Nr. 53 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN

De vaste commissie voor Buitenlandse Zaken1 heeft een aantal vragen voorgelegd aan de minister en de staatssecretaris van Buitenlandse Zaken over de brief van 26 november 2010 inzake Basisbrief Ontwikkelingssamenwerking met daarin de contouren van het beleid voor ontwikkelingssamenwerking in de komende jaren en de invulling van de bezuinigingen op het ODA-budget in 2011 (Kamerstuk 32 500 V, nr. 15).

De minister en de staatssecretaris van Buitenlandse Zaken hebben deze vragen beantwoord bij brief van 3 december 2010. Vragen en antwoorden zijn hierna afgedrukt.

Effectiviteit van de hulp is van belang, niet alleen om doelstellingen te realiseren, maar ook om draagvlak te creëren. Dat betekent dat Nederland zal inzetten op activiteiten waar de kans van slagen groot is. Daarnaast wil Nederland een bijdrage leveren aan de oplossing van vraagstukken die ook in het bredere, strategische belang van ons land zijn. Te denken valt hierbij aan onderwerpen als klimaat, migratievraagstukken, energieschaarste, veiligheid, handhaving van de rechtsorde en duurzame groei. Bij de keuze van thema’s en landen zullen zowel de effectiviteitvraag als de vraag naar het strategisch belang van Nederland aan de orde komen en zoveel mogelijk met elkaar verbonden worden.

De in het WRR rapport over ontwikkelingssamenwerking beschreven disbalans tussen de investeringen, overigens door de gehele donorgemeenschap, in de sociale en in de productieve sectoren is aanleiding om in het nieuwe beleid meer aandacht te geven aan economische ontwikkeling. Het WRR-rapport verwijst ook naar een aantal kernpunten die ingaan op het belang en de rol van de private sector bij ontwikkeling. De eerste review van het initiatief duurzame handel bevestigt de ervaring dat het betrekken van de private sector bijvoorbeeld bij verbeteringen in productie ketens effectief is.

Het versterken van de rol van de private sector moet overigens niet verward worden met het financieren van de private sector. Een van de overwegingen om de private sector te betrekken is dat zij haar eigen resources inbrengt. Dat betreft zowel financiële middelen als specifieke kennis, van bijvoorbeeld wat verkoopbaar is en wat niet. Daarnaast is ook alleen het bedrijfsleven in staat de specifieke vaardigheden over te dragen aan bedrijven in ontwikkelingslanden die nodig zijn om als volwaardig bedrijf te functioneren.

In de afgelopen 5 jaar zijn alle grote programma’s gericht op de private sector, ORET, FMO, PSOM/PSI en handelsgerelateerde technische assistentie geëvalueerd. Voornaamste conclusies zijn dat een meerderheid van de ondersteunde programma’s aan hun doelstelling voldoet. Zoals ook de AIV al heeft aangegeven is steun aan generieke programma’s, die voor een brede groep ondernemers verbeteringen met zich mee brengen te prefereren boven steun aan individuele bedrijven. Inzetten gericht op verbetering van het investeringsklimaat (eigendomsrechten, publieke dienstverlening, transparantie en regelgeving) kunnen leiden tot effectieve hervormingen van instituties. Nederlandse private sector programma's scoren redelijk positief op werkgelegenheid en kennisoverdracht, maar hebben beperkte structurele armoede- en macro-economische effecten. Programma's gericht op keten ontwikkeling, MKB financiering en advisering en handelsgerelateerde technische assistentie leveren zichtbare resultaten

Zoals in de Basisbrief Ontwikkelingssamenwerking is beschreven, zal het terugbrengen van het aantal partnerlanden in twee fasen geschieden. Op korte termijn zal een eerste selectie worden gemaakt van landen waarmee de hulprelatie wordt afgebouwd. De omvang van het Nederlandse programma evenals de economische situatie van het land zijn daarbij belangrijke criteria.

Ja, evaluaties hebben aangetoond dat aanbodgestuurde hulp inderdaad niet de meest effectieve vorm van hulp is. In de praktijk zijn programma’s het meest effectief daar waar vraag en aanbod samenkomen. De gekozen thema’s sluiten aan bij reële problemen in partnerlanden. Bij de daadwerkelijke uitwerking van die thema’s in partnerlanden staat de vraag voorop.

Hieronder volgt de kanalenverdeling voor 2009 (realisatie), 2010 (planning), 2011 (conform de begroting die met Prinsjesdag aan de Tweede Kamer is aangeboden) en tot slot 2011 conform de budgettaire voorstellen in de basisbrief OS. Hierbij wel de opmerking dat elke kanalenverdeling het karakter heeft van een momentopname. Door vertraging danwel versnelling van programma’s, wijzigingen in de toerekeningen etc. kan de verdeling weer wijzigen. Verder geldt dat ten aanzien van bepaalde intensiveringen in de basisbrief OS aannames zijn gemaakt over de verdeling hiervan over de kanalen.

