties worden voorzien in de Wet op de economische delicten, door de wijziging van die wet die is vervat in artikel III. De mogelijkheid van het opleggen van deze sancties geldt naast de mogelijkheid maatregelen te treffen als aanhouding en intrekking van het certificaat maritieme arbeid.

Door de voorgestelde wijziging van artikel 59a wordt een verbod geïntroduceerd een internationale reis te maken zonder de in het Maritiem ArbeidsverdragMAV voorgeschreven documenten aan boord te hebben. Met de voorgestelde wijziging van artikel 60 wordt een verbod ingesteld tot het niet nakomen van de verplichtingen met betrekking tot de accommodatie en voeding aan boord, het verstrekken van de klachtenprocedure aan de zeevarenden aan boord, het aan boord beschikbaar hebben van alle vereiste documenten ingevolge artikel 69c, en het terugzenden van vervallen en ingetrokken certificaten.

Dit artikel biedt de grondslag om bij ministeriële regeling regels te stellen aan de in voorschrift 5.1.5 en de daarbij gestelde normen van het MAV voorgeschreven klachtenprocedure aan boord van schepen.

In het derde lid wordt overeenkomstig voorschrift A5.1.5, lid 4 van het MAV geregeld dat de aan boord van het desbetreffende schip geldende klachtenprocedure aan de zeevarenden aan boord omwille van de kenbaarheid moet worden uitgereikt. In het kader van de verklaring naleving maritieme arbeid en het certificaat maritieme arbeid wordt hierop ook geïnspecteerd.

Zeevarenden aan boord van schepen die een Nederlandse haven aandoen en zeevarenden aan boord van Nederlandse schepen, waar ook ter wereld, hebben het recht op indiening en behandeling van een klacht die betrekking heeft op schending van de vereisten van het MAV (zie norm A5.1.4, lid 5 en 10 MAV). Een ambtenaar van de Inspectie Verkeer en Waterstaat wordt in artikel 69b aangewezen als ontvanger van een dergelijke klacht. Naar aanleiding daarvan wordt dan een onderzoek ingesteld. Voor de buitenlandse schepen wordt de klachtenprocedure met de implementatie van richtlijn 2009/16/EG geregeld in de Wet havenstaatcontrole. Apart wordt genoemd de mogelijkheid tot het indienen van een klacht met betrekking tot een vermeend onrechtmatig bevel van de kapitein. Dit is overgenomen uit artikel 417, tweede lid WvK, dat met de inwerkingtreding van deze wet zal komen te vervallen.

In het tweede lid van artikel 69b is een grondslag opgenomen om de verdere procedure voor de behandeling van klachten afkomstig van Nederlandse schepen te regelen bij ministeriële regeling.

Het MAV kent verschillende verplichtingen voor het beschikbaar hebben van bepaalde documenten aan boord. Op grond van norm A2.1, lid 1, onderdelen a en d en lid 2, moeten de arbeidsovereenkomsten, andere overeenkomsten op basis waarvan de zeevarenden arbeid aan boord verrichten en de collectieve arbeidsovereenkomsten aan boord beschikbaar zijn. Norm A5.1.3, lid 12 schrijft voor dat van de verklaring naleving maritieme arbeid en het certificaat maritieme arbeid een afschrift voor de zeevarenden toegankelijk is en norm A5.1.1, lid 2 dat een exemplaar van het MAV aan boord is.

Al deze verplichtingen zijn samengebracht in artikel 69c. In het vijfde lid zijn de voor al deze documenten en voor de resultaten van inspecties geldende verplichtingen ten aanzien van de beschikbaarheid in het Engels en de toegankelijkheid voor de zeevarenden aan boord vastgelegd. Geen Engelse vertaling is vereist indien het schip geen internationale reizen maakt.

Deze bepaling geeft voor een aantal onderwerpen van het MAV de basis voor het houden van toezicht op de naleving.

Om een certificaat maritieme arbeid te verkrijgen, dient voor het desbetreffende schip te worden voldaan aan de in aanhangsel A5.1 van het MAV genoemde punten. Twee in dit aanhangsel genoemde onderwerpen betreffen de arbeidsovereenkomsten en een aantal daarmee samenhangende rechten, en de lonen van de zeevarenden. In dit wetsvoorstel zijn de bepalingen hierover opgenomen in het Burgerlijk Wetboek waarin in afdeling 12 van Boek 7 de zee-arbeidsovereenkomst wordt geregeld. Tevens wordt in deze afdeling voor zee-arbeidsovereenkomsten naar buitenlands recht en arbeidsovereenkomsten van werknemers die gewoonlijk aan de wal werken en tijdelijk als zeevarende werkzaam zijn, een aantal bepalingen die rechten geven die op grond van het MAV ook aan deze zeevarenden toekomen, op deze arbeidsovereenkomsten van overeenkomstige toepassing verklaard. Daarnaast zijn er ook bepalingen van overeenkomstige toepassing verklaard op andere werkzaamheden dan op grond van een arbeidsovereenkomst (artikel 7:737 BW).

Voor al deze rechten van zeevarenden geldt, dat er in de Zbw een basis nodig is om handhavend te kunnen optreden.

Op grond van het voorgestelde artikel 69d, eerste lid moet de scheepsbeheerder er voor zorgen dat de arbeidsovereenkomsten als bedoeld in de artikelen 7:694, eerste lid en 7:736, eerste lid BW inhoudelijk voldoen aan de daaraan gestelde eisen in het BW. Dit komt overeen met de eisen die worden gesteld in norm A2.1 van het MAV.

Het tweede lid regelt dat de scheepsbeheerder in de praktijk moet zorgen voor de nakoming van de in het Burgerlijk Wetboek neergelegde rechten die zeevarenden toekomen op grond van de overeenkomst die ze hebben gesloten. De overeenkomsten kunnen op papier in orde zijn, in de praktijk dienen ze ook te worden nageleefd. Civielrechtelijk is in eerste instantie de werkgever verantwoordelijk voor die nakoming en pas na een eventuele onherroepelijke veroordeling waarna de werkgever nog niet tot nakoming overgaat, de scheepsbeheerder (zie art. 7:738 BW). Los van deze civielrechtelijke aansprakelijkheid, moet ook de vlaggenstaat toezicht kunnen houden op de naleving van deze verplichtingen (zie norm A5.1.4 MAV). In dat kader is niet de werkgever maar de scheepsbeheerder degene die kan worden aangesproken op het nakomen van de uit het MAV voortkomende verplichtingen. Dit is een logisch uitvloeisel van artikel V van het MAV. Om als vlaggenstaat daadwerkelijk rechtsbevoegdheid te kunnen uitoefenen, moet het niet mogelijk zijn dat een scheepsbeheerder zich achter een werkgever van de zeevarenden kan verschuilen, zonder dat hij daarop door de toezichthouder kan worden aangesproken.

De scheepsbeheerder heeft daarmee een zelfstandige verantwoordelijkheid ten opzichte van de zeevarenden aan boord van zijn schip, die de civielrechtelijke aansprakelijkheid van de werkgever onverlet laat. Indien een zeevarende bijvoorbeeld op een zeker moment op grond van artikel 710 van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek recht heeft op extra loon, maar zijn werkgever weigert dit te betalen, dan is de scheepsbeheerder op grond van artikel 69d, tweede lid, na een verzoek van de zeevarende daartoe, gehouden dit te betalen. Vervolgens kan dit middels een civielrechtelijke actie op de werkgever worden verhaald. Uiteraard is deze zorgplicht slechts aan de orde voor zover de onderliggende BW-bepalingen van toepassing zijn op de overeenkomst van de desbetreffende zeevarende. Ingevolge bepalingen van afdeling 12 of 12a van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek kunnen zich wat die toepasselijkheid betreft uitzonderingen voordoen.

In de praktijk kunnen de uit artikel 69d, tweede lid, voortvloeiende verplichtingen voor de scheepsbeheerder ertoe leiden dat hij zeevarenden betrekt bij organisaties die als werkgever van de zeevarenden betrouwbaar zijn gebleken.

Ten slotte regelt artikel 69d, derde lid, dat de scheepsbeheerder dient te handelen overeenkomstig de voor het desbetreffende schip afgegeven verklaring naleving maritieme arbeid. Omdat deze verklaring bedoeld is als waarborg dat de scheepsbeheerder zorgt voor de voortdurende naleving van het MAV, geeft dit derde lid een overlap met de verplichtingen van de scheepsbeheerder op grond van het tweede lid van dit artikel. Aangezien de plicht van een verklaring naleving maritieme arbeid en een certificaat maritieme arbeid, alleen geldt voor schepen >500 GT terwijl het MAV ook op kleinere schepen van toepassing is, komt aan het voorgestelde tweede lid, zelfstandige betekenis toe als grondslag voor handhavend optreden.

Ingevolge artikel 7:666 lid 2 is afdeling 8 van titel 10 van Boek 7 BW, waarin regels worden gegeven voor de overgang van een onderneming, niet van toepassing met betrekking tot de bemanning van een zeeschip. Deze uitzondering is gebaseerd op richtlijn nr. 77/187 EG van 14 februari 1977 inzake het behoud van rechten van werknemers bij overgang van ondernemingen, vestigingen of onderdelen daarvan (PbEG L 61/26), thans gewijzigd in richtlijn nr. 2001/23 EG van 12 maart 2001 (PbEG L 82/16). Artikel 1, derde lid, van de richtlijn verklaart de richtlijn niet van toepassing op zeeschepen.

De bemanning wordt in artikel 1, onderdeel k, van de Wet zeevarenden omschreven als de kapitein, de scheepsofficieren, de scheepsgezellen en de overige zeevarenden die in de monsterrol worden genoemd. Niet alle overige zeevarenden zullen in de monsterrol worden genoemd en dientengevolge onder het begrip bemanning vallen. Het gaat bij de vermelding op de monsterrol om personen die een veiligheidsfunctie aan boord hebben. Daar deze overige niet in de monsterrol vermelde zeevarenden wel in dienst kunnen zijn van een werkgever wiens onderneming (het zeeschip) overgaat, wordt voorgesteld de uitzondering van lid 2 te verruimen en op te nemen dat afdeling 8 niet van toepassing is op zeeschepen.

Dit artikel bevat een regeling over de aansprakelijkheid van de inlener. Wanneer de werkgever in gebreke is met de nakoming van de in dit artikel genoemde verplichtingen kan de zeevarende de inlener aanspreken tot nakoming hiervan. Het betreft hier de verplichtingen opgenomen in de artikelen 706 tot en met 709, 717 tot en met 720, 734, 734a, tot en met 734c en 734e tot met 734l. Dit zijn verplichtingen die voortvloeien uit het MAV en waarop alle zeevarenden aan boord van een zeeschip met Nederlandse vlag aanspraak kunnen maken. De inlener is derhalve, ongeacht het op de arbeidsovereenkomst en de overeenkomst tussen de werkgever en de derde toepasselijke recht, aansprakelijk. Niet alle vlaggenstaatverplichtingen zijn in artikel 693 opgenomen. Zo zijn de artikelen 697 en 699 over het aangaan en de inhoud van de arbeidsovereenkomst niet opgenomen. Gekozen is voor de financiële verplichtingen die de inlener in de praktijk daadwerkelijk kan nakomen.

