Nr. 8 VERSLAG HOUDENDE EEN LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN

In onderstaande tabel staan de geplande ODA-uitgaven voor de partnerlanden in Zuid-Amerika voor 2011. Voor de volledigheid wordt er op gewezen dat via centrale programma’s zoals het stabiliteitsfonds en wederopbouw met name in fragiele staten additionele uitgaven plaatsvinden.

In onderstaande tabel staan de geplande ODA-uitgaven in Azië voor 2011. Het betreft hier de gedelegeerde landenbudgetten. Voor de volledigheid wordt er op gewezen dat via centrale programma’s zoals het stabiliteitsfonds en wederopbouw met name in fragiele staten (ondermeer Burundi en Afghanistan) additionele uitgaven plaatsvinden.

In onderstaande tabel staan de geplande ODA-uitgaven voor de partnerlanden in Afrika in 2011. Het betreft hier de gedelegeerde landenbudgetten.

De Iraanse autoriteiten stellen steevast dat het nucleaire programma slechts vreedzame doeleinden dient. Het Internationaal Atoom Energie Agentschap (IAEA) is op basis van zijn inspecties niet in staat om vast te stellen dat het nucleaire programma van Iran daadwerkelijk alleen vreedzame doelen heeft. Iran leeft zijn internationale verplichtingen met betrekking tot zijn nucleaire programma’s niet na. Daarnaast geeft Iran geen gehoor aan de resoluties van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties die gebieden dat Iran zijn opwerkings- en aan verrijking gerelateerde activiteiten opschort. De regering roept Iran op te voldoen aan de internationale verplichtingen inzake het nucleaire programma en met de internationale gemeenschap in dialoog te treden over de nucleaire ambities.

Nederland zet zich in om een goede uitvoering van het Comprehensive Peace Agreement tussen Noord- en Zuid-Soedan te bevorderen. Nederland levert een financiële bijdrage aan de tijdige organisatie van de referenda voor Zuid-Soedan en Abyei en levert technische expertise bij post-referendum vraagstukken die tussen de partijen dienen te worden opgelost. Nederland zal in het komende jaar blijven bijdragen aan wederopbouwprogramma’s voor Zuid-Soedan en de drie transitiegebieden die momenteel nog instabiel zijn. Tevens dringt Nederland er bij de Soedanese regering op aan dat naast de aandacht voor het Comprehensive Peace Agreement, er een vredesakkoord getekend wordt voor Darfur. Nederland heeft tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties een internationale bijeenkomst over Darfur georganiseerd waar werd aangedrongen op een verbetering in de humanitaire- en veiligheidssituatie en het bereiken van een duurzame politieke oplossing. Nederland blijft in het komende jaar een bijdrage leveren aan de VN-missies UNMIS en UNAMID.

September jl. trad de nieuwe mensenrechtenambassadeur aan. Hij werkt momenteel aan zijn reisagenda voor de komende maanden. Overwegingen daarbij zijn primair de mensenrechtensituatie in een land en de mogelijkheden met de autoriteiten en maatschappelijke organisaties in dialoog te treden. De vorige mensenrechtenambassadeur bracht de afgelopen jaren (herhaalde) bezoeken aan een groot aantal overwegend islamitische landen waaronder Iran, Pakistan, Saoedi-Arabië en Soedan, maar ook bijvoorbeeld Oman, Bangladesh, Pakistan, Egypte en de Verenigde Arabische Emiraten.

Voor de positie van etnische en religieuze minderheden in Iran en Pakistan heeft Nederland het afgelopen jaar doorlopend aandacht gehad, en zijn onze zorgen zowel bilateraal als multilateraal meermaals uitgesproken. In gesprekken met zowel de Iraanse ambassade in Nederland als met de Iraanse autoriteiten in Iran, zoals tijdens het bezoek van de mensenrechtenambassadeur aan Iran in maart 2010, heeft Nederland de zorgwekkende situatie van etnische en religieuze minderheden in Iran aan de orde gesteld. Daarnaast heeft Nederland zich ook in specifieke gevallen laten horen. Na de veroordeling van zeven leiders van de Baha’i in Iran tot 20 jaar gevangenisstraf afgelopen zomer heeft Nederland direct gepleit voor hun vrijlating. Ook in Europees verband heeft Nederland regelmatig de positie van etnische en religieuze minderheden in Iran aan de orde gesteld. Mede op aandringen van Nederland heeft Hoge Vertegenwoordiger Ashton meermalen verklaringen afgegeven waarin ze haar zorgen uitspreekt over de positie van Baha’i in Iran. Daarnaast heeft Nederland bij de vaststelling van het EU-actieplan voor bevordering van de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging (zie ook vraag 56) aangedrongen op opname van Iran in de lijst van landen die daarbij prioriteit verdienen.

Ook voor de positie van religieuze en etnische minderheden in Pakistan heeft Nederland doorlopend aandacht. Tijdens zijn bezoek aan Pakistan begin dit jaar heeft de mensenrechtenambassadeur met de Pakistaanse ministers voor mensenrechten en minderheden gesproken over vrijheid van godsdienst en bescherming van religieuze minderheden. Ook heeft Nederland gezamenlijk met andere EU-landen zorgen overgebracht aan de Pakistaanse overheid over geweldsincidenten tegen christenen en andere religieuze minderheden, en opgeroepen de plegers van de incidenten te vervolgen. Ook tijdens bilaterale consultaties met Pakistan in 2010 heeft Nederland dit onderwerp ter sprake gebracht. Daarbij zijn in het bijzonder zorgen uitgesproken over de aanslagen op Ahmadi’s in twee moskeeën in Lahore op 28 mei jl., waarbij meer dan tachtig mensen omkwamen.

De toetsingsconferentie van het NPV vindt elke vijf jaar plaats. De volgende Toetsingsconferentie zal in 2015 plaatsvinden. De voorbereidende bijeenkomsten voor deze Toetsingsconferentie vinden plaats vanaf 2012.

Het nieuwe kabinet zal zich nog beraden hoe de toezegging inzake een notitie over bureaucratisering en OS vorm zal kunnen krijgen (AO 3 juli 2008 met de staatssecretaris voor Europese Zaken; AO 10 september 2008 met de minister voor Ontwikkelingssamenwerking). Overigens betrof de toezegging van de minister voor Ontwikkelingssamenwerking niet specifiek de bureaucratie in Europese ontwikkelingssamenwerking, maar bureaucratie binnen ontwikkelingssamenwerking in het algemeen.

In de resultatenrapportages 2007–2008 en in die van eerdere jaren wordt er een beeld gegeven van enkele van de successen van de Nederlandse hulp. (Zie http://www.minbuza.nl/nl/Onderwerpen/Ontwikkelingssamenwerking/Wat_zijn_de_resultaten/Resultatenrapportage)

Mede door de bijdrage van Nederland is de deelname aan het basisonderwijs in veel arme landen aanzienlijk verbeterd. Dat geldt met name voor de armere groepen uit rurale gebieden. Nederland heeft er samen met andere donoren ook aan bijgedragen dat landen meer zelf gingen besteden aan (basis-)onderwijs. Hetzelfde geldt voor water en sanitatie. In veel landen is mede dankzij Nederland de toegang tot schoon drinkwater verbeterd. De Nederlandse doelstelling om 50 miljoen mensen aan schoon drinkwater te helpen ligt op koers. De door Nederland ondersteunde handelassistentie heeft goed gewerkt in gevallen waarin maatgesneden opleidingsfaciliteiten werden aangeboden. Nederland heeft samen met andere donoren in een aantal landen ook bijgedragen aan de verbetering van de kwaliteit van het beheer van de overheidsfinanciën. Deze verbetering is met name op gang gebracht via begrotingssteun.

In meer algemene zin kan er op worden gewezen dat in bijvoorbeeld Afrika onder de Sahara, waar een belangrijk deel van de Nederlandse hulp op is geconcentreerd, de kwaliteit van het leven de afgelopen vijftig jaar, mede dankzij de hulp, sterk is toegenomen. Cijfers van de Wereldbank laten zien dat de levensverwachting in die periode met een kwart is vermeerderd (van 41 jaar in 1960 naar 51 jaar in 2007) en dat het deel van de kinderen dat voor het vijfde levensjaar (MDG 4) sterft met bijna de helft is verminderd (van 266 per 1 000 in 1960 naar 146 in 2007). Het geboortecijfer is met bijna een vijfde afgenomen. De afgelopen 20 jaar is de alfabetisering met een zesde toegenomen tot bijna tweederde van de volwassenen. Veel van de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking in Afrika wordt besteed aan onderwijs, drinkwater en gezondheidsprogramma’s.

Een illustratief voorbeeld van een succesvol Nederlands programma betreft de ondersteuning van de Organisation pour la Mise en Valeur du fleuve Sénégal (OMVS) sinds 2004. Het programma richt zich op geïntegreerd beheer van de Senegalrivier in West-Afrika. De rivier is van vitaal belang voor de landen van het stroomgebied in verband met drinkwatervoorziening, voor de opwekking van elektriciteit en voor de landbouw, maar ook steeds meer als waterweg. Concrete resultaten liggen op het gebied van milieu, armoedebestrijding, gezondheid, lokaal bestuur en (regionale) economische ontwikkeling. In 2009 en 2010 is aanzienlijke vooruitgang geboekt bij de bestrijding van wateronkruid (Typha) waardoor de toestroom naar irrigatiekanalen is verbeterd en malaria en bilharzia zijn afgenomen. Met Nederlandse steun is een bedrijf opgezet voor de productie van «groene houtskool» uit Typha. Het Nederlandse Waterschap Rivierenland en ook de haven van Rotterdam zijn belangrijke partners in dit programma. Ze zijn betrokken bij de verdere ontwikkeling van transport over de rivier, onder andere voor de mijnbouw, wat mogelijkheden biedt tot verdere regionale economische groei. Met behulp van Rijkswaterstaatboten is men nu bovendien in staat de hydrografische en waterkwaliteit te monitoren en helpen handhaven.

Een ander succesverhaal betreft het programma van het Office du Niger in Mali. Nederland heeft de afgelopen jaar veel in dit programma geïnvesteerd. Zo zijn mede dankzij Nederland 1 100 hectare land voor de geïrrigeerde landbouw succesvol gerehabiliteerd, wordt het water nu efficiënter verdeeld en is de landbouwproductie aanzienlijk verhoogd. Er wordt nu voor maar liefst 30 miljoen Euro per jaar aan groente verbouwd en er zijn vele kleine bedrijfjes opgericht. Inkomens zijn verhoogd en de armoede is afgenomen (in Mali als geheel met 15% tussen 2001 en 2006).

Het ODA-budget dat voor Hoger onderwijs in Nederland zelf wordt uitgegeven is voor 2011 naar schatting in totaal EUR 125 miljoen.

Nee, het ministerie verspreidt geen lespakketten voor onderwijsinstellingen. Het ministerie heeft tot 2010 onderwijspakketten gefinancierd over de Europese Unie. Vanaf 2011 zal het ministerie dit niet langer doen omdat commerciële uitgeverijen van lesmateriaal de EU als verplicht onderdeel in voldoende mate meenemen.

Het bedrag voor het Clean Development Mechanism (CDM) voor het jaar 2011 (HGIS-Nota 2011, pagina 11) is bedoeld voor in 2011 te leveren emissierechten voortvloeiende uit in het verleden aangegane contractuele verplichtingen.

Over de noodzaak om in 2011 extra emissiereducties aan te kopen zal het volgende kabinet een besluit nemen, mede op basis van de meest actuele inzichten van het Planbureau voor de Leefomgeving over de verwachte emissies in de Kyoto- en de post-Kyoto periode, alsmede de uitkomsten van de in de begroting van VROM aangekondigde beleidsdoorlichting van het CDM en de in het Regeerakkoord aangekondigde doorlichting van de wereldwijde broeikasgasemissiehandel.

De toerekeningen voor milieu, onderwijs en HIV/Aids zijn enkele jaren geleden op basis van de onderliggende, meerjarige programmering vastgesteld. Zo wordt bijvoorbeeld het ORET, Miliev en ORIO programma aan de Milieustaat toegerekend op basis van de in het jaarverslag van de fondsen genoemde percentages. Met deze programma’s worden veel projecten gefinancierd in de milieu-infrastructurele sfeer. Uit deze programma’s worden geen bijdrages geleverd aan onderwijs of HIV/AIDS. Zo is voor alle programma’s binnen de begroting een inschatting gemaakt voor de procentuele relevantie voor de budgetten van onderwijs, HIV/AIDS en milieu. Deze worden sinds enige jaren gehanteerd bij het opstellen van bijlage 5, 6 en 7 van de HGIS-nota.

Hieronder volgt de verdeling van het ODA-budget in 2010 en 2011 over de verschillende kanalen. Voor de volledigheid wordt erop gewezen dat het bedrijfsleven kanaal een aparte categorie vormt en dus niet onderdeel uitmaakt van het maatschappelijk kanaal.

De voornaamste wijziging betreft het multilaterale kanaal. Dit hangt samen met het betalingsschema bij de middelenaanvulling IDA (zie ook het antwoord op vraag 18 bij de HGIS-nota).

Bijgaand treft u het overzicht aan van de geraamde begrotingssteun aan de partnerlanden in 2010 en 2011. ABS staat voor algemene begrotingssteun en SBS voor sectorale begrotingsteun. Definitieve goedkeuring voor de toekenningen in 2011 vindt plaats in het kader van de goedkeuring van de begroting van de posten.

Het totaal aantal Nederlandse ambassadeurs in 2010 is 127, hiervan zijn 21 vrouw (17%). Het aantal topfuncties binnen het ministerie van Buitenlandse Zaken (uitgaande van BBRA schaal 16 en hoger) is 149. Van deze topfuncties worden er 28 (19%) bekleed door vrouwelijke ambtenaren.

Het ministerie heeft sinds 2005 belangrijke vorderingen gemaakt. Het bevorderingsbeleid heeft geresulteerd in nagenoeg gelijke aantallen mannen en vrouwen in de functies van beleidsmedewerker en senior beleidsmedewerker. Op schaal 13 en 14 zal de doelstelling voor 2010 naar verwachting bereikt worden (schaal 13: 50% vrouw op het departement en 35% op de posten; schaal 14: 35% op het departement en 25% op de posten). Daarnaast is het aantal vrouwen op topfuncties vanaf schaal 16 in de afgelopen 5 jaar met ruim factor 2 vermenigvuldigd van 13 naar 28.

Bij vervulling van elke vacature wordt overwogen of een vrouw geschikt en beschikbaar is die de functie kan bezetten. De verwachting is dat de ingezette trend ook de komende jaren zal worden doorgezet. Ondanks de grote inspanningen zal het ministerie meer tijd nodig hebben dan tot 2010 om de doelstellingen op de verschillende niveaus te halen. Dit is te verklaren uit het feit dat het ministerie deze doelen niet door externe werving zal realiseren maar door interne doorstroom. Dit kost meer tijd gezien de hoge eisen die aan functievervulling worden gesteld.

Bij elk daartoe geëigend contact met de Palestijnse Autoriteit (PA) stelt Nederland mensenrechten aan de orde. Ook in EU-kader wordt de PA steeds aangesproken op mensenrechtenschendingen. Premier Fayyad heeft de noodzaak om mensenrechten te beschermen als sectordoorsnijdend thema opgenomen in zijn plan voor de opbouw van Palestijnse staatsinstellingen. De uitvoering van dit plan heeft er inmiddels toe geleid dat het toezicht op- en de beheersing van politie- en veiligheidsdiensten is verbeterd. Er blijven evenwel zorgen die voortdurende aandacht van de internationale gemeenschap behoeven. Nederland, als co-voorzitter van de Justice Sector Working Group in Ramallah, heeft hierover samen met andere donoren veelvuldig contact met de PA.

De burgerlijke en politieke rechten van de leden van de «Palestinian Legislative Council» (PLC) zijn juridisch gezien gewaarborgd door de Palestijnse «Basic Law» (grondwet) zoals die van elke Palestijnse burger. Leden van de PLC genieten een aantal specifieke functionele immuniteiten op basis van de «Law of Obligations and Rights of Members of the Legislative Council, Law nr 10, 2004, Immunity of Members of the Legislative Council». Het is moeilijk te zeggen of het aantal rechtsschendingen in de afgelopen periode toe- of afgenomen is. Wel staat vast dat Israël doende is PLC-leden uit hechtenis te ontslaan.

De humanitaire coördinators (hc) van de VN zijn een onmisbare schakel in gecoördineerde humanitaire hulpverlening in het veld. Zij coördineren de humanitaire hulpinspanning en zijn verantwoordelijk voor pleitbezorging voor de humanitaire principes bij de autoriteiten van het getroffen land en bij eventueel aanwezige VN-vredesmachten. In de praktijk is er ruimte voor verbetering in krachtig en effectief opereren. NL benadrukt daarom bij VN/OCHA het belang van goede selectie van kandidaten die over voldoende noodhulpervaring beschikken en het belang van adequate ondersteuning vanuit VN/OCHA via het Humanitarian Coordinator Strengthening Project.

Ja, de voorbereiding daarvan is ter hand genomen.

Het is juist dat internationaal overeenstemming bestaat dat de voortgang op MDG3 achterblijft. Ook op de recente MDG-top in New York werd deze conclusie getrokken. Voortgang op MDG3 is echter niet uitsluitend afhankelijk van de hoeveelheid specifieke middelen die hiervoor worden gereserveerd. De afname van het budget voor gender wordt veroorzaakt doordat in 2011 de bijdrage aan het «MDG3 Fonds: Investeren in gelijkheid» afloopt.

De situatie in de genoemde landen en gebieden met betrekking tot de mensenrechten en de activiteiten van de diverse op dit terrein actieve actoren en andere internationale actoren, waaronder de Europese Unie, verschillen dermate van elkaar dat dit een differentiële aanpak vraagt, wat het verschil aan bestedingen verklaart.

Gender is een prioriteit binnen het fragiele statenbeleid van de regering. Ambassademedewerkers incorporeren gender-activiteiten in hun reguliere werkzaamheden, zo ook in fragiele staten. Waar nodig kan tijdelijk specifieke expertise vanuit het departement geleverd worden. De regering draagt in fragiele staten wel capaciteit bij door detacheringen van genderspecialisten in organisaties zoals de VN. Een instrument daarvoor is de Korte Missie Pool. In het verleden zijn genderspecialisten via deze KM-pool uitgezonden naar missies in de DRC, de Palestijnse Gebieden en Afghanistan.

In de resultatenrapportage 2007–2008 wordt een beeld gegeven van de resultaten die in een aantal landen zijn bereikt. Een groot deel daarvan zijn het gevolg van gezamenlijke multi-donor inspanning. De volgende resultaten geven een beeld van wat daarmee is bereikt. In Tanzania zijn via gezamenlijke programma’s van donoren en de overheid successen geboekt op het gebied van de positie van vrouwen en meisjes. Positieve discriminatie heeft ervoor gezorgd dat in het middelbare en hoger onderwijs het percentage meisjes is gestegen van 27 naar 38 procent en in de technische wetenschappen van 28 naar 40 procent. Het aantal vrouwelijke ministers is met 40% toegenomen. Ook is de wetgeving verbeterd: in de grondwet is een verbod op de discriminatie op het gebied van gender opgenomen. En er is een actieplan om geweld tegen vrouwen uit te bannen aangenomen. Tot slot is er een begin gemaakt om de heersende culturele en traditionele normen te verbeteren ten bate van vrouwen via bewustwordingsprogramma’s voor schoolcomités en leerlingen. In Zambia is het aantal leerlingen in het basisonderwijs gegroeid van 1,6 miljoen in 2000 naar 2,9 miljoen in 2008, zonder dat de kwaliteit achteruitging. Dat is 93% van alle kinderen. In Rwanda hebben programma´s gefinancierd door Nederland en andere donoren bijgedragen aan een verbetering van de rurale infrastructuur, economische groei en armoedevermindering. In zes districten zijn 383 kilometer plattelandswegen aangelegd en verbeterd, is 270 hectare moerasland ontwikkeld, is de terrasbouw met 375 hectare uitgebreid en zijn vier miljoen bomen gepland. Het werk wordt zoveel mogelijk uitgevoerd door de locale bevolking. Verbetering van wegtransport op het platteland heeft geleid tot verbeterde gezondheid, onderwijs, banen en inkomen. In Kenia is recentelijk, mede door de inzet van Nederland, de donorgemeenschap actief in het bestrijden van de oorzaak van de recente conflicten. Mensenrechtenorganisaties zijn in staat straffeloosheid aan de kaak te stellen. Via NGO´s en media wordt de mening van mensen nu actief teruggekoppeld aan de regering. In Bolivia ondersteunt de Nederlandse ambassade de marktketen voor hout via een multilateraal programma. De boeren verkopen nu legaal gekapt hout en investeren in de bossen waarvoor ze nu eigendomsrechten hebben gekregen. Inkomens zijn gestegen.

De financiële crisis heeft op uiteenlopende manieren gevolgen voor ontwikkelingslanden. Exporten, toegang tot krediet, binnenlandse en directe buitenlandse investeringen, «remittances», enz., zijn bijna overal sterk teruggelopen, met onmiddellijke gevolgen voor economische groei en werkgelegenheid. Grondstoffenprijzen zijn wereldwijd (aanzienlijk) gedaald, met grote gevolgen voor de exporterende (ontwikkelings-)landen. Geschat wordt dat de financiële crisis voor geheel sub-Sahara Afrika heeft geleid tot een groeiverlies van 7 procentpunt (of USD 84 mld.). Naar verwachting van het IMF zal ook sub-Sahara Afrika de groei van voor de crisis weer kunnen oppakken, maar de huidige onzekere economische en financiële situatie in de eurozone en de VS zijn een bron van voortdurende zorg.

De mate waarin en de wijze waarop de crisis zijn doorwerking heeft (gehad) op de groei van individuele landen hangt nauw samen met de economische karakteristieken van landen en de mate waarin zij geïntegreerd zijn in de wereldeconomie en loopt daarom in hoge mate uiteen. Ook de mate en snelheid van herstel van de economische groei van landen, in Afrika en elders, verschilt sterk, al naar gelang van de relatieve omvang van de exportsector, de openheid van de economie, etc.

Achterblijvende groei heeft in ontwikkelingslanden, in Afrika en elders, anders dan in Nederland directe doorwerking op armoede(-projecties). Zo schat de Wereldbank dat er eind 2010 64 miljoen extra armen bijgekomen zijn als gevolg van de crisis. In sub-Sahara Afrika wordt het percentage van de bevolking onder de armoedegrens (MDG 1) in 2015 geschat op 38%, tegen 36% vóór de crisis.

De gevolgen van de crisis komen in een aantal landen niet alleen tot uiting in een lager dan verwachte groei of zelfs krimp van de economie en de werkgelegenheid, maar ook in een daling van de overheidsinkomsten en daarmee in de capaciteit van overheden om te voorzien in sociale basisvoorzieningen. Door een betere macro-economische uitgangssituatie hebben overheden in veel gevallen hun uitgavenniveaus in 2009 weten te behouden. Er bestaat echter zorg over de houdbaarheid van de begrotingen van deze landen in 2010 en 2011, gezien de mogelijkheid dat zowel de belastinginkomsten als de omvang van de hulp dreigen te dalen. In dat geval zal ook de realisatie van de overige MDG’s negatief worden beïnvloed door de crisis.

Iran neemt deel aan regionale initiatieven gericht op het bereiken van stabiliteit en samenwerking tussen Afghanistan en de buurlanden. Iran levert ook een bijdrage aan de wederopbouw van Afghanistan en drugsbestrijding. Iran lijkt evenwel huiverig voor een Afghaanse regering met een te sterk pro-Westers karakter en de Iraanse regering heeft zich meermalen negatief uitgelaten over een blijvend grote Westerse troepenmacht aan de oostgrens. De regering beschikt niet over bewijzen dat Iran Afghanistan zou willen destabiliseren. Iran heeft, net als andere buurlanden, belang bij een stabiel Afghanistan.

De Nederlandse relatie met de VS is breed en intensief en wordt zowel bilateraal als in NAVO- en EU/VS-verband vormgegeven. Blijvende aandacht gaat uit naar de belangrijke handels- en investeringsrelatie met de VS. De VS zijn voor Nederland de negende handelspartner. Nederland is de derde investeerder in de VS en de VS zijn de grootste investeerder in Nederland. Ook vindt samenwerking plaats bij veiligheidsvraagstukken, zoals terrorismebestrijding, de ontwikkeling van de NAVO en wapenbeheersing. Daarnaast wordt samengewerkt aan innovatieve en duurzame oplossingen voor mondiale uitdagingen, zoals op het gebied van water, landbouw en klimaat. Ook in 2011 zullen bilaterale bezoeken, handelsmissies en politieke consultaties nadere invulling geven aan onze relaties.

In de Memorie van Toelichting van 2010 rapporteerde het ministerie van Buitenlandse Zaken over de 10 kabinetsdoelstellingen voor het buitenlands beleid uit het regeerakkoord «Samen Werken, Samen Leven». Het bevorderen van het MOVP is één van de doelstellingen. Deze opzet maakte deel uit van een breder rapportage-experiment van het ministerie van Financiën, waaraan ook enkele andere ministeries deelnamen. Dit jaar heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken, net als de andere ministeries, de Memorie van Toelichting weer volgens de reguliere opzet ingericht. Dit betekent geenszins dat het Midden-Oosten Vredesproces voor Nederland van minder belang is geworden.

Nederland zal, zoals aangekondigd in het regeerakkoord, verder investeren in de band met de staat Israël en blijf daarbij voorstander van een alomvattend vredesakkoord tussen Israël en de Palestijnen.

Publiek-private partnerschappen hebben plaats in verschillende sectoren en thema’s waaronder met name water, financiële dienstverlening, handel, landbouw, gezondheid en milieu. Publiek-private partnerschappen zijn een van de instrumenten om de doelen die centraal staan in deze beleidsterreinen te realiseren. Investeringen in publiek-private partnerschappen maken dan ook een geïntegreerd onderdeel uit van verschillende beleidsartikelen van de begroting.

