Nr. 86 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VEILIGHEID EN JUSTITIE

De meest recente informatie, gelegd naast de eerdere voortgangsbrieven, brengen mij tot de conclusie dat de drie speerpunten voor het verbeteren van de aanpak van kinderporno juist zijn gekozen. Er is hard aan gewerkt, maar de geformuleerde ambities zijn nog onvoldoende waargemaakt. Extra inspanningen zullen daar de komende periode voor nodig zijn.

In Nederland vindt nagenoeg geen commerciële productie van kinderporno plaats. Hoewel hierover geen cijfers bekend zijn, is de afgelopen jaren met het ondere andere beschikbaar komen van goedkopere en betere foto- en filmapparatuur ook in Nederland een tendens te constateren dat er meer en meer «thuis» materiaal wordt geproduceerd. Dit materiaal wordt veelal uitgewisseld door middel van ruilhandel tussen pedofiele netwerken. In Nederland komt het merendeel van het slachtofferschap van seksueel misbruik voort uit dit materiaal. Dit probleem verdient dan ook de onverdeelde aandacht van politie en OM. Het aanpakken van downloaders werkt weliswaar als preventieve maatregel, maar het bestrijdt het probleem niet of nauwelijks. Vandaar dat dit kabinet er voor kiest het slachtoffer voorop te zetten en capaciteit vrij te maken om die te ontzetten en vervaardigers en verspreiders in Nederland te achterhalen. Door immers meer op de laatste twee dadergroepen te focussen kan er beter naar slachtoffers worden doorgerechercheerd.

Eind 2008 is het Programma Verbeteren Aanpak Kinderporno (PVAKP) van de politie met een verbeterplan van start gegaan. Het PVAKP heeft eind 2010 een doorstartplan voor een tweede fase gepresenteerd.

In de eerste fase van het PVAKP zijn, zoals ook in eerdere voortgangsbrieven vermeld, diverse belangrijke maatregelen ter verbetering van de aanpak kinderpornografie in gang gezet. Het terugdringen van de werkvoorraad heeft daarbij de grootste prioriteit gekregen en er zijn diverse (tijdelijke) maatregelen in gang gezet om dat te bereiken. Desondanks blijft de werkvoorraad, mede door de niet te beïnvloeden instroom van zaken uit internationaal onderzoek, op een onacceptabel hoog niveau. Mede hierdoor is de gewenste focusverlegging in de opsporing van downloaders naar vervaardigers en het achterhalen van slachtoffers niet geheel van de grond gekomen en is de beschikbare recherchecapaciteit aangewend voor voornamelijk het wegwerken van de werkvoorraad. Voortzetting van het PVAKP acht ik noodzakelijk, maar om de gewenste focusverlegging daadwerkelijk te realiseren is meer nodig. De politie en het OM zijn daarom momenteel een voorstel aan het uitwerken voor een nationale (in)richting van de aanpak van kinderpornografie. Er worden keuzes gemaakt die leiden tot een meer nationale aanpak van de internetzaken op het gebied van kinderpornografie en een versterking van de regionale aanpak als het gaat om in Nederland plaatsvindend misbruik. Dit met het doel om meer dan nu Nederlandse kindermisbruikers, vervaardigers en verspreiders van kinderporno aan te pakken. De focus is daarbij gericht op het ontzetten van slachtoffers en het leveren van een aanvaardbare bijdrage aan de internationale aanpak van kinderporno en kindersekstoerisme. Ik steun deze aanpak. Hij past prima in de inzet van het kabinet voor de nationale politie. Ik verwacht in mei een voorstel van het Openbaar Ministerie en de politie hoe wijzigingen moeten worden doorgevoerd om de herinrichting van de bestrijding van kinderpornografie te kunnen implementeren voor de beide organisaties. Na de besluitvorming over de herinrichting en een gedegen voorbereiding moet het starten van de implementatie op 1 januari 2012 haalbaar zijn. Met steun vanuit de reeds bestaande projectorganisatie is het mogelijk om te veranderen en toch door te gaan met de afhandeling van lopende en nieuwe onderzoeken.

Werkvoorraad over de omvang van de werkvoorraad kinderpornografie aan het einde van het 3^e kwartaal van 2010. Deze bevatte toen 991 zaken. Inmiddels is de werkvoorraad aan het einde van het 4^e kwartaal 2010 beschikbaar, deze omvat 770 zaken. Een volledig overzicht, van de cijfers op de manier zoals zij sinds de eerste voortgangsbrief uit 2008 zijn gemeld, treft u hieronder aan. De onderstaande tabellen geven inzicht in de totale werkvoorraad per kwartaal en in de onderverdeling van de werkvoorraad naar uitvoerende organisatie. Bij de cijfers plaats ik drie opmerkingen. Allereerst is een terugloop in de werkvoorraad bij de regio’s zichtbaar. Ten tweede blijft het aantal internationale onderzoeken onvoorspelbaar. Zoals bekend bereidt het KLPD Nederlandse inspanningen op internationale dossiers voor, maar vindt uitvoering plaats bij de BR-en en de regio’s. Tot slot constateer ik dat de totale werkvoorraad, met twee uitschieters naar boven, rond de 750 zaken jaarlijks stabiliseert.

Ik heb besloten het advies van het Platform te volgen en respecteer dat het filteren en blokkeren van kinderpornografische sites op domein (DNS) niveau niet zal worden ingevoerd door de ISP’s.

De politie en de hostingprovider Leaseweb hebben inmiddels wel afspraken gemaakt om een pilot te initiëren waarin het zogenoemde uploaden van kinderpornografische foto’s naar het internet kan worden tegengehouden. Over de voortgang hiervan zal ik u in de volgende voortgangsbrief berichten.

Tijdens het AO heeft de staatssecretaris naar aanleiding van de vraag van het lid Gesthuizen (SP), over hoe aan gekeken wordt tegen het gebruik van Deep Packet Inspection (DPI) voor de opsporing van kinderporno, geantwoord dat deze technologie wordt onderzocht en dat daar in de voortgangsbrief op terug zal worden gekomen. In berichten uit de media die volgden op het AO werd ten onrechte gesteld dat de staatssecretaris zou hebben geantwoord het gebruik van DPI voor het blokkeren van kinderporno op het internet te overwegen. Dit heb ik ook aangegeven in de antwoorden op de schriftelijke vragen van het lid Dibi (Groenlinks) van 23 december 2010 jongstleden.5

De tijdens het AO gestelde vraag over DPI interpreteer ik als volgt: Gaat u kinderpornografie opsporen op het internet met een applicatie waarin DPI technieken zijn ingebouwd?

De toepassing van DPI en de techniek hierachter bestaat al langer en ontwikkelt zich steeds verder. Zo wordt DPI toegepast in applicaties om bijvoorbeeld (bedrijfs)netwerken of het internet te beveiligen. DPI technieken worden dan gebruikt om de inhoud van de pakketgegevens die over een netwerk gaan, bijvoorbeeld het internet, te kunnen onderzoeken op de mogelijke aanwezigheid van bepaalde content. Dit is algemeen geaccepteerde praktijk. Ik acht het aanvaardbaar als overheden binnen hun wettelijke mogelijkheden hiervan gebruik maken. Ik heb geen plannen om DPI specifiek te gebruiken voor de bestrijding van kinderpornografie. Wel zal ik de ontwikkeling ten aanzien van deze techniek blijven volgen voor de opsporing in het algemeen.

Tijdens het AO met uw Kamer heeft de staatssecretaris toegezegd de Kamer te informeren over de stand van zaken ten aanzien van een online meldknop. Het Meldpunt Kinderporno op internet (die de site www.helpwanted.nl beheert) is nauw betrokken bij de totstandkoming van deze meldknop. Ook het Meldpunt Discriminatie, Pestweb en De Kindertelefoon zijn inmiddels als partners aangeschoven.

Er wordt momenteel hard gewerkt aan twee versies van de online meldknop. De eerste variant betreft een meldknop als applicatie («app») voor de internetbrowser. Door deze «app» te downloaden wordt de meldknop toegevoegd aan de internetbrowser. De knop zal vervolgens voortdurend zichtbaar zijn en op het moment dat de internetgebruiker geconfronteerd wordt met seksueel misbruik of ongewenst gedrag kan deze gelijk melding doen. Van het Meldpunt heb ik begrepen dat Microsoft bereid is gevonden de technische ontwikkeling van deze meldknop voor zijn rekening te nemen. Het is de bedoeling dat deze meldknop met zoveel mogelijk verschillende soorten browsers (Internet Explorer, Chrome, Firefox) zal werken. De tweede variant betreft een meldknop die op een website zelf kan worden geplaatst. De verwachting is dat beide meldknoppen in de zomer gereed zullen zijn.

Het lid Arib (PvdA) heeft tijdens het laatste AO gerefereerd aan een project in Duitsland waarbij mensen die seksuele gevoelens hebben voor kinderen via het internet kunnen worden doorverwezen naar de hulpverlening. Zij suggereerde dat het Meldpunt wellicht een rol kan spelen bij implementatie hiervan in Nederland. Navraag bij het Meldpunt heeft uitgewezen dat er weinig bekend is over dit project genaamd «Dunkelfield», behalve dat het project in Duitsland inmiddels is gestopt.

In Nederland wordt op andere manieren gezocht naar preventieve maatregelen. Naar aanleiding van het succesvolle programma «Stop it Now!» uit het Verenigd Koninkrijk zijn het Meldpunt Kinderporno op internet en het ambulant forensisch centrum De Waag gestart met een onderzoek naar de mogelijkheden voor de ontwikkeling van een Nederlandse versie van dit programma. «Stop it now!» probeert daders en potentiële daders ervan te overtuigen hulp te zoeken. Deze organisatie richt zich ook op familie, vrienden en bekenden uit de omgeving van deze (potentiële) daders. Daarnaast biedt de website (www.stopitnow.org.uk) informatie voor ouders om hun kinderen beter te beschermen tegen seksueel misbruik, en is er een hulplijn waarop mensen anoniem kunnen worden geholpen. Het Nederlandse initiatief wil zich in eerste instantie richten op mensen die bij zichzelf pedoseksuele neigingen of de interesse in het bekijken van kinderporno ontdekken en hen een plek bieden waar zij over hun gevoelens kunnen praten en begeleid kunnen worden naar professionele hulp. Ervaringen in Nederland met professionele hulp geven aan dat er in beginsel genoeg behandelmogelijkheden zijn, maar dat vanwege wantrouwen en schaamte mensen moeilijk deze stap zetten.

Ten aanzien van de stand van zaken met betrekking tot de European Financial Coalition (EFC) kan ik u het volgende mededelen. Op 15 en 16 september 2010 zijn de resultaten gepresenteerd van de eerste fase van de EFC. Zoals bekend is deze coalitie naar Amerikaans voorbeeld opgericht en heeft het de Europese Commissie als grootste sponsor. Het doel van de EFC is het ontwikkelen van een flexibele en dynamische coalitie van stakeholders die onder leiding van rechtshandhavende instanties samenwerken ten behoeve van het opsporen en helpen van slachtoffers van seksueel misbruik, evenals het opsporen en vervolgen van daders. Daarbij wordt ingezet op het opwerpen van barrières in de financiële dienstverlening.

Uit de rapportage over de eerste fase van het EFC blijkt dat de bereidheid onder private partijen – veelal financiële instellingen – om met de publieke organisaties samen te werken aanwezig is. In verschillende werkgroepen zijn «best practices» beschreven die moeten leiden tot concrete samenwerkingsvormen. De Payments Industry Working Group heeft bijvoorbeeld deze «best practices» uitgewerkt in een brochure met richtlijnen voor de financiële dienstverleners. Dit om hen te helpen het werkproces en de relaties met klanten «vrij» te houden van betrokkenheid bij het verspreiden van afbeeldingen van seksueel misbruik van kinderen. Ook heeft het EFC een strategische analyse over de verspreiding van kinderpornografie gepubliceerd. Een belangrijke trend die daarin wordt beschreven is de forse afname van het aantal commerciële websites met kinderporno in de afgelopen twee jaar. Datzelfde geldt voor het daadwerkelijke hoeveelheid geld dat met het exploiteren van dergelijke sites wordt verdiend. De EFC verklaart dat enerzijds door de opkomst van andere technologieën zoals Peer-to-Peer (P2P) en de toenemende internetvaardigheid van computergebruikers en anderzijds door de toegenomen rechtshandhaving en de effectiviteit daarvan. Tegelijkertijd kan niet worden uitgesloten dat commerciële websites er beter in slagen zich voor rechtshandhaving «onzichtbaar» te maken.

De Europese Commissie heeft nog geen besluit genomen over financiering van een tweede fase van de EFC. Wel zijn er recentelijk vanuit Europol contacten gelegd met Europese opsporingsinstanties, waaronder de Nederlandse politie, om concrete onderzoeken tegen commerciële websites op te zetten.