Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel stelt de begrotingsstaat van Wonen, Wijken en Integratie (XVIII) voor het jaar 2011 vast.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2011. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2011.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2011 bepaald. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze Memorie van Toelichting toegelicht (de zogenaamde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de baten-lastendiensten «Rijksgebouwendienst» en «Huurcommissie» voor het jaar 2011 vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze Memorie van Toelichting en wel in de paragraaf inzake de diensten die een baten-lasten stelsel voeren.

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1. LEESWIJZER

1.1. Opzet begroting

De (niet-)beleidsartikelen van de programmabegroting van WWI kennen alleen de component programmageld. De apparaatuitgaven worden geraamd op de VROM-begroting (XI) op het niet-beleidsartikel 91 «Algemeen».

1.2. De beleidsagenda en beleidsartikelen

1.2.1. Beleidsagenda

Gezien de demissionaire status van het kabinet dat deze begroting opstelt, is gekozen voor een beperkte technische invulling van de beleidsagenda 2011. Daar waar de beleidsagenda’s in voorgaande jaren uitgebreid ingingen op de prioriteiten uit het kabinetsprogramma Balkenende IV, aangevuld met prioriteiten van de minister, is de opzet dit jaar sober van aard. In de beleidsagenda wordt vooral ingegaan op eventuele relevante beleidsarme ontwikkelingen die de begroting in financiële zin raken.

De beleidsagenda wordt afgesloten met een overzichtstabel met daarin de beleidsmatig belangrijkste budgettaire mutaties en bijbehorende toelichtingen. Deze tabel geeft de aansluiting weer tussen de vorige begroting en de nu voorliggende ontwerpbegroting.

1.2.2. Beleidsartikelen

De begroting bestaat uit zes beleidsartikelen waarvan vijf artikelen op het terrein van Wonen, Wijken en Integratie en één artikel op het terrein van de Rijkshuisvesting. Daarnaast zijn er twee niet-beleidsartikelen te weten artikel 95 «Algemeen» en artikel 96 «Onverdeeld WWI». Op artikel 95 «Algemeen» worden de uitgaven geraamd van een aantal instrumenten die geen beleidsmatig doel hebben die passen bij één van de beleidsartikelen. Artikel 96 «Onverdeeld WWI» is louter een administratief artikel waarop zaken worden geparkeerd die nog niet direct verdeeld kunnen worden over de andere artikelen.

In de beleidsartikelen komt het beleid voor de komende jaren aan bod. Elk artikel start met een omschrijving van de algemene beleidsdoelstelling. Hierbij wordt in algemene vorm consequent ingegaan op: omschrijving, verantwoordelijkheid, externe factoren en meetbare gegevens. Daarna volgt de tabel «budgettaire gevolgen van beleid». Deze tabel geeft financieel inzicht op het gebied van begrotingsstanden. In de tabel is een cijfermatige uitsplitsing gemaakt van de «programmagelden». Dit artikelonderdeel «programma» wordt vervolgens weer opgedeeld naar de diverse operationele doelen die weer zijn opgebouwd uit één of meer (financiële) beleidsinstrumenten.

Onder de tabel «budgettaire gevolgen van beleid» wordt grafisch inzicht gegeven in de budgetflexibiliteit. Deze grafiek geeft inzicht in het nog te beïnvloeden deel van de uitgavenraming. Daarbij worden de verplichtingen gekarakteriseerd aan de hand van de categorieën «Juridisch verplicht», «Bestuurlijk verplicht» en «Beleidsmatig gebonden».

De categorie «Juridisch verplicht» bestaat uit verplichtingen waar een privaatrechtelijke overeenkomst, een publiekrechtelijke beschikking of een wettelijke regeling aan ten grondslag ligt. De categorie «Bestuurlijk verplicht» bestaat uit verplichtingen waaraan afspraken ten grondslag liggen tussen verschillende ministeries, tussen de Minister voor WWI en andere bestuurslagen. De categorie «Beleidsmatig gebonden» bestaat uit geraamde uitgaven waarvoor de Minister voor WWI in het kader van het beleidsprogramma uitgaven heeft geoormerkt.

• • Wijkenaanpak;

• • Woningbouwafspraken;

• • Evaluatie van de Wet bijzonder maatregelen grootstedelijke problematiek.

Gezien de in 2010 afgeronde Brede Heroverwegingen en de demissionaire status van het kabinet zijn in deze ontwerpbegroting niet voor alle algemene en/of operationele doelstellingen beleidsdoorlichtingen geprogrammeerd.

1.3. Comply or explain – paragraaf WWI (XVIII)

Bij de samenstelling van de begroting worden als basis gebruikt de kernvragen: «Wat willen we bereiken?», «Wat gaan we er voor doen?» en «Wat mag het kosten?». Op het niveau van de algemene doelstelling en de operationele doelstellingen wordt de beantwoording van deze vragen vervolgens ingevuld volgens de criteria van specifiek, meetbaar en tijdgebonden. Onderstaand wordt ingegaan op de mate waarin een beleidsartikel niet aan deze criteria voldoet.

Artikel 1 «Stimuleren krachtige steden, vitale wijken en voldoende woningproductie»

Met name de doelstellingen op rijksniveau binnen het operationele doel «Stimuleren krachtige steden» zijn moeilijk in zijn geheel te vangen in indicatoren. De doelstellingen zijn breder dan de verantwoordelijkheid van de Minister voor WWI reikt. Bovendien is er een aantal afspraken tot stand gekomen in overleg met de steden gericht op maatwerk per stad. Hierdoor vindt monitoring plaats per stad, in plaats van op rijksniveau.

Artikel 2 «Stimuleren van een duurzame kwaliteit van woningen, gebouwen en bouwwerken»

Bij het operationele doel «Borgen en bevorderen van de bouw- en gebruikstechnische kwaliteit» zal in 2011 op basis van een ex-ante onderzoek worden gestart met het monitoren van de effecten van de nieuwe AMvB (Bouwbesluit). Dit moet leiden tot nul- en streefwaarden voor de effecten op de kosten en tijd van overheid, burger en bedrijf.

Artikel 5 «Randvoorwaarden voor de integratie en een goed werkende woningmarkt»

Het programma van dit artikel is er primair op gericht om de prestaties uit de overige artikelen van de begroting voor WWI nu en in de toekomst te kunnen realiseren. Dit betekent dat voor artikel 5 geen algemene indicatoren (outcome) beschikbaar zijn.

Artikel 6 «Rijkshuisvesting»

Gezien de aard van de doelstelling van dit artikel «Het adviseren over en uitvoeren van rijksdoelen op het gebied van rijkshuisvesting» is het voor de algemene doelstelling en de operationele doelen lastig om in kwalitatieve of kwantitatieve termen, meetbare doelen en indicatoren te formuleren.

1.4. Structuurwijzigingen

1.5. Experiment

De afgelopen jaren deed het Ministerie van VROM mee aan het Experiment Verbetering Verantwoording en Begroting. De begroting voor WWI was daar ook onderdeel van. Doel van dit experiment was om de politieke zeggingskracht en focus van de stukken te vergroten en de verantwoordingslasten terug te brengen. Dit had vooral gevolgen voor de wijze waarop beleidsinformatie werd opgenomen in het Jaarverslag. Met het behandelen van de jaarverslagen 2009 door de Tweede Kamer eindigt formeel dit experiment. Hoewel deze behandeling door de val van het Kabinet Balkenende IV is uitgesteld tot het einde van 2010 (tegelijkertijd met de behandeling van deze begroting) is de begroting 2011 dus niet meer opgesteld volgens het regime van dit experiment. In samenwerking met de Algemene Rekenkamer wordt dit experiment geëvalueerd door het Ministerie van Financiën en de deelnemende departementen. Begin 2011 zal aan de hand van deze evaluatie met de Tweede Kamer worden besproken in hoeverre deze experimentele werkwijze Rijksbrede invoering verdient.

1.6. De baten-lastendiensten

Tegelijkertijd met de WWI-begroting worden ook de begroting van de Rijksgebouwendienst en die van de Huurcommissie gepresenteerd.

1.7. Verdiepingshoofdstuk

In het begrotingshoofdstuk zijn de budgettaire mutaties in de beleidsartikelen van de begrotingsstaat opgenomen. Technische mutaties dan wel beleidsmatig niet relevante mutaties worden slechts cijfermatig gepresenteerd. Alleen indien er sprake is van een grote budgettaire omvang, worden ook technische mutaties nader toegelicht. De beleidsmatig relevante mutaties worden nader omschreven in de toelichting waarbij het bijbehorende mutatiebedrag wordt genoemd. Een beleidsmatige mutatie is het gevolg van gevoerd beleid (bijvoorbeeld beleidsintensivering en -extensivering, beleidswijzigingen met financiële gevolgen, afwijkingen uit hoofde van behoorlijk bestuur).

Wetsartikel 1

2. HET BELEID

2.1. De beleidsagenda

Gezien de demissionaire status van het kabinet dat deze begroting opstelt, is gekozen voor een beperkte technische invulling van de beleidsagenda 2011. Daar waar de beleidsagenda’s in voorgaande jaren uitgebreid ingingen op de prioriteiten uit het kabinetsprogramma Balkenende IV, aangevuld met prioriteiten van de minister, is de opzet dit jaar sober van aard. Er zal vooral worden ingegaan op eventuele relevante beleidsarme ontwikkelingen die de begroting in financiële zin raken. In de artikelen vindt u, zoals in andere jaren, de relevante financiële en beleidsinformatie die samenhangt met de voorgenomen uitgaven.

Stedenbeleid

Steden zijn de motor van de Nederlandse economie, maar ook plekken waar veel problemen samen komen. De Nederlandse steden blijven daarom onze aandacht opeisen. In het stedenbeleid komen fysieke en sociale vraagstukken samen; een verbinding van wonen, wijken en integratie met ruimtelijke ordening en milieu. Als uitvloeisel van het bestuursakkoord Rijk-Gemeenten is in het stedenbeleid bepaald dat de steden meer beleidsvrijheid krijgen bij de aanpak van de problemen. Dit is een aanvulling op de afspraken die zijn gemaakt over stedelijke vernieuwing, leefbaarheid en veiligheid. De intrekking van de Wet stedelijke vernieuwing, waarmee de decentralisatie wordt vormgegeven, vindt in de loop van 2011 haar beslag en zal terugwerken tot 1 januari 2011. Het geld komt via de decentralisatie-uitkering van het gemeente- en provinciefonds ter beschikking. Samen met de wijkenaanpak draagt dit bij aan de ontwikkeling van vitale steden.

Krimp

In de regio’s Parkstad Limburg, Noord-Oost Groningen en delen van Zeeland is sprake van een bevolkingsdaling. De maatregelen tegen de gevolgen van bevolkingsdaling, waarvoor het Rijk in 2010 geld ter beschikking heeft gesteld, worden ook in 2011 uitgevoerd.

Wijkenaanpak

Woningmarkt

Het op peil houden van de woningbouw en de doorstroming op de woningmarkt blijft onverminderd van belang. Als gevolg van de toename van het aantal huishoudens zijn tot 2020 nog circa 500 000 woningen nodig. Het Rijk en de decentrale overheden delen hiervoor de verantwoordelijkheid. Het bestuurlijk overleg tussen het kabinet en vertegenwoordigers van stedelijke regio’s dat in het kader van het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT) twee maal per jaar plaatsvindt gaat door. Het behoud van werkgelegenheid in de bouwsector – die hard is getroffen door de economische crisis – is een belangrijke reden geweest om tijdelijk extra maatregelen te nemen. Eén van deze maatregelen betreft de tijdelijke stimuleringsregeling woningbouwprojecten, waarvoor het Rijk ook in 2010 geld beschikbaar heeft gesteld. De gemeenten voeren dit voor een groot deel in 2011 uit.

Woningcorporaties

Energiebesparing in de gebouwde omgeving

Integratie & Inburgering

Ombuiging Huurtoeslag

De uitdagingen op het instrument huurtoeslag zijn de komende periode fors. Door de uitvoeringssystematiek, waarbij het voorlopig toekennen tot hogere uitgaven leidt dan verwacht, wordt in de komende jaren in eerste instantie veel meer uitgegeven dan geraamd. Om deze tijdelijke tekorten op de huurtoeslag te dekken dient vanaf 2011 omgebogen te worden op dit instrument. In de begroting 2010 was al een beperkte verhoging van de eigen bijdrage in de huurtoeslag voor 2011 en 2012 voorzien. Naast deze beperkte verhoging van de eigen bijdrage in de huurtoeslag is vanaf 2012 een verdere taakstelling op het budget huurtoeslag voorzien.