Per saldo resulteren de budgettaire maatregelen in de beleidsbrief OS, uitgedrukt in euro’s, in ongeveer evenredige kortingen bij het bilaterale, maatschappelijke en multilaterale kanaal. In percentages uitgedrukt is sprake van kleine verschillen ten opzichte van de stand bij Prinsjesdag, onder meer als gevolg van afrondingen en het feit dat de uitgangssituatie bij het maatschappelijke kanaal reeds lager was dan bij het bilaterale en multilaterale kanaal. Tegelijk is sprake van een relatief forse stijging in het bedrijfsleven-kanaal.

In aanvulling volgt hieronder de opbouw van het maatschappelijke kanaal. Het relatief grote verschil bij de post «overig» tussen 2007 en 2011 wordt verklaard doordat in 2011 onder meer sprake is van forse uitgaven bij het MDG3-fonds (bestond in 2007 nog niet), ten behoeve van klimaat en hernieuwbare energie, voor slotbetalingen in het kader van MFS-I, terwijl daarnaast de voorgenomen intensiveringen bij SRGR onder dit kanaal zijn opgenomen.

Toezegging van een IDA bijdrage door Nederland vindt plaats op basis van het deponeren van een Instrument of Commitment (IoC). Dit IoC is op basis van het IDA-Instellingsverdrag juridisch bindend. Nederland heeft de verdragsverplichting op zich genomen om het bedrag, dat in het IoC wordt vermeld, binnen de afgesproken termijn te betalen. Het niet nakomen van een verdragsverplichting strookt niet met het willen zijn van een internationaal betrouwbare partner en zou in die zin politieke consequenties kunnen hebben. Het Oprichtingsverdrag voorziet in voorlegging aan de IDA-bewindvoerders, met mogelijkheid van beroep bij de Raad van Gouverneurs.

Het budget voor het 10^e EOF is vastgelegd in een bijlage bij het Verdrag van Cotonou (dat is gesloten tussen de EU en haar lidstaten en de ACS landen) alsmede in een tussen de EU lidstaten gesloten Intern Akkoord. In het Intern Akkoord (door de Tweede Kamer met algemene stemmen goedgekeurd op 5 juli 2007) is de Nederlandse bijdrage aan het 10^e EOF vastgesteld op 1 100 077 000 Euro. Artikel 1 lid 5 van het Intern Akkoord bepaalt dat «de middelen van het 10^e EOF mogen worden vastgelegd tot en met 31 december 2013, tenzij de Raad met eenparigheid van stemmen [...] anders besluit». Hieruit volgt dat indien middelen van het 10^e EOF niet voor deze datum (31 december 2013) zijn gecommitteerd, de Nederlandse bijdrage aan het EOF lager kan uitvallen. Gezien de stand van de programmering, ligt het in echter de verwachting dat de middelen van het 10^e EOF nagenoeg volledig gecommitteerd zullen worden per 31 december 2013.

Voor wat betreft de Nederlandse bijdragen aan het 10^e EOF geldt dat deze plaatsvinden op basis van afroepen van de Europese Commissie die worden vastgesteld door de Raad. De afroepen worden gebaseerd op de betalingsbehoeften van het EOF voor het betreffende boekjaar. Betalingen uit het EOF starten pas na het aangaan van een verplichting (waarmee middelen worden vastgelegd) en kunnen doorlopen tot na afloop van een project of programma (die vaak weer meerjarig zijn). In concreto betekent dit dat de jaarlijkse bijdragen van Nederland aan het 10^e EOF naar verwachting door zullen lopen tot in ieder geval 2017 terwijl deze pas in 2011 van start gaan.

In de totaalbedragen per thema zijn naast de uitgaven via de bilaterale, multilaterale en maatschappelijke kanalen, afhankelijk van het thema, ook uitgaven opgenomen die via het bedrijfsleven lopen.

Het budget van EUR 381 mln voor het cluster HIV/Aids/SRGR en gezondheid is als volgt verdeeld over de kanalen:

Binnen het totale budget voor deze cluster blijft het lastig om precies aan te geven welk bedrag is bestemd voor HIV/AIDS en welk voor SRGR en gezondheid. Ook in de MvT 2011 worden de operationele doelstellingen 5.4 en 5.5 gezamenlijk behandeld.

De totale voorgenomen kortingen op HIV/Aids in 2011 zijn EUR 82 mln. Anderzijds is er EUR 11 mln extra beschikbaar voor SRGR, de invulling van deze intensivering moet nog worden uitgewerkt.

Dit betekent voor de geplande uitgaven (en kortingen) voor de multilaterale instellingen:

De meerjarige doorwerkingen van de afspraken over het ODA-budget zullen in een later stadium worden vastgesteld.

