Nr. 165 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap1 heeft op 31 maart 2011 overleg gevoerd met minister Van Bijsterveldt-Vliegenthart van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over:

• – de brief van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap d.d. 13 december 2010 met de Beleidsreactie aanvullend onderzoek thuisonderwijs (32 500 VIII, nr. 123);

• – de brief van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap d.d. 12 juli 2010 inzake Aanvullend onderzoek thuisonderwijs (32 123 VIII, nr. 144);

Van dit overleg brengt de commissie bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Van Bochove

Griffier: De Kler

De heer Biskop (CDA): Voorzitter. De aanleiding voor dit algemeen overleg en de daaraan voorafgaande schriftelijke vragen is genoegzaam bekend. De kwestie werd actueel door de aankondiging van ouders die hun kinderen op dit moment op het Islamitisch College Amsterdam (ICA) hebben. Dit college gaat per augustus dicht. Het bericht kwam dat ouders van maar liefst 97 kinderen aangaven, hun kinderen al dan niet collectief thuisonderwijs te gaan geven. De minister stelde al in de beantwoording dat zij ervan uitging dat het niet zover zou komen. Vanochtend kon ik in mijn dagblad lezen dat wethouder Asscher van Amsterdam gesprekken heeft gevoerd met de ouders en dat het erop lijkt dat de meeste ouders hun kinderen toch naar school zullen sturen. De kwestie is echter aanleiding geweest om een aantal fundamentele vragen over thuisonderwijs aan de orde te stellen. Onze vragen zijn min of meer volledig beantwoord, al zou ik bijna zeggen: aan de late kant. Dank voor de beantwoording.

De CDA-fractie is teleurgesteld dat de minister, die toch als aanpakker bekendstaat, nu de weg van de minste weerstand lijkt op te gaan. Zij spreekt namelijk twijfel uit over het belang van de uitzonderingsgrond en zij zal zich «beraden op de opportuniteit van de vrijstellingsgrond». Schrap onderdeel b van artikel 5 van de Leerplichtwet 1969 en hup, weer een probleem opgelost! Ik vind het een beetje kort door de bocht. Een paar maanden geleden – dat was eind vorig jaar of begin dit jaar – zei de minister nog: het gaat om een kleine groep ouders en voor leerlingen geeft het geen enkel probleem voor hun ontwikkeling of de aansluiting op vervolgonderwijs.

De heer Biskop (CDA): Daar kom ik nog op. Hopelijk zal ik de heer Van der Ham dan geruststellen.

Voorzitter. Mijn vraag was: kiest de minister uiteindelijk voor schooldwang? Als grensbewoner komt het bij mij in de buurt voor dat ouders ervoor kiezen om een paar kilometer verderop in België te gaan wonen en daar gebruik te maken van de Belgische – lees: Vlaamse – mogelijkheden voor thuisonderwijs. Vooralsnog bestaat het artikel 5, onder b van de leerplichtwet. De vraag is hoe dan «overwegende bedenkingen» precies moet worden gelezen. Graag krijg ik hierop een reactie van de minister.

De minister stelt dat thuisonderwijs geen onderwijs is in de zin van de wet. Eigenlijk stelt zij hiermee dat thuisonderwijs geen onderwijs is. Daarmee ontwijkt de minister de relatie met artikel 23, lid 2 van de Grondwet. Hoe is de verhouding tussen dit Grondwetsartikel en artikel 5, onder b van de leerplichtwet in relatie tot ouders die kiezen voor gebruikmaking van artikel 5, onder b en het geven van thuisonderwijs? Mevrouw Sperling heeft in haar proefschrift «Moet jij niet naar school?» een voorstel gedaan om in artikel 5, onder b op te nemen: de in artikel 2, eerste lid, bedoelde personen zijn vrijgesteld van de verplichting om ervoor te zorgen dat een jongere als leerling van een school onderscheidenlijk een instelling is ingeschreven, zolang – nu komt het – zij de jongere vervangend onderwijs geven of laten geven. Voorts wil zij enkele artikelen aanpassen om een en ander uit te werken. Voor het toezicht komt zij op een voorbeeld in Vlaanderen en beschrijft zij hoe het in Vlaanderen gaat.

Een bijzonder aspect in de Amsterdamse kwestie is het voornemen om collectief thuisonderwijs in te richten. Dat lijkt, zo schrijft de minister, op het oprichten van een particuliere school. Relevant is echter niet of iets erop lijkt, maar of iets het ook is. Wanneer wordt collectief thuisonderwijs een particuliere school? Dat vraag ik mij af. Als er collectief thuisonderwijs wordt gegeven, is er dan sprake van onderwijs volgens artikel 23 van de Grondwet? Is dit dan ook conform lid 2, «Het geven van onderwijs is vrij, behoudens het toezicht van de overheid»? Wat betekent dit toezicht van de overheid? De minister betoogt dat het uitbreiden van onderwijstoezicht naar het thuisonderwijs disproportioneel is, dat het duur zal zijn, dat een speciaal toezichtkader moet worden ontwikkeld enzovoorts. Dat ben ik helemaal met de minister eens, maar in Vlaanderen is daar een oplossing voor gevonden. Daar is een lichte vorm van toezicht waarbij zowel de ouders als de inspectie tevreden zijn over de manier waarop het gaat. Hoe staat de minister tegenover de Vlaamse manier van toezicht op «huisonderwijs», zoals het daar wordt genoemd?

Kort en goed, ik zou graag zien dat wij, als wij gebruikmaking van artikel 5, onder b van de leerplichtwet toestaan, in voorwaardelijke zin zoiets doen als mevrouw Sperling voorstelt en dat wij aan het einde toezicht hebben.

De heer Çelik (PvdA): Voorzitter. In tegenstelling tot mijn collega Biskop ben ik wel erg blij met de beantwoording van de minister. Sterker nog: ik vind dat de minister juist in dit kader toont dat zij een aanpakker is. Ik heb de antwoorden van de minister gelezen. Zij houdt het artikel tegen het licht en zij gaat nog eens goed na wat dit nu inhoudt, welke consequenties er precies zijn en wat de beste zet zal zijn op weg naar de toekomst. Dat bevalt mij goed en dat stel ik zeer op prijs.

De minister heeft prima antwoorden gegeven op mijn vragen. Het gaat feitelijk niet om thuisonderwijs, maar om vrijstelling van de leerplicht. Er worden drie categorieën voor vrijstelling van de leerplicht genoemd. Ik heb heel veel sympathie voor de categorieën a en c. Categorie a kan ik goed begrijpen. Vanuit mijn netwerken heb ik begrepen dat in categorie a heel veel kinderen zitten die tussen wal en schip zijn beland. Aan deze kinderen is door een leerplichtambtenaar vrijstelling gegeven omdat geen enkele school hen wil hebben. Het betreft hier gedragsproblemen: kinderen met een «vlekje», kinderen met een stempel. Van de 10 000 thuiszitters waarover wel wordt gesproken, valt ongeveer een derde – dat is mij gezegd – in deze categorie. Dat vind ik een schandalige ontwikkeling, waar wij echt vanaf moeten. Een leerplichtambtenaar moet ervoor zorgen dat kinderen ergens terechtkomen; zij moeten geen vrijstelling geven omdat kinderen «vlekken» hebben. Categorie a kan ik dus goed begrijpen.

Categorie c kan ik ook prima begrijpen. Als ouders ervoor kiezen om hun kinderen in het buitenland naar school sturen of om gebruik te maken van die wetgeving, vind ik dat prima. Die vrijheid hebben zij. Ik vind het logisch dat er dan vrijstelling wordt gegeven.

Maar dan kom ik op categorie b. Het gaat om 328 kinderen, niet veel in aantal. Het oogt niet als een probleem; de dingen lopen. Ik ben echter bang dat dit een serieus alternatief zal worden voor veel ouders die daar misschien, omdat de wet de mogelijkheid biedt, misbruik van zullen maken. Daar heb ik geen zin in. Kinderen horen op school te zitten, tenzij zij vallen in categorie a of c. Dat kan ik prima begrijpen. Ik heb ook een boek over thuisonderwijs gelezen. Het is een prachtig boek; ik kan het aanraden. Er staan prima dingen in. Dat men met kinderen naar musea gaat en volkstuinen bezoekt, dat men biologielessen in de praktijk geeft et cetera is leuk, maar dat moet een «normale» ouder van kinderen die naar school gaan ook doen. Dat hoort bij de ontwikkeling van je kinderen. Je hoort niet alleen in te gaan op wat de school je kind leert, maar je hoort als ouder ook je verantwoordelijk te nemen om met kinderen andere zaken te zien en doen: een boek lezen, uitleggen wat er gebeurt enzovoorts. Ik vind dat dus geen sterk argument om te zeggen dat thuisonderwijs voldoet aan alle normen.

De heer Çelik (PvdA): Voor de groepen onder a en c heb ik begrip. De kinderen van de mensen in groep c volgen ergens anders onderwijs. Daarvoor gelden andere regels. Groep c betreft kinderen die vaak zwaar gehandicapt zijn en nergens terecht kunnen. Van mij mogen ze heel het jaar op vakantie; dat kan ik begrijpen. Het zijn kinderen die in eigen omgeving veel beter tot hun recht komen: zij kunnen sneller bepaalde ontwikkelingen maken in een vertrouwde omgeving. Van mij mogen ze dat. Het zijn de zwakkeren in de samenleving die ik op alle mogelijke manieren wil beschermen.

Categorie b betreft mensen die op religieuze en levensbeschouwelijke gronden vinden dat ze recht hebben op eigen onderwijs. Zij kunnen thuisonderwijs geven, omdat ze niet terecht kunnen op een school. Dat wil ik beperken; ik ben daar geen voorstander van.