Artikel 693 onderscheidt zich van artikel 692 dat op1 januari 2010 in werking is getreden bij de Wet van 23 december 2009 tot wijziging van titel 7.10 (arbeidsovereenkomst) van het Burgerlijk Wetboek in verband met de totstandkoming van een inlenersaansprakelijkheid met betrekking tot de voldoening van het toepasselijke minimumloon en de toepasselijke minimumvakantiebijslag (Stb. 620). Dit laatst genoemde artikel bepaalt dat de werkgever (het uitzendbureau) en de derde, ongeacht het op de arbeidsovereenkomst en de overeenkomst tussen de werkgever en de derde toepasselijke recht, hoofdelijk aansprakelijk zijn voor de voldoening van het toepasselijke minimumloon en de toepasselijke minimumvakantiebijslag, bedoeld in de artikelen 7 en 15 van de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag.

In tegenstelling tot artikel 692 gaat het in artikel 693 niet om hoofdelijke aansprakelijkheid. Hoofdelijke aansprakelijkheid waarbij de werknemer kan kiezen wie hij aanspreekt (de werkgever of de inlener) gaat te ver. Eerst dient de zeevarende het uitzendbureau als werkgever aan te spreken.

Artikel 692 is overigens niet van toepassing op de zee-arbeidsovereenkomst. De Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag is op de arbeidsovereenkomsten in de maritieme sector niet van toepassing.

Artikel 694 bevat de definitie van de zee-arbeidsovereenkomst.

De zee-arbeidsovereenkomst is de arbeidsovereenkomst, waaronder begrepen de uitzendovereenkomst, waarbij de zeevarende zich verbindt arbeid aan boord van een zeeschip te verrichten.

Zoals reeds in het algemeen deel aan de orde kwam, is ingevolge het MAV een zeevarende de persoon die is tewerkgesteld of aangenomen of in enige hoedanigheid werkzaamheden verricht aan boord van een zeeschip. Het in het WvK gemaakte onderscheid tussen de kapitein en de schepelingen komt hierdoor te vervallen. In de bepalingen van afdeling 12 wordt voortaan gesproken van zeevarende. Onder dit begrip valt ook de kapitein, tenzij de kapitein afzonderlijk wordt genoemd om hem af te bakenen van de overige zeevarenden. Gewezen kan bijvoorbeeld worden op artikel 703, waarin is bepaald dat de kapitein de zeewerkgever vertegenwoordigt in de uitvoering van de arbeidsovereenkomsten met de zeevarenden. Doordat de kapitein afzonderlijk wordt genoemd, is duidelijk dat deze niet onder de in dit artikel genoemde zeevarende valt.

De zee-arbeidsovereenkomst omvat de uitzendovereenkomst bedoeld in artikel 690 van Boek 7 BW. Het MAV biedt de mogelijkheid uitzendarbeid toe te staan door middel van het treffen van substantieel gelijkwaardige maatregelen (Artikel VI, leden 3 en 4, MAV). Derhalve is in het wetsvoorstel rekening gehouden met de praktijk waarin met uitzendkrachten wordt gewerkt. Gelet op het huidige artikel 309, tweede lid, WvK dat aangeeft dat de zeewerkgever alleen de eigenaar of de rompbevrachter kan zijn en de omstandigheid dat alleen personen die een arbeidsovereenkomst met de zeewerkgever hebben, als schepelingen worden aangemerkt (art. 396, eerste lid, WvK), wordt thans in de praktijk, zoals ook in het algemeen deel aangegeven, de constructie van het zogenoemde dubbele werkgeverschap gebruikt waarbij de arbeidsovereenkomst zowel door het uitzendbureau als door de zeewerkgever of door het uitzendbureau namens de zeewerkgever wordt getekend.

De wederpartij van de zeevarende in afdeling 12 is de werkgever. Het begrip «werkgever» is niet nader ingevuld. Naast de scheepsbeheerder kan dus ook het uitzendbureau of een ander werkgever zijn. Door de regeling waarin de reder van het MAV, in afdeling 12 aangeduid als scheepsbeheerder, onder voorwaarden aansprakelijk is voor de nakoming van een aantal uit het MAV voortvloeiende verplichtingen, is er, in aansluiting bij het MAV, ook een verantwoordelijkheid gecreëerd voor de scheepsbeheerder (zie artikel 738).

In lid 1 wordt in aanvulling op de definitie van zeeschip in artikel 8:2 BW bepaald dat afdeling 12 van toepassing is op zeeschepen die op grond van Nederlandse rechtsregels gerechtigd zijn de vlag van het Koninkrijk te voeren. Deze aanvulling komt overeen met de omschrijving in de huidige Zbw (nieuwe Wet zeevarenden) en maakt duidelijk dat het in deze afdeling om Nederlandse zeeschepen gaat.

In lid 2 wordt aangegeven dat voor het begrip scheepsbeheerder wordt aangesloten bij de voorgestelde omschrijving in de nieuwe Wet zeevarenden. Volgens artikel 1, eerste lid, onder l, van die wet wordt onder scheepsbeheerder verstaan de eigenaar of rompbevrachter van een schip, of een vennootschap als bedoeld in artikel 311, derde lid, WvK aan wie de eigenaar de verantwoordelijkheid voor de exploitatie van het schip heeft overgedragen, of indien het een vissersvaartuig betreft, de natuurlijke persoon of rechtspersoon aan wie de eigenaar de verantwoordelijkheid voor de exploitatie van het vissersvaartuig heeft overgedragen.

Lid 1 komt overeen met de huidige artikelen 375 en 397 WvK. De bepalingen over de «gewone» arbeidsovereenkomst van titel 7.10 BW zijn van toepassing, voor zover daarvan in de bepalingen over de zee-arbeidsovereenkomst niet wordt afgeweken.

Tevens wordt in dit lid bepaald dat artikel 617 niet van toepassing is op de zee-arbeidsovereenkomst bij het in dienst zijn aan boord van het zeeschip. Artikel 391 WvK bevat bepalingen die niet van toepassing zijn ten aanzien van de dienst aan boord van de kapitein. Artikel 450b WvK bepaalt dat een aantal bepalingen niet van toepassing is ten aanzien van de dienst aan boord van de schepeling. Van de opsomming in deze artikelen is alleen artikel 617 nog relevant om uit te zonderen. Artikel 617 ziet op andere vormen van loon dan geld, zoals gebruik van de woning en diensten door de werkgever te verrichten (waaronder onderricht en kost en inwoning). De toepassing van dit artikel is niet aan de orde met betrekking tot het loon van de zeevarende.

Met betrekking tot de overige in de artikelen 391 en 450b WvK genoemde bepalingen van Boek 7 BW kan het volgende worden opgemerkt. De artikelen 613 tot met 613c hadden oorspronkelijk betrekking op het reglement en zijn in 1998 bij de wijziging van de Wet op de ondernemingsraden en titel 7.10 (arbeidsovereenkomst) van het nieuw Burgerlijk Wetboek (Stb. 1998, 107) geschrapt. In artikel 613 is bij deze wet het eenzijdig wijzigingsbeding opgenomen. Dit artikel kan worden toegepast. In afdeling 12 is in artikel 706 een van artikel 620 afwijkend artikel opgenomen (betalingsvormen), waardoor artikel 620 niet hoeft te worden uitgezonderd.

De artikelen 623 en 624 kunnen van toepassing zijn. Voor de zeevarende in de zeevisserij wiens loon geheel of gedeeltelijk bestaat uit een aandeel in de vangst of de opbrengst daarvan, is een mogelijkheid tot afwijking van 623 opgenomen.

Artikel 625 over de verhoging die verschuldigd is bij niet tijdige betaling van het loon is eveneens van toepassing. Met betrekking tot artikel 627 (geen arbeid geen loon) is in artikel 716 een van dit artikel afwijkende regeling opgenomen. Het huidige artikel 629 lid 10, dat ziet op de samentelling van perioden van ziekte, is een uitwerking van het Brownarrest van het Hof van Justitie van 30 juni 1998 (zaak Brown/ Rentokil, C-394/96). Dit artikellid dient niet uitgezonderd te worden. Artikel 629b is vervallen. Artikel 652 over het proeftijdbeding behoeft thans geen uitzondering meer. Ook voor de zeevarende kan een proeftijd lopen tijdens de dienst aan boord (zie artikel 721). Het huidige artikel 657 dient niet uitgezonderd te worden omdat dit een uitvloeisel is van richtlijn 1999/70/EG inzake de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd. Artikel 658 kan worden toegepast aan boord van een zeeschip en dient eveneens niet uitgezonderd te worden.

Artikel 676 ziet op de opzegging tijdens proeftijd. Het hiervoor genoemde artikel 721 geeft hiervoor een specifieke regel en bepaalt dat op het proeftijdbeding geen beroep kan worden gedaan tijdens de dienst aan boord. Artikel 683 geeft een verjaringstermijn van zes maanden voor een aantal rechtsvorderingen in verband met het beëindigen van de arbeidsovereenkomst. Er bestaat geen reden meer voor uitzondering van dit artikel. Artikel 684 ziet op de opzegging van een arbeidsovereenkomst met een looptijd van meer dan vijf jaren. Er is geen reden om dit artikel uit te zonderen.

In het nieuwe artikel 692 van Boek 7 BW (zie ook hiervoor bij artikel 693) wordt geregeld dat de werkgever (het uitzendbureau) en de derde, ongeacht het op de arbeidsovereenkomst en de overeenkomst tussen de werkgever en de derde toepasselijke recht, hoofdelijk aansprakelijk zijn voor de voldoening van het toepasselijke minimumloon en de toepasselijke minimumvakantiebijslag, bedoeld in de artikelen 7 en 15 van de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag.

Artikel 692 dient niet van toepassing te zijn op de zee-arbeidsovereenkomst omdat in de maritieme sector de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag niet van toepassing is. Dit artikel wordt daarom, naast artikel 617, uitgezonderd in lid 1 van artikel 696.

In lid 2 is, vergelijkbaar met artikel 450c, eerste lid, en 392 WvK, bepaald welke artikelen van afdeling 12 van dwingendrechtelijke aard zijn. Daarbij zijn tevens bepalingen, welke een implementatie vormen van het MAV, als bepalingen van dwingend recht opgenomen.

In lid 3 wordt eveneens vergelijkbaar met de artikelen 450c, eerste lid, en 392 WvK bepaald van welke bepalingen niet ten nadele van de werknemer kan worden afgeweken.

In Norm A2.1 onder a wordt gesproken over een arbeidsovereenkomst die aan zeevarenden de behoorlijke arbeids- en leefomstandigheden aan boord van het schip biedt, die door het MAV worden vereist. In de verdere bepalingen van het MAV komen deze eisen aan de orde en deze worden waar nodig verwerkt, zodat bij het verrichten van arbeid aan boord van een zeeschip de vereiste arbeids- en leefomstandigheden zullen worden geboden.

In onderdeel b van deze norm is opgenomen dat zeevarenden voor ondertekening van de arbeidsovereenkomst in de gelegenheid worden gesteld deze te bestuderen en advies in te winnen en dat zij alle andere benodigde faciliteiten krijgen om te waarborgen dat zij vrijwillig een overeenkomst aangaan met voldoende besef van hun rechten en verplichtingen. Deze eisen vallen onder het beginsel van goed werkgeverschap (artikel 7:611 BW). De werkgever dient zich immers naar de eisen van redelijkheid en billijkheid te gedragen.