Dit kabinet kiest voor investeren in duurzame economische groei, waarmee we ontwikkelingslanden helpen hun armoedeprobleem zelf op te lossen. Daarbij verschuif ik de aandacht van sociale ontwikkeling naar economische ontwikkeling en krijgt zelfredzaamheid en het genereren van eigen inkomsten door groei meer nadruk. De theorie en de daaruitvoortvloeiende beleidsaanbevelingen rondom het begrip pro-poor growth kent vele (economische, sociaal-culturele en politieke) dimensies, bijvoorbeeld de rol van ongelijkheid en sociale vangnetten. Al deze factoren zijn van belang voor ontwikkeling en vragen boven alles om een eigen verantwoordelijkheid van ontwikkelingslanden zelf. Ik kies er echter voor in te zetten op investeringen in economische groei als een cruciale en door Nederland direct beïnvloedbare factor voor armoedevermindering. Ik hecht daarom meer waarde aan het begrip duurzame groei dan het bredere begrip pro-poor growth. Het begrip duurzame groei past in het streven naar stabiele economische groei en structurele transformatie van de economie. Het creëren van banen en het stimuleren van export zijn daarbij essentieel, evenals een verantwoordelijke overheid daar die zich sterk maakt voor zowel private sector ontwikkeling als de dienstverlening aan burgers en bedrijven. Nederland zal haar bijdrage leveren aan het bevorderen van duurzame groei in ontwikkelingslanden. Dit doen we middels een gerichte aanpak van landenspecifieke belemmeringen voor duurzame groei, armoedevermindering en zelfredzaamheid. Deze belemmeringen zullen per land verschillen en vragen dus om maatwerk als het gaat om de rol die donoren daarbij kunnen spelen, ook voor de inzet van de Nederlandse kennis en kunde.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 7.

In 2011 wordt in totaal EUR 177 mln gekort op de bilaterale landenprogramma’s. In dit bedrag zijn ook de middelen opgenomen die zullen vrijvallen als gevolg van de uitfasering in een aantal partnerlanden. Deze korting vormt in zijn geheel een bezuiniging. Hierbij wordt aangetekend dat een gedeelte van de beoogde intensiveringen (onder meer voor private sector ontwikkeling en voedselzekerheid) weer bilateraal zal worden ingezet. Deze is niet meegenomen in het bedrag van EUR 177 mln.

De inzet op samenwerking via het bedrijfsleven, om de doelstellingen te behalen en de effectiviteit te vergroten, betreft zowel het bedrijfsleven in ontwikkelingslanden, het internationale bedrijfsleven, als het Nederlands bedrijfsleven. Daarbij blijft wel voorop staan dat OS-uitgaven primair bedoeld zijn om verbeteringen tot stand te brengen in ontwikkelingslanden en niet om de exportmogelijkheden van het Nederlands bedrijfsleven te bevorderen. Het gaat erom het (Nederlandse) bedrijfsleven te betrekken bij ontwikkelingsprocessen.

Nederland wil een betrouwbare en zorgvuldige partner zijn voor de partnerlanden en zal de komende periode partnerlanden consulteren over de thematische keuzes. Voor de definitieve bepaling van de inhoud van de OS-relatie zal er sprake moeten zijn van een optimale mix van vraag uit de partnerlanden en aanbod vanuit Nederland. Zo kan een effectieve samenwerkingsrelatie ontstaan gericht op het behalen van gemeenschappelijke doelstellingen.

Op dit moment vindt uitwerking plaats hoe aan de beleidsvoornemens concrete invulling gegeven kan worden. Dat betreft ook het instrumentarium voor bevordering van publiek-private samenwerking. Beoordelingskaders voor subsidiering zijn afhankelijk van wat beoogd wordt met de subsidieverstrekking en kunnen dus, afhankelijk daarvan, verschillen. De beoordelingskaders zullen met de zelfde zorgvuldigheid als het MSF II toegepast worden.

In het betreffende artikel wordt verwezen naar het pleidooi van de eurocommissaris Piebalgs die stelt dat alleen door banen en groei in ontwikkelingslanden de vicieuze cirkel van hulp en afhankelijkheid kan worden doorbroken en dat in dit licht we moeten streven dat «elke gegeven euro tot tien of meer euro aan investeringen leidt».

Ik onderschrijf in algemene zin het pleidooi dat er meer aandacht moet zijn voor economische ontwikkeling en zelfredzaamheid van ontwikkelingslanden. Daarvoor is een grotere rol van het bedrijfsleven noodzakelijk, inclusief investeringen. Deze visie wordt ook gedeeld door het WRR rapport over Ontwikkelingssamenwerking, dat zoals u weet een leidende rol speelt bij de invulling van mijn beleid.

Het spreekt voor zich dat ik mij niet kan vinden in de kritiek van vertegenwoordigers van ontwikkelingsorganisaties op het pleidooi van de eurocommissaris, zoals verwoord in het artikel. Volgens deze kritiek moet hulp primair worden gegeven om het lot van de armen te verbeteren, niet om er nieuwe investeringsmogelijkheden voor bedrijven uit te slepen. Bovendien wordt gesteld dat «er geen eigen private sector is in Afrika».

Dit kabinet geeft prioriteit aan duurzame economische groei, zodat landen zelf in staat zijn armoede terug te dringen, landbouw productiever te maken en gezondheid en scholing te verbeteren. MDG 7 blijft hierbij een belangrijke leidraad: gezonde ecosystemen en biodiversiteit vormen immers een belangrijke voorwaarde voor duurzame economische groei.