De heer Çelik (PvdA): Ik vind het nu echt vervelend worden. Iedereen die dit overeind wil houden, grijpt naar het voorbeeld. Ik vind het echt vervelend en ik vraag de leden om het nu te vergeten. Het was slechts een voorbeeld.

Die andere vraag vind ik terecht en daar zal ik nu antwoord op geven. Het ligt voor mij inderdaad principiëler; nou ja, misschien is het ook geen principe, maar de mening dat een kind op school hoort, weegt zwaar voor mij. Dat is wat telt. Het is mijn ervaring dat bij alles wat moeilijk wordt, wordt gegrepen naar artikel 23 van de Grondwet. Ik wil daarvan af. Ik denk dat ik een manier heb gevonden om dit probleem te tackelen zonder dat het ten koste gaat van artikel 23. Daar zal ik straks op terugkomen. Ik vind artikel 23 nog steeds te verdedigen, alhoewel ik vind dat wij daarover eens goed moeten discussiëren. Wat houdt het precies in? Hoe wordt het geïnterpreteerd? Ik respecteer artikel 23 – dat heb ik al eerder gezegd – maar ik ga niet voor alles wat met onderwijs te maken heeft artikel 23 erbij pakken en dat heel zwaar laten wegen, terwijl wij volgens mij met elkaar creatief op zoek kunnen gaan naar oplossingen. Dat bedoel ik.

De heer Elias (VVD): Ik ben niet toegetreden tot het departementale team, maar er was geen plaats meer aan de andere kant.

De heer Çelik zal de keuze die hij maakt nog wel uitwerken nadat wij het antwoord van de minister hebben gehoord, maar ik heb de indruk dat hij zijn motie al in zijn binnenzak heeft. De heer Çelik zegt eigenlijk: als er binnen een straal van een aantal kilometer – het zal vermoedelijk een staal van ongeveer 20 kilometer zijn – openbaar onderwijs is, kun je eigenlijk niet meer gewetensbezwaarde zijn. Dit gaat toch in de kern in tegen de wijze waarop wij dat vanaf 1917 tot nu toe, terecht of ten onrechte, geregeld hebben? Als mensen zich bezwaard voelen vanwege een bepaalde vorm van onderwijs, voelen zij zich daar niet senang bij en voor hen gelden daar heel zware termen voor. Ik hoef het daar niet altijd mee eens te zijn, maar daar gaat het niet om. Met de pragmatische oplossing van de heer Çelik zet je in feite dit principe bij het vuilnis. De vraag is of je dat, ook als je zelf geen groot aanhanger van artikel 23 bent, moet willen.

De heer Slob (ChristenUnie): Voorzitter. Ik vervang mijn collega Voordewind, die met de artikel 100-procedure en Libië bezig is. Het voelt voor mij een beetje als thuiskomen in de moeder der commissies, zoals een van de voorzitters voorgangers eens heeft gezegd. Het gaat ook nog over het onderwerp thuisonderwijs, dus dat past helemaal.

In Nederland kennen wij geen recht op thuisonderwijs meer sinds 1969, toen de leerplichtwet werd ingevoerd. Wij weten dat het volgen van thuisonderwijs geen grond is voor vrijstelling van de leerplichtwet. De wet kent zelfs niet eens thuisonderwijs en stelt er dus ook geen eisen aan. Er zijn mogelijkheden dat ouders als er heel specifieke redenen voor zijn – deze worden in de wet genoemd – ontheffing van de leerplicht voor hun kinderen kunnen krijgen. Als wij kijken naar de cijfers, zien wij dat er op het grote aantal leerlingen dat scholen bezoekt slechts een heel beperkt aantal leerlingen is dat niet naar school gaat. Uit onderzoeken weten wij, dat zij dan wel thuisonderwijs krijgen, al is dat dan niet in de wet geregeld. Wij hebben van de minister ook resultaten van een onderzoek gekregen. Het is niet het eerste onderzoek; er zijn vaker dat soort onderzoeken gedaan. Bij brief van 13 december vorig jaar heeft de minister aangegeven wat de praktijk is en dat er in principe geen problemen zijn. Haar conclusie was dat er geen enkele reden was om onze regelgeving aan te passen. Dat heeft de steun van de fractie van de ChristenUnie. Wij vinden dat ouders de ruimte moeten hebben en houden om een beroep te doen op de wettelijke mogelijkheden die er zijn om hun kind niet naar school te sturen. Ik zie geen enkele reden om daar nu opeens van af te wijken. Ik hoorde mijn rechter buurman net zeggen dat hij angst had voor misbruik van deze regeling. Als er misbruik is, moeten wij het misbruik en niet deze mogelijkheden aanpakken. Ik ken dergelijke voorbeelden trouwens niet. Wij zijn het dus eens met de minister.

Ik moet wel zeggen dat wij even onze wenkbrauwen hebben gefronst, toen het er op grond van de beantwoording van de gestelde Kamervragen op leek dat de minister met een terugtrekkende beweging bezig was. Daarop duidde vooral het laatste zinnetje van de beantwoording van de Kamervragen, waarin zij aangaf dat zij zich zou beraden op de opportuniteit van de vrijstellingsgrond en ons daarover in het najaar zou informeren. Vanwaar deze wijziging ten opzichte van het eerdere, heldere standpunt van de minister, dat de steun van de ChristenUnie heeft en houdt? Wat gaat de minister nu precies onderzoeken? Dat zijn vragen die wij hebben. Nogmaals: wij zien er niet echt een aanleiding voor. Ik weet dat de situatie in Amsterdam de nodige reuring heeft veroorzaakt. Wat daar is gebeurd, is een heel mooi voorbeeld van de wijze waarop het zou moeten gaan. Toen ouders zeiden dat zij een beroep wilden doen op de vrijstellingsregeling, is een wethouder, waarschijnlijk met zijn leerplichtambtenaren, met hen in gesprek gegaan. Als de berichten kloppen – ik vraag de minister of dit zo is – zijn er nu nog vijf ouders over van wie het nog niet helemaal helder is of zij hun kind alsnog naar een school zullen sturen.

Wij moeten ervoor zorgen dat wij niet één situatie heel erg uitvergroten en zo groot maken dat wij allerlei bewegingen gaan maken om een wet aan te passen, die al ruim 40 jaar functioneert. Er is ook helemaal geen aanleiding toe om daartegen nu bezwaar te maken. Er kan wel een aanleiding zijn, maar die is dan niet direct; dan zit er een ideologische kwestie achter. Die indruk heb ik wel als ik sommige voorstanders van met name het schrappen van artikel 5, onder b hoor: bijvoorbeeld het idee dat kinderen onverkort naar de openbare school moeten, of een heel duidelijke wens dat iedereen maar op een school moet zitten. Wij zien dat als een inperking van de keuzevrijheid van ouders. Nogmaals: het gaat om een heel beperkte groep. Laten wij deze mogelijkheid behouden voor deze groep, die daar op een goede manier, met heel veel liefde voor hun kinderen, invulling aan geeft. Deze kinderen komen in het leven goed terecht. Daar kunnen volgens mij een aantal mensen op de publieke tribune van getuigen. Ook persoonlijk ken ik een aantal mensen die op deze wijze zijn grootgebracht en onderwijs hebben gekregen. Kortom: wij zien geen enkele reden om de zaak nu te veranderen. Wij willen de status-quo handhaven. Ik hoop dat de minister naar dat standpunt terugkeert. De situatie in Amsterdam is voor ons in ieder geval geen aanleiding om opeens heel wilde bewegingen te gaan maken.

De heer Beertema (PVV): Voorzitter. Onder de huidige regelgeving zijn ouders van vrijgestelde kinderen niet wettelijk verplicht om voor vervangend onderwijs te zorgen. Er gelden helemaal geen wettelijke eisen ten aanzien van de kwaliteit van thuisonderwijs en er is geen onderwijstoezicht. Dat heeft de heer Slob net ook gezegd. Daar spreekt een groot vertrouwen uit en dat vertrouwen is bijna nooit beschaamd. Dat gegeven heeft mij geraakt, net als het gegeven dat zelfs het thuisonderwijs een eigen koepeltje heeft. Dat vind ik zo mooi Nederlands! Die paar honderd holistische, evangelische, katholiek-apostolische, paganistische, mystiek-christelijke en andere ouders geven op buitengewoon consciëntieuze wijze vorm aan het onderwijs, dat zij van enorme waarde achten voor hun eigen kinderen en dat zij met veel succes geven. Uit het onderzoek blijkt dat de periode van thuisonderwijs de leerlingen niet belemmert in hun kansen in het vervolgonderwijs en op de arbeidsmarkt. Ook in mijn eigen kring heb ik een paar mooie voorbeelden gezien; dat waren overigens Vlaamse voorbeelden. Het thuisonderwijs is een mooie verworvenheid van onze samenleving en daar moeten we zorgvuldig mee omgaan. Het rapport stelt dat ouders – ik kijk even naar de heer Çelik – het thuisonderwijs over het algemeen op consciëntieuze wijze verzorgen. Hier zie ik wat licht tussen het ideaal en de werkelijkheid. Het is best moeilijk om dit te onderzoeken. Dat hebben de schrijvers van het rapport ook aangegeven. Mijn eerste vraag aan de minister is deze: in hoeveel gevallen gaat het fout en waar moeten we dan aan denken? Ik kan me daar niet zo goed een voorstelling van maken. Wordt in die gevallen het kind onderwijs onthouden? Hoe komt dat? Om hoeveel gevallen gaat het ongeveer? Het aantal gevallen vind ik toch wel belangrijk.