In 2010 is een overzicht gemaakt van de publiek-private partnerschappen waar Nederland bij betrokken is. Het betreft 75 partnerschappen, met een totale bijdrage van het ministerie van EUR 750 miljoen voor de periode 2003–2013. Deze publiek-private partnerschapen bestrijken een breed scala van MDG’s en sectoren.

Tijdens het begrotingsjaar zal de aandacht uitgaan naar het verder uitbouwen en verdiepen van de bestaande publiek-private partnerschappen en naar het uitdragen van de Nederlandse inzet en successen op dit vlak. De regering is van mening dat publiek-private partnerschappen een toegevoegde waarde kunnen hebben vanwege de kennis en middelen van bedrijven en financiële instellingen en de vaak langjarige betrokkenheid die kan bijdragen aan meer duurzame interventies. Daarnaast zullen waar mogelijk nieuwe publiek-private partnerschappen gestimuleerd worden via het verlenen van strategische financiering aan bijvoorbeeld innovatiecentra.

Het belang van publiek-private partnerschappen voor het ministerie ligt vooral in het realiseren van ontwikkelingsdividend, t.w. bij te dragen aan ontwikkeling. In het geval er financiële winst wordt behaald door een publiek-private samenwerking vloeit dit veelal niet terug naar het ministerie, maar blijft behouden binnen het publiek-private partnerschap voor bijvoorbeeld herinvesteringen.

Voor mondiale publieke goederen, zoals klimaat en milieu, wordt het Nederlands nationaal beleid structureel getoetst op beleidscoherentie voor ontwikkeling, maar ook op de samenhang met andere dossiers. Dit gebeurt in nauwe samenwerking door de betrokken departementen. Wat betreft Europees beleid wordt door de betreffende departementen samengewerkt in de werkgroep Beoordeling Nieuwe Commissievoorstellen (BNC) om tot een Nederlands standpunt te komen. Handelsmaatregelen die worden overwogen met het oog op mondiale publieke goederen, zoals de milieu-impact van producten uit landen buiten de EU, worden getoetst aan de hand van het afwegingskader zoals opgenomen in de «Kabinetsvisie Non Trade Concerns en Handelsbeleid» van 7 mei 2009. Daarnaast heeft Nederland mede vorm gegeven aan het Europese werkprogramma 2010–2013 op het gebied van beleidscoherentie voor ontwikkeling waarin vijf prioritaire beleidsthema’s worden onderscheiden (handel en financiën, klimaat, voedselzekerheid, migratie en veiligheid). Dit programma kent geen expliciet toetsingskader.

De verantwoordelijkheid voor beleidscoherentie ligt bij het kabinet als geheel. Het ministerie van Buitenlandse Zaken zet zich specifiek in voor de beleidscoherentie voor ontwikkeling (policy coherence for development). Dit houdt in dat expertise wordt opgebouwd en uitgedragen over de mogelijke (negatieve en positieve) gevolgen voor ontwikkelingslanden van bestaand en nieuw nationaal of Europees beleid. Buitenlandse Zaken doet voorstellen om de mogelijke negatieve gevolgen zoveel mogelijk te mitigeren en de mogelijke positieve gevolgen zoveel mogelijk te optimaliseren door aanpassingen in het beleid. Eén van de instrumenten om coherentie te bevorderen is interdepartementale afstemming, bijvoorbeeld in de Coördinatie Commissie Europese Zaken (CoCo). Nederland draagt tevens bij aan de opbouw van expertise en invulling van beleidscoherentie voor ontwikkeling in Europees en OESO-verband.

Zie vraag 36

Zie vraag 36

Bevorderen van mensenrechten is niet alleen een morele opdracht, het is ook in ons eigen belang omdat het bijdraagt aan stabiliteit, vrede en veiligheid.

Nederland juicht toe dat met de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon op het terrein van mensenrechtenbescherming enkele belangrijke nieuwe mogelijkheden zijn gecreëerd. Zo is het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie juridisch bindend geworden, waardoor het Hof van Justitie van de Europese Unie en nationale gerechten (voor zover die zich uitspreken over onderwerpen binnen de reikwijdte van het Unie-recht) rechtstreeks aan het Handvest kunnen toetsen. Voorts zal de EU toetreden tot het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden (EVRM). Handelingen van de EU-instellingen en handelingen van de lidstaten ter uitvoering van Europese regelgeving worden daardoor in de toekomst behalve onder het Handvest, ook onder de werking van het EVRM gebracht. Op grond van artikel 7 van het Verdrag betreffende de Europese Unie kan een lidstaat, bij voortdurende schending van de waarden van de Unie, zelfs geschorst worden. De Europese Commissaris voor Justitie, Fundamentele rechten en Burgerschap (Vivian Reding) zal op korte termijn een mededeling presenteren met een strategie voor de bevordering van de eerbiediging van de grondrechten binnen de Unie.

Mede op aandringen van Nederland is een evaluatiemechanisme voor justitiële samenwerking in strafzaken opgenomen in het Stockholm Programma. Een dergelijk mechanisme kan in de ogen van de regering op den duur bijdragen aan het op hoger peil brengen en houden van de kwaliteit van de nationale rechtsstaten. Een en ander zou eveneens kunnen bijdragen aan een constructieve dialoog tussen lidstaten, ook op het terrein van mensenrechten. Ook het werk van het EU-Grondrechtenagentschap draagt hieraan bij. De regering ondersteunt dan ook actief de werkzaamheden van dit agentschap, dat zich met betrekking tot de interne mensenrechtensituatie binnen de EU richt op het verzamelen van data en het publiceren van rapporten.

Het kabinet is van mening dat de Europese Unie niet onbeperkt kan uitbreiden. Toetreding van nieuwe lidstaten tot de EU vindt plaats wanneer zij voldoen aan de strikte criteria daarvoor, met name de Kopenhagen-criteria, waaronder het absorptievermogen van de EU, en de uitbreidingsstrategie van 2006.

Nederland heeft in de afgelopen jaren met enkele landen een succesvolle verschuiving van een ontwikkelingsrelatie naar een bredere bilaterale relatie ingezet. Het gaat hierbij om landen die al de status van middeninkomenland hebben bereikt, of deze status binnen afzienbare tijd zullen bereiken: Egypte, Georgië, Indonesië, Moldavië, Vietnam en Suriname. In Kaap-Verdië wordt de uitfasering van de OS-relatie in 2011 afgerond en is de verbreding inmiddels succesvol ingezet.

In Afrika is Zuid-Afrika een brede relatie land. In deze bredere relatie gaat meer aandacht uit naar thema’s die een wederzijds belang raken, zoals de economische betrekkingen, klimaat, energie en cultuur. Typerend in deze fase is dat, in aanvulling op ontwikkelingshulp, wordt samengewerkt met andere Nederlandse departementen, bedrijven, NGO’s en kennisinstellingen. Het brede relatie-beleid en het daarbij behorende instrumentarium zullen in de komende periode nader worden ingevuld.

Voor een nadere uitwerking van de visie van de regering op de inrichting van het netwerk van Nederlandse vertegenwoordigingen in het buitenland verwijs ik naar de Kamerbrief dienaangaande van 4 november 2009.

Gelet op het feit dat Nederland een belangrijk deel van het nationaal inkomen in het buitenland verdient, gelet op de brede vertakking van de Nederlandse publieke en private belangen en activiteiten in het buitenland, en gelet op het grote beroep dat steeds vaker door publieke en private actoren op de Nederlandse vertegenwoordigingen in een hele brede groep landen wordt gedaan, is het streven het bereik van het postennet zoveel mogelijk te handhaven. Dit vergroot de mogelijkheden om personeel flexibel, op die plaatsen waar het (tijdelijk) het hardste nodig is, in te zetten. De handhaving van het netwerk betekent dat scherpere keuzes moeten worden gemaakt over de capaciteit die in het postennet wordt ingezet.

In het kader van de brede heroverwegingen zijn door werkgroep 13 (Internationale Samenwerking, thema diplomatie) voorstellen geïdentificeerd voor mogelijke (besparings)maatregelen voor het postennet. Bij elk van de voorstellen wordt aangegeven wat de te verwachten gevolgen zijn. Het rapport van deze werkgroep ging Uw Kamer op 1 april jl. toe.

Aan afweging van de verschillende maatregelen en besluitvorming daarover, inclusief verdere bezuinigingen in aanvulling op het programma Vernieuwing Rijksdienst 2008/2011 en eventuele prioriteitstelling van belangen en landen, zal de komende periode vorm gegeven worden. Hiermee zal ook nadere invulling worden gegeven aan de motie Nicolaï (Kamerstuk 32 123 nr 33) over een selectiever en effectiever postennet. Voor de implicaties van de EDEO voor het postennet, eveneens deel van de motie Nicolaï, verwijs ik naar de beantwoording van de vragen 4 en 48. De EDEO is een functioneel autonoom orgaan van de Unie dat onder gezag staat van de Hoge Vertegenwoordiger voor buitenlands- en veiligheidsbeleid. De EDEO staat niet onder gezag van de regeringen van de lidstaten.

Voor wat betreft algemeen buitenlands beleid wordt ten eerste draagvlak bevorderd door specifieke informatie te geven over die onderwerpen waarbij er een concrete informatiebehoefte is. Een voorbeeld hiervan is actieve samenwerking met (non)profit organisaties uit de reisbranche met betrekking tot consulaire dienstverlening.

Voorts faciliteert het departement een bezoekersprogramma waarbij geïnteresseerde Nederlanders, veelal studenten, op BZ worden ontvangen voor een inhoudelijk programma over prioritaire beleidsthema’s waar het ministerie voor verantwoordelijk voor is. Daarnaast heeft het ministerie een «rent-an-ambassador»- programma. Dit is bedoeld om ambassadeurs, als zij voor verlof toch al in NL zijn, in gesprek te laten gaan met groepen Nederlanders die interesse hebben in het land waar deze ambassadeur werkzaam is of met hem/haar van gedachten willen wisselen over buitenlands beleid. In de praktijk maken veel ondernemers van deze mogelijkheid gebruik.

Voor wat betreft ontwikkelingssamenwerking ondersteunt de regering de activiteiten van de NCDO als kennis- en adviescentrum voor burgerschap & OS. Voorts is een nieuwe Subsidiefaciliteit voor Burgerschap & OS (SBOS) ingericht om meningsvorming en betrokkenheid van burgers te bevorderen. Voor het bijdragen aan kennis en debat over de Europese Unie bestaat het Europafonds, dat Nederlandse maatschappelijke organisaties wil faciliteren in dit streven.

Voor de beantwoording van het eerste deel van uw vraag verwijs ik eveneens naar het integrale antwoord op vragen 45, 46, 49, 300 en 318.

Nederland hevelt geen FTE’s over aan de EDEO. Voor de EDEO geldt dat de organisatie zal bestaan uit bestaande onderdelen van de Commissie en het secretariaat-generaal van de Raad, aangevuld met personeelsleden die afkomstig zijn uit de diplomatieke diensten van de lidstaten. Naar verwachting zal Nederland op termijn maximaal 15 diplomaten kunnen leveren aan de EDEO. De EDEO is een functioneel autonoom orgaan van de Unie dat onder gezag staat van de Hoge Vertegenwoordiger voor buitenlands- en veiligheidsbeleid. De EDEO staat niet onder gezag van de regeringen van de lidstaten.

Over consulaire zaken is in het EDEO-besluit dat op 26 juli jl. door de Raad werd aanvaard, opgenomen dat de delegaties van de Unie (overeenkomstig artikel 35, derde alinea, VEU) de lidstaten op hun verzoek ondersteunen in hun diplomatieke betrekkingen en in hun taak burgers van de Unie in derde landen consulaire bescherming te bieden.

Zie vraag 45

Een schatting van de Nederlandse afdrachten aan de EU in de periode 2010–2015 is opgenomen in de Staat van de Unie (tabel 5, pagina 114). De netto afdrachten (d.w.z. de bruto afdrachten verminderd met de perceptiekostenvergoedingen) in 2012 en 2013 zijn naar schatting ongeveer 6,7 miljard euro per jaar.

Mede met het oog op het voornemen van de regering om zich in te zetten voor een substantiële vermindering van de afdrachten (en in het licht van het streven naar meer evenwichtig en transparantie) zullen hierover nog concrete afspraken moeten worden gemaakt tijdens de komende onderhandelingen over de nieuwe meerjarenbegroting.

Het budget voor mensenrechtenactiviteiten in Soedan blijft constant. In de huidige begroting is voor elk van de genoemde jaren, ook in 2011, een bedrag van EUR 1,2 miljoen voorzien. Voorheen vielen deze activiteiten onder het beleidsartikel gerelateerd aan goed bestuur. Deze projecten zijn nu overgeheveld naar beleidsartikel 1.2 Mensenrechten, wat de verhoging onder dat artikel verklaart.

Het accent van de activiteiten ligt op het terrein van het bestrijden van vrouwenbesnijdenis en (seksueel) geweld tegen vrouwen en de bescherming van de rechten van kinderen. De belangrijkste resultaten van deze activiteiten is een grotere bewustwording van de rechten van vrouwen en kinderen. Daarnaast ondersteunt de ambassade ook projecten die als doel de versterking van onafhankelijke media hebben. Deze focus op mensenrechten zal blijven, ongeacht een eventuele afscheiding van Zuid-Soedan.

Zie vraag 51 en 52.

Tijdens de Klimaattop in Kopenhagen, december vorig jaar, hebben de rijke landen internationale afspraken gemaakt over financiële bijdragen aan de armere landen om de gevolgen van klimaatverandering op te kunnen vangen. Daar is een bijdrage van EUR 30 miljard aan korte termijn klimaatfinanciering toegezegd. Deze internationale financiering zou beschikbaar moeten komen in de periode 2010–2012 en is bestemd voor reductie van de uitstoot van broeikasgassen (mitigatie) en voor aanpassing aan de gevolgen van klimaatverandering (adaptatie) in ontwikkelingslanden. Er zijn derhalve geen specifieke internationale afspraken gemaakt rondom hernieuwbare energie.

De evenredige bijdrage van de EU aan deze korte termijn klimaatfinanciering 2010–2012 bedraagt € 7,2 miljard en Nederland neemt hiervan een percentage van 4% voor zijn rekening. De Nederlandse bijdrage (€ 300 mln) richt zich op de invoering en verbeterde toegang tot hernieuwbare energie. De activiteiten zijn in lijn met de beleidsnotitie «Milieu en Hernieuwbare Energie in Ontwikkelingssamenwerking» die door de Tweede Kamer in december 2008 is aangenomen.

In de begroting 2011 wordt uitgegaan van een meerjarig budget van totaal € 500 mln voor hernieuwbare energie in ontwikkelingslanden (dit budget is een onderdeel van begrotingsartikel 6.1 Milieu en Water). Hiervan is € 375 mln additioneel aan de bestaande ODA-middelen. Dit komt overeen met afspraken bij het regeerakkoord 2007. De oorspronkelijke planning ging uit van uitgaven in de periode 2008–2011. Als gevolg van de voortgang van de programma’s, bovengenoemde nieuwe internationale afspraken zijn middelen doorgeschoven en is de tentatieve financiële planning als volgt: 2011 139 mln, 2012 121 mln en 2013 87 mln.

Gegeven de bovengenoemde afspraken voor korte termijn klimaatfinanciering zullen de additionele middelen met name worden ingezet in de periode 2010–2012.

Nederland zet zich zowel bilateraal als multilateraal onverminderd in voor wereldwijde bevordering van de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging. Op bilateraal niveau heeft Nederland veelvuldig aandacht gevraagd voor de situatie van religieuze minderheden in diverse landen, waaronder Iran, Pakistan, Egypte, Marokko, Indonesië, Eritrea, India en Irak. De vrijheid van godsdienst is steevast onderwerp in bilaterale contacten, op ministerieel niveau maar ook tijdens reizen van de mensenrechtenambassadeur. Ten aanzien van de bilaterale inzet door middel van de pilot godsdienstvrijheid verwijs ik u naar de antwoorden op vragen 114 en 115.

Ook in multilateraal kader loopt Nederland voorop als het gaat om het vragen van aandacht voor de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging. Zo heeft Nederland veel bijgedragen aan de inhoud van het onlangs vastgestelde EU-actieplan voor de bevordering van godsdienstvrijheid in derde landen. Met dit ambitieuze actieplan beoogt de EU het onderwerp godsdienstvrijheid stevig te verankeren in het mensenrechtenbeleid richting derde landen, o.a. door aanwending van het Europese Mensenrechtenfonds (EIDHR). Het plan voorziet in bijzondere aandacht voor een vastgestelde groep landen waar de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging in hoge mate onder druk staat, waarbij EU-demarches en het opbrengen van het onderwerp in het kader van de EU-mensenrechtendialogen tot de instrumenten behoren. Het actieplan voorziet eveneens in het trainen en ondersteunen van EU-diplomaten in derde landen om godsdienstvrijheid effectiever te kunnen beschermen.

Daarnaast heeft Nederland een actieve bijdrage geleverd aan de indiening door de EU in de AVVN van een resolutie die landen oproept religieuze intolerantie uit te bannen. Over deze resolutie wordt dit najaar in New York verder onderhandeld. Nederland ziet erop toe dat de bescherming van religieuze minderheden centraal blijft staan, evenals het recht van een ieder om een geloof of levensovertuiging van eigen keuze aan te hangen, te veranderen van geloof of levensovertuiging, danwel iedere vorm van religie naast zich neer te leggen.

In het licht van de financiële en economische crisis en een mogelijke neerwaartse bijstelling op ORET, heeft de toenmalige minister voor Ontwikkelingssamenwerking besloten een gedeelte van deze terugval bij ORET te compenseren door het toekenningsbudget voor ORIO te verhogen. Echter, gegeven het karakter van grootschalige publieke infrastructuurprojecten duurt het enige tijd voordat aangegane verplichtingen leiden tot daadwerkelijke uitgaven.

Onder artikel 4.2 van de begroting van Buitenlandse Zaken staan onder meer de uitgaven voor multilaterale schuldverlichtingsinitiatieven. voor 2011 is een bedrag van € 45 miljoen gereserveerd ter compensatie van schuldverlichting door internationale financiële instellingen en het wegwerken van betalingsachterstanden van HIPC-landen bij deze instellingen. Een bedrag van € 12,5 miljoen was aanvankelijk gereserveerd voor 2010, maar wordt met een budgetneutrale kasschuif overgeheveld naar 2011.

Mede op advies van de Algemene Rekenkamer is besloten begrotingsartikel 2.9 (grotere veiligheid door strijd tegen milieudegradatie) onder te brengen in artikel 6 (beschermd en verbeterd milieu), om de samenhang tussen beide operationale doelen te versterken. De relatie tussen veiligheid en milieudegradatie blijft dus in beleid verankerd. Nederland blijft bijdragen aan oplossingen voor vraagstukken betreffende milieudegradatie, maar vanaf 2011 gebeurt dat onder begrotingsartikel 6. Ook de middelen voor het Wereldbankprogramma in het Congobekken en het regionale milieuprogramma in het Grote Merengebied worden vanaf 2011 verantwoord onder Operationele Doelstelling 6.1. De verlaging van middelen waarnaar wordt verwezen in vraag 188 is het gevolg van het onderbrengen van art. 2.9 onder art. 6.1. De vertraging van het WB programma in de Congo is dus niet de oorzaak van het feit dat het budget voor 2.9 op 0 staat.

Onderstaande tabel geeft de Nederlandse bijdragen aan multilaterale schuldverlichting via HIPC weer t/m 2011 (bedragen afgerond in miljoenen euro’s).

De wijziging in het betalingsritme heeft betrekking op Wereldbank/IDA. Een bedrag van € 12,5 miljoen, dat aanvankelijk was gereserveerd voor 2010, wordt met een budgetneutrale kasschuif overgeheveld naar 2011.

De Nederlandse bijdrage aan de huidige, 15^e middelenaanvulling van IDA bedraagt ruim € 584 miljoen. Dit bedrag wordt uitgegeven tussen 2008 en 2014 en staat op de begroting van het ministerie van Financiën. Onder artikel 4.2 van de begroting van Buitenlandse Zaken staan de uitgaven voor multilaterale schuldverlichtingsinitiatieven. Het gaat dan om uitgaven aan internationale financiële instellingen, waaronder IDA, bestemd voor compensatie van kosten gemaakt in het kader van schuldverlichtingsinitiatieven. In 2011 ontvangt IDA compensatie voor een bedrag van ruim € 30 miljoen in het kader van de schuldverlichtingsinitiatieven HIPC en MDRI. De wijziging in het betalingsritme betekent een lager bedrag in 2010 en een hoger bedrag in 2011.

Zie vraag 61

Naar aanleiding van een vertraging bij een aantal activiteiten die worden gefinancierd door het Nederlandse partnerschapprogramma met IFC, onder meer als gevolg van de tijdelijk verlegde focus richting bestrijding van de effecten van de financiële crisis, is gekozen voor een kasschuif van € 9,6 miljoen naar 2012 (€ 4,8 miljoen) en 2013 (€ 4,8 miljoen).

Het oorspronkelijke budget van IDH was € 62 miljoen voor de periode 2008–2013, waarvan € 33 miljoen subsidie was van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Op het IDH/AkzoNobel congres van 2 november 2009 heeft toenmalig minister voor Ontwikkelingssamenwerking Koenders de looptijd van het IDH verlengd tot en met 2015 en € 20 miljoen toegezegd voor het jaar 2011. Het besluit de bijdrage te verhogen was een reactie op het verzoek van het bedrijfsleven, dat al na een jaar na de lancering van het IDH haar enthousiasme en inzet betuigde in een brief aan het ministerie (d.d. 3 september 2009, ondertekend door 54 CEO’s). Deze toezegging was mede op basis van de positieve resultaten van een Quick Scan (uitgevoerd door Triple Value in oktober 2009) van drie van de sectorprogramma’s (cacao, soja en natuursteen). De toezegging werd overigens gedaan op voorwaarde dat de andere partners hun bijdragen zouden matchen, conform de standaard procedure binnen het IDH: verbeterprogramma’s worden standaard uitgevoerd met een eigen bijdrage van minimaal 50%, waarvan minimaal 25% bijdrage van het bedrijfsleven. Het IDH secretariaat en het IDH Programma Intersectoraal Leren worden volledig betaald uit de subsidie van Buitenlandse Zaken. Andere departementen dragen hier niet aan bij. De verhoging van de subsidie is bedoeld voor de opschaling van enkele lopende programma’s, waaronder cacao, tropisch hout en kweekvis/wilde visvangst en de ontwikkeling van nieuwe sectorale programma’s, waaronder kruiden en specerijen, cashew noten, elektronica en groente en fruit.

Neen. Bij de tabel op blz. 13 gaat om de mutaties bij artikel 4.2 ten opzichte van de begrotingsstand bij ontwerpbegroting 2010.

De verlagingen op artikel 4.3 ondernemingsklimaat in 2010 en 2011 (tabel p. 13) betreffen neerwaartse bijstellingen van resp. € 61 mln en € 64 mln ten opzichte van de ontwerpbegroting 2010 zoals weergegeven in de Memorie van Toelichting voor dat jaar. De tabel op pagina 62 geeft aan dat, ondanks deze verlagingen, er meerjarig nog altijd sprake is van een stijgend budget voor dit beleidsthema, van € 442 mln in 2010 naar € 455 mln in 2011 en € 484 mln in 2012.

De Samenwerkende Hulporganisaties (SHO, giro 555) hebben met de succesvolle tv-actie ruim 111 miljoen euro binnengehaald voor Haïti. De Nederlandse betrokkenheid bij de humanitaire hulpverlening en wederopbouw van Haïti verloopt grotendeels via de SHO. In totaal heeft de Nederlandse centrale overheid 41,7 miljoen euro bijgedragen aan de SHO, waarbij met de SHO is overeengekomen dat 12 miljoen euro voor humanitaire hulpverlening is bestemd en 29,7 miljoen euro voor de wederopbouw. Begin mei 2010 heeft de minister reeds 12 miljoen euro voor humanitaire hulp overgemaakt aan de SHO. Het bedrag dat vanuit het ministerie is voorzien voor wederopbouw zal gefaseerd worden overgemaakt aan de SHO op basis van een wederopbouwplan in de jaren 2012 tot en met 2015. In de tussenliggende periode, zo is met de SHO overeengekomen, wordt de 70 miljoen euro aan eigen middelen ingezet.

Zie 64.

In het kader van de achtste middelenaanvulling voor IFAD (IFAD VIII) voor de periode 2010–2012 heeft Nederland een toezegging gedaan van ongeveer € 53,6 miljoen. Nederland droeg aan IFAD’s zevende middelenaanvulling (IFAD VII) € 32 miljoen bij voor de periode 2007–2009. Het Nederlandse aandeel in het fonds is in percentage gelijk gebleven maar het totale budget voor IFAD VIII is sterk toegenomen.

Zie vraag 67

Zie vraag 69

Zie vraag 68

De fluctuatie over de jaren (2011 –€ 9 mln; 2012 +€ 9 mln; 2013 -€ 13 mln) is een gevolg van de meerjarige budgettaire wijzigingen in de begroting 2011 op artikel 5.1 (onderwijs) ten opzichte van de begroting 2010. Deze wordt met name veroorzaakt door per saldo verlagingen bij de landenprogramma’s op het gebied van onderwijs. Zo is ondermeer sprake van uitfasering van de onderwijsprogramma’s in enkele partnerlanden, onder andere Ethiopië en Macedonië. De Nederlandse bijdrage aan onderwijs in deze landen wordt langzaam afgebouwd, waardoor de bedragen per land per jaar aanzienlijk kunnen verschillen. Verder is in Pakistan en Jemen sprake van een verschuiving in het landenprogramma richting thema’s als goed bestuur. Daarnaast is het door gebrek aan capaciteit van lokale counterparts in enkele partnerlanden niet gelukt de geplande bijdrage voor 2010 volledig uit te geven zoals in Burkina Faso, Mali en Zambia. In deze landen wordt gewerkt aan capaciteitsversterking met de verwachting dat het uitgavenritme in 2011 weer stijgt.