Het in het tweede lid van de artikelen 376 en 398 WvK opgenomen voorschrift inhoudende dat de kosten der akte en andere bijkomende kosten ten laste van de zeewerkgever zijn, behoeft niet langer te worden opgenomen. Volstaan kan worden met artikel 7:654 lid 1 BW waarin is opgenomen dat wanneer de arbeidsovereenkomst schriftelijk wordt aangegaan, hetgeen in het geval van de zee-arbeidsovereenkomst steeds het geval dient te zijn, de kosten van het geschrift en andere bijkomende kosten ten laste van de werkgever zijn.

In het tweede lid van artikel 697 is in navolging van Norm A2.1 lid 1 onder c opgenomen dat ieder der partijen dient te beschikken over een ondertekend, origineel exemplaar van de arbeidsovereenkomst.

Artikel 698 vormt een uitwerking van Norm A2.1 lid 1 onder d van het MAV.

Ingevolge onderdeel d dienen zeevarenden aan boord op eenvoudige wijze duidelijke informatie omtrent arbeidsvoorwaarden te kunnen verkrijgen. Het eveneens in onderdeel d opgenomen vereiste van het aanwezig zijn van afschriften en het toegankelijk zijn voor toetsing door daartoe bevoegde functionarissen van een bevoegde autoriteit is in de Wet zeevarenden opgenomen (art. 69c, derde lid). Hetzelfde geldt voor onderdeel e van Norm A2.1 lid 1 dat betrekking heeft op het uitreiken van een document dat een overzicht bevat van de tewerkstelling aan boord (art. 38 Wet zeevarenden).

In artikel 699 wordt bepaald welke gegevens de zee-arbeidsovereenkomst dient te bevatten. Dit artikel is een samenvoeging van de artikelen 400 en 401 WvK en lid 4 van Norm A2.1.

Onderdeel 1 over de gegevens van de zeevarende stemt overeen met artikel 400, onder 1 en Norm A2.1 lid 4 onder a. Onderdeel 2 met betrekking tot de gegevens van de zeewerkgever is vrijwel gelijk aan onderdeel b van lid 4 van Norm A2.1. Onderdeel 3 komt overeen met artikel 400, onder 2 en Norm A2.1 lid 4 onder c.

De onderdelen 4 en 5 over de gegevens van het schip en de reis zijn overgenomen van artikel 400 onder 3 en 4. In onderdeel 4 is tevens het tweede lid van artikel 401 WvK met betrekking tot de aanduiding van het zeeschip opgenomen.

Onderdeel 6 ziet op het bedrag van het loon en eventueel op de wijze van berekening hiervan en stemt overeen met onderdeel e van lid 4 van Norm A2.1 en artikel 413 WvK.

Onderdeel 7 is afgeleid van onderdeel 7 van artikel 400 WvK en ziet op het recht op vakantie.

Onderdeel 8 ziet op het bedrag van het tijdens het verlof doorbetaalde loon en is vrijwel gelijk aan onderdeel f van lid 4 van Norm A2.1. Onderdeel 9 inzake de bijdragen voor geneeskundige zorg en sociale zekerheidsuitkeringen is vrijwel gelijk aan onderdeel h van Norm A2.1 lid 4. Onderdeel 10 over de hoedanigheid van de zeevarende komt overeen met artikel 400 onder 5 WvK en met onderdeel d van Norm A2.1 lid 4.

Onderdeel 11 is conform onderdeel 6 van artikel 400 WvK dat bepaalt dat, indien mogelijk, de plaats waar en de dag waarop de dienst aan boord zal aanvangen wordt opgenomen.

In onderdeel 12 over de beëindiging van de arbeidsovereenkomst zijn onderdeel 8 van artikel 400 WvK en onderdeel g van lid 4 van Norm A2.1 verwerkt. Er is gekozen om, in aansluiting bij de regeling van de «gewone» arbeidsovereenkomst twee categorieën van zee-arbeidsovereenkomst te hanteren, de zee-arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd en voor onbepaalde tijd. De overeenkomst bij de reis is, in aansluiting bij de regeling van de gewone arbeidsovereenkomst, te beschouwen als een species van de zee-arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd.

De aanspraak op repatriëring genoemd in onderdeel 13 is gelijk aan onderdeel i van Norm A2.1 lid 4 en de verwijzing naar de collectieve arbeidsovereenkomst (of regeling door of namens een daartoe bevoegd bestuursorgaan) in onderdeel 14 is gelijk aan onderdeel j van Norm A2.1 lid 4 onder g.

Het eerste lid van artikel 401 WvK, op grond waarvan bij het onbekend zijn van namen, plaats of dag van de geboorte van de zeevarende dit kan worden vermeld in de arbeidsovereenkomst, is opgenomen in onderdeel a. Het derde lid van artikel 401 WvK is niet meer opgenomen. Het spreekt voor zich dat een toegestane afwijking van de wettelijke bepalingen in de zee-arbeidsovereenkomst wordt opgenomen.

In artikel 704 lid 1 is opgenomen dat de zeevarende het hem door de kapitein opgedragen werk dient te verrichten. Dit is overgenomen uit artikel 419, eerste lid, eerste zinsnede, WvK. Tevens is op de voet van artikel 420 WvK bepaald dat deze werkzaamheden andere werkzaamheden kunnen betreffen dan de werkzaamheden die de zeevarende heeft te verrichten op grond van de zee-arbeidsovereenkomst. In lid 2 is de inhoud van artikel 448, eerste lid WvK opgenomen. Voor de volledigheid is ten opzichte van dit lid toegevoegd dat de zeevarende ook tot het behoud van de opvarenden aan boord heeft mee te werken. Onder opvarenden worden ingevolge artikel 5 van Boek 8 BW verstaan alle zich aan boord van een schip bevindende personen.

De beloning voor de in dit artikel genoemde werkzaamheden is geregeld in de hierna aan de orde komende artikelen 710 en 711.

In artikel 705 is opgenomen dat de kantonrechter van de rechtbank Rotterdam bij uitsluiting bevoegd is te oordelen over geschillen inzake de zee-arbeidsovereenkomst of een collectieve arbeidsovereenkomst. In het WvK komen op verschillende plaatsen bevoegdheidsregels voor (zie de artikelen 440, 445, 448 en 449) waarin in sommige bepalingen met betrekking tot de bevoegde instantie onderscheid wordt gemaakt tussen Nederland, het Koninkrijk buiten Europa en buiten het Koninkrijk (de artikelen 445 en 449). Voor Nederland is dan een bepaalde kantonrechter aangewezen, in het Koninkrijk buiten Europa het bevoegde gezag en buiten het Koninkrijk de Nederlandse diplomatieke of bezoldigde consulaire ambtenaar, die het eerst te bereiken is. Deze competentieregeling sluit niet meer aan op de praktijk. Zo is in de huidige opvattingen hier geen taak meer weggelegd voor de diplomatieke of consulaire ambtenaar, wiens bijstand overigens alleen voor Nederlandse zeevarenden is bestemd. Thans zijn er veel meer buitenlandse dan Nederlandse zeevarenden werkzaam op Nederlandse schepen. Gelet op de mobiliteit van zeevarenden en de mogelijkheden die er zijn om van waar dan ook in Nederland een procedure aanhangig te maken alsmede op de wens om kennis over maritieme arbeidsgeschillen te bundelen, is in overleg met de sociale partners en met instemming van de Raad voor de rechtspraak gekozen voor één relatief bevoegde rechter. Gekozen is voor de kantonrechter van een rechtbank van een arrondissement met een grote zeehaven, de rechtbank Rotterdam.

De Raad voor de rechtspraak heeft geadviseerd duidelijk aan te geven of het hier al dan niet een exclusieve bevoegdheid betreft. Door de woorden «bij uitsluiting» in artikel 705 blijkt dat het hier om een exclusieve bevoegdheid gaat. Aan het slot van het artikel is opgenomen dat dit alleen anders is als dit uit afdeling 12 volgt. Artikel 728, dat ziet op de ontbinding van de arbeidsovereenkomst, geeft op dit punt een afwijkende regeling. Vanwege het meer algemene karakter van een dergelijk ontbindingsverzoek is in artikel 728 geregeld dat ook de op grond van artikel 685 lid 3 bevoegde kantonrechter in deze zaken bevoegd blijft (zie verder de toelichting op art. 728).

Artikel 705 is opgenomen in artikel 696 lid 2 en is derhalve dwingendrechtelijk van aard.

In artikel 707 wordt bepaald dat de zeevarende van de werkgever schriftelijk kan verlangen zijn loon geheel of gedeeltelijk over te maken aan door de zeevarende aan te wijzen personen. Deze bepaling stoelt op Norm A2.2 lid 3 en 4 van het MAV.

Deze leden van het MAV bepalen dat reders maatregelen treffen om zeevarenden de mogelijkheid te verschaffen hun verdiensten geheel of gedeeltelijk over te maken aan hun familie, van hen afhankelijke personen of rechthebbenden.

Deze maatregelen omvatten de mogelijkheid om met regelmatige tussenpozen een gedeelte van hun loon via bankoverschrijvingen over te maken. De overschrijvingen dienen binnen een bepaalde tijd te worden uitgevoerd en rechtstreeks te geschieden aan de door de zeevarenden aan te wijzen persoon of personen.

In artikel 425 WvK is thans opgenomen dat de echtgenote recht heeft op maximaal 2/3 van het in geld vastgestelde loon tot onderhoud van haar en de kinderen die niet in staat zijn in hun eigen onderhoud te voorzien tegen overlegging van een verklaring van haar man of een beschikking van de kantonrechter. Daar het MAV spreekt van een mogelijkheid van de zeevarende en de constructie van artikel 425 WvK bovendien in deze tijd niet meer nodig is, wordt conform het MAV gesproken van een recht van de zeevarende.

Het verzoek om beëindiging van de overmaking aan andere personen dient op grond van lid 2 eveneens schriftelijk te worden gedaan, en wel uiterlijk een maand voor de eerstvolgende betaaldag.

Het vijfde lid van Norm A2.2 bepaalt dat eventuele kosten voor deze diensten van de werkgever redelijk in hoogte moeten zijn en dat de wisselkoers, tenzij anders bepaald, in overeenstemming moet zijn met de nationale wet- en regelgeving. In artikel 707 wordt voor omrekening verwezen naar de artikelen 124 en 126 Boek 6 BW. Dat de kosten redelijk dienen te zijn, behoeft geen wettelijke regeling. Dit valt onder het beginsel van goed werkgeverschap van artikel 7: 611 BW.

Artikel 708 is gebaseerd op artikel 427 WvK en op Norm A2.2 lid 1. Dit lid bepaalt dat zeevarenden met tussenpozen van ten hoogste een maand worden betaald in overeenstemming met eventuele toepasselijke collectieve arbeidsovereenkomsten.