In het nieuwe beleid voor ontwikkelingssamenwerking gaat daarom veel aandacht uit naar het verbinden van de belangen in de publieke én private sector met die van de natuur, b.v. door ondersteuning van de economische waardering van ecosystemen en het streven naar coherentie met andere beleidsgebieden, zoals landbouw- en handelsbeleid. In dit kader worden activiteiten ondersteund die zijn gericht op verduurzaming van belangrijke handelsketens en op het verankeren van toegang tot en verdeling van opbrengsten van genetische bronnen in internationaal beleid. In Europees verband wordt verder gewerkt aan een regelgeving voor duurzaam hout en de toepassing van Forest Law and Enforcement and Trade (FLEGT), in samenwerking met de Vereniging van Nederlandse Houtondernemingen. Nederlandse bedrijven in Afrika worden ondersteund bij de duurzame productie van bloemen en groente en ook regionale programma’s gericht op behoud van biodiversiteit zullen in het licht van het belang van ecosystemen en biodiversiteit op ondersteuning kunnen blijven rekenen.

De intentie tot nadere samenwerking tussen VNO-NCW (inclusief MKB en LTO) en IUCN ondersteun ik. Het illustreert dat bedrijven zich steeds meer bewust zijn van het belang van duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen; het behoud en duurzaam gebruik van biodiversiteit en ecosystemen vormt daar integraal onderdeel van. Bedrijven onderkennen het belang van het toekomstig zekerstellen van natuurlijke hulpbronnen. Terwijl een nationaal actieprogramma moet leiden tot vermindering van druk op biodiversiteit en ecosystemen in Nederland, richt de internationale agenda zich op vermindering van de impact van Nederlandse bedrijven op biodiversiteit en ecosystemen in het buitenland (de ecologische voetafdruk). Dit sluit goed aan bij het beleid waarin ik aangeef het belang van milieu en klimaat integraal mee te willen wegen bij de uitwerking van nieuwe economische thema’s.

Integratie van de waarde van biodiversiteit en ecosysteemdiensten in de economie is het centrale thema van het TEEB rapport. De essentie is dat het gebruik van biodiversiteit en goed functionerende ecosystemen een waarde krijgen toegekend die in het economisch verkeer kan worden meegewogen. Op mondiale schaal is er bijvoorbeeld het REDD+ mechanisme gericht op voorkomen van ontbossing van het tropisch regenwoud. Interessant voor de locale economie zijn voorbeelden van duurzaam beheer van waterstroomgebieden waarbij de gebruikers van water, zoals bloemenkwekers, frisdrank, water- en hydro-elektrische bedrijven betalen voor het beheer, omdat dit een economisch voordeel oplevert. Biodiversiteit en ecosysteemdiensten zijn te beschouwen als mondiale publieke goederen, en de conclusies van het TEEB rapport sluiten goed aan bij mijn beleid gericht op duurzame economische ontwikkeling.

Ecosystemen en biodiversiteit zijn mondiale publieke goederen, maar het effect van degradatie van deze ecosystemen treft vooral arme mensen. Vanuit dit perspectief hecht ik aan behoud en duurzaam gebruik van biodiversiteit en ecosystemen, en worden deze belangen integraal meegewogen in het nieuwe ontwikkelingsbeleid. Nederlandse bedrijven, kennisinstellingen en organisaties uit het maatschappelijk middenveld hebben expertise op het gebied van ecosystemen en biodiversiteit, met een meerwaarde op terreinen als water, landbouw en tropische bosbouw. Het Nederlandse bedrijfsleven is betrokken bij duurzame ontwikkeling en maatschappelijk verantwoord ondernemen zoals o.a. blijkt uit de initiërende rol van Unilever bij de ronde tafel over duurzame palmolie en de recente intentieverklaring tot samenwerking van VNO-NCW en IUCN Nationaal Comité over biodiversiteit.

De meerjarige budgetten voor ecosystemen en biodiversiteit in het nieuwe beleid zijn nog niet vastgesteld. In 2011 is een bedrag gereserveerd van plm. EURO 40 miljoen.

In fragiele staten is economische ontwikkeling belangrijk voor armoedebestrijding en vredesopbouw/stabilisatie. Vanaf 2008 is er daarom meer aandacht gekomen voor de private sector ontwikkeling in fragiele staten. Het bedrijfsleven kan een goede bijdrage leveren aan stabilisatie en armoedevermindering door deelname in het ontwerp en de uitvoering van grote infrastructuurprojecten en door het opstarten van economische activiteiten die werkgelegenheid creëren, zoals bijvoorbeeld in de landbouw en agribusiness. In bijvoorbeeld Afghanistan, Soedan, DRC en Colombia zijn we concreet bezig met dit soort activiteiten.