In 2007 en 2008 was rond de € 500 miljoen begroot voor artikel 5.1 (onderwijs). Daarbij dient te worden opgemerkt dat de realisatie vanaf 2008 meer dan € 100 miljoen achter bleef ten opzichte van de begroting. Dat verschil is grotendeels veroorzaakt doordat de voorgenomen bijdrage aan het Education for All/Fast Track Initiative vanaf 2008 niet is doorgegaan vanwege het hoge kassaldo bij FTI. Vanaf 2009 is door het lagere beschikbare ODA budget een korting doorgevoerd op de bilaterale landenprogramma’s die ook neerslaat op de onderwijsprogramma’s op het gebied van onderwijs. Tevens wordt in een aantal partnerlanden onderwijs als sector uitgefaseerd, zoals in Benin, Ethiopië en Mozambique.

Het amendement Voordewind ten bedrage van € 7 miljoen voor het onderwijsprogramma van Bangladesh voor 2010 is integraal uitgevoerd. Voor 2010 is het budget voor de onderwijssector opgehoogd van € 14.5 miljoen naar € 21.5 miljoen waarvan per 1 oktober 2010 inmiddels € 20.5 is uitgegeven. Het terugdraaien van de bezuiniging heeft het mogelijk gemaakt om de steun aan niet-formeel (pre)primair onderwijs (via BRAC) voort te zetten (bijdrage van € 7.5 miljoen) en de voorgenomen beleidsombuiging naar technisch- en beroepsonderwijs per 1 juli 2010 te effectueren middels een eerste bijdrage van € 1 miljoen aan UCEP (Underprivileged Children Education Programme) dat technisch onderwijs verzorgt voor kinderen en jongeren in de leeftijd van 10/11 – 16/17 jaar. Het terugdraaien van de bezuiniging is met de Bengaalse overheid gecommuniceerd tijdens bilateraal overleg tussen de Nederlandse Ambassade in Dhaka en de minister van Onderwijs van Bangladesh.

Voor 2011 is € 19 miljoen in de begroting opgenomen. Deze korting op het budget is het gevolg van bezuinigingen, maar is voldoende om aan de lopende contractuele verplichtingen te kunnen voldoen, de beleidsombuiging naar technisch/beroepsonderwijs verder te intensiveren en om de Nederlandse steun aan het nieuwe sectorale programma voor het (pre)primair onderwijs (2011/2016) te kunnen voortzetten.

Dit is niet terug te zien in de begroting 2011 omdat de toezeggingen voor onderwijs van € 6 miljoen voor Mali en € 7 miljoen voor Mozambique in 2010 zijn uitgevoerd.

De toezeggingen ten bedrage van € 6 miljoen voor Mali ten behoeve van onderwijs betreft de begroting 2010. Het verzoek om de voorgenomen korting in 2010 terug te draaien is ingewilligd. Dit houdt in dat voor 2010 een bedrag van € 20 miljoen beschikbaar is voor de onderwijssector in Mali. Helaas wordt momenteel vertraging opgelopen vanwege de huidige «aanloopproblemen» met betrekking tot het opstarten van de derde fase van het onderwijssectorplan van Mali en zal waarschijnlijk niet het totale bedrag van € 20 miljoen in 2010 kunnen worden uitgeput.

De toezegging voor onderwijs ten behoeve van Mozambique ad € 7 miljoen betreft de begroting 2010. Het overleg met andere donoren heeft niet geleid tot overname van het Nederlandse aandeel in de hulp aan de onderwijssector. Nederland heeft de toegezegde € 7 miljoen voor de onderwijssector inmiddels in 2010 betaald.

Zie vraag 59

Zie vraag 55

Het betreft inderdaad het amendement Ferrier c.s. (32123 V, nr.24). Dit amendement is uitgevoerd. De voorgestelde korting op de bijdrage aan UNAIDS is in 2010 gehalveerd en de bijdrage aan UNAIDS bedraagt daarmee € 31, 5 miljoen. Voor 2011 is een bedrag van € 32 miljoen begroot.

Zie vraag 59

Zie vraag 59

Zie vraag 55

Naast de geleidelijke afbouw van waterprogramma’s in de zg. «brede relatie landen» (zie ook antwoord op vraag 60), is als gevolg van de bezuinigingen in 2009 en 2010 een aantal geplande drinkwater- en sanitatieprogramma’s geschrapt. Deze programma’s zouden worden uitgevoerd door Unicef in verschillende landen in Afrika.

In het kader van het interdepartementale programma Water Mondiaal zal met Vietnam, één van de vijf deltalanden, worden samengewerkt. Deze samenwerking is gericht op het vinden van oplossingen voor problemen in de watersector waarvoor Vietnam zich ziet gesteld, problemen die mede het gevolg zijn van klimaatverandering. Water Mondiaal stimuleert overdracht van kennis en technologie en betrekt ook Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen bij deze samenwerking. De intensivering van de samenwerking in het kader van Water Mondiaal is niet afhankelijk van bilaterale OS-middelen voor Vietnam. De middelen die nodig zijn voor de ontwikkeling en initiële ondersteuning van het Water Mondiaal programma worden beschikbaar gesteld uit de begroting van Partners voor Water, in zeer beperkte mate uit het gedelegeerde OS-budget en uit een aantal financieringsinstrumenten van EZ en OS, zoals 2G@there, PSI en ORIO.

Zie vraag 55

Zie vraag 59

Met ingang van de Voorjaarsnota 2010 wordt de bijdrageconstructie vervangen door een toerekening. Het betreft hier een administratieve vereenvoudiging. De asieluitgaven worden verricht door het ministerie van Veiligheid en Justitie en zijn op haar begroting ondergebracht onder artikel 15, Vreemdelingen. Conform OESO-DAC richtlijnen wordt vanuit ODA een bijdrage aan eerstejaarsopvang geleverd. Het ODA-deel van de asieluitgaven wordt binnen de 0,8% toegerekend aan het ODA-budget en opgenomen in de HGIS-nota en verantwoord in het HGIS jaarverslag.

Zie vraag 88

Sinds 2006 heeft BZ substantieel geïnvesteerd in sociale bescherming. Vanaf 2009 zijn deze middelen jaarlijks structureel ingezet in Ethiopië (€ 2,6 miljoen), Mozambique (€ 1,4 miljoen) en Zimbabwe (€ 4 miljoen).

In Zimbabwe wordt de bijdrage via Unicef en een multidonorfonds onder leiding van DFID gekanaliseerd. Begin 2010 is opnieuw € 4 miljoen per jaar goedgekeurd voor vervolgfinanciering van deze programma's in Zimbabwe voor de jaren 2011 en 2012. De activiteiten in Ethiopië en Mozambique worden eveneens voortgezet.

De gevolgen van de financiële crisis worden wereldwijd, en dus ook door internationale organisaties, gevoeld. Bij de sterkst getroffen ontwikkelingslanden is een verhoogde behoefte aan technische assistentie en extra financiële middelen. Ook veel internationale organisaties werden onder invloed van de crisis met een toenemende vraag naar ondersteuning geconfronteerd. Ondanks de financiële crisis was er in 2009 sprake van een toename van wereldwijde ODA-bijdragen. Diverse internationale organisaties, met name de van vrijwillige bijdragen afhankelijke fondsen en programma’s, spreken echter zorg uit over toekomstige donorbijdragen. Multilaterale ontwikkelingsfondsen, zoals het zachte leningenloket van de Afrikaanse ontwikkelingsbank, hebben hun ambities inmiddels bijgesteld, nu sommige donoren hebben aangegeven slechts lage groeipercentages van deze fondsen te kunnen ondersteunen. Ook Nederland zal, zoals aangekondigd in het regeerakkoord, haar beleid ten aanzien van vrijwillige bijdragen aan multilaterale ontwikkelingsfondsen tegen het licht houden.

Vanuit het Mensenrechtenfonds zijn in 2010 verschillende organisaties die actief zijn op verschillende mensenrechtenthema’s met ongeveer 650 000 euro gefinancierd. De projecten betreffen onder andere capaciteitsopbouw van lokale ngo’s, het bevorderen van onafhankelijke media in het kader van de verkiezingen en het steunen van voormalige politieke gevangenen en hun families. Ook wordt een project ondersteund dat gericht is op het tegengaan van etnische conflicten.

In 2010 besteedt de Nederlandse ambassade in Teheran een bedrag van ongeveer 500 000 euro aan projecten die worden uitgevoerd door civil society in Iran. Daarnaast worden vanuit het centrale deel van het Mensenrechtenfonds in 2010 voor een totaalbedrag van circa 3,5 miljoen euro projecten gefinancierd die op dit land gericht zijn. De activiteiten variëren van het bevorderen van mediadiversiteit, persvrijheid en vrouwenrechten tot ondersteuning van juristen en de emancipatie van achtergestelde kinderen. Voor een gedetailleerd overzicht van de op Iran gerichte projecten verwijs ik u naar het overzicht van het Mensenrechtenfonds opgenomen in de Mensenrechtenrapportage 2009.

In 2010 besteedt de Nederlandse ambassade in Teheran een bedrag van ongeveer 500 000 euro aan projecten die worden uitgevoerd door de civil society in Iran. Daarnaast worden vanuit het centrale deel van het Mensenrechtenfonds in 2010 voor een totaalbedrag van circa 3,5 miljoen euro (waaronder 1 miljoen euro ter ondersteuning van projecten die specifiek gericht zijn op de veilige verspreiding van nieuws en informatie op internet – motie Van Dam c.s. – 31700-V, nr.113) projecten gefinancierd die op dit land gericht zijn. De activiteiten variëren van het bevorderen van mediadiversiteit, persvrijheid en vrouwenrechten tot ondersteuning van juristen en de emancipatie van achtergestelde kinderen. Voor een gedetailleerd overzicht van de op Iran gerichte projecten verwijs ik u naar het overzicht van het Mensenrechtenfonds opgenomen in de Mensenrechtenrapportage 2009.

In de mensenrechtenrapportage 2009 is een uitgebreid overzicht opgenomen met informatie over de inzet per land (bedrag plus omschrijving van de projecten). De verdeling van de financiële middelen over de posten zal in 2010 grosso modo overeenkomen met 2009. De Kamer zal over de exacte invulling, inclusief bedragen en omschrijving van de projecten, worden bericht in de mensenrechtenrapportage 2010 die de Kamer naar verwachting begin 2011 zal toegaan.

In Azië zijn relatief weinig landen partij bij het ICC. Er zijn evenwel positieve ontwikkelingen waarop Nederland wil voortbouwen. Afgelopen zomer werd Bangladesh ICC-Statenpartij en enkele landen, waaronder de Filippijnen en Indonesië, bewegen zich richting ratificatie. Daarom zal Nederland juist deze landen waar mogelijk en gewenst ondersteunen teneinde ratificatie van het ICC Statuut te bespoedigen. Naast deze landen zet Nederland zich ook in het algemeen in voor het bevorderen van toetreding van landen tot het Statuut.

Van de 91 aangeklaagde personen heeft het Rwandatribunaal (ICTR) 50 processen in de eerste aanleg afgerond en zijn twee zaken aan nationale jurisdictie overgedragen. Enkele processen worden tegen verschillende verdachten tegelijk gevoerd. 11 personen zijn nog voortvluchtig. Het Tribunaal stelt alles in het werk om de overeengekomen «completion strategy» te realiseren en wil alle zaken, inclusief de zaken in hoger beroep, in 2013 hebben afgerond. Zoals bij elke organisatie die het einde van haar bestaan nadert, zal het voor het ICTR een uitdaging zijn om voldoende vakkundig personeel te behouden.

De Veiligheidsraad heeft nog geen besluit genomen over de locatie van de archieven van het ICTR. Na afloop van het mandaat van het ICTR zal een restmechanisme de voortdurende internationale juridische taken van het huidige tribunaal overnemen (het residual mechanism). Deze taken omvatten naast beheer van de archieven onder meer eventuele berechting van de vooralsnog voortvluchtigen, toezicht op ICTR-gedetineerden en toezicht op getuigen in het het getuigenbeschermingsprogramma.

De modaliteiten van het restmechanisme voor het Joegoslaviëtribunaal (ICTY) worden momenteel besproken in de VN Veiligheidsraad. De Veiligheidsraad dient nog een besluit te nemen over het moment van sluiting van het ICTY en de locatie van het restmechanisme.

Nederland overlegt met de verschillende partijen die betrokken zullen zijn bij het restmechanisme voor het ICTY, waaronder het VN-secretariaat en landen in de Veiligheidsraad, over Den Haag als locatie. In dit proces wordt rekening gehouden met de mogelijkheid van co-locatie van delen van het ICTR restmechanisme.

Pas na het besluit van de VN-Veiligheidsraad over de restmechanismes, zal het VN-Secretariaat een begroting opstellen. Het is daarom op dit moment niet mogelijk om een overzicht van de kosten te geven voor de restmechanismes. De looptijd is evenmin vast te stellen. Uitgangspunt is dat de mechanismes geleidelijk zullen worden afgebouwd, naarmate het aantal juridische procedures, gedetineerden en beschermde getuigen afneemt.

De Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties (SGVN) heeft in januari 2009 een aantal voorstellen gedaan om R2P te operationaliseren (document A/63/677). Het rapport gaat uit van drie zuilen. De eerste zuil staat voor de primaire verantwoordelijkheid van de staat om de eigen burgerbevolking te beschermen. De tweede zuil behelst de toezegging van de internationale gemeenschap om staten te ondersteunen om aan deze verantwoordelijkheid van bescherming te kunnen voldoen, onder meer door capaciteitsopbouw. De derde zuil behelst de verantwoordelijkheid van staten om collectief, op tijd en vastberaden in te grijpen wanneer een staat de eigen bevolking niet kan of wil beschermen tegen de internationale misdrijven waarop R2P van toepassing is. Voorstellen voor de operationalisering van R2P, die op deze drie zuilen betrekking hebben, variëren sterk en zijn gericht op verschillende instanties.

Voorstellen om staten beter toe te rusten om de eigen bevolking te beschermen behelzen wetenschappelijk onderzoek, landen aanmoedigen partij te worden bij internationale verdragen en implementeren van wetgeving om straffeloosheid te beëindigen. Veel van de voorstellen om de tweede zuil van R2P in de praktijk te brengen maken al onderdeel uit van het ontwikkelingsbeleid van internationale organisaties en landen, zoals programma’s ter bevordering van de opbouw van de rechtsstaat of gericht op economische ontwikkeling. Ook bevordering van mensenrechten zou volgens de SGVN onderdeel van de programma’s moeten uitmaken. Daarnaast zouden zowel de VN als regionale organisaties hun early warning capaciteit moeten verbeteren. Daartoe heeft de SGVN in juli 2010 een aantal voorstellen gedaan.

Wat betreft de derde zuil roept de SGVN landen op om ernstige schendingen van mensenrechten in derde landen publiekelijk te veroordelen en hen op hun beschermingsverantwoordelijkheid te wijzen. Gerichte sancties tegen en beperken van uitvoer van wapens of politie-uitrusting naar landen waar R2P situaties zich voordoen, zijn volgende stappen. Ook vraagt de SGVN de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad om terughoudend te zijn in het gebruik van hun veto in R2P situaties. Tot slot is intensievere samenwerking tussen de VN en (sub)regionale organisaties noodzakelijk.

De Adviesraad Internationale Vraagstukken heeft eind juli een advies uitgebracht over R2P. De regeringsreactie is in voorbereiding.

De regering is van mening dat beide vrijheden in een groot aantal landen sterk onder druk staan en voert daarom een actief multilateraal en bilateraal beleid om dit tegen te gaan. Ook vanuit het mensenrechtenfonds worden verschillende projecten gesteund ten einde beide vrijheden te versterken. Voor wat betreft de vrijheid van meningsuiting steunt Nederland bijvoorbeeld verschillende organisaties die in landen als Birma, Soedan, Zimbabwe, Wit-Rusland en niet in de laatste plaats Iran beogen de mediadiversiteit te vergroten. Journalisten en bloggers die vastzitten alleen omdat zij gebruik hebben gemaakt van hun vrije meningsuiting worden actief gesteund. De regering is daarbij de overtuiging toegedaan dat er geen rangorde bestaat tussen de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging. Daarnaast is de regering van mening dat het niet zinvol is om een vergelijkende telling te maken van het aantal landen waar beide vrijheden al dan niet worden nageleefd. Bovendien zijn de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging in onderling zó sterk met elkaar verbonden, dat zelden in een land de ene vrijheid volledig is gewaarborgd en de andere vrijheid met voeten wordt getreden. Dat komt niet in de laatste plaats door het feit dat beide vrijheden veel raakvlakken hebben: de vrijheid om een geloof of levensovertuiging vrij te belijden en uit te dragen wordt zowel beschermd door de vrijheid van godsdienst als door de vrijheid van meningsuiting. Het beleid van de regering is daarom gericht op de bevordering van de vrijheid van meningsuiting én de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging, als zelfstandige rechten en in hun onderlinge samenhang.

In 2011 zal de Mensenrechtenraad het eigen functioneren over de afgelopen vijf jaar evalueren. Nederland zal zich constructief opstellen en waar mogelijk aansturen op een grotere efficiëntie en effectiviteit van het werk van de MRR door bijvoorbeeld een rationalisering van het werkproces, het vergroten van de capaciteit en onafhankelijkheid van de speciale procedures en het kantoor van de Hoge Commissaris voor de Rechten van de Mens, verbetering van de kwaliteit en een betere follow-up van de landenexamens, verminderen van de vergaderdruk en een flexibelere inzet van bestaande instrumenten als panels en briefings op verzoek van de voorzitter. Voor de initiële Nederlandse inzet terzake verwijs ik u graag naar mijn brief van 15 september jl over de vijftiende zitting van de Mensenrechtenraad (ref. kamerstuk nr. 26 150 nr. 92).

Nederland is naast de multilaterale inzet ook bilateraal actief in de strijd voor afschaffing van de doodstraf. Landen die de doodstraf nog toepassen – waaronder landen waarmee Nederland een actieve samenwerkingsrelatie heeft – worden hierop aangesproken. Dat gebeurt zowel via eigen bilaterale contacten met deze landen als via de contacten die de EU met deze landen onderhoudt. Via ambassades, reizen van de mensenrechtenambassadeur en andere bilaterale bezoeken van wordt wereldwijd aandacht gevraagd voor het onderwerp.

Daarnaast financiert Nederland vanuit het Mensenrechtenfonds in verschillende landen projecten van maatschappelijke organisaties die strijden voor afschaffing van de doodstraf. Zo steunt Nederland in de VS een project van de National Coalition against the Death Penalty (NCADP), dat gericht is op het informeren, trainen en adviseren van advocaten die doodstrafzaken behandelen en waarbij hun cliënt mogelijk aan een psychische stoornis lijdt.

De Chileense regering is bezig de antiterrorismewetgeving aan te passen. Het merendeel van de 34 Mapuches, die sinds begin juli 2010 in hongerstaking waren, heeft na uitgebreide onderhandelingen op 2 oktober 2010 de hongerstaking beëindigd. De Chileense regering heeft hen toegezegd dat een aantal strafzaken tegen de Mapuches, die nu onder de antiterrorismewet vallen, wordt overgeheveld naar het reguliere strafrecht. Ook is in het Chileense parlement overeenstemming bereikt over een aantal beperkingen in de toepassing van de antiterrorismewet.

Vertegenwoordigers van de EU-lidstaten in Chili, waaronder Nederland, volgen de situatie nauwgezet. De ontwikkelingen rond de hongerstaking en de antiterrorismewetgeving zijn begin september jl. aan de orde gekomen in overleg tussen de vertegenwoordigers van de EU-lidstaten en het Chileense Ministerie van Buitenlandse Zaken en zijn opnieuw opgebracht in een gesprek met de Chileense Minister van Buitenlandse Zaken op 7 oktober j.l. Nederland acht het belangrijk dat in contacten met de Chileense regering ook wordt verwezen naar de ILO-Conventie 169, die door Chili is geratificeerd en die garanties verstrekt met betrekking tot politiek-culturele en sociaal-economische rechten van inheemse volkeren.

Op dit moment (begin oktober 2010) is Nederland als gedaagde partij betrokken bij vierhonderd procedures voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Voorts zijn acht individuele klachten tegen Nederland aanhangig bij het Mensenrechtencomité van de Verenigde Naties op grond van het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten. Onder de andere internationale klachtprocedures lopen thans geen zaken tegen Nederland. Onder geen enkele procedure is Nederland betrokken als eisende partij. Over de procedures voor het Europees Hof wordt jaarlijks aan uw Kamer gerapporteerd, meest recent in Kamerstukken II, 2009–2010, 30 481, nr. 5. 

Nederland brengt geen prioriteitsstelling aan wanneer het landen aanspreekt op hun verzuim om de belangrijke mensenrechtenverdragen te ratificeren. In beginsel wordt ieder land dat nalaat een of meerdere kernverdragen of –protocollen te ratificeren hierop aangesproken. Dat gebeurt bijvoorbeeld in het kader van de Universal Periodic Review van de VN-mensenrechtenraad, de verschillende EU-mensenrechtendialogen waaraan Nederland een bijdrage levert en bilaterale gesprekken die de bewindslieden en bijvoorbeeld de mensenrechtenambassadeur voeren.

De pilot godsdienstvrijheid is nog steeds in volle gang. Inmiddels hebben de ambassades in India, Eritrea, Egypte en Kazachstan een uitgebreide analyse van de lokale situatie rond de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging gemaakt en op basis daarvan specifieke interventiestrategieën uitgewerkt. Hiervoor zijn extra middelen uit het Mensenrechtenfonds beschikbaar gesteld. Deze strategieën zijn prioritair bij de uitvoering van het mensenrechtenbeleid van deze ambassades. De Nederlandse ambassade in Peking is momenteel bezig aan de afronding van een omvangrijke analyse rond de situatie van de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging in China. Op basis daarvan zal ook deze ambassade een concrete interventiestrategie formuleren en uitvoeren. Het is de verwachting dat een overzicht van zowel de analyses als de uitvoering van de interventiestrategieën van alle posten van de pilot vóór eind 2010 met uw Kamer gedeeld kan worden. Mede op basis daarvan zal de mogelijkheid tot uitbreiding van de pilot worden overwogen, en kunnen de daarvoor gehanteerde criteria worden geformuleerd.

Zie vraag 7

Het handboek Nationale Mensenrechten Protectie Mechanismen, waarvan naast een Engelse inmiddels ook een Franse vertaling is voltooid, is breed verspreid onder EU-ambassades in derde landen. Om extra aandacht te vragen voor het handboek hebben Nederlandse ambassades het aan hun Europese collega’s gepresenteerd. In de EU-mensenrechtenwerkgroep in Brussel heeft Nederland het handboek gepresenteerd, waarbij het nut van het handboek voor de uitvoering van het mensenrechtenbeleid in derde landen werd benadrukt. Daarnaast is het ook onder NGO’s breed verspreid, en verwijzen inmiddels diverse NGO’s door middel van links op hun website naar beide vertalingen van het handboek. De feedback op het handboek is zeer positief. Op termijn zal een evaluatie worden uitgevoerd op basis van ervaringen met het werken met het handboek in de praktijk.

Nederland onderhoudt goede en constructieve betrekkingen met het Koninkrijk Saudi-Arabië (het KSA). Het KSA is één van de prioriteitslanden van het Nederlandse energievoorzienings-zekerheidsbeleid. Onlangs is door de brancheorganisaties het «Dutch Energy Solutions»-programma met het KSA gestart. Op het gebied van Carbon Capture & Storage wordt samengewerkt met Noorwegen en het VK. Wederzijdse missies vinden plaats op terreinen als IT, vliegvelden, water en gezondheidszorg. Het KSA heeft in Nederland mondiale vestigingen van oliemaatschappij Aramco Overseas Company en van petrochemische bedrijf Saudi Basic Industries Corporation. Nederland heeft in het KSA vestigingen van onder meer Shell, Philips, VOPAK, Fugro. Met het KSA heeft Nederland een MoU ter versterking van de onderwijssamenwerking. De samenwerking laat de laatste jaren een belangrijke toename zien, gericht op medische opleidingen, beroepsonderwijs en research. Binnen de bilaterale relatie is er ruimte voor Nederland om de bezorgdheid over de mensenrechtensituatie in het KSA over te brengen en te bespreken. Nederland ontplooit in het KSA diverse activiteiten op mensenrechtengebied, gericht op hervormingsgezinden en mensenrechtenverdedigers.

Zie vraag 106

Groepen als Al Qaida en de Somalische piraten hebben laten zien dat destabiliserende acties die zich ver buiten onze landsgrenzen voordoen rechtstreeks relevant zijn voor de veiligheid van burgers, bedrijven en ondernemers.

De regering meent dat solidariteit in NAVO-kader verder gaat dan artikel 5 (een aanval op één, is een aanval op allen). Solidariteit betekent evenzeer dat de NAVO-leden samen werken aan de uitdagingen waar de NAVO voor staat. Het nieuwe Strategisch Concept, dat momenteel in NAVO-verband besproken wordt, zal mogelijk vastleggen dat de NAVO meer gezamenlijke capaciteiten zal ontwikkelen en bestaande collectieve oplossingen zal versterken. Dit bevordert niet alleen de onderlinge solidariteit maar draagt ook bij aan efficiënte besteding van schaarse middelen.

In de besprekingen in de NAVO over transformatie maakt Nederland zich sterk voor een verbeterde bijdrage van de NAVO aan een geïntegreerde benadering van crisisbeheersingsoperaties. De NAVO committeert zich aan de VN-kaders voor crisisbeheersingsoperaties en heeft derhalve een rol te spelen op het gebied van Protection of Civilians. De NAVO richt zich daarbij met name op de fysieke veiligheid. Het Strategisch Concept zal ingaan op de rol van de NAVO ten aanzien van civiele crisisbeheersing.

Besluitvorming over raketverdediging en de rol van de NAVO hierin staat op de agenda van de NAVO-top in Lissabon op 19 en 20 november. De Secretaris-Generaal van de NAVO zal deze besluitvorming tijdens de ministeriële NAR op 14 oktober willen voorbereiden.

Zoals op 9 september jl. aan uw Kamer gemeld (Kamerstuk 28 676, nr 114), verdient het de voorkeur dat het nieuwe kabinet zijn visie op een mogelijk besluit over raketverdediging met de Tweede Kamer deelt in voorbereiding op de NAVO-top.

De geannoteerde agenda voor de ministeriële NAR van 14 oktober is de Tweede Kamer op 5 oktober jl. toegegaan (kenmerk DVB/VD-196/2010).

Mede op Nederlandse initiatief is tijdens de NAVO ministeriële in Tallinn (22-23 april jl.) uitgebreid gesproken over de NAVO kernwapentaak in het kader van de herziening van het NAVO Strategisch Concept. In Tallinn heeft het Bondgenootschap nog eens bevestigd dat dit een zaak en beslissing van het hele Bondgenootschap is.

Van belang is in NAVO-verband over de toekomstige rol van kernwapens te blijven spreken. Nederland zal derhalve in alle relevante werkgroepen, comités en de Noord-Atlantische Raad het onderwerp aan de orde stellen. Daarbij gaat het om het vinden van een goede balans tussen een geloofwaardige afschrikking en non-proliferatie. De regering vindt dat non-proliferatie, ontwapening en wapenbeheersing een prominente plaats moeten hebben in het Strategisch Concept. De formulering van de kernwapenparagraaf dient voldoende flexibel te zijn om verdere onderhandelingen over ontwapening te faciliteren.

Zie vraag 125

De NAVO ontwikkelt onder de naam «Active Layered Theatre Ballistic Missile Defence» (ALTBMD) een commandovoeringssysteem voor expeditionaire raketverdediging. Het politiek besluit over de ontwikkeling hiervan is in 2005 genomen. Het ALTBMD Programme Office heeft als taak de koppelingen tussen de commandovoering- en wapensystemen tbv de raketverdediging te beschrijven, te testen en te valideren.

Het uitvoeren van testen wordt gedaan in het zogeheten «Integration Test Bed» (ITB). Dit ITB wordt gebruikt om prototypes van commandovoeringssystemen te testen. Tevens fungeert het als laboratorium voor het ontwikkelen van de koppelingen tussen het genoemde commandovoeringsystemen en wapensystemen die geschikt zijn als verdediging tegen ballistische raketten zoals bv het Patriot wapensysteem. Het ITB is ondergebracht bij het NATO Consultation, Command and Control Agency NC3A in Den Haag. Nederland levert op basis van «vrijwillige bijdrage» (Voluntary National Contribution) één stafofficier van het Ministerie van Defensie. Hij is onder meer belast met het afstemmen van het testprogramma tussen de NAVO en de deelnemende landen. Nederland draagt in het testprogramma bij met Patriot systemen.

De NAVO ontwikkelt op dit moment nog geen territoriaal raketverdedigingssysteem. Het ITB voert dan ook geen werkzaamheden uit waarover nog geen politiek besluit is genomen.

De uitbreiding die afgelopen zomer is doorgevoerd aan het ITB was een noodzakelijke fysieke uitbreiding van de testfaciliteit voor de testen van het commandovoeringssysteem voor expeditionaire raketverdediging. De fysieke uitbreiding heeft niets te maken met het mogelijke besluit over een territoriale raketverdedigingscapaciteit.

Zie vraag 126

Nederland levert met de inzet van civiele experts (politieagenten, marechaussee en Rule of Law-experts) een belangrijke bijdrage aan vrijwel alle civiele GVDB-missies. Door de groei van het GVDB sinds de eerste missie in 2003 loopt de EU momenteel aan tegen capaciteitstekorten. In tijden van financiële krapte is het belangrijk dat de EU-lidstaten de schaarse capaciteiten die beschikbaar zijn voor het GVDB effectief en efficiënt inzetten. Daartoe moeten internationaal, maar ook nationaal de inspanningen bij de voorbereiding en uitzending van civiele experts verder worden geharmoniseerd. Nationaal gaat Nederland verder met het professionaliseren van de werving en selectie van missiepersoneel en zal de training van uit te zenden experts verbeterd worden. Ook zal Nederland een kader opstellen waarbinnen de Nederlandse inspanningen efficiënter vorm krijgen.

Nederland hecht aan een goede veiligheidsrelatie met Rusland en wil op constructieve en pragmatische wijze met Rusland samenwerken. In het kader van het Korfoe-proces heeft Rusland dit voorjaar enkele op de OVSE toegespitste voorstellen gedaan. Het gaat onder meer om ideeën over het voorkomen van conflicten en vertrouwenwekkende maatregelen op militair gebied (confidence and security building measures). Nederland beoordeelt deze Russische ideeën welwillend. Ook verwijs ik u graag naar mijn brief inzake de Nederlandse inzet voor de ministeriële OVSE-bijeenkomst te Athene (1–2 december 2009; Kamerstuk 32 123-V, 62).

Nederland waardeert de voortdurende inspanningen van Pakistan tegen gewelddadig extremisme. Dat Pakistan de problematiek serieus neemt blijkt onder meer uit verzoeken van Pakistaanse autoriteiten aan de internationale gemeenschap om het land te ondersteunen bij de bestrijding van terrorisme en extremisme. Dit neemt niet weg dat vanuit de Pakistaanse Tribale Gebieden (FATA) gewelddadige activiteiten worden uitgevoerd in buurland Afghanistan, zoals door het Haqqani netwerk, zodat verdere intensivering van de Pakistaanse inspanningen tegen dergelijke groeperingen wenselijk is.

Nederland wil een bijdrage leveren aan de versterking van de terrorismebestrijdingcapaciteit in voor Nederland prioritaire regio’s en landen, zoals Indonesië, Pakistan, Jemen, de Westelijke Sahel en Marokko en Algerije. Nederland financiert daartoe internationale organisaties, zoals UNODC, en NGO's, zoals het Zuid-Afrikaanse ISS. Projecten zijn onder andere gericht op het tegengaan van financiering van terrorisme en witwassen en op training van politie en magistraten. Ook levert Nederland technische assistentie. Voorbeelden zijn de Kmar, die het tegengaan van documentfraude ondersteunen, en de KLPD met betrekking tot opsporingstechnieken.

Om radicalisering tegen te gaan is het van belang om de onderliggende oorzaken van uitsluiting, conflicten en instabiliteit in ogenschouw te nemen. Door te werken aan vredesopbouw, conflictpreventie en staatsopbouw wil de regering bijdragen aan het verminderen van tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen. Nederland wil helpen voorkomen dat het ontbreken van staatsgezag door terreurgroepen kan worden uitgebuit.

Opdat de Nederlandse bijdragen zoveel mogelijk blijvend effect sorteren, streeft Nederland onder meer naar verdere intensivering van de samenwerking en afstemming tussen de landen die bijdragen leveren aan de capaciteitsopbouw van derde landen en het tegengaan van radicalisering.

Onderwijs kan een bijdrage leveren aan het tegengaan van radicalisering. Daarbij zijn de kwaliteit van het onderwijs, inclusief de breedte van het curriculum, en de toegang voor zowel jongens als meisjes van groot belang. Nederland ondersteunt in verschillende landen overheden, internationale organisaties (zoals UNICEF, UNDP) en NGO's bij het verwezenlijken van de internationaal vastgelegde doelstellingen m.b.t. kwalitatief goed, op een breed curriculum gebaseerd en voor iedereen toegankelijk onderwijs.

In de Westelijke Sahel concentreert Nederland zich op het versterken van de capaciteit van Mali om terrorisme en extremisme te bestrijden. Momenteel wordt beoordeeld op welke wijze Nederland ondersteuning kan geven aan de uitvoering van de door Mali opgestelde veiligheidsstrategie. Ook wil Nederland bijdragen aan de versterking van regionale samenwerking op dit terrein. Nederland maakt zich ook sterk voor betrokkenheid van de EU.

Ook ten aanzien van Jemen wordt ingezet op capacititeitsversterking ter bestrijding en preventie van terrorisme in en vanuit Jemen, alsmede op het tegengaan van radicalisering. Tegengaan van documentfraude en bestrijding van terrorismefinanciering zijn daarbij prioriteiten.

Nederland streeft ernaar om in Pakistan activiteiten te ontwikkelen gericht op ondersteuning van civiele wetshandhaving en het tegengaan van radicalisering. Nederland financiert op dit moment de training van journalisten in vaardigheden voor evenwichtige verslaggeving. Daarnaast onderzoekt Nederland hoe het kan bijdragen aan politietraining. Tevens steunt Nederland de inspanningen die in EU-verband in Pakistan worden ontplooid.

Nederland wil in bepaalde, prioritaire landen in Afrika (o.a. Mali, Marokko en Algerije) projecten en programma’s realiseren die zijn gericht op de versterking van de capaciteit om terrorisme te voorkomen en te bestrijden en om radicalisering tegen te gaan, in overeenstemming met het internationaal recht en met respect voor de mensenrechten. Nederland zal projecten financieren van internationale organisaties en NGO's en, waar aangewezen en mogelijk, technische assistentie aanbieden.

Het International Centre for Counter-Terrorism (ICCT) is een onafhankelijk centrum voor academisch onderzoek dat beoogt het beleid op het gebied van de bestrijding van terrorisme verder te verdiepen door publicatie van rapporten, het geven van trainingen en het organiseren van conferenties. Het werk van de AIVD en de MIVD is van geheel andere aard.

Het ICCT zal in deze samenwerking zijn meerwaarde moeten bewijzen.

De totaalkosten voor de nieuwbouw van het NAVO hoofdkwartier worden geraamd op ca. 1,2 miljard euro. Onder de bondgenoten zijn afspraken gemaakt over een verdeelsleutel, volgens welke Nederland ca. 3,8% bijdraagt. Op basis daarvan houdt Nederland rekening met een totale bijdrage aan de kosten van 45 miljoen euro. Nederland volgt de ontwikkeling van dit project op de voet in het toezichthoudende NAVO-comité. Daarnaast zal Nederland een vertegenwoordiger hebben in het team dat de technische aspecten van de bouw bewaakt.

Het veiligheidsfonds en het Programma Ondersteuning Buitenlands Beleid (POBB) worden beide ingezet ter ondersteuning van veiligheidspolitieke prioriteiten van Nederland. Het POBB beperkt zicht tot kleinschalige, eenmalige, kortdurende activiteiten. Uit het veiligheidsfonds kunnen meerjarige, terugkerende activiteiten worden gefinancierd. In 2010 is onder meer bijgedragen aan het IAEA Nuclear Security Fund, een E-learningproject van UNODC ter preventie en bestrijding van terrorisme en zullen universitaire AIO’s op het gebied van non-proliferatie worden gesteund. Gegeven het flexibele karakter van beide fondsen ligt de planning voor 2011 nog niet vast.

Op VN-niveau heeft Nederland een voortrekkersrol gespeeld bij de instelling van de Ombudspersoon van de VN. In 2011 zal Nederland in samenspraak met een aantal gelijkgezinde landen inzetten op een uitbreiding van de bevoegdheden van deze Ombudspersoon. Ook zal Nederland blijven benadrukken dat regelmatige herziening van de VN-lijsten van belang is.

Nederland zal ook in EU-verband blijven benadrukken en blijven opletten dat bij «listing» en «de-listing» zorgvuldigheid de grootste prioriteit heeft. Ten aanzien van de autonome EU-sanctielijst is de procedure inmiddels zodanig aangepast dat deze de toets van de EU-rechter doorstaat. Tegen «listing» op EU-niveau staat een bezwaar- en beroepprocedure open en de betrokken persoon of organisatie kan de Raad verzoeken om de plaatsing op de lijst te heroverwegen.

De regering meent dat ontwikkeling in belangrijke mate radicalisering tegengaat. Bij inzet van OS-middelen gaat het onder andere om opbouw van de rechtstaat en van een veiligheidsapparaat dat internationaalrechtelijke en mensenrechtennormen in acht neemt. Ook kwalitatief goed, divers en toegankelijk onderwijs is een belangrijke factor bij het tegengaan van radicalisering. Het is verder van belang om de onderliggende oorzaken van uitsluiting, conflicten en instabiliteit in ogenschouw te nemen. Door te werken aan vredesopbouw, conflictpreventie en staatsopbouw streeft de regering ernaar bij te dragen aan het verminderen van tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen. Nederland wil helpen voorkomen dat ontbrekend staatsgezag door terreurgroeperingen kan worden uitgebuit. De inzet van de Nederlandse regering is er de komende periode verder op gericht om de onderlinge coördinatie te versterken onder landen met dezelfde visie op capaciteitsopbouw van terrorismebestrijding in derde landen.

De internationale drugshandel in West-Afrika is een groot probleem dat zich niet beperkt tot Guinee-Bissau en Guinee-Conakry. Het is een regionaal probleem dat regionaal aangepakt dient te worden. De Nederlandse inzet is gericht op kennisuitwisseling, het voeren van een dialoog met de betrokken regeringen, capaciteitsopbouw en versterking van het handhavingssysteem. Nederland heeft een projectvoorstel drugsbestrijding Nigeria ingediend bij de Europese Commissie voor de training van douane. Eind 2010 zal duidelijk zijn of dit projectvoorstel gefinancierd zal worden uit het Europees Stabiliteitsinstrument. Daarnaast doet Nederland mee aan een regionaal platform voor West-Afrika, de Fontanot-groep, waarin verschillende politiediensten met elkaar samenwerken. In totaal doen hier acht landen aan mee (Frankrijk, Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Italië, Spanje, Portugal en Nederland).

Daarnaast is Nederland actief deelnemer in het «Maritime Analysis and Operation Centre-Narcotics» (MAOC-N) in Lissabon, dat ten doel heeft de drugsstromen uit Latijns-Amerika naar Afrika en Europa in kaart te brengen en te bestrijden. Zes andere EU lidstaten zijn eveneens partij (Spanje, Italië, Portugal, Ierland, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk). MAOC-N is enkele jaren actief en zeer succesvol.

Voor Nederland staan bij het terugdringen van internationaal georganiseerde criminaliteit en internationaal terrorisme dialoog met derde landen, capaciteitsopbouw en versterking van het handhavingssysteem centraal. Nederland zoekt samenwerking met landen die hierin actief zijn en dezelfde uitgangspunten hanteren. Het gaat onder andere om Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Spanje en de Verenigde Staten en Canada.

Zie vraag 141.

Nederland heeft zich kandidaat gesteld voor het voorzitterschap van de 7e toetsingsconferentie van het Biologische en Toxine Wapensverdrag (BTWC) in 2011. De Nederlandse kandidatuur wordt gesteund door de EU en de groep van westerse landen (WEOG). In december 2010 zullen de verdragspartijen besluiten hierover.

Nederland ziet het BTWC als één van de pilaren van het multilaterale ontwapenings- en non-proliferatieregime. Door middel van de kandidatuur onderstreept ons land zijn bereidheid tot actieve inzet en het nemen van verantwoordelijkheid bij de terugdringing van massavernietigingswapens. Als voorzitter zal het vooral de taak zijn om met de 163 Statenpartijen zaken als naleving, transparantie, samenwerking en assistentieverlening rondom het BTWC-verdrag verder te versterken.

Nederland acht het van belang dat India, Pakistan en Israël zich aansluiten bij het Non-Proliferatie Verdrag en draagt dit ook uit in de bilaterale en multilaterale contacten met deze landen. Daarnaast benadrukt Nederland het belang van een dialoog met India, Pakistan en Israël over non-proliferatie. De deelname van India, Pakistan en Israël aan de door de Verenigde Staten georganiseerde Nuclear Security Summit in april 2010 is daar een goed voorbeeld van.

De centrale rol van het IAEA als «uitvoerend orgaan» van het Non-Proliferatie Verdrag blijft cruciaal. Nederland acht het daarom van belang dat het Atoomagentschap nu en in de toekomst over voldoende middelen (financieel en personeel) beschikt om zich van deze taak te kunnen kwijten. Nederland is sinds september 2009 lid van de Bestuursraad van het IAEA en zet zich hier nadrukkelijk voor in. Ik verwijs u graag naar de brief over de Nederlandse prioriteiten tijdens het lidmaatschap van de IAEA Bestuursraad (TK, vergaderjaar 2009–2010, 21501-02, nr. 931).

Tijdens de laatste plenaire vergadering van de Nuclear Suppliers Group (NSG) is het agendapunt omtrent het aanscherpen van exportrichtlijnen voor proliferatiegevoelige goederen en technologieën van de agenda afgehaald. De leden van de NSG hebben besloten informeel verder te onderhandelen en het agendapunt opnieuw ter besluitvorming in de agenda op te nemen wanneer duidelijk zal zijn dat een overeenkomst over de tekst is zeker gesteld.

De afgelopen jaren heeft Nederland zich actief ingezet voor aanscherping van de exportrichtlijnen voor proliferatiegevoelige goederen en technologieën. Ook nu is Nederland actief betrokken bij de informele onderhandelingen. De regering zal dit tijdens het Nederlands voorzitterschap blijven doen.

Sancties zijn een belangrijk instrument waarmee landen kunnen worden aangespoord zich te houden aan hun non-proliferatie verplichtingen, indien diplomatieke en andere vormen van druk (nog) geen effect sorteren. Dat is momenteel het geval voor Iran en Noord-Korea, waartegen door de VNVR en de EU sancties zijn ingesteld wegens schending van non-proliferatie verplichtingen. Naast economische en financiële sancties gaat het hier onder meer om verscherpte goederencontroles en reisbeperkingen tegen personen.

De regering heeft hoger beroep ingesteld tegen de uitspraak van de rechtbank Den Haag waarin het verbod op kennisvergaring in de sanctieregeling Iran onverbindend is verklaard. Dit beroep is momenteel hangende. Intussen is de relevante bepaling in de sanctieregeling Iran naar aanleiding van de uitspraak op enkele punten gewijzigd (Staatscourant 13 juli 2010, nr 10982) om studenten die geen proliferatierisico vormen te ontzien. Daarbij heeft de regering erop toegezien dat de risico’s niet groter worden. Visumaanvragen van Iraniërs die in Nederland een nucleair-gevoelige studie willen volgen, worden zorgvuldig en streng beoordeeld.

Rusland heeft de lidstaten bij het Chemische Wapens Verdrag (CWV) op de 61ste Uitvoerende Raad van de OPCW (juli jl.) laten weten dat het op basis van de huidige projecties nog 2,5 tot 3 jaar langer dan de in het CWV vastgelegde deadline van 29 april 2012 nodig heeft voor de vernietiging van zijn voorraden. Nederland heeft- met andere landen – reeds een financiële bijdrage geleverd aan het Russische vernietigingsprogramma. Een nieuwe bijdrage wordt niet voorzien.

De normen en afspraken van het non-proliferatie- en ontwapeningsstelsel dienen versterkt te worden. Nederland zet zich er voor in dat concrete afspraken worden gemaakt die de doelstellingen van het Non-Proliferatie Verdrag (NPV) dichterbij brengen en de naleving van het verdrag en de controle daarop verstevigen. Ratificatie en inwerkingtreding van het Alomvattend Kernstopverdrag (CTBT) en de totstandkoming van een splijtstofstopverdrag (FMCT) dragen bij aan de versteviging van de juridische basis van het non-proliferatieregime. Concreet voorbeeld van de Nederlandse inzet is onder andere het lidmaatschap van de CTBT «Group of Friends», dat het belang van ratificatie van het CTBT voor non-proliferatie en ontwapening benadrukt in alle daarvoor relevante fora. Daarnaast zet Nederland zich in de Ontwapeningsconferentie in Genève actief in voor de totstandkoming van een FMCT. Ook tijdens de Toetsingsconferentie van het NPV in mei 2010 heeft Nederland hier aandacht voor gevraagd.

China heeft tijdens de NSG plenaire bijeenkomst in juni jl. de NSG leden geïnformeerd over het Chinese voornemen om een nucleaire reactor naar Pakistan uit te voeren. Deze reactor zou, volgens China, passen in het kader van een bredere en lang bestaande civiel nucleaire samenwerking tussen China en Pakistan die al bestond voordat China lid werd van de NSG.

Nederland is bezorgd over deze mogelijke nieuwe Chinese transactie en heeft dit, samen met een aantal andere NSG leden, tijdens de laatste NSG plenaire vergadering in juni jl. aangegeven. Omdat op dit moment nog weinig informatie beschikbaar is over het Chinese voornemen hebben Nederland en andere NSG leden China gevraagd om zo spoedig mogelijk nadere informatie te verschaffen.

Er is binnen de VN veelvuldig gesproken over de effecten van verarmd uranium in munitie. De regering onderkent het belang van dit onderwerp en spant zich in ervoor te zorgen dat de discussie over de gevolgen van verarmd uranium recht doet aan de feiten. De regering is van mening dat op basis van onderzoek dat tot dusver is uitgevoerd door een groot aantal relevante instanties het mogelijke schadelijke effect op de gezondheid van het gebruik van verarmd uranium in munitie en wapensystemen niet kan worden vastgesteld.

De regering is voorstander van verder onderzoek naar de gevolgen van het gebruik van verarmd uranium in wapensystemen en waardeert de inspanningen die op dit gebied door onderzoeksinstellingen en overheden worden verricht. In een brief van 10 juni 2009 (32 123 V nr 52 2009/2010) heeft de staatssecretaris van Defensie toegezegd dat de regering de Kamer zal inlichten als er rapporten verschijnen die aanleiding geven het beleid op het gebied van verarmd uranium te wijzigen. 

Ja. Betrokkenheid van vrouwen in vredes- en wederopbouwprocessen is onmisbaar voor het kunnen bereiken en bestendigen van duurzame vrede. Nederland bevordert de positie van vrouwen in conflictgebieden onder andere in Burundi, door het integreren van gendertraining in Security Sector Development-programma’s. In de Democratische Republiek Congo is het tegengaan van seksueel geweld onderdeel van trainingen van de Congolese veiligheidssector. In Soedan wordt politieke participatie van vrouwen bevorderd. Conform de geldende regels voor projectfinanciering zijn voor alle projecten doelen gesteld, die zowel tussentijds als na de uitvoering geëvalueerd worden.

Alle EU lidstaten toetsen vergunningaanvragen voor de export van strategische goederen op basis van de acht criteria van het juridisch bindende EU Gemeenschappelijk Standpunt inzake wapenexport (2008/994/GBVB). Deze criteria gaan in op de vraag of een land zich houdt aan zijn internationale verplichtingen; de mensenrechtensituatie en de vraag of het land zich houdt aan het humanitair oorlogsrecht; de binnenlandse en regionale stabiliteit; de eventuele gevolgen van de beoogde export voor de veiligheid van bondgenoten; de houding van het land ten opzichte van de internationale gemeenschap; het omleidingsrisico van de goederen; en de gevolgen van de uitvoer voor de duurzame ontwikkeling van het land van bestemming.

Door het instellen van deze criteria, alsmede doordat de EU-lidstaten geregeld overleggen over het wapenexportbeleid en alle vergunningafwijzingen («denials») met elkaar delen, is het wapenexportbeleid binnen de EU vergaand geharmoniseerd. Niettemin blijft Nederland in EU verband en op bilateraal niveau aandringen op nog betere afstemming en harmonisatie in de toepassing van de criteria. Zo zal Nederland een EU-seminar organiseren over de wijze waarop EU-lidstaten invulling geven aan criterium acht (het OS-criterium). Doel is om tot een meer uniforme toepassing van het criterium te komen.

Het doel van de uitbreiding en versterking van het VN-Wapenregister is het creëren van meer vertrouwen tussen de verschillende lidstaten. Nederland blijft zich hiervoor inzetten, evenals voor universele deelname aan het VN-Wapenregister. Mede op initiatief van Nederland benadrukt de EU in de relevante fora het belang van openheid in bewapening en deelname aan het VN-Wapenregister.

Sinds de instelling hebben 175 landen op enig moment aan het VN-Wapenregister gerapporteerd, waaronder alle belangrijke wapenproducerende, -importerende en -exporterende landen. Naar schatting omvat het VN-Wapenregister inmiddels meer dan 95% van de wereldwijde handel in de zeven categorieën conventionele wapens die het Register omvat. Sinds 2006 kan op vrijwillige basis gerapporteerd worden over de in- en uitvoer van kleine en lichte wapens. In 2007 hebben bijna 40 landen, waaronder Nederland, deze informatie toegevoegd aan de nationale rapportages van het Wapenregister. De doelstelling van Nederland blijft de toevoeging van «kleine en lichte wapens» als volwaardige achtste categorie aan het Wapenregister.

Het Verdrag inzake Clustermunitie kent alleen de verplichting tot het ruimen en vernietigen van resten van clustermunitie op het eigen grondgebied. Het leveren van assistentie bij het opruimen van onontplofte submunities en het leveren van assistentie voor slachtofferhulp is geen verplichting onder het Verdrag. Nederland vindt deze vormen van assistentie echter zeer belangrijk en levert hier middels verschillende projecten al sinds langere tijd een bijdrage aan. Zo draagt Nederland over de periode 2008–2011 ruim 1,9 miljoen euro bij aan de NGO Handicap International Belgium (HIB) en steunt hiermee hulp aan slachtoffers van mijnen en«explosive remnants of war» (ERW) in Irak, Angola en de Democratische Republiek Congo. Tevens levert Nederland een bijdrage aan een programma van HIB, specifiek gericht op de slachtoffers van clustermunitie. Ook steunt Nederland via het Stabiliteitsfonds het tegengaan van de proliferatie van kleine wapens en munitievernietiging, waaronder ook clustermunitie kan vallen. In 2009 is hier 700 000 euro aan uitgegeven. Dit bedrag staat los van het bedrag dat jaarlijks voor de implementatie van het Verdrag op het verbod van Landmijnen is gereserveerd.

Nederland zet ook civiele en militaire capaciteit in via multilaterale organisaties. Zo steunt Nederland een EU-missie in het kader van het Gemeenschappelijk Veiligheid en Defensie Beleid, de «EU advisory and assistance mission for security sector reform in the Democratic Republic of Congo» (EUSEC DRC) met drie militairen en zette het in 2010 twee civiele experts in bij de SSR-eenheid van MONUSCO. Nederland streeft naar voortzetting van deze inzet.

Ja. De regering hecht veel belang aan adequate overdrachtsovereenkomsten met landen in de regio voor opgepakte piraterijverdachten. De EU heeft in verband met operatie Atalanta meerdere van dergelijke overdrachtsovereenkomsten gesloten. De NAVO, die met Operation Ocean Shield eveneens actief is voor de kust van Somalië, heeft dergelijke overeenkomsten nog niet kunnen sluiten. Nederland dringt er in NAVO-verband op aan dat een effectief juridisch kader wordt bewerkstelligd, zodat verdachte piraten kunnen worden overgedragen aan landen in de regio.

In het Zuiden is de VN-missie UNMIS aanwezig, met plm 10 000 militairen. De precieze krachtsverhoudingen in het Zuiden zijn diffuus, mede door aanwezigheid de zgn. «Other Armed Groups» (milities die nog niet in het reguliere leger zijn opgenomen) en de aanwezigheid van de Lord Resistance Army. De internationale gemeenschap maakt zich sterk voor het voorkomen van een hernieuwd conflict tussen Noord en Zuid, onder andere door de naleving van het Comprehensive Peace Agreement te ondersteunen en te pleiten voor goede voorbereidingen op het zelfbeschikkingsreferendum en de periode daarna. Voor stabiliteit is het daarnaast van belang dat het leger van Zuid-Soedan, de SPLA, hervormd wordt, en er een goede politiemacht opgebouwd wordt.

Er wordt nog steeds geïnvesteerd in veiligheid en ontwikkeling in Burundi; vooral via het bilaterale SSD programma. Dergelijke uitgaven onder artikel 2.5 komen uit het centraal beheerde Stabiliteitsfonds. Verder verwijs ik naar de antwoorden op vragen 79 en 84 mbt de HGIS-nota.

Nederland blijft via diplomatieke kanalen aandringen op tijdige voorbereidingen van de referenda in Zuid-Soedan en Abyei. Nederland draagt via de VN met € 5 miljoen bij aan de voorbereidingen. Via de EU draagt Nederland bij aan een EU-waarnemingsmissie, die zowel de registratiefase als de referenda zelf zal waarnemen. Er zullen ook andere internationale waarnemingsmissies aanwezig zijn, o.a. van het Carter Institute (reeds aanwezig) en uit de regio (Afrikaanse Unie en Afrikaanse landen). Er zullen ook lokale waarnemingsmissies aanwezig zijn.

Ja. Nederland droeg in 2009 USD 1,5 miljoen bij aan het UNDP DDR programma in de drie transitiegebieden Blue Nile State, South Kordofan en Abyei, en is van plan zowel in 2010 als in 2011 USD 1,25 miljoen bij te dragen. Andere donoren die tot op heden hebben bijgedragen aan het DDR-programma zijn het Verenigd Koninkrijk (USD 10 miljoen), Japan (USD 16,1 miljoen), Zweden (USD 4,6 miljoen), Italië (USD 4,1 miljoen), Noorwegen (USD 8,6 miljoen), Canada (USD 10 miljoen), Duitsland (USD 2,4 miljoen), MDTF/Wereldbank (USD 40 miljoen, waarvan 26% door NL) en het Peace Building Fund (USD 6,7 miljoen). De afspraak is gemaakt dat UNDP jaarlijks rapporteert over het programma en de besteding van de (Nederlandse) gelden. UNDP komt deze afspraken na.

De NL inzet op Somalië is primair een multilaterale inzet, via de VN en de EU. Somalië is geen OS-partnerland en Nederland draagt dan ook niet bilateraal bij aan duurzame armoedebestrijding. Nederland draagt hieraan bij via de algemene bijdragen aan multilaterale organisaties en middels humanitaire hulp (€ 6,5 miljoen). Nederland is naast piraterijbestrijding bilateraal actief met steun aan activiteiten op gebied van goed bestuur (€ 715 000) en vrede en veiligheid (totaal € 3,6 miljoen). Dit met name door middel van steun aan het ACOTA programma van de VS, dat voorziet in extra training en uitrusting voor vredestroepen van o.a. de African Union Mission in Somalia (AMISOM).

De stabiliteit van Soedan is belangrijk voor de veiligheid en stabiliteit van de regio. Het ligt daarom in de verwachting dat Nederland betrokken zal blijven bij Soedan als onderdeel van het beleid voor internationale vrede- en veiligheid.

Op basis van het Toetsingskader 2009 wordt de Nederlandse bijdrage aan ISAF van 2006 tot 2010, inclusief de redeployment, geëvalueerd. Momenteel wordt bezien op welke wijze de evaluatie het best vorm kan worden gegeven om voldoende recht te doen aan het 3D karakter van de missie. De evaluatie zal in de zomer van 2011 aan de Tweede Kamer worden aangeboden, zoals gemeld in de stand van zaken brief Afghanistan van 28 september jl. (TK, Kamerstuk 27 925, nr 405).

Naast de ministeries van Defensie en Buitenlandse Zaken leveren verschillende andere ministeries capaciteiten voor crisisbeheersingsmissies en -operaties. De nationale strategie zal een kader gaan bieden voor goede onderlinge samenhang en afstemming. Aan de totstandkoming van de nationale strategie en de interdepartementale expertpool wordt nog gewerkt.

Voorts onderkent het New Horizon-rapport dat VN-vredesmissies flexibeler ondersteunt moeten worden. Daartoe is een nieuw logistiek concept geïntroduceerd: de global field support strategy. Nederland heeft met twee seminars voor lidstaten in New York bijgedragen aan de introductie van dit concept.

Op de NAVO Top in Lissabon wordt een voortgangsrapport behandeld over de verankering van resolutie 1 325 in de NAVO. Nederland steunt de agendering van het rapport en zal met name pleiten voor concrete follow up. In Afghanistan wil Nederland onder meer de capaciteit van vrouwenorganisaties vergroten om hen in staat te stellen de uitvoer van het National Action Plan for the Women of Afghanistan (NAPWA) zelf te bevorderen. Het NAPWA omvat een zeer complete lijst van benchmarks, waaronder VNVR resolutie 1325. Ook in ISAF-verband zet Nederland zich in voor vrouwen. Een Nederlandse adviseur met ondermeer gender-expertise is op het NAVO-hoofdkwartier in Kabul geplaatst om programma’s en trainingen op het gebied van gender te bevorderen. In Uruzgan blijft Nederland in de lopende programma’s specifiek aandacht besteden aan de positie van vrouwen en meisjes.

Nederland heeft bijgedragen aan een studie naar de gevolgen van klimaatverandering en de kosten van aanpassing aan klimaatverandering. Het stelt ontwikkelingslanden in staat plannen op te stellen om de risico’s ten gevolge van klimaatverandering te voorkomen of te mitigeren. Nederland draagt daarnaast in meerdere landen bij aan verbeterd waterbeheer in het licht van klimaatverandering en steunt maatregelen om bosdegradatie, die leidt tot erosie en hoge uitstoot van CO₂, te voorkomen via het REDD-initiatief (Reducing Emissions from Deforestation and forest Degradation).

Het planten van suikerpalm in bestaand (gemengd) bos vindt ondermeer plaats in Indonesië, maar wordt niet gerekend tot rampenrisicovermindering. Wel worden met steun uit het Fonds Duurzame Biomassa Mondiaal in Indonesië de mogelijkheden onderzocht om uit suikerpalm duurzame biomassa-energie voor productiedoeleinden op te wekken. In Colombia hebben de indieners van het pilot project voor de aanplant van suikerpalmplantages zich teruggetrokken en is het project niet tot uitvoering gekomen.

De genoemde doelstelling heeft geen betrekking op de DAC ODA-criteria, maar op internationale kennisontwikkeling op het gebied van fragiele staten.

Deze kennisontwikkeling wordt onder andere vormgegeven door partnerschappen met Clingendael en de IS academie Fragiele Staten ism Universiteit Wageningen. Ook zijn met enkele internationaal opererende NGO’s (zoals Interpeace, International Crisis Group en International Alert) strategische partnerschappen afgesloten die zich zowel richten op kennisontwikkeling op het gebied van conflictanalyse, als op toepassing hiervan in het veld.

Nederland is co-voorzitter van de DAC-werkgroep fragiele staten en werkt in dat verband onder andere aan een impuls voor de benadering van staatsopbouw. Binnen INCAF wordt ook gewerkt aan de ontwikkeling van donorrichtlijnen over staatsopbouw, transitiefinanciering (de zgn. kloof tussen humanitaire hulp en wederopbouw) en risicomanagement. Deze richtlijnen bouwen voort op de OECD/DAC Principles on Good International Engagement in Fragile States and Situations.

Nederland draagt op jaarbasis 2,25 mln euro bij aan de belangrijkste multilaterale instrumenten op het gebied van rampenrisicovermindering, te weten de Internationale Strategie voor Rampenrisicovermindering van de VN (ISDR) en de Global Facility voor rampenrisicovermindering van de Wereldbank. Daarnaast wordt via het Nederlandse Rode Kruis bijgedragen aan lokale capaciteitsopbouw op het gebied van rampenrisicovermindering. Ook binnen de respons op acute rampen waar Nederland aan bijdraagt, zijn elementen die betrekking hebben op rampenrisicovermindering, bijvoorbeeld op het gebied van capaciteitsopbouw ten behoeve van rampenparaatheid.

Snelle, effectieve en ook voorspelbare financiering van humanitaire hulp is één van de beginselen van het Goed Humanitair Donorschap-platform voor donoren, waaraan Nederland als medeoprichter gecommitteerd is. De VN komt normaliter aan het einde van een kalenderjaar met een overzicht van de humanitaire noden via het Consolidated Appeals Process (CAP). Het is in het licht van de GHD-beginselen passend om daarop snel te reageren middels een bijdrage, zodat het plan in het beoogde kalenderjaar adequaat kan worden uitgevoerd. Voor overige en onvoorziene noodsituaties is dan nog 25% beschikbaar, hetgeen in de regel voldoende mogelijkheden biedt om hulp te verlenen.

Nederland financiert meerdere projecten gericht op het bevorderen van het MOVP, waaronder initiatieven in het kader van watersamenwerking en projecten ter bevordering van vrij personen- en goederenverkeer ten behoeve van de onderwijssector in Gaza. In 2010 is ruim € 870 000,– hieraan besteed. Voor 2011 is het budget nog niet definitief vastgesteld maar voor de watersector is circa € 750 000,– begroot

Het Nederlands OS-programma in de Palestijnse Gebieden richt zich op economische wederopbouw, goed bestuur (inclusief mensenrechten) en humanitaire hulp. Nederland wil met dit programma bijdragen aan het uiteindelijke doel van het MOVP: het creëren van een levensvatbare, democratische en onafhankelijke Palestijnse staat, dat in vrede en veiligheid naast Israël kan bestaan. De totale bijdrage aan de Palestijnse Gebieden in 2010 bedraagt € 41.9 mln. Het budget voor het bilaterale landenprogramma bedraagt ca. € 21 mln. Daarnaast is in 2010 additioneel € 15 mln voor UNRWA en € 5.9 mln voor humanitaire hulp vrijgemaakt. Voor 2011 is € 13 mln voor UNRWA begroot. De beslissing over de humanitaire bijdrage in 2011 zal genomen worden nadat de VN de inventarisaties van de humanitaire noden bekend heeft gemaakt.

Nederland streeft naar toenemende transparantie in de gehele grondstoffenketen in centraal-Afrika, om zodoende de relatie tussen grondstoffenwinning en conflict te kunnen doorbreken. Hiertoe heeft het Ministerie van Economische Zaken onder meer de totstandkoming van de «OECD Due Diligance Guidance for Responsible Supply Chains of Minerals from Conflict-Affected and High-Risk Areas» gefinancierd, en heeft het Ministerie van Buitenlandse Zaken een onderzoek laten verrichten door Resource Consulting Services (RCS) naar de mogelijkheden voor legale grondstoffenwinning in het Grote Merengebied. Nederland overlegt op dit moment daarnaast met de International Conference on the Great Lakes Region (ICGLR) over een bijdrage aan haar Regional Initiative against the Exploitation of Natural Resources (RINR), welke moet voorzien in een certificeringsmechanisme voor de handel in mineralen in het gebied.

Het vergroten van zeggenschap van burgers in ontwikkelingslanden draagt bij aan rechtvaardige en duurzame ontwikkeling. Negen ambassades in Benin, Bolivia, Ghana, Mozambique, Rwanda, Tanzania en Zambia zijn daarom in 2008 respectievelijk in 2009 (Guatemala, Zuid-Afrika) activiteiten gestart, specifiek gericht op het versterken van de verantwoordingsrelatie en het adresseren van ongelijke machtsverhoudingen die vaak in de weg staan van ontwikkeling. Daarbij werken de ambassades complementair aan onder meer SNV en VNG.

De eerste resultaten van deze pilotactiviteiten zijn bemoedigend. Zo is in Zambia duidelijker geworden welke investeringen het ministerie van onderwijs op de begroting heeft staan. Parent Teacher Associations konden, mede dankzij capaciteitsopbouw met steun van SNV, als gevolg daarvan bewerkstelligen dat fondsen die bedoeld zijn voor scholen ook daadwerkelijk voor scholen beschikbaar komen, deels via de districten.

«The Tanzania Media Fund takes off with a bang», meldt de Tanzania Media Council in het jaarverslag 2009. Dit mediafonds gericht op bevorderen van onderzoeksjournalistiek leverde vele persartikelen op, ook van journalisten in meer rurale delen van het land en soms leidend tot follow-up door de overheid. Zo werd foute babymelkpoeder uit de markt gehaald en kwam de betrokkenheid van de politie bij illegale exporten aan het licht.

De landen genoemd op pagina 35 van de Memorie van Toelichting betreffen de Nederlandse partnerlanden in het profiel «veiligheid en ontwikkeling» uit de beleidsbrief «Een Zaak van Iedereen». Irak hoort daar niet bij. Bij de keuze voor de landen is rekening gehouden met de doelstellingen van het fragiele statenbeleid, de historische betrokkenheid van Nederland en de mate waarin Nederland en de internationale gemeenschap een verschil kunnen maken in de ontwikkeling van die landen.

In 2010 heeft Nederland via UNICEF 1,3 miljoen euro bijgedragen aan humanitaire hulp ten behoeve van Irak. De VN verstrekt in samenwerking met lokale NGO’s humanitaire hulp (o.a. voedselhulp) op de Nineveh-vlakte.

Zoals is vermeld in de in november 2009 aan de Kamer aangeboden notitie «Matra gemoderniseerd» wordt binnen het Matra programma een bedrag geoormerkt waarop de Nederlandse partijstichtingen een beroep kunnen doen. Voor 2011 is een bedrag van € 2 mln. begroot, waarvan € 1,25 mln is bestemd voor betalingen van de laatste termijnen van de subsidies die in de periode 2008–2010 werden verleend. In het licht van hoge doorlopende verplichtingen binnen het Matra-programma als geheel is het onzeker of er in 2011 voldoende ruimte zal zijn voor het verlenen van nieuwe subsidies.

De evaluatie van het NIMD is bijna afgerond. Voor het einde van 2010 zal uw Kamer een brief toegaan over de geïntegreerde evaluatie capaciteitsontwikkeling en de institutionele evaluatie als ook over het onderzoek naar het beheer van het NIMD.

Een belangrijk instrument om de gasrotonde te positioneren is het afleggen van bezoeken op ministerieel niveau. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om bilaterale bezoeken aan gasproducerende landen, met onder andere als doel de gasrotonde als een belangrijke afzetmarkt voor hun gas te promoten en deze landen te interesseren om gasgerelateerde investeringen in de gasrotonde te plegen. In relatie tot deze doelstellingen worden o.a. economische missies georganiseerd en wordt, zowel op ministerieel als op ambtelijk niveau, deelgenomen aan internationale conferenties.

Tevens wordt ten aanzien van ons omringende landen een actieve diplomatie gevoerd. Dit vindt plaatst op bilateraal niveau, maar ook in regionaal verband zoals in het Pentalateraal Gas Platform. Doel is onder andere het verder ontwikkelen van een Noordwest-Europese gasmarkt en gashub door grensoverschrijdende investeringen op elkaar af te stemmen. Alleen door samen te werken kunnen deze investeringen worden gerealiseerd.

Ook in multilateraal verband voert Nederland een actieve gasdiplomatie. Zo speelt Nederland een actieve rol binnen organisaties als het International Energy Agency en het International Energy Forum. De laatste organisatie levert een belangrijke bijdrage aan een actieve en constructieve dialoog tussen gasproducerende en -consumerende landen.

Nederland ondersteunt de hernieuwbare energie activiteiten in sub-Sahara Afrika via bilaterale en multilaterale programma’s, alsook tezamen met maatschappelijk middenveld en de private sector. In de bilaterale programma’s gaat het om activiteiten zoals de formulering van de nationale energiestrategie en de nationale strategie voor herbebossing en duurzaam bosbeheer in Rwanda, een biobrandstoffenprogramma in Mozambique en rurale elektrificatie in Zambia. Daarnaast is er het «Energising Development» programma samen met Duitsland in 12 landen in Sub Sahara Afrika dat als doel heeft het vergroten van toegang tot moderne energiediensten op basis van hernieuwbare bronnen voor arme huishoudens, sociale instellingen en het MKB. Ook via publiek-private samenwerking (o.m. met NUON, Philips) wordt hernieuwbare energie in Sub Sahara Afrika gestimuleerd, met name op terrein van zonne-energie. Via NGOs wordt bijgedragen aan de toegang tot duurzame energie en de ontwikkeling van een commerciële sector voor huishoudelijk biogas. Tot slot financiert Nederland meerdere multilaterale energie-programma’s in Sub Sahara Afrika, zoals het EU Energy Initiative Partnership and Dialogue Facility (EUEI PDF), gericht op het assisteren van landen bij de ontwikkeling van beleid, strategieën en actieplannen en ondersteuning van het Africa-EU Energy Partnership (AEEP). Het Africa Renewable Energy Access (AFREA) programma is met name gericht op het verbeteren van de lokale opwekkings- en transmissiecapaciteit en het verbeteren van het marktfunctioneren voor energiediensten terwijl het Scaling up Renewable Energy Programme (SREP) de haalbaarheid van lage emissie ontwikkeling in de energiesector wil demonstreren, Het Energy Sector Management Assistance Program (ESMAP) ondersteunt ontwikkelingslanden bij het ontwikkelen van hun kennis en institutionele capaciteit op het gebied van (hernieuwbare) energie.

Nederland volgt de veiligheidssituatie in West-Afrika, inclusief Nigeria, met bijzondere aandacht.

De inzet van Nederlandse politionele of militaire middelen in Nigeria is op dit moment niet aan de orde. Wel richt Nederland zich met name op aanpak van de drugsproblematiek. De Nederlandse inzet is daarbij gericht op kennisuitwisseling, het voeren van een dialoog, capaciteitsopbouw en versterking van het handhavingsysteem. Ook heeft Nederland een reeks trainingen en cursussen gegeven aan de staf van het Nigeriaanse agentschap voor de bestrijding van mensenhandel en wordt voorts een project gefinancierd met betrekking tot de opvang van slachtoffers.

Daarnaast draagt Nederland vanuit het Mensenrechtenfonds bij aan het centrum voor conflictmanagement en vredesopbouw van de universiteit van Jos. Naast onderzoek naar de oorzaken van het geweld besteedt dit centrum veel aandacht aan voorlichtingscampagnes ter voorkoming van geweld tussen verschillende groepen.

De EU voert ten slotte in Nigeria een programma uit ter waarde van 677 miljoen Euro (2009 – 2013), dat direct gericht is op goed bestuur, mensenrechten, vredesprocessen en handel. Dit «Nigeria-EU Joint Way Forward» programma koppelt een politieke dialoog op hoog niveau aan lange termijn ontwikkelingsinvesteringen in Nigeria, met name in de Niger Delta. Tot slot voert de regering een dialoog met Nederlandse bedrijven die actief zijn in Nigeria, waarbij de veiligheidssituatie in de Niger Delta nadrukkelijk op de agenda staat.

Zie vraag 63

De daling van de uitgaven voor goed bestuur (beleidsartikel 2.7) vanaf 2009 heeft geen eenduidige oorzaak. Zoals bekend, is de besteding van bilaterale OS-middelen een aantal jaren geleden gedecentraliseerd en in de handen van de posten gelegd. Een teruggang in de uitgaven voor goed bestuur door een aantal posten heeft geleid tot deze daling. Voorbeelden hiervan zijn gedaalde uitgaven voor goed bestuur in onder meer Indonesië, Albanië, Bolivia, Burkina Faso, Georgië, Afghanistan en Bangladesh (vgl. vraag 61). Deze daling is dus niet het gevolg van gewijzigd beleid in Den Haag, maar veeleer een gevolg van decentraal genomen beslissingen, die om uiteenlopende redenen zijn genomen (zoals bezuinigingen, voldoende invulling van het thema door andere donoren, andere prioriteiten).

Zie vraag 63

De daling van de uitgaven voor goed bestuur (beleidsartikel 2.7) vanaf 2009 heeft geen eenduidige oorzaak. Zoals bekend, is de besteding van bilaterale OS-middelen een aantal jaren geleden gedecentraliseerd en in de handen van de posten gelegd. Een teruggang in de uitgaven voor goed bestuur door een aantal posten heeft geleid tot deze daling. Voorbeelden hiervan zijn gedaalde uitgaven voor goed bestuur in onder meer Indonesië, Albanië, Bolivia, Burkina Faso, Georgië, Afghanistan en Bangladesh (vgl. vraag 61). Deze daling is dus niet het gevolg van gewijzigd beleid in Den Haag, maar veeleer een gevolg van decentraal genomen beslissingen, die om uiteenlopende redenen zijn genomen (zoals bezuinigingen, voldoende invulling van het thema door andere donoren, andere prioriteiten).

De verlaging is niet het resultaat van andere prioriteitsstellingen, maar vooral het gevolg van fluctuaties in verdragscontributies. Het grootste deel van de verlaging komt voor rekening van de lagere VN-contributie voor crisisbeheersingsoperaties.

Ja, ook voor de Nederlandse regering blijft de traditionele NAVO-taak (verdediging van het grondgebied van de NAVO-landen) een centrale rol spelen. Tegelijkertijd moet de NAVO niet alleen dichtbij huis maar ook verder weg kunnen optreden ter bescherming van de Euro-Atlantische veiligheid. Tevens blijft de Nederlandse regering sterk hechten aan een sterke trans-Atlantische band, in lijn met het AIV-advies.

Het Verdrag van Lissabon heeft een aantal institutionele veranderingen in gang gezet, zoals de introductie van een vaste voorzitter van de Europese Raad, een hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, en uitbreiding van de bevoegdheden van het Europees Parlement. Het spreekt vanzelf dat de nieuwe institutionele structuur zich nog moet zetten. Voor Nederland staat voorop dat de Unie gebaat is bij een duidelijke taakverdeling tussen de instellingen en een goede samenwerking tussen de instellingen met «checks and balances». T.a.v. de Europese Raad geldt dat deze de algemene politieke beleidslijnen en prioriteiten dient te bepalen, maar niet de taak van de Commissie moet willen overnemen; de Commissie heeft het exclusieve recht van initiatief. Om deze reden heeft Nederland herhaaldelijk aangegeven geen voorstander te zijn van frequente extra Europese Raden.

In het kader van het Europees transparantie-initiatief heeft de Europese Commissie in 2008 een transparantie-register ingesteld. EU-lobbyisten kunnen zich op basis van vrijwilligheid bij dit register aanmelden, waarbij zij zich committeren aan de bijbehorende gedragscode. Inmiddels hebben ruim 3 000 belangenvertegenwoordigers zich ingeschreven. Het grote publiek kan de inhoud van het register raadplegen. De Commissie is van oordeel dat de huidige aanpak werkt en zorgt voor transparantie met betrekking tot lobby-activiteiten. Daarnaast hebben de Europese Commissie en het Europees Parlement besloten om een gezamenlijk register te lanceren. Hiertoe hebben zij al een herziene gemeenschappelijke gedragscode goedgekeurd. Het kabinet ziet tegen deze achtergrond geen aanleiding om het aantal lobbyisten te reguleren. Nederland is er wel voorstander van dat ook de Raad zich bij een gemeenschappelijk register aansluit en zal zich hiervoor inzetten.

Hervorming van de Europese begroting is noodzakelijk, waarbij de afdrachten van de lidstaten aan de EU evenwichtiger en transparanter moet worden. Het kabinet zal zich, zoals aangekondigd in het regeerakkoord, inzetten voor een substantiële vermindering van de afdrachten door Nederland aan de EU in de onderhandelingen over de komende financiële perspectieven voor de periode 2014–2020.

Dit najaar zal de Europese Commissie een mededeling over de begrotingsevaluatie presenteren, gevolgd door voorstellen voor de nieuwe Financiële Perspectieven in de eerste helft van 2011.

De afgelopen maanden is – samen met Duitsland en Frankrijk – gewerkt aan het ontwikkelen van een pilot voor het evalueren van de strafrechtelijke samenwerking tussen lidstaten. Deze pilot – die samen met beide lidstaten zal worden uitgevoerd – beoogt methodieken te ontwikkelen voor evaluatie van strafrechtelijke instrumenten. Het instrument waar deze pilot zich op zal richten betreft de evaluatie van de proportionaliteit van het uitvaardigen van een Europees arrestatiebevel.

De regering streeft ernaar om de uitkomsten van de pilot als input te laten dienen voor het voorstel voor een evaluatiemechanisme dat de Commissie zal uitwerken in de loop van 2012. Nederland zal zich ervoor inzetten dat dit voorstel ziet op een breed evaluatiemechanisme in strafrechtelijke samenwerking.

De Benelux wordt expliciet genoemd onder Operationele doelstelling 3.4: Versterkte Nederlandse positie in de Unie van 27 (pag. 49), zowel bij de te realiseren prestaties als bij de instrumenten/activiteiten en financiële inzet. Deze doelstelling valt ook onder het Beleidsartikel 3: Versterkte Europese Samenwerking.

Onder Operationele doelstelling 3.1: Een democratische, slagvaardige en transparante Europese Unie die haar burgers vrijheid, recht, veiligheid, welvaart en duurzame economische groei biedt, wordt onder instrumenten/activiteiten coalitievorming genoemd. Hieronder valt ook de samenwerking met de Benelux landen. Zo vindt voorafgaande aan elke Europese Raad een overleg plaats om standpunten uit te wisselen en waar mogelijk af te stemmen teneinde samen op te trekken.

Er is geen uitsplitsing beschikbaar van de kosten die samenhangen met deelname aan Europese bijeenkomsten door bewindslieden en ambtenaren. Vanwege de samenhang tussen nationaal en Europees beleid is het niet eenvoudig de kosten die samenhangen met Europese beleidsvorming afzonderlijk in kaart te brengen. Overigens valt er in het algemeen geen toename vast te stellen van Europese ministeriële bijeenkomsten. Uitzondering hierop vormden afgelopen jaar de Europese Raad en de EcoFin-raad, waarbij met name voor de EcoFin-raad de extra bijeenkomsten direct verband hielden met de financieel-economische crisis.

De EU speelt een wezenlijke rol in het MOVP. De politieke invulling van die rol vindt met name, maar niet exclusief, in Kwartetverband plaats. Tegelijk is de EU een belangrijke donor van onder andere de opbouw van Palestijnse staatsinstituties. Ook op die wijze draagt de Unie bij aan het doel van het MOVP: een twee-statenoplossing, waarbij Israël en de Palestijnen in vrede en veiligheid naast elkaar kunnen leven.

Nederland heeft in EU-kader opgeroepen tot het uitwerken van activiteiten die de Unie ter ondersteuning zowel van het onderhandelingsproces, als van implementatie van een vredesregeling kunnen inbrengen (zogenaamde «deposits»). Welke vorm deze zullen aannemen is nog niet bekend. Zij zullen in het verlengde liggen van de verschillende onderhandelingsgebieden, zoals water en veiligheid. Op deze terreinen geven de EU en Nederland al ondersteuning, bijvoorbeeld via projecten die bijdragen aan een betere waterverdeling (o.a. via de EXACT werkgroep en MEDRC), en in ondersteuning van de Palestijnse justitie- en veiligheidssector (o.a. EUPOL COPPS).

Onderhandelingshoofdstuk 27, milieu (waaronder walvisvaart valt), is naast het hoofdstuk over financiële diensten één van de meer complexe hoofdstukken in de toetredingsonderhandelingen met IJsland. Nederland meent dat dit onderwerp vroeg in de toetredingsonderhandelingen dient te worden betrokken.

De EU verstrekt Azerbeidzjan sectorale begrotingssteun voor de sectoren energie, justitie alsmede voor landbouw en rurale ontwikkeling. In totaal is voor deze programma’s een bedrag van € 44 miljoen gecommitteerd voor de periode 2008–2012, waarvan tot op heden slechts een klein bedrag is uitbetaald (€ 3 miljoen).

Voor uitbetaling van nieuwe tranches zijn door de Commissie per programma indicatoren opgesteld. Azerbeidzjan zal deze moeten vervullen om in aanmerking te komen voor uitbetaling van een volgende tranche van de middelen. Het gaat hierbij om zowel algemene voorwaarden, zoals de noodzaak tot het blijven voeren van goed macro-economisch beleid en verbeteringen ten aanzien van Public Finance Management, alsook meer programma- en sectorspecifieke voorwaarden.

Injecterend drugsgebruik is de voornaamste transmissieroute voor HIV in Europa en Centraal Azië en de epidemie blijft in deze regio groeien. Ruwweg is een kwart van de naar schatting 3,7 miljoen mensen die drugs injecteren HIV positief, met uitschieters tot rond de 40% in Rusland en Oekraïne. Uit cijfers van UNAIDS blijkt verder dat ook gevangenen buitenproportioneel geraakt worden door de HIV epidemie.

Met uitzondering van de Russische Federatie waar substitutiebehandeling bij wet verboden is, hebben alle landen harm reduction beleid op papier staan, al is dat, gezien de groei van de HIV epidemie, te weinig en te laat. Een effectieve respons wordt door een aantal factoren belemmerd: 1) het uitblijven van maatregelen om volksgezondheid, politie en justitie op een lijn te krijgen; 2) het schromelijk tekortschieten van overheidsuitgaven voor harm reduction en HIV preventie; 3) het ontbreken van leiderschap dat stigma en discriminatie aan de kaak stelt, en 4) het niet naar waarde schatten van de sleutelrol van maatschappelijke organisaties bij het bereiken van de doelgroepen en het bestrijden van stigma en discriminatie.

De Europese Commissie is van oordeel dat het akkoord tussen EU/Colombia – Peru valt binnen de exclusieve competentie van de EU. Onder andere door de opname van duurzaamheidsbepalingen en de politieke clausules (mensenrechten en non-proliferatie clausule ) kan er echter sprake zijn van een gemengd akkoord. Raad en Commissie moeten nog tot een gezamenlijk definitief oordeel komen hierover. Mocht er inderdaad sprake zijn van een gemengd akkoord dan zal de finale tekst van het akkoord samen met een Memorie van Toelichting ter goedkeuring aan het parlement worden gezonden.

De EPA’s zijn vrijhandelsakkoorden met een ontwikkelingsdoelstelling die moeten voldoen aan de vereisten van met name Artikel XXIV van de General Agreement on Tariffs and Trade (GATT). De ontwikkelingsvriendelijkheid van de EPA’s blijkt onder andere uit de asymmetrische markttoegang (met vrije toegang tot de EU markt en verbeterde oorsprongsregels vergeleken met het handelsregime dat gold onder het Verdrag van Lomé), uit de reikwijdte en het tempo van liberalisering aan ACS-zijde en uit ruimhartige bepalingen op het terrein van vrijwaring, bescherming van infant industries en voedselzekerheid ten gunste van de ACS landen. Daarnaast streeft de EU ernaar om de hulp voor handel (Aid for Trade) die wordt verstrekt aan de ACS landen ondersteunend te laten zijn aan door het EPA in gang gezette markthervormingen.

Zoals de Kamer bekend, is de inzet van de Nederlandse regering om de EPA's, binnen de kaders van WTO conformiteit, bij te laten dragen aan de ontwikkeling van de ACS landen. De regering heeft er bij de Europese Commissie meermaals op aangedrongen de ACS landen verder tegemoet te komen in de EPA onderhandelingen. De regering zal de definitieve EPA teksten op de merites beoordelen. Overigens wordt in de nog lopende EPA onderhandelingen maar zeer beperkt vooruitgang geboekt. Over het reeds afgesloten EU-Cariforum EPA is de regering positief. Het wetsvoorstel ter goedkeuring van dit verdrag is inmiddels door de Raad van State van advies voorzien. Er wordt nu gewerkt aan het nader rapport waarna het ter goedkeuring naar het parlement gezonden zal worden.

In november 2009 besloot de Raad op aandringen van Nederland om toe te werken naar een nauwer gecoördineerd beleid van Commissie en lidstaten op het gebied van begrotingssteun. Specialisten van de lidstaten en de Europese Commissie hebben een aantal besprekingen gehouden, op basis waarvan de Europese Commissie binnenkort (waarschijnlijk rond 19 oktober 2010) een Groenboek over Begrotingssteun zal publiceren. Rond de vragen in het Groenboek zal Commissaris Piebalgs (ontwikkelingssamenwerking) dit najaar een uitgebreide publieke consultatie organiseren. Na de consultatieronde zal de Commissie naar verwachting in het voorjaar van 2011 een Mededeling over begrotingssteun opstellen. De voorlopige planning is dat op basis van de Mededeling vervolgens in de zomer van 2011 Raadsconclusies zullen worden aangenomen.

Werkverdeling tussen EU-donoren binnen partnerlanden is een lastig proces dat nog langzaam vordert. Na de vaststelling van de EU-gedragscode inzake werkverdeling in 2007 is in veel partnerlanden nauwer onderling overleg tussen EU-donoren tot stand gekomen over de respectieve programma’s. Voor een 25-tal ontwikkelingslanden is een EU-donor bepaald die het proces van werkverdeling aan EU-zijde leidt. Nederland heeft hierbij het voortouw in Mozambique, Mali (samen met Frankrijk) en Bangladesh (samen met de Commissie). De complete lijst is de Kamer overigens eerder toegegaan, als bijlage bij het verslag van de Raad van november 2009 (Kamerstuk 21 501-02 nr. 936). Het proces zal ook in de komende jaren doorlopen. De verantwoordelijke Directeuren-generaal van de lidstaten en de Europese Commissie bespreken regelmatig de stand van zaken aan de hand van concrete landencases. Het blijft echter lastig om de onderliggende nationale overwegingen en beslissingen effectief af te stemmen om werkelijk tot drastische beperking te komen van het aantal sectoren waarin EU-donoren actief zijn. Niettemin is er voortgang. Zo hebben de meeste EU-donoren die actief zijn in Mozambique recent afgesproken om – naast de algemene begrotingssteun die al geharmoniseerd wordt verstrekt – hun hulpactiviteiten in lijn met de gedragscode te beperken tot maximaal drie sectoren per EU-donor. De Rwandese regering heeft zelf het initiatief genomen om een werkverdeling tussen aanwezige donoren vast te stellen, voortbouwend op de EU-gedragscode.

Zie vraag 204.

Ja, de regering is van oordeel dat het associatieakkoord EU-Centraal Amerika een gemengd akkoord is en draagt dit als zodanig ook uit in Brussel. Wanneer hierover binnen de EU overeenstemming is zal de finale tekst van het akkoord, wanneer deze in het Nederlands beschikbaar is, samen met een Memorie van Toelichting ter goedkeuring aan het parlement worden voorgelegd.

Er is geen stijging in de Nederlandse afdrachten van 2012 naar 2013 van 1,4 miljard euro. Waarschijnlijk wordt gedoeld op de stijging van 1,4 miljard euro bij de overgang van 2013 naar 2014. Deze stijging wordt grotendeels verklaard door het vervallen in 2014 van de jaarlijkse afdrachtenkorting van circa 1 miljard euro die Nederland voor de lopende meerjarenbegroting heeft verkregen. De afspraak over deze korting had alleen betrekking op de periode 2007–2013, en wordt daarom niet meegenomen in de cijfers vanaf 2014. Het overige deel van de stijging komt voort uit de aanname in de CPB-ramingen dat de Europese begroting reëel constant groeit.

Mede met het oog op het voornemen van de regering om zich in te zetten voor een substantiële vermindering van de afdrachten (en in het licht van het streven naar meer evenwichtig en transparantie) zullen hierover nog concrete afspraken moeten worden gemaakt tijdens de komende onderhandelingen over de nieuwe meerjarenbegroting.

De cijfers voor 2011 zijn gebaseerd op de ontwikkelingen van het plafond in de meerjarenbegroting en volgen daarmee dezelfde basis als het CPB gebruikt voor zijn langetermijnramingen. Hierin zijn noch de voorstellen van de Commissie, noch het voorlopige standpunt van de Raad voor 2011 verwerkt. Overigens was in het voorstel van de Commissie sprake van een stijging van de betalingen met 5,9 procent, en omvat het voorlopige standpunt van de Raad een stijging van 2,9 procent.

De hoogte van de afdrachten hangt samen met de omvang van de EU-begroting. In 2011 is de EU-begroting in de ramingen hoger dan in 2010, zodat de afdrachten hoger liggen. De hoogte van de perceptiekostenvergoedingen wordt bepaald door de omvang van de importen. De vergoeding wordt namelijk berekend als vast percentage (25%) van de geïnde invoerrechten. De raming voor 2011 is hierbij lager dan de gegevens over 2010. Overigens kan dit nog bijgesteld worden wanneer de feitelijke gegevens over importen in de betreffende jaren beschikbaar zullen zijn. Het verschil in berekeningswijze verklaart waarom de ontwikkeling van beide posten niet noodzakelijkerwijs gelijk oploopt.

Het IOB is inmiddels begonnen met de voorbereiding van de beleidsdoorlichting van het OS-beleid van de Unie. Op dit moment wordt de Terms of Reference afgerond, het feitelijke onderzoek zal grotendeels in 2011 plaatsvinden. In een recent overleg van de evaluatiediensten van de lidstaten en de Commissie bleek bij meerdere lidstaten belangstelling te bestaan voor betrokkenheid bij deze beleidsdoorlichting. De evaluatiedienst van de Commissie zegde alle medewerking toe. Geïnteresseerde lidstaten zullen via een klankbordgroep bij het onderzoek worden betrokken.

Vanzelfsprekend geldt dat ontwikkelingslanden alleen kunnen profiteren van internationale afspraken op het gebied van transparantie en uitwisseling van informatie indien zij zelf ook in staat zijn belastingen in eigen land effectief en eerlijk te innen. Dit vraagt naast politieke wil, ook om verdere versterking van belastingstelsels, -systemen en daarbij behorende uitvoeringscapaciteit in ontwikkelingslanden. Vanwege deze complexe samenhang van interne en externe factoren alsmede de relatieve rol van de Nederlandse inzet is het vrijwel onmogelijk de specifieke inzet van Nederland op deze terreinen één op één te koppelen aan specifieke additionele belastinginkomsten in ontwikkelingslanden.

Tot op heden zijn er drie zogenaamde «interim EPA’s» afgesloten met individuele landen, te weten Ivoorkust, Ghana en Kameroen. Daarnaast ligt er een interim EPA met twee landen in de Stille Oceaan (Fiji en Papoea Nieuw Guinea). Ook zijn er interim EPA’s uitonderhandeld met de Oost-Afrikaanse regio (geparafeerd door de vijf lidstaten van de East African Community), met de COMESA regio (getekend of geparafeerd door zes van de lidstaten van de Common Market for Eastern and Southern Africa) en met de zogenaamde SADC EPA groep (getekend of geparafeerd door Botswana, Lesotho, Swaziland, Mozambique en Namibië).

Op basis van deze interim EPA’s krijgen de betreffende ACS landen tariefvrije en quotumvrije toegang tot de Europese markt (Duty Free Quota Free). De interim EPA’s zijn bedoeld als «opstapje» naar definitieve EPA’s en voorkomen dat de betreffende ACS landen terugvallen in het Algemeen Preferentieel Stelsel.

Het is nadrukkelijk de bedoeling dat de EPA’s de regionale integratie van de ACS economieën bevorderen. Het moge duidelijk zijn dat regionale integratie het best wordt bevorderd indien hetzelfde handelsregime van toepassing is op de handelsrelaties tussen de EU en alle landen van een gegeven regio. Het is dan ook de inzet van de EU dat er definitieve EPA’s worden afgesloten met regio’s als geheel. Dit laat onverlet dat het landen in de verschillende ACS regio’s vrij staat er voor te kiezen geen partij te worden bij een EPA. Er is op dit moment één definitief EPA afgesloten, met de landen van de CARIFORUM regio. De onderhandelingen met de overige regio’s verlopen moeizaam.

Voor de interim EPA’s geldt dat de EU ernaar heeft gestreefd deze zoveel mogelijk met regio’s als geheel uit te onderhandelen. In de praktijk was dit echter niet altijd mogelijk omdat verschillende ACS regio’s zeer verdeeld bleken. De EU wilde echter alle ACS landen de mogelijkheid bieden een interim EPA af te sluiten, om op die manier in aanmerking te komen voor Duty Free Quota Free. De aantrekkingskracht hiervan is uiteraard minder groot voor die landen die zijn gekwalificeerd als minst ontwikkeld, omdat zij al gebruik kunnen maken van het Everything But Arms (EBA) handelsregime.

In het kader van de Doha ronde is afgesproken dat wordt gestreefd naar een onderhandelingsresultaat dat ambitieus, gebalanceerd en alomvattend is. Dat betekent onder andere dat de ontwikkelingsdimensie duidelijk herkenbaar zal moeten zijn in het eindresultaat. De regering spant zich er zowel binnen de EU als op internationaal niveau voor in dat deze dimensie niet uit het oog verloren wordt. Hetzelfde geldt voor onderhandelingen over vrijhandelsakkoorden, en in het bijzonder voor de Economische Partnerschapsakkoorden (EPA’s) met de ACS landen. In het antwoord op vraag 205 is de regering reeds nader ingegaan op de ontwikkelingsvriendelijkheid van de EPA’s.

De regering is van mening dat de ontwikkelingsdimensie in de genoemde handelsonderhandelingen tot nu voldoende aanwezig was. De regering is positief over de ontwikkelingsvriendelijkheid van het EPA afgesloten tussen de EU en de Cariforum landen.

De Nederlandse inzet onder Operationele Doelstelling 4.1. van de begroting richt zich op verbeterde internationale samenwerking en regelgeving op het gebied van belastingen, gericht op de uitbreiding van de transparantie en uitwisseling van informatie over kapitaalstromen. Het betreft maatregelen die bijdragen aan het tegengaan van kapitaalvlucht uit ontwikkelingslanden op grond van belastingontduiking en -ontwijking door personen en multinationale ondernemingen.

De bedoeling is om ook ontwikkelingslanden te laten profiteren van de internationale tendens naar meer transparante fiscale gegevensuitwisseling. Uiteindelijk kunnen belastingontduiking- en ontwijking in ontwikkelingslanden alleen effectief worden tegengegaan door een combinatie van de versterking van belastingbeleid en -stelsels in de betrokken landen zelf, aangevuld met sluitende internationale afspraken over informatie-uitwisseling, fraudebestrijding en het tegengaan van belastingparadijzen. Deze ontwikkelingen hebben vanzelfsprekend ook gevolgen voor het internationaal opererende bedrijfsleven. Daarnaast zal dat bedrijfsleven ook moeten worden aangesproken op de verantwoordelijkheid in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Mede op Nederlands initiatief is in de OESO besloten tot een gezamenlijke aanpak door het Ontwikkelingscomité, het Comité voor Fiscale Zaken en het Global Forum on Transparency and Exchange of Information for Tax Purposes. Een daarvoor in het leven geroepen OECD Informal Taskforce on Tax and Development, met daarin overheden uit OESO- en ontwikkelingslanden, non-gouvernementele organisaties, internationale instellingen en internationaal bedrijfsleven zal begin 2011 van start gaan. De Taskforce, onder co-voorzitterschap van Nederland en het African Tax Administration Forum, zal werken aan voorstellen op het gebied van uitwisseling van informatie, transfer pricing, country by country reporting en capaciteitsontwikkeling.

Nederland heeft de recent in het kader van de G20 ondernomen initiatieven voor internationale afspraken tegen belastingontduiking en -ontwijking ondersteund en bilateraal meerdere belastingverdragen met diverse landen over onder meer informatie-uitwisseling afgesloten.

Nederland financiert via verschillende ministeries de werkzaamheden van de OESO. Deze bestrijken het geheel van beleidsterreinen van de overheid, met uitzondering van defensie en veiligheid, justitiële vraagstukken en cultuur. De bijdrage van Nederland heeft zowel betrekking op de OESO zelf (inclusief een groot aantal gespecialiseerde Comité’s als het Economische Comité, het Ontwikkelingscomité [DAC] en het Belastingcomité) als op een aantal verwante organisaties, zoals het Internationaal Energie Agentschap, het Nucleaire Energie Agentschap, het Internationaal Transport Forum, het Centrum voor Ontwikkeling (Development Centre), het Global Forum on Tax Transparency en het Programme for the International Assessment of Students (PISA).

De jaarlijkse financiële bijdrage van de Nederlandse overheid aan de OESO-familie bestaat uit enerzijds de verplichte contributie van 7 miljoen euro (in 2010) voor programma’s (inclusief bedrijfsvoering, pensioenfonds e.d.) en anderzijds een aantal aanvullende bijdragen van ministeries voor specifieke programma’s en beleidsadviezen, welke in 2009 3,6 miljoen euro beliepen.

De invulling van de bilaterale ondersteuning aan ontwikkelingslanden en daarmee de definitieve keuze van de landen waarmee in dit kader zal worden samengewerkt staat voor 2011 op de agenda. Momenteel wordt bezien in welke landen Nederland een effectieve bijdrage kan leveren en welke voorwaarden daarbij zullen gelden. Nederlandse interventies dienen zich, even zeer als die van andere donoren, te richten op versterking van lokale verantwoordingsmechanismen en aan te sluiten bij politiek-economische processen waarvan belastinghervormingen een onderdeel uitmaken. Bij het opstellen van de landenlijst en de keuze van de definitieve landen zal de landenspecifieke vraag vanuit de ontwikkelingslanden bepalend zijn. Maatwerk zal worden geboden doordat de koppeling zal worden gelegd met de specifieke kwaliteiten die Nederland op het gebied van capaciteitsopbouw van belastingen te bieden heeft. Vanzelfsprekend zullen zowel op nationaal als internationaal niveau organisaties als de Belastingdienst, het Ministerie van Financiën, maar ook IMF en andere bilaterale donoren worden betrokken. Samen met het Ministerie van Financiën zal ik de Kamer regelmatig op de hoogte houden van de ontwikkelingen op dit terrein.

In de Memorie van Toelichting bij de begroting 2011 staat als activiteit de actualisering van het beleids- en toetsingskader voor hulp aan overheden (inclusief begrotingssteun) vermeld. De planning is dat deze actualisering in de loop van 2011 zal plaatsvinden. Tegen die tijd zal er meer duidelijk zijn over de inhoud ervan. Eventuele wijzigingen in bilaterale programma’s als gevolg van de actualisering worden pas doorgevoerd zodra deze heeft plaatsgevonden.

Zie vraag 58

De uitvoering van de brief van de ministers voor ontwikkelingssamenwerking en van landbouw, natuur en voedselkwaliteit aan de voorzitter van de Tweede Kamer over landbouw, rurale bedrijvigheid en voedselzekerheid in ontwikkelingslanden van 8 mei 2008 (de «landbouwnotitie») is in volle gang. Verdeeld over de vijf sporen (spoor 1 innovatie, spoor 2 instituties en beleid, spoor 3 ketens, spoor 4 markttoegang en spoor 5 overdrachtsmechanismen) waren de uitgaven voor 2009 respectievelijk € 20,8 mln, € 41,2 mln, € 5,2 mln, € 4,7 mln en € 15,7 mln en zijn de ramingen voor 2010 respectievelijk € 19,9 mln, € 33,1 mln, € 6,4 mln, € 5,9 mln en € 14,4 mln. Van deze intensiveringen, die in zijn totaliteit voor 2009 € 87,6 mln bedroegen en voor 2010 geraamd zijn op € 79,7 mln is ongeveer 40% besteed via de ambassades waarvan ca. 5% toegerekend wordt aan algemene begrotingssteun. Van sectorale begrotingssteun wordt voor de landbouwsector in zijn algemeenheid geen gebruik gemaakt. Ongeveer 14% van de totale intensiveringen vindt plaats via het multilaterale kanaal en fondsen.

Sinds de laatste voortgangsrapportage van januari 2010 is er, voortbouwend op de reeds gemelde resultaten, nog intensiever samengewerkt met de verschillende partners in ontwikkelingssamenwerking. Zo is er bijvoorbeeld in Kenia, Zambia, Oeganda, Rwanda, Mozambique en Ethiopië sprake van betere afstemming tussen ambassade, overheid en de Nederlandse NGO’s en hun partners in die landen met ondersteuning van AgriProfocus. Dit heeft tot gevolg dat er effectievere interventies kunnen plaatsvinden, waarbij ook in toenemende mate het lokale bedrijfsleven wordt betrokken bij de vermarkting van producten. Recentelijk is door de Wageningen Universiteit en het Nederlands bedrijfsleven (w.o. Heineken, Unilever, Ahold) en maatschappelijke organisaties het initiatief genomen om Afrikaans ondernemerschap te bevorderen gebruik makend van de peer-to-peer benadering. Er is grote vraag naar ondersteuning vanuit het Programma Ondersteuning Producentenorganisaties (POP). Tot nog toe werden via dit programma al zo’n 4 miljoen boeren bereikt, waarvan 40% vrouw is. Het POP levert een belangrijke bijdrage aan de zelfredzaamheid van de boeren en boerinnen. De producentenorganisaties worden hiermee ook mondiger om bij hun overheden een gunstige enabling environment af te dwingen.

Op het terrein van internationale afstemming van voedselzekerheid en landbouwontwikkeling in OS-landen heeft Nederland inhoudelijk betrokkenheid getoond door een actieve deelname aan de L’Aquila Food Security Initiatief Group Meetings, het CAADP-proces, het verbeteren van het Comprehensive Framework for Action van de United Nations High Level Task Force on Food Security en de afstemming met de EU. Daarnaast is er een nauwe samenwerking tussen het ministerie van LNV en BZ/DGIS alsmede de PV FAO in Rome met betrekking tot de ontwikkeling van het nieuwe Committee on Food Security.

Met betrekking tot de mesofinanciering kan gemeld worden dat ter uitvoering van het Schoklandakkoord voor mesofinanciering het Fonds Mesofinanciering is ingesteld. Dit fonds verkeert nog in een pilot fase. Het is de intentie dit in 2011 te intensiveren.

Operationele doelstelling 4.3: toename van economische bedrijvigheid door de ontwikkeling van de private sector beoogt in ontwikkelingslanden dit effect te realiseren. Daarbij kan zo mogelijk het Nederlandse bedrijfsleven worden betrokken.

De raming voor 2011 voor het Private Sector Investeringsprogramma (PSI) is EUR 50 mln. Dit is 100% ODA. De landenlijst van PSI voor 2011 is nog niet vastgesteld.

Formeel bestaat de DG-norm momenteel nog niet. Deze norm wordt per 1 januari 2011 van toepassing. De code Wijffels is primair bedoeld voor leden van de Vereniging Fondsenwervende Instellingen (VFI).

De vaste staf en ingehuurde experts van PSI vallen niet onder de DG-norm en de zogenaamde code Wijffels. NL EVD Internationaal, dat het PSI programma uitvoert voor het ministerie van Buitenlandse Zaken, is een divisie van Agentschap NL van het ministerie van Economische Zaken. Medewerkers van het Agentschap NL worden betaald als ambtenaren onder DG-norm. Door PSI ingehuurde experts worden markt-conform betaald.

De vaste staf van PUM valt nog niet onder de DG-norm. PUM is geen lid van VFI. Voor de directieleden van PUM wordt wel conform de norm gehandeld. Het salaris van het directieleden van PUM voldoet, volgens opgave van de accountant, aan de norm en blijft hier onder. De vaste staf van PUM wordt betaald conform de arbeidsvoorwaarden van VNO-NCW. PUM-experts die worden uitgezonden worden niet betaald voor hun diensten, maar krijgen een onkostenvergoeding. Lokale huisvestings- en transportkosten worden gedragen door het te bezoeken bedrijf. Ze vallen derhalve niet onder de DG-norm en de zogenaamde code Wijffels.

Zie vraag 224

De Nederlandse inspanningen ten aanzien van landbouw, lokale bedrijvigheid en voedselzekerheid richten zich net als het EU-beleid, vooral maar niet uitsluitend, op kleine producenten. Aangezien voor het realiseren van meer voedselzekerheid niet alleen een grotere en duurzamere landbouwproductie nodig is maar ook een bredere en vooral een economisch inclusievere ontwikkeling, zal een coherente inzet van de verschillende instrumenten en netwerken noodzakelijk zijn waarbij op voorhand geen partijen worden uitgesloten maar dat in zijn totaliteit moet leiden tot vermindering van de armoede en vergroting van de voedselzekerheid. Met name het internationale landbouwonderzoeksprogramma via instituten als ICARDA (International Centre for Agricultural Research in the Dry Areas) en FARA (Forum for Agricultural Research in Africa), het POP (Programma Ondersteuning Producentenorganisaties) en het CAADP (Comprehensive African Agriculture Development Programme) richt zich op kleine producenten en stimuleert hun betrokkenheid bij onderzoek en landbouwbeleidsplanning. Bij de uitvoering van de verschillende programma’s zal stelselmatig gekeken worden naar de effecten, met name ten aanzien van MDG 1.

Zie antwoord op vraag 224.

Waar sprake is van financiering door donoren wordt daarover uiteraard verantwoording afgelegd aan de betreffende donoren. Hierin komt geen verandering. Maar regeringen in partnerlanden moeten tevens aan hun eigen bevolking verantwoording afleggen, ook voor met donorhulp gefinancierd beleid.

Nederland heeft zich in 2008 gecommitteerd om € 4,6 miljoen bij te dragen aan het CAADP Multi Donor Trustfund (MDTF). Dat is 20% van het totaal dat per juli 2010 door de huidige MDTF donoren beschikbaar is gesteld voor de Afrikaanse Unie/NEPAD en regionale en nationale instituties in Afrika. CAADP is een Afrikaans programma dat zich richt op het bevorderen van grotere, strategische en effectieve investeringen die structurele voortgang dienen op te leveren op 4 deelterreinen: duurzaam bodem- en waterbeheer, markttoegang, voedselzekerheid en landbouwkundig onderzoek. CAADP stimuleert het opstellen van «compacts» (afspraken tussen overheden in Afrika en de AU/NEPAD over landbouwontwikkeling) en goede nationale landbouwinvesteringsplannen waarvoor lokale en internationale financiering gezocht wordt. Nederland vindt het van belang dat donorcoordinatiegroepen in de betreffende landen nauw betrokken zijn bij de besluitvorming over de toekenning van «nieuwe» fondsen. De beschikbaarheid van fondsen moet namelijk niet hervormingsprocessen om de effectiviteit van de hulp te verbeteren de das om doen. Nederland is een actief lid van de donorgroep die assisteert bij de uitvoering van het CAADP. Nederland bevordert een structurele uitwisseling tussen CAADP en andere door Nederland gecofinancierde landbouwprogramma’s uitgevoerd en bevorderd door ondermeer ambassades, IFDC en AgriProFocus(leden).

De Nederlandse bijdrage aan IFPRI bedraagt € 2.9 miljoen voor de periode 2008–2010. Dit wordt toegerekend aan ODA. IFPRI wordt veel ingeschakeld bij analyses van voedselzekerheidsvraagstukken. Ondermeer bij de landbouwprogramma's in het kader van CAADP. IFPRI werkt tevens nauw samen met Stichting Onderzoek Wereldvoedselvraagstukken (SOW) aan de VU in Amsterdam.

De Nederlandse bijdrage aan ICARDA bedraagt € 6,3 miljoen voor de periode 2009–2012. Dit wordt toegerekend aan ODA. Het onderzoek van ICARDA is gericht op landbouw en voedselzekerheid in droge gebieden en dient vooral om landen met droge gebieden te helpen bij het uitvoeren van onderzoeksprogramma's en landbouwontwikkelingsprogramma's via de Nationale Landbouw Onderzoeksinstellingen. In het door Nederland gesteunde programma wordt speciaal aandacht gegeven aan wederopbouw en verbetering van de landbouw in Afghanistan en Gaza.

Zie vraag 68

Het vierde High Level Forum in Busan vormt de formele afsluiting van het «Parijs-traject». In internationaal verband zal worden vastgesteld wat de «opbrengsten» per eind 2010 van de «Parijs/Accra» agenda waren. Tevens zal worden onderzocht hoe de principes van «Parijs/Accra» in de praktijk zijn toegepast.

De score cards voor verschillende multilaterale organisaties zijn in gebruik en worden regelmatig herzien c.q. bijgewerkt. In de score cards worden de multilaterale organisaties getoetst op hun effectiviteit met betrekking tot de te bereiken organisatiedoelstellingen, het interne functioneren c.q. management controle systeem en hun relevantie, zowel in het algemeen als specifiek ten aanzien van de Nederlandse beleidsprioriteiten. Als onderdeel van een breder meet- en evaluatie instrumentarium worden de score cards gebruikt bij de beoordeling van financieringsverzoeken van multilaterale instellingen en als sturingsinstrument voor het inhoudelijke en financiële beleid van de betreffende multilaterale organisatie.

Het fonds algemene ODA-activiteiten is een beleidsondersteunend fonds en voor posten en directies. Het kan onder meer worden aangewend voor het financieren van kortlopende activiteiten ter ondersteuning van het beleid in brede zin.

De meerjarige budgettaire ramingen voor artikel 4.2 (armoedevermindering) fluctueren als gevolg van het gebruikelijke parkeerkarakter van dit artikel. Aanpassingen in de ODA-begroting als gevolg van onder meer bijgestelde BNP-ramingen worden op dit beleidsartikel verwerkt. Beleidsartikel 4.3 (verhoogde economische groei) richt zich daarentegen specifiek op de ontwikkeling van de private sector. Economische groei is een prioriteit binnen het ontwikkelingssamenwerkingsbeleid en uitgaven aan dit beleidsartikel hebben de afgelopen jaren, met uitzondering van 2010, een stijgende lijn vertoond. Oorzaak van de neerwaartse bijstelling in 2010 is met name het gevolg van vertraging en uitval binnen het ORET programma. De uitgavenramingen van zowel 2011 als ook 2012 tonen wederom een lichte stijging van uitgaven aan dit beleidsartikel ten opzichte van 2010.

De algemene bijdragen van Nederland aan de Wereldbank staan niet onder beleidsartikel 4.1 van de begroting van Buitenlandse Zaken, maar staan onder beleidsartikel 04.20 van de begroting van Financiën. Het gaat dan zowel om bijdragen aan het zachte leningenloket IDA als de deelname in het kapitaal van de IBRD.

Het verschil in uitgaven op beleidsartikel 4.4 wordt met name verklaard door een overheveling van het fonds algemene ODA-activiteiten en speciale activiteiten DGIS algemeen vanuit artikel 4.2. De overheveling heeft plaatsgevonden aangezien de activiteiten beleidsmatig beter onder artikel 4.4 passen. Met name activiteiten met betrekking tot evaluatie van programma’s vallen onder dit artikel. Internationaal zijn afspraken gemaakt om te komen tot een verhoging van de effectiviteit en kwaliteit van de hulp. Nederland heeft deze afspraken uitgewerkt in het Nederlandse Actieplan Parijs/Accra (NAPA). Toetsing hiervan vindt plaats op basis van de voortgang die gemaakt wordt op o.a. het gebruik van eigen instituties en systemen van het partnerland, de voorspelbaarheid van de hulp, de resultaatgerichte manier van werken en verantwoording afleggen en de verlaging van de transactiekosten door rationalisatie van de hulp en bundeling van het hulpaanbod.

De bijstellingen in 2010, 2011 en 2012 conform de BNP-voorspellingen in de Macro Economische Verkenning die in de ontwerpbegroting zijn opgenomen bedragen: € 51,68 mln in 2010, € 73,7 mln in 2011 en € 65,52 mln in 2012.

Nee, er is geen specifieke oormerking voor initiatieven waarin zinvolle participatie van jongeren wordt gewaarborgd. Dit neemt niet weg dat dit wel een expliciet aandachtspunt is. UNFPA neemt dit in haar beleid zeer serieus. Tevens worden via MFSI de organisaties Choice for Youth and Sexuality en Youth Incentives gesteund die specifiek op jongenparticipatie zijn gericht. De internationale organisatie IPPF (International Planned Parenthood Federation), een SALIN partner, heeft jongerenparticipatie ook als prioriteit.

Duurzaamheid is nagestreefd door de beoogde lokale partners te selecteren op basis van capaciteit en stabiliteit. De resultaten zullen zorgvuldig gedocumenteerd en onderling uitgewisseld worden zodat men van elkaar kan leren.

Zie vraag 100

Nederland ondersteunt verschillende maatschappelijke organisaties die opkomen voor de rechten van mensen met een handicap. De organisatie VSO (Voluntary Service Overseas), een ontwikkelingsorganisatie die zich richt op kennisuitwisseling, pleit op lokaal, nationaal en internationaal niveau voor aandacht voor mensen met een handicap in gezondheidsprogramma's. Dit doet zij door presentaties te geven op verschillende internationale conferenties zoals de «International AIDS Conference» in Wenen juli jongstleden. Ook is VSO vice-voorzitter van de taakgroep HIV en aids van het «International Disability and Development Consortium» dat op Europees niveau opereert. Ook deze inspanningen zorgen ervoor dat er internationaal meer aandacht is voor dit onderwerp.

Nederland zet in op het tot stand brengen van «inclusief onderwijs», dat ook moeilijk bereikbare groepen bedient, zoals kinderen in conflictgebieden, etnische groepen, kindarbeiders en gehandicapten. Het afgelopen decennium is hiervoor steeds meer aandacht in onderwijsplannen van ontwikkelingslanden gekomen. Door het ministerie gefinancierde maatschappelijke organisaties zetten zich direct in om de deelname van gehandicapte kinderen aan onderwijs te bevorderen; zij besteden 3,5 tot circa 30 procent van hun budgetten aan voorzieningen voor gehandicapten, waaronder onderwijs. Andere ondersteuning vindt plaats in de beleidsdialoog met overheden in een aantal bilaterale onderwijspartnerlanden en via belangrijke internationale partnerorganisaties zoals de Wereldbank (WB) en het Education for All/Fast Track Initiative voor onderwijs (FTI).

Veel van de onderwijssectorplannen, waaraan FTI steun verleent, omvatten ook plannen voor integratie van gehandicapte kinderen in het reguliere onderwijs (bijscholing onderwijzers, aanvullend lesmateriaal en fysieke voorzieningen). In het document Reaching out of school children – Putting Inclusive Education on the Fast Track (maart 2009) worden adviezen gegeven voor integratie, waarin behalve onderwijs ook aspecten van gezondheid en voeding zijn opgenomen. Met UNGEI (UN Girls Education Initiative) heeft FTI in 2010 maatregelen uitgewerkt voor het bieden van maatwerk bij «inclusief onderwijs», waarbij proefprojecten zijn uitgevoerd in Malawi, Lesotho en Kyrgyzstan. In samenwerking met FTI stelde de Wereldbank in 2008 richtlijnen op om inclusief onderwijs te integreren in onderwijssectorplanning en evaluatie.

In onderwijspartnerlanden waar inclusief onderwijs nog niet goed van de grond is gekomen stimuleert Nederland de overheid aandacht te geven aan speciaal onderwijs in de nationale onderwijssectorplannen. Waar nodig en/of mogelijk investeert Nederland ook in alternatieve onderwijsvormen, zoals non-formeel onderwijs, om daarmee oplossingen op de kortere termijn te bereiken.

U wordt hier op korte termijn via een aparte brief over geïnformeerd.

In 2011 staat € 170 miljoen begroot voor het bilaterale landenprogramma op het gebied van onderwijs. Dat is een verlaging van circa € 20 miljoen ten opzichte van de begroting in 2010. Er is sprake van verhogingen in onder meer Bangladesh (€ 4,5 miljoen) en Bolivia (€ 1 mln). Daarnaast is er sprake van verlagingen in ondermeer Pakistan (€ 5,5 miljoen) en Suriname (€ 3,5 miljoen) en Mozambique (€ 1,7 miljoen).

In het kennis- en onderzoeksbeleid voor ontwikkeling maakt het ministerie onderscheid tussen kennis- en onderzoeksbeleid in ontwikkelingslanden enerzijds en kennis- en onderzoeksbeleid ter versterking van het eigen ontwikkelingsbeleid (als onderdeel van het kennismanagement door het ministerie) anderzijds.

Het kennis- en ontwikkelingsbeleid in ontwikkelingslanden wordt voor een groot deel uitgevoerd door Nederlandse en internationale kennisinstellingen, zoals de Nuffic, NWO-WOTRO, het African Economic Research Consortium, het Think Tank Initiative en de Council for the Development of Social Science Research in Africa (CODESRIA). De ervaringen en resultaten van het werk van deze organisaties vinden hun weg terug in de verdere ontwikkeling van het Nederlandse beleid voor kennis en onderzoek in ontwikkelingslanden. Een belangrijke doelstelling is dat kenniscirculatie wordt bevorderd tussen kennisnetwerken en -partnerschappen in ontwikkelingslanden, in Nederland en andere geïndustrialiseerde landen. Daarbij wordt aangesloten bij Nederlandse maatschappelijke organisaties en hun partnerorganisaties die van dergelijke kennisnetwerken deel uitmaken.

Ter verbetering van de kwaliteit van het eigen ontwikkelingsbeleid, wordt actief gezocht naar het bevorderen van de interactie tussen het ministerie en (Nederlandse) organisaties (en hun partners) die kennis hebben van en ervaring hebben met initatieven op het gebied van internationale samenwerking. Dit geldt niet alleen voor onderwijs en onderzoek, maar op alle terreinen waar het ministerie actief op is.

Van de jaarlijkse bijdragen aan UNICEF is ongeveer 75% geoormerkt. In 2009 was 97,6 miljoen EURO geoormerkt en 35 miljoen EURO ongeoormerkt. De thematische geoormerkte bijdragen waren gericht op humanitaire- en noodhulp, kinderbescherming (zoals bescherming van kinderen tegen geweld, exploitatie en misbruik), drinkwater en sanitatie, onderwijs in fragiele staten, en HIV/AIDS. Daarnaast werd er decentraal via de posten geoormerkt op landenniveau bijgedragen.

Uit een inventarisatie van lopende en geplande uitgaven door het ministerie en de ambassades voor de periode 2008–2011, komt een schatting van uitgaven voor beroepsonderwijs en -vaardigheden van € 50–60 miljoen per jaar uit zowel onderwijsmiddelen als middelen voor private sector ontwikkeling. Dit is inclusief geschatte percentages vanuit budget- en sectorsteun en bijdragen aan een aantal door het Ministerie gesubsidieerde maatschappelijke organisaties. De voornaamste programma’s die vanuit het centrale budget worden ondersteund zijn: (i) NICHE (Netherlands Initiative for Capacity Development in Higher Education) dat zich richt op capaciteitsontwikkeling van post-secundair onderwijs, (ii) vanuit MFS: de Arbeid en Inkomen-programma’s van Woord en Daad en Red een Kind; (iii) vanuit het bedrijfsleveninstrumentarium: PUM-Vehicle(Vocational Education for Higher Categories and Levels) dat zich specifiek richt op hoger beroepsonderwijs en via ORET een programma voor beroepsonderwijs in Kenya; (iv) Learn4Work, het Millennium-project dat zich richt op samenwerking tussen (beroeps-)onderwijs- en kennisinstellingen, het bedrijfsleven en NGOs in Nederland en 4 partnerlanden.

Ja, alle Nederlandse hoger onderwijsinstellingen en private instellingen die vermeld staan in de NUFFIC Netherlands Fellowship Programme (NFP) brochure 2011–2012 en waarbij kandidaten uit ontwikkelingslanden zich ook daadwerkelijk aanmelden voor een opleiding, zijn betrokken bij de selectie van kandidaten voor een beurs. Daarnaast kunnen de ambassades in het land van herkomst en Nuffic betrokken zijn. De selectie vindt plaats op de basiscriteria van het NFP en door middel van het scoren van de kandidaten op onder meer academische geschiktheid.

De private instellingen MDF-Training & Consultancy en het CITO Institute for Educational Measurement verzorgen opleidingen in het NFP programma.

In samenwerking met donoren als IDRC (Canada) en DFID (VK) en de Hewlett en Gates Foundations krijgen deze onderzoeksinstellingen begeleiding bij het opstellen van hun onderzoeksagenda’s en bij hun management, gericht op verduurzaming van hun werk voor de toekomst. Hiertoe is een International Advisory Group aangesteld. De betrokken organisaties worden toegerust om beleidsvorming en beleidsmakers in hun landen te ondersteunen met lokaal ontwikkelde, betrouwbare en praktische onderzoeksresultaten op onder meer sociaal-economisch gebied. Het werk van deze denktanks leidt daadwerkelijk tot de opbouw van een blijvende relatie tussen onderzoekers en beleidsmakers en tot beleidsbeïnvloeding in de praktijk.

Enkele voorbeelden van onafhankelijke organisaties waarmee wordt samengewerkt zijn: het Institute of Advanced Development Studies (INESAD) in Bolivia; de Association for Research and Social Studies (AISES) in Guatemala; het Centre for Budget and Governance Accountability in India; het Institute for Social and Environmental Transition (ISET-n) in Nepal; het studiecentrum voor sociaal-economisch onderzoek CEDRES in Burkina Faso en het Economic Policy Research Centre (EPRC) in Uganda.

Vanwege de demissionaire status van het kabinet heeft de delegatie zich terughoudend opgesteld en zijn er geen nieuwe fondsen toegezegd m.b.t. het MDG3 fonds. Desalniettemin viel op dat op de MDG-top de delegatie van diverse zijden werd benaderd met complimenten over het fonds.

Gelijke rechten en kansen voor vrouwen en meisjes en moedersterfte waren de onderwerpen die centraal stonden op deze MDG-top. Veel regeringsleiders hebben over dit thema gesproken. Ook demissionair premier Balkenende gaf aan dat innovatief denken is nodig om de MDG’s te bereiken. Dit geldt met name voor MDG3 en MDG5.

Tijdens de 64e AVVN is ingestemd met de samenvoeging van de vier bestaande VN-genderinstellingen tot één eenheid: UN WOMEN. Nederland heeft zich vanaf het begin van de onderhandelingen ingespannen om tot dit resultaat te komen.

UN WOMEN wordt per 1 januari 2011 operationeel. De organisatie wordt geleid door de voormalige president van Chili, Michelle Bachelet, die op 14 september jongstleden door de SGVN werd benoemd als Ondersecretaris-Generaal en Uitvoerend Directeur van UN Women.

Samen met gelijkgezinde donoren zoals het VK zet Nederland zich in om met UN WOMEN mee te denken over de opzet van de nieuwe genderentiteit, o.a. over de vraag hoe de organisatie zijn beslag zal krijgen op landenniveau en op welke wijze samengewerkt zal worden met het maatschappelijk middenveld.

Voor 2011 is een bijdrage van 4 miljoen euro aan UN WOMEN voorzien. Hiervoor is reeds een reservering in de begroting opgenomen.

Nederland draagt 70 miljoen euro bij aan het «MDG3 fonds: Investeren in gelijkheid». Het fonds loopt van juni 2008-juni 2011 en financiert wereldwijd 45 activiteiten om gelijke rechten en kansen van vrouwen te verbeteren.

Nederland is de enige donor van het fonds. Op dit moment worden gesprekken gevoerd met diverse andere bilaterale donoren en met enkele grote bedrijven over een mogelijke bijdrage aan het fonds.

Zie ook het antwoord op vraag 283-284-285.

De ramingen voor het MDG3 fonds hebben betrekking op de financiering van de 45 activiteiten die in 2008 binnen het fonds zijn gestart en die in 2011 tot een afronding zullen komen.

Het bereiken van gelijke rechten en kansen voor vrouwen en meisjes (MDG 3) zal ook de komende jaren actief worden nagestreefd. Daarvoor zullen activiteiten worden uitgevoerd via twee strategieën: emancipatie via stand-alone activiteiten en gendermainstreaming.

Het stand-alone beleid richt zich op de verschillende thema’s: de bestrijding van geweld tegen vrouwen; de vergroting van aandacht voor de positie van vrouwen in conflictgebieden; de vergroting van de toegang tot seksuele en reproductieve gezondheid en rechten; de empowerment van vrouwen, zodat zij zelf kunnen opkomen voor hun rechten en kansen. Het uitdrukkelijke streven is om vrouwen zelf deel te laten nemen aan politiek en bestuur en actief te zijn op de arbeidsmarkt, teneinde daarmee zeggenschap en invloed te verwerven.

Gendermainstreaming wordt gestimuleerd door binnen het ministerie alle directies en posten verantwoordelijk te stellen voor het opnemen van concrete genderelementen en te behalen resultaten binnen hun beleid. Daarbij wordt uitgegaan van de zeven prioritaire gebieden die door de UN Task Force on Education and Gender zijn geïdentificeerd om op zo effectief mogelijke wijze een bijdrage te leveren aan het behalen van MDG3.

Nederland heeft in 2008 en 2009 in totaal 10 miljoen euro bijgedragen aan het Geweld tegen Vrouwen Trustfund, dat beheerd wordt door UNIFEM. Daarnaast is via bilaterale activiteiten op 15 Nederlandse ambassades jaarlijks ongeveer 5 miljoen euro geïnvesteerd in de bestrijding van geweld tegen vrouwen en is via het MDG3 fonds een vergelijkbaar bedrag besteed aan deze problematiek.

In 2009 heeft buitenlandse zaken bijna 15 miljoen euro geïnvesteerd in vrouwen, vrede en veiligheid. Ongeveer een derde was afkomstig uit het MDG3 fonds, de rest via reguliere vrede- en veiligheidsinstrumenten van buitenlandse zaken zoals het Stabiliteitsfonds en Wederopbouw Centraal alsmede gedelegeerde middelen van posten in fragiele staten. De uitgaven voor 2010 zullen, naar verwachting, enigszins hoger liggen.

Binnenkort zal een besluit worden genomen over financiering in de komende jaren. Binnen het budget van operationele doelstelling 5.3 heeft niet ex ante een oormerking op deze subthema’s plaatsgevonden.

Zie vraag 168

Zie vraag 269

De bijdrage aan UNAIDS voor 2011 staat begroot op € 32 miljoen. Voor GFATM is € 87.1 miljoen begroot (dit is inclusief de helft van de promissory note zoals toegezegd bij de begrotingsbehandeling 2010. De rest staat begroot voor 2012). Op de bijeenkomst deze maand voor replenishment heeft Nederland – vanwege de demissionaire status van het kabinet – geen pledge gedaan.

Ook voor het GFATM is niet precies te zeggen welk deel van het budget toe te schrijven is aan SRGR. Uit de impactstudie van het GFATM in 2008 blijkt echter dat 30% van het budget voor Aids direct wordt besteed aan dienstverlening voor preventie. Hiertoe behoren het voorkomen van overdracht van moeder op kind, voorlichting en de distributie van condooms.

Nederland heeft als voorzitter van de beheersraad van UNAIDS in juni jongstleden samen met UNAIDS en UNFPA een thematische sessie georganiseerd over de integratie van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten en HIV/aids. Deze sessie is door de deelnemers als succesvol geëvalueerd.

In de beleidsnotitie maatschappelijke organisaties «Samenwerken, Maatwerk en Meerwaarde» wordt verwezen naar het belang van inzicht in de lokale omstandigheden in een land voor het bepalen van een strategie voor ontwikkeling. In het MFS II subsidiebeleidskader is dit tot uiting gekomen in de eis om een contextanalyse aan te leveren van ieder land waarin aanvragende organisaties werkzaam zijn. In deze contextanalyses dienen organisaties aan te tonen dat zij kennis hebben van de lokale omstandigheden en de specifieke behoeften van de overheid, maatschappelijke organisaties, en hun doelgroepen in een land. Tevens dienen zij in deze contextanalyses aan te geven wat de meerwaarde is van de voorgestelde programma’s in relatie tot de programma’s van andere donoren. Het programmavoorstel dient gebaseerd te zijn op deze contextanalyses. In het proces van monitoring en evaluatie wordt getoetst of organisaties hun programmavoorstel adequaat uitvoeren.

Voor het MFS II is 425 miljoen euro per jaar beschikbaar. Afhankelijk van de kwaliteit van de voorstellen en van de budgettaire ruimte binnen de OS-begroting kan er een bandbreedte van 75 miljoen euro per jaar worden ingezet. De minister beslist op 1 november of deze bandbreedte wordt ingezet of niet. Omdat de minister hier nog niet over besloten heeft, is het bedrag in de begroting gemaximeerd op 425 miljoen euro per jaar.

De afname van het budget voor gender wordt veroorzaakt doordat in 2011 de bijdrage aan het «MDG3 Fonds: Investeren in gelijkheid» afloopt. Over eventuele voortzetting van dit fonds, c.q. het uitschrijven van een nieuwe subsidieronde, is nog geen besluit genomen. Het besluit om dit fonds te continueren, is afhankelijk van de beschikbare budgettaire middelen en besluitvorming van het nieuwe Kabinet. Momenteel vindt een tussentijdse externe review van het fonds plaats, gericht op het in kaart brengen van de eerste resultaten van het fonds.

Tijdens de Klimaattop in 2007 in Bali deed UNFCCC de oproep om ten behoeve van REDD (Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation) een begin te maken met demonstratieprojecten. Nederland heeft zich daarop verplicht om 15 mln. euro bij te dragen aan het Wereldbank initiatief om landen die willen deelnemen aan een mondiaal systeem voor REDD, technisch en financieel te ondersteunen. 35 landen hebben op dit moment een overeenkomst gesloten met de Wereldbank en 14 landen, waaronder de partnerlanden DR Congo, Ethiopië, Ghana, Indonesië, Kenia en Uganda, hebben tot nu toe daadwerkelijk steun ontvangen. In de bilaterale samenwerking ondersteunen daarenboven de ambassades in Bolivia, Colombia, Ghana en Indonesië het REDD-initiatief.

Zoals aangegeven in de Memorie van Toelichting (p. 81) bedraagt de inzet voor drinkwater en sanitatie, incl. de realisatie van de 50 miljoen doelstelling, € 75 miljoen. Hiermee kunnen nieuwe programma’s gericht op het verschaffen van toegang tot water en sanitatie voor additioneel twee miljoen mensen in 2011 worden gestart. Opgemerkt wordt dat additionele committeringen voor twee miljoen mensen op jaarbasis onvoldoende is om de doelstelling 50 miljoen mensen te voorzien van veilig drinkwater en sanitatie in 2015, te bereiken. Uitgaande van de huidige commiteringen die naar verwachting zullen resulteren in toegang voor ca. 30 miljoen mensen, zal Nederland bij ongewijzigd beleid in 2015 ca. 40 miljoen mensen bereiken.

Nederland is in september 2010 lid van de Stuurgroep van «Sanitation and Water for All» geworden. In 2011 is Nederland voornemens steun te verlenen aan het versterken van het SWA secretariaat, het jaarlijkse wereldwijde «assessment» van de drinkwater en sanitatie sector (GLAAS) door de WHO, en aan de ontwikkeling van een wereldwijd technisch assistentie programma om de zgn «off track» landen terzijde te staan bij het ontwikkelen en uitvoeren van hun drinkwater- en sanitatie sectorinvesteringsprogramma’s.

De paspoortwet (onder verantwoordelijkheid van de minister van Binnenlandse Zaken) bepaalt op welke wijze de nieuwe, biometrische paspoorten kunnen worden aangevraagd en in ontvangst genomen. Volgens de huidige regelgeving vergt dat om de vijf jaar van een aantal in het buitenland woonachtige Nederlanders inderdaad een extra inspanning. Het Nederlandse postennetwerk komt hen daarbij zo veel mogelijk tegemoet.

Nederlanders kunnen hun paspoort aanvragen en ophalen bij een post in de regio die voor hen gemakkelijker bereikbaar is dan de post in het land waarin ze wonen, bijv. een post in een buurland. Ook kunnen zij hun paspoort tijdens een bezoek aan Nederland in de gemeenten Den Haag, Enschede en Echt-Susteren aanvragen. BZ heeft samen met de gemeente Haarlemmermeer en BZK onderzocht of een uitgiftepunt op Schiphol voor onder andere verstrekking van reisdocumenten aan niet-ingezetenen een alternatief zou zijn voor deze groep. Dit blijkt het geval te zijn. Naar verwachting zal dit loket voorzien in een toenemende behoefte. Momenteel wordt gewerkt aan de financiering van dit gezamenlijke plan.

De paspoortregelgeving kent voor het buitenland ook de mogelijkheid om, bij wijze van uitzondering, in bepaalde gevallen af te zien van de verschijningsplicht bij de uitreiking van het paspoort; het paspoort wordt dan opgestuurd. De posten wijzen aanvragers op deze uitzonderingsmogelijkheid. Daarnaast beschikken de posten die paspoortbevoegdheid hebben, over een mobiel apparaat, waarmee vingerafdrukken van bijv. bedlegerige Nederlanders buiten de ambassade kunnen worden opgenomen. BZ onderzoekt op welke wijze het mobiele apparaat op een bredere manier in de regio kan worden ingezet. Dat zou wel extra kosten met zich meebrengen, waarvan het nog niet bekend is of die in tijden van bezuinigingen gedragen kunnen worden.

In het kader van versobering wordt ook gekeken naar mogelijkheden tot kostenbeheersing, ook op het terrein van reizen. Deze inventarisatie maakt onderdeel uit van de in gang gezette activiteiten om tot rijksbrede afspraken over dienstreizen te komen.

Zoals eerder is aangegeven in de beantwoording van de kamervragen van het lid Van Veldhoven-van der Meer over jaarlijkse verlofreizen van ambassadepersoneel (verzonden op 4 oktober jl.), betreft het hier aanpassing van secundaire arbeidsvoorwaarden waarvan wijziging de instemming van vakbonden vereist.

In 2010 hebben de rampen in Haïti, Chili en Tripoli tot hogere uitgaven geleid dan begroot. De reden dat de begroting voor 2011 lager uitvalt dan die in 2010 is dat in 2010 uitgaven gedaan werden voor de aanschaf van nieuwe visumstickers (Visana) en investeringen in consulaire informatiesystemen (Biometrie en Kompas) die in 2010 volledig operationeel zijn, waardoor de uitgaven dalen.

Er worden geen nieuwe aanvragen in behandeling genomen en uitgaven op lopende projecten worden, in overleg met de betrokken organisaties, licht getemporiseerd. Bezuiniging op het budget blijft beperkt tot circa 5%. Aangezien het budget geheel was gecommitteerd, is een lichte temporisering van de uitgaven noodzakelijk.

Een belangrijk verschil is dat de subsidieverstrekking na 2010 onder ministeriële verantwoordelijkheid plaatsvindt. Daarnaast zijn bij de inrichting van denieuwe subsidiefaciliteit de bevindingen van het IOB-onderzoek naar dit beleidsterrein verwerkt. Er is meer aandacht voor kwaliteit en effect(iviteit), voor gedragseffecten en evalueerbaarheid.

Vanuit de subsidiefaciliteit voor Burgerschap en OS (SBOS) worden subsidies verstrekt voor activiteiten in de Nederlandse samenleving gericht op de bevordering van meningsvorming over, bewustwording van en actieve betrokkenheid bij internationale samenwerking. Het gaat om activiteiten waarvoor het initiatief bij de aanvrager ligt. Vanuit de faciliteit kunnen aanvragen worden gehonoreerd die als onderdeel een kleinschalig ontwikkelingsproject of een stage- of uitwisselingscomponent in een ontwikkelingsland bevatten. Te subsidiëren activiteiten moeten een concreet doel en helder gedefinieerde doelgroep(en) hebben, een concreet handelingsperspectief bevatten en gericht zijn op het creëren van gedragseffecten. Middelen en eindresultaten moeten proportioneel zijn. Voorrang wordt gegeven aan activiteiten die aansluiten bij die nieuwe doelgroepen aanboren, met name onder jongeren. Activiteiten dienen evalueerbaar te zijn op resultaten.

Zie vraag 13.

De nieuwe subsidiefaciliteit voor Burgerschap en OS (SBOS) is een uitvloeisel van de bredere beleidsvernieuwing. Het besluit de NCDO niet onder de werking van de Kaderwet Zelfstandige Bestuursorganen (zbo’s) te brengen heeft daar een rol bij gespeeld, maar van groot belang was ook meer zakelijkheid & transparantie te bewerkstelligen, inclusief een duidelijke scheiding tussen rollen en verantwoordelijkheden en tussen advisering en subsidieverstrekking.

SBOS wordt namens de minister van Buitenlandse Zaken uitgevoerd door PricewaterhouseCoopers NV in samenwerking met het Nederlands Jeugdinstituut en de stichting Wilde Ganzen. SBOS opereert op basis van een subsidiekader voor de periode 2011–2014. Voor de uitvoering is er een budgetplafond van € 19 miljoen per jaar (inclusief beheerkosten). Afgezet tegen het bedrag van circa € 21 miljoen dat beschikbaar was (waarvan € 5 miljoen tot 2010 voor Xplore en € 16 miljoen aan subsidies die via de NCDO) is dit een vermindering. Voorts is draagvlak als afzonderlijke beleidsdoelstelling voor de MFS-organisaties vervallen. Hiermee was een bedrag van ruim € 20 miljoen per jaar gemoeid. Dat bedrag is nu niet meer voor draagvlakactiviteiten beschikbaar. Van de ruim € 60 miljoen die tot dit jaar nog jaarlijks voor draagvlakactiviteiten beschikbaar was, blijft vanaf 2011 nog een bedrag van ongeveer € 30 miljoen over.

De subsidiefaciliteit voor Burgerschap en OS is gericht op de bevordering van meningsvorming over, bewustwording van en actieve betrokkenheid bij internationale samenwerking in de Nederlandse samenleving. Aanvragen kunnen als onderdeel een project in een ontwikkelingsland hebben. Om voor subsidiëring in kader van deze faciliteit in aanmerking te komen is wel cruciaal dat het bredere project bijdraagt aan verandering van kennis, houding en gedrag in Nederland. Uiteraard worden er voor wat betreft de OS-dimensie ook voorwaarden gesteld.

De resultaten van het kwalitatieve onderzoek naar beeldvorming over Nederland in vijf Arabische landen worden momenteel verwerkt in een rapportage. Naar verwachting wordt het rapport in november met de Kamer gedeeld.

De uitgaven op dit beleidsartikel ten bedrage van € 55 000 betreffen de jaarlijkse Nederlandse bijdrage aan de bedrijfsvoering van het kantoor van de Hoge Commissaris voor de Nationale Minderheden. In het verleden werden deze uitgaven verantwoord op beleidsartikel 2.5, als onderdeel van de kosten die werden toegeschreven aan de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). Met ingang van 2010 is besloten om deze kosten aan beleidsartikel 8.4 «Nederland Gastland» toe te rekenen.

Dit artikel vormt de HGIS/non-ODA-reserve (inflatiecorrectie) voor loon/prijsbijstelling en onvoorzien. In voorkomende gevallen worden middelen uit dit artikel voor deze doeleinden overgeboekt naar (HGIS)artikelen op de diverse begrotingen. Ten laste van dit artikel zelf worden geen uitgaven geboekt.

Zie vraag 45

De stijging van de kosten van Materieel op artikel 11 in 2011 wordt voornamelijk veroorzaakt door een incidentele reservering voor noodzakelijke (met name vervangings)investeringen in onder meer ICT.

De stijging van de kosten van Materieel op artikel 11 in 2011 wordt voornamelijk veroorzaakt door een incidentele reservering voor noodzakelijke (met name vervangings)investeringen in onder meer ICT.

Binnen het kerngetal materieel geldt de onderstaande specificatie. Voor de jaren 2011 en verder wordt vooralsnog uitgegaan van ongewijzigde bedragen en is geen rekening gehouden met de prijsontwikkeling. Wel zal het bedrag voor aanschaf, beheer en onderhoud van automatisering en communicatiemiddelen na 2011 weer dalen. De eenmalige verhoging in 2011 wordt veroorzaakt doordat het IT netwerk binnen BZ wordt vervangen.

De posten geven circa € 6,5 miljoen uit op jaarbasis aan actieve representatiekosten. De posten met de hoogste actieve representatiekosten in 2009 zijn: Berlijn, Moskou, Tokio, Washington en Parijs.

Zie vraag 301.

De gemiddelde kosten per uitgezonden personeelslid bedragen in 2010 € 64 582. Deze gemiddelde kosten zijn ook in betreffende kengetallentabel gekwantificeerd. In deze gemiddelde kosten zijn inbegrepen de extra kosten die samenhangen met uitzending naar posten zoals onderwijskosten kinderen, reiskosten bij overplaatsing en van jaarlijks verlof, verhuiskosten, standplaatstoelages, vergoeding taallessen en transportvergoedingen.

Uit een eerder dit jaar door een derde partij uitgevoerde benchmark buitenlandvergoedingen tussen een aantal andere ministeries van BZ en internationale organisaties bleek onder andere dat de stelsels van buitenlandvergoedingen van de verschillende organisaties sterk uiteen liepen. Desalniettemin was de derde partij van mening dat wel een goede vergelijking mogelijk was. Sommige relatief lage componenten – zoals de koopkrachtcorrectie – worden gecompenseerd door andere relatief hoge componenten, zoals de vergoedingen voor partners en kinderen.

Wanneer het geheel van vast inkomen en toeslagen in ogenschouw wordt genomen, kan worden geconcludeerd dat het Nederlandse stelsel vergelijkbaar is met dat van soortgelijke landen, internationale organisaties en multinationals.

Op personeelsgebied is het eenvoudig een scheiding aan te brengen tussen kosten op het departement en die in het buitenland. Voor materiële kosten is dit in mindere mate mogelijk. Een aantal specifieke onderdelen van de begroting heeft zuiver betrekking op uitgaven gedaan ten behoeve van vertegenwoordigingen in het buitenland (zoals bedrijfsvoeringskosten). Dit geldt echter niet voor alle materiële kosten zoals bijvoorbeeld uitgaven voor ICT.

De (budgetneutrale) kasschuiven die vanaf de begroting voor 2009 zijn doorgevoerd hebben als voornaamste doel het verbeteren van het rijksbrede budgettaire beeld in specifieke jaren. Zo zorgen kasschuiven uit 2011 voor verlichting van het rijksbrede budgettaire beeld in hetzelfde jaar. Het gaat hierbij om de volgende kasschuiven: in 2009 is besloten tot een kasschuif van € 100 mln van 2010 naar 2011 (NB: een schuif van € 150 mln van 2009 naar 2011 is in de loop van 2009 weer onegdaan gemaakt). In 2010 is besloten tot een kasschuif van € 250 mln van 2010 naar respectievelijk 2012 (€ 200 mln) en 2010 (€ 50 mln). De onderliggende meerjarige programmering is op deze schuiven aangepast, met name wat betreft de programmering op het terrein van hernieuwbare energie.

Zie vraag 301.

De kosten voor de beveiliging van uitsluitend diplomaten wordt niet apart geadministreerd, wel de kosten voor beveiliging van personen werkzaam voor het Rijk op posten in het buitenland. De totale begrote kosten bedragen in 2011 € 32,2 mln. Uit dit bedrag wordt gefinancierd: gepantserd vervoer (in hoog risicogebieden), bewakings- en beveiligingsmiddelen, alsmede personele en beveiligingsmiddelen. De afgelopen jaren werd € 18,8 mln (2007), € 25,6 mln (2008), € 27,7 mln (2009) en € 42,9 mln (2010) besteed. De stijging in 2010 wordt veroorzaakt door de overgang van particuliere beveiligers naar beveiliging door de KMAR (zie ook de beantwoording door de ministers van Defensie en Buitenlandse Zaken van de vragen van het lid Pechtold d.d. 7 november 2007). 2010 is een overgangsjaar waarin wordt geïnvesteerd in de opleiding en uitrusting van het personeel van de KMAR en extra kosten moeten worden gemaakt door de geleidelijke overdracht van de particuliere beveiligers aan de KMAR.

In 2009 is € 12,072 mln uitgegeven aan externe inhuur. Dat is 5,13% van de totale personele kosten. Het merendeel van de uitgaven, te weten € 8,941 mln, betreft ondersteuning van de bedrijfsvoering. Inhuur voor (beleids)ondersteuning op het terrein van juridische, financiële en automatiseringsaangelegenheden bedroeg € 2,064 mln. Aan beleidsgevoelige externe inhuur (interimmanagement, organisatie- en formatieadvies, beleidsadvies en communicatieadvies) werd € 1,067 mln besteed. Genoemde cijfers zijn opgenomen in het BZ jaarverslag 2009 (Tweede Kamer, vergaderjaar 2009–2010, 32 360 V, nrs. 1–3).

Registratie van arbeidsuren van extern ingehuurd personeel vindt niet plaats. Afrekening vindt plaats op basis van goedgekeurde urenbriefjes, maar deze worden niet in een door BZ gevoerde (centrale) urenadministratie opgenomen.

Extern ingehuurd personeel op het departement (€ 11,244 mln) heeft vrijwel altijd de Nederlandse nationaliteit. Extern ingehuurd personeel op de posten (€ 0,828 mln) heeft in veel gevallen de lokale nationaliteit. Hierbij gaat het nagenoeg uitsluitend om ondersteuning van de bedrijfsvoering op piekmomenten.

Het aantal Wob-verzoeken bij het ministerie van Buitenlandse Zaken over 2009 bedraagt 86. Wob-verzoeken bij de posten zijn niet meegeteld. Registratie daarvan zal plaatsvinden bij de geleidelijke invoering van de digitalisering.

Van de in 2009 geregistreerde 86 Wob-verzoeken werd een deel geheel of gedeeltelijk afgewezen. Er werd 9 maal bezwaar aangetekend (ongeveer 10%) en 5 maal in beroep gegaan bij de rechtbank (5%). Er werd 2 maal op een afwijzing hoger beroep ingesteld bij de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State.

De doorlooptijd van behandeling van Wob-verzoeken loopt uiteen van 2 dagen tot 12 maanden of langer. Dit heeft te maken met de zeer (verschillende) aard, complexiteit en omvang van de verzoeken. Over de behandeltijd wordt vaak rechtstreeks (telefonisch of per e-mail) overleg gevoerd met de verzoekers. Langs die weg wordt ook gecommuniceerd over de stand van zaken. Verzoekers hebben vaak, zeker bij zeer omvangrijke verzoeken (mega Wob-verzoeken), geen bezwaar tegen fasering van de afhandeling. Verzoekers hebben rechtsmiddelen tegen de inhoudelijke afhandeling naast andere middelen om voortvarende behandeling af te dwingen, zoals de Wet dwangsom niet tijdig beslissen. Eenvoudige Wob-verzoeken worden in de regel binnen de wettelijke termijn van een maand (eventueel verlengbaar met een maand) afgedaan.

BZ houdt zich aan hetgeen over rubricering van staatsgeheimen en de duur van rubriceringen is voorgeschreven in het Voorschrift Informatiebeveiliging Rijksdienst – Bijzondere Informatie (VIRBI) van maart 2004.

Bij de inventarisatie van de «achterstanden in het archief» is gevraagd de totale werkvoorraad op te nemen. Voor het ministerie van Buitenlandse Zaken is in totaal 50 km (1976–2014) aangemeld, waarbij op basis van ervaring uit het verleden een voorschot is genomen op de komende groei. Dit omdat het departement de ambitie heeft om in 2015 digitaal te werken en te archiveren (overeenkomstig het kabinetsbeleid, Kamerstuk 29 362/156, 7 juli 2009). In 2015 zal naar verwachting de papierstroom grotendeels zijn opgedroogd.

BZ heeft, in het licht van interdepartementale samenwerking, de bewerking zoveel mogelijk uitbesteed aan Doc-Direkt. Volgens de huidige planning van Doc-Direkt zijn in 2019 de papieren achterstanden weggewerkt. Het ministerie van OCW en daarbinnen het Nationaal Archief buigen zich over een mogelijke versnelling van de selectiemethodiek. Hierover zal de komende twee jaar duidelijkheid ontstaan.

Ten opzichte van de basisstand ultimo 2007 (basisstand = 3 287 fte’s) bedraagt het percentage inkrimping 11,9%. Deze reductie moet zijn gerealiseerd in de periode 2008–2011 conform het programma Vernieuwing Rijksdienst.

De Regional Support Offices (RSO’s) die in de eerste implementatiefase operationeel worden zijn drie reeds bestaande RSO’s Zuidelijk Afrika (Pretoria), Noord-Amerika (Washington) en China (Beijing) en drie nieuwe RSO’s West Europa (Nederland), Zuid-Amerika (Santiago de Chili) en Azië (Kuala Lumpur).

De wijze van paspoortaanvragen door Nederlanders en van visumaanvragen door buitenlanders aan het loket op onze posten verandert door de komst van RSO’s niet. Een RSO neemt slechts backoffice taken over van posten. De afgifte van door RSO’s verstrekte paspoorten en visa zal in een aantal gevallen wat langer duren. De doorlooptijden blijven echter wel binnen de wettelijke termijnen. Een aantal (34) belangrijke consulaire posten blijft de afhandeling van paspoort- en visumaanvragen zelf voor hun rekening nemen, waardoor de termijnen op die locaties niet veranderen.

Als gevolg van de internationalisering van nationale vraagstukken (energie, binnenlandse veiligheid, klimaat, etc.), het ontstaan van nieuwe communicatie kanalen (twitter, facebook, etc.), de opkomst van mondiale allianties (ten behoeve van eerlijke handel, duurzaam ondernemen, mondiale netwerken, etc.) en andere ontwikkelingen verandert de rol van Buitenlandse Zaken. Het ministerie past zich hieraan aan, door in te zetten op de ontwikkeling en vernieuwing van inhoudelijke kennisgebieden waarop Buitenlandse Zaken vakministerie is. Maar ook door bevordering van kennis van netwerken, belangengroepen, communicatietechnieken en nieuwe media, en bevordering van vaardigheden om actief deel te nemen in (internationale) netwerken, dossiers aan elkaar te koppelen en snel te schakelen. De introductie van nieuwe ICT-voorzieningen zoals mobikeys, blackberries en videoconferenties draagt hiertoe bij. Hierdoor zal het ministerie ook in de toekomst in staat zijn actuele onderwerpen te plaatsen op de geopolitieke, economische-, duurzaamheids-, armoedebestrijdings- en veiligheidsagenda.

Zoals mijn voorganger uw Kamer reeds aangaf is uit EU-overleg gebleken dat een Europese versie van de Global Online Freedom Act niet haalbaar is, omdat de daarmee gepaarde beheerslast zeer groot zou zijn. Voor verdere beantwoording van deze vraag verwijs ik naar mijn schriftelijke antwoord in reactie op de vragen van uw Kamer hierover tijdens de eerste termijn van de behandeling van de begroting van Buitenlandse Zaken voor het jaar 2010 (32 123-V). Overigens is de GOFA nog niet in het Amerikaanse Congres aangenomen.

Nederland werkt met Frankrijk aan de voorbereidingen van een ministeriële conferentie over de wereldwijde vrijheid van meningsuiting op internet, die op 29 oktober a.s. in Parijs zal plaatsvinden. Deze bijeenkomst bouwt voort op de uitkomsten van de expertmeeting op dit gebied die ik met mijn Franse collega Kouchner opende op 8 juli j.l, en waarvan een verslag uw Kamer eerder toeging. De inzet van deze conferentie is om deelnemende landen een verklaring te laten aannemen waarin zij zich committeren aan het beschermen van de vrijheid van meningsuiting op internet, en ook internationale organisaties, NGO’s, bedrijven en andere stakeholders oproepen dit te doen. Nederland zet erop in om voor deze verklaring later dit jaar zoveel mogelijk steun te vergaren onder VN-lidstaten, om deze naar voorbeeld van de (eveneens door Nederland en Frankrijk geïnitieerde) verklaring over de rechten van LGBT in 2008 in de Algemene Vergadering van de VN namens ondersteunende landen voor te lezen.

Zie vraag 45.

Onderdelen van het Iraanse Revolutionaire Gardekorps (IRGC) zijn expliciet opgenomen in de bevriezingslijst van de recent aangenomen VN-Veiligheidsraad sanctieresolutie (UNSCRES 1929). Mede op aandringen van Nederland is in de aanvullende Europese sanctiemaatregelen expliciet aandacht besteed aan het raken van de belangen van het IRGC. Het sanctiebesluit van 26 juli 2010 treft maatregelen tegen IRGC-kopstukken zoals een visumverbod en bevriezing van tegoeden. Hiermee wordt de belangrijkste en personen en entiteiten van de IRGC het werken aanzienlijk bemoeilijkt. De regering heeft aldus uitvoering gegeven aan de motie-Van der Staaij (32123 V, nr. 50).

Zoals door de minister van Buitenlandse Zaken is gezegd tijdens de discussie over deze motie, en zoals beschreven in de Mensenrechtenrapportage 2009, zijn mensenrechten en MVO reeds geïntegreerd onderdeel van het buitenlands beleid. Dat geldt ook voor het beleid ten aanzien van landen waarmee Nederland een intensieve energierelatie heeft, zoals de landen die zijn genoemd in de motie. Zo is Rusland één van de pilotlanden waarin de Nederlandse ambassade extra MVO-activiteiten onderneemt. De beleidsintensivering in deze pilot-landen krijgt gestalte door dit onderwerp structureel op te nemen in de beleidsdialoog, door het organiseren van multi-stakeholder-bijeenkomsten rondom dit thema, en door nog intensiever met het Nederlandse bedrijfsleven samen te werken op dit thema. Naast deze pilot worden in tal van landen MVO-projecten gefinancierd (bv in Algerije, China, Kazachstan en Saoedi-Arabië). Voor een volledige beschrijving van de activiteiten op het gebied van MVO en mensenrechten in genoemde landen wordt verwezen naar de Mensenrechtenrapportage 2009.