In lid 1 wordt een met artikel 427, eerste lid, WvK overeenkomende specifieke regeling gegeven voor de uitbetaling van loon dat naar tijdruimte is vastgesteld en dat niet naar tijdruimte is vastgesteld. Het tweede lid van artikel 427 WvK dat bepaalt dat zolang de reis niet is geëindigd de zeewerkgever niet verplicht is in het geheel meer dan 5/6 deel van het loon uit te betalen, is niet overgenomen. Het MAV biedt hiervoor geen grondslag. Het derde lid van artikel 427 WvK is terug te vinden in artikel 708 lid 2. De verwijzing naar artikel 354 WvK is niet overgenomen. Het loon dient in ieder geval voor het vertrek uit de haven te zijn uitbetaald.

In dit artikel wordt in lid 1 het loon voor overwerk geregeld.

In artikel 709 is overeenkomstig artikel 419 WvK bepaald dat het bedrag van de toeslag wordt bepaald door de zee-arbeidsovereenkomst of, bij stilzwijgen daarvan, door het gebruik of de billijkheid. Ingevolge richtsnoer B2.2.2 onder a, van het MAV is het normale aantal arbeidsuren 8 uur per dag, en ingevolge richtsnoer B2.2.2 onder c is het tarief voor overwerk ten minste 125% van de standaardbeloning per uur. Deze bepalingen zullen in het oog dienen te worden gehouden bij de invulling van de zee-arbeidsovereenkomst.

In lid 2 is opgenomen dat bij collectieve arbeidsovereenkomst of regeling door of namens een daartoe bevoegd bestuursorgaan kan worden bepaald dat in het loon een vergoeding voor overwerk wordt opgenomen. Met dit lid wordt rekening gehouden met de in de praktijk voorkomende zogenoemde «all-in» constructies.

In lid 3 is op de voet van artikel 419 WvK bepaald dat van overwerk aantekening wordt gemaakt in een register en dat de zeevarende elke aantekening ondertekent. In overeenstemming met onderdeel d van richtsnoer B2.2.2, welk onderdeel spreekt van het met tussenpozen van ten hoogste een maand paraferen van overzichten van de gemaakte overuren, is opgenomen dat deze ondertekening binnen een termijn van een maand geschiedt.

Het derde lid van artikel 419 WvK komt hieronder bij artikel 713 aan de orde.

Het vierde lid kan vervallen omdat er geen reden bestaat om de daarin genoemde functies uit te zonderen.

De bepaling inzake buitengewone beloning voor de dagen gedurende welke de zeevarende tot behoud van het zeeschip, de opvarenden en de zaken aan boord werkzaam is geweest, stemt overeen met artikel 448, eerste lid, WvK.

In artikel 448 is thans in het tweede lid opgenomen dat de beloning wordt vastgesteld door de kantonrechter van de rechtbank van het arrondissement waarin de werkzaamheden tot behoud hebben plaatsgevonden en in het Koninkrijk buiten Europa door het bevoegde gezag en buiten het Koninkrijk door de Nederlandse diplomatieke of bezoldigde consulaire ambtenaar, die het eerst te bereiken is. Zoals hiervoor bij artikel 705 is vermeld, sluit deze competentieregeling niet meer aan op de praktijk en wordt gekozen voor een relatief bevoegde rechter, de kantonrechter van de rechtbank Rotterdam.

In artikel 713 is bepaald dat een rechtsvordering op grond van de artikelen 709 tot en 712 verjaart door verloop van zes maanden na het ontstaan van het vorderingsrecht.

Artikel 419, derde lid WvK, bepaalt dat in het geval van overwerk het recht om betaling van de bijslag te vorderen, vervalt door verloop van een maand na het eindigen van de dienst aan boord in een Nederlandse haven en van zes maanden na het eindigen van de dienst aan boord in het buitenland. Het onderscheid tussen de dienst in Nederland of daarbuiten is thans, gelet op de moderne vervoermiddelen, niet langer nodig. Bovendien kan ook vanuit het buitenland een vordering in Nederland worden ingesteld. Gekozen is voor één termijn van zes maanden waarin de zeevarende een vordering kan instellen. Met het oog op harmonisatie en eenduidigheid is eenzelfde procedure gekozen voor de vordering van loon voor het verrichten van andere werkzaamheden (art. 710), voor de vordering met betrekking tot de buitengewone beloning voor werkzaamheden tot behoud (art. 711) en de vordering met betrekking tot sleeploon (art.712).

Dit artikel regelt het recht op vakantie van de zeevarende en is grotendeels ontleend aan artikel 414 (juncto art. 381) WvK. Het vijfde, eerste volzin, en negende lid van artikel 414 WvK zijn niet overgenomen.

Het vijfde lid, eerste volzin bepaalt dat de vakantie zo moet worden verleend dat de zeevarende na verloop van twee jaren alle dagen heeft genoten waarop hij aanspraak heeft.

De regel over de verlening van vakantie kan geschrapt worden: de verplichting om de vakantie zo te verlenen dat de vakantiedagen na verloop van twee jaren zijn opgenomen is niet in overeenstemming met het uitgangspunt van artikel 7:638 BW dat bij het vaststellen van de tijdstippen van aanvang en einde van de vakantie de werkgever de wensen van de werknemer moet honoreren tenzij gewichtige redenen zich daartegen verzetten.

Het negende lid van artikel 414 WvK bepaalt dat de aanspraak op vakantie zonder behoud van loon, die de werknemer ten aanzien van zijn nieuwe werkgever heeft voor wat betreft de vakantiedagen die hij heeft meegenomen van zijn vorige werkgever, wordt verminderd met de tijd gedurende welke de werknemer, nadat hij die aanspraak heeft verworven, nog niet in dienst was getreden.

Deze regeling is niet in overeenstemming met artikel 7 van richtlijn 93/104/EG van de Raad van 23 november 1993 betreffende een aantal aspecten van de organisatie van de arbeidstijd (PbEG L 307/18) en de daarop gebaseerde jurisprudentie. Uit deze jurisprudentie volgt dat van het in de richtlijn toegekende recht op minimumvakantie niet kan worden afgeweken (Arrest Schultz-Hof, 350/06 van 20 januari 2009).

In artikel 717 zijn ook de voorschriften uit het MAV terzake van het recht op verlof in aanmerking genomen. Ten opzichte van de regeling in artikel 414 WvK heeft dit geleid tot wijzigingen, die zijn verwerkt in lid 4 en lid 7 van artikel 717.

Voor het overige voldoet artikel 717 aan de eisen van het MAV, zoals uitgewerkt in voorschrift 2.4, norm A2.4 en leidraad B2.4.

In lid 1 wordt in aansluiting bij norm A2.4 lid 2 een aanspraak op vakantie van tenminste 30 kalenderdagen vastgelegd. In art. 7:639 BW is bepaald dat de werknemer gedurende zijn vakantie recht heeft op loon (leidraad B2.4.1. lid 3).

In lid 3 wordt in aansluiting bij leidraad B2.4.1 lid 4 bepaald welke dagen niet als vakantiedagen kunnen worden aangemerkt. Daarnaast gelden ook de artikelen 7:636 en 637 BW voor de zeevarende.

In aansluiting bij leidraad B2.4.3 lid 2 van het MAV is in lid 4 de verplichting van de werkgever tot het aaneengesloten verlenen van vakantie van toepassing op alle vakantiedagen en niet, zoals in art. 414, vierde lid, WvK beperkt tot vijftien vakantiedagen. Lid 5, dat aangeeft in welke plaats aan de zeevarende vakantie kan worden gegeven, is een uitwerking van leidraad B2.4.2 lid 2 van het MAV. Lid 6 legt op de werkgever verplichtingen terzake van kosteloos vervoer en vergoeding van kosten van levensonderhoud, indien de zeevarende de vakantie moet opnemen in een andere plaats dan bedoeld in lid 5 en sluit aan bij lid 3 van leidraad B2.4.2.

In lid 7 is bepaald dat de werkgever de bevoegdheid heeft een zeevarende die zijn vakantie, bedoeld in lid 1 en in artikel 641 lid 3, geniet, terug te roepen indien daartoe gewichtige redenen zijn en na overleg met de zeevarende. De schade die de zeevarende hierdoor lijdt, dient door de werkgever te worden vergoed.

Ingevolge artikel 414, achtste lid, WvK kan het terugroepen plaatsvinden in geval van uiterste noodzaak. Leidraad B2.4.2 voegt aan deze omstandigheid de instemming van de zeevarende toe. Na overleg met de praktijk is in aansluiting hierop en met het oog op artikel 7:638 lid 5 BW, waarin met betrekking tot het wijzigen van het vastgestelde vakantietijdvak van gewichtige redenen wordt gesproken, de hier voorgestelde formulering gekozen.

Lid 8 stemt overeen met artikel 414, vijfde lid, tweede volzin, WvK.

In dit artikel is geregeld in welke omstandigheden en onder welke voorwaarden de zeevarende recht heeft op repatriëring. In het WvK bevatten de artikelen 384, 443 en 450a regelingen inzake deze materie. In het MAV wordt repatriëring geregeld in voorschrift 2.5, norm A2.5 en leidraad B2.5.

In aansluiting bij leidraad B2.5.1 lid 6 en lid 7 van het MAV wordt in de aanhef van lid 1 bepaald dat de repatriëring op snelle en geschikte wijze moet geschieden naar een door de zeevarende gekozen bestemming. Indien mogelijk, moet de repatriëring per vliegtuig geschieden. In de onderdelen a tot en met g van lid 1 worden de omstandigheden beschreven waarin de zeevarende recht heeft op repatriëring. Deze omstandigheden zijn ontleend aan Norm A2.5 en leidraad B2.5.1 van het MAV. Omstandigheden, die recht geven op repatriëring zijn: beëindiging van de zee-arbeidsovereenkomst; ziekte die zodanig is dat werknemer niet langer aan boord medisch verzorgd kan worden; schipbreuk; faillissement, verkoop van het zeeschip, verandering in de registratie of een andere soortgelijke reden; het koersen naar een oorlogsgebied, terwijl de zeevarende daarmee niet instemt en dienst aan boord van het schip van maximaal 12 maanden. Aan deze opsomming is een omstandigheid toegevoegd in onderdeel c. Het betreft het herstel van ziekte, indien de zeevarende ter verpleging is achtergelaten buiten het land waar hij zijn woonplaats of gewone verblijfplaats heeft of de plaats waar de zee-arbeidsovereenkomst is aangegaan. Dit onderdeel is thans opgenomen in artikel 415 WvK waarvan de inhoud is teruggekeerd in artikel 746. Het is in artikel 718 opgenomen om de verschillende repatriëringomstandigheden zoveel mogelijk bijeen te plaatsen.

Lid 2 bepaalt op de voet van leidraad B2.5.1 lid 3 welke kosten voor rekening van de werkgever komen.

Het gaat hier om de kosten van de reis naar de plaats van bestemming; huisvesting, voeding, loon en andere vergoedingen vanaf de dag dat de zeevarende het schip heeft verlaten totdat de plaats van bestemming is bereikt; en indien nodig, de kosten van medische behandeling totdat de zeevarende weer in staat is te reizen naar de plaats van bestemming. De ook in de leidraad genoemde kosten van het vervoer van 30 kilo persoonlijke bagage naar de plaats van bestemming zijn in navolging van het advies van de sociale partners niet opgenomen. Over deze kosten zullen door de sociale partners in het arbeidsvoorwaardenoverleg afspraken worden gemaakt.