Voor fragiele staten zijn verschillende instrumenten beschikbaar die deelname van het bedrijfsleven extra stimuleren door speciale faciliteiten te bieden zoals hogere subsidiepercentages en vergoeding van verzekeringskosten. De respons hierop van het bedrijfsleven in bijvoorbeeld het Private Sector Investeringsprogramma (PSI) is positief. Sinds begin 2009 zijn er meer dan 30 projecten goedgekeurd en gestart. Het bedrijfsleven uit verschillende landen ziet voldoende mogelijkheden om in fragiele staten te investeren. Om succesvol te zijn zal er in de toekomst een context specifieke benadering gevolgd worden, waarbij er meer in combinaties van activiteiten gewerkt gaat worden, zodat ondernemingen ondersteund worden en waar mogelijk het ondernemingsklimaat in de sector verbetert. Er zijn nog weinig specifieke evaluaties van private sector projecten in fragiele staten uitgevoerd. De meeste projecten zijn immers nog in uitvoering. Vanuit het Fonds Economische Opbouw Uruzgan wordt een aantal projecten gesteund die werkgelegenheid genereren en de economische potentie in de provincie vergroten. De omvang hiervan is echter beperkt en het animo onder het Nederlandse bedrijfsleven is niet erg groot. Dit heeft mede te maken met de kleinschaligheid van de economie van Uruzgan, de veiligheidssituatie en de lastigere toegang tot de provincie. De private sector ontwikkeling in de Westelijke Balkan (met een aantal fragiele staten) in de periode 2004–2008 is in meer detail geëvalueerd. De conclusie is dat de Nederlandse private sector ontwikkelingsactiviteiten hebben geholpen om de economische ontwikkeling in de regio te stimuleren. De Nederlandse inzet (kennis/technische assistentie) werd hierbij zeer gewaardeerd, vooral wat betreft de inzet op watermanagement.

Kerken en religieuze spelen ook een rol in de strijd tegen hiv en aids. Ik wijs erop dat in maart van dit jaar BZ samen met CORDAID en UNAIDS religieuze leiders van verschillende denominaties (boeddhistisch, christelijk, islamitisch, joods, hindoe, sikh, bahaȒ en andere tradities) in Den Dolder bijeen heeft gebracht voor een diepgaande reflectie over die rol. In een slotverklaring zegden deze leiders toe zich te zullen inzetten voor meer samenwerking tussen geloofsgemeenschappen onderling en met maatschappelijke organisaties, overheidsinstanties en internationale partners in de strijd tegen aids. Zij verklaarden voorts actief strijd te zullen voeren tegen stigma en discriminatie van mensen die door HIV getroffen zijn, en bij te dragen aan het doel van universele toegang tot preventie, behandeling, zorg en ondersteuning.

Samenwerking met kerken en religieus-geïnspireerde organisaties in de strijd tegen aids is ook binnen de VN (UNAIDS, UNFPA) en bijvoorbeeld bij het Global Fund geïnstitutionaliseerd. De lijn om niet-overheidsorganisaties, waaronder kerken, te betrekken bij ontwikkelingsvraagstukken zal ik voortzetten.

Door de toenemende globalisering veranderen machtsevenwichten tussen landen en nemen onderlinge afhankelijkheden tussen landen toe. In het nieuwe beleid staan vooral bredere maatschappelijke belangen zoals veiligheid, stabiliteit, grensoverschrijdende milieueffecten en economische en commerciële belangen (van het Nederlandse bedrijfsleven) centraal. Deze dienen deels in internationaal verband aangepakt te worden.

Het gaat ten eerste om gebieden waar Nederland internationaal een verschil kan maken (meerwaarde). Daarmee wordt het Nederlandse profiel versterkt. Ten tweede spelen in Nederland aanwezige kennis en kunde een belangrijke rol bij de keuzes van thema’s voor samenwerking met individuele landen, waarbij Nederlandse bedrijven betrokken kunnen zijn in een gerichte aanpak voor duurzame groei en zelfredzaamheid (commercieel belang). Ten derde speelt ontwikkelingssamenwerking een rol door een toenemende oriëntatie op mondiale vraagstukken, zoals bijvoorbeeld het tegengaan van klimaatverandering (bredere maatschappelijke belangen).

Onderwerpen als gezondheidszorg, handel, landbouw, energie, klimaat en criminaliteit zijn traditioneel aandachtsgebieden voor de Nederlandse overheid. Toegenomen internationale verwevenheid en afhankelijkheid zorgen ervoor dat dergelijke onderwerpen niet langer alleen op nationaal niveau kunnen worden aangepakt. De besluitvorming op deze terreinen vindt dan ook steeds vaker plaats in relevante internationale verbanden en organisaties als EU, WTO en OESO.

Deze onderwerpen zijn alle onderdeel van het Nederlands buitenland beleid. Zij komen ook terug in het multilaterale beleid en in het coherentiebeleid. Maar zij komen niet allemaal terug in de daadwerkelijke samenwerking in partnerlanden. Voor de OS- hulprelatie met individuele landen kies ik juist voor specialisatie op thema’s als water en voedselzekerheid.

In de basisbrief OS wordt verwezen naar «noodzakelijke regels». Bedoeld wordt de internationale en nationale spelregels als onderhandeld en vastgelegd, zoals bijvoorbeeld WTO regels, ILO regels, OESO regels, en regels in het kader van verdragen (bijvoorbeeld in het Klimaatverdrag).

