Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaten van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit voor het jaar 2011 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2011. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2011.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2011 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze Memorie van Toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de baten-lastendiensten Algemene Inspectie Dienst, Dienst Landelijk Gebied, Dienst Regelingen, Dienst ICT Uitvoering, Plantenzieketenkundige Dienst en Voedsel en Warenautoriteit voor het jaar 2011 vastgesteld. De in die begrotingen opgenomenbegrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze Memorie van Toelichting en wel en de paragraaf inzake de diensten die een baten-lastenstelsel voeren.

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1. LEESWIJZER

Presentatie begroting 2011

Experiment verbetering begroting en verantwoording

Beleidsagenda

In verband met de demissionaire status van het kabinet is er sprake van een beleidsarme beleidsagenda waarin geen nieuwe beleidsintensiveringen zijn opgenomen. In de beleidsagenda is de indeling naar kabinetsdoelstellingen van het kabinet Balkenende IV komen te vervallen. De outcome- en outputindicatoren zijn verschoven van de beleidsagenda naar de betreffende beleidsartikelen. Tevens zijn de overzichtstabellen «status kabinetsdoelstellingen» en «geraamde uitgaven per kabinetsdoel voor 2009, 2010 en 2011» niet in de beleidsagenda van de begroting 2011 opgenomen. In de beleidsagenda wordt ingegaan op de 4 domeinen van het LNV beleid. Dit betreft het domein duurzaam produceren agro- en visserijcluster, het domein kennis en innovatie, het domein natuur, landschap en platteland en het domein voedsel, dier en consument. Tenslotte wordt in de beleidsagenda het financieel kader opgenomen. Hierin staan de belangrijkste budgettaire mutaties vermeld vanaf de stand ontwerp-begroting 2010.

Beleidsartikelen

Per begrotingsartikel worden de beleidsdoelen vertaald in operationele doelen en instrumenten. De ontwikkelingen van de uitgaven en de doelen die zij dienen worden toegelicht en waar mogelijk in de tijd weergegeven en indien zinvol grafisch geïllustreerd. Dit betekent aandacht voor de instrumenten en voor de historische ontwikkeling van de uitgaven en prestaties om tot een goede onderbouwing van de uitgaven te komen.

Maatschappelijke effecten in de begroting

Indicatoren

Comply or explain

Sinds 2006 is voor het opnemen van indicatoren in de beleidsartikelen een zogenaamde comply or explain-regeling van kracht. Deze houdt in dat er kan worden afgeweken van de bepaling om het beleid met kwantitatieve indicatoren meetbaar te maken, mits wordt uitgelegd waarom dit niet zinvol of relevant is.

Per saldo zijn alle algemene en operationele doelen van LNV belegd met een indicator, hetzij bij het begrotingsartikel zelf, hetzij deels met een verwijzing naar de jaarlijkse ILG rapportage/EHS-rapportage Groot Project voor wat betreft de beleidsartikelen 22, 23,24 en 27.

Meerjarenprogrammering beleidsdoorlichting

Volgens de Regeling Rijksbegrotingsvoorschriften dient er in de begroting een programmering van beleidsdoorlichtingen opgenomen te worden. Reguliere evaluaties richten zich veelal op een deel van het beleid of op beleidsinstrumenten. Een beleidsdoorlichting daarentegen is een evaluatie op het niveau van de algemene (of operationele) doelstelling. LNV heeft er voor gekozen alle beleidsdoorlichtingen op het niveau van de algemene doelstelling uit te voeren. Beleidsterreinen dienen eens in de 5 à 7 jaar doorgelicht te worden, afhankelijk van de beleidscyclus. De totale programmering voor LNV ziet er als volgt uit:

Overzichtsconstructies

Fiscale instrumenten

EU-financiering

Voor het LNV-beleidsterrein is het EU-beleid van groot belang. Vanuit de EU wordt voor verschillende beleidsterreinen EU-steun gegeven. In de begroting is dit zowel bij de beleidsartikelen als de EU-bijlage aangegeven. Bij de betreffende beleidsartikelen is het meerjarig budgettair belang van EU-financiering weergegeven.

Financiering vanuit het Fonds Economische Structuurversterking (FES)

Het FES is voor LNV een belangrijke financieringsbron ten behoeve van innovatie, onderzoek en «groene» beleidsopgaven. In onderstaand overzicht is aangegeven welke FES middelen op welke beleidsartikelen worden begroot. Bij de betreffende beleidsartikelen is het meerjarig budgettair belang van FES-financiering weergegeven.

2. HET BELEID

2.1 De Beleidsagenda

2.1.1 Hoofdlijnen van beleid

Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) werkt aan een duurzame en innovatieve agrarische sector, aan behoud van biodiversiteit en van de kenmerkende eigenschappen van ons Nederlandse platteland en aan de voorwaarden voor kwalitatief goed, duurzaam en gezond voedsel. In de beleidsagenda worden jaarlijks de hoofdlijnen van beleid weergegeven. Gezien de demissionaire status van het kabinet dat deze begroting opstelt, is gekozen voor een beperkte technische invulling van de beleidsagenda 2011. Daar waar de beleidsagenda’s in voorgaande jaren uitgebreid ingingen op de prioriteiten uit het kabinetsprogramma Balkenende IV, aangevuld met prioriteiten van de minister, is de opzet dit jaar sober van aard. Er zal vooral worden ingegaan op eventuele relevante beleidsarme ontwikkelingen die de begroting in financiële zin raken. In de artikelen wordt, zoals in andere jaren, de relevante financiële en beleidsinformatie die samenhangt met de voorgenomen uitgaven vermeld.

In 2011 zullen de gevolgen van de financiële en economische crisis, ondanks de eerste tekenen van herstel, ook in de agro- en visserijsectoren stevig blijven en druk zetten op de rendementen. Het belang van deze sectoren voor Nederland is groot. Het agrocluster is goed voor 10% van de werkgelegenheid en meer dan 25% van de export. Nederland behoort wereldwijd tot de top-drie van de grootste exporteurs van agrarische producten en levert daarmee een belangrijke bijdrage (10%) aan het nationaal inkomen. Maar er is niet alleen een economisch belang. Het agrocluster is ook een belangrijke schakel in de wereldvoedselproductie. Niet alleen door de primaire productie of de doorvoer in de agroketens, maar ook door de innovaties en kennisoverdracht naar ontwikkelingslanden.

De aandacht voor de wereldvoedselproductie is ook in 2011 van groot belang. Er wordt in de wereld weliswaar voldoende voedsel geproduceerd om iedereen te kunnen voeden. Toch heeft nog steeds bijna één miljard mensen een inkomen van minder dan 1 dollar per dag en lijden meer dan 800 miljoen mensen honger. In het kader van de Millenniumdoelen is het onze internationale opgave om het aantal mensen in de wereld dat in armoede leeft in 2015 te halveren. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) zal samen met het ministerie voor Ontwikkelingssamenwerking daaraan bijdragen door in 2011 verder uitvoering te geven aan de notitie «Landbouwontwikkeling, rurale bedrijvigheid en voedselzekerheid».

Als follow-up van de 17e sessie van de VN Commissie voor Duurzame Ontwikkeling is LNV verantwoordelijk voor de conferentie over landbouw, voedselzekerheid en klimaat die begin november 2010 wordt gehouden en die LNV in samenwerking met het Ministerie van Buitenlandse Zaken, de Wereldbank en FAO organiseert. Ook zal in 2011 nadere invulling worden gegeven aan een wereldwijde task force die meehelpt aan de praktische uitwerking van de resultaten van de 17e sessie door succesvoorbeelden voor alle landen inzichtelijk te maken.

De Europese agenda geeft in 2011 de nodige uitdagingen. Naar verwachting zal de Europese Commissie in november 2010 haar ideeën over de toekomst van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) ná 2013 ontvouwen. Nederland deed dat al in september 2008 in de zogenaamde Houtskoolschets. Naar aanleiding hiervan zal Nederland met een nadere uitwerking komen van de visie die in de Houtskoolschets is gepresenteerd. De Nederlandse ideeën over de toekomst van het GLB spelen een belangrijke rol in de Europese discussie. In 2011 zal de maatschappelijke dialoog en de consultatie over de toekomstige invulling van het GLB worden voortgezet. Tevens zal een onderzoekspilot naar gebiedsgerichte beloning van maatschappelijke prestaties worden uitgevoerd.

In het kader van de Health Check (artikel-68 maatregelen) wordt de komende jaren elk jaar 22 miljoen euro aan Europese inkomenssteun ingezet voor de gerichte beloning van specifieke maatschappelijke prestaties. Hiermee wordt een belangrijke volgende stap gezet in verdere innovatie, verduurzaming en vermaatschappelijking van het GLB. Ook wordt in de periode tot en met 2013 in totaal ca. 145 miljoen euro extra beschikbaar gesteld voor Nederland in het kader van Europees plattelandsbeleid. Deze bedragen zijn gericht op de ondersteuning van maatschappelijke waarden op het gebied van natuur-, milieu- en waterkwaliteit, innovatie en duurzame energie.

Met betrekking tot het Europese visserijbeleid heeft het kabinet na een brede maatschappelijke discussie eind 2009 zijn visie «Vis, als duurzaam kapitaal» gegeven op het groenboek van de Europese Commissie over de toekomst van het Gemeenschappelijk visserijbeleid (GVB). Speerpunten voor de Nederlandse inzet bij de onderhandelingen over de hervorming van het GVB zijn een duurzaam gebruik van het ecologisch kapitaal, sterkere marktwerking en het afstemmen van de besluitvorming op lange termijndoelstellingen. De Commissie zal naar verwachting begin 2011 met voorstellen komen. Dit moet in 2012 tot finale besluitvorming leiden.

De verduurzaming en vermaatschappelijking van het GLB en GVB leiden tot een toenemende verwevenheid tussen het landbouw- en natuurbeleid. Het duurzaam samengaan van natuur en landschap met andere gebruiksfuncties biedt kansen voor oplossingen tegen de crises van deze tijd. Met haar ruim 75 jaar ervaring zal LNV ook in 2011 een bijdrage leveren aan de verbinding van people, profit en planet. Dit wordt gesymboliseerd in het LNV-motto «Leven van het land, geven om natuur».

De beleidsarme invulling van de LNV-begroting laat zich het best beschrijven aan de hand van vier domeinen, te weten duurzaam agro- en visserijcluster/ kennis en innovatie/ natuur, landschap en platteland/ voedsel, dier en consument.

Domein duurzaam agro- en visserijcluster

Duurzaam produceren betekent dat het Nederlandse agro- en visserijcluster met behoud van concurrentiekracht door de hele keten heen produceert met respect voor mens, dier, plant, milieu en omgeving, inclusief de effecten daarvan elders in de wereld (verminderen van de ecologische voetafdruk). De maatschappelijke discussies rondom onderwerpen zoals dierenwelzijn, schaalvergroting, milieu, volksgezondheid, landschappelijke inpasbaarheid en het wereldvoedselvraagstuk vragen om een innovatieve verduurzamingsslag door ketenpartijen en om een faciliterend en stimulerend beleid van de overheid. LNV doet dit onder andere door het stimuleren van innovaties – door middel van onderzoek, subsidies en fiscale instrumenten – en het rond de tafel brengen van partijen om zo de gezamenlijke verantwoordelijkheid te beleggen en vorm te geven. In 2011 zal het convenant Verduurzaming dierlijke producten verder worden uitgevoerd. Daarbij werken ketenpartijen aan het ontwikkelen en in de markt zetten van duurzame dierlijke producten in het segment tussen «gangbaar» en «biologisch». Samen met keten- en maatschappelijke partners voert LNV de Uitvoeringsagenda duurzame veehouderij uit om te komen tot een toekomstbestendige, integraal duurzame veehouderij die produceert met behoud van breed maatschappelijk draagvlak.

Het Nederlandse agro- en visserijcluster is sterk internationaal georiënteerd en gepositioneerd. Innovatie en verduurzaming in de totale keten – van grond tot mond – zijn onmisbaar voor behoud en verdere ontwikkeling van deze internationale positie. LNV zet daarom sterk in op innovatie in en verduurzaming van nationale èn internationale productie- en handelsketens. Niet alleen vanuit economisch en ecologisch perspectief, maar ook met het oog op huidige en toekomstige generaties. In dat kader wordt de interdepartementale inzet om de internationale grondstoffenketens blijvend te verduurzamen in 2011 voortgezet, onder andere door de zogeheten internationale «rondetafels» (Round Tables voor palmolie en soja) en de inzet in bilaterale en multilaterale overheidsfora (bijv. partnerships, EU- en UN-overlegfora en -programma’s). Ook op nationaal niveau zullen initiatieven van marktpartijen om productieketens te verduurzamen, zoals het actieplan duurzame handel 2011–2015, door de overheid worden gefaciliteerd.

In 2011, het laatste jaar van de beleidsnota Biologische landbouwketen 2008–2011, zal de biologische keten de onderlinge samenwerking in het kader van verduurzaming voor ná 2011 verder moeten concretiseren. Ook het vraaggestuurde kennissysteem zal dan verder verzelfstandigd moeten zijn. Op beide thema’s zal bovendien ingezet worden op verdere internationale profilering.

De bestaande ambities ten aanzien van de aanpak van de regeldruk worden onverminderd nagestreefd, voor zover deze niet reeds zijn gerealiseerd.

Voor streefwaarden, instrumenten en beschikbare middelen voor het domein duurzaam produceren wordt verwezen naar het beleidsartikel 21 Duurzaam ondernemen.

Domein Kennis en innovatie

Een concurrentiekrachtige agrosector die mondiaal zijn toppositie wil behouden én duurzaam produceert, moet voortdurend innoveren. De overheid ondersteunt dit proces met het in standhouden van hiervoor belangrijke kennisexpertisen en initiatieven als Biosolar Cells, het innovatieprogramma Food&Nutrition delta en het Top Instituut Groene Genetica. De voor deze initiatieven in 2010 beschikbaar gekomen financiële middelen zullen in 2011 maximaal worden ingezet om de concurrentiepositie in tijden van crises te behouden. Mede door de intensieve interactie en gezamenlijke visievorming in de driehoek bedrijfsleven, kennisinstellingen en LNV, slaagt de Nederlandse agroketen er in zijn economische toppositie te behouden en behoort Nederland qua innovatie tot de top-5 van de wereld. Het kenniscomplex van Wageningen University & Research centre speelt een vooraanstaande rol als aanjager van maatschappelijke innovaties vanuit het wetenschapsdomein.