In lid 3 wordt bepaald naar welke bestemmingen de zeevarende gerepatrieerd kan worden. Dit zijn – conform leidraad B2.5.1 lid 6 – de plaats waar de zeevarende de zee-arbeidsovereenkomst is aangegaan, het land waar de zeevarende zijn woonplaats of gewone verblijfplaats heeft of de in de individuele of collectieve arbeidsovereenkomst vastgelegde plaats.

In lid 4 wordt een termijn gesteld waarbinnen in de in lid 1 onder a, c, d, e, f of g genoemde omstandigheden de zeevarende zijn wens tot repatriëring moet kenbaar maken aan de kapitein. Deze termijn (leidraad B2.5.1 lid 8 van het MAV spreekt van een redelijke termijn) is twee dagen. Dit sluit aan bij de in artikel 443, eerste lid, WvK gehanteerde termijn.

Deze termijn is redelijk en bevordert dat snel duidelijkheid bestaat over de vraag of de zeevarende gebruik wil maken van dit recht. Bij collectieve arbeidsovereenkomst of regeling door of namens een daartoe bevoegd bestuursorgaan kan overigens een langere termijn afgesproken worden. Deze regel inzake het vervallen van het recht op repatriëring geldt niet in geval van ziekte, die noodzaakt tot repatriëring. Dat zou niet in het belang zijn van de zieke zeevarende.

In lid 5 wordt ter uitvoering van norm A2.5 lid 9 van het MAV bepaald dat voor de zeevarende een kopie van de wettelijke regeling inzake repatriëring aan boord beschikbaar moet zijn in de Nederlandse en Engelse taal.

Op grond van lid 6 is de scheepsbeheerder, indien de werkgever de verplichtingen inzake repatriëring niet tijdig nakomt, aansprakelijk voor de nakoming daarvan. Wanneer de scheepsbeheerder niet nakomt, dan is op grond van norm A2.5 lid 5 de staat onder de vlag waarvan het zeeschip vaart gehouden verplicht zorg te dragen voor repatriëring.

Ter uitvoering van voorschrift 2.6, norm A2.6 en leidraad B2.6. regelt artikel 719 de aansprakelijkheid van de zeewerkgever voor de schade die de zeevarende lijdt als gevolg van een schipbreuk of andere ramp aan het zeeschip. De schade kan betrekking hebben op letsel ten gevolge van een schipbreuk of een andere ramp aan het zeeschip, geheel of gedeeltelijk verlies van de uitrusting van de zeevarende en eventuele werkloosheid van de zeevarende.

Op grond van lid 2 bestaat bij geheel of gedeeltelijk verlies van de uitrusting de schadevergoeding aan de zeevarende uit een bij algemene maatregel van bestuur vast te stellen uitkering. Deze regeling is ontleend aan artikel 450aa WvK.

Lid 3 voorziet in een uitkering in geval van werkloosheid ten gevolge van schipbreuk of een andere ramp aan het zeeschip (norm A2.6 en leidraad B2.6). Dit lid stemt overeen met artikel 450, eerste lid 1, WvK, dat eveneens voorziet in een uitkering bij werkloosheid ter hoogte van het bij de arbeidsovereenkomst in geld vastgestelde deel van het loon voor ten hoogste 2 maanden. Deze termijn sluit aan bij leidraad B2.6.1 van het MAV.

Lid 4 bepaalt dat de in het derde lid bedoelde uitkering in mindering wordt gebracht op het loon waarop de zeevarende op grond van artikel 729 recht heeft en is ontleend aan artikel 450, tweede lid, WvK. Artikel 729 geeft de zeevarende recht op loon als de bij de reis aangegane zee-arbeidsovereenkomst niet aanvangt ten gevolge van overmacht of na aanvang wordt gestaakt.

Overlijdt de zeevarende bij de schipbreuk of andere ramp dan komen de uitkering voor verlies van de uitrusting en de werkloosheidsuitkering toe aan zijn nagelaten betrekkingen. Voor de omschrijving van dit begrip wordt verwezen naar artikel 7: 674 lid 3 BW, waarin het begrip «nagelaten betrekkingen» wordt gedefinieerd in het kader van de uitkering bij overlijden van de werknemer.

De in lid 6 voorziene voorrechten terzake van de vorderingen tot de in lid 2 en 3 bedoelde uitkeringen zijn ontleend aan artikel 450, derde lid, WvK, althans voor zover het betreft de werkloosheidsuitkering. Het voorrecht wordt ook van toepassing op de vordering op de uitkering wegens verlies van de uitrusting.

De onderdelen a en b van lid 1 sluiten aan bij artikel 416, lid 1, onder 1 en 2 van het WvK. De in onderdeel 2 van artikel 416, lid 1, WvK genoemde, bij algemene maatregel van bestuur te bepalen, maximumbedragen worden geschrapt (zie artikel 2 van het Besluit aanspraken schepelingen (Stb. 1967, 612), laatstelijk gewijzigd bij besluit van 2 december 2005 (Stb. 620)). Deze maximering stemt niet overeen met norm A4.2, eerste lid, onder d, van het MAV. De in het tweede lid van artikel 416 WvK opgenomen uitzondering (de in dat lid genoemde kosten komen niet voor rekening van de werkgever indien het vervoer van het stoffelijk overschot niet binnen redelijk korte tijd na het overlijden plaatsvindt) is niet overgenomen aangezien norm A4.2, eerste lid, onder d, geen ruimte biedt voor deze uitzondering.

Het tweede lid voorziet in de verplichting van de kapitein om te zorgen voor de zaken aan boord van het zeeschip van een gedurende de reis ziek geworden, vermiste of overleden zeevarende. Dit artikellid is ontleend aan artikel 346 WvK, dat ziet op de overleden zeevarende, en in overeenstemming gebracht met norm A4.2, zevende lid, van het MAV. Deze norm heeft – anders dan artikel 346 WvK – ook betrekking op de zorg voor de zaken van de gedurende de reis ziek geworden zeevarende. In dit tweede lid wordt voor de volledigheid tevens de vermiste zeevarende genoemd.

In het derde en vierde lid wordt een regeling gegeven met betrekking tot aan boord achtergebleven zaken in geval van ziekte, vermissing of overlijden van een zeevarende. Het betreft hier de gevallen waarin deze zaken niet op grond van het tweede lid kunnen worden afgegeven aan de zeevarende of diens nagelaten betrekkingingen.

Thans bevat het Besluit van 14 november 1 827, betrekkelijk het beheer van gelden en goederen van zeelieden, die ter koopvaardij uitvarende, op de reis komen te overlijden of vermist raken (Stb 1827, 51) een regeling met betrekking tot dergelijke achtergebleven zaken. De in artikel 1 van het besluit geregelde verkoop van de achtergebleven goederen en het storten van de opbrengst van de verkoop in de consignatiekas zijn in aangepaste vorm opgenomen in artikel 720.

In het derde lid is bepaald dat de aan boord achtergelaten zaken bij onbekendheid van de woonplaats of gewone verblijfplaats van de zeevarende of van zijn nagelaten betrekkingen of bij onbekendheid van de nagelaten betrekkingen door de werkgever gedurende drie jaren moeten worden bewaard. Wanneer gedurende deze termijn gegevens inzake de bereikbaarheid van de zeevarende of de nagelaten betrekkingen bekend mochten worden, dienen de zaken alsnog aan de betreffende personen te worden afgegeven. Een termijn van drie jaren kan hier redelijk worden geacht. Na afloop van deze termijn mag de werkgever de zaken verkopen, of als deze zich niet voor verkoop lenen, aan een derde om niet in eigendom overdragen of vernietigen.

Opgemerkt zij dat op grond van artikel 1:19g BW in geval van overlijden tijdens een zeereis met een in Nederland geregistreerd zeeschip, de kapitein verplicht is een voorlopige akte van overlijden op te maken en een afschrift daarvan zo spoedig mogelijk te zenden aan de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente ’s-Gravenhage die vervolgens een akte van overlijden opmaakt. Ingevolge artikel 1:426 BW kan de rechtbank in geval van een vermissing die heeft plaats gevonden tijdens een reis met een in Nederland thuisbehorend schip verklaren dat een vermiste is overleden. Door de griffier wordt een afschrift van de beschikking verzonden aan de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente ‘s-Gravenhage. Deze maakt van de beschikking een akte van inschrijving op die in het register van overlijden wordt opgenomen. Gelet op deze bepalingen is het verouderde artikel 2 van het besluit inzake de kennisgeving van het overlijden of de vermissing van een buitenlandse schepeling niet meer aan de orde. Daar ook de overige artikelen 3 en 4 van het besluit niet meer van betekenis zijn, kan het besluit worden ingetrokken (zie artikel XIII).

Artikel 723 regelt het einde van de zee-arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd die bij de reis is aangegaan. Het artikel is ontleend aan artikel 432, eerste lid en 433, eerste en tweede lid, WvK. Het tweede lid van artikel 432 WvK, dat de schepeling de bevoegdheid geeft om na verloop van anderhalf jaar de bij de reis aangegane arbeidsovereenkomst tussentijds door opzegging te doen eindigen is niet overgenomen, aangezien deze regeling niet meer past in de huidige praktijk. In het tweede lid is een eenvoudiger uitwerking gegeven aan het inmiddels verouderde eerste en tweede lid van artikel 433 WvK.

Indien de reis eindigt in een andere haven dan overeengekomen, eindigt de zee-arbeidsovereenkomst in deze andere haven op het tijdstip waarop de zeevarende overeenkomstig artikel 718 is gerepatrieerd. Indien het recht op repatriëring is vervallen – het recht vervalt indien de zeevarende niet binnen twee dagen, nadat een omstandigheid die recht geeft op repatriëring zich heeft voorgedaan, de wens tot repatriëring heeft kenbaar gemaakt – eindigt de zee-arbeidsovereenkomst op het tijdstip van het vervallen van dit recht.

De in artikel 433, derde lid, WvK genoemde verplichtingen van de werkgever (vergoeding bij beëindiging van de arbeidsovereenkomst van reiskosten, loon, kosten van onderhoud en verblijf) zijn opgenomen in artikel 718, dat de omstandigheden, voorwaarden en verplichtingen in het kader van repatriëring regelt. Daarbij zijn, zoals uiteengezet in de toelichting bij artikel 718, norm A2.5 en leidraad B2.5.1 van het MAV in aanmerking genomen.

Artikel 724 dat regels stelt terzake van het beëindigen van een zee-arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd, is ontleend aan artikel 434 WvK. Belangrijk verschil is de duur van de opzeggingstermijn. Daarvoor is norm A2.1 lid 5 van het MAV relevant. Daarin wordt bepaald dat de duur van de minimumopzegtermijn wordt vastgesteld na overleg met de betrokken organisaties van reders en zeevarenden, maar ten minste zeven dagen bedraagt. In verband daarmee is de termijn van vierentwintig uren in artikel 434, eerste lid, WvK gewijzigd in tenminste zeven dagen. Dit is conform het MAV gebeurd na consultatie van de betrokken sociale partners.