Regeldruk

Bij nieuwe en bestaande wetgeving wordt aandacht gegeven voor vermindering van regeldruk. In 2011 zal nadruk worden gelegd op het in het begin van het beleidsproces maken van een integrale beleidsanalyse. Op die manier worden nut en noodzaak van regelgeving en de effecten hiervan systematisch in beeld gebracht. Het door het ministerie van Justitie ontwikkelde Integrale afwegingskader is hierbij tot hulp.

Uitgaven

Toelichting

Ad 1.

Om het kasritme van ISV aan te laten sluiten op de meerjarige overheveling naar de fondsen (zie ad 2. en 3.) is een kasschuif noodzakelijk.

Ad 2. en 3.

Verstrekken van financiële middelen voor stedelijke vernieuwing door het Rijk aan gemeenten (de G-31, de zogenaamde rechtstreekse gemeenten) en provincies (ten behoeve van de zogenaamde niet-rechtstreekse gemeenten), vindt met ingang van 1 januari 2011 voor het tijdvak tot en met 2014 plaats via een decentralisatie-uitkering op basis van de Financiële-verhoudingswet (Fvw).

Ad 4.

Dit betreft de laatste tranche bijdrage bewonersbudgetten aan de G 31 en de gemeenten met 40 + wijken.

Ad 5.

De uitfinanciering isolatieglasregeling is aangepast aangezien de daadwerkelijke betaling van afgegeven waardebonnen de jaargrens zal passeren.

Ad 6.

Overboeking vanaf de Aanvullende Post, 2^de tranche WWI.

Ad 7.

De oploop van het huurtoeslagbudget en het algemene budgettaire beeld hebben genoodzaakt tot een nieuwe afweging rond de uitgaven huurtoeslag. In de begroting 2010 was al een beperkte verhoging van de eigen bijdrage in de huurtoeslag voor 2011 en 2012 voorzien. Verdere bezuinigingsmaatregelen zijn nodig. Naast de genoemde beperkte verhoging van de eigen bijdrage in de huurtoeslag is vanaf 2012 daarom een verdere taakstelling op het budget huurtoeslag voorzien, oplopend van € 52,8 mln. in 2012 naar € 175,8 in het jaar 2015.

Ad 8.

Betreft jaartranche 2011 van de uitvoeringskosten inburgering die onderdeel zijn van de algemene uitkering van het Gemeentefonds.

Ad 9.

Om budgettaire redenen (invulling motie Koolmees) heeft het kabinet ervoor gekozen in 2011 € 100 mln en in 2012 € 175 mln incidenteel om te buigen op de inburgeringmiddelen in het Participatiebudget en het gemeentefonds door verlaging van het aantal inburgeringtrajecten. Er zal worden toegewerkt naar een stelsel waarbij het merendeel van de kosten bij de inburgeraar wordt neergelegd. Dit levert na ingroei structureel 333 mln op.

Ontvangsten

Toelichting

Ad 11.

In 2011 en 2012 wordt een meevaller verwacht in de ontvangstenraming door additioneel terug te vorderen inburgeringsmiddelen 2007–2009 bij gemeenten.

Ad 12.

Het betreft het pand Anna Paulownastraat, waarvan de afstoot voor 2010 gepland is (wellicht dat ontvangst in 2011 zal zijn, maar voorlopig één jaar opgeschoven in begroting).

2.2. De beleidsartikelen

Artikel 1. Stimuleren krachtige steden, vitale wijken en voldoende woningbouw

1.1. Algemene beleidsdoelstelling

Krachtige steden zijn belangrijk voor de economische ontwikkeling van Nederland en voor de sociale stijging van burgers. Wanneer steden onvoldoende functioneren, kan dit de welvaart en het welzijn van alle burgers in het gehele land schaden. Daarom blijven steden een belangrijk onderwerp op de rijksagenda. Het kabinetsbrede stedenbeleid heeft tot doel steden te ondersteunen in hun ambitie zich te ontwikkelen tot krachtige, vitale en duurzame steden en hun (internationale) concurrentiepositie te versterken. Het vergt eveneens stevige samenwerking tussen steden en omliggende gemeenten, en sterke coalities met andere lokale en regionale partners.

De wijkenaanpak is een stevige aanvulling op het stedenbeleid. Daar waar het stedenbeleid zich breed richt op het ondersteunen van ontwikkeling en vitaliteit van steden, focust de wijkenaanpak zich op het verkleinen van achterstanden van aandachtswijken binnen die steden en het vergroten van de leefbaarheid. Daarvoor zijn investeringen nodig, zowel in «stenen» als in «mensen». Binnen de wijkenaanpak werken gemeenten, bewoners, corporaties en Rijk actief samen om concrete resultaten te behalen door het actief betrekken van bewoners en een andere manier van samenwerken; gezamenlijk en in samenhang.

Door het kabinet Balkenende IV is in 2009 en 2010 een stimuleringsbijdrage beschikbaar gesteld om de terugval in de woningproductie en de werkgelegenheid daarin als gevolg van de economische crisis zoveel mogelijk te beperken. De uitvoering door de gemeenten van de projecten waarvoor een stimuleringsbijdrage is verstrekt zal voor een groot deel zijn beslag hebben in 2011. Met de inzet van de stimuleringsbijdrage worden de continuïteit in de woningproductie en de werkgelegenheid in de periode tot en met 2011 zoveel mogelijk ondersteund. De woningbouwopgave waar we voor staan verschilt per regio, niet alleen kwantitatief maar ook kwalitatief.

De Minister voor Wonen, Wijken en Integratie is verantwoordelijk voor:

• • Het vormgeven en ondersteunen van een gebiedsgericht en themagericht stedenbeleid met meer beleidsruimte voor steden op sociaal, fysiek en economisch terrein. Op rijksniveau werkt de programmaminister voor het stedenbeleid samen met de andere betrokken departementen (rijksbrede gecoördineerde aanpak). Op WWI-niveau draagt hij daar tevens zelf aan bij als minister die verantwoordelijk is voor «wonen».

• • Het vormgeven en ondersteunen van een probleemoplossende en samenhangende aanpak in wijken met leefbaarheidsproblemen;

• • Het stimuleren en faciliteren van voldoende woningproductie in aansluiting op de behoefte.

Het behalen van de algemene doelstelling is afhankelijk van:

• • De ontwikkeling van de economie en van de investeringsmogelijkheden van lokale partijen, zoals woningcorporaties;

• • De lokale uitvoering van de met de steden gemaakte afspraken inzake het stedenbeleid 2010–2014 en van de stedelijke programma’s;

• • Een goede samenwerking tussen (centrum)steden en omliggende gemeenten;

• • De uitvoering van de wijkactieplannen en charters en de inspanningen gericht op een integrale, gebiedsgerichte aanpak;

• • De mate waarin de bij gebiedsontwikkeling en woningproductie betrokken partijen (ontwikkelende en bouwende partijen, gemeenten, provincies, financiële instellingen en Rijk) opgaven gezamenlijk oppakken. Het betreft hier onder andere de uitvoering van de in 2009 tussen Rijk en regio’s overeengekomen Verstedelijkingsafspraken;

• • Herstel van het vertrouwen van de consument in de woningmarkt.

Beoogde effecten van beleid op het realiseren van de algemene doelstelling zijn dat:

• • de grote steden hun afstand verkleinen naar het tot landelijk gemiddelde ten aanzien van:

  • – de verbetering van de objectieve en subjectieve veiligheid;

  • – de verbetering van de kwaliteit van de leefomgeving;

  • – de verbetering van de sociale kwaliteit van de samenleving;

  • – het binden van midden- en hoge inkomens aan de stad;

  • – het vergroten van de economische kracht van de stad.

  Deze outcome-doelstellingen gelden voor het stedenbeleid 2010–2014 en zijn dezelfde als in de vorige periode in verband met het volgen van de ontwikkelingen over een langere periode.

• • de 40 aandachtswijken toegroeien in de periode tot en met 2017 naar het stedelijke gemiddelde;

• • de terugval in de woningproductie als gevolg van de economische crisis zoveel mogelijk beperkt blijft;

• • in de krimpgebieden Parkstad en Eemsdelta de leegstand in de periode 2010 tot en met 2020 terugloopt tot 2% (actieplan bevolkingsdaling).

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgettair belang buiten de WWI-begroting

Toelichting:

De vrijstelling overdrachtsbelasting stedelijke herstructurering bestaat uit drie regelingen, te weten:

• • De per 1 januari 2003 ingevoerde vrijstelling in de overdrachtsbelasting die het mogelijk maakt voor wijkontwikkelingsmaatschappijen (Wom’s) huizen te verkrijgen zonder overdrachtsbelasting verschuldigd te zijn;

• • De per 1 januari 2005 ingevoerde vrijstelling in de overdrachtsbelasting die het voor woningcorporaties mogelijk maakt om ter financiering van stedelijk herstructurering huizen zonder overdrachtsbelasting over te dragen aan een landelijk werkende toegelaten instelling;

• • De per 1 januari 2006 ingevoerde vrijstelling in de overdrachtsbelasting die ertoe strekt de verkrijging van onroerende zaken van wijkontwikkelingsmaatschappijen door de deelnemers in zo’n wijkontwikkelingsmaatschappij in bepaalde situaties vrij te stellen van overdrachtsbelasting.

Grafiek 1.1. Budgetflex in % en bedragen per operationeel doel voor 2011

Toelichting

OD 1.2.1:

Van de budgetten voor onderzoek, kennisoverdracht en faciliteren grote stedenbeleid is € 0,9 mln juridisch verplicht, € 0,6 mln beleidsmatig en € 0,5 mln bestuurlijk gebonden.

OD 1.2.2:

De budgetten bewonersinitiatieven, FES gelden maatschappelijke sectoren zijn juridisch verplicht. Dit geldt ook voor het grootste deel van de budgetten op het gebied van onderzoek en kennisoverdracht. In totaal € 1,3 mln is hierdoor juridisch verplicht. Het overige budget ad € 0,4 mln is beleidsmatig gebonden en betreft onderzoek- en kennisgelden die nog niet in juridisch afdwingbare verplichtingen zijn omgezet.

OD 1.2.3:

Het beschikbare budget bestaat uit uitsluitend onderzoek- en kennisgelden. Hiervan is € 0,5 mln juridisch verplicht. Het restant ad € 0,3 mln is nog niet vertaald in juridisch afdwingbare verplichtingen.

OD 1.2.4:

Hierop komen geen budgetten meer voor in de jaren vanaf 2011.

1.2. Operationele beleidsdoelstellingen

1.2.1. Stimuleren krachtige steden

Steden zijn niet alleen de motoren van de economie, maar zijn ook dynamische plaatsen waar mensen samenleven. Een krachtige stad is een stad waar beide elkaar versterken. Bewoners die willen stijgen op de sociaaleconomische ladder, hebben baat bij een economisch sterke stad met veel werkgelegenheid. En de economische aantrekkingskracht van een stedelijke regio wordt onder andere bepaald door de sociale kracht van dat gebied: een goed woon- en leefklimaat, een sterke regionale arbeidsmarkt en innovatieve sociale structuren in die regio. Anderzijds maakt de economische crisis de positie van de steden ook kwetsbaar, terwijl ze voor complexe opgaven staan op sociaaleconomisch terrein, integratie, leefbaarheid en milieu.

Om stapeling van maatschappelijke problemen in de steden te voorkomen, en om de kansen die er liggen beter te benutten, zal het Rijk doorgaan de steden actief te ondersteunen bij het creëren van hoogwaardige woon-, werk- en leefmilieus en bij het versterken van hun concurrentiepositie. Steden zijn broedplaatsen voor economische activiteiten, innovatie, creatieve ideeën en kennisuitwisseling. Het is in dat verband van belang dat de steden een aantrekkelijk vestigingsklimaat bieden voor burgers en bedrijven, met een hoog voorzieningenniveau en met leefbare, toekomstbestendige wijken.

Op grond van de bestaande opdracht uit het Aanvullend Beleidsakkoord (kabinet Balkenende IV) formuleren de betrokken bewindspersonen, steden en andere relevante partijen uitgangspunten voor het stedenbeleid en de wijkaanpak. Ter voorbereiding worden thema's in beeld gebracht en in gesprekken aangescherpt. Onderwerpen die hierbij aan bod komen zijn bijvoorbeeld de sociaaleconomische positie van steden en hun bewoners, de leefbaarheid in aandachtswijken, duuzaamheid, de samenwerking tussen steden en buurgemeenten en de rollen die een nieuw kabinet van de verschillende stakeholders verwacht. Het is aan het volgende kabinet om te bepalen of en wanneer deze uitgangspunten aan de Tweede Kamer worden aangeboden.