Van toenemend belang zijn de innovaties voor het realiseren van een aantal duurzaamheidsambities. Het agrocomplex kan in potentie in belangrijke mate bijdragen aan het aanpakken van belangrijke mondiale uitdagingen als voedselzekerheid en klimaatverandering. Tegelijkertijd wordt ze ook zelf met belangrijke uitdagingen geconfronteerd op het gebied van energiegebruik, dierenwelzijn en emissies. Dit vraagt voor 2011 nieuwe aanpakken en netwerken die innovaties tot stand laten komen. Ook het ingezette beleid op het terrein van natuur en voedselkwaliteit vraagt om innovaties, bijvoorbeeld gericht op het vervangen van dierlijke door plantaardige eiwitten of het (ook financieel) verbinden van mensen met natuur.

Naast een ondersteunende rol door de inzet van diverse vormen van kennisarrangementen heeft de overheid ook een stimulerende rol. De in 2010 gestarte innovatieprogramma's rond de vermindering van antibioticagebruik in de veehouderij, duurzame voedselconsumptie door de vervanging van dierlijke door plantaardige eiwitten en het mestinnovatieprogramma zijn hiervan goede voorbeelden die in 2011 al resultaten laten zien.

Voor streefwaarden, instrumenten en beschikbare middelen voor het domein Kennis en innovatie wordt verwezen naar het beleidsartikel 26 Kennis en Innovatie.

Domein Natuur, landschap en platteland

Natuur in Nederland is, vanwege de hoge ruimtedruk, altijd dichtbij en verweven met menselijke activiteiten. Dat biedt kansen voor het combineren van functies. Boeren voelen zich verbonden met hun omgeving en dragen met hun bedrijf bij aan behoud van het karakteristieke landschap. Stedelingen en dorpelingen trekken zich voor hun rust terug in de natuur of in het groen in en rond de stad. Boeren, burgers en buitenlui genieten van buiten. Investeren in groen draagt bij aan het vergroten van de leefbaarheid en de sociaal-economische vitaliteit van het platteland.

2011 is het oogstjaar van de Agenda Landschap. De laatste acties, zoals de oogst van de vier voorbeeldgebieden financiering landschap, worden afgerond.

In samenwerking met het interbestuurlijke programma «Naar een Rijke Waddenzee» wordt in 2011 verder gewerkt aan natuurherstel en de uitvoering van het «Convenant Transitie Mosselsector en natuurherstel Waddenzee». Hiermee wordt, met draagvlak van alle betrokken partijen, de volgende stap uit dit convenant uitgevoerd en worden initiatieven voor herstel van de waddennatuur geconcretiseerd.

Voor streefwaarden, instrumenten en beschikbare middelen voor het domein Natuur, landschap en platteland wordt verwezen naar de beleidsartikelen 23 Natuur en 24 Landschap en recreatie.

Domein Voedsel, dier en consument

In de komende decennia neemt de wereldbevolking toe en vanwege de toenemende welvaart zal het voedselpatroon in veel landen van plantaardige naar dierlijke eiwitten verschuiven. Daarmee neemt de druk op het mondiale ecosysteem toe. Vanuit een eigen verantwoordelijkheid, maar mede gezien het mondiale karakter van deze problematiek, zoekt LNV ook aansluiting bij Europese en internationale discussies over dit onderwerp. De agroketen kan met zijn concurrentievermogen, innovatiekracht en duurzaamheidsambities bijdragen aan een duurzaam mondiaal voedselsysteem. In dat kader zal in 2011 de Beleidsagenda Duurzame voedselsystemen verder worden uitgevoerd.

Als uitvloeisel van de Nota Duurzaam voedsel wordt naast verdergaande verduurzaming van de productie en het aanbod (samen met ketenpartijen, vertegenwoordigd in het Platform Duurzaam voedsel), ook ingezet op het activeren van de consument om deze te verleiden tot een duurzame keuze. De consument is immers het sluitstuk van de keten, ook op de exportmarkten.

Een belangrijke taak voor het toezicht op, en de handhaving van product- en voedselveiligheid, diergezondheid en dierenwelzijn is opgedragen aan de Voedsel- en warenautoriteit (VWA). In 2011 wordt het fusietraject van de Algemene inspectiedienst (AID), de Plantenziektekundige dienst (PD) en Voedsel- en warenautoriteit (VWA) afgerond. Het resultaat is een nieuwe VWA met een geïntegreerde inspectiedienst per 1 januari 2012.

Uitgewerkte voorstellen van de Taskforce antibioticaresistentie dierhouderij moeten leiden tot een vermindering van het antibioticumverbruik in de veehouderij in 2011 van 20% (en in 2013 van 50%) ten opzichte van 2009. Er is veel onderzoek ingezet op allerlei aspecten van antibioticagebruik en resistentieontwikkeling. De verwachting is dat veel resultaten in 2011 en 2012 bekend zullen worden.

De Europese Commissie komt naar verwachting in 2011 met een voorstel voor een Animal Health Law. Hierin wordt het diergezondheidsbeleid op Europees niveau geregeld.

Voor streefwaarden, instrumenten en beschikbare middelen voor het domein Voedsel, dier en consument wordt verwezen naar het beleidsartikel 21 Duurzaam ondernemen (onderdeel 21.12 Bevorderen van maatschappelijk geaccepteerde productievoorwaarden en dierenwelzijn) en naar het beleidsartikel 25 Voedselkwaliteit en Diergezondheid.

2.1.2 Financieel Kader

Uitgaven

De begroting van de uitgaven voor 2011 wordt ten opzichte van de meerjarencijfers in de begroting 2010 bijgesteld met € 67 mln. Deze bijstelling bestaat uit de mutaties, zoals opgenomen in onderstaande tabel.

1. Q-koorts

Om verdergaande verspreiding van de Q-koorts tegen te gaan zijn besmette drachtige melkschapen en melkgeiten geruimd. De LNV-begroting 2010 is met € 36 mln. verhoogd voor de ruimings- en uitvoeringskosten. LNV draagt zelf de kosten voor vaccinatie, onderzoek en een vergoeding aan besmette bedrijven voor inkomensverliezen als gevolg van moeilijkheden bij het herbevolken van het bedrijf. Hiertoe wordt de eindejaarsmarge 2009 ingezet (€ 12,2 mln).

2. Apurement

Onder apurement vallen financiële correcties door de Europese Commissie op de uitkering van Europese subsidies. Naar aanleiding van het advies van de 13e Studiegroep Begrotingsruimte is besloten het generale karakter van het apurementdossier te beëindigen. Om LNV in de gelegenheid te stellen toekomstige financiële correcties vanuit de EU op te kunnen vangen, wordt een reeks aan de LNV-begroting toegevoegd. Dit betreft een stelpost voor mogelijke correcties op Nederlandse declaraties bij Europese fondsen voor die gevallen, waarbij de uitvoering naar de mening van de Commissie niet conform Europese regelgeving heeft plaatsgevonden.

Naast de reeds bestaande jaarlijkse reservering van € 2,3 mln. op de LNV-begroting voor uitgaven in het kader van apurement, wordt voor 2010 binnen de LNV-begroting € 2,2 mln. extra vrijgemaakt om de tot nu toe door de Europese Commissie genomen besluiten tot financiële correcties te kunnen financieren. Deze besluiten betreffen o.a. financiële correcties in het kader van: POP-plafondoverschrijdingen 2000–2006 (€ 1,9 mln.), invordering verschuldigde bedragen audit DLG (€ 0,9 mln.), korting oppervlaktesteun 2005–2007 (€ 16,6 mln.) en premieregelingen runderen (€ 6,8 mln.).

3. FES-projecten

Mooi en Vitaal Delfland en Westflank Haarlemmermeer (FES)

Met het project Mooi en Vitaal Delfland wordt de schaarse ruimte slimmer gebruikt, worden verspreid liggende kassen op enkele plekken geconcentreerd en komt 120 hectare vrij voor natuur en recreatie en 2 000 duurzame woningen (koppeling energienetwerk aan kassen, hergebruik afvalwater). Het project Westflank Haarlemmermeer realiseert het aanleggen van een «groen-blauw» raamwerk, namelijk een klimaatbestendige woonwijk rondom een seizoensberging van water, inrichting van groengebieden en aanleg van recreatieve routes. Met beide projecten wordt een blijvende bescherming van het landelijk gebied beoogd, waarbij een duurzame ontwikkeling mogelijk blijft die past bij het open en groene karakter van het landelijk gebied.

Biosolar Cells

Het onderzoek Biosolar Cells richt zich op een verhoogde efficiëntie van de omzetting van zonlicht in energie en bouwstoffen door planten en algen, de zogenaamde fotosynthese. Het specifieke doel van dit onderzoekprogramma is de ontwikkeling van achtergrondkennis over zonnecellen gebaseerd op de primaire stappen in de fotosynthese. Ook wordt er een deel van het programma ingezet voor de ontwikkeling van kunstmatige bladeren. Die kennis moet uiteindelijk bijdragen aan duurzame energietoepassingen.

Verminderen methaanemissie

Het innovatieprogramma «verminderen methaanemissie» behoort tot het 4^e pakket innovatieprogramma’s energie en beoogt de uitstoot van methaan door herkauwers te verminderen door de samenstelling van het veevoer te veranderen. Daarmee geeft het invulling aan nationale en internationale doelstellingen om te komen tot een reductie van niet CO₂ broeikasgassen.

Lopende projecten

Vanuit het Fonds Economische Structuurversterking (Nota Ruimte) zijn bij Voorjaarsnota 2010 middelen toegevoegd aan de LNV-begroting voor de projecten Aviaire Influenza, Technologisch Topinstituut Groene Genetica, Transitie Duurzame Landbouw, Kas als energiebron, Ketenefficiency, Groene Grondstoffen, Plantkundig onderzoek, Phytophtora, Luchtkwaliteit, en Nieuwe Hollandse Waterlinie en Greenports. De meerjarige kasraming voor deze projecten is in overeenstemming gebracht met de te verwachten uitgavenrealisatie.

4. Monitoring derogatie

Voor het 4e Nitraat actieprogamma (2010–2013) heeft de Europese Commissie opnieuw derogatie verleend. Op 1 januari 2010 is de gewijzigde Meststoffenwet van kracht geworden. Onderdeel van deze wet is een verplichte bijdrage van de derogatiebedrijven aan de nationale kosten voor monitoring van de derogatie in casu de bekostiging van het Landelijk Meetnet Mestbeleid. Dit leidt tot € 5 mln. hogere uitgaven en ontvangsten in de periode 2010–2013.

5. Duurzame agrarische sector (Aanvullend beleidsakkoord «Werken aan Toekomst»)

6. Plan van Aanpak Schiphol en omgeving (PASO)

LNV heeft afspraken gemaakt met de provincie Noord-Holland over de realisatie van 500 ha. groen in de Haarlemmermeer in het kader van het Plan van Aanpak Schiphol en Omgeving (PASO). De realisatie hiervan is onderdeel van het zogenaamd Strategisch Groenproject Haarlemmermeer in het kader van de Randstadgroenstructuur uit het Structuurschema Groene Ruimte. Het doel van dit Strategisch Groenproject is het realiseren van natuur voor vooral grootschalige recreatie. De middelen die hiervoor beschikbaar zijn, zijn in het verleden door diverse partijen (o.a. NV Schiphol, provincie en VROM) in het Groenfonds gestort. Thans worden deze middelen overgeheveld naar de LNV-begroting. Hierbij worden zowel de uitgaven als de ontvangsten met € 13 mln. verhoogd.

7. Verliesdeclaraties garantstellingen

LNV verwacht in 2010 € 10 mln. uit te moeten betalen aan verliesdeclaraties van banken in het kader van garanties die in het verleden zijn afgegeven door de stichting Borgstellingsfonds voor de Landbouw. Dit is een aanzienlijk hoger bedrag dan normaal. De oorzaak hiervoor is gelegen in de economische crisis. Hierdoor kunnen meer bedrijven dan normaal niet langer aan hun betalingsverplichtingen voldoen. Naast de verliesdeclaraties bedragen de uitvoeringskosten door de Dienst Regelingen € 0,5 mln. Thans vindt hiervoor een onttrekking plaats uit de interne begrotingsreserve Borgstellingsfonds op begrotingsartikel 21.11 (zie ook de ontvangsten).

8. Glastuinbouw

Er is een ramingsbijstelling mogelijk op de glastuinbouwregelingen Marktintroductie Energie-innovatie (MEI) en Investeringsregeling energiebesparing (IRE). Als gevolg van de economische crisis is de investeringsbereidheid getemporiseerd.

9. Internationale conferentie en LNV/OS-projecten

LNV draagt € 0,75 mln. bij aan de kosten voor de internationale conferentie over landbouw, voedselzekerheid en klimaat die begin november 2010 wordt gehouden en die LNV in samenwerking met het Ministerie van Buitenlandse Zaken, de Wereldbank en FAO organiseert. Ter uitvoering van diverse LNV/OS-projecten in het kader van de notitie «Landbouwontwikkeling, rurale bedrijvigheid en voedselzekerheid» is meerjarig in totaal € 5,1 mln. beschikbaar gesteld op de LNV-begroting (2009 € 2,1 mln., 2010 € 2,1 mln. en 2011 € 0,9 mln.). In 2009 was sprake van € 1,3 mln. onderuitputting in verband met vertraging in de uitvoering van deze projecten. Deze wordt toegevoegd aan het budget 2010 om te komen tot volledige uitvoering van deze projecten.

10. Bio-based Economy

Bio-based Economy betreft de inzet van biomassa als alternatief voor fossiele brandstoffen voor een duurzame energievoorziening en voor de productie van chemicaliën, materialen en producten. Met de Bio-based Economy wordt de verduurzaming van processen en producten in de zin van de drie P’s Profit, Planet en People nagestreefd. Het gaat daarbij om de hele keten van primaire productie tot uiteindelijk gebruik. De programmadirectie Bio-based Economy zorgt voor de beleidsmatige coördinatie van het interdepartementale programma Bio-based economy en de jaarlijkse rapportage aan de Kamer over ontwikkelingen op het terrein van de Bio-based Economy. Voor het opstellen en uitwerken van zes strategische kennisagenda’s, advisering en ondersteuning daarbij door een wetenschappelijke en technologische commissie, en het uitvoeren van diverse communicatieactiviteiten op het terrein van de Bio-based Economy wordt € 2 mln. beschikbaar gesteld voor het werkprogramma 2010 van deze programmadirectie.