Benadrukt zij dat het hier gaat om een specifieke situatie namelijk dat de zeevarende in dienst aan boord van een zeeschip de voor onbepaalde tijd aangegane arbeidsovereenkomst door opzegging wil beëindigen. Buiten deze situatie geldt voor opzegging door de werknemer in beginsel de termijn, gesteld in artikel 672 lid 3, te weten een maand.

In afwijking van artikel 434, eerste lid, WvK wordt in artikel 724 lid 1 gesproken van «iedere haven die wordt aangedaan». Dat is een ruimere formulering dan gebezigd in artikel 434, eerste lid, WvK, waar gesproken wordt van «iedere haven waar het schip laadt of lost». Niet in iedere haven die het schip aandoet hoeft immers sprake te zijn van laad- of losactiviteiten. Een haven kan ook worden aangedaan om te bunkeren of om het zeeschip te repareren.

Artikel 725 vervangt artikel 435 WvK, dat inhoudt dat gedurende een reis van het zeeschip, opzegging overeenkomstig artikel 7:677 lid 1 BW alleen kan tegen het tijdstip dat het zeeschip zich in een haven bevindt. Het betreft hier onverwijlde opzegging vanwege een dringende, aan de wederpartij onverwijld meegedeelde reden, of een opzegging zonder dringende reden of zonder gelijktijdige mededeling daarvan aan de wederpartij. Deze laatste opzegging (zonder dringende reden of zonder gelijktijdige mededeling) leidt tot schadeplichtigheid. Norm A2.1 lid 6 van het MAV biedt de mogelijkheid een kortere opzegtermijn dan de minimumtermijn te hanteren in geval van omstandigheden die ingevolge de nationale regelgeving of toepasselijke collectieve arbeidsovereenkomst worden erkend als grond voor beëindiging van de arbeidsovereenkomst met inachtneming van een kortere of zonder opzegtermijn.

Op grond van artikel 677 lid 1 geldt bij opzegging wegens een dringende reden geen opzegtermijn, maar wordt het ontslag gegeven of genomen zo spoedig mogelijk nadat de dringende reden zich heeft voorgedaan.

Artikel 726 is ontleend aan de artikelen 382 en 436 WvK en geeft een niet-limitatieve opsomming van omstandigheden die voor de werkgever een dringende reden geacht kunnen worden, naast de in artikel 7:678 lid 2 BW genoemde omstandigheden. In onderdeel b wordt de omstandigheid genoemd dat de zeevarende zich niet op grond van artikel 701 ter beschikking houdt van de werkgever. Dit onderdeel vervangt artikel 382, onder 2 (het door de kapitein niet voldoen aan een opdracht overeenkomstig artikel 379 WvK) en artikel 436, onder 2 WvK (het niet op tijd monsteren, of na de monstering, aan boord van het schip aanmelden).

In lid 4 is in afwijking van artikel 436, onder 4, WvK de zinsnede «buiten weten van de zeewerkgever of den kapitein» vervallen. Voor de aanwezigheid van een dringende reden is het niet relevant dat de zeevarende smokkelwaren aan boord brengt zonder dat de zeewerkgever dit weet.

Artikel 727 is ontleend aan artikel 437 WvK en bevat een niet-limitatieve opsomming van omstandigheden die voor de zeevarende een dringende reden geacht kunnen worden naast de situaties genoemd in artikel 7:679 lid 2 BW.

De bewoordingen in de onderdelen b, d, e, g en h zijn aangepast aan de thans gebruikelijke terminologie. Zo wordt in de onderdelen b en d gesproken van een «gewapend conflict»in plaats van een zeeoorlog en wordt in onderdeel e verwezen naar misdrijven in plaats van «slavenhandel, zeeroof, strafbare kaapvaart of het vervoer van goederen waarvan de invoer is verboden in het land van bestemming». In onderdeel g wordt niet alleen verwezen naar de accommodatie aan boord van het schip (logies in art. 437, onder 7, WvK) maar ook naar de voeding of het drinkwater aan boord van het zeeschip, hetgeen aansluit bij het MAV. Deze regels zijn thans te vinden in artikel 48 en 48a van de Wet zeevarenden.

In onderdeel g van artikel 437 WvK wordt gesproken over de Nederlandse vlag. In onderdeel h van artikel 727 wordt in aansluiting bij de zeevaartregelgeving op dit punt gesproken van vlag van het Koninkrijk.

Het huidige artikel 439 WvK bepaalt dat de kantonrechter van de rechtbank van het arrondissement waarin de plaats van het werkelijk verblijf van de verzoekende partij is gelegen of het schip zich bevindt, of in het Koninkrijk buiten Europa het bevoegde gezag of buiten het Koninkrijk de eerst te bereiken Nederlandse diplomatieke of bezoldigde consulaire ambtenaar, bevoegd is het verzoek om ontbinding van de arbeidsovereenkomst te behandelen.

Deze regeling is verouderd. Zie de toelichting bij artikel 705.

Er is voor gekozen om, naast de in artikel 705 exclusief bevoegd verklaarde kantonrechter van de rechtbank Rotterdam, in verband met het algemene karakter van ontbindingsgeschillen mede bevoegd te laten blijven de reeds op grond van artikel 7:685 in ontbindingszaken bevoegde kantonrechter.

Lid 3 van artikel 685 bepaalt dat het verzoek om ontbinding wordt gedaan aan de ingevolge de artikelen 99, 100 en 107 tot en met 109 Rv bevoegde kantonrechter. Artikel 99 Rv wijst de rechter aan van de woonplaats van de gedaagde of bij gebreke van een bekende woonplaats in Nederland de rechter van het werkelijk verblijf van de gedaagde.

Artikel 100 Rv breidt de relatieve bevoegdheid onder meer in zaken betreffende een individuele arbeidsovereenkomst uit tot de rechter van de plaats waar de arbeid gewoonlijk wordt of laatstelijk gewoonlijk werd verricht. Dit criterium zal in geval van arbeid aan boord van een zeeschip niet aan de orde zijn. De artikelen 107 tot en met 109 Rv zien op de bevoegdheid in het geval van meerdere gedaagden, forumkeuze en de situatie dat er op grond van de bepalingen 99 tot en met 108 Rv geen aangewezen rechter is.

De verplichting van de werkgever tot het verstrekken van een schriftelijke afrekening aan de zeevarende bij het einde van de dienst aan boord, is ontleend aan artikel 445 WvK. Daar het in de praktijk niet steeds mogelijk is gebleken om direct bij het einde van de dienst aan boord een afrekening te verstrekken, is ervoor gekozen om hiervoor een termijn van een maand op te nemen. Bij collectieve arbeidsovereenkomst kan een langere termijn worden overeengekomen.

In afwijking van de bevoegdheidsregeling in artikel 445, eerste lid, WvK is bij geschil over de afrekening bevoegd de kantonrechter van de rechtbank Rotterdam (zie artikel 705).

Deze artikelen zijn grotendeels ontleend aan de artikelen 415 tot en met 415i WvK. In de artikelen 734 tot en met 734d en 734l worden de aanspraken geregeld van de zieke zeevarende jegens de zeewerkgever. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen zeevarenden die verzekerd zijn ingevolge de Ziektewet of enige daarmee overeenstemmende regeling van een EU-lidstaat en andere zeevarenden. Voor alle zeevarenden geldt dat zij recht hebben op het volle loon zolang zij aan boord van het zeeschip zijn. Het recht op het volle loon geldt ook als zij zijn achtergelaten in een ander land dan waar zij hun woonplaats of gewone verblijfplaats hebben. Dat recht geldt gedurende 12 weken, maar eindigt als de zeevarende passende arbeid kan verkrijgen dan wel is teruggekeerd of heeft kunnen terugkeren naar het land waar hij zijn woonplaats of gewone verblijfsplaats heeft. Dit recht op het volle loon is een afwijking van art. 7: 629 BW dat overigens geldt voor de loonbetaling bij ziekte van de eerste categorie zeevarenden (Ziektewet verzekerd of verzekerd krachtens enige daarmee overeenstemmende regeling van een EU-lidstaat).

Voor de andere categorie zeevarenden (niet Ziektewet verzekerd of verzekerd krachtens enige daarmee overeenstemmende regeling van een EU-lidstaat) is het stelsel uit de artikelen 415a tot en met 415i van het WvK overgenomen. De loonbetaling bij ziekte anders dan aan boord is geregeld in artikel 734d. In artikel 734f is de uitkering geregeld bij gehele of gedeeltelijke ongeschiktheid tot werken na afloop van de periode van artikel 734d. In de artikelen 734e, 734g tot en met 734k en 734m worden de aanspraken op rechten en voorzieningen geregeld van deze categorie zeevarenden in geval van een ongeval in verband met hun zee-arbeidsovereenkomst alsmede de aanspraken op uitkering voor hun nagelaten betrekkingen indien de zeevarende als gevolg van het ongeval overlijdt. Voorts is er een regeling voor deze zeevarenden in verband met arbeidsongeschiktheid. Hierna worden de verschillende artikelen toegelicht voor zover zij iets nieuws bevatten of er een andere bijzonderheid te vermelden is.

Dit artikel bepaalt dat artikel 93, aanhef en onder c, Rv van toepassing is op alle vorderingen krachtens de artikelen 734d tot en met 734k ingesteld tegen onderscheidenlijk door de vereniging bedoeld in artikel 734k.

Zoals nu reeds bepaald onder artikel 415h van het WvK is elk beding in strijd met dit artikel nietig, behoudens dat partijen kunnen overeenkomen hun geschil aan arbitrage te onderwerpen.

In artikel 736 lid 1 is opgenomen dat op de arbeidsovereenkomst van een zeevarende die zich verbindt arbeid te verrichten aan boord van een zeeschip en wiens arbeidsovereenkomst wordt beheerst door buitenlands recht, de artikelen 697, 699, 702 tot en met 712, 714 tot en met 725, 729, 731, 732, 734, 734a, 734d tot en met 734l en 738 van overeenkomstige toepassing zijn. Op deze wijze wordt ook de zeevarende met een arbeidsovereenkomst naar buitenlands recht de bescherming van het MAV geboden (zie art. 697, 699 onder 1 tot en met 3, 6 tot en met 10 en 12 tot en met 14, 706 tot en met 709, 715, 717 tot en met 720, 734, 734a, 734d tot en met 734j en 738). Daarnaast wordt ook hier, in aanmerking nemend het advies van de sociale partners, deze zeevarende op bepaalde punten dezelfde bescherming geboden als de zeevarende met een zee-arbeidsovereenkomst naar Nederlands recht (zie art. 705, 710, 711, 712, 714, 716, 721 tot en met 725, 729, 731, 732). Opgenomen zijn tevens enkele bepalingen die van belang zijn voor de goede gang van zaken aan boord (artikelen 702, 703, 704).

Lid 2 heeft betrekking op de gewone arbeidsovereenkomst naar buitenlands recht. Het gaat hier evenals in artikel 735 om een werknemer met een bestaand contract die tijdelijk arbeid aan boord van een zeeschip verricht. Ook hier zijn bepalingen over de zee-arbeidsovereenkomst van overeenkomstige toepassing verklaard ter bescherming van de zeevarende die tijdelijk aan boord werkt (art. 705, 709, 711, 718 tot en met 720, 725, 732, 734, 734a, 734d tot en met 734l en 738) alsmede met het oog op een goede gang van zaken aan boord (art. 702, 703, 704 lid 2).