De huidige regeling kon zonder echte problemen bestaan, omdat er geen grote groepen ouders waren die de noodzaak voelden om zich te onttrekken aan de Nederlandse leerplicht. Nu deed de situatie zich voor dat bijna honderd ouders van leerlingen van het gesloten Islamitisch College Amsterdam (ICA) gebruik wilden maken van de mogelijkheid om hun kinderen thuis te onderwijzen. Velen van hen hebben niet de mogelijkheid om het onderwijs zelf ter hand te nemen en waarschijnlijk heeft een aantal van hen gestreefd naar een vorm van collectief thuisonderwijs. Daarvoor is de regeling nooit bedoeld geweest. Het gevaar bestaat echter dat in de toekomst steeds als een zwakke islamitische school gesloten wordt, groepen ouders zich hierop beroepen met het excuus dat hun kind op een niet-islamitische school – dat wordt immers gezegd – geen strenge religieuze regels mag naleven.

De urgentie van het probleem is wat minder geworden door de verkleining van het probleem in Amsterdam. De heer Elias heeft dat al aangehaald. Het gaat toch nog om een aantal ouders wier kinderen niet in het reguliere onderwijs zijn terecht gekomen. Het kan niet zo zijn dat we een verworvenheid als het thuisonderwijs aan de wilgen hangen omdat er misbruik dreigt te ontstaan. Want dat is het: het thuisonderwijs is nooit bedoeld geweest voor groepen ouders die collectief besluiten om vrijstelling aan te vragen op grond van artikel 5, onder b. Dat gegeven, het voorkomen van misbruik, samen met het uitgangspunt dat ieder kind recht heeft op goed onderwijs en dat het de taak is van de overheid om dit te waarborgen – de minister heeft dat mooi verwoord – maakt dat we moeten nadenken over de aanscherping van de voorwaarden waaronder vrijstelling wordt verleend. Dat heb ik gedaan. Ook al gaat het om een heel klein aantal kinderen, dan nog vinden wij dat elk kind goed onderwijs moet krijgen. Elk kind dat dit niet krijgt, is er echt een te veel. Wij mogen daar met ons allen niet verantwoordelijk voor zijn. Gezien het kleine aantal kinderen is elke wettelijke maatregel al gauw disproportioneel – dat ben ik met de minister eens – maar ik vind dat geen reden om het niet te doen. Het kan en mag in ons land niet zo zijn dat onder onze gezamenlijke verantwoordelijkheid kinderen geen of onverantwoord onderwijs krijgen.

Het aanscherpen zou volgens ons moeten plaatsvinden waar de gelegenheid zich voordoet, namelijk op het moment dat de ouders met een ambtenaar spreken over de vrijstelling van de inschrijving; dat is dus bij de formele aanvraag tot vrijstelling. Wij vinden dat moet worden vastgesteld dat het een individueel ouderpaar betreft en geen collectief van ouders. Bovendien vinden wij dat moet worden vastgesteld of de ouders in staat moeten worden geacht om verantwoord onderwijs te geven. Daar past in ieder geval een taaltoets bij. Het vlekkeloos beheersen van het Nederlands, zowel schriftelijk als mondeling, is een minimale voorwaarde om verantwoord onderwijs te geven. Wij zien het Nederlands als moeder van het onderwijs. Graag een reactie van de minister.

De heer Biskop (CDA): Een koepeltje dus.

De heer Beertema stelt voor om enkele voorwaarden te verbinden aan de vrijstelling. Vervolgens komt hij met een paar onmogelijke voorwaarden, zoals het idee dat het niet collectief mag zijn, maar dat het individueel moet zijn. Hoe moet het dan als in één week drie individuele mensen met dezelfde achtergrond bij de gemeente komen? Is het dan ineens collectief? Hij wil ook een taaltoets voor ouders instellen. In het thuisonderwijs zijn het echter niet altijd de ouders die onderwijs geven; het gaat erom dat het onderwijs thuis wordt gegeven en dat kan ook gebeuren door bijvoorbeeld een leraar. Moet deze dan ook een taaltoets doen? Waarom wil de heer Beertema alleen een toets voor taal en niet ook voor bijvoorbeeld rekenen?

De heer Beertema (PVV): Op het moment dat een ambtenaar drie keer per week te maken krijgt met ouders die om dezelfde gewetensbezwaren, religieuze richting of levensvisie hun kinderen vrijgesteld willen zien van inschrijving, ga ik uit van de professionaliteit van zo’n ambtenaar. Dan gaat er een belletje bij hem rinkelen en dan denkt hij: hier heb ik te maken met een poging om een eigen schooltje in te richten. Dat lijkt mij niet zo heel moeilijk.

Dan kom ik op de taaltoets. Ook rekenen is belangrijk; dat ben ik zonder meer met de heer Biskop eens. Ik denk echter dat zo langzamerhand genoegzaam is vastgesteld dat de beheersing van de taal ontzettend belangrijk is om onderwijs te genieten, te emanciperen, te integreren en volwaardig deel uit te maken van de samenleving als participerend burger.

De heer Çelik (PvdA): Ik wil eerst reageren op dat laatste, al is dat een andere discussie. Ik ben ook moslim, maar ik heb nooit geleerd dat mannen en vrouwen anders zijn. Ik baal er echt van dat er iedere keer extreme voorbeelden worden gegeven als het gaat om de islam. Ik baal daar echt van. Daarover moeten wij eens goed doorpraten.

Ik kom op mijn vraag. Vrijstelling betekent dat je er niets meer mee te maken hebt. Mag je überhaupt regels voorschrijven of eisen stellen, als mensen een vrijstelling hebben? De heer Biskop sprak daar ook over. Waarom is er dan nog vrijstelling? Kan de heer Beertema dan wel een toets eisen? Hoe democratisch is dat, als mensen vrijstelling hebben?

De heer Klaver (GroenLinks): Voorzitter. We spreken vandaag over thuisonderwijs naar aanleiding van het onderzoek van het Kohnstamm Instituut en de reactie van de minister daarop van 13 december. Ik heb die reactie met veel interesse gelezen en ik was heel erg blij met de nuchtere lijn die daarin werd gevoerd.

Toen deed zich de ernstige situatie voor – ik wilde bijna zeggen «het gedoe» – bij het ICA: 97 ouders gaven aan dat zij wilden overgaan op thuisonderwijs. Iedereen stond op zijn achterste benen; ook ik was geschrokken. Het was voor mij een schrikbeeld dat zoveel kinderen in een klap thuisonderwijs zouden krijgen. Ik vind de reactie van de gemeente Amsterdam hierop uitstekend: met gestrekt been erin, heel hard. Met «gestrekt been» bedoel ik te zeggen dat het onacceptabel is, maar dat men gelijk het gesprek aangaat met de ouders. Er is een wethouder naar de school gegaan en de leerplichtambtenaren hebben met alle ouders afzonderlijk gesproken. Het ziet ernaar uit dat dit resultaat oplevert. Ik heb gehoord dat er nu nog zo’n vijf ouders zijn die zeggen dat zij gebruik willen maken van de vrijstelling op basis van artikel 5, onder b. Graag krijg ik daarvan een bevestiging. Ik was wel geschrokken van de reactie van de minister op Kamervragen. Zij gaf aan dat zij nog eens wil kijken naar de opportuniteit van artikel 5, onder b. Ik hoop niet dat de minister daarmee bedoelt dat zij het artikel wil opheffen. Volgens mij zou dat een inperking zijn van de vrijheid van onderwijs. Dat zou ik jammer vinden. Dat past niet bij de onderwijsvrijheid die wij in Nederland kennen.

Het onderzoek van het Kohnstamm Instituut vond ik heel goed en niet alleen vanwege de uitkomsten. Het is te zien dat het echt een wetenschappelijk onderzoek is, omdat de wetenschappers tegelijkertijd wijzen op de beperkingen van het onderzoek. Daarover heb ik een aantal vragen. Er wordt aangegeven dat mensen niet kunnen worden verplicht om mee te doen aan het onderzoek en dat het moeilijk is, te achterhalen wie er allemaal een ontheffing hebben op basis van artikel 5, onder b van de leerplichtwet. Heeft de minister voldoende handvatten om representatief onderzoek naar thuisonderwijs te laten uitvoeren? De deelname is nu immers vrijwillig. Blijven hierdoor de minder positieve gevallen onderbelicht? Heeft de minister meer bevoegdheden nodig om de Kamer een volledig beeld van het thuisonderwijs te kunnen geven?

Met de informatie die wij nu hebben, hoe beperkt ook, zie ik geen enkele reden om te pleiten voor extra regulering van het thuisonderwijs. Ik ben bang dat wij, als wij dat gaan doen, teruggaan naar de situatie van voor 1969 – het is al gememoreerd – waardoor het thuisonderwijs weer een wettelijke basis krijgt. In haar brief van 13 december geeft de minister aan dat zij bang is dat daar een aanzuigende werking van uit zou kunnen gaan. Ik zie geen enkele reden om over te gaan op regulering vooraf, noch om artikel 5, onder b geheel af te schaffen.

Ik ben wel positief verrast door de aanpak van de gemeente Amsterdam. Deze heeft ertoe geleid dat veel ouders de beslissing hebben genomen om hun kind naar een andere school te sturen. Ik heb mij verdiept in de wijze waarop je een vrijstelling van de leerplicht kunt krijgen. Ik merk op dat wij steeds spreken over «vrijstelling van de leerplicht» en niet over «toestemming voor thuisonderwijs». Dat is geheel aan de ouders. Dat moeten wij wel scherp voor ogen houden. Voor het aanvragen van een vrijstelling volstaat het om een brief te sturen; de leerplichtambtenaar reageert daarop ook met een brief. Op geen enkel moment is er persoonlijk overleg of contact. Is het op dit moment al mogelijk om ouders te verplichten om, als zij een brief sturen, ook in gesprek te treden met de leerplichtambtenaar, zodat deze de ouders kan wijzen op de consequentie van de ontheffing van de leerplicht? Dan kan worden nagegaan of de ouders voldoende zijn toegerust om zelf thuisonderwijs te geven. Dat laat de situatie in Amsterdam in ieder geval zien. Ik denk dat een gesprek waarin de ouders worden gewezen op de consequenties, kan helpen om de ouders die er niet voldoende over hebben nagedacht en die niet in staat zijn om goed thuisonderwijs te geven, eruit te filteren zonder heel ingewikkelde wetsveranderingen.

Mijn laatste vraag sluit aan bij de woorden van de heer Beertema. Er is gesproken over misbruik van artikel 5, onder b. De enige vorm van misbruik die ik zie, is dezelfde als die de heer Beertema constateert: de vrijstelling kan worden gebruikt om collectief thuisonderwijs te geven. Dat neigt erg naar privaatonderwijs. In haar antwoord op de Kamervragen gaat de minister daarop in. Kan zij bevestigen dat dit niet mogelijk is op basis van de vrijstelling?

De heer Van der Ham (D66): Voorzitter. Het is maar een kleine groep kinderen, dus het is precisiewerk om hierover te spreken. Tegen het grootste gedeelte van het thuisonderwijs verzetten wij ons helemaal niet. Het kan fantastisch zijn om op die manier aan kinderen, bijvoorbeeld kinderen met fysieke beperkingen, onderwijs te geven. Het punt zit in het kind zelf of is extern, als je naar het buitenland gaat; ik verwijs naar de onderdelen a en c van artikel 5.

Wij spreken nu over onderdeel b. Laten wij eens kijken wat er in artikel 23 van de Grondwet staat: de overheid is eraan gehouden, in te staan voor kwalitatief goed onderwijs. Dat staat voorin in de Grondwet. Er moet deugdelijk onderwijs worden gegeven. Wij zijn daarmee voortdurend bezig, als wij kijken naar de Grondwet en alle wetten die daaruit voortvloeien. Scholen mag je niet zomaar oprichten. In het kader van het initiatiefwetsvoorstel van de heer Jan Jacob van Dijk hebben wij gekeken naar de vraag hoe je nog strenger kunt zijn voor besturen. Er was verschil van mening tussen mijn partij en het CDA over het moment waarop je dat moet doen, maar van welke richting je ook bent, wij zijn het er allemaal over eens dat je eisen moet stellen aan een school. Als je onderwijs geeft, is het van groot belang dat het van kwalitatief hoogstaand niveau is.

Dan het thuisonderwijs. Je kunt inderdaad ontheffing krijgen en dan moet je maar zien. Als dan uit een eerlijk gezegd niet erg indrukwekkend onderzoek blijkt dat mensen in sommige gevallen aangeven dat het redelijk is, dan overtuigt mij dat niet voldoende. In het onderzoek komt onvoldoende naar voren wat er aan burgerschapskunde wordt gedaan en hoe je op school met elkaar omgaat, wat toch belangrijk is. Al die zaken zijn in diverse onderwijsdebatten gewisseld, omdat ze ongelooflijk belangrijk zijn, maar ze zijn niet meegenomen in het onderzoek. Op grond hiervan kan ik niet zeggen dat het per definitie goed onderwijs is. Er speelt nog een andere vraag. Er wordt steeds gesproken over het recht van ouders om scholen te stichten. We hebben aan het stichten van scholen strenge eisen gesteld. D66 neemt het belang van het kind als uitgangspunt. Het is de vraag of het in het belang van het kind is om thuisonderwijs te krijgen, dit in relatie tot religieuze of andersoortige levensbeschouwelijke gronden. Alles afpellend, denken wij dat dit niet het geval is. Wij denken dat dit kleine groepje leerlingen heel goed bij ander onderwijs terecht kan. Zelfs op een openbare school kun je religieus onderwijs krijgen. Ik ben ervoor dat je dat zelf moet betalen, maar het kan wel. Er zijn allerlei mogelijkheden om ook wat dit betreft tot precisiewerk te komen. Er zijn ook vormen van toezicht te introduceren, maar de minister zegt daarover terecht dat, als je tot zo iets komt, je dit onderwijs eigenlijk legaliseert. Dan ben je bezig met het maken van een wet op het thuisonderwijs. Daar zijn wij geen voorstander van, want dat kan een aanzuigende werking hebben. Dat vinden wij op basis van de al genoemde gronden niet wenselijk. Ik ben benieuwd naar de reactie op het gestelde over taalkennis, want dat is van groot belang. Wij zijn geen voorstander van dit soort onderwijs, maar mocht dat in de lucht worden gehouden, dan gaat het vooral om taalkennis. Hoe vaak moet je terugkomen bij de gemeente om voortdurend thuisonderwijs te kunnen geven? Krijg je in één keer ontheffing van de leerplicht en wordt er daarna niet meer naar je omgekeken, of word je jaarlijks of halfjaarlijks teruggeroepen bij de gemeente? Ik ben daar voorstander van. Dat kost uiteraard geld, maar ik vind dat alle kosten van dit soort onderwijs bij de ouders terecht moeten komen. Er is gratis onderwijs voor iedereen, van elke gezindte. Je mag een school stichten als je met een groep bent die groot genoeg is, maar extra kosten zijn voor je eigen verantwoording. Ik vind het van groot belang dat de ontheffing van de leerplicht iedere keer opnieuw wordt verleend, vooral vanwege de taalkennis. Ik heb het al aangegeven in een interruptie, maar alles afwegend, vind ik dat artikel 5, onder b om principiële redenen zou moeten worden geschrapt.

De heer Dijkgraaf (SGP): Voorzitter. Sinds twee uur is ook een aantal jongeren in de zaal aanwezig. Ik neem aan dat ze geen vrij hebben. Volgens mij kunnen wij vaststellen dat ze hiermee hebben voldaan aan een eis die ook door D66 wordt gesteld, namelijk het volgen van een maatschappelijke stage. Zo zie je maar hoe je creatief je met een aanval op dit onderwijs kunt omgaan en dat als een leerdoel kunt inzetten.

Op een kalme zee kan plotseling een wilde storm opsteken. Er ontstaan dan rare effecten, zoals grote golven die over je heen slaan. Dat zie je hier ook. Eind 2010 wilde de minister thuisonderwijs ongemoeid laten, maar nog geen drie maanden later treffen wij formuleringen aan die erop duiden dat zij de mogelijkheden onderzoekt om thuisonderwijs te barricaderen. Een groep ouders die een beroep op thuisonderwijs doet – we hebben de discussie gehad – heeft dit uitgelokt, onterecht ook wat mij betreft, maar laten wij constateren dat dit een storm in een glas water is. De ouders die nog over zijn, vormen slechts een heel klein groepje.

Wij vinden dat we thuisonderwijs niet ongemoeid kunnen laten. Er zijn drie verbeteringen nodig. Laten we de discussie vooral op basis van feiten in plaats van schrikbeelden voeren. We moeten de leerplichtwet in overeenstemming brengen met de Grondwet. De zorg voor de kwaliteit van het thuisonderwijs moeten we serieus nemen.

Ik kom eerst op de feitelijke basis. De discussie wordt heel vaak gevoerd op basis van suggestieve beelden. Ook de veelbesproken vrijstelling, artikel 5, onder b van de leerplichtwet, is op gebrekkige wijze ontstaan als je naar de geschiedenis kijkt. Een discussie over kwaliteit is destijds niet gevoerd. Het zou goed zijn als dat alsnog gebeurt. Ik zie het hier vanmiddag ook gebeuren. De minister spreekt regelmatig over de ongewenste neveneffecten en aanzuigende werking als je dingen officieel gaat regelen, maar waarop baseert zij deze aanname? Volgens mij is het niet meer dan dat. Is de verwachting van een grote aanzuigende werking wel reëel? Uit de praktijk in het buitenland, waar het veel beter is geregeld, blijkt eerder het tegendeel. Daar is het aantal mensen dat heel serieus kiest voor dit type onderwijs uiterst beperkt, omdat het ook uiterst intensief is. Je doet dat niet zomaar.

Dan de grondwettigheid. We spreken vandaag over thuisonderwijs, maar die term is gelet op het Nederlandse systeem eigenlijk te fraai. Het is helemaal geen thuisonderwijs. Het betreft gewoon een vrijstelling van de leerplicht. Feitelijk verkeren die mensen in niemandsland. De minister stelt terecht dat thuisonderwijs geen onderwijs is volgens de wet. Daar zit ook de kern van het probleem. Thuisonderwijs is namelijk wel onderwijs volgens de Grondwet. Kijk je naar de wetsgeschiedenis van artikel 23, dan moet je vaststellen dat de wetgever dit wel degelijk zo heeft benoemd. Bovendien is het niet beperkt tot richtingbezwaren. Het zou breder open moeten staan, ook voor mensen die problemen hebben met het reguliere onderwijs en dat zelf willen geven. Is de minister van plan om dit probleem te verhelpen? Graag ontvang ik in ieder geval een schriftelijke reactie op het recente briljante proefschrift over thuisonderwijs van mevrouw Sperling van oktober 2010. Zij werkt op de Erasmus Universiteit.

Dan de kwaliteit. De SGP deelt de mening van de minister in december dat we met toezicht op thuisonderwijs terughoudend moeten zijn. De toezichtlast is heel snel disproportioneel. Toetsing op de inhoud en resultaten van het onderwijs is niet alleen lastig vorm te geven, maar wat ons betreft voorlopig ook onnodig. Het gaat namelijk om een kleine groep en de ouders nemen hun verantwoordelijkheid serieus. Vertrouwen geven, mits daar geen misbruik van wordt gemaakt is een goed uitgangspunt bij onderwijs. Dat zouden we breder moeten toepassen. Dat wil het kabinet volgens mij ook. Afzien van toezicht betekent echter niet dat we geen nadere regels hoeven te stellen. De discussie over bijvoorbeeld het maximum aantal leerlingen en de taalvaardigheid van thuisonderwijzers is terecht. Ik zou het eerder daar zoeken. In de toekomst, als blijkt dat er daadwerkelijk misbruik van wordt gemaakt, moet misschien een volgende stap worden overwogen. Het lijkt mij dat de cijfers daarvoor nu nog geen aanleiding geven

De heer Jasper van Dijk (SP): Voorzitter. In Nederland bestaat leerplicht, want een leerplichtig kind weghouden van het onderwijs kan een bedreiging zijn voor de ontwikkeling van het kind. De minister schrijft: «Vrijstelling van de leerplicht doet het kind tekort en acht ik in principe niet wenselijk.» Daar ben ik het zeer mee eens. Toch zijn er ruim 300 kinderen die niet naar school gaan en voor wie die leerplicht niet geldt. Zij hebben een ontheffing en krijgen dus thuisonderwijs, een uitvloeisel van artikel 23. Met thuisonderwijs is het net als met privéonderwijs, het zou niet nodig moeten zijn. Het zou overbodig moeten zijn. De overheid moet dusdanig goed onderwijs bieden dat geen enkele ouder behoefte heeft aan alternatieve onderwijsvormen. De regering moet zich dus afvragen waarom er ouders zijn die geen genoegen nemen met het reguliere onderwijs. Is dat omdat de kwaliteit tekortschiet, of stellen de ouders buitensporige eisen? Sommige ouders beroepen zich op de bijzondere levensbeschouwing die op scholen in de omgeving niet wordt aangeboden. Ik ken uit mijn eigen kring iemand die helemaal geen bijzondere levensbeschouwing heeft, maar die zich er wel eentje heeft aangemeten om een beroep te kunnen doen op artikel 5, onder b. Daar dacht ik aan toen de heer Çelik begon over het misbruik. In ieder geval bestaat de mogelijkheid dat men een beroep doet op dat artikel en daarmee een vrijstelling krijgt. Hoe kijkt de minister daar tegenaan? Ik weet dat zij een groot voorstander is van artikel 23 van de Grondwet, maar dit moet haar volgens mij ook niet aanstaan.

Voor de SP staat vast dat de kinderen bij voorkeur naar school gaan. Het leren samenleven is essentieel voor de toekomst. In die zin is thuisonderwijs onwenselijk. Het moet echt om uitzonderingen gaan, wil een ouder zijn kind thuis kunnen houden, bijvoorbeeld omdat een kind, om wat voor redenen dan ook, doodongelukkig wordt in een schoolsysteem. Dat zijn dus psychische of lichamelijke gronden. Dat is wat anders dan het religieuze argument. Deelt de minister die mening?

De vraag is nu wat je eraan kunt doen. Je kunt alles laten zoals het is. Je kunt het toezicht aanscherpen. Je kunt het verbieden. Je kunt stellen dat het om een kleine groep gaat en het daarom laten zoals het is. Dat was de opstelling van de minister in december, maar door de situatie op het Islamitisch College Amsterdam bestudeert de minister nu toch de mogelijkheden om de eisen aan te scherpen. De coalitie wil strenger toezicht lees ik in de media, omdat er nu weinig zicht is op de kwaliteit. Dat klinkt redelijk, maar het gevaar is dat je thuisonderwijs formaliseert en daarmee aantrekkelijker maakt. Hier zit dus een knoop. Ik hoor graag hoe de minister daarnaar kijkt. Je kunt ook het religieuze argument verbieden, artikel 5, onder b. Deze kinderen kunnen naar een openbare school. Als je dat niet doet, dan komt inderdaad snel de gedachte boven om de toetsing strenger te maken en beter toezicht te houden op de mensen die aanspraak maken op thuisonderwijs. Vraag wat ze van plan zijn. Vraag op welke grond ze thuisonderwijs willen geven. Nu kun je dat met een simpel briefje afdoen, maar dat vind ik wel erg eenvoudig.

Hoe zit het precies met de cijfers rond het ICA? Ik heb hier een artikel van 31 maart uit het Parool. Daar staat dat wethouder Asscher 50 ouders heeft gesproken. Er zijn er 97. Bijna 50 heeft hij dus niet gesproken. Wat is de laatste stand van zaken?

De heer Elias (VVD): Ja, wij zijn gaan regeren, maar daar hebben we een aantal compromissen voor moeten sluiten.

We hebben in Nederland niet voor niets leerplicht, maar ook niet voor niets uitzonderingsbepalingen. Ook ik vind het charmant, met de heer Beertema van de PVV, dat Nederland zo in elkaar zit dat iemand die om principiële gronden vindt dat zijn kind niet naar de dichtstbijzijnde of zelfs iets verder weg gelegen school kan, omdat hij het virulent oneens is met de grondslag van die school, de facto de ruimte krijgt om het onderwijs zelf te regelen.

De heer Elias (VVD): Jawel, voor de mensen die daar gebruik van willen maken. Niet voor niets zijn er echter uitzonderingsbepalingen waar je gebruik van mag maken als je geen school in een wat meer onmiddellijke omgeving kunt vinden. Ik vind dat een charmant onderdeel van onze manier van omgaan met soms heel bijzondere minderheden. Anderzijds zou ik ook graag willen dat dit soort mensen mij niet het recht onthoudt om hen rare snijbonen te vinden, maar dat ter zijde. Ten principale zou ik hen hun rechten niet willen onthouden. Ik wil ze niet, zoals de heer Çelik, de facto dwingen om naar het openbaar onderwijs uit te wijken. Het moeten rechten zijn en blijven die recht doen aan de bedoeling waarmee die rechten zijn gecreëerd. Je kunt een beetje steggelen over het onderzoek, maar ik geloof best dat thuisonderwijs nog niet tot problemen heeft geleid, in relatie tot de kwaliteit ervan. Dat moet in de toekomst ook zo blijven.

Waarom overweegt de minister de mogelijkheid van thuisonderwijs eventueel geheel af te schaffen? Of moet ik vragen: voor thuisonderwijs richting bezwaarden, dus alleen conform het vaker genoemde artikel 5, onder b? Ik krijg de indruk dat de minister dit overweegt, omdat zij de redenering volgt dat een vrijstelling een vrijstelling is, waarna je je er verder niet meer mee bemoeit. Je kunt toch zonder enig probleem voorwaarden aan een vrijstelling verbinden? Indien nodig, kun je artikel 5, onder b toch aanscherpen met die voorwaarden? Een voorwaarde zou kunnen zijn – als dat technisch niet mogelijk is, of anders zou moeten, dan hoor ik dat wel – een taaltoets voor de ouders van kinderen die thuisonderwijs willen geven. Ik vind dat een interessante gedachte. Het lijkt ook een logische eis die je mag stellen aan degene die dat onderwijs gaat geven. Dat moet dan de ouder zijn. We gaan immers geen huisschooltjes propageren, want daarvoor bestaan andere mogelijkheden in Nederland. Dan kunnen de ouders een eigen school beginnen. Daartoe bestaat de mogelijkheid. Dat is een uniek model in de wereld. Je kunt met een aantal anderen een school beginnen. Als je aan bepaalde voorwaarden voldoet, dan legt de overheid ook het geld voor de bekostiging neer. Ik vind dat de voorstanders van thuisonderwijs die met allerlei verwijzingen naar het buitenland komen, vergeten – of doen alsof zij dat vergeten zijn – dat die mogelijkheid in Nederland wel bestaat, maar in het buitenland niet. Een aantal ouders bij elkaar kan dit doen. Dat is een extra reden om redelijk scherp te kijken naar de mogelijkheid om de facto thuisonderwijs te geven. Ik erken dat moet worden opgepast voor de aanzuigende werking, maar ik heb al iets gezegd over bepaalde voorwaarden die je dan zou kunnen stellen.

Ik zou ook niet weten waarom je niet tegelijkertijd, naast de taaltoets, een vorm van toezicht zou kunnen creëren. Dat mag dan light toezicht zijn, in combinatie met de taaltoets. Ik hoor de minister straks al zeggen dat zij geen nieuw toezichtmonster wil creëren. Ik heb haar antwoorden op de Kamervragen van de PVV gezien. Ik heb daarom even zitten rekenen. Laten wij het niet ingewikkelder maken dan nodig is. Kijk naar de situatie van nu. Stel dat je twee inspecteurs aan het werk hebt. In totaal zijn dat 2880 uur. Er zijn 328 kinderen, anderhalf kind gemiddeld per gezin. Dan kom je uit op 218 keer. Als je bij 10% steekproefsgewijs langs gaat, dan is dat per jaar gemiddeld nog geen anderhalf uur, dus binnenlopen en zien hoe het gaat. Dan heb je één op de tien gecontroleerd. Als je één op de vijf controleert, dan gaat het om 2,5 uur per jaar. Dat kan toch niet het probleem zijn.

Minister Van Bijsterveldt-Vliegenthart: Voorzitter. Dank voor de reactie in eerste termijn van de Kamer. Het is gebruikelijk om dat te zeggen, maar in dit geval meen ik het echt, meestal natuurlijk, maar nu daadwerkelijk omdat dit een heel goed debat is. Het debat onderstreept wat ik heb getracht aan te geven in de beantwoording van de vragen, namelijk de worsteling hoe om te gaan met dit onderwerp. Het onderstreept ook het feit dat wij ons moeten beraden op dit punt. Heel concreet kom ik nu direct bij de vraag die een aantal woordvoerders heeft gesteld, namelijk hoe dit zich verhoudt met de situatie van drie maanden geleden. Wij hebben toen gesproken over de achterkant van het voorstel en over: Hoe zie je toe op? Wij hebben destijds dus naar de inhoudelijke kant gekeken. Naar aanleiding van de situatie in Amsterdam ben ik echter met de voorkant geconfronteerd, de entree van de mogelijkheid. Ik kom daarop terug.

Het goede ook van dit debat is dat duidelijk is geworden dat de meerderheid van de Kamer niet voelt voor afschaffing van de mogelijkheid die artikel 5, onder b biedt. Dat is helder. Dat is voor mij een gegeven. Bij mijn nadenken over dit onderwerp wil ik een aantal aspecten benoemen.

In de discussie wordt enerzijds geconstateerd dat geen sprake is van het recht op thuisonderwijs, maar van het recht op vrijstelling van onderwijs. Dat heeft tot gevolg dat je nergens op kunt toezien, want vrijstelling is vrijstelling. De heer Dijkgraaf sprak in dat verband over een niemandsland, een mooie term. Aan de andere kant willen we toch toezicht. We willen weten of het goed zit met degene aan wiens zorgen het kind is toevertrouwd en die moet zorgen voor een goede ontwikkeling van dat kind. Wij gunnen elk kind goed onderwijs en een goede ontwikkeling. Wat ik nu beluister, is hetzelfde als wat ik dacht toen ik met de situatie van het ICA werd geconfronteerd. Dat was voor mij eigenlijk een wake-upcall. Ik vroeg me af hoe het met de borging van het desbetreffende artikel zat, met de borging van datgene wat zojuist als belangrijk is uitgesproken. Het gaat namelijk om de borging van goed kwalitatief onderwijs voor kinderen, ook al zit je niet op school. Je moet vorming ontvangen omdat je straks klaar moet zijn voor de samenleving. Ik ga uit van hetzelfde als wat de heer Biskop meldde en waarover wij vanochtend in ander verband een discussie hebben gevoerd. Ik ga uit van vertrouwen in mensen en van vertrouwen in ouders, maar ik constateer wel een bepaalde ontwikkeling in dit opzicht, namelijk een verdubbeling in zeven jaar. Thuisonderwijs groeit dus behoorlijk. Ik zie ook wat de heer Van Dijk stelde. Hij sprak over misbruik. Ongetwijfeld komt dat voor. Ik weet het niet, want wij zien niet toe op een vrijstelling en wij zien ook niet toe op wat men met de tijd doet. Ik hoor de verhalen echter ook. Men komt er soms ook eerlijk voor uit. Dan zegt een ouder dat zijn kind hoogbegaafd is, maar in de klas onvoldoende tot zijn recht komt, en dat de ouder zelf onderwijs gaat geven, omdat hij niet tevreden is over de kwaliteit van de school. Dit artikel is daar echter niet voor beoogd. Dan moeten wij werken aan de kwaliteit van het onderwijs, aan voldoende ruimte voor hoogbegaafde kinderen in het onderwijs. Wij zullen ook met voorstellen rondom excellentie komen. Het gaat er dus om hoe wij de bedoeling van dit artikel borgen en hoe wij de kwaliteit borgen die wij elk kind gunnen.

De vraag is wat er mogelijk is. Je kunt aan de voor- en aan de achterkant werken. De heer Klaver merkt op dat je elkaar moet kunnen spreken voordat je aan zo iets begint.

Minister Van Bijsterveldt-Vliegenthart: Nee, ik ben nog bezig met de inleiding.

Je zou aan het begin kunnen kijken van hoe je met dingen wilt omgaan. Je kunt de vrijstelling met een aantal randvoorwaarden omkleden. In die zin kunnen we een aantal zaken meegeven. Het onderwijs zou je wettelijk ook scherper kunnen verankeren. Dan kun je daar ook op toezien. Het is mogelijk, maar dat moet juridisch goed worden uitgezocht, dat je niet zozeer spreekt over recht op thuisonderwijs, dat een aanzuigende werking kan hebben, maar over de plicht tot onderwijs thuis die aan de vrijstelling is verbonden en aan de condities die daarbij horen. Dan kun je tot heel globale toezichtkaders komen. Ik ga kijken naar de mogelijkheden, ook in het buitenland. Er is veel mogelijk, maar je moet ongelooflijk goed nadenken, want het is een heel complexe wet. Dat hebben wij al gemerkt. Het is voor mij inmiddels heel duidelijk dat wij heel goed naar dit aspect moeten kijken. De aspecten die hier aan de orde zijn geweest, neem ik in mijn onderzoek mee, al voel ik dat een Kamermeerderheid, zoals de heer Elias het stelde, hecht aan het overeind houden van deze charmante oplossing. De heren Slob, Dijkgraaf en Biskop zullen daar overigens andere woorden voor gebruiken, denk ik. Deze mogelijkheid schept in ieder geval ruimte voor ouders en biedt een bepaalde vrijheid. Daarnaast beluister ik breed dat de Kamer er ook meer checks and balances en borgen in wil hebben. Ik ga daarmee aan de slag. Dan kan de Kamer vervolgens bezien wat er wel kan, want ik weet nu nog niet of alles kan, en wat het voor consequenties heeft, ook in het licht van de eventuele kosten. Ik zal ook aangeven wat niet kan, tenzij de Kamer een heel grote slag wil maken, maar daardoor wordt de kwestie behoorlijk geïnstitutionaliseerd. Ook ik vind het belangrijk dat wij de consistentie bewaren, maar ik heb dezelfde onderhuidse zorg als de Kamer. Daarom heb ik er behoefte aan hier heel goed naar te kijken.

De heer Klaver (GroenLinks): In het kader van de zorgvuldigheid wil ik iets zeggen over die verdubbeling in zeven jaar tijd. Ik moet zeggen dat er sprake is van een trend. We spreken namelijk nog steeds maar over 0,01% van de totale populatie. Dus de vraag is hoe significant deze stijging is. Ik vind dat je daarmee moet oppassen.

Het incident in Amsterdam met het ICA laat ons wel zien wat er kan gebeuren, welke toestroom er kan komen. Ik vind het dan ook heel goed dat de minister aangeeft na te willen denken over de voorkant. Ik neem aan dat zij daar naar aanleiding van mijn vragen nog verder op ingaat. Daar kom ik later op. Mijn vraag is waarom de minister na de eerste termijn van de Kamer de conclusie trekt dat er aan de achterkant gerepareerd zou moeten worden, terwijl zij in haar brief van 13 december heel duidelijk aangeeft dat dit niet nodig is. Waar komt dat uit voort? De minister geeft aan dat dit komt door de situatie in Amsterdam. Kan zij dan precies aangeven waarom die situatie in Amsterdam haar heeft doen constateren dat zaken aan de achterkant beter moeten worden geregeld?

Minister Van Bijsterveldt-Vliegenthart: Ik loop inderdaad de gestelde vragen na.

Gevraagd is of er spanning is met artikel 23. Nee, er is geen spanning tussen artikel 5, onder b en artikel 23 van de Grondwet. Thuisonderwijs is geen manier om de leerplicht in te vullen, maar kan worden gegeven aan kinderen die zijn vrijgesteld van leerplicht. Zo is het nu. Thuisonderwijs is niet in de leerplichtwet geregeld, wel de gronden voor de vrijstelling ervan. Deze wet is natuurlijk al aangenomen. Het is per definitie een wet die in de Grondwet past, anders was de wet er niet gekomen. Ouders kunnen kiezen uit het door de overheid bekostigd onderwijs. Dat aanbod is pluriform. Daarnaast bestaat de vrijheid om particuliere scholen te stichten. Maar er is geen spanning tussen artikel 5, onder b van de leerplichtwet en artikel 23 van de Grondwet.

Minister Van Bijsterveldt-Vliegenthart: Oprecht, dat klopt.

Lichtere vormen à la Vlaardingen. Sorry, ik bedoel Vlaanderen. Ik maak die vergissing vaak. Ik moest ooit een keer de premier van Vlaanderen introduceren en toen zei ik: dit is de minister-president van Vlaardingen. Maar goed, het maakt niet uit. Het is ook een wereldstad. Ik wil me de komende tijd wat meer verdiepen in de buitenlandse situatie met het oog op verbeterpunten.

De heer Çelik heeft het idee aangedragen voor een beperking tot een straal rondom het openbaar onderwijs. Als ik hem beluister, gaat dat velen te ver. Ik vind het ook wel heel ver gaan. Dat is wel heel rigide.

De vragen van de heer Slob heb ik beantwoord.

De heer Beertema vraagt in hoeveel gevallen het fout gaat. Dat weten we eigenlijk niet. Er komen situaties voor zoals de heer Çelik schetst, maar ook zoals de heer Van Dijk schetst. Wat noem je dan fout? Volgens de wet klopt het niet, maar we gaan ervan uit dat mensen een goed onderbouwd verhaal hebben. Het valt ook moeilijk te toetsen.

Over aanscherping van voorwaarden heb ik het nodige gezegd. De heer Dijkgraaf vroeg of er randvoorwaarden gesteld moeten worden voor collectief of individueel thuisonderwijs. Moet er bijvoorbeeld een maximumaantal opgenomen worden? We moeten ervoor oppassen dat het niet een herhaling van het gastouderverhaal wordt. Dat was best een complex verhaal. Ik zal er in ieder geval goed naar kijken.

De heer Klaver vraagt of ik voldoende handvatten heb voor onderzoek. Eigenlijk niet echt. Wij geven vrijstelling van leerplicht en dan is het verder aan de ouders. Ik zal erover nadenken hoe we meer zicht kunnen houden op het totaal.

De heer Klaver suggereerde om in de gesprekken met ouders meer in te gaan op de voorkant. Ik heb toegezegd dat ik dit meeneem in de bredere benadering.

Minister Van Bijsterveldt-Vliegenthart: Ik denk eerlijk gezegd dat het beter is om de ruimte te nemen om het goed en rustig te doen, zodat ik, zoals toegezegd, in het najaar met een nader onderzoek kom met een verdieping van de mogelijkheden. Ik zal zeker vragen om in dat verhaal mee te nemen of wij via quick wins meer inzicht kunnen krijgen en of de uitkomsten daarvan meegenomen kunnen worden. Het lijkt mij echter niet verstandig om de informatie over verschillende schijven te laten lopen. Dan wordt het debat misschien te gefragmenteerd.

Ik kom bij de vragen van de heer Van der Ham. Zijn uitgangspunt is dat het kind centraal moet blijven staan. Dat is ook wel mijn zorg geweest toen ik dit agendeerde en dat is mijn zorg nog steeds. Daarom wil ik de punten die vandaag naar voren zijn gebracht, meenemen om te onderzoeken hoe wij daar op een goede manier vorm en inhoud aan kunnen geven. De heer Van der Ham bracht, evenals andere leden van de commissie, ideeën naar voren. Ik zal al die ideeën goed bekijken.

Op de vragen van de heer Dijkgraaf ben ik vrij uitvoerig ingegaan. Evenals de heer Biskop heeft hij mij gevraagd het rapport van mevrouw Sperling bij het onderzoek te betrekken. Dat zal ik zeker doen.

Minister Van Bijsterveldt-Vliegenthart: Nee, doe dat maar even niet.

De heer van Dijk heeft goed verwoord dat dit artikel gezien moet worden als een knoop. Dat is waar. Dit artikel is echt een knoop. Er zitten heel veel kanten aan en het roept zeker de vraag op of het mogelijk is om het te verhelderen en meer borgen in te bouwen. Ik zal pogen dat te doen op een manier die dicht blijft bij wat de heer Elias naar voren bracht, namelijk dat we het niet helemaal kapot willen regelen. Dan doen we het niet goed, om het maar simpel te zeggen.

Minister Van Bijsterveldt-Vliegenthart: Dat is niet aan mij als minister. Voor mij is dit punt aanleiding geweest om hier nog eens scherp naar te kijken, maar ik ga niet over de individuele groepen. Dat is aan de wethouder; die is van de leerplicht. Dus het ligt ook echt bij de gemeente. Ik vind dat hij dit op een goede manier heeft aangepakt. Wel wil ik rondom dat artikel meer borgen inbouwen, maar dat is mijn macrobeleidsverantwoordelijkheid.

Voorzitter. Ik kom bij de vragen van de heer Elias. Veel van zijn vragen heb ik al beantwoord. Ik heb aangegeven dat ik de voorbeelden die hij aandroeg mee zal nemen in het onderzoek waar ik in het najaar op terugkom. De heer Elias schetste beeldend dat er voor het toezicht niet veel extra menskracht nodig is. Nu weet ik uit ervaring dat dit meestal tegenvalt. Het kost altijd meer formatie dan je denkt. Als je echt goed wilt toezien en als je daarvoor scherpe criteria hebt, zoals in Nederland vaak gebruikelijk is, kun je hiermee wel eens een fors camelnose-effect binnenhalen. Op dit moment is hier nog geen rechtsgrond voor. Daarom wil ik nagaan hoe dit soort zaken in het buitenland geregeld is en of het, zoals wij dat gewend zijn in Nederland, op een globalere manier geregeld kan worden. Op dit moment kennen wij alleen de vrijstelling van leerplicht en niet de plicht tot het geven van onderwijs, waar wij vervolgens toezicht op houden.

Voorzitter. Hiermee heb ik alle vragen beantwoord.

De heer Van der Ham (D66): Voorzitter. Ik ben blij dat de minister het probleem serieus neemt. Zij worstelt ermee. Ik constateer uit wat ik lees in haar brief dat haar eerste gevoel was om van artikel 5, onder b af te komen, maar dat zij gehoord de beraadslagingen tot de conclusie is gekomen dat zij dat niet kan uitvoeren en dat zij nu op een andere manier probeert er een mouw aan te passen. Dat vind ik jammer, want ik denk dat het, alles afwegend, goed is om dit artikel te schrappen. Als we het behouden, ben ik het gek genoeg weer eens met de heer Dijkgraaf van de SGP-fractie, die zegt dat het ook op andere gronden, mits goed gemotiveerd, moet kunnen. Ik vind het een rare vorm van discriminatie dat vrijstelling wel op basis van religie mag maar niet op grond van andere opvattingen. Ik wijs in dit verband op de discussie over de richtingeneis.

Op het punt van de betaling, het gesprek en de taaltoets heb ik aangegeven dat het interessant is om dit te onderzoeken. Ik ben zeer benieuwd naar de resultaten van dit onderzoek.

De heer Çelik (PvdA): Voorzitter. Ik geloof oprecht dat de minister het hier moeilijk mee had en dat zij voor een dilemma stond. Dat geloof ik absoluut, maar ik vind dat er van haar stevige taal in de beantwoording weinig is overgebleven. Dat betreur ik. Dit was een kans om verder te kijken dan alleen naar het aan de voor- en achterkant verscherpen van een en ander, namelijk door te kijken of zij de uitzonderingen zou kunnen minimaliseren. Dat is een gemiste kans. Ik snap dat het een kwestie van politieke keuzes is, maar ik vind het jammer dat zij zo terughoudend is. Dat geldt ook voor de houding van mijn collega’s van VVD en PVV, omdat ik weet dat deze partijen veel met het openbaar onderwijs op hebben. In dat kader vind ik het ook een gemiste kans.

Ik blijf het zeggen: vrijstelling is vrijstelling. Vrijstelling van leerplicht betekent vrijstelling van onderwijs, want leerplicht is onderwijs. We kunnen natuurlijk leuke spelletjes met elkaar spelen, maar dan moeten we het anders noemen. Natuurlijk ben ik ook voor zwaardere eisen, want nu ik mijn zin niet krijg, ga ik meedenken over het verzwaren van de eisen en het moeilijker maken van de uitzonderingen. Vanzelfsprekend doe ik daar graag aan mee. Nogmaals, vrijstelling is vrijstelling.

De heer Beertema (PVV): Voorzitter. Ik dank de minister ook heel hartelijk voor haar uiteenzetting. Ik sluit me niet aan bij de heer Slob. Ik zie wel degelijk de urgentie van het probleem. Een groei van 100% in zeven jaar tijd vind ik een teken aan de wand. Wat mij betreft is regeren nog steeds vooruitzien.

De minister introduceerde bij het laatste setje mitsen en maren naar aanleiding van opmerkingen van de heer Elias de mogelijkheid om thuisonderwijs uit te besteden aan derden. Dat vind ik een ongelukkige ontwikkeling. Daarmee kan het wat mij betreft niet meer op de kleinst mogelijke schaal gerepareerd worden. Wat mij betreft gaat het alleen maar om die aanscherping aan de voorkant, waarbij de taaltoets heel belangrijk is. Daar moeten we naar kijken. Voor de rest vind ik dat we het moeten laten rusten. Dan komt het wel goed.

De heer Klaver (GroenLinks): Voorzitter. De minister heeft vakkundig alle opvattingen van de Kamer op een grote hoop gegooid. Die neemt zij ook vakkundig mee naar het najaar, zodat zij er nog eens rustig over kan nadenken. Ik kan niet zeggen dat ik daar een bevredigend gevoel aan overhoud. Het echte gesprek over de oplossingen hebben we vandaag helaas niet kunnen voeren.

We moeten ervoor waken dat we het probleem groter maken dan het is. Is een verdubbeling in zeven jaar tijd een significante stijging, gegeven het feit dat het maar 0,01% van de totale populatie betreft? Ik wil de minister graag meegeven: maak het probleem niet groter dan het is.

Op één vraag wil ik graag eerder dan in het najaar een antwoord. Dat gaat over het collectief aanbieden van onderwijs, zoals even aan de orde leek in Amsterdam. Er was sprake van dat die groep van 97 kinderen in een buurthuis les zou krijgen. In het schriftelijke antwoord op de vragen heeft de minister gesteld dat dit heel erg lijkt op privéonderwijs. Kan zij nogmaals bevestigen dat de inspectie hierop zou zijn ingezet, als dit het geval was geweest en dat dit alsnog onder de vleugels van de inspectie was gekomen?

De heer Dijkgraaf (SGP): Voorzitter. Ook voor mij is de groei van het aantal leerlingen niet maatgevend voor de constatering of er een probleem is. Het kan ook een gewenste groei zijn, waarbij kwaliteit wordt geboden en geen misbruik van het artikel wordt gemaakt. De aanleiding zat natuurlijk in het misbruik. De grote vraag is of we dit probleem overschatten ja of nee. Helemaal zeker weet je dat nooit. Ik ben blij dat de minister de tijd wil nemen om zaken rustig in overweging te nemen en om in het kader van de hele discussie de voor- en nadelen van het regelen van toezicht tegen elkaar af te wegen. Dan moet je eigenlijk ook de onderwijsplicht wettelijk regelen. Ik wacht de gedachtevorming binnen het ministerie af. Ik ga ervan uit dat eraan gewerkt wordt binnen de grenzen van artikel 23 van de Grondwet.

Ik wil nog wel het volgende meegeven. Al in 1 848, bij de totstandkoming van de Grondwet, is er een discussie gevoerd over het ouderrecht. Daarbij ging het heel expliciet over dit punt. Dat is ook de reden waarom het uiteindelijk in artikel 23 zo geregeld is, dat ouders het recht hebben om het onderwijs in te richten zoals zij dat zelf willen. Het staat daar nog veel explicieter in. Later is dat breder geformuleerd, maar door de hele grondwetsgeschiedenis heen staat het recht van de ouders en niet het recht van de Staat voorop. Dat is wel een belangrijk uitgangspunt bij een debat over dit soort zaken.

De heer Jasper van Dijk (SP): Voorzitter. De minister spreekt van voortschrijdend inzicht. Zij komt met een onderzoek. Ik wil er de nadruk op leggen dat goed gekeken wordt naar de toetsing aan de voordeur, de motieven van de ouders om te kiezen voor thuisonderwijs. Ook wijs ik op het belang van toezicht op het feitelijke thuisonderwijs. Dat er sprake is van voortschrijdend inzicht bevalt mij altijd goed, zeker als het mijn kant op komt. Ik verwacht dat het ook zal gebeuren op het gebied van artikel 23 als het gaat om de toelating van leerlingen en de gelijke behandeling van docenten. Maar dat terzijde.

Kan de minister ingaan op het voortgezet onderwijs en het thuisonderwijs? Wanneer een kind 12 jaar wordt, dient het in het voortgezet onderwijs veel meer vakken te krijgen. Is dat niet veel complexer voor kinderen die thuisonderwijs krijgen? Dat lijkt mij ontzettend lastig.

Tot slot een citaat uit de Volkskrant dat ook de noodzaak van onderzoek onderstreept. Het is een artikel over moeder Pascale. Er staat: «Soms is Pascale onzeker: missen ze niet iets? Aan je kinderen kun je het niet vragen, zij hebben geen referentiekader.»

Ik denk dat Pascale heel goed thuisonderwijs geeft, maar zij erkent ook dat onderzoek heel goed kan zijn.

De heer Elias (VVD): Voorzitter. De minister kan natuurlijk niet toveren, zij kan niet in een keer al die problemen oplossen. Ik hoop wel dat het iets minder lang duurt dan bij de discussie over het ouderrecht in 1848. De pacificatie kwam pas in 1917. Dat was 69 jaar later. Dat lijkt mij een beetje veel. We hoeven het ook niet van vandaag op morgen te regelen. Ik begreep van de minister dat er over een halfjaar een uitwerking van de voorstellen ligt.

Ik wil de minister nadrukkelijk meegeven dat ik sterk hecht aan de taaltoets aan de voorkant, waarmee een aantal problemen wordt opgelost. Die toets hoort wel in samenhang te zijn met het feit dat de individuele ouder het voornemen heeft om specifiek op grond van de uitzonderingspositie krachtens artikel 5, onder b dat onderwijs zelf te geven. Nogmaals, ik ben niet voor het propageren van thuisschooltjes, voor tussenvormen. Als mensen op grond van hun heel speciale opvattingen voldoende anderen vinden om een school te starten, kunnen en mogen zij dat doen. Het lijkt mij niet goed om een hybride tussenvorm te creëren. Dat wil ik nadrukkelijk meegeven.

Minister Van Bijsterveldt-Vliegenthart: Voorzitter. Hartelijk dank. De heer Van der Ham is reeds vertrokken, maar dit antwoord komt in het verslag. Eigenlijk stelde hij geen vraag. Hij maakte meer een statement. Hij gaf aan dat hij voorstander is van een verruiming van artikel 5, onder b. Hij sloot zich in dit geval, heel bijzonder, aan bij de heer Dijkgraaf.

Tegen de heer Biskop zeg ik heel eerlijk dat in de brief niet staat dat ik iets «huppekee» wilde doen. In de brief staat dat ik mij zal beraden omdat ik aan het denken werd gezet door wat er in Amsterdam gebeurde. Dat gebeurt soms en dat is ook heel goed. Ik heb vandaag heel veel gehoord. Het maakt de zaak niet minder complex.

De heer Çelik geeft aan dat er sprake moet zijn van een balans tussen vrijheid en de zorg dat een kind een goede vorming krijgt, met de borgen of randvoorwaarden daartoe. Dat is in de commissie breed naar voren gekomen. Daarin gaat de een iets verder dan de ander, maar ik constateer dat dit breed zo ervaren is. De heer Slob vindt dat de balans nu al goed is, maar bij de rest van de commissieleden bespeur ik de wens dat hier goed naar wordt gekeken.

Ik heb een vraag van de heer Çelik over de thuiszitters in categorie A nog niet beantwoord. Dat zijn de kinderen met een «vlekje», zoals hij het noemde, kinderen die vanwege een zware handicap thuiszitten. De heer Çelik heeft gelijk. Er zitten op dit moment kinderen thuis die eigenlijk naar school zouden moeten gaan, maar voor wie scholen op dit moment geen verantwoordelijkheid kunnen of willen nemen. Dat is de reden waarom wij met elkaar spreken over passend onderwijs en over de zorgplicht. Daar komen wij nog breed over te spreken, maar ik hoop wel dat we daar meer grip op krijgen.

De heer Slob waarschuwt mij voor misplaatste flinkheid. Daar ben ik het mee eens. Als je iets doet, moet je het heel zorgvuldig doen. Ik heb een oprechte zorg. Die zorg is scherp geworden door wat er is gebeurd. Daardoor vroeg ik mij af of er niet iets bij wet geregeld zou kunnen worden. Toen kwam vrijstelling van rechtswege aan de orde. Dat zette mij wel aan het denken. Maar de reden dat ik vandaag reageer zoals ik reageer, is omdat ik het fout vind om het kind met het badwater weg te gooien. We moeten zaken beheersbaar houden voor degenen die er elke dag mee moeten omgaan en voor de overheid die vorm en inhoud moet geven aan wat wordt bedacht. In die zin zal ik proberen zo zorgvuldig mogelijk te handelen. Dat betekent dat ik er echt de tijd voor moet nemen. De heer Dijkgraaf onderstreepte dit. Dit kan niet een, twee, drie. In the end kan het zijn dat we moeten constateren dat we niet veel aan de situatie kunnen veranderen, omdat de veranderingen niet opwegen tegen de nadelen die het oplevert. Ik vind dat we er heel goed naar moeten kijken. Tot nu toe hebben we nog niet zo goed naar de inhoud gekeken. Ik trek mij de zorg van de leden aan en ik zal proberen daar heel zorgvuldig vorm en inhoud aan te geven.

De heer Beertema vindt dat thuisonderwijs alleen door ouders gegeven moet worden. De heer Klaver vraagt of onderwijs aan een groep in een buurthuis privaat onderwijs is. Dat is niet het geval, want op dit moment zijn mensen op basis van artikel 5, onder b vrijgesteld van onderwijs. Dus wat men met elkaar doet in een buurthuis past binnen die vrijstelling. Er ontstaat alleen een probleem als een kind dat leerplichtig is aan dat onderwijs deel zal nemen. Dan is er opeens een andere situatie aan de orde. Maar zolang het om vrijgestelde kinderen gaat, kan men bij elkaar komen. Er is geen enkele wettelijke grond om de ouders te verplichten les te geven. Het is namelijk geen recht of plicht tot onderwijs, het is vrijstelling van de leerplicht en that’s it.

De heer Klaver (GroenLinks): De minister schrijft in de schriftelijke beantwoording:

«Collectief onderwijs aanbieden in een buurtcentrum lijkt op het oprichten van een particuliere school. Een particuliere school voor primair of voortgezet onderwijs dient aan de vereisten van de leerplichtwet te voldoen (artikel 1, onderdeel b, subonderdeel 3 in samenhang met artikel 1a1) om daar de leerplicht te kunnen vervullen. De inspectie brengt over een dergelijke voorziening bindend advies uit of deze kan worden beschouwd als een school in de zin van de wet.»

Dit antwoord heeft mij gerustgesteld over de situatie in Amsterdam. Ik schrik ervan dat de minister nu een ander antwoord geeft.

Minister Van Bijsterveldt-Vliegenthart: Onze juristen zeggen van niet. Dit punt wordt in de brief die de Kamer krijgt, meegenomen. In ieder geval is dit wat ik in de schriftelijke beantwoording beoogd heb te zeggen. Ik zal nader verklaren welke varianten het al dan niet privaat onderwijs maken.

Dan kom ik bij de heer Dijkgraaf. Wij zullen recht doen aan de wordingsgeschiedenis van de wet. Daar hebben we al eerder met elkaar over gesproken. Er was zelfs heel wat recentere geschiedenis die dreigde te verdwijnen, waar de heer Elias toen een heel scherpe kanttekening bij plaatste.

Dan kom ik bij de heer Elias, want ik meen dat de heer Van Dijk geen nadere vragen heeft gesteld. Of wel?

Minister Van Bijsterveldt-Vliegenthart: Twee derde van de kinderen die thuisonderwijs krijgen, volgen primair onderwijs en een derde voortgezet onderwijs. Vaak vinden ouders het complex om al die vakken te geven die kinderen in het voortgezet onderwijs krijgen en besluiten dan om te kiezen voor het reguliere voortgezet onderwijs. Er zijn echter nog steeds jongeren tussen de 13 en 17 jaar die thuis geschoold worden in voortgezet onderwijs en vervolgens instromen in het hoger onderwijs, waar zij naar tevredenheid, zoals de ouders aangaven, hun opleiding vervolgen. Het is waar dat men het complexer vindt. Daardoor is die groep natuurlijk kleiner.

Ik eindig bij de heer Elias en zijn vraag over de taaltoets. Het is genoteerd, om het maar even simpel te zeggen. Daarover zal de Kamer in het najaar worden geïnformeerd en, zoals we weten, duurt het najaar tot 21 december. Laat daar geen misverstand over bestaan. Dat is echt de tijd die nodig is. Ik wil dit heel goed bekijken.

De voorzitter: Ik heb de volgende toezeggingen genoteerd.

• – De minister zal de Kamer over twee weken per brief informeren over de vraag of collectief thuisonderwijs kan worden gegeven.

• – De Kamer ontvangt vóór 1 december een reactie op onderzoek naar recente ontwikkelingen rond artikel 5, onder b van de leerplichtwet en de mogelijke borging van onderwijskwaliteit en randvoorwaarden.

Dan zijn wij hiermee gekomen aan het eind van dit algemene overleg. Ik dank alle aanwezigen.