Het kabinet wil zich in zijn buitenland beleid richten op gebieden waar Nederland internationaal een verschil kan maken en waar ook een nadrukkelijk Nederlands belang wordt gediend. Binnenlands beleid en binnenlandse factoren alleen zijn niet bepalend voor veiligheid, welvaart en welzijn voor burgers in Nederland. Deze belangen zijn immers steeds meer verweven met internationale vraagstukken en processen (denk hierbij aan migratie, financiële stabiliteit, dreigende tekorten aan water en voedsel). Onder internationale oriëntatie wordt in deze context verstaan: díe mondiale vraagstukken en processen die van belang zijn voor Nederland, evenals de eventuele bijdrage van Nederland aan deze vraagstukken.

Zoals verwoord in de basisbrief streeft Nederland naar het gefaseerd, maar substantieel, terugbrengen van het aantal thema’s. In de basisbrief zijn de thema’s veiligheid en rechtsorde in fragiele staten, voedselzekerheid, water en SRGR genoemd als terreinen waarop Nederland een duidelijke meerwaarde heeft in termen van kennis en kunde. Door een duidelijk thematische focus in de programmering door te voeren positioneert Nederland zich beter om internationaal een verschil te maken. Tegelijkertijd worden op deze terreinen ook directe Nederlandse economische, ecologische en veiligheidsbelangen gediend.

Een samenwerkingsrelatie brengt ook verantwoordelijkheden voor de ontvangende partij met zich mee, naast de contractuele verplichtingen waaraan ontwikkelingspartners verbonden worden (inzake bijvoorbeeld bestedingen en rapportage). Zo wordt van een partneroverheid verwacht dat deze zich inspant om armoede aan te pakken en om voorwaarden te scheppen voor economische groei. Ook liggen er verantwoordelijkheden op het terrein van goed bestuur, democratie en het respecteren van mensenrechten en de rechtsstaat. Daarbij verwacht Nederland van een partneroverheid een bijdrage aan het aanpakken van mondiale uitdagingen.

Omdat de armste landen een kleine markt met hoge transactiekosten en risico’s impliceren, liggen daar de grootste beperkingen. Daarnaast zijn zaken als gebrekkige infrastructuur, ondoorzichtige wet- en regelgeving, geringe toegang tot financiën, een laag opleidingsniveau en slechte gezondheid van werknemers (waaronder HIV/Aids) beperkende factoren voor het zakendoen. Het verlagen van de barrières door garantiestellingen, het beschikbaar stellen van lokale kennisnetwerken en het vergroten van lokale organisatiegraad kan bijdragen aan het verlagen van de kosten en risico’s.

Zoals aangekondigd in het Regeerakkoord wil de regering komen tot een wijziging van de OESO/DAC richtlijnen op het terrein van vrede en veiligheid. Nederland zal de discussie starten in de strategische werkgroep van de DAC. Deze werkgroep heeft het mandaat om voorstellen te ontwikkelen voor aanpassing van de richtlijnen, waarbij Nederland vooral zal inzetten op de onderdelen «civilian peacebuilding, conflict prevention and resolution» en «participation in international peacekeeping operations». Activiteiten met een duidelijke ontwikkelingsdimensie, die naast civiele uitvoering ook in specifieke gevallen militaire betrokkenheid vereisen, zouden onder deze richtlijnen moeten vallen. Op de vraag welke specifieke aspecten binnen vredesmissies/militaire missies het betreft kan nog geen eenduidig antwoord worden gegeven, omdat de internationale consultaties hierover pas net gestart zijn.

Op het moment dat overeenstemming wordt bereikt onder de leden van de werkgroep zal een wijzigingsvoorstel worden voorgelegd aan de DAC. De DAC zal vervolgens het voorstel agenderen ter goedkeuring door de High Level Meeting (HLM), het hoogste beslisorgaan van de OESO/DAC. De HLM van de OESO/DAC vindt jaarlijks plaats in Parijs. De agenda voor de HLM komt in overleg met de leden van het DAC tot stand in de maanden voorafgaand aan de HLM. Nederland zet zich krachtig in om via gesprekken met OESO/DAC en bilaterale consultaties met collegadonoren als Canada, België, Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk en Denemarken, op korte termijn een beeld te krijgen van de mogelijkheden die er zijn voor aanpassing van de richtlijnen. Bij dit proces zullen naast het ministerie van Buitenlandse Zaken, de ministeries van Financiën en Defensie betrokken zijn. Nederland is van mening dat de mate waarin een land zich kan ontwikkelen en zelfredzaam kan zijn mede afhankelijk is van vrede en veiligheid in het betreffende land en/of regio. In het verlengde hiervan past een discussie over de mate waarin activiteiten op dit terrein al dan niet als ODA kunnen worden gekenmerkt. In 2005 zijn de ODA-criteria op het gebied van veiligheid en ontwikkeling voor het laatst door de DAC aangepast. Overeenstemming werd bereikt over onder andere het ondersteunen van hervormingen binnen ministeries van defensie, de ontwikkeling van wetgeving tegen de rekrutering van kindsoldaten en verbetering van democratisch bestuur binnen de veiligheidssector en beheersing, voorkoming en vermindering van de proliferatie van kleine wapens.