Lid 1 van artikel 740 is afgeleid van artikel 452a WvK en bepaalt dat de afdelingen 1 tot en met 9 en 11 en 12 van toepassing zijn voor zover daarvan in afdeling 12A niet wordt afgeweken. De bepalingen over de gewone arbeidsovereenkomst, de uitzendovereenkomst en de bepalingen over de zee-arbeidsovereenkomst zijn van toepassing op de arbeidsovereenkomst in de zeevisserij, tenzij er in afdeling 12A van wordt afgeweken.

Bepaald wordt dat de artikelen 708 (tijdstippen van voldoening van het loon), 715 (over de maandelijkse opgave van loon en vergoedingen etc) en 717 (over vakantie) niet van toepassing zijn op de zeevarende in de zeevisserij. De artikelen 7:623 en 624, 626 BW en de bepalingen over vakantie in Boek 7 zijn van toepassing.

Artikel 740 lid 2 komt overeen met het derde lid van artikel 452 WvK. Op de arbeidsovereenkomst van de zeevarende in de kustvisserij zijn de afdelingen 1 tot en met 9 en 11 van toepassing. Alleen de bepalingen betreffende de «gewone» arbeidsovereenkomst en de uitzendovereenkomst zijn van toepassing. De specifieke bepalingen over de arbeidsovereenkomst in de zeevisserij gelden voor deze zeevarenden niet. In het derde lid wordt aangegeven dat artikel 741 dwingend recht bevat. Ingevolge het vierde lid mag van artikel 745 niet ten nadele van de zeevarende in de zeevisserij worden afgeweken.

Artikel 742 komt overeen met artikel 452f, eerste lid, WvK. In dit eerste lid van artikel 452f wordt verwezen naar artikel 413 WvK inzake het te betalen loon. De inhoud hiervan komt thans terug in artikel 699 onder 6.

Met betrekking tot het bedrag van het loon in artikel 699 onder 6 is opgenomen dat wanneer het vastgestelde loon geheel of gedeeltelijk bestaat uit een aandeel in de vangst of de opbrengst daarvan het overeengekomen garantieloon en de berekeningswijze van het aandeel van de zeevarende in de zeevisserij in de opbrengst van de vangst worden vermeld.

In artikel 8:211 onderdeel b van Boek 8 BW wordt rekening gehouden met de nieuwe afdeling 12 waarin de zee-arbeidsovereenkomst van de zeevarende wordt geregeld. Ook andere werknemers dan de kapitein of de bemanning kunnen een zee-arbeidsovereenkomst aangaan.

Ingevolge artikel 8:216 doen de vorderingen genoemd in artikel 211 een voorrecht op het schip ontstaan en zijn alsdan daarop verhaalbaar, zelfs wanneer zij zijn ontstaan tijdens de terbeschikkingstelling van het schip aan een bevrachter, dan wel tijdens de exploitatie van het schip door een ander dan de reder. Deze uitbreiding van het verhaalsrecht is beperkt tot de situatie van bevrachting en exploitatie door een ander dan de eigenaar van het schip, waarbij de bemanning in dienst is genomen door de bevrachter of exploitant.

Voorgesteld wordt om aan onderdeel b een zin toe te voegen waaruit blijkt dat ook de vorderingen gebaseerd op zee-arbeidsovereenkomsten met andere werkgevers dan de reder, zoals een uitzendbureau, een voorrecht geven en verhaalbaar zijn op het schip.

De artikelen uit de derde titel van het tweede boek van het WvK die betrekking hebben op de verplichtingen en bevoegdheden, die de kapitein aan deze hoedanigheid ontleent, blijven gehandhaafd.

Voor zover artikelen betrekking hebben op de zee-arbeidsovereenkomst tussen de zeewerkgever en de kapitein onderscheidenlijk schepelingen worden deze artikelen, voor zover nodig en eventueel gemoderniseerd en aangepast aan de eisen van het MAV, overgebracht naar Boek 7 BW. Dit geldt ook voor de regelingen terzake van schepelingen ter visserij (§4 en §5) van het tweede boek, vierde titel. Paragraaf 6 van de vierde titel van het tweede boek over de maatschapsovereenkomst in de zeevisserij wordt opgenomen in het bij de Eerste Kamer aanhangige wetsvoorstel inzake een nieuwe titel 13 van Boek 7 BW over de vennootschap. Tenslotte is een aantal bepalingen overgeheveld naar de Wet zeevarenden en is een aantal bepalingen niet overgenomen omdat dit niet meer nodig blijkt te zijn.

Het eerste lid van artikel 364 legt de verplichting op de kapitein om als vertegenwoordiger van de zeewerkgever te handelen overeenkomstig de bepalingen, waaronder hij is aangesteld, en de hem krachtens die aanstelling gegeven orders. Die orders mogen niet in strijd zijn met de verplichtingen die door de wet aan de kapitein als gezagvoerder zijn opgelegd.

Aan de bevoegdheid van de kapitein om de zeewerkgever te vertegenwoordigen is een mededelingsplicht gekoppeld: de kapitein moet de zeewerkgever doorlopend kennis geven van alles wat het schip en de lading betreft. De kapitein moet de orders van de zeewerkgever vragen voordat hij kan overgaan tot een maatregel van financieel belang.

Dit artikel wordt overgebracht naar de Wet zeevarenden (artikel 32a).

De bepalingen betreffende de arbeidsovereenkomst tussen de zeewerkgever en de kapitein vervallen (met uitzondering van artikel 388) in de derde titel van het tweede boek van het WvK.

Het onderscheid tussen kapitein en schepelingen verdwijnt in beginsel in de regeling van de zee-arbeidsovereenkomst. Zij vallen allen onder het ruime begrip zeevarenden. Volgens het MAV is zeevarende een ieder die op een zeeschip werkzaamheden verricht, dus ook de kapitein. Voorzover afbakening met andere zeevarenden nodig is, wordt de kapitein nog afzonderlijk genoemd.

Een aantal bepalingen betreffende de kapitein is niet overgenomen in de nieuwe afdeling 12.

Artikelen 377, dat betrekking heeft op het reglement, is niet overgenomen aangezien in titel 7.10 de bepalingen over het reglement zijn vervallen (artikel 613–613c).

Artikel 378 over de boete vervalt evenals de andere artikelen over de wettelijke boeteregeling (artikel 423 en 424). Deze artikelen worden bijna niet gebruikt en na overleg met sociale partners is besloten deze te schrappen. Artikel 380 over het recht op voeding en logies gedurende de tijd dat de kapitein in dienst is aan boord van het zeeschip, wordt opgenomen in de Wet zeevarenden (zie art. 48 en 48a).

Artikel 387, dat de bevoorrechting van bepaalde vorderingen regelt, vervalt in verband met het algemene uitgangspunt het aantal voorrechten zoveel mogelijk te beperken.

Artikel 388 blijft voorlopig in het WvK gehandhaafd aangezien dit artikel, dat betrekking heeft op de afgifte van scheepspapieren door de kapitein aan de zeewerkgever na afloop van een reis, samenhangt met artikel 347 WvK.

Artikel 389, dat betrekking heeft op een boete bij het niet voldoen van het in geld vastgestelde deel van het loon, is niet overgenomen aangezien daaraan geen behoefte meer bestaat.

De vierde titel van het tweede boek dient te vervallen, nu de artikelen hiervan deels, zoals hiervoor is aangegeven, in afdeling 12 en 12A worden opgenomen, deels worden overgeplaatst naar de Wet zeevarenden en deels worden geschrapt.

Artikel 392a dat een omschrijving geeft van een Nederlands schip is niet in dezelfde zin overgenomen. Zoals in het algemeen deel is aangegeven wordt in afdeling 12 de definitie van zeeschip in artikel 8:2 gehanteerd en wordt in aanvulling hierop in artikel 695 lid 1 bepaald dat deze afdeling van toepassing is op zeeschepen die op grond van Nederlandse rechtsregels gerechtigd zijn de vlag van het Koninkrijk te voeren.

Artikel 393, dat een omschrijving geeft van scheepsofficieren en scheepsgezellen, is in de nieuwe regeling van de zee-arbeidsovereenkomst niet meer nodig. Hetzelfde geldt voor artikel 394 dat bij gebreke van een regeling van de zeewerkgever, de beslissende stem aan de kapitein geeft terzake van de verhouding tussen deze categorieën schepelingen.

Artikel 396, eerste lid, dat bepaalt dat alleen personen die een arbeidsovereenkomst met de zeewerkgever hebben aangegaan, als schepeling worden aangemerkt, is niet overgenomen in afdeling 12 van titel 7.10 BW.

In de definitie van de zee-arbeidsovereenkomst (artikel 694) worden de termen «zeevarende»en «werkgever» gebruikt. Ook de regeling inzake de schepelingendienst in artikel 406 WvK is niet overgenomen.

Artikel 399 dat de verschillende modaliteiten benoemt waaronder de arbeidsovereenkomst tot de vaart der zee kan worden aangegaan (voor bepaalde tijd, bij de reis voor onbepaalde tijd of tot wederopzegging) is niet overgenomen. In de nieuwe regeling van de zee-arbeidsovereenkomst wordt onderscheid gemaakt tussen de zee-arbeidsovereenkomst voor bepaalde en onbepaalde tijd. De zee-arbeidsovereenkomst aangegaan bij de reis, is een bijzondere vorm van de zee-arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd.

Artikel 402, dat betrekking heeft op het reglement, is niet overgenomen aangezien deze materie in titel 7.10 BW is vervallen.

De artikelen 407 tot en met 410, die regels bevatten over voeding en verblijven worden opgenomen in de Wet zeevarenden (art. 48 en 48a). Hetzelfde geldt voor de artikelen 411 en 412, die regels stellen met betrekking tot het aan boord hebben van onder meer wapens en sterke drank.

Artikel 418 dat bepaalt dat de kapitein verplicht is de arbeid van de schepeling te regelen in overeenstemming met de daaromtrent bij de wet en binnen de grenzen der wet, bij de arbeidsovereenkomst gestelde bepalingen, is niet overgenomen in de nieuwe afdeling 12 van titel 7.10 BW, aangezien deze bepaling voor zich spreekt.

Artikel 421, dat het verlaten van het schip zonder toestemming van de kapitein verbiedt, wordt opgenomen in de Wet zeevarenden (art. 4, zesde lid jo.27, derde lid), aangezien deze bepaling – strikt genomen – niet thuishoort in de regeling van de zee-arbeidsovereenkomst. Het gaat hier om het disciplinaire gezag van de kapitein. De artikelen 417 en 422 zijn overgeheveld naar de Wet zeevarenden. De artikelen passen inhoudelijk meer in die wet (zie art. 27 en 28 Wet zeevarenden).

De artikelen 423 en 424 betreffende de wettelijke boete, die de kapitein als gezagvoerder in bepaalde omstandigheden kan opleggen aan de schepeling, worden niet overgenomen omdat zij zelden toegepast worden. Sociale partners stemmen in met het schrappen.

Artikel 429 dat de voorrechten terzake van de boete en schadeloosstelling regelt, is niet overgenomen. De regeling inzake de wettelijke boete vervalt. Voor wat betreft het andere onderdeel van artikel 429 (de schadeloosstelling) is het voorrecht geschrapt aangezien dit past in het algemene beleid om voorrechten zoveel mogelijk te beperken.