11. Bilateraal Economische Samenwerking (BES)

In het kader van de Bilaterale Economische Samenwerking wordt € 1,3 mln. structureel vanaf 2011 beschikbaar gesteld voor «versterking internationaal ondernemen». Met deze middelen wordt de ontwikkeling naar duurzame, innovatieve en daarmee sociaal-economisch sterke agroketens in, vanuit en naar Nederland gefaciliteerd. Er wordt focus gelegd op duurzaamheid en kwaliteit, bevordering van investeringen, markttoegang en profilering van de kracht van de agribusiness.

12. GLB-pilots

Bij de Kamerbehandeling in 2009 over de Health Check Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) heeft de Kamer een motie aangenomen voor het uitvoeren van meerdere pilots om zodoende ervaring op te doen met de beloning van maatschappelijke diensten in waardevolle gebieden (motie Cramer/Waalkens). Hiertoe zullen in de periode tot en met september 2012 drie praktijkpilots worden uitgevoerd. Het doel van deze pilots is het ontwikkelen van een nieuw instrumentarium dat beter aansluit bij de behoefte van de agrarische ondernemer, als inzet voor het GLB na 2013. In het bijzonder zijn de pilots gericht op onderzoek naar een duurzame en effectieve doelrealisatie middels contracten met collectieven in gebieden (bijv. agrarische natuurverenigingen). Met de uitvoering van deze pilots geeft LNV gevolg aan bovengenoemde motie en aan de uitwerking van de bestuurlijke afspraken in «Natuurlijk Lukt Het».

13. Brede weersverzekering

De Europese landbouwministers hebben in 2008 bij de evaluatie (Health Check) van het Gemeenschappelijk landbouwbeleid afgesproken dat milieuvriendelijke landbouw, dierenwelzijn, kwaliteitslandbouw en risicoverzekeringen gestimuleerd worden. Dit is geregeld in artikel 68 van Verordening 73/2009. Om die reden zijn er vanaf 2010 een aantal nieuwe steunregelingen. Deze nieuwe regelingen vallen onder het Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB). Eén daarvan is de Tegemoetkoming premie brede weersverzekering. Met ingang van 2010 is het voor agrariërs in Nederland mogelijk om open teelten te verzekeren tegen alle weersomstandigheden. De regeling Tegemoetkoming premie brede weersverzekering houdt in dat agrarische ondernemers met een brede weersverzekering vanaf 2010 een tegemoetkoming kunnen aanvragen voor de kosten van de verzekeringspremie. Het doel van deze financiële ondersteuning in de vorm van subsidie op de premie is om te komen tot een privaat instrument dat zelfstandig in de markt functioneert. De overheid zal voortaan geen bijdrage meer leveren bij schade als gevolg van het weer.

14. Destructie

Het jaar 2009 was het laatste jaar waarin de overheid een bijdrage heeft verstrekt in het ophalen en verwerken van kadavers. In 2009 zijn hiervoor voorschotbetalingen verricht aan Rendac. De uitbetaling van het laatste voorschot over de maand december 2009 alsmede de slotbetaling over 2009 op basis van de werkelijk opgehaalde en verwerkte kadavers (eindafrekening) van in totaal € 2,6 mln. vindt in 2010 plaats.

15. Natuurherstelprogramma en mosseltransitie

Voor de financiering van de programmaorganisatie Rijke Waddenzee, als uitvloeisel van het Convenant mosseltransitie en natuurherstel draagt LNV voor de periode 2010–2014 jaarlijks € 2 mln. bij. Het programma «Naar een rijke waddenzee» geeft een impuls aan natuurherstel in combinatie met een duurzaam gebruik van de Waddenzee. Met het programma bundelen de betrokken partijen hun initiatieven voor natuurherstel, versnellen waar nodig en starten nieuwe initiatieven om te komen tot een rijke Waddenzee. Nieuwe initiatieven die goed zijn voor natuur, maar die ook kansen bieden voor de gebruikers en bewoners van het gebied. Met behulp van het programma werken de partijen in het gebied langs tien ontwikkeltrajecten samen aan het realiseren van het gezamenlijke streefbeeld van een rijke Waddenzee in 2030.

Aanleiding is het convenant – Transitie mosselsector en natuurherstel Waddenzee – dat in het najaar van 2008 door de overheid, de mosselsector en verschillende natuurorganisaties is ondertekend. Naast natuurherstel zet dit convenant in op duurzame alternatieven voor de bodemberoerende mosselzaadvisserij. De ministeries van LNV, VROM en VenW, natuurorganisaties, het Regionaal College Waddenzee en een toenemend aantal gebruikers in het gebied hebben samen het programmaplan opgesteld dat 8 februari 2010 naar de Tweede Kamer is gestuurd.

16. Natuur en landschap

Op het terrein van natuur en landschap is sprake van een aantal budgettaire knelpunten. Deze zijn opgenomen in onderstaande tabel:

Het betreft de onderstaande onderwerpen:

a. Nadere Uitwerking Rivierengebied

In de begroting 2010 is ter dekking van uitvoeringsproblematiek op de LNV-begroting een temporisatie doorgevoerd op het budget voor verwerving en inrichting in het kader van het programma Nadere Uitwerking Rivierengebied (NURG). In 2010 wordt € 3 mln. beschikbaar gesteld voor noodzakelijke inrichting en planvorming met het oog op het in uitvoering blijven van dit programma.

b. Vertraging 2009 Amendement Riettelers en Weidevogelbeheer

c. Uitfinanciering van de regeling Behoud en Herstel Historische Buitenplaatsen

In 2009 is besloten de regeling Behoud en Herstel van Historische Buitenplaatsen te herzien. Met ingang van 2010 wordt de regeling uitgefaseerd en overgedragen aan OCW. Voor de uitfinanciering op de LNV-begroting is voor 2010 t/m 2012 nog budget nodig: € 2,4 mln. in 2010 en € 0,7 mln. in 2011 en 2012.

d. Subsidieregeling Effectgerichte Maatregelen

De regeling Effectgerichte Maatregelen (EGM) is met ingang van 2009 uitgefaseerd. Voor de uitfinanciering is voor de periode 2010–2012 nog budget nodig: € 3,8 mln. in 2010 en € 0,6 mln. in 2011 en 2012.

e. Regeling Draagvlak Natuur

Bij begroting 2009 is besloten de Regeling Draagvlak Natuur uit te faseren. Voor de laatste openstelling in 2010 van deze regeling is in 2011 € 2,7 mln. benodigd.

f. Gegevensautoriteit Natuur

g. Deltaprogramma

Met het Deltaprogramma wordt een doelmatige, daadkrachtige en integrale aanpak van de grote wateropgaven voor Nederland in de komende decennia nagestreefd. Bovendien zal het Deltaprogramma ook een aanzienlijke invloed hebben op de toekomstige ruimtelijke inrichting van Nederland. LNV is hierbij verantwoordelijk voor de 2 deelprogramma's Wadden en Zuidwestelijke Delta. In de tweede helft van 2010 begint de voorverkenningsfase. In 2010 is hiervoor € 1,5 mln. benodigd.

h. Uitvoeringskosten Programma Beheer/Subsidiestelsel Natuur en Landschapsbeheer

Voor de uitvoering van het Programma Beheer dat overgaat in het Subsidiestelsel Natuur en Landschapsbeheer is structureel € 20 mln. benodigd. Hiertoe is thans structureel € 13 mln. in de LNV-begroting beschikbaar. Derhalve wordt een reeks oplopend tot € 7 mln. structureel aan het budget voor de uitvoeringskosten van natuurbeleid toegevoegd.

i. Milieu Effect Rapportage (MER)

Als gevolg van het toegenomen aantal adviezen zijn de kosten voor milieueffectrapportages gestegen. LNV betaalt 1/3 deel. Het budget wordt hiertoe structureel met € 1 mln. verhoogd.

j. Meerkosten beheer riviernatuur

Naar aanleiding van de uitkomsten van het project «Stroomlijn» van Rijkswaterstaat is voor het beheer van riviernatuur vanaf 2012 extra budget nodig (€ 0,5 mln. in 2012, € 1 mln. in 2013 en € 1,5 mln. vanaf 2014). Het betreft voornamelijk het op orde brengen van de vegetatie in de uiterwaarden van de grote rivieren zodat de terreinbeheerders in aanmerking komen voor een vergunning Wet Beheer Rijkswaterstaatwerken (WBR-vergunning). Deze vergunningen borgen een langjarig beheer dat (ook) voldoet aan de (veiligheids-)eisen die uit rivierkundig oogpunt worden gesteld.

17. Intensiveringsmiddelen tranche 2010 Coalitieakkoord Balkenende IV

In de LNV-begroting 2010 is de tranche 2010 aan intensiveringsmiddelen uit het Coalitieakkoord Balkenende IV toegevoegd voor onder meer Natuur en landschap t.w. EHS zwaarder beheer, Exotenbeleid, Leefgebieden en Agenda Landschap. Deze intensiveringsmiddelen worden grotendeels ingezet ter dekking van diverse knelpunten op het terrein van natuur en landschap (zie toelichting uitgavenmutaties 16a. tot en met 16j.).

18. Reconstructie

Op Reconstructie is voor 2010 een ramingsbijstelling mogelijk van € 16 mln. Deze ramingsbijstelling doet geen afbreuk aan de met de provincies afgesproken doelen in het kader van het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG).

19. BBL verkoop gronden

Van de taakstelling 2009 verkoop BBL-gronden ad € 22,9 mln. is in 2009 € 1,9 mln. niet gerealiseerd. Deze verkoop(-opbrengst) wordt in 2011 gerealiseerd.

20. Ramingsbijstelling verwerving bos en landschap

Uit het rapport «Nulmeting op kaart» is gebleken dat de verwervingstaakstelling voor bos en landschap inmiddels is gerealiseerd. Daarom is een ramingsbijstelling mogelijk van € 1 mln. in 2010 en € 1,5 mln. structureel vanaf 2011 op het budget voor verwerving bos en landschap.

21 Sociaal flankerend beleid

In het kader van maatregelen Sociaal Flankerend Beleid sector Rijk 2008–2012 is aan de begroting van het ministerie van LNV de tranche 2010 toegevoegd. Deze middelen worden ingezet om de krimp van de LNV-organisatie verantwoord te kunnen realiseren.

22. Vernieuwing Rijksdienst

In het kader van de vernieuwing rijksdienst is vanuit de 2e tranche voor 2010 € 2,7 mln. en voor 2011 € 0,5 mln. beschikbaar gesteld voor het project integrale bedrijfsinspecties. De bijdrage aan de VWA wordt met deze bedragen verhoogd.

23. Diverse apparaat

Er is sprake van hogere uitgaven voor de uitvoering, oplevering en inrichting van de 2e fase van de renovatie van het hoofdgebouw. De bijstelling van de apparaatsuitgaven hangt verder met name samen met migratie naar het rijksportaal, het expertisecentrum HRM Rijk, Rijkstrainees en het Programma Beleidsinformatie (PBI).

24. en 25. Loonbijstelling

Vanaf 2010 leidt de doorwerking van de loonkosten van de bestaande CAO Rijk tot € 7 mln. structureel hogere uitgaven. Omdat de loonbijstellingstranche 2009 op basis van marktconformiteit is toegedeeld en de loonbijstellingstranche 2010 niet wordt toegedeeld, leidt dit tot uitvoeringsproblematiek op de LNV-begroting. Bij begroting 2010 is hiervoor een reservering van € 10 mln. structureel op de LNV-begroting gecreëerd, die hiervoor wordt ingezet.

26. Prijsbijstelling

De prijsbijstellingstranche 2010 is voor de jaren 2011 en verder toegevoegd aan de LNV-begroting. Een deel hiervan (€ 3 mln. structureel) wordt ingezet voor juridisch verplichte prijsbijstelling op het terrein van groen onderwijs, Staatsbosbeheer en huisvesting en ter dekking van knelpunten op de LNV-begroting, zoals versterking van de Bilateraal Economische Samenwerking en het uitvoeren van GLB-pilots.

27. Taakstelling Rijksdienst

Voor alle departementen (incl. agentschappen en uitvoerende ZBO's) geldt een taakstelling van 1,5% voor 2012 en verder op personeel en materieel. De besparing wordt behaald door middel van arbeidsproductiviteitsverhoging.

28. Extrapolatie Westelijke Veenweiden (FES) en Reconstructie

Ontvangsten

De begroting van de ontvangsten voor 2011 wordt ten opzichte van de meerjarencijfers in de begroting 2011 bijgesteld met € 31 mln. Deze bijstelling bestaat uit de mutaties, zoals opgenomen in onderstaande tabel.

1. Monitoring derogatie

Voor het 4e Nitraat actieprogamma (2010–2013) heeft de Europese Commissie opnieuw derogatie verleend. Op 1 januari 2010 is de gewijzigde Meststoffenwet van kracht geworden. Onderdeel van deze wet is een verplichte bijdrage van de derogatiebedrijven aan de nationale kosten voor monitoring van de derogatie in casu de bekostiging van het Landelijk Meetnet Mestbeleid. Dit leidt tot € 5 mln. hogere uitgaven en ontvangsten in de periode 2010–2013.

2. FES-projecten

Zie toelichting bij de uitgaven

3. Verliesdeclaraties garantstellingen

Uit de interne begrotingsreserve Borgstellingsfonds op begrotingartikel 21.11 wordt € 10,5 mln. onttrokken voor het uitbetalen aan verliesdeclaraties van banken (€ 10 mln.) en voor de uitvoering door Dienst Regelingen (€ 0,5 mln.).

4. Plan van Aanpak Schiphol en omgeving

Vanuit het Groenfonds worden middelen naar de LNV-begroting overgeheveld voor de realisatie van 500 ha. groen in de Haarlemmermeer in het kader van het Plan van Aanpak Schiphol en Omgeving (PASO).

5. EU-ontvangsten blauwtong

Om dieren te vaccineren tegen blauwtong zijn in 2008 vaccins aangeschaft. Voor 2009 was hiervoor € 9,1 mln. aan EU-bijdrage geraamd. Uiteindelijk is in 2009 € 6,1 mln. gerealiseerd, waardoor in 2010 naar verwachting nog € 3 mln. EU-bijdrage wordt ontvangen.

6. Extrapolatie Westelijke Veenweiden (FES)

2.2 De beleidsartikelen

21 Duurzaam Ondernemen

Algemene beleidsdoelstelling

Stimuleren van een breed aanbod van voedsel

LNV wil in 2011 samen met een brede vertegenwoordiging vanuit de agrofoodsector verder werken aan de verduurzaming van voedsel. LNV werkt samen met de convenantpartijen aan onder meer de afgesproken doelstelling van een jaarlijks omzetgroei van 15%: de aankoop van duurzame dierlijke producten door de consument in de supermarkt en bedrijfsrestaurants stijgt tussen 2009 en 2011 jaarlijks met 15%. In 2011 stijgen de consumentenbestedingen voor biologische producten met 10% en stijgt het areaal biologische landbouw met 5%.

Verduurzaming productie en handel in agrarische producten

LNV streeft naar economisch internationaal concurrerende, sociaal verantwoorde en milieuvriendelijke agroketens in, vanuit en naar Nederland, en daarbij een blijvend toonaangevende internationale positie van Nederland en het Nederlandse bedrijfsleven in de internationale handel in duurzame agroproducten.

Productie en verwerking van voedsel in balans met wensen van de samenleving, o.a. dierenwelzijn

De wijze waarop productie en verwerking van landbouwproducten plaats vindt is onderwerp van discussies tussen diverse groeperingen in de samenleving. Hierbij kan gedacht worden aan onderwerpen als voedselkwaliteit, welzijn van dieren, gebruik van mest en gewasbeschermingsmiddelen, emissie van stoffen en effecten op natuur en landschap. Op veel punten bestaat spanning tussen de wijze waarop productie, transport en verwerking plaatsvindt en wat de samenleving wenst. Doel van het beleid is om een balans te vinden, zodat zo goed mogelijk voldaan wordt aan de wensen van de samenleving en de concurrentiekracht van de bedrijven zo sterk mogelijk is. De mate waarin het beleid er in slaagt een balans te vinden wordt afgelezen aan de indicator maatschappelijke appreciatiescore.

Ecologisch verantwoord beheer van visbestanden

LNV werkt mee aan het Europese visserijbeleid, dat is gericht op een duurzaam gebruik van de levende natuurlijke hulpbronnen in het water. Maatregelen en acties in de lange termijnstrategie van het operationele programma bij het Europese Visserij Fonds (EVF) voor de visserijsector zijn gericht op de transitie van de visserijsector naar een duurzame sector. Aan het einde van de looptijd van het EVF in 2013 dienen te zijn gerealiseerd:

• • Van de boomkorvloot op de Noordzee heeft 50% geïnvesteerd in maatschappelijk aanvaarde duurzame visserijtechnieken die de selectiviteit vergroten, minder bodemberoering en een lager energiegebruik met zich brengen;

• • Zeker 70 proefprojecten zijn gerealiseerd om te experimenteren met nieuwe technieken, samenwerking in de keten en samenwerking tussen vissers. De kennis, die daarbij wordt opgedaan is gemakkelijk toegankelijk voor allen werkzaam in de sector;

• • In de aquacultuur is nieuwe technologie in gebruik, die de sector in staat stelt een verdere duurzame groei door te maken;

• • De afhankelijkheid van de visserijsector in visserijgemeenschappen is verminderd, maar de aandacht voor de culturele aspecten van visserij is toegenomen.

Ontwikkelen van Biobased economy

De bio-based economy levert onder andere een bijdrage aan duurzame ontwikkeling. Zo wordt door de inzet van duurzaam geproduceerde biomassa de uitstoot van broeikasgassen verlaagd. Ook wordt op termijn de afhankelijkheid van fossiele grondstoffen verkleind. De bio-based economy leidt ook tot nieuwe economische kansen. Slim gebruik van biomassa door middel van bioraffinage is daarbij de sleutel. Door middel van bioraffinage wordt biomassa gescheiden in verschillende fracties, die ieder afzonderlijk een specifieke toepassing krijgen. Bioraffinage maakt zo coproductie van voedsel, veevoer, energie, brandstof en chemicaliën mogelijk op een economisch gezonde basis met een minimale afvalproductie. Nieuwe technieken op het gebied van bioraffinage vervangen en verduurzamen op deze wijze fossiele ketens.

Stimuleren innovatiekracht van de agrosector

LNV stimuleert de innovatiekracht van de agrosector. Doelstelling in 2011 is om bij minimaal 14% van de bedrijven in de agrosector innovaties te doen plaatsvinden. Sleutelbegrip bij innovatie is de verdere uitbouw van duurzaamheid en economische concurrentiekracht. In het kader van het Gemeenschappelijk landbouwbeleid wordt innovatie gestimuleerd, gericht op de nieuwe uitdagingen klimaatverandering, waterbeheer, biodiversiteit en hernieuwbare energie. LNV faciliteert het agrobedrijfsleven bij haar innovatieve projecten middels subsidieregelingen. Daarnaast wordt innovatie gestimuleerd via de kennisontwikkeling en kennisverspreiding.

Vermindering regeldruk

Het verminderen van regeldruk bevordert de economische groei en versterkt de innovatieve kracht van ondernemingen en burgers. Dit heeft ook impact op de dynamiek binnen het LNV-domein. Daarnaast wordt de kloof tussen enerzijds de burger en het bedrijfsleven en anderzijds de overheid verkleind bij dienstverlening, uitvoering en handhaving door meer uit te gaan van het perspectief van de burger en ondernemer. Door vermindering van de interbestuurlijke lasten wordt bijgedragen aan een efficiëntere en effectievere overheid. De overheid heeft hierbij een voorbeeldfunctie en kan wezenlijk bijdragen aan de vermindering van de regeldruk.

Uitstoot van broeikasgassen verminderen, energie-efficiency verbeteren en het aandeel duurzame energie vergroten.

In het convenant Schone en Zuinige agrosectoren heeft de Nederlandse agrosector zich gecommitteerd aan het verminderen van de CO₂-uitstoot tot een maximum van 6,8 megaton in 2020, het verbeteren van de energie efficiency met gemiddeld 2% per jaar in de periode tot en met 2020 en het realiseren van 200 petajoule duurzame energie.

Meetbare gegevens

Verhouding duurzame investeringen- totale investeringen:

Maatschappelijke appreciatiescore:

De maatschappelijk appreciatiescore geeft in een rapportcijfer uitgedrukt de waardering weer van de Nederlandse burgers voor de agrarische sector, (huidige wijze van productie en verwerking van agrofood producten) en is gebaseerd op een door TNS/NIPO jaarlijks uitgevoerd onderzoek onder een representatieve steekproef van de Nederlandse bevolking.

Verantwoordelijkheid LNV

Een krachtige positie van het agrocomplex is in de eerste plaats de verdienste, maar ook de blijvende opgave van ondernemers. LNV stelt de randvoorwaarden vast en ondersteunt de ontwikkeling van het agrocomplex, waarbij ruimte is voor duurzaam ondernemerschap en een goed klimaat voor innovatie. Daar waar nodig zorgt LNV voor kennisontwikkeling, bevordert innovatie en samenwerking, stelt robuuste regelgeving en toezichtskaders op en geeft gerichte ondersteuning.

Externe factoren

Het behalen van de doelstelling hangt af van:

• • het benutten van het initiatief, de slagkracht en het innovatievermogen van de agrosector en visserij;

• • ontwikkelingen op de (internationale) markten;

• • ontwikkeling van de internationale en binnenlandse markt voor duurzame kwaliteitsproducten;

• • internationale handelsafspraken;

• • de beleidsontwikkelingen in het Gemeenschappelijk Landbouw- en Visserijbeleid;

• • factoren als olie- en gasprijzen of prijsvorming van vis of agroproducten op de markt.

Budgettair belang LNV begroting

Procentuele verdeling uitgaven 2011 over operationele doelstellingen en apparaat

Budgettaire gevolgen van beleid

Grafiek Budgetflexibiliteit

Handhaving en uitvoering

Toelichting:

Dienst Regelingen

Dienst Regelingen (DR) heeft als ambitie om overheidsregelingen uit te voeren op een service gerichte, transparante en toegankelijke wijze. Op het domein van agroketens en visserij voert DR een groot aantal regelingen uit. Het betreft vooral Europese regelingen, zoals de inkomenstoeslagen in land- en tuinbouw, regelingen m.b.t. het plattelandontwikkelingsbeleid, het Europese Visserijfonds en het mestbeleid. Als Europees betaalorgaan is DR verantwoordelijk voor de Europese regelingen op het vlak van markt- en prijsbeleid (interventie, exportrestitutie). DR geeft daarnaast uitvoering aan de Regeling LNV-subsidies (zowel Europees als nationaal gefinancierd), waarmee de ontwikkeling richting duurzame productie wordt gestimuleerd.

Algemene Inspectie Dienst

Voor de Algemene Inspectie Dienst (AID) is het uitgangspunt toezicht te houden op de naleving van wet- en regelgeving m.b.t. tot land- en tuinbouw en visserij. Zij controleert daarvoor in het veld, op de bedrijven en op de weg (diertransporten). In nauwe samenwerking met DR controleert de AID op alle bovengenoemde terreinen. Onderdeel daarvan zijn de «cross-compliance-voorwaarden», waaraan land- en tuinbouwbedrijven zich moeten houden om in aanmerking te komen voor Europese subsidies (pijler 1 en 2). Ook controleert de AID of bedrijven zich houden aan de regels op het vlak van dierenwelzijn en gewasbescherming. Daarnaast inspecteert de AID de productieregulerende maatregelen in de visserij.

Plantenziektenkundige Dienst

Voor de Plantenziektenkundige Dienst (PD) is de gezondheid van planten het uitgangspunt. Het werken aan een gezonde groene sector waarborgt de import en export van betrouwbare plantaardige producten, een veilige land- en tuinbouw en het behoud van het landschap en de biodiversiteit. De PD richt zich, als kennis- en toezichtautoriteit, op het vergaren en behouden van kennis op het gebied van plantgezondheid. In Nederland heeft het laboratorium van de PD, als nationaal fytosanitair referentielaboratorium, een spilfunctie in het ontwikkelen en borgen van kennis over de biologie van schadelijke organismen voor de natuur en de groene sector. Daarnaast houdt de dienst toezicht op de uitvoering van de import- en exportinspecties van plantaardige producten door de keuringsdiensten.

Dienst Landelijk Gebied

Dienst Landelijk Gebied (DLG) voert, naast een aantal adviestaken en de uitvoering van enkele subsidieregelingen op het brede gebied van plattelandsontwikkeling, als betaalorgaan voor het Plattelands Ontwikkelings Programma (POP) een belangrijke rol bij het rechtmatig besteden van Europese subsidies op dat gebied.

Voedsel en Warenautoriteit

Ook de Voedsel en Warenautoriteit (VWA) controleert op het vlak van dierenwelzijn. Daarnaast is de VWA betrokken bij het mestbeleid (export en import van dierlijke mest) en bij het gewasbeschermingsbeleid (opleggen van boetes op grond van AID-controles).

Rijksrederij

De Rijksrederij is in 2009 opgericht en ondergebracht bij de Dienst Noordzee van Rijkswaterstaat. De Rijksrederij faciliteert overheden om opgedragen taken op zee en in de binnenwateren uit te voeren door de beschikbaarstelling van vaartuigen en bemanningen. LNV zet tien vaartuigen in van de Rijksrederij die worden ingezet voor visserijonderzoek en visserij- en natuurbeheer. Dit betreft de uitvoering van wettelijk opgelegde taken (WOT), zoals onderzoek en monitoring van visbestanden en controle op visserij- en natuurwetgeving. Ook kunnen schepen worden ingezet voor beleidsondersteunende taken.

Kennis en onderzoek

In deze tabel zijn de kennis- en onderzoeksmiddelen opgenomen, welke op artikel 26 (kennis en innovatie) budgettair zijn verwerkt, maar betrekking hebben op de algemene doelstelling van artikel 21.

Toelichting op de apparaatsuitgaven

Toelichting op de ontvangsten

Budgettair belang buiten LNV begroting

Fiscale maatregelen

EU-maatregelen

21.11 Verbeteren van ondernemerschap en ondernemersklimaat

Motivering

LNV wil het concurrentievermogen van het agro-complex versterken. Het beleid richt zich op het stimuleren van goed ondernemerschap bij de Nederlandse agrariërs en het creëren van een goed ondernemersklimaat voor de agri-business. Bij het stimuleren van ondernemerschap gaat het om het bieden van ondersteuning bij het maken van keuzes, zoals voorlichting over de randvoorwaarden in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid, openstelling van de module beroepsopleiding en voorlichting van de Regeling LNV-subsidies en projectsteun.

Meetbare gegevens

Instrumenten

Jonge agrariërs

Bij de ontwikkeling naar een duurzame landbouw wordt specifieke aandacht besteed aan jonge landbouwers die pas gestart zijn. Door de hoge kosten van de bedrijfsovername hebben zij weinig ruimte om verdere investeringen te doen, terwijl zij wel grote behoefte hebben om het perspectief van hun bedrijf te verbeteren. Voor de vitaliteit en duurzaamheid van de landbouwsector is het juist van belang dat deze bedrijven zich verder ontwikkelen en investeringen kunnen doen. De investeringsregeling jonge agrariërs biedt financiële ondersteuning aan jonge agrariërs met een beperkte solvabiliteit.

Ondernemerschap

Het Rijk verleent steun aan agrariërs door middel van het verstrekken van een staatsgarantie. Hierdoor wordt financiering van investeringen mogelijk gemaakt die in de markt vanwege een tekort aan zekerheden moeilijk tot stand komt. Met de garantiefaciliteit wordt de kredietverstrekking in de land- en tuinbouw in zijn algemeenheid extra gefaciliteerd in deze tijden van economische crisis. Tegelijkertijd wordt met de garantstelling-plus een extra stimulans gegeven aan de verduurzamingsopgave waar de land- en tuinbouw voor staat. In 2011 wordt naar schatting voor € 100 mln. aan garanties verstrekt, waarmee (bij een gemiddeld garantiebedrag van € 650 000) zo’n 150 agrariërs gebruik kunnen maken van de garantstelling.

De landbouwsector wordt regelmatig geconfronteerd met weersgerelateerde risico’s. De schade die hieruit voortkomt, kan een grote impact hebben op de bedrijfsvoering. Via artikel 68 van Verordening 73/2009 besteedt het Rijk een deel van de nationale enveloppe inkomenssteun aan ondersteuning van risicoverzekeringen. De subsidie komt voor 75% ten laste van de nationale enveloppe inkomenssteun en voor 25% ten laste van de begroting LNV.

Bilaterale Economische Samenwerking (BES)

Het themagerichte en vraaggeoriënteerde BES-programma dient ter versterking van een duurzame internationale concurrentiepositie van het Nederlandse agro-bedrijfsleven en dan met name de kleine en middelgrote bedrijven (MKB). Speerpunt voor de komende jaren is het internationaal promoten en faciliteren van mogelijkheden van Nederlandse bedrijven om in te spelen op de groeiende vraag naar kwalitatief hoogwaardige en duurzame producten. Het programma richt zich op het bestendigen van de handel en samenwerking met trouwe partners (waaronder Duitsland) en ondersteunt tevens ondernemerschap gericht op het veroveren van nieuwe markten, in het bijzonder in India en Noord-Afrika. Dit programma is opgebouwd uit de volgende activiteiten: vakbeurzen, marktanalyses, communicatie en voorlichting aan agro-bedrijfsleven en uitvoeren van het programma Collectieve Promotie Landbouw Activiteiten (CPLA). Vanaf 2011 is voor het het promoten van internationaal maatschappelijk ondernemen sprake van een structurele beleidsintensivering tenbedrage van € 1,3 mln.

Interne begrotingsreserve

De interne begrotingsreserve is bedoeld om garantstellingen aan banken te kunnen verlenen waarmee innovatieve en duurzame investeringen in de landbouw worden gefaciliteerd.

21.12 Bevorderen van maatschappelijk geaccepteerde productievoorwaarden en dierenwelzijn

Motivering

Impuls dierenwelzijn

Met de Nota dierenwelzijn wordt een impuls gegeven aan het verbeteren van dierenwelzijn. Samen met betrokken sectoren, maatschappelijke organisaties en ketenpartijen wordt tot 2023 invulling gegeven aan diverse acties die er op zijn gericht om onder andere fokkerijproblemen terug te dringen, huisvesting te verbeteren, fysieke ingrepen terug te dringen, transportcondities te verbeteren en de zorgvuldigheid rond het doden van dieren te borgen. De nota heeft betrekking op landbouwhuisdieren, vissen, gezelschapsdieren, paarden, dieren in dierentuinen en circussen, dieren in de natuur en proefdieren, maar gaat ook in op de rol van de burger en consument.

Realiseren van bouw duurzame stallen

Kabinetsdoelstelling is dat eind 2011 5% van de veehouderijstallen integraal duurzaam zijn, met een duidelijk perspectief op grootschalige toepassing in de jaren daarna. Het tussendoel voor 2010 is 2,8%. Het gaat om stallen die naast een sterke verbetering van dierenwelzijn ten opzichte van de wettelijke welzijnsnormen, tenminste voldoen aan andere maatschappelijke randvoorwaarden en wettelijke eisen voor milieu, diergezondheid en arbeidsomstandigheden en economisch haalbaar zijn.

Verlagen milieulast stikstof en fosfaat

LNV wil de verliezen van stikstof en fosfaat uit de landbouw naar het milieu verder terugdringen om daarmee de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater te verbeteren. Dit in lijn met de doelen van de Nitraatrichtlijn. Met het vierde Actieprogramma Nitraatrichtlijn (looptijd 2010–2013) streeft LNV naar een verdere afname van, en hogere doelmatigheid bij het gebruik van stikstof en fosfaat op landbouwgronden in Nederland. Dit wordt bereikt door een combinatie van het verlagen en differentiëren van de normen voor het gebruik van stikstof en fosfaat, en het aanpassen van gebruiksvoorschriften voor de aanwending van mest.

Reductie milieubelasting door gewasbeschermingsmiddelen

Duurzame innoverende en vervoersefficiënte agrologistiek

Via het Platform Agrologistiek levert LNV een bijdrage aan het slimmer en duurzamer vervoeren van agroproducten, ten behoeve van de versterking van de concurrentiepositie van de Nederlandse agrosector. In het Platform Agrologistiek blijft LNV samen met bedrijfsleven, kennisinstellingen en andere overheden werken aan de uitvoering van de Visie Agrologistiek. Voor de komende jaren staan de volgende thema’s centraal: intermodaal vervoer, duurzaamheid, retourstromen en afvallogistiek. De inzet is gericht op het maken van massa. LNV heeft vooral een stimulerende en faciliterende rol.

Meetbare gegevens

Percentage bedrijven dat voldoet wettelijke eisen bestaande dierenwelzijn:

Deze indicator beslaat het gehele veld van wet- en regelgeving op het gebied van dierenwelzijn. Hierbij wordt voor 2008 uitgegaan van een gemiddeld nalevingsniveau van 70% (nulsituatie) met een stapsgewijze toename naar een gemiddelde naleving van 80% in 2011 (streefwaarde).

Nationaal fosfaat en stikstofoverschot:

De indicatoren nationaal fosfaatoverschot en nationaal stikstofoverschot geven het totaal verlies aan van mineralen op landbouwgrond (door toepassen van meststoffen in de NL-landbouw als gevolg van neerslag na opname door het gewas). Het nationaal stikstofoverschot omvat ook verliezen door vervluchtiging.

Milieubelastingspunten gewasbescherming:

Deze indicator geeft het percentage afname aan van de belasting van het milieu (water en bodem) met gewasbeschermingsmiddelen ten opzichte van 1998. Dit wordt uitgedrukt in het % afname milieubelastingpunten (via de Nationale Milieu indicator van het Planbureau voor de Leefomgeving). Eens per vijf jaar wordt de voortgang van de nota Duurzame Gewasbescherming en ook van de bovenstaande indicatoren door het NMP geëvalueerd. De eindevaluatie vindt in 2011 plaats. Er wordt dan ook geen nieuwe ramingswaarde voor 2011 geformuleerd. De ramingswaarde 2010 blijft vooralsnog gehandhaafd.

Kilometerreductie:

Met het Actieplan Opschaling Agrologistiek (2008–2010) wordt massa gemaakt en een systeemsprong gestimuleerd waardoor in 2011 in potentie 14 miljoen wegkilometers kunnen worden bespaard.

De snelheid van realisatie wordt aan de sector zelf overgelaten. Er wordt geen jaarlijkse raming opgesteld.

% integraal duurzame stallen:

Integraal duurzame stallen zijn stal- en houderijsystemen waarin verschillende duurzaamheidaspecten in onderlinge samenhang zijn verbeterd ten opzichte van de reguliere systemen. Investeringen in integraal duurzame stallen worden financieel ondersteund door de Investeringsregeling integraal duurzame stallen en fiscale regelingen op basis van de Maatlat duurzame veehouderij.

Instrumenten

Verbetering dierenwelzijn

• • Het waarborgen van dierenwelzijn van landbouwhuisdieren vindt onder meer plaats door het ontwikkelen en formuleren van normen in de Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren (GWWD) en de daarop gebaseerde regelgeving en het handhaven van deze regelgeving.

• • Communicatie met en voorlichting aan de houders van gezelschapsdieren is voor LNV een speerpunt. Het Landelijk Informatie Centrum Gezelschapsdieren (LICG) speelt een sleutelrol bij de ontwikkeling van objectieve informatievoorziening over de aankoop en verzorging van gezelschapsdieren. LNV zet er op in dat de sector zelf certificatie toepast om de fokkerij en handel verder te professionaliseren en transparant te maken.

• • LNV geeft financiële ondersteuning aan onder andere de Landelijke Inspectiedienst voor Dieren (LID) en de Stichting Zeldzame Huisdierrassen (SZH). Ook wordt de opvang van in beslaggenomen dieren o.a. verwaarloosde landbouwhuisdieren, bekostigd via de regeling In Beslaggenomen Goederen (IBG).

• • LNV ondersteunt het onderzoek naar en innovaties in integraal duurzame en diervriendelijke stallen. Prototypen van nieuwe integraal duurzame stallen kunnen via de bestaande innovatieregelingen en SBIR-tender (Small Business Innovation Research program) financieel worden ondersteund. LNV ondersteunt door middel van een driejarig meetprogramma naar de milieuemissies uit nieuw ontwikkelde integraal duurzame stallen. Hiermee wordt de vergunningverlening en de toepassing van deze nieuwe stallen gefaciliteerd.

• • Via de investeringsregeling integraal duurzame stallen kunnen voorloperbedrijven in de veehouderij subsidie krijgen voor de nieuwbouw van of aanpassing tot integraal duurzame stallen. Voor de uitrol van duurzame stallen die aan bovenwettelijke ammoniak-, dierenwelzijn-, diergezondheid- en energie eisen voldoen kan een beroep worden gedaan op fiscale instrumenten (MIA, Vamil) op basis van de Maatlat duurzame veehouderij.

• • Voor de implementatie van het markt- en consumentenspoor van de nota Dierenwelzijn en het convenant Marktontwikkeling verduurzaming dierlijke producten ondersteunt LNV haalbaarheidsstudies en onderzoek naar nieuwe vleesproducten met een onderscheidende welzijnsclaim. Het initiatief hiervoor ligt bij ketenpartijen, maatschappelijke organisaties en de veehouderijsectoren.

• • Via artikel 68 wordt extra steun te verleend aan de ontwikkeling van dier- en milieuvriendelijke productiemethoden. In 2011 heeft LNV via artikel 68.voor deze onderdelen circa € 10 mln. per jaar beschikbaar

Mestbeleid

• • Kennisverspreiding moet ervoor zorgen dat ondernemers beter in staat zijn om mineralen efficiënter te benutten en milieuverliezen te reduceren.

• • Ter ondersteuning van de innovatieopgave in het vierde actieprogramma Nitraatrichtlijn wordt de verspreiding en het gebruik van innovatieve technologieën, technieken en managementmethoden in de akker- en tuinbouw en de veehouderij ondersteund. Middelen worden ingezet voor ontwikkeling van innovaties door (samenwerkingsverbanden van) private partijen, al dan niet samen met onderzoeksinstellingen; communicatie en kennisverspreiding.(bijvoorbeeld via netwerken van boeren maar ook door scholing, cursussen en demonstratie op proef- en praktijkbedrijven); investeringen door landbouwbedrijven in innovatieve technische hulpmiddelen.

• • Ter uitvoering van het vierde actieprogramma Nitraatrichtlijn en ter voorbereiding op en onderbouwing van het mestbeleid na 2013 wordt de doorwerking van het beleid gemonitord en worden verschillende onderzoeken uitgevoerd. Door middel van een monitoringsnetwerk worden de resultaten van het mestbeleid, die bereikt worden in de agrarische praktijk en in het milieu, gemeten. De resultaten van monitoring worden gebruikt voor de verantwoording over het uitgevoerde mestbeleid en het onderbouwen van toekomstig mestbeleid, ondermeer voor het vijfde actieprogramma Nitraatrichtlijn (looptijd vanaf 2014). Onderzoeksprojecten richten zich onder andere op mogelijkheden om het mestbeleid (en ook het agrarisch ammoniak en fijn stofbeleid) te optimaliseren en op het ontwikkelen van innovaties (post -onderzoek en monitoring Nitraatrichtlijn-).

Fytosanitair beleid en uitgangsmateriaal

• • LNV ziet toe op naleving van de Plantenziektenwet, Zaaizaad- en Plantgoedwet en de Landbouwkwaliteitswet, bewaakt en beheerst de fytosanitaire status van Nederland en maakt bilaterale afspraken met landen die niet tot de EU behoren.

• • De in 2010 geformuleerde LNV-visie over het fytosanitaire beleidsterrein gaat richting geven aan de koers en inzet van LNV op nationaal en internationaal fytosanitaire terrein (EU, mondiaal).

• • In 2010 heeft de Europese Commissie een evaluatie van het Europese fytosanitaire stelsel uitgevoerd, waarbij de fytosanitaire regelgeving in de EU grondig tegen het licht is gehouden. Deze evaluatie zal in 2011 en de daaropvolgende jaren leiden tot nieuwe wetgevingsvoorstellen die worden besproken met de Europese lidstaten. Voor de herziening van het Europese fytosanitaire stelsel is het belangrijk dat veranderingen in de EU-wetgeving aansluiten bij de Nederlandse situatie. Ook mondiaal en nationaal is het fytosanitaire beleidsterrein in beweging.

• • LNV zet in op vereenvoudiging van regelgeving en het terugdringen van de controlelast door het financieren van kennis- en onderzoeksprojecten die gericht zijn op de mogelijkheden tot preventief handelen. LNV vindt het hierbij van belang dat de internationale fytosanitaire regelgeving uitvoerbaar is voor het bedrijfsleven en aansluit bij de economische belangen van Nederland.

• • Het beleid voor de sector teeltmateriaal is gericht op kwalitatief hoogwaardig teeltmateriaal voor boeren in binnen- en buitenland en de bevordering van handel en afzet. Daartoe wordt onder andere inzet geleverd in Europa. Er zijn 12 richtlijnen voor de kwaliteit van uitgangsmateriaal in Europa, die een vertaling hebben gekregen in de Zaaizaad- en Plantgoedwet en de Landbouwkwaliteitswet. Het Europese stelsel is recentelijk geëvalueerd en momenteel wordt gewerkt aan een modernisering ervan. De LNV-inzet is hierbij behoud van kwaliteit en vermindering van lasten. De uitvoering van deze kwaliteitsregelgeving is in handen van de keuringsdiensten NAK, Naktuinbouw en BKD.

• • Voor de handel in zaaizaden buiten de EU is van belang dat er internationale standaarden zijn. Zowel op gebied van de OECD als van ISTA (specifieke zaadtesten) zet Nederland zich in om te komen tot verdere harmonisatie.

• • Een goed stelsel van het kwekersrecht en heldere internationale afspraken over toegang tot genetische bronnen zijn noodzakelijk voor het behoud van de leidende positie van Nederlandse veredelingsbedrijven op de wereldmarkt. De UPOV-conventie is wereldwijd de bakermat voor het kwekersrecht, Nederland zet zich in dat er meer landen de meest recente versie ratificeren. Op Europees niveau stuurt Nederland mee in het Europees Bureau voor Plantenrassen.

• • LNV bevordert voorts publiek-private samenwerking op het gebied van verdeling, gericht op maatschappelijke thema’s zoals hogere productie in combinatie met een lagere milieubelasting, houdbaarheid van rassen, teelt onder extreme omstandigheden en verminderd watergebruik, en verhoging van voedings- en gezondheidswaarde. Door export van verbeterde plantenvariëteiten wordt zo een bijdrage geleverd aan de verduurzaming elders op de wereld.

Gewasbeschermingsbeleid

• • LNV werkt, sinds enkele jaren, samen met het ministerie van VROM, de Vereniging van Waterbedrijven in Nederland (VEWIN), de Unie van Waterschappen en een aantal sectorpartijen in convenantsverband aan de realisatie van de milieudoelstellingen van de nota Duurzame gewasbescherming. In de loop van 2011 zal worden gerapporteerd over de eindevaluatie van de nota.

• • In 2011 zal de implementatie van de verordening gewasbeschermingsmiddelen en de richtlijn duurzaam gebruik van pesticiden in wetgeving zijn vastgelegd.

• • LNV stimuleert de toepassing van en kennis over geïntegreerde gewasbescherming onder meer door bijscholingsbijeenkomsten (voor vakbekwaamheidsbewijzen) en kennisverspreiding om het gedrag van telers positief te beïnvloeden.

• • LNV geeft door een bijdrage in het Fonds Kleine Toepassingen (€ 0,3 mln. per jaar) een stimulans aan de toelating van gewasbeschermingsmiddelen voor kleine toepassingen om een effectief middelenpakket in stand te houden. Daarnaast financiert LNV, samen met de ministeries van VROM, VWS en SZW, advieswerkzaamheden van het College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (CTGB) ten behoeve van (inter)nationale beleidsontwikkeling.

Functionele agrobiodiversiteit

Op het gebied van functionele agrobiodiversiteit (FAB) zet LNV in op kennisontwikkeling (beleidsondersteunend onderzoek), kennistoetsing in de praktijk (landelijke pilot in de Hoeksche Waard) en kennisverspreiding. Hierbij wordt nauw samengewerkt met het ministerie van VROM en LTO. Om FAB in de praktijk uit te rollen zal in 2011 gestart worden met de financiering van akkerranden via het vernieuwde GLB.

Agrologistiek

LNV geeft samen met het bedrijfsleven en andere overheden in het platform Agrologistiek invulling aan het Actieplan Opschaling Agrologistiek (2008–2011); LNV heeft hierbij vooral een stimulerende en faciliterende rol. Het Actieplan (TK 28 141, nr. 8, 2008) richt zich op:

• • Het breder uitdragen van kennis en effecten;

• • Het betrekken van meer partijen;

• • Het initiëren en stimuleren van structurele veranderingen in het agro-logistieke proces;

• • Het inschakelen en uitbouwen van een internationaal netwerk.

21.13 Bevorderen van duurzame productiemethoden en bedrijfssystemen w.o. biologische landbouw

Motivering

LNV streeft naar het bevorderen en continueren van de duurzaamheid in de verschillende sectoren van de land- en tuinbouw.

Impuls aanbod biologische producten

Door de biologische landbouw te stimuleren draagt LNV bij aan het bieden van een alternatief perspectief in de voedselproductie en het verbreden van het aanbod duurzaam voedsel. In de nota biologische landbouw 2008–2011 zet LNV onder andere in op het verbinden van de biologische landbouw met voorlopers in de gangbare landbouw. Daarnaast zet LNV ook in op stimulering van de vraag naar biologische producten en op ontwikkeling van de sector door kennisontwikkeling en -uitwisseling.

Verduurzaming en energieverbetering agrosector

Meetbare gegevens

Aandeel duurzame energie in glastuinbouw:

Deze indicator geeft de verduurzaming en efficiency aan van het energiegebruik van de glastuinbouwsector

Jaarlijkse groei consumentenbestedingen – biologische landbouw:

Deze indicator geeft de jaarlijkse groei ten opzichte van het vorige jaar aan van de consumptie van biologische voedingsmiddelen in euro’s met als uitgangspunt 10% groei per jaar.

Jaarlijks groei in biologisch areaal

Deze indicator geeft de jaarlijkse groei van het aantal ha. biologisch areaal weer ten opzichte van het vorige jaar met het uitgangspunt 5% groei per jaar.

Percentage innoverende agrarische bedrijven:

Het percentage innoverende agrarische bedrijven geeft het percentage van de bedrijven weer dat product- of procesinnovaties heeft doorgevoerd in het betreffende jaar, het gaat hierbij zowel om bedrijven die als eerste bedrijf iets nieuws hebben doorgevoerd als om innovatieve volgers die bij de eerste groep behoren die vernieuwingen hebben doorgevoerd, die al eerder door anderen zijn ingevoerd.

Instrumenten

LNV stimuleert de innovatie en de duurzaamheid van de landbouwsectoren door de innovatieve initiatieven van bedrijven, consortia of maatschappelijke organisaties te subsidiëren, door kennisverspreiding te stimuleren en door het in beeld brengen van verandering en verduurzaming in de landbouw. Verder is het organiseren van ontmoeting en debat een belangrijk onderdeel van het beleid.

Glastuinbouw

• • Het energietransitiebeleid van LNV heeft als ambitie dat vanaf 2020 in nieuw te bouwen kassen klimaatneutraal geteeld kan worden. Met het programma Kas als Energiebron wordt daar uitvoering aan gegeven. De glastuinbouwdoelen uit het convenant «Schone en Zuinige Agrosectoren» zijn in dit programma geïntegreerd, evenals de acties uit de innovatieagenda Energie. Om de doelen en ambities te bereiken wordt een breed instrumentarium ingezet: het energie-onderzoeksprogramma waaronder bijvoorbeeld het versnellingsprogramma implementatie semi-gesloten kassen, ondersteuning van demonstratieprojecten, voorlichting, de ontwerpwedstrijd Energieproducerende kas en het Innovatie- en Democentrum, ondernemerplatforms, communicatie onder andere via de sites www.energiek2020.nu en www.kasalsenergiebron.nl en het wegnemen van belemmeringen in wet- en regelgeving.

  Daarnaast worden stimuleringsregelingen ingezet. Om een versnelde transitie naar minder gebruik van fossiele brandstoffen en efficiënt energiegebruik binnen de glastuinbouw te stimuleren worden investeringen in innovatieve energieconcepten financieel ondersteund met de regelingen Investeringsregeling Energiebesparing (IRE) en Marktintroductie Energie-innovatie (MEI).

• • Het geologisch risico op misboren bij aardwarmteprojecten wordt afgedekt met de aardwarmtegarantieregeling.

• • De inrichting van duurzame glastuinbouwgebieden buiten de Greenports wordt ondersteund via de Stimuleringsregeling Inrichting Duurzame Glastuinbouwgebieden (Stidug). Aan alle tien gebieden zijn middelen toegezegd. Van deze 10 worden 3 Stidugprojecten via het ILG gefinancierd (zie beleidsartikel 22).

• • Het milieubeleid van LNV richt zich onder meer op het bij elkaar te brengen van partijen om de milieuproblematiek aan te pakken. Binnen het Platform Duurzame Glastuinbouw (PDG) wordt voor de glastuinbouw gewerkt aan gewasbescherming en mineralen. Met de bloembollen en paddenstoelensector zijn meerjarenafspraken-energie afgesloten. Deze beide meerjarenafspraken zijn opgenomen in het convenant -Schone en Zuinige Agrosectoren».

• • LNV stimuleert onder de glastuinbouw-, bloembollen- en paddenstoelenondernemers de kennisverspreiding over energiebesparende maatregelen en duurzaam energieverbruik.

• • De Voedsel- en Genotsmiddelensector neemt deel aan het Convenant Meerjarenafspraken energie (MJA 3). LNV ondersteunt de sector bij het opstellen, uitvoeren en monitoren van energiebesparingplannen op zowel bedrijfs- als brancheniveau.

Biobased Economy

• • LNV heeft inmiddels het initiatief genomen tot de inrichting van een Interdepartementaal Programma Bio-based Economy. LNV is trekker van het Programma Groene Grondstoffen (€ 30 mln.) binnen de Innovatieagenda Energie. Binnen het programma worden in de periode tot en met 2012 verschillende deelprogramma’s uitgevoerd (Bioraffinage, Plantenverdeling, Level Playing Field, Verbinding agro-chemie-logistiek, Biomassa uit natuur, landschap en houtketen, Import duurzame biomassa, Aquatische biomassa, Small Business Innovation Research SBIR).

• • De inzet van LNV en de agro-sectoren voor een biobased economy is verder geconcretiseerd in het convenant Schone en Zuinige Agrosectoren. De afspraken uit dit convenant worden jaarlijks in werkprogramma’s uitgewerkt. In 2011 zullen diverse activiteiten plaatsvinden; zo zullen de pilot en demonstratieprojecten in de bioraffinagetender opgestart worden, fase 2 van de SBIR biomassa en agrologistiek worden eind 2010 geselecteerd en zullen begin 2011 starten. De geselecteerde bedrijven kunnen aan de slag met het ontwikkelen van prototypes en concepten die in de laatste fase, fase 3, op de markt gezet kunnen worden. Deze derde fase wordt niet door de overheid gefinancierd.

• • In het kader van de tender bioraffinage (2009–2010) worden via het SBIR programma MKB bedrijven in de gelegenheid gesteld nieuwe biobased toepassingen te ontwikkelen. Proefprojecten zijn nodig om deze producten te testen en te beginnen aan de opbouw van duurzame productieketens voor biomassa. Hiervoor is in 2010 de regeling duurzame biomassa importketens opengesteld. Het kabinet heeft in mei 2010 ingestemd met de financiële ondersteuning van een pilotlant bioraffinage in Delft met € 15 mln.

• • De kaders voor de tweede tranche voor het programma groene grondstoffen zijn vastgesteld. Er zal een transitiehuis bio-based economy opgezet worden. Verder zal er een subsidie verleend worden voor een proeffabriek op voorwaarde dat de Europese Unie hiermee akkoord gaat. De proeffabriek heeft als doel om opschaling van nieuwe technologie mogelijk te maken. De proeffabriek is toegankelijk voor Nederlandse en internationale bedrijven.

Biologische landbouw

• • LNV zet voor 2011 in op de verdere uitvoering van de in 2008 getekende Convenanten met marktpartijen en maatschappelijke organisaties. In samenwerking met convenantpartijen worden de instrumenten mediacampagne, ketenmanagement, meerjarige opschalingsplannen en handelsfacilitatie ter bevordering van de marktontwikkeling biologische landbouw ingezet. De verzelfstandiging van de biologische keten en samenwerking is behalve financieel nu ook organisatorisch op gang gebracht. In 2010 is hiertoe een intentieverklaring getekend, de uitvoering ervan zal uiterlijk eind 2011 van kracht worden.

• • De uitwisseling van kennis en innovatie tussen biologische en gangbare landbouw wordt bevorderd, onder andere via de bedrijfsnetwerken.

• • Aan nieuwe biologische bedrijven wordt financiële ondersteuning geboden voor de certificeringkosten via de Stimuleringsregeling Voortzetting Biologische Productie (SVBP). Daarnaast wordt in het kader van de totaalaanpak ingezet op communicatie om de groep potentiële omschakelaars te vergroten.

• • LNV verstrekt verder subsidie aan regionale projecten en aan ketenorganisaties die bijdragen aan de verdere ontwikkeling van de biologische landbouw en aan de verbinding van de biologische landbouw met de gangbare landbouw en de samenleving.

Duurzame veehouderij

Een verdere verduurzaming van de veehouderij is één van de belangrijkste uitdagingen waar de komende jaren aan gewerkt zal worden. De lange termijn uitdagingen, zoals verwoord in de toekomstvisie veehouderij, zijn in 2009 samen met sector, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties uitgewerkt in een «Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij». In de Uitvoeringsagenda worden de speerpunten en de uitdagingen voor de komende 15 jaar beschreven. In het samenwerkingsverband van de ondertekenaars wordt inmiddels constructief en voortvarend gewerkt om de beoogde verduurzaming te realiseren. Dit moet leiden tot het versneld op gang brengen van de beweging naar een duurzame veehouderij. Dit vraagt forse inspanningen van alle betrokken partijen. Ook LNV zal hierop in 2011 inzetten.

• • Om de overgang naar integraal duurzame productiemethoden binnen de intensieve veehouderij te faciliteren, verspreidt LNV kennis over innovaties, worden duurzame innovatieve investeringen gesubsidieerd en fiscaal ondersteund en wordt samenwerking via onderzoek en kennis(uitwisseling) bevorderd.

• • LNV bevordert innovaties door ondersteuning van praktijkgericht onderzoek, door de vorming van een innoverende omgeving te faciliteren en door de verspreiding van deze innovaties. LNV stelt hiertoe onder andere de regeling «Samenwerking bij innovaties» open en ondersteunt netwerken van ondernemers.

• • LNV bouwt in samenwerking met VROM stimulering van investeringen in duurzame stallen in de intensieve veehouderij en in de melkveehouderij verder uit door het uitbreiden van de Maatlat Duurzame Veehouderij. De uitbreiding is onder andere gericht op extra sectoren en duurzaamheidthema’s en op het beschikbare fiscale en financiële instrumentarium (VAMIL, MIA, Regeling Groenprojecten).

• • Het «Programma luchtwassers» is erop gericht om via onderzoek nieuwe milieutechnologie (bijvoorbeeld gecombineerde luchtwassystemen) te optimaliseren en om de controle op de werkzaamheid en de handhaafbaarheid te verbeteren.

• • LNV richt zich op de verbetering van de functionele en fysieke inrichting van landbouwbedrijven en de verduurzaming van de landbouwproductie.

• • Gebiedsgerichte projecten voor milieuverbetering en structuurverbetering van de melkveehouderij worden gesubsidieerd. Het herverkavelen en herinrichten van landbouwgrond ter vergroting van bedrijfsoppervlak dichtbij de stalruimte vormt een belangrijk onderdeel van de structuurverbetering (zie ook beleidsartikel 22).

Open Teelten

• • De innovatie-agenda – precisielandbouw – is van groot belang voor een kwalitatief en kwantitatief hoogwaardige productie van landbouwgewassen, gepaard gaande met verminderd gebruik van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen en een verminderde uitstoot van broeikasgassen. Voor de jaren 2009–2014 is in totaal € 6,4 mln. beschikbaar gesteld voor deze activiteit, onder de voorwaarde dat het bedrijfsleven een vergelijkbare investering doet. De projecten die binnen dit kader worden geselecteerd werken rechtstreeks aan een verbeterd rendement van de productie of een kostenreductie in de teelt, door het besparen op bemesting en/of gewasbeschermingsmiddelen per eenheid product en/of rechtgeleiding. Tevens worden projecten geselecteerd die een positief effect hebben op de broeikasgassenuitstoot. De projecten die binnen dit kader worden uitgevoerd worden aangereikt vanuit de boeren en hun ketenpartijen en beoordeeld en gefiatteerd door een stuurgroep van overheid en bedrijfsleven.

• • In 2011 voert LNV nog de «Set aside regeling» uit, waarmee landbouwgrond uit productie genomen wordt.

• • Met de innovatieregeling wordt samenwerking via kennis en onderzoek bevorderd.

Innovatie en samenwerking duurzame landbouw

• • Het bedrijfsleven heeft in samenwerking met LNV voor de meeste sectoren van land- en tuinbouw innovatieagenda’s opgesteld, zoals voor tuinbouw, melkveehouderij, varkenshouderij en pluimveehouderij. Het ministerie faciliteert bij de nadere uitwerking en uitrol van het programma.

• • Innovatieve projecten van het bedrijfsleven, waaronder met name ook projecten die aansluiten bij de innovatieagenda’s, worden financieel ondersteund door de subsidieregeling «Samenwerking bij innovatieprojecten».

• • Innovatieve projecten gericht op een verdergaande verduurzaming van de land- en tuinbouw in het kader van de nieuwe uitdagingen van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid worden ondersteund door de subsidieregeling «Samenwerking bij Innovatieprojecten, nieuwe uitdagingen». De nieuwe uitdagingen zijn gericht op de thema’s «klimaatverandering, waterbeheer, hernieuwbare energie en biodiversiteit».

• • Om de ontwikkeling van de multifunctionele landbouw te stimuleren wordt door de Taskforce Multifunctionele Landbouw ingezet op marktontwikkeling (verbinden van vraag en aanbod) en ketenversterking. Door onder andere in te zetten op zowel sectorale als thematische programma’s wordt hieraan een gerichte impuls gegeven. Ook wordt binnen deze programmatische aanpak aandacht besteed aan de gebiedsgerichte invalshoek. Daarnaast wordt ingezet op de ontwikkeling en benutting van kennisnetwerken, onder andere in relatie tot de verbetering van ondernemerschap. De doelstelling van de Taskforce is gericht op een verdubbeling van de omzet van de multifunctionele landbouw gedurende de looptijd van de Taskforce.

• • Door onder andere in te zetten op zowel sectorale als thematische programma’s wordt voor de diverse deelsectoren binnen de multifunctionele landbouw een gerichte impuls gegeven aan de noodzakelijke marktcreatie en ketenontwikkeling. Ook wordt binnen de programmatische aanpak aandacht besteed aan de gebiedsgerichte invalshoek. Daarnaast wordt ingezet op de ontwikkeling en benutting van kennisnetwerken onder andere in relatie tot de verbetering van ondernemerschap.

ICT beleidsprogramma

Onder de paraplu van het meerjarige beleidsprogramma CLIENT worden met behulp van ondersteunende ICT-toepassingen administratieve en logistieke processen bij import en export van landbouwgoederen en levensmiddelen verbeterd. Dit leidt tot een betere dienstverlening, administratieve lastenverlichting, versterking van de concurrentiekracht en een beter risicomanagement aan onze buitengrens door efficiëntere en effectievere controles.

Interne begrotingsreserve

Met de interne begrotingsreserve wordt het bestaande financiële instrumentarium voor ontwikkeling en sanering in de landbouwsector (voormalig O&S fonds voor de landbouw) behouden. Hiermee wordt stabiliteit en zekerheid gecreëerd voor de uitfinanciering van omvangrijke en sterk fluctuerende transitie-uitgaven. Uit deze interne begrotingsreserve worden onder andere uitgaven gedaan voor energietransitie in de tuinbouwsector.

VAMIL (regeling willekeurige afschrijving milieu-investeringen)

Ondernemers die kunnen aantonen dat zij in 2007 of 2008 hebben geïnvesteerd in duurzame kassen of stallen en schade hebben geleden, omdat ze de verruiming in de willekeurige afschrijving milieu-investering (Vamil) niet hebben kunnen toepassen, komen – na een toets op de gegevens en de berekening – in aanmerking voor vergoeding van het geleden (rente)nadeel.

21.14 Bevorderen duurzame vangst en kweek van vis en schelpdieren

Motivering

LNV streeft binnen deze operationele doelstelling naar de volgende doelen:

Alternatieve winning mosselzaad

LNV streeft naar een concurrerende visserijketen, die de natuur ontziet en gezonde producten levert. Om dit te bereiken zet LNV niet alleen in op een ecologisch verantwoord beheer van visbestanden, maar ook op de alternatieve winning van mosselzaad en ondersteuning van vernieuwing en verduurzaming van de visserij. Streven voor 2011 is dat 10 000 ton mosselzaad op alternatieve wijze wordt gewonnen.

Transitie Noordzeevisserij: duurzame visserijtechnieken

Nederland maakt gebruik van het Europese Visserij Fonds (EVF) om deze doelen te bereiken.

Meetbare gegevens

Toelichting

Voorzorgsniveau schol en tong:

Het voorzorgsniveau betreft de omvang van een visbestand nodig om de soort duurzaam in stand te houden.Aangezien de omvang van een visbestand mede afhankelijk is van natuurlijke fluctuaties, is in Europees verband geen einddatum vastgelegd ACOM: Advisory Committee (ICES).

Hoeveelheid alternatief gewonnen mosselzaad:

Deze indicator geeft de resultaten en het succes weer van het beleid om de alternatieve winning van mosselzaad te stimuleren.

Instrumenten

• • Wet- en regelgeving (Verordeningen EU op het gebied van het Gemeenschappelijk Visserijbeleid, De Visserijwet 1963).

• • Controle en handhaving van (internationale) visserijregelgeving.

• • Financiële ondersteuning.

Duurzame visserijmethodes (as 1 EVF)

LNV stimuleert investeringen in duurzamere visserijtechnieken (bijvoorbeeld in de visserij op platvis, de pelagische sector en de mosselsector). Het gaat daarbij om technieken die leiden tot minder bodemberoering en discards verminderen, het toepassen van meer selectieve vistechnieken en het stimuleren van brandstofbesparing (zoals introductie van pulskor).

Aquacultuur, binnenvisserij, verwerking en afzet (as 2 EVF)

LNV draagt bij aan maatregelen op het terrein van aquacultuur, binnenvisserij, verwerking en afzet. Het gaat hierbij om:

• • Het faciliteren van het transitieproces naar een verdere verduurzaming van de schelpdiersector op basis van de uitvoering van het programma «Naar een rijke Waddenzee». Dit programma geeft een impuls aan natuurherstel in combinatie met een duurzaam gebruik van de Waddenzee. Betrokken partijen willen met het programma hun initiatieven voor natuurherstel bundelen, waar nodig versnellen en nieuwe initiatieven starten om te komen tot een rijke Waddenzee.

• • Het bieden van ruimte voor het gebruik van alternatieve vangsttechnieken voor mosselzaad in de schelpdiercultuur (met name door de opschaling van het aantal mosselzaadinvanginstallaties in de Waddenzee, Oosterschelde en Voordelta) en innovatie, bijvoorbeeld nieuwe technieken in de viskweek op het land en op de Noordzee.

• • Het ondersteunen van binnenvissers bij de te nemen maatregelen in het kader van het Nederlandse aalbeheerplan.

• • Het bevorderen van duurzaamheid in de verwerking en afzet van vis. Het gaat onder meer om investeringen in kwalitatief hoogwaardige producten, de ontwikkeling van innovatieve productie-, verwerkings- en afzettechnieken, het vinden van niches in de markten of een beter gebruik van weinig benutte soorten, bijproducten en afval.

Innovatieve proefprojecten (as 3 EVF)

LNV ondersteunt het innovatieve vermogen in de visketen. Hierbij staat samenwerking tussen vissers, ketenpartijen, maatschappelijk organisaties en kennisinstituten centraal. LNV stimuleert hiermee:

• • Het ontwikkelen, verwerven en verspreiden van nieuwe kennis en/of technologie. Bijvoorbeeld het onder realistische omstandigheden testen of verspreiden van nieuwe en kostenbesparende methoden om de selectiviteit van vistuig te verbeteren, bijvangsten te verminderen of de gevolgen voor natuur en milieu te beperken.

• • Samenwerkingsvormen. Bijvoorbeeld op het terrein van onder meer ketensamenwerking, partnerschappen tussen wetenschappers, vissers en maatschappelijke organisaties.

• • Kwaliteitscertificering van visserij- en viskweekmethoden en het bevorderen van de afzet van producten die milieuvriendelijk zijn verkregen.

Gebiedsgerichte activiteiten (as 4 EVF)

LNV draagt bij aan gebiedsgerichte activiteiten. Hier ligt het initiatief voor het ontwikkelen van projecten bij provincies en eventueel andere overheden. De provincies stellen dan ook de nationale middelen ter beschikking. LNV beheert de middelen uit het Europees Visserij Fonds (EVF), die dan kunnen worden ingezet bij cofinanciering van deze projecten.

Technische bijstand (as 5 EVF)

Onder technische bijstand vallen maatregelen op het gebied van voorbereiding, toezicht, administratieve en technische ondersteuning die voor de uitvoering van het Europese Visserij Fonds (EVF) nodig zijn. Zo neemt LNV voorlichtingsmaatregelen die gericht zijn op de begunstigden en de partners in het EVF programma, verspreidt LNV informatie en wil het gerichte feedback geven aan indieners van projecten binnen EVF. Een groot deel van de maatregelen worden door Dienst Regelingen (DR) uitgevoerd. Daarnaast wordt vanuit technisch bijstand ook het bestuurlijk platform visserijgemeenschap ondersteunt.

Innovatie, kennisontwikkeling en verspreiding

LNV ondersteunt projecten op de terreinen innovatie, kennisontwikkeling en verspreiding, die niet in aanmerking komen voor Europese cofinanciering. Voorbeelden hiervan zijn de kenniskringen in de Visserij (€ 1 mln.), opzetten helpdesk als ondersteuning voor visstandbeheercommissies (VBC’s, € 0,3 mln.), samenwerking tussen vissers en biologen in de kottersector, aanvullend onderzoek problematiek visserij Waddenzee en onderzoek naar de kunstmatige voortplanting van aal.

Interne begrotingsreserve

Met een interne begrotingsreserve wordt het bestaande financiële instrumentarium voor ontwikkeling en sanering in de visserij behouden. Hiermee wordt stabiliteit en zekerheid gecreëerd voor de uitfinanciering van omvangrijke en sterk fluctuerende transitie-uitgaven. De interne begrotingsreserve, is bestemd voor de meerjarige bestedingen van budgetten die onder het Europees Visserij Fonds (programma 2007–2013) worden uitgevoerd. Ook is de reserve bedoeld voor de uitfasering en eindafrekening van het FIOV-programma.

Toelichting

• • De beleidsdoorlichting van het begrotingsartikel 21 (duurzaam ondernemen) 2009 is afgerond. Het rapport is mei 2010, samen met het LNV-jaarverslag 2009, naar de Tweede Kamer gestuurd. (TK nr. 31 104, nr. 3)

• • Evaluatie nota duurzame gewasbescherming: dit betreft een eindevaluatie van de nota Duurzame gewasbescherming in 2011. De tussenevaluatie van de nota heeft in 2006 plaatsgevonden.

• • Evaluatie demonstratieregeling heeft betrekking op toepassing van deze regeling binnen de volgende beleidsvelden: energie, biologische landbouw, veehouderij.

• • Evaluatie EU fytorichtlijn wordt uitgevoerd door de Europese Commissie en kan grote invloed hebben op het nationale fytosanitaire beleid.

• • Tussentijdse evaluatie Europees Visserij Fonds (EVF): tussentijdse (externe) evaluatie in 2010 van de resultaten van de in het kader van het EVF uitgevoerde Operationeel Programma 2007–2013. Deze evaluatie kan aanleiding geven tot een actualisatie en aanpassing van bepaalde onderdelen van dit programma.

• • Tussentijdse evaluatie schelpdiervisserijbeleid: eerste tussenevaluatie van het beleidsbesluit schelpdiervisserij dat is vastgesteld voor de periode 2005–2020.

22 Agrarische ruimte

Algemene beleidsdoelstelling

Een goede ruimtelijke structuur voor agrarische functies

De inzet wordt gericht op het verbeteren van de ruimtelijke structuur voor agrarische functies, waaronder grondgebonden landbouw (akkerbouw, veehouderij) en niet grondgebonden landbouw (glastuinbouw). Het optimaliseren van de agrarische functies in het landelijk gebied draagt bij aan het versterken van de land- en tuinbouw als producent van kwalitatief goede en veilige producten en als beheerder van het landelijk gebied.

Verantwoordelijkheid LNV

De minister van LNV is verantwoordelijk voor:

• • Het verstrekken van het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) over de periode 2007 tot en met 2013 aan de provincies om de door het Rijk vastgestelde nationale doelen voor het landelijk gebied te realiseren. Op basis daarvan maakt het Rijk met de provincies zevenjarige prestatie- en budgetafspraken. De provincies zijn verantwoordelijk voor de programmering en de uitvoering van de (inrichtings)projecten. Het Rijk beoordeelt aan het eind van de ILG-periode de gerealiseerde prestaties en de daaraan bestede budgetten van het Rijk en legt hierover verantwoording af aan het parlement.

• • Het faciliteren van de agrarische sector bij de versterking van de ruimtelijke inrichting van de grondgebonden landbouw.

• • Het ondersteunen van de ontwikkeling van de agrarische (infra)structuur glastuinbouw bij de niet grondgebonden landbouw.

Externe factoren

Behalen van deze beleidsdoelstelling hangt af van de ontwikkeling van de (wereld)voedselproductie en -prijzen en kennis over en inzicht in duurzame productie. Daarnaast is de realisatie afhankelijk van de medewerking van agrarische ondernemers en gemeenten.

Maatschappelijk effect

Behalen van de algemene beleidsdoelstelling heeft als effect een duurzame, doch competitieve land- en tuinbouwstructuur, zodat een bijdrage wordt geleverd aan de versterking van de (inter)nationale marktpositie van de land- en tuinbouw en daarmee ook aan een vitaal en aantrekkelijk agrarisch cultuurlandschap.

Meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

Budgettair belang LNV begroting

Procentuele verdeling uitgaven 2011 over operationele doelstellingen en apparaat

Budgettaire gevolgen van beleid

Grafiek Budgetflexibiliteit

Bijdrage Investeringen Landelijk Gebied (ILG)

Van de totale programma-uitgaven binnen artikel 22 is de volgende reeks bestemd voor het ILG.

Uitvoering en handhaving

Kennis en onderzoek

In deze tabel zijn de kennis- en onderzoeksmiddelen opgenomen, welke op artikel 26 (kennis en innovatie) budgettair zijn verwerkt, maar betrekking hebben op de algemene doelstelling van artikel 22.

De bedragen in – overige onderzoeksprogrammering – hebben ook betrekking op artikel 24.

Toelichting op de apparaatuitgaven

Toelichting op de ontvangsten

Budgettair belang buiten de LNV begroting

Fiscale maatregelen

EU maatregelen

22.11 Ruimte voor grondgebonden landbouw

Motivering

Verbeteren van de ruimtelijke structuur van de grondgebonden landbouw door vergroting van de landbouwkavels. Er is sprake van een structuurverbetering als de gemiddelde kavelgrootte van de grondgebonden landbouwbedrijven met minimaal 10% vergroot wordt. Bevorderen van een duurzame productie door de land- en tuinbouw door het door provincies opzetten van een aantal pilots agrobiodiversiteit en duurzaam bodemgebruik. De resultaten van deze pilots zullen onder andere worden gebruikt voor verdere visievorming op de duurzame landbouw en moeten leiden tot concrete toepassingsmogelijkheden voor agrarische ondernemers.

Instrumenten

Ruimte voor grondgebonden landbouw

Duurzaam ondernemen

Door de provincies worden pilots voorgesteld voor onder andere agrobiodiversiteit en duurzaam bodemgebruik in de landbouw. Het Rijk stelt via het ILG financiële bijdragen beschikbaar.

BTW-compensatie

In 2007 is € 113 mln. vanuit de LNV-begroting overgeheveld naar het BTW-compensatiefonds. Dit betreft 3,7% van het totale Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) voor de periode 2007 t/m 2013. Hierop heeft bij Voorjaarsnota 2009 een correctie plaats gevonden voor het deel dat niet door de provincies declarabel is bij het BTW-compensatiefonds. De bedragen zullen op basis van de uitkomsten van de mid-term review ILG in 2010 nader worden verdeeld.

22.12 Ruimte voor niet grondgebonden landbouw

Motivering

Instrumenten

Stidug-projecten (ILG)

Met de Stimuleringsregeling Duurzame Glastuinbouwgebieden (STIDUG) wordt de inrichting van duurzame glastuinbouwgebieden ondersteund. Hiertoe zijn vier landbouwontwikkelingsgebieden glastuinbouw aangewezen. De locaties Zuidplaspolder, Terneuzen, Steenbergen en een deel van Berlikum zijn aangewezen. De financiering verloopt via het ILG.

Greenports (ILG)

Het betreft negen projecten in het kader van de nota Ruimte. Het zijn integrale projecten die volledig en samenhangend worden uitgevoerd. Aan deze projecten zijn specifieke eisen gesteld die onverkort en bindend wordt uitgevoerd. De Greenportprojecten zijn: Overbuurtsepolder (Bleiswijk), Boomawatering (Westland), 4B-Waterproject Waalblok (Westland), Rondweg Boskoop-Oost, Duin en Bollenstreek, Deurne (Noord-Brabant), Klavertje 4 Venlo, Primaviera (Aalsmeer) en Mooi en vitaal Delfland (Poelzone in het Westland en Oostland-Groenzone in het Oostland).

Mooi en Vitaal Delfland (ILG)

BTW-compensatie (ILG)

Zie voor toelichting OD 22.11.

Toelichting

• • De beleidsdoorlichting artikel 22 is voorzien in 2011, zodat gebruik kan worden gemaakt van materiaal uit de Mid Term Review én kan dienen als input voor de toekomst van het ILG. Zie ook artikel 24 en 27.

• • Voor het ILG is een evaluatie gepland op basis van de Mid Term Review rapportage over de periode 2007–2009. Zie ook artikel 23/24/27.

23 Natuur

Algemene beleidsdoelstelling

«In 2020 zijn voor alle in 1982 in Nederland van nature voorkomende soorten en populaties de condities voor instandhouding duurzaam aanwezig».

Wereldwijd wordt de biodiversiteit bedreigd. Op land en in zee verdwijnen soorten dieren en planten en staan de vitaliteit en het functioneren van ecosystemen onder grote druk. Dit is onder meer zorgwekkend, omdat biodiversiteit vitale functies voor mensen vervult. Ecosystemen en de soorten die daarvan deel uitmaken voeren elementaire processen (diensten) uit die ons leven op aarde mogelijk maken: de productie van schone lucht en biomassa, het zorgen voor kringlopen van voedingsstoffen, stikstof en water en voor regulatie van het klimaat. Ook vervult biodiversiteit vitale functies in onder meer landbouw, bosbouw en visserij. Verder is biodiversiteit een belangrijke bron voor het kunnen ontwikkelen van nieuwe technologieën en producten, zoals in de biotechnologie en in de ontwikkeling van geneesmiddelen. Daarnaast hebben ecosystemen en soorten belangrijke andere functies voor mensen, waaronder recreatieve functies. In toenemende mate wordt duidelijk dat al deze processen en functies economische waarden vertegenwoordigen die tot nu toe veelal zijn onderschat.

Ook in de EU en in Nederland staat de biodiversiteit onder druk. Dit blijkt o.a. uit rode lijsten van bedreigde dier- en plantensoorten. LNV publiceert zulke – periodieke – lijsten voor Nederland en deze zijn ook een basis voor een indicator bij dit beleidsartikel.

In het kader van het Biodiversiteitsverdrag (Rio de Janeiro 1992) streven verdragspartijen, waaronder de EU en Nederland, behoud en duurzaam gebruik van biodiversiteit na. Eerder al werden voor behoud van soorten en populaties in Europa voornemens vastgelegd in onder meer het Verdrag over behoud van wilde dieren en planten en hun natuurlijk milieu in Europa (Bern 1979; inwerkingtreding: 1982). Genoemde afspraken zijn zowel op EU-niveau als in nationaal beleid nader uitgewerkt (zie hierna).

Europese afspraken

Een conclusie van het voorzitterschap van de Europese Raad (Göteborg, 2001) was dat de achteruitgang van de biodiversiteit een halt moet worden toegeroepen, waarbij het de bedoeling is deze doelstelling in 2010 te bereiken. Hierop lanceerde de Europese Commissie een Actieplan (2007) over biodiversiteit. Nu duidelijk is dat EU-lidstaten de 2010-doelstelling nog niet hebben gehaald, heeft de EU-Milieuraad (maart 2010) geconcludeerd dat één van de hoofddoelen nu zal zijn het biodiversiteitsverlies en de achteruitgang van ecosysteemdiensten in de EU uiterlijk in 2020 tot staan te brengen en, voor zover dit haalbaar is, ongedaan te maken. Tevens wordt de bijdrage van de EU tot het voorkomen van wereldwijd biodiversiteitsverlies opgevoerd.

Verder wordt nu een Europese biodiversiteitsstrategie ontwikkeld. Belangrijke instrumenten voor behoud en duurzaam gebruik van – onderdelen van – biodiversiteit in de EU zijn de Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn. Zo dienen EU-lidstaten in Natura 2000-gebieden duurzame populaties van nader gespecificeerde soorten en habitattypen in stand te houden waarvoor de lidstaten in Europees verband belangrijk zijn.

Nationaal

Uitgangspunten uit het Biodiversiteitsverdrag en het genoemde verdrag van Bern (zie hiervoor) zijn verwerkt in de volgende doelstelling uit de nota «Natuur voor mensen, mensen voor natuur» (2000): in 2020 zijn voor alle in 1982 in Nederland van nature voorkomende soorten en populaties de condities voor instandhouding duurzaam aanwezig. De doelstelling is sindsdien bevestigd in «Agenda voor een vitaal platteland: meerjarenprogramma 2007–2013» (2006), het beleidsprogramma 2008–2011 «Biodiversiteit werkt: voor natuur, voor mensen, voor altijd» (2008) en verschillende LNV-begrotingen vanaf 2006. Ook was de doelstelling uitgangspunt in het recente Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) Natuur. Het tijdpad van de doelstelling, 2020, valt inmiddels samen met die van de recent door de EU-Milieuraad gekozen doelstelling (zie hiervoor).

Een belangrijke pijler bij nastreven van de doelstellingen is de sinds 1990 in gang gezette realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Ongeveer 40% van de EHS is tevens onder de Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn van de EU aangewezen als Natura 2000-gebied. Samen met aanpalend beleid, waaronder milieubeleid en klimaatadaptatiebeleid, worden zo condities geschapen voor duurzame instandhouding van ecosystemen en soorten in Nederland. Een breed gedeeld zorgpunt hierbij is de mate waarin de stuurbaarheid op condities zal worden ondermijnd door een mondiaal optredende klimaatverandering.

Daarnaast legt het kabinet door de uitvoering van het beleidsprogramma biodiversiteit 2008-2011 en als uitwerking van het Actieplan over biodiversiteit van de Europese Commissie, nu in sterke mate een accent op ecosysteemdiensten en -goederen die biodiversiteit levert (zie ook hierna). Zo wordt gezocht naar manieren om de economische waarde van deze diensten en goederen te verdisconteren en worden projecten gestimuleerd voor nuttig gebruik van biodiversiteit in de landbouw.

Het beleidsprogramma geeft ook invulling aan het besef dat EU-lidstaten, zoals Nederland, invloed hebben op het verlies aan biodiversiteit wereldwijd door een grote «ecologische voetafdruk». Acties ter vermindering van deze voetafdruk, vooral via handelsketens (o.a. hout, soja, veen), vormen ook een belangrijk element van het beleidsprogramma.

Meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

• 1. De indicator soorten geeft via een indexcijfer het verloop aan van het aantal bedreigde diersoorten in ons land. Dat is het totaal aantal soorten dat op officiële Nederlandse Rode Lijsten is aangemerkt als verdwenen, ernstig bedreigd, bedreigd, kwetsbaar of gevoelig. Deze indicator is gebaseerd op een voorlopige selectie van rode lijsten/soortgroepen.

• 2. De indicator populaties (verzameling van soorten) geeft de staat van instandhouding aan van de Europees-rechtelijke belangrijke soorten in Nederland.

• 3. Deze indicator meet de realisatie van het aantal hectares EHS dat in beheer is genomen ten opzichte van het totaal hectares te realiseren nieuwe EHS.

• 4. Deze realisatie meet het aantal hectares agrarisch natuurbeheer binnen nieuwe EHS.

Verantwoordelijkheid

LNV draagt verantwoordelijkheid voor een gezonde, natuurlijke leefomgeving voor mens, dier en plant. De minister van LNV bereikt dit door:

• • via de Wet Inrichting Landelijk Gebied, die op 1 januari 2007 in werking is getreden, hebben de provincies de regie gekregen op het realiseren van Rijksdoelen waarover het Rijk en de provincies afspraken hebben gemaakt in de afgesloten ILG bestuursovereenkomsten. LNV stelt hiertoe het Investeringsbudget Landelijk Gebied ter beschikking aan de provincies. LNV blijft eindverantwoordelijk voor de realisatie van de EHS in 2018;

• • het nakomen van de internationale afspraken op het gebied van het behoud en de ontwikkeling van de biodiversiteit in de wereld (o.a. Natura 2000);

• • het (doen) uitvoeren van wet- en regelgeving op het terrein van natuurbescherming en natuurontwikkeling, waaronder de Natuurbeschermingswet en de Flora- en Faunawet;

• • vergroting van de deelname van agrariërs en andere particuliere grondeigenaren aan de realisatie van de EHS;

• • het beheer van natuur en landschap buiten de EHS;

• • vermaatschappelijking van het natuurbeleid.

Externe factoren

Het behalen van de doelstelling hangt af van:

• • Klimaatverandering: exoten.

• • Toename van het ruimtebeslag door infrastructuur, stedelijke bebouwing en bedrijventerreinen.

• • Milieueffecten van onder andere industrie, vervoer en landbouw.

Budgettair belang LNV begroting

Procentuele verdeling uitgaven 2011 over operationele doelstellingen en apparaat

Budgettaire gevolgen van beleid

Grafiek budgetflexibiliteit

Bijdrage Investeringen Landelijk Gebied

Van de totale programma-uitgaven binnen artikel 23 is de volgende reeks bestemd voor het ILG.

Eind 2006 zijn met de provincies bestuursovereenkomsten gesloten met betrekking tot het Investeringsbudget Landelijk Gebied voor de periode 2007 t/m 2013. De meerjarige budgetten zijn verdeeld en toegelicht bij de operationele doelstellingen 23.11 t/m 23.14.

De verantwoording over de gerealiseerde prestaties door de provincies vindt plaats in 2014, na afloop van de ILG-periode. In het kader van de EHS als groot project leveren de provincies jaarlijks voortgangsinformatie op. Deze informatie wordt separaat aan de Tweede Kamer toegezonden.

Handhaving en uitvoering

In onderstaande tabel zijn de budgetten opgenomen van de baten- lastendiensten onderverdeeld naar uitvoering- en handhavingsactiviteiten