Ik heb kennis genomen van het Human Development Report 2010 en de analyse van de voortgang op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg en inkomens in de afgelopen 40 jaar. Hieruit blijkt dat de best scorende landen op de Human Development Index deze positie via één van de twee wegen hebben bereikt: snelle inkomensgroei of buitengewone vooruitgang op het gebied van onderwijs en gezondheid. Onderzoek geeft echter geen algemeen uitsluitsel over de vraag wat oorzaak is en wat gevolg: in sommige gevallen hebben hogere inkomens geleid tot beter onderwijs; in andere gevallen heeft beter onderwijs geleid tot een productievere maatschappij. Het belang van goed onderwijs wordt hiermee nogmaals aangetoond. Echter er moeten keuzes gemaakt worden. Juist vanwege de tot dusver bereikte resultaten op onderwijs (Millenniumdoel 2), kies ik ervoor de komende jaren meer aandacht te geven aan Millenniumdoelen waarop de resultaten achterblijven. Daarbij blijkt uit het UNDP rapport dat vooral Afrikaanse landen de afgelopen decennia zelf meer zijn gaan investeren in onderwijs en dat op dit gebied een inhaalslag is gemaakt. Om deze reden is het belangrijk te investeren in economische groei om de zelfredzaamheid van landen te vergroten, zodat ze zelf middelen kunnen vrijmaken voor het financieren van de sociale sectoren.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 5.

Nederland wil voor alle partijen waarmee een structurele ontwikkelingsrelatie bestaat een betrouwbare partner zijn. Keuzes hebben uiteraard gevolgen voor onze ontwikkelingspartners. Dit betreft zowel partnerlanden, internationale organisaties, bedrijfsleven, NGO’s, kennisinstellingen et cetera.

De NCDO heeft naar dit verband geen onderzoek gedaan. NCDO-onderzoeken tonen aan dat er nog steeds een stevige maatschappelijke basis is voor OS. Maar de reserves over het belang van OS blijken toe te nemen en er is ten aanzien van steun voor het overheidsbudget voor OS een dalende trend waar te nemen. Een belangrijk argument dat hierbij wordt gehanteerd is dat in tijden van economische crisis prioriteit zou moeten worden gegeven aan uitgaven die een direct en zichtbaar Nederland belang dienen. Onderzoek van o.m. de NCDO toont tevens aan dat burgers als het gaat om OS een behoefte hebben aan meer toegesneden informatie en vooral concrete resultaten zouden willen zien. Een meer als «Nederlands» herkenbare OS waarbij er ook aandacht is voor een breder belang van Nederland op de langere termijn zal naar mijn mening in die behoefte kunnen voorzien en zo bijdragen aan maatschappelijke steun voor OS.

Voor de partnerlanden wordt jaarlijks bekeken hoe het staat met een aantal voor ontwikkeling belangrijke factoren, zoals de kwaliteit van bestuur, democratische vrijheden, de rechtsstaat en bestrijding van corruptie. Hiervoor wordt enerzijds gebruik gemaakt van openbare bronnen (te raadplegen via internet), zoals de World Governance Indicators (WGI) en het Country Policy and Institutional Assessment (CPIA) en anderzijds van kwalitatieve analyses (Track Records) door ambassades in de betreffende partnerlanden. Naast een beoordeling van de actuele situatie wordt hierbij ook gekeken naar de langere termijn trendmatige ontwikkelingen.

Op basis van een beoordeling van het beeld dat ontstaat uit de hierboven genoemde gegevens worden beslissingen genomen over de vormgeving van de hulprelatie, onder andere ten aanzien van de mogelijke hulpmodaliteiten. Zo zal een partnerland om in aanmerking te komen voor vormen van begrotingssteun aan aanzienlijk hogere criteria moeten voldoen dan een partnerland waar geen begrotingssteun wordt gegeven.

Ja, er komt meer nadruk op economische ontwikkeling. Zoals in de tabel op pagina 7 van de Basisbrief Ontwikkelingssamenwerking is aangegeven wordt hier in 2011 EUR 40 mln. extra voor vrij gemaakt (intensivering op private sector ontwikkeling en voedselzekerheid). De komende jaren zal dit verder toenemen. De Tweede Kamer zal bij de Voorjaarsnota / Eerste Suppletoire Begroting 2011 worden geïnformeerd over nadere aanpassingen van de begrotingscijfers

Ontwikkelingssamenwerking dient bij te dragen aan armoedebestrijding en economische ontwikkeling. Wanneer armoede afneemt en overheden door economische ontwikkeling beter in staat zijn zonder externe hulp hun eigen uitgaven te financieren dan hebben we een situatie bereikt waarbij hulp kan worden afgebouwd. Het OS-beleid is erop gericht dat te bereiken. We kunnen constateren dat de afgelopen periode diverse landen dit stadium hebben bereikt, mede dankzij Ontwikkelingssamenwerking, maar natuurlijk ook door een goed economisch en sociaal beleid.