Rijksniveau

Het kabinet zet de volgende instrumenten in:

• • Decentralisatie: het stedenbeleid bevindt zich in een transitiefase naar decentralisatie (Kamerstukken II, 2008/2009, 31 757, nr. 7). Op deze wijze wordt op lokaal niveau meer ruimte voor maatwerk gecreëerd en worden de bestuurlijke lasten verminderd. Het biedt tegelijk meer ruimte voor een meer inhoudelijke betrokkenheid van het Rijk bij een aantal thema’s en versterking van het partnerschap met de steden.

  De brede doeluitkering op sociaal terrein van het voormalige Grotestedenbeleid is grotendeels in 2010 overgeheveld naar het gemeentefonds via een aantal decentralisatie-uitkeringen. Het gaat onder meer om middelen voor maatschappelijke opvang, gezond in de stad, jeugd (inclusief voortijdig schoolverlaten, met accent op overbelaste jongeren), leefbaarheid en veiligheid (zie hierna bij «WWI-niveau»), onderwijsachterstandenbeleid (overeenkomstig de wens van de Tweede Kamer is dit budget alsnog via een specifieke uitkering beschikbaar gesteld), en het participatiebudget (dit is een specifieke uitkering, waarin de middelen voor onder andre volwasseneneducatie en ondersteuning bij arbeidsinschakeling zijn gebundeld). Vanaf 2011 wordt ook het budget voor de vrouwenopvang een decentralisatie-uitkering. Deze uitkering wordt verstrekt via het Gemeentefonds.

  Op fysiek terrein volgt in 2011 de decentralisatie van het investeringsbudget stedelijke vernieuwing (ISV), zie hierna bij «WWI-niveau»;

• • Voor de periode 2010–2014 wordt de stedelijke economie regionaalondersteund door het Rijk door de uitvoering van het beleid in het kader van het programma «Pieken in de Delta» en van de Europese structuurfondsen. Daarnaast is ingezet op versterking van de wijkeconomie onder meer door middel van microfinanciering, bedrijveninvesteringszones en de subsidieregeling veiligheid kleine bedrijven. Om de samenwerking op het terrein van economie verder vorm te geven, hebben het Rijk en de bestuurders van de G4 en G32 een convenant afgesloten over strategische economische samenwerking tot en met 2011;

• • Aanvullend ondersteunt de minister voor WWI als programmaminister de steden op een aantal manieren:

  • – kennis- en ervaringsuitwisseling tussen steden door middel van rijksondersteuning van de beschikbare kennisinfrastructuur (zoals NICIS en KEI);

  • – aanbieden van analyse-instrumenten, zoals «stadfoto’s» en maatschappelijke kosten-batenanalyses;

  • – actief accountmanagement, waarbij WWI partijen in het veld ondersteunt bij de uitvoering; adviseren van lokale partijen en zorgen dat problemen waar lokale partijen tegenaan lopen worden opgelost;

  • – zichtbaar maken van goede voorbeelden, van knelpunten en hun oplossingen (bijvoorbeeld wegnemen van belemmerende regelgeving);

• • Naar aanleiding van de uitvoeringsagenda van New Towns, zullen de «Ortega-gemeenten» ook in 2011 worden ondersteund middels kennisuitwisseling en het beschikbaar stellen van kennis en expertise, waarbij WWI ook andere departementen betrekt;

• • De minister voor WWI houdt de vinger aan de pols met betrekking tot de trends en ontwikkelingen in de steden, zodat hij desgewenst het gesprek kan aangaan met steden. Hij doet dat onder meer aan de hand van de outcome-doelstellingen (zie «meetbare gegevens»). Een eerste peilmoment daarvoor is de midterm review in 2012. Ook met andere, bestaande monitors wordt zicht gehouden op de trends en ontwikkelingen, zoals met de Leefbaarometer. Tevens voert de minister voor WWI overleg met de verschillende vakdepartementen die ieder vanuit hun eigen verantwoordelijkheid een bijdrage leveren aan versterking van de steden.

WWI-niveau

De minister voor WWI zet tevens als vakminister de volgende instrumenten in:

• • Investeringsbudget stedelijke vernieuwing (ISV):

  • – Het Rijk en de 31 rechtstreekse gemeenten hebben aan het begin van 2010 gezamenlijk prestatieafspraken op het gebied van stedelijke vernieuwing geformuleerd op basis van een analyse van de gemeentelijke problematiek en de drie rijksdoelstellingen, waarbij het vergroten van de beleidsruimte van gemeenten en van de mogelijkheden voor maatwerk centraal staan. Het gaat om de volgende landelijke doelstellingen:

    • a. bevordering van de kwaliteit en de differentiatie van de woningvoorraad, voor zover nodig rekening houdend met een te verwachten afname van het aantal huishoudens;

    • b. bevordering van de fysieke kwaliteit van de leefomgeving;

    • c. bevordering van een gezonde en duurzame leefomgeving in het algemeen en meer in het bijzonder ten aanzien van bodem, geluid en binnenstedelijke luchtkwaliteit;

      Middelen voor bodem, geluid en lucht maken ook onderdeel uit van het ISV.

      Ook na de decentralisatie van stedelijke vernieuwing blijft de minister voor WWI beleidsinhoudelijk verantwoordelijk en is aanspreekbaar op de voortgang van de bovengenoemde rijksdoelstellingen;

• • In het coalitieakkoord van Balkenende IV (Kamerstukken II 2006/07, 30 891, nr. 4) is in het kader van de decentralisatie afgesproken de Wet stedelijke vernieuwing (Wsv) in te trekken. Dit is bij het afsluiten van de bestuursakkoorden met gemeenten en provincies in 2007 en 2008 herbevestigd. Het verstrekken van financiële middelen voor stedelijke vernieuwing door het rijk aan gemeenten (de G-31, de zogenaamde rechtstreekse gemeenten) en provincies (ten behoeve van de zogenaamde niet-rechtstreekse gemeenten), vindt met ingang van 1 januari 2011 voor het tijdvak tot en met 2014 plaats via een decentralisatie-uitkering op basis van de Financiële-verhoudingswet (Fvw). Het intrekken van de Wsv is daartoe in procedure gebracht. De intrekking waarmee de decentralisatie wordt vormgegeven, zal naar verwachting in de loop van 2011 zijn beslag krijgen en zal door middel van overgangsrecht terugwerken tot 1 januari 2011.

  Op basis van de gemaakte afspraken is WWI begin 2010 bij beschikking de verplichting voor de periode 2010 tot en met 2014 aangegaan. Uitgangspunt voor de verdeling in het kader van de decentralisatie-uitkering zijn de door WWI aangegane verplichtingen. Het in 2010 verstrekte voorschot wordt definitief vastgesteld en vervallen de ISV III-toezeggingen voor het restant van de budgetperiode (2011–2014). In plaats daarvan krijgen de gemeenten/provincies van BZK in 2011 (en ook in de jaren 2012 t/m 2014) een bijdrage uit de fondsen in de vorm van een decentralisatie-uitkering;

• • Versterking bewonersbetrokkenheid:

  WWI zet in 2011 de stimulering voort van bewonersparticipatie in de steden en met name in de aandachtswijken. In dat verband is, overeenkomstig de wens van de Tweede Kamer tijdens de behandeling van de WWI-begroting 2010, de financiële ondersteuning van het Landelijk Samenwerkingsverband Aandachtswijken (LSA) zeker gesteld tot en met 2013.

• • G 4;

• • G 32 (incl. «Ortega-gemeenten»: Almere, Apeldoorn, Ede, Haarlemmermeer en Zoetermeer);

• • Andere gemeenten met een ernstige problematiek ten aanzien van Marokkaans-Nederlandse probleemjongeren (Zeist, Culemborg, Gouda en Veenendaal);

• • Krimpregio’s (Parkstad Limburg, Noord-Oost-Groningen, en delen van Zeeland).

De vijf eerder genoemde maatschappelijke doelstellingen van het stedenbeleid worden gemonitord. In 2012 zal een tussenstand (midterm review) worden opgemaakt. In 2015 vindt een eindmeting van de periode plaats.

Hieronder zijn enkele meetbare gegevens over de GSB3-periode (2005–2009) weergegeven die zijn gekoppeld aan de genoemde doelstellingen, toegespitst op de grote steden.

Rijksniveau

• • Onveiligheidsgevoel in de buurt, gekoppeld aan de doelstelling «verbeteren van de objectieve en subjectieve veiligheid». Zie grafiek 1.1;

• • Verloedering, gekoppeld aan de doelstellingen «verbeteren van de objectieve en subjectieve veiligheid» en «verbeteren van de kwaliteit van de leefomgeving». Zie grafiek 1.2;

• • Het aandeel hoge inkomens in de G4 en G27, gekoppeld aan de doelstelling «het binden van de midden- en hogere inkomens aan de stad». Zie grafiek 1.3.

Figuur 1.1. Onveiligheidsgevoel in eigen buurt in de G4, G27 en G31

Toelichting

De verticale as geeft het percentage inwoners dat zich wel eens onveilig voelt in de eigen buurt weer.

Figuur 1.2. Verloedering in de G4, G27 en G31

Toelichting:

De score is samengesteld uit perceptie omtrent bekladding, hondenpoep op straat, zwerfafval en vernieling van telefooncellen/bushokjes. Let op: hoe lager de score, des te beter de perceptie.

Figuur 1.3. Het aandeel hoge inkomensgroepen in de G4, G27, G31 en in Nederland als geheel

Toelichting

De figuur laat het aandeel hoge inkomensgroepen op basis van het persoonlijk inkomen zien. Het aandeel hoge inkomens in de G27 blijft achter ten opzichte van het landsgemiddelde. In de G27 verdient 18% van de inkomensontvangers meer dan de inkomensgrens gebaseerd op Nederland als geheel (in beide jaren € 27 400). De inkomensgrens wordt bepaald door de bovenste 20% van alle personen met een heel jaarinkomen. De spreiding binnen de G4 en de G27 is groot. In Rotterdam verdiende in 2007 17% meer dan de inkomensgrens van € 27 400 en in Utrecht 24%.

WWI-niveau

De volgende doelstellingen van het ISV die onder de directe verantwoordelijkheid vallen van de Minister voor WWI, worden ook gemonitord:

• • Ontwikkeling van de differentiatie van de woningvoorraad in de G4, G27 en Nederland als geheel, gekoppeld aan de doelstelling «bevordering van de kwaliteit en de differentiatie van de woningvoorraad, voor zover nodig rekening houdend met een te verwachten afname van het aantal huishoudens». Zie grafiek 1.4;

• • Voor de monitoring van doelstelling «bevordering van de fysieke kwaliteit van de leefomgeving» van stedelijke vernieuwing; zie grafiek 1.2;

• • Voor de monitoring van doelstelling «bevordering van een gezonde en duurzame leefomgeving in het algemeen en meer in het bijzonder ten aanzien van bodem, geluid en binnenstedelijke luchtkwaliteit» van stedelijke vernieuwing wordt verwezen naar artikel 10 van de VROM-begroting. Ten aanzien van bodem, geluid en binnenstedelijke luchtkwaliteit is er op stedelijk niveau geen informatie beschikbaar. Voor informatie over bodem- en luchtkwaliteit op landelijk niveau wordt evenzo verwezen naar artikel 10 op de VROM-begroting, convenant Bodem.

Figuur 1.4. De ontwikkeling van de verdeling van de woningvoorraad in G4, G27 en in geheel Nederland (aantallen x 1 000).

G27

Nederland

1.2.2. Vitale wijken tot stand brengen

In de 40 aandachtswijken loopt de leefbaarheid op verschillende terreinen fors achter door een cumulatie van serieuze problemen. Dit heeft consequenties voor de vitaliteit van de stad als geheel. Bovendien zet het mensen op achterstand. (Deel)oplossingen vanuit verschillende sectoren en schaalniveaus helpen in deze wijken onvoldoende. De problemen hangen immers met elkaar samen. Focus van de wijkenaanpak ligt dan ook op het gezamenlijk en in samenhang ombuigen van de negatieve ontwikkelingen op verschillende beleidsterreinen. Daarbij staan bewoners en burgerschap centraal. Op lokaal niveau ligt de zwaarste klus, maar het Rijk is een actief partner, die ondersteunt en helpt zoeken naar oplossingen.

De bij de start van het traject in 2007 geformuleerde ambities voor de wijkenaanpak zijn hoog. Binnen 8 tot 10 jaar moet de verbetering van de leefbaarheid en veiligheid in de wijken, en het structureel verbeteren van de sociaaleconomische positie van bewoners zichtbaar zijn. Het kabinet en ieder die bij de wijkenaanpak betrokken is, zijn zich ervan bewust dat het gezien de aard van de problematiek een lange adem vergt. Het is daarom verheugend dat op een derde van dat traject al vooruitgang is geboekt. Het aantal voortijdig schoolverlaters neemt sneller af in de aandachtswijken dan elders, de werkloosheid stijgt er minder snel, de leefbaarheid neemt meer dan gemiddeld toe, de inkomenspositie van bewoners stijgt weer licht en burgerparticipatie krijgt een nieuwe impuls. De meeste bewoners ervaren een positieve ontwikkeling in hun buurt, met name in de aandachtswijken, bevestigt ook het Woononderzoek Nederland 2009. Maar de urgentie blijft. De achterstanden zijn nog groot en verbeteringen broos. In deze begroting vindt u de tweejaarlijkse vervolgmeting op een aantal kernindicatoren. In de Voortgangsrapportage Wijkenaanpak 2010 (oktober 2010) wordt u uitbereid geïnformeerd over de 1-meting van de outcome monitor.

Aan het begin van de kabinetsperiode heeft het kabinet € 300 mln voor de wijkenaanpak beschikbaar gesteld. De gemeenten kunnen in 2011 deze middelen voor de 40 aandachtswijken aanwenden. In 2011 zijn vanuit WWI middelen beschikbaar voor bewonersparticipatie, wijkverpleegkundigen en voor groenprojecten. WWI faciliteert de gemeenten verder bij de uitvoering van de wijkactieplannen, voor één loket bij het Rijk in de vorm van een interdepartementale programmadirectie die kennis ontwikkelt en uitwisselt, maatwerk biedt, verbindingen legt en de voortgang volgt.

• • Een externe visitatiecommissie sluit in 2011 de bezoeken af aan de partners van de wijkenaanpak. De commissie onder leiding van Wim Deetman adviseert over effectieve en doelmatige oplossingen binnen de wijkenaanpak en het stedelijke vernieuwingsbeleid in meer algemene zin. Het eindadvies wordt mei 2011 verwacht. De bevindingen leveren input voor de beleidsdoorlichting Wijkenaanpak in 2011;

• • Charters en wijkactieplannen waarin de lokale ambities en het langdurig commitment van rijk en gemeenten zijn vastgelegd. De interdepartementale programmadirectie Wijken fungeert als 1-loket en biedt vraaggericht ondersteuning;

• • Wijkbezoeken en Bestuurlijk Overleg om de voortgang in de wijken te zien en kritisch met elkaar te bespreken;

• • Experimenten om samen met gemeenten oplossingsrichtingen te ontwikkelen voor problemen die de wijken op een achterstand houden;

• • Monitors en onderzoeken om de voortgang te volgen: outcomemonitor, outputmonitor, longitudinaal onderzoek, onderzoek naar «waterbedeffecten», leefbarometer, en de bewonerspeiling. Een onafhankelijke Wetenschappelijke Commissie toetst de kwaliteit en de uitkomsten van (lokale) beleidsevaluaties;

• • Een landelijke alliantie bestaande uit partijen uit het maatschappelijk middenveld en bedrijfsleven die via deskundigheid, middelen en anderszins een bijdrage leveren aan de aanpak van de wijkenproblematiek. WWI makelt en schakelt tussen het aanbod van de alliantiepartners en de lokale vraag;

• • Een Kennisagenda om de goede voorbeelden en lessen uit de wijkenaanpak breed te verspreiden. Ook de betrokken kenniscentra spelen een rol bij het stimuleren het kennisdelen tussen de 40 wijken en daarbuiten;

• • Bewonersbudget van € 25 mln. in 2011 zodat bewoners zelf initiatieven kunnen ontplooien om hun wijk te verbeteren;

• • Ten behoeve van de inzet van wijkverpleegkundigen in de aandachtswijken heeft WWI structureel middelen beschikbaar gesteld aan het ministerie van VWS voor het uitvoeringsprogramma «Wijkverpleegkundigen in aandachtswijken» (motie Hamer, Kamerstukken II, 2008–2009, 31 700, nr. 15);

• • Voor de periode 2010–2013 zijn vanuit WWI middelen beschikbaar gesteld aan het ministerie van LNV om de Groene Wijkaanpak uit te breiden naar Alkmaar, Den Haag, Deventer, Eindhoven en Groningen. Voor de uitvoering wordt aangesloten bij het lopende LNV-programma. Hiermee wordt invulling gegeven aan motie 31 700-XVIII nr. 52.

• • Bewoners;

• • Lokale overheden;

• • Maatschappelijk middenveld waaronder corporaties;

• • Marktpartijen.

Doelstelling is dat in 2015–2017 de achterstand van de veertig wijken ten opzichte van het gemiddelde van de stad is afgenomen en dat de aanpak is verbreed. Via de outcome monitor wordt zichtbaar wat de voortgang is. De outcomemonitor wordt tweejaarlijks gepubliceerd. In de begroting van 2009 is een samenvattende tabel gepresenteerd met de 0-meting en het stedelijk gemiddelde per wijk op een aantal indicatoren. In deze begroting vindt u een tabel met de meest recente cijfers (zie tabel 1.4). Daarin worden evenredigheidsscores getoond; dat wil zeggen de mate van over- of ondervertegenwoordiging ten opzichte van het stedelijk gemiddelde. Een score tussen 0 en 1 geeft ondervertegenwoordiging aan, 1 is evenredigheid en meer dan 1 geeft oververtegenwoordiging aan. Het streven is dat wijken richting het stedelijk gemiddelde gaan (dus richting score 1) gaan. Leeswijzer: Alkmaar Overdie is bij integratie toegegroeid naar het stedelijk gemiddelde. Voorheen was er oververtegenwoordiging van niet-westerse allochtonen (van 1,4 naar 1).

Beoogde prestaties voor 2011 zijn:

• • Vervolgmeting van het longitudinale onderzoek;

• • Eindadvies van de externe visitatiecommissie Wijkenaanpak (mei 2011);

• • Beleidsdoorlichting Wijkenaanpak in najaar 2011;

• • Het volgens plan uitvoeren van de afspraken uit de charters door het Rijk;

• • Wijkbezoeken, waarbij tijdens het bestuurlijk overleg de voortgang wordt besproken en met de bewoners hoe het met hun wijk gaat;

• • Uitvoering van de agenda om breed kennis en ervaringen te delen ook buiten de 40 aandachtswijken;

• • Presentatie van de eerste resultaten uit de experimenten;

• • Verhoogde bewonersbetrokkenheid en de inzet van bewonersbudgetten;

• • Voortgangsrapportage Wijkenaanpak in het najaar van 2011.

1.2.3. Voldoende woningproductie

• • Op basis van de Tijdelijke stimuleringsregeling woningbouwprojecten zijn in 2009 en 2010 aan gemeenten subsidies verleend om door de economische crisis stilgevallen of niet gestarte woningbouwprojecten en de werkgelegenheid te ondersteunen;

• • Uitvoering van het Interbestuurlijk actieplan bevolkingsdaling, «Krimpen met kwaliteit» d.d. november 2009, en in het bijzonder de Parkstad en Eemsdelta opgestelde transformatieplannen en het met betrokken lokale partijen opgestelde financieel arrangement ter verdeling van de door het Rijk ter beschikking gestelde € 31 mln;

• • Twee keer per jaar bestuurlijk overleg met de MIRT 1– (en stedelijke-)regio’s over de Verstedelijkingsafspraken die voor de periode tot 2020 zijn overeengekomen en de inzet van het Rijk en andere betrokken partijen daarbij. Het betreft hier een integrale en gebiedsgerichte ontwikkeling van woningbouw en daarmee samenhangende onderwerpen in de stedelijke regio’s (nauwe samenhang met de daaraan gerelateerde opgaven als ontsluiting (OV&Infra), water en groen);

• • WWI stimuleert het onderzoek naar mogelijk onorthodoxe maatregelen. Deze zijn nodig om de integrale verstedelijksopgave (financieel) uitvoerbaar te maken en de opgedane ervaringen uit te wisselen met gemeenten, provincies, rijkspartners, ontwikkelaars en bouwbedrijven. Het stimuleren van dergelijk onderzoek gebeurd in nauwe samenwerking met betrokken partijen, bijvoorbeeld door het uitvoeren van pilots;

• • WWI-accountmanagers monitoren de uitvoering in de steden en de regio’s. Op basis daarvan spreken zij lokale en regionale partijen aan op de voortgang van de woningbouw. Ook kunnen zij hen kennis en informatie bieden, waar nodig partijen bij elkaar brengen en werkoverleg organiseren met de Minister wanneer de situatie daarom vraagt.

Kennisdeling en-verspreiding

• • Via voorlichting (bijvoorbeeld brochures, circulaires) en overleg informeren van ontwikkelende en bouwende partijen, gemeenten en provincies over nieuwe ontwikkelingen in (Europese) wet- en regelgeving, bijvoorbeeld ten aanzien van grondbeleid, en hoe zij bij de toepassing in de praktijk kunnen worden ondersteund;

• • Expertteam eigenbouw: naast de nog lopende stimulering van collectief opdrachtgeverschap via het provinciefonds, wordt het particulier opdrachtgeverschap bevorderd door een groep deskundigen die gemeenten bijstaat in het realiseren van meer eigenbouwprojecten. Bij de inzet van dit Expertteam werkt WWI nauw samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten;

• • Bevorderen van de uitwisseling van kennis en ervaring tussen provincies, gemeenten en regiobesturen, onder andere op het gebied van bevolkingsdaling;

• • Deze uitwisseling vindt onder andere plaats binnen het Nationaal Netwerk Bevolkingsdaling;

• • Bevorderen dat door publieke en private partijen naar aanleiding van de economische crisis gevonden samenwerkingsverbanden en innovatieve oplossingen om ontwikkelingen mogelijk te maken, worden gecontinueerd bij de nieuwe opgaven en dat hierbij opgedane kennis wordt verspreid;

• • Onderzoek naar de regionale bouwopgaven. Samen met de regio wordt bezien hoe deze opgave het beste kan worden vastgesteld en welke informatie daarvoor nodig is (gestart in 2010, doorloop in 2011).

• • Alle woningzoekenden;

• • Andere overheden;

• • Corporaties;

• • Marktpartijen;

• • Particuliere bouwers.

Beoogde prestaties voor 2011 zijn:

• • Aanspreken van betrokken partijen op de voortgang van de in het kader van de verstedelijking gemaakte afspraken met betrekking tot concrete woningbouwprojecten, de totale woningproductie en het voor die productie tijdig beschikbaar hebben van voldoende bestemmingsplancapaciteit;

• • Monitoren van de in het kader van het interbestuurlijk actieplan bevolkingsdaling voor Parkstad en Eemsdelta in de transformatieplannen gemaakte afspraken met betrekking tot het terugbrengen van de structurele leegstand, het aantal te slopen en te herstructureren woningen, en de reductie van de overcapaciteit van woningbouwplannen.

1.3. Overzicht beleidsonderzoeken

Artikel 2. Stimuleren van een duurzame kwaliteit van woningen, gebouwen en bouwwerken

2.1. Algemene beleidsdoelstelling

De Minister voor Wonen, Wijken en Integratie is verantwoordelijk voor:

• • Het opstellen van de bouwregelgeving en het aanreiken van instrumenten ten behoeve van het toezicht op de naleving van de wettelijke voorschriften;

• • Het uitvoeren van het sectorplan gebouwde omgeving van het werkprogramma Schoon en Zuinig en daarmee het invulling geven aan het beleid ten aanzien van energiebesparing in de gebouwde omgeving.

• • De mate waarin opdrachtgevers, bouwers en gebruikers maar ook andere overheden bereid zijn de nationale bouwregelgeving na te leven. In dat kader wordt gewerkt aan verbetering van de toegankelijkheid en toepasbaarheid van de bouwregelgeving;

• • De bereidheid van burgers en bedrijven om te investeren in energiebesparingsmaatregelen en daar tijd en moeite aan te besteden;

• • De uitvoering van het klimaatbeleid gebouwde omgeving en van de activiteiten met betrekking tot energiebesparing in de gebouwde omgeving is mede afhankelijk van de medewerking en inzet van marktpartijen en andere overheden. Dit vindt vooral plaats in het kader van de afgesloten convenanten voor de sector gebouwde omgeving.

• • Burgers (in de rol van eigenaar en/of gebruiker van woningen en overige gebouwen) en bedrijven in de utiliteitsbouw (in de rol van eigenaar en/of gebruiker);

• • Bedrijven en overige professionals in de bouwsector (onder meer projectontwikkelaars, bouwers, woningcorporaties en andere verhuurders, installateurs, toeleverende bedrijven en energiebedrijven);

• • Gemeenten (onder meer als toetser van bouwplannen en handhaver van de bouwregelgeving) en andere overheden.

Grafiek 2.1. Ontwikkeling CO₂-emissies gebouwde omgeving

Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting

In tabel 2.2 wordt een specificatie gegeven van de budgetten voor de tijdelijke fiscale maatregelen uit het stimuleringspakket in het kader van het aanvullend beleidsakkoord:

• – Laag BTW-tarief voor isolatiewerkzaamheden: de BTW voor vloer-, dak- en gevelisolatie van woningen is medio 2009 verlaagd van 19% naar 6%. Het gaat daarbij om het BTW-tarief voor arbeid en (in beperkte mate) voor materialen.

Grafiek 2.2 Budgetflexibiliteit in % en bedragen per operationeel doel voor 2011

Toelichting

OD 2.2.1:

Het beschikbare budget bestaat uit uitsluitend onderzoek- en kennisgelden. Hiervan is € 0, 7 mln juridisch verplicht. Het restant ad € 0,3 mln is nog niet vertaald in juridisch afdwingbare verplichtingen.

OD 2.2.2:

Een bedrag van € 42 mln. is juridisch verplicht, € 18 mln is beleidsmatig en € 17 mln is bestuurlijk gebonden.

OD 2.2.3:

Hierop komen geen budgetten meer voor in de jaren vanaf 2011.

Toelichting

Tabel 2.3 betreft een onderverdeling van de ramingen van het instrument «Subsidies Energiebesparing gebouwde omgeving»(incl. Meer Met Minder-aanpak tot en met 2011). In tabel 2.4. wordt een verdere specificatie gegeven van de budgetten voor de Meer Met Minder-aanpak tot en met 2011.

2.2. Operationele doelstellingen

2.2.1. Borgen en bevorderen van de bouw- en gebruikstechnische kwaliteit

Op basis van de Woningwet worden in de bouwregelgeving voorschriften gegeven voor het minimum prestatieniveau waaraan bouwwerken in bouw- en gebruikstechnisch opzicht moeten voldoen. In 2011 zal de uitvoering van de kerntaak «het wettelijk waarborgen van een maatschappelijk noodzakelijk minimum kwaliteitsniveau van bouwwerken» worden voortgezet, leidend tot het in werking treden van een nieuw Bouwbesluit in 2012. Door daarbij regels waarvoor de sector zelf de verantwoordelijkheid kan dragen weg te nemen, wordt de regeldruk op dit beleidsterrein beperkt.

De eigen verantwoordelijkheid van private (bouw-) partijen voor de naleving van bouwvoorschriften speelt daarbij een sleutelrol. De aanbevelingen van de commissie Dekker met betrekking tot een heldere verdeling van verantwoordelijkheden en aansprakelijkheid zullen in dat kader (verder) worden opgepakt en uitgewerkt. Daarbij ligt het zwaartepunt bij private kwaliteitsborging en een daarop toegesneden publieke toezichtstaak.

Ook het stimuleren van een hoger kwaliteitsniveau dan het wettelijk vastgelegde minimum op het gebied van, onder meer, brandveiligheid, energiezuinigheid, gezondheid- en milieuprestaties blijft een kerntaak. Daarbij zal de rijksrol vooral bestaan uit het stimuleren, verbinden en faciliteren van bewustwording, kennisontwikkeling en –toepassing.

Toezicht op de uitvoering en naleving van bouwregelgeving in de praktijk

In 2011 wordt het VI-programma «bouwen met kwaliteit» voortgezet, daarbij wordt door de VROM-inspectie een aantal themaonderzoeken uitgevoerd, gericht op de naleving van de voorschriften voor constructieve veiligheid, brandveiligheid, binnenmilieu en energiebesparing. Doel daarvan is het uitvoeringsstelsel te versterken.

Praktijkmeting effect nieuwe AMvB:

Benchmark NL-woningbouwkwaliteit:

Om zicht te krijgen op het effect van het stelsel van bouwvoorschriften en toezicht op de gerealiseerde woningbouwkwaliteit in Nederland zal in 2011 het kwaliteitsniveau van gerealiseerde woningen worden vergeleken met die van de in de ons omringende landen. In dit onderzoek zal een vergelijking worden gemaakt op woninggrootte, -type, -prijs, -leeftijd, brandveiligheid, geluidwerendheid, gezondheid, energieprestatie en bruikbaarheid. Op basis van dit onderzoek kan het bouwkwaliteitsbeleid, zowel publiek als privaat, zo nodig worden bijgesteld. Het gaat hier vooralsnog om een eenmalig onderzoek waarvan, afhankelijk van de resultaten, kan worden besloten dit in de volgende jaren ook uit te voeren.

Versterking risicobewustzijn brandveiligheid

In de Visie op brandveiligheid is een aantal concrete doelen gesteld op het gebied van de brandveiligheid:

• a) Doelkwantificering als onderlegger voor brandveiligheid beleid en een betere registratie van slachtoffers, oorzaken en gevolgen van brand;

• b) Toename bewustzijn risico’s van brand onder gebouweigenaren, de bouwsector en burgers;

• c) De introductie van een risicobenadering in de regelgeving.

Op dit moment is nog onvoldoende bekend in hoeverre de huidige cijfers «passen» binnen de te stellen doelen. Vanaf 2012 zullen concrete doelstellingen aan het beperken van de gevolgen van brand worden gekoppeld.

• a) Onder leiding van BZK zal worden vastgesteld welke doelen, in termen van kosten, slachtoffers, etc., beleidsmatig als grenswaarde worden gesteld. Dit betreft een gemeenschappelijke doelstelling voor alle bij brandveiligheid betrokken ministeries: WWI vanuit de bouwregelgeving, BZK vanuit de brandweerinzet en VWS voor dat betreft de Warenwet.

• b) Bewustzijn van de risico’s van brand is een moeilijk meetbaar begrip. Als afgeleide doelstelling wordt daarom gekeken naar:

  • – de aanwezigheid van rookmelders in woningen als indicator voor het veiligheidsbewustzijn.

  • – brandveiligheid in het onderwijs. Het in 2010 door WWI en BZK opgezette lectoraat brandveiligheid moet leiden tot de aanwezigheid van het onderwerp brandveiligheid bij alle HBO-opleidingen bouw en facilitair management in 2013.

• c) De verwachting is dat binnen 5 tot 8 jaar een risicobenadering in de regelgeving kan worden geïntroduceerd gebaseerd op de specifieke risico’s van een gebouw.

Materiaalgebonden milieuprestatie van gebouwen

In 2011 zal op basis van de AMvB een berekening van materiaalgebonden milieuprestatie van een gebouw bij aanvraag om bouwvergunning moeten worden overlegd. Gedurende 1 jaar na inwerkingtreding van de voorschriften zal worden onderzocht in hoeveel van de vergunningaanvragen deze berekening correct is uitgevoerd en of het voorschrift in deze vorm tot een kwaliteitsverbetering leidt. Deze meting vindt plaats aan de hand van een steekproef van 50 vergunningaanvragen.

Pilots private borging bouwkwaliteit

In 2011 doet WWI onderzoek naar de wijze waarop toezicht en naleving binnen de bouwsector zelf kan worden georganiseerd. Daartoe is in 2010 een start gemaakt met praktijkexperimenten waarin verschillende toezichtsmodellen worden beproefd. Deze variëren vooral in de mate waarin de overheid als publieke toezichthouder betrokken is. Eind 2011 vindt een evaluatie van deze pilots plaats. Op basis hiervan zal besluitvorming worden voorbereid of –en zo ja hoe– een vernieuwd wettelijk kader voor het toezicht op de naleving van de bouwvoorschriften kan worden ingericht.

Registratie van incidenten met constructieve veiligheid

De doelstellingen met betrekking tot de constructieve veiligheid van bouwwerken liggen vast in de rekenmethode die vanuit het Bouwbesluit 2003 wordt aangewezen. Gezien het kleine aantal calamiteiten wordt hier ruimschoots aan voldaan. Aangezien sprake is van een toename van calamiteiten de afgelopen jaren, is gestart met de registratie van incidenten en zijn diverse acties gestart om de constructieve veiligheid te verbeteren. Het doel hiervan is om a) een exacter beeld te krijgen van het soort en aantal calamiteiten en b) een toename van de constructieve veiligheid te bewerkstelligen.

Gezondheid

Brandveiligheid:

• – Nu is bij 60% van de woningen een rookmelder aanwezig. Doel is dit binnen 5 jaar te verhogen naar 90%;

• – In 2013 maakt het onderwerp «brandveiligheid» deel uit van alle HBO-opleidingen voor bouw en facilitair management;

• – Binnen 5 jaar zijn er voorschriften opgesteld voor hoogbouw en grote brandcompartimenten.

2.2.2. Realisatie CO₂-reductiedoelstellingen in de gebouwde omgeving

De sector gebouwde omgeving is verantwoordelijk voor circa 30% van het landelijke energiegebruik. Van de totale Nederlandse warmtevoorziening wordt zelfs 45% door de gebouwde omgeving gebruikt. De Minister voor WWI stimuleert zowel in de bestaande bouw als in de nieuwbouw een reductie van CO₂-uitstoot alsmede energiebesparing en (samen met de Minister van EZ) het gebruik van duurzame energie. Energiezuinige gebouwen scoren op kwaliteit voor burgers, bedrijven en overheden. Bovendien leveren veel energiebesparende maatregelen geld op en dragen ze bij aan comfortverhoging voor bewoners en gebruikers.

Het werkprogramma Schoon en Zuinig is gericht op het halen van de klimaat- en energiedoelstellingen door middel van vrijwillige afspraken met de markt. Marktpartijen worden mede verantwoordelijk gemaakt voor het realiseren van de doelstellingen, en een marktontwikkeling moet op gang komen die er mede toe leidt dat de kosten zo beperkt mogelijk worden gehouden. Hiertoe heeft het Rijk met verschillende partijen binnen de gebouwde omgeving convenanten gesloten: «Meer Met Minder» voor de bestaande bouw, «Lenteakkoord» voor de nieuwbouw, «Energiebesparing in de corporatiesector» voor de woningcorporaties, en «Meerjarenafspraak energie-efficiency (MJA)» voor onder meer de onderwijssector, banken en verzekeraars en de universitair medische centra. Daarnaast zijn Klimaatakkoorden met gemeenten en provincies gesloten.

Naast de uitvoering van de convenanten in het kader van de Schoon en Zuinig-aanpak, stonden in 2009 en 2010 diverse maatregelen naar aanleiding van het op het Coalitieakkoord aanvullend beleidsakkoord «Werken aan toekomst» centraal. Een aantal van deze maatregelen loopt in 2011 door. Ook krijgt de afwikkeling van diverse in 2010 gesloten maatregelen in 2011 z’n beslag.

Hieronder volgt een schematisch overzicht van het in te zetten instrumentarium voor de sector gebouwde omgeving in 2011. De instrumenten vloeien direct voort uit het werkprogramma Schoon en Zuinig en de door marktpartijen genomen initiatieven die hierop gebaseerd zijn. Een samenhangend, consistent pakket aan stimuleringsinstrumenten en een langetermijnvisie zijn van cruciaal belang om de markt in beweging te krijgen èn te houden. Het beleid staat in het teken van bevordering van de samenwerking rond energiebesparing en de verankering in beleid en praktijk. Met dit pakket wordt een flinke impuls gegeven aan energiebesparing in de gebouwde omgeving en de toepassing van innovatieve technieken.

Ter toelichting bij de belangrijkste activiteiten in 2011 uit bovenstaande tabellen:

• • Marktpartijen vervullen een belangrijke rol bij het energiezuiniger maken van de bestaande voorraad. Het Rijk levert ook in 2011 een substantiële bijdrage aan het plan «Meer Met Minder». Daarbij wordt voortgebouwd op de ervaringen in eerdere jaren over hoe informatie over energiebesparend wonen moet worden verzameld, toegankelijk gemaakt en uitgedragen;

• • In 2011 zal Agentschap NL in opdracht van de Minister voor WWI een groot aantal activiteiten uitvoeren uit het «Werkprogramma Energie en Gebouwde Omgeving». Door kennisoverdracht, instrumentontwikkeling, procesbegeleiding en communicatie over overheidsbeleid, fungeert dit programma als een schakel tussen professionele marktpartijen en de overheid. De communicatie over energiebesparing richt zich op diverse doelgroepsegmenten, met specifieke boodschappen en bijpassende instrumenten;

• • De Minister voor WWI ondersteunt het Platform Bewoners en Duurzaam Bouwen (vijf landelijke bewoners- en consumentenorganisaties, waaronder de Woonbond en Vereniging Eigen Huis) en Milieu Centraal financieel door middel van opdrachten om hun energiebesparingambities waar te maken, duurzame initiatieven te steunen en het draagvlak voor het klimaatprobleem te verbreden. In 2011 wordt de communicatie van de landelijke bewoners- en consumentenorganisaties gecontinueerd, zodat bewoners en gebruikers van gebouwen daadwerkelijk gebruik maken van de mogelijkheden die er zijn;

• • In 2011 wordt voortgebouwd op de activiteiten uit het innovatieprogramma. In 2009 is voor de Innovatieagenda Energie Gebouwde Omgeving (IAGO-I) een bedrag van € 30 mln beschikbaar gesteld aan WWI voor het uitvoeren van regelingen en maatregelen die energie-innovatie in de gebouwde omgeving stimuleren. In 2010 is een aanvullend innovatieprogramma (IAGO-II) aan de huidige agenda toegevoegd, waar een bedrag van € 20 mln mee is gemoeid. IAGO-I heeft een looptijd tot en met 2012; IAGO-II loopt langer door. Kern van de IAGO is de uitvoering van praktijkprojecten energiezuinige en innovatieve bouw alsmede de overdracht van de kennis uit die projecten naar de markt. De doelstelling van IAGO-I is 60 procent energiebesparing; de doelstelling van IAGO-II is tachtig procent energiebesparing. IAGO-II bevat één groot programma: Gebieden Energie Neutraal (GEN). GEN bestaat uit drie simulaties van grote gebiedsontwikkelprojecten en wordt uitgevoerd door een consortium bestaande uit inmiddels elf nationale koplopende marktpartijen aangevuld met innovatieve MKB-bedrijven. De uitvoering van IAGO-I en II is belegd bij een klein programmateam dat bij de Stichting Experimenten Volkshuisvesting (SEV) is ondergebracht. De inhoudelijke aansturing vindt door WWI plaats;

• • In 2011 wordt een financiële bijdrage geleverd aan het kennis- en uitvoeringsprogramma van projectontwikkelaars en bouwers op basis van het Lenteakkoord. De Minister voor WWI heeft in april 2010 dertien excellente gebieden aangewezen waarin geëxperimenteerd wordt met energiezuinig en innovatief bouwen. In deze gebieden geldt een minimaal 25% scherpere Energieprestatiecoëfficiënt (EPC) dan de landelijke eis. De ervaringen uit deze gebieden worden verspreid onder projectontwikkelaars en bouwers. Het instrument van de excellente gebieden is een belangrijk onderdeel van het innovatietraject naar een energiezuinige gebouwde omgeving;

• • De Minister voor WWI is verantwoordelijk voor de implementatie van Europese regelgeving op het terrein van bouwen/bouwproducten en het stimuleren van kwaliteitsverbetering in de bouw; energiebesparing maakt hier deel van uit. In november 2008 heeft de Europese Commissie een voorstel gedaan voor de herziening van de bestaande richtlijn Energieprestatie van gebouwen. De besluitvorming over het herzieningsvoorstel vond medio 2010 plaats. In 2010 is de implementatie van de herziene richtlijn gestart; dit proces loopt in 2011 door.

2.3. Overzicht beleidsonderzoeken

Artikel 3. Garanderen van keuzemogelijkheden en betaalbaarheid op de woningmarkt

3.1. Algemene beleidsdoelstelling

De Minister voor WWI wil zorgen voor voldoende goede en betaalbare huisvesting voor iedereen. Met name voor groepen die vanwege hun inkomenssituatie of andere persoonlijke omstandigheden moeite hebben op eigen kracht in passende huisvesting te voorzien, treft WWI maatregelen. Die maatregelen zijn gericht op het waarborgen van de betaalbaarheid van het wonen voor lagere en middeninkomens en het bevorderen van keuzevrijheid bij het vormgeven van de woonsituatie. Instrumenten hiervoor zijn: de regulering van de woonruimteverdeling en huurontwikkeling, de huurtoeslag en de ondersteuning van het eigenwoningbezit onder starters.

Om de huisvesting van kwetsbare groepen zoals senioren en gehandicapten, dak- en thuislozen en buitenlandse werknemers beter te kunnen waarborgen dient het aanbod van geschikte woningen voor bijzondere aandachtsgroepen, te verruimen. Tot slot dienen voor een rechtvaardige werking van de woningmarkt verschillende vormen van onrechtmatige bewoning te worden bestreden.

Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Grafiek 3.1. Budgetflex in % per operationeel doel in het begrotingsjaar 2011.

Toelichting

OD 3.2.3:

Het gehele beschikbare budget van operationeel doel «Garanderen van betaalbaarheid van het wonen voor lage inkomensgroepen (vraaggericht)» is juridisch verplicht als gevolg van de reeds aangegane verplichtingen voor de huurtoeslag en de BEW/BEW-plus.

OD 3.2.4:

Het gehele beschikbare budget ad € 20 mln is juridisch verplicht; het betreft namelijk de bekostiging van de baten-lastendienst «Huurcommissie». In de Uitvoeringswet huurprijzen woonruimte (UHW) is bepaald (in art. 3h) dat de Minister voorziet in de administratieve ondersteuning van de huurcommissie, in casu de (BL) Dienst van de Huurcommissie. Vervolgens is er sprake van een offerte (van DHC aan WWI/ABC) en een opdracht (van WWI/ABC aan DHC), op grond waarvan jaarlijks een verplichting wordt vastgelegd van ABC jegens DHC. DHC heeft een wettelijke verplichting om haar taken uit te voeren.

3.2. Operationele doelstellingen

3.2.1. Regelgeving ter bevordering van een evenwichtige verdeling van woonruimte en de samenstelling van de woonruimtevoorraad

WWI wil een evenwichtige en rechtvaardige verdeling van woningen bewerkstelligen.

Op 23 december 2009 is het wetsvoorstel herziening Huisvestingswet aan de Tweede Kamer aangeboden (TK, 2009–2010, 32 271, nr. 2). Het wetsvoorstel biedt gemeenten een instrumentarium om in te grijpen in de woonruimteverdeling en de samenstelling van de woonruimtevoorraad.

• • Werking Huisvestingswet beperkt tot goedkope woningvoorraad;

• • Gemeenten kunnen voor 4 jaar een huisvestingsverordening instellen;

• • Toepassing bindingseisen worden beperkt tot die gebieden waar op basis van bovengemeentelijke beperkingen geen of zeer geringe bouwmogelijkheden zijn;

• • Toezicht wordt ingevuld in lijn met inzichten commissie Doorlichting – Interbestuurlijke Toezichtsarrangementen.

Het wetsvoorstel herziening Huisvestingswet is op 11 maart 2010 door de Tweede Kamer controversieel verklaard (TK, 2009–2010, 32 333, nr. 14). De vigerende Huisvestingswet blijft daarom voorlopig van kracht.

In dit jaar zal de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek worden geëvalueerd.

• • Huishoudens die zijn aangewezen op een woning in de gereguleerde woningvoorraad;

• • Vergunninghouders die van woonruimte dienen te worden voorzien.

De belangrijkste prestatie is de herziene Huisvestingswet.

3.2.2. Garanderen van de betaalbaarheid van voldoende huurwoningen

De Minister voor WWI wil de betaalbaarheid van huurwoningen garanderen voor alle huishoudens die door hun inkomenssituatie daar zelf niet of onvoldoende in kunnen voorzien.

• • Huurbeleid: de stijging van de niet-geliberaliseerde huren is gekoppeld aan de inflatie.

• • Besluit huurprijzen woonruimte: aanpassing voor de huurprijzen van monumenten.

Huishoudens die zijn aangewezen op een woning in de gereguleerde huurwoningvoorraad.

Grafiek 3.2. Gemiddelde huurstijging, exclusief huurarmonisatie, nominaal en reëel (1997–2013)

Uit de grafiek blijkt het inflatievolgend huurbeleid vanaf 2007; vanaf dat moment komt de reële huurstijging uit op nul.

Uitvoeringswet huurprijzen woonruimte:

• • Voor monumenten zal vanaf 2011 wettelijk worden vastgelegd dat de maximale huurprijzen worden gebaseerd op het wws met daarbij een vaste toeslag (conform de brief van 19 februari 2010, TK 2009–2010, 27 926, nr. 146).

3.2.3. Garanderen van de betaalbaarheid van het wonen voor lage inkomensgroepen (vraaggericht)

De Minister voor WWI wil de betaalbaarheid van het zelfstandig wonen voor alle bevolkingsgroepen garanderen.

Wet op de huurtoeslag

Instrumenten voor starters op de koopwoningenmarkt:

• • De nationale hypotheekgarantie (NHG), uitgevoerd door de Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen;

• • Koopvarianten en verkopen onder voorwaarden door woningcorporaties, om een eigen woning meer toegankelijk en beter betaalbaar te maken;

• • Bijdragen BEW (geen nieuwe aanvragen, uitsluitend doorbetaling). Voor de BEW is geen budget meer beschikbaar zoals gemeld aan de Tweede Kamer (TK 32 123 XVIII, nr. 74). Het subsidieplafond is bereikt met de honorering van aanvragen ingediend tot en met 29 maart 2010;

• • VROM-Startersleningen (geen nieuwe aanvragen). Voor de VROM Startersleningen is geen budget meer beschikbaar, met ingang van 26 mei 2010 worden geen VROM-Startersleningen meer verstrekt.

Huishoudens met lagere inkomens op de huur en koop woningmarkt.

Grafiek 1: Huurquote jonger dan 65 jaar

Grafiek 2: Huurquote 65 jaar en ouder

Toelichting

De wet op de huurtoeslag

Nederland telt ruim 7 mln. huishoudens. Daarvan bewoont bijna 3 mln. een huurwoning. Van deze 3 mln. huishoudens ontvangt circa. 1 op de 3 huurtoeslag (ruim 1 miljoen). Ruim 72% van de huurtoeslagpopulatie bestaat uit huishoudens met een inkomen onder of op het minimum inkomen zoals dat geldt voor de Wet op de huurtoeslag. Iets minder dan 40% van de huurtoeslagpopulatie bestaat uit ouderenhuishoudens (zie ook jaarverslag 2008 Wet op de huurtoeslag, TK 2009–2010, 32 123 XVIII, nr. 62).

Netto huurquote

Al enkele jaren wordt in de begroting en het jaarverslag gerapporteerd over de ontwikkeling van de netto huurquote voor huurtoeslagontvangers. Ten behoeve van deze begroting is bezien of de daarbij gepresenteerde cijfers voldoende representatief zijn voor de beschrijving van optredende effecten. Dit heeft geleid tot een wijziging in de figuren 1 en 2 gepresenteerde voorbeeldhuishoudens. Er worden nu 8 huishoudens gepresenteerd. Voor elke in de huurtoeslag onderscheiden huishoudcategorie wordt een huishouden met een minimuminkomen gepresenteerd en een huishouden met een inkomen in het inkomensafhankelijke traject. Hiermee wordt een sluitend beeld gegeven van de doelgroep van de huurtoeslag. Bij de berekening van de netto huurquote voor de gepresenteerde huishoudens is gerekend met de gemiddelde huur voor de betreffende groep.

BEW en Startersleningen

3.2.4. Garanderen van een laagdrempelige geschillenbeslechting

Per 1 januari 2010 is de administratieve ondersteuning van de Huurcommissie een baten-lastendienst geworden (Dienst van de Huurcommissie) en per 1 april 2010 zijn de afzonderlijke huurcommissies omgevormd tot één landelijke ZBO Huurcommissie. De Huurcommissie werkt als opdrachtnemer met een opdracht waarvan de kosten op het onderhavige artikel van de begroting zijn geraamd. Voor 2011 worden de onderstaande aantallen en behandeltermijnen verondersteld.

Digitalisering van de interne werkprocesse.n zal bijdragen tot een verkorting van de behandeltermijnen, waardoor stapsgewijs aan de wettelijke termijnen voldaan zal worden.

3.2.5. Verruiming van het aanbod van geschikte woningen voor bijzondere aandachtsgroepen, alsmede het bestrijden van onrechtmatige bewoning

• • Actieplan «Beter (t)huis in de buurt» (TK 2007–2008, 31 200 XVIII, nr. 48, bijlage), lopend van 2007 tot 2011. De uitvoering is in samenwerking met het ministerie van VWS;

• • Plan van aanpak maatschappelijke opvang, tweede fase. Deze fase is in 2010 vastgesteld en ondertekend door de G4 en het kabinet. Doel is de doorstroming uit de opvang te verbeteren en de instroom van nieuwe dak- en thuislozen te voorkomen;

• • Plan van aanpak huisvesting en inburgering van arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa (TK 29 407, nr. 106);

• • VROM/WWI stimuleert dat over de hierboven genoemde doelen prestatieafspraken tussen gemeenten en corporaties worden gemaakt.

• • Ouderen en mensen met een beperking, dak- en thuislozen, studenten en buitenlandse werknemers met name uit de MOE-landen;

• • Gemeenten, corporaties en landelijke cliënten organisaties, koepels en brancheorganisaties;

• • Aandachtsgroep huishoudens met een inkomen tot de maximumgrens van de huurtoeslag.

• • Ten tijde van het opstellen van de begroting was de herberekening van de opgave aan geschikte woningen en verzorgd wonen op basis van het WoON2009 nog niet geheel afgerond. De definitieve gegevens komen in de verdere loop van het jaar beschikbaar.

3.3. Overzicht beleidsonderzoeken

In het kader van de Brede Heroverwegingen is er veel onderzoek gedaan waarin het ingezette beleidsinstrumentarium aan bod is gekomen. Het nieuwe coalitieakkoord kan daarnaast al leiden tot een andere invulling van het beleid. Dit heeft ertoe geleid dat enkele beleidsdoorlichtingen zijn opgeschort, waaronder de beleidsevaluatie Huurbeleid (TK 2009–2010, 27 926, nr. 143). Na de totstandkoming van een nieuw coalitieakkoord en de besluitvorming over het in te zetten beleidsinstrumentarium zal worden bezien of een beleidsdoorlichting op deze onderwerpen alsnog opportuun is.

Artikel 4. Integratie niet-westerse migranten

Algemeen – grondslag

De apparaatsuitgaven en de uitgaven voor de tijdelijke projectorganisatie zijn binnen dit artikel van de WWI-begroting (XVIII) opgenomen, zoals vermeld in het Deltaplan Inburgering (TK 2006–2007, 31 143, nr.1). Verantwoording over deze uitgaven vindt daarmee plaats op deze programmabegroting en niet op artikel 91 van de VROM-begroting (XI) waar de overige apparaatuitgaven van WWI zijn opgenomen.

4.1. Algemene doelstelling

De integratie van niet-westerse migranten5in de Nederlandse samenleving, economisch, sociaal en cultureel

Integratie heeft zowel betrekking op de voorwaarden voor deelname als de feitelijke deelname aan het economische, sociale, culturele leven. In het integratieproces moeten achterstanden worden ingelopen en afstanden worden overbrugd. Er is substantiële vooruitgang op een aantal terreinen, maar op andere terreinen is er nog achterstand. Zo is vooruitgang geboekt voor wat betreft instroom en deelname van niet-westerse migranten in het hoger onderwijs, de arbeidsmarktdeelname, het beroepsniveau en het eigen woningbezit. Tegelijkertijd is er nog veel schooluitval, is de sociale segregatie eerder toe- dan afgenomen en is de arbeidsmarktpositie van jongeren van niet-westerse afkomst nog altijd slechter. De arbeidsmarktpositie van deze jongeren staat verder onder druk door een oplopende jeugdwerkloosheid. Jongeren van Antilliaans- en Marokkaans-Nederlandse afkomst verlaten hun school relatief vaker zonder startkwalificaties, zijn vaker werkloos en ook vaker verdacht van een misdrijf dan hun leeftijdsgenoten. Ook speelt discriminatie nog altijd een rol op terreinen als de arbeidsmarkt, leefomgeving en horeca. Daarvoor is integratiebeleid nodig.

Specifiek voor inburgering:

• • De wijze waarop gemeenten en andere bij integratie en participatie betrokken instellingen en organisaties hun taken en verantwoordelijkheden waarmaken;

• • De mate waarin inburgeringsplichtigen de verantwoordelijkheid oppakken om aan de inburgeringplicht te voldoen en de benodigde competenties te verwerven om te kunnen participeren in de samenleving.

Specifiek voor het realiseren van het integratieprogramma:

• • De inzet van niet-westerse migranten om deel uit te maken van de Nederlandse samenleving;

• • De bereidheid van instellingen, bedrijven en gemeenten om competente personen ongeacht etnische, culturele of levensbeschouwelijke achtergrond mee te laten doen;

• • De bereidheid van maatschappelijke partners om hun verantwoordelijkheid te nemen.

Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting

Grafiek 4.1 Budgetflex in % en bedragen per operationeel doel voor 2011

Toelichting:

OD 1: De juridisch verplichte bedragen betreffen de bijdragen aan het Participatiefonds, gemeentefonds, COA en IBG voor de uitvoering van de wet Inburgering, leningen onder de Wet Inburgering en examens onder de wet Inburgering Buitenland.

OD 2: De juridisch verplichte bedragen betreffen projectsubsidies op grond van de regeling Ruimte voor contact, subsidies voor activiteiten van maatschappelijke organisaties, remigratie-uitkeringen, bijdragen aan gemeenten voor maatregelen inzake Antilliaans- en Marokkaans-Nederlandse jongeren en projecten inzake rechtstaat en pluriformiteit.

4.2. Operationele doelstellingen

4.2.1. Bewerkstelligen dat oud- en nieuwkomers hun inburgeringsexamen halen

Om oud- en nieuwkomers actiever mee te laten doen in de samenleving is het noodzakelijk dat deze groep een goede beheersing van de Nederlandse taal en kennis van de Nederlandse samenleving heeft. Het volgen van een inburgeringstraject en het halen van het inburgeringsexamen is een middel om dit te bewerkstelligen.

Wet inburgering

Verdeling inburgerings middelen Participatiebudget 2011 over gemeenten

Een aantal taken voor de inburgering wordt centraal gecoördineerd en gefinancierd, zoals het examenstelsel, het leenstelsels, de inburgering in de centrale opvang, de exploitatie van het keurmerk inburgering en de monitoring van de inburgeringsresultaten. Voor deze centrale taken is in 2011 een bedrag van € 38,9 mln. beschikbaar.

Wet inburgering in het buitenland

Conform de wet Inburgering in het buitenland moeten bepaalde groepen vreemdelingen die zich in Nederland willen vestigen het basisexamen inburgering afleggen op een examenlocatie in het buitenland. Het slagen voor het basisexamen is een voorwaarde voor het verkrijgen van een machtiging tot voorlopig verblijf. Voor de uitvoering van de Wet inburgering in het buitenland is een bedrag van € 3 mln beschikbaar. Invoering van de hogere eisen aan de taalvaardigheid zal april 2011 plaatsvinden. In 2012 zal de Toets Geletterdheid en Begrijpend Lezen worden toegevoegd aan het basisexamen inburgering in het buitenland. Daardoor komen gezinsmigranten met een hoger niveau van taalvaardigheid binnen. Dit bevordert de inburgering en de integratie van deze nieuwkomers in Nederland.

4.2.2. Het versterken van de maatschappelijke emancipatie en het vergroten van de sociale integratie van niet-westerse migranten

Bij de uitvoering van integratiebeleid wordt gebruik gemaakt van de expertise van diverse maatschappelijke organisaties, zoals Forum en de LOM-organisaties (Landelijk Overleg Minderheden). Ook wordt aan het CBS en SCP jaarlijks een vergoeding betaald voor onderzoek en monitoring van de ontwikkelingen in het Jaarrapport Integratie. Deze organisaties ontvangen hiervoor in 2011 een vergoeding van in totaal € 12,8 mln. Daarnaastwisselen Rijk, gemeenten en overige betrokkenen, beleid en ervaring uit via de Gemeenschappelijke Integratie Agenda (GIA). In 2011 organiseren betrokkenen net als in 2010 in 7 regio’s 21 bijeenkomsten. In 2010 is het thema cultuur en sport in de GIA toegevoegd. In 2011 wordt de GIA met de thema’s Diversiteit en Rechtsstaat uitgebreid. Het streven is het percentage gemeenten dat deelneemt aan de GIA in 2011 te verhogen tot 40%. Hiervoor is bijna € 1 mln. beschikbaar in 2011.

Risicojongeren

Het Rijk voert generiek beleid ter bestrijding van schooluitval, jeugdwerkloosheid, overlast en criminaliteit. Bij Marokkaans- en Antilliaans-Nederlandse jongeren is de oververtegenwoordiging op het terrein van criminaliteit, maar ook met betrekking tot schooluitval en werkloosheid nog steeds hoog.

Risicojongeren veroorzaken niet alleen problemen, ze hebben ook problemen: vaak verkeren ze in een moeilijke thuissituatie, ontbreken ouders die als rolmodel kunnen fungeren, is sprake van een taalachterstand, armoede, geweld en schulden. Ze groeien op in een straatcultuur. Ook komt er steeds meer zicht op de psychische problemen waarmee een deel van deze jongeren kampt.

Een harde aanpak van de overlast en criminaliteit is noodzakelijk. Tegelijkertijd moet jongeren waar mogelijk perspectief worden geboden op onderwijs en werk. Dit moet leiden tot het terugdringen van de oververtegenwoordiging van deze jongeren in de genoemde problematiek en inbedding van de specifieke aanpak bij de reguliere instellingen. Daarom heeft het kabinet «Balkenende IV» in het kader van de Beleidsbrieven «Aanpak Marokkaans-Nederlandse probleemjongeren: Grenzen stellen en Perspectief bieden» (TK 2009–2010, 31 268, nr.13) en «Kabinetsbeleid Antilliaans-Nederlandse probleemjongeren vanaf 2010» (TK 2009–2010, 26 283, nr. 52) aan Justitie en gemeenten meer mogelijkheden gegeven voor een persoonsgerichte aanpak gericht op het tegengaan van overlast en op het helpen bij de opvoeding en begeleiding naar onderwijs en werk.

Het Rijk ondersteunt gemeenten die ervoor kiezen via een specifieke aanpak de oververtegenwoordiging van deze twee groepen risicojongeren snel terug te dringen en hen kansen te bieden financieel en via uitwisseling van kennis. Met deze gemeenten vormt het Rijk een samenwerkingsverband. Daarnaast gaat het Rijk door met het versterken van de capaciteiten van de Marokkaanse en Antilliaanse gemeenschap in Nederland, zodat ze nog meer in staat zijn hun verantwoordelijkheid te nemen en actief betrokken zijn bij gezinnen met opvoedingsproblemen.

Via het gemeentefonds is voor 2011 door de minister voor WWI € 11,5 mln. en door de minister van Justitie € 5,4 mln. beschikbaar gesteld aan de gemeenten die deel uitmaken van het samenwerkingsverband. Deze middelen zijn onder andere bedoeld voor de inzet van gezinsmanagers en straatcoaches en het inbedden van de aanpak van deze risicojongeren in de reguliere gemeentelijke instellingen (WWI) en het voorkomen van een criminele loopbaan (Justitie). Ter ondersteuning van gemeenten zorgt het Rijk voor onderzoek en evaluaties, een jaarlijkse monitor en de verspreiding van kennis. Hiermee kan de effectiviteit van de aanpak vergroot worden. Hiervoor is op de begroting van WWI is € 2,8 mln. beschikbaar. Gemeenten kunnen in 2011 daarnaast een beroep doen op de veiligheids- en leefbaarheidsmiddelen van WWI en BZK voor de financiering van lokale programma’s voor probleemjongeren. Het totaal van de veiligheids- en leefbaarheidsmiddelen bedraagt in 2011 € 64 mln. dat ook via het gemeentefonds beschikbaar is gesteld.

Het Rijk spreekt de Marokkaans- en Antilliaans-Nederlandse gemeenschappen aan op hun verantwoordelijkheid en de ondersteuning van gezinnen waar problemen heersen in de sfeer van de opvoeding. Gemeenten kunnen daarnaast migrantengezinnen in de opvoeding ondersteunen met de middelen die ze via Jeugd en Gezin ontvangen voor de inrichting van Centra voor Jeugd en Gezin.

Programma Diversiteit in het Jeugdbeleid

Ook in 2011 voert ZonMw het programma Diversiteit in het Jeugdbeleid (2008–2012) uit in opdracht van de bewindslieden voor Jeugd & Gezin en voor WWI. De aanpak omvat: verbetering van het bereik van moeilijke doelgroepen, verbetering van de vroegsignalering van risico’s en problemen, het beschikbaar krijgen van voor migrantendoelgroepen effectieve interventies en voor verschillende culturele achtergronden geschikte werkwijzen (programmalijn Kennisontwikkeling en -versterking). Verder worden beroepsprofielen en -opleidingen in de jeugdsector voorzien van interculturele competenties (programmalijn Versterken vakmanschap) en worden jeugdinstanties zoals het Centrum voor Jeugd en Gezin toegerust om beter te kunnen werken met de verschillende migrantendoelgroepen (programmalijn Versterken lokale jeugdvoorzieningen). Voor de uitvoering van het programma in de periode 2008–2012 hebben de bewindslieden gezamenlijk € 10 mln beschikbaar gesteld, waarvan € 1 mln per jaar via de WWI-begroting wordt gefinancierd.

Rechtstaat en pluriformiteit

Met het programma «Rechtsstaat & pluriformiteit» geeft de minister voor WWI een nadere uitwerking, operationalisatie en implementatie vorm van de integratiebrief uit november 2009 (TK 2009–2010, 31 268, nr. 25). Het programma wordt opgezet langs de programmalijnen «meedoen» en «samenleven». De belangrijkste aandachtsvelden binnen deze programmalijnen zijn eigen verantwoordelijkheid/ actief burgerschap, participatie en de grenzen van de rechtsstaat.

De sociale component van actief burgerschap wordt vanuit het Rijk ondersteund door het stimuleren van bewonersbetrokkenheid bij de wijkaanpak. Het versterken van politieke burgerschapsvaardigheden onder vooral jongeren is een doel dat onder meer wordt geconcretiseerd in het kader van het tegengaan van radicalisering, bijvoorbeeld door het versterken van democratische vaardigheden ten behoeve van alledaagse interculturele ontmoetingen (TK 2009–2010, 29 754, nr. 175). De projecten richten zich op het uitdragen van de basiswaarden van de democratische rechtsstaat, het bevorderen van openheid van de samenleving in de omgang met pluriformiteit en van de participatie van burgers in de democratie en op training van sociale competenties.

Op grond van de regeling Ruimte voor contact betaalt het Rijk € 1,6 mln voor gezamenlijke activiteiten van autochtonen en niet-westerse migranten die gericht zijn op praktische gemeenschappelijke doelen op lokaal niveau. Het gaat om betalingen op basis van toekenningen uit het verleden want de regeling is in 2009 beëindigd. In totaal is er voor Rechtstaat en pluriformiteit € 6,1 mln beschikbaar in 2011.

Aanpak rassendiscriminatie

Zoals ook beschreven in de Integratiebrief van november 2009 (TK 2009–2010, 31 268, nr. 25) richt het beleid zich in 2011 met name op het vergroten van de weerbaarheid van slachtoffers van rassendiscriminatie; bestrijden van haatzaaien en rassendiscriminatie op het internet, en vergroten van de professionaliteit van organisaties in het discriminatieveld. Hiervoor is in 2011 € 1,8 mln beschikbaar.

Remigratiewet

Huwelijks- en gezinsmigratie

Het kabinet heeft op 2 oktober 2009 de aanpak huwelijks- en gezinsmigratie gepresenteerd. De aanpak is erop gericht op de betere integratie en emancipatie van huwelijks- en gezinsmigranten in Nederland, onder andere door het verhogen van de inburgeringseisen in het buitenland, het tegengaan van fraude en misbruik en op Europees niveau in te zetten op harmonisatie van het gezinsmigratiebeleid. In 2011 wordt deze aanpak voortgezet.

De meetbare gegevens van de onderdelen van het integratiebeleid waarvoor de Minister voor WWI specifiek verantwoordelijk is, zijn hieronder opgenomen in tabel 4.4 – 4.8. De onderdelen van het integratiebeleid uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van bewindslieden van andere departementen zijn in de meetbare gegevens van de betreffende departementen opgenomen. Jaarlijks verschijnt bovendien gelijktijdig met de Rijksbegroting het Jaarrapport Integratie. Hierin staat een feitelijk overzicht van de ontwikkelingen op het gebied van integratie.

4.3 Overzicht beleidsonderzoeken

Artikel 5. Kennis en Ordening Wonen, Wijken en Integratie

5.1. Algemene beleidsdoelstelling

Het programma van dit artikel is er primair op gericht om de prestaties uit de overige artikelen van de begroting van WWI nu en in de toekomst te kunnen realiseren. Dat betekent dat voor de algemene beleidsdoelstelling van artikel 5 geen algemene indicatoren (outcome) beschikbaar zijn. Wel is op het niveau van de operationele doelen (output) een aantal prestatie-indicatoren opgenomen.

Budgettaire gevolgen van beleid

Grafiek 5.1. Budgetflex in % en bedragen per operationeel doel voor 2011

Toelichting:

5.2. Operationele doelstellingen

5.2.1. Tijdig inspelen op maatschappelijke veranderingen

Om niet alleen te werken aan maatschappelijke problemen van vandaag, maar ook voorbereid te zijn op de (mogelijke) toekomstige problemen en uitdagingen van de portefeuille wonen, wijken en integratie (WWI).

5.2.2. Ontsluiten van kennis en onderzoekscoördinatie

Voor een goede beleidsvorming en- uitvoering op het WWI-terrein is ontwikkeling en uitwisseling van kennis tussen WWI en partijen noodzakelijk.

Kennis als interventie-instrument

• • Organisatie van experimenten en workshops, publicaties van basisonderzoek in vakbladen, onderhoud van een internetsite en informatiedesk met informatie over wonen, wijken en integratie;

• • Verspreiden van kennis over effectieve interventies op het terrein van wonen, wijken en integratie;

• • Stimuleren van effectiviteitstudies en Maatschappelijke Kosten Baten Analyses (MKBA’s) en door de ontwikkeling van een site over MKBA’s.

Kennisinfrastructuur

• • Permanente afstemming en uitwisseling van kennis met de planbureaus, andere departementen, wetenschappelijke wereld, adviesorganen en andere kennisinstituten, ook internationaal (in bijzonder EU-netwerken);

• • Samenwerking met partners in het woonveld en op terrein van integratie bij de ontwikkeling van kennis;

• • Samenwerking en (deel)financiering van de kennisinstellingen SEV, NICIS, KEI en NIROV met heldere afstemming van activiteiten.

Onderzoek, monitoring, prognoses

Zie «meetbare gegevens», waar een aantal concrete producten wordt genoemd. Bovendien wordt rond actualiteiten waar nodig beleidsonderbouwend onderzoek uitgevoerd.

• • Gemeenten;

• • Provincies;

• • Woningcorporaties;

• • Marktpartijen (waaronder de bouwwereld);

• • Universiteiten;

• • Minderhedenorganisaties;

• • Internationale instellingen.

5.2.3. Bevorderen maximale maatschappelijke prestaties van woningcorporaties

• • Woningwet;

• • Besluit beheer sociale huursector;

• • Besluit Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting;

• • Ministeriële regelingen en circulaires;

• • Toezicht;

• • Rijksachtervang bij de borging van leningen van woningcorporaties.

De Rijksoverheid beoordeelt jaarlijks het presteren van woningcorporaties aan de hand van hun jaarstukken en andere signalen. Daarbij worden de prestaties bezien in het licht van de lokale, regionale en landelijke prioriteiten in de volkshuisvesting. De prestaties van individuele woningcorporaties zullen, zo nodig, worden aangejaagd en knelpunten op lokaal niveau zullen door vroegtijdige interventie worden aangepakt.

Jaarlijks worden de corporaties op basis van een analyse van het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting een oordeel gezonden over hun solvabiliteit, de financiële continuïteit in het licht van hun prestatievoornemens, en over eventuele onrechtmatige handelingen. Ook alle statutenwijzigingen, voornemens tot fusies, nevenactiviteiten, en meldingsplichtige voornemens tot verkoop van huurwoningen worden door het Rijk getoetst.

5.2.4. Versterken van de positie van de woonconsument

Daarnaast ontvangt de Woonbond voor het project «De Woonbond Bespaart», een onderdeel van het actieprogramma «Energiebesparing en duurzaam bouwen», voor 2010 een bijdrage van maximaal € 0,247 mln op basis van werkelijk gemaakte kosten (art 2).

VAC-punt Wonen richt zich op optimalisering van de gebruikskwaliteit van woningen en woonomgeving. Daartoe ondersteunt zij de lokale woonadviescommissies bij het adviseren van gemeenten, corporaties en ontwikkelaars over de gebruikskwaliteitsaspecten in bouwplannen. Beleidsspeerpunten daarbij zijn onder andere brandveiligheid, binnenmilieu en energiebesparing. De bijdrage aan VAC-punt Wonen bedraagt tot en met 2011 maximaal € 0,3 mln per jaar. De woonconsumentenorganisaties leggen door middel van een jaarverslag rekening en verantwoording af over de verrichte activiteiten.

• • Artikel 7: 243 BW (aanpassing);

• • Wet op het overleg huurders verhuurder;

• • Uitvoeringswet huurprijzen woonruimte.

• • Wet op het overleg huurders verhuurder:

  • a) Initiatiefrecht voor huurders: nu in behandeling bij de Tweede Kamer maar controversieel verklaard;

  • b) De geschillenbeslechting op grond van Wet op het overleg huurders verhuurder zal in 2011 zijn ondergebracht bij de huurcommissie;

  • c) In 2011 zal het lokaal handvest tussen huurders- organisatie en verhuurder inzake sloop en renovatie een wettelijke basis krijgen;

  • d) In 2011 zal gestart worden met de evaluatie van de verzoekschriftenprocedure die mogelijk is op grond van de Wet op het Overleg huurders verhuurders.

• • Verantwoording VAC/WOONBOND

• • Huurders;

• • Huurderorganisaties;

• • Woonconsumenten.

5.3. Overzicht beleidsonderzoeken

Artikel 6. Rijkshuisvesting

6.1. Algemene beleidsdoelstelling

Het kabinet hecht sterk aan de inpassing van zijn doelen op verschillende beleidsthema’s in de rijkshuisvesting, omdat dit bijdraagt aan consistent en consequent rijksbeleid en goed voorbeeldgedrag van de rijksoverheid zelf. De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is verantwoordelijk voor het rijksbrede beleid op onder meer het terrein van de huisvesting van de rijksdienst en zorgt uit dien hoofde voor het vastleggen van deze inpassing in rijksbrede kaders. De Rijksgebouwendienst adviseert over – en ondersteunt bij – de vorming en implementatie van deze kaders.

De Rijksgebouwendienst bewaakt de cultuurhistorische waarde en onderhoudt ook de monumenten in het bezit van de dienst die buiten het huur-verhuurstelsel vallen en waarvan een deel geen huisvestingsfunctie kan hebben.

De Rijksgebouwendienst verzorgt de huisvesting van het Koninklijk Huis, de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken, die niet onder het huur-verhuurstelsel vallen. De objecten van het Koninklijk Huis voor zover vallend onder de verantwoordelijkheid van de Staat, de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken worden met ingang van 2010 wel op een wijze analoog aan het huur-verhuurstelsel behandeld.

De Minister voor WWI is verantwoordelijk voor:

• • de huisvesting van de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken;

• • de huisvesting van het Koninklijk Huis voor zover vallend onder de verantwoordelijkheid van de Staat;

• • de doelmatige uitvoeringspraktijk van de rijkshuisvesting binnen de afgesproken kaders.

Het behalen van de huisvestingsdoelstelling voor het Koninklijk Huis, de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken, veelal in monumenten gehuisvest en aan specifieke locaties gebonden, is afhankelijk van de mate waarin deze gebouwen functioneel aangepast kunnen worden voor de desbetreffende gebruikers.

Budgettaire gevolgen van beleid