Artikel 438 dat nadere regels stelt met betrekking tot de schadeloosstelling in artikel 7:680 lid 1 BW kan vervallen, aangezien de regeling in laatstgenoemd artikel toereikend is.

De leden 2 en 3 van artikel 439 zijn niet overgenomen. De in lid 2 benoemde gewichtige reden voor ontbinding behoeft niet geëxpliceerd te worden, omdat zonder meer duidelijk is dat in de in dat lid beschreven omstandigheden sprake is van een gewichtige reden.

Het derde lid is niet overgenomen omdat de daarin vermelde regel (schepeling mag onder voorwaarden ontbinding vragen als hij een hogere betrekking kan krijgen) praktisch geen belang heeft en opzegging in die omstandigheden ook mogelijk is.

Artikel 444 betreffende aantekening van beëindiging van de dienst aan boord op de monsterrol kan vervallen omdat in de praktijk deze informatie niet meer op de monsterrol wordt aangetekend. Artikel 450d, dat betrekking heeft op verhoor of behoorlijke oproeping van partijen, is niet overgenomen, aangezien de regelingen terzake in Rv toereikend zijn.

De artikelen betreffende de monsterrol (451 tot en met 451e) worden overgebracht naar de Wet zeevarenden (art. 33 tot en met 39).

De definitie van schepeling ter zeevisserij in het tweede lid van artikel 452 is niet overgenomen. Afdeling 12 betreffende de zee-arbeidsovereenkomst is op de arbeidsovereenkomst van de zeevarende in de zeevisserij van toepassing, voorzover daarvan in afdeling 12A niet is afgeweken.

Artikel 452c is niet overgenomen aangezien de in dat artikel opgenomen verwijzing naar het reglement in artikel 402 WvK niet meer relevant is, aangezien dit artikel wordt geschrapt.

Artikel 452d betreffende voeding is niet overgenomen omdat deze materie wordt geregeld in de Wet zeevarenden.

Artikel 452e is evenmin overgenomen aangezien de daarin uitgesloten artikelen 409 en 410 worden opgenomen in de Wet zeevarenden.

Artikel 452j dat verwijst naar artikel 421 WvK (schepeling mag niet zonder toestemming van kapitein het schip verlaten) is niet overgenomen aangezien artikel 421 wordt ondergebracht in de Wet zeevarenden.

Artikel 452k vervalt omdat de daarin uitgezonderde artikelen 423 en 424 WvK (wettelijke boete) worden geschrapt.

Artikel 452l inzake uitbetaling van loon aan de echtgenote is geschrapt in verband met de algemene regeling inzake betaling van loon aan door de zeevarende aan te wijzen personen (art. 708).

Artikel 452n betreffende de ontbindingsprocedure is niet overgenomen nu in artikel 728 BW wordt bepaald dat een verzoek om ontbinding van de zee-arbeidsovereenkomst mede kan worden gedaan bij de kantonrechter van de rechtbank Rotterdam.

Artikel 452o, eerste lid, dat een bijzondere regeling geeft voor de schadeloosstelling in geval van schipbreuk is niet overgenomen. Er is geen reden om de zeevarende ter zeevisserij hier anders te behandelen dan andere zeevarenden. Het tweede lid van artikel 452o betreffende seizoenvisserij is evenmin overgenomen omdat dit achterhaald is.

Zoals hiervoor opgemerkt, worden – voor zover nodig – de bepalingen uit paragraaf 6 van de vierde titel van het tweede boek WvK overgebracht naar de voorgestelde titel 7.13 BW (nieuwe afdeling 9 van deze titel). In afdeling 9 worden aanvullende regels gesteld met betrekking tot de zeevisserijvennootschap, die in beginsel een gewone vennootschap is als bedoeld in titel 7.13.

De inhoud van artikel 452s over de schepelingendienst door degenen die in de monsterrol worden genoemd is niet overgenomen. De schepelingendienst als zodanig komt te vervallen en de monsterrol wordt reeds geregeld in de artikelen 33 e.v. van de huidige Zbw (nieuwe Wet zeevarenden).

Artikel 452u verklaart de artikelen 444, 451, 451a, 451d en 451e WvK van overeenkomstige toepassing. Zoals hiervoor is vermeld, wordt de inhoud van artikel 444 WvK niet overgenomen en worden de artikelen 451, 451a, 451 d en 451e overgebracht naar de Wet zeevarenden.

De rechtsmacht van de Nederlandse rechter dient in de eerste plaats te worden bepaald aan de hand van verdragen of verordeningen (artikel 1 Rv). Wanneer geen internationale regelingen van toepassing zijn, zoals de EG-executieverordening, wordt de rechtsmacht bepaald ingevolge de artikelen van Rv.

Op grond van artikel 2 Rv bestaat er rechtsmacht voor de Nederlandse rechter indien de gedaagde zijn woonplaats of gewone verblijfplaats in Nederland heeft en artikel 3 Rv kent rechtsmacht toe indien de verzoeker in Nederland zijn woonplaats of gewone verblijfplaats heeft. In artikel 6 Rv, onderdeel b, wordt de Nederlandse rechter rechtsmacht toegekend in het geval van een individuele arbeidsovereenkomst of een agentuurovereenkomst, indien de arbeid gewoonlijk in Nederland wordt verricht of laatstelijk in Nederland werd verricht. Hieronder valt niet de arbeid verricht op grond van een arbeidsovereenkomst aan boord van een Nederlands zeeschip (Nederlands zeeschip wordt niet als Nederlands grondgebied aangemerkt). Daar op grond van de artikelen 2 en 3 Rv niet in alle gevallen rechtsmacht van de Nederlandse rechter zal bestaan, wordt in navolging van het advies van de sociale partners, ter bescherming van de zeevarende op een Nederlands zeeschip, voorgesteld om in onderdeel b van artikel 6 Rv ook rechtsmacht toe te kennen in het geval van een individuele arbeidsovereenkomst of een agentuurovereenkomst, indien de arbeid gewoonlijk op een Nederlands zeeschip wordt verricht of laatstelijk gewoonlijk werd verricht. Wanneer de rechtsmacht op grond van Rv dient te worden bepaald, kan in geval van arbeid aan boord van een Nederlands schip de Nederlandse rechter worden geadieerd.

In dit artikel zijn vereisten met betrekking tot de vorm en de inhoud van de overeenkomst van vennootschap ter bedrijfsmatige uitoefening van de zeevisserij geformuleerd.

De inhoud is ontleend aan artikel 452q WvK. In lid 1 is de regel dat in de maatschapsovereenkomst moet worden bepaald wie van de maten kapitein zal zijn niet overgenomen, aangezien dit niet in de overeenkomst bepaald hoeft te worden. Dit is een roulerende functie. Ook de verwijzing in lid 2 naar artikel 400, onder 5 WvK, inzake de vermelding van de functie van de andere vennoten, is niet overgenomen. De functie van de andere vennoten behoeft niet in de overeenkomst vermeld te worden. Er zal vaak gerouleerd worden.

Lid 3 dat bepaalt dat de overeenkomst een regeling moet bevatten van de verdeling van de opbrengst is niet overgenomen aangezien volgens de algemene regeling iedere vennoot een gelijk deel heeft in winst en verlies, tenzij in de overeenkomst anders wordt bepaald (artikel 7:815 BW).

Lid 4 inzake de beëindiging van de maatschapsovereenkomst is niet overgenomen, aangezien met betrekking tot de ontbinding ten aanzien van een of meer vennoten de artikelen 7:817 en 818 BW al een regeling bevatten.

Het artikel beperkt zich thans tot de eis van geschrift (lid 1) en tot een aantal gegevens die in ieder geval in de overeenkomst vermeld moeten worden (lid 2). In lid 3 wordt bepaald dat niet ten nadele van een vennoot van dit artikel kan worden afgeweken. Een dergelijke afwijking is vernietigbaar.

Dit artikel is ontleend aan de artikelen 452t en 452u WvK.

In artikel 452t worden de artikelen 405, 407, eerste tot en met zesde lid, 411, 412 en 416 van overeenkomstige toepassing verklaard. De materie van artikel 405 WvK is overgenomen in artikel 702 betreffende het in dienst zijn aan boord van het zeeschip. Dit artikel wordt van overeenkomstige toepassing verklaard in artikel 841. De verwijzing naar artikel 407 (voeding en verblijven) is niet overgenomen aangezien deze materie wordt geregeld in de Wet zeevarenden (art. 48 en 48a). Dit geldt ook voor de artikelen 411 en 412 (sterke drank en wapens aan boord). De materie van artikel 416 inzake lijkbezorging is overgebracht naar artikel 720 BW, dat eveneens in dit artikel van overeenkomstige toepassing wordt verklaard, met dien verstande dat in artikel 720 lid 1 voor werkgever wordt gelezen: vennootschap.

Dit artikel is ontleend aan artikel 452v WvK.

Het verplicht de vennoot na ontbinding van de vennootschap of na zijn uittreden op verzoek van de kapitein drie werkdagen na het einde van een reis mee te werken aan het opmaken van een scheepsverklaring als bedoeld in artikel 353 WvK. Een soortgelijke verplichting is voor de zee-arbeidsovereenkomst opgenomen in artikel 732 BW.

Artikel 16, zevende lid, van de Arbeidsomstandighedenwet maakt het mogelijk bij algemene maatregel van bestuur verplichtingen op te leggen aan zelfstandigen, meewerkende werkgevers, vrijwilligersorganisaties en vrijwilligers. Dit kan echter alleen voor zover het arbeid betreft waaraan bijzondere gevaren voor de veiligheid of de gezondheid zijn verbonden. Niet bij ieder gevaar kan daarom een verplichting aan genoemde partijen worden opgelegd. Het MAV wordt deels in de Arbeidsomstandighedenwetgeving geïmplementeerd. Zeevarenden in de zin van het MAV kunnen ook zelfstandigen en vrijwilligers zijn. Niet van alle te implementeren verplichtingen uit het MAV kan worden verdedigd dat het bijzondere gevaren voor de veiligheid of de gezondheid betreft. De werkingssfeer van het MAV is daarmee ruimer dan de werkingssfeer van artikel 16, zevende lid, van de Arbeidsomstandighedenwet. Teneinde volledige implementatie van het MAV mogelijk te maken wordt daarom voorgesteld artikel 16, zevende lid, zodanig te wijzigen dat in het vervolg alle verplichtingen uit (geratificeerde) verdragen of besluiten van volkenrechtelijke organisaties aan de in artikel 16, zevende lid, genoemde partijen kunnen worden opgelegd, derhalve ook als het geen bijzondere (maar gewone) gevaren voor de veiligheid of gezondheid betreft.

Tevens wordt voorgesteld het negende lid van genoemd artikel aan te passen, omdat het MAV ook verplichtingen oplegt aan anderen dan werkgevers en werknemers en de in het zevende lid genoemde partijen. Het gaat in casu om scheepsbeheerders. Zie bijvoorbeeld Norm A4.3, onderdeel 8, Leidraad B4.3.4 (verplichtingen van reders), Leidraad B4.3.7 (Nationale beschermings- en preventieprogramma’s).