MDG 8 richt zich op een mondiaal samenwerkingsverband voor ontwikkeling, door een eerlijker handelssysteem, naleving van de 0.7% ODA norm voor ontwikkelingssamenwerking en toegang tot betaalbare medicijnen en technologie.

Nederland zet zich in voor een eerlijker handelssysteem en onderstreept, net als de Europese Commissie, het belang van een spoedige afronding van de Doha Development Agenda (DDA) binnen de WTO. Dit brengt economische winst met zich mee, zowel voor ontwikkelingslanden, als ook voor Nederland en de EU. Om ontwikkelingslanden te ondersteunen bij het optimaal gebruik maken van hun handelspreferenties, participeert Nederland actief in het Aid for Trade-programma van de WTO waarbij technische assistentie en capacity building in die landen voorop staat.

Nederland houdt zich aan de internationale afspraak om 0,7 procent van het BNP aan ontwikkelingssamenwerking te besteden en toont zich hierin een betrouwbare partner. In internationaal- en EU-verband zal Nederland andere landen blijven aanspreken deze toezegging na te komen.

Door middel van publiek-private partnerschappen zet Nederland zich in voor meer toegang van ontwikkelingslanden tot betaalbare medicijnen en technologie. In de periode van 2011 tot 2014 steunt Nederland met 70 miljoen publiek-private partnerschappen voor medische productontwikkeling (PDP’s) voor o.a. de ontwikkeling van Aids vaccins, microbicide en vrouwencondooms.

Voor het antwoord op vraag 41 verwijs ik u naar het antwoord op vraag 11.

In veel landen maakt OS-financiering slechts een gering deel uit van het overheidsbudget omdat door belastingen en andere inkomsten de overheid voor een belangrijk deel zelfstandig kan voorzien in het financieren van eigen beleid. Maar ook in landen waar sprake is van een grotere hulpafhankelijkheid (met name in Sub-Sahara Afrika) zien we de afgelopen jaren positieve trends richting vermindering van afhankelijkheid van de hulp. Ten eerste is er in veel landen meer aandacht voor het heffen van belastingen, waardoor de overheidsfinanciën een steviger fundament krijgen. Ten tweede wordt als gevolg van economische groei het draagvlak van de economie groter en daardoor het relatieve belang van OS kleiner. Ten derde zien we in veel landen een stijgende stroom van private overmakingen als gevolg van internationale migratie. Ten vierde hebben, door onder meer olievondsten in diverse landen, overheden makkelijker toegang tot de internationale kapitaalmarkt voor commerciële leningen.

Ja die mening deel ik. Kleine en middelgrote ondernemers zijn ook in ontwikkelingslanden de spil voor economische groei. Het kan hier gaan om ondernemers in de agrarische sector, de boeren en boerinnen en om ondernemers in landbouw gerelateerde bedrijvigheid of andere sectoren. Het kan dan gaan om transporteurs, dienstverleners, bouwsector, leveranciers, handelaren etc. Op die manier wordt er werkgelegenheid binnen en buiten de landbouwsector gegenereerd. Zelfredzaamheid is belangrijk op nationaal niveau maar zeer zeker ook op het niveau van de ondernemers zelf.

Het bevorderen van economische groei is inderdaad op de langere termijn de beste garantie voor duurzaamheid, aangezien het de basis vormt voor zelfredzaamheid. Dit zal de partnerlanden in staat stellen zelf de onderwijs- en gezondheidsbegroting te financieren.

Lagere overheden geven over het algemeen geen aanzienlijke bedragen uit aan ontwikkelingssamenwerking. Uit het rapport «Mondiaal op eigen schaal. Gemeentelijk internationaal beleid anno 2009» van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) blijkt dat in 2008 de uitgaven aan gemeentelijk internationaal beleid bij slechts 9% van de gemeenten meer dan € 100 000 bedroegen. Ontwikkelingssamenwerking is daar slechts een deel van.

Veel Nederlandse gemeenten hebben gemeentelijk internationaal beleid ontwikkeld. Gemeenten hebben in de loop der jaren mede dankzij het ondersteunende werk van VNG International veel kennis en ervaring opgebouwd op het gebied van ontwikkelingssamenwerking. Dit geldt vooral voor de gemeenten die deelnemen aan het – door het ministerie van Buitenlandse Zaken gefinancierde – LOGO South programma. Met dit programma biedt VNG International een kader voor vraaggestuurde gemeentelijke samenwerking, waarbij gemeenten hun kennis overdragen over ondermeer het inrichten van kadasters, lokale belastingheffing, afvalverwerking, participatieprocessen en verantwoordingsplicht.

De evaluatie van het LOGO South programma, gepubliceerd in januari 2010, heeft uitgewezen dat deze vorm van gemeentelijke samenwerking bijzonder effectief is. Tegelijkertijd kan internationale evaring bijdragen aan het ontwikkelen van kennis en innovatie, hetgeen Nederland economische kansen biedt.

Expertise op het terrein van ontwikkelingssamenwerking behelst de kennis en ervaring om in de context van een ontwikkelingsland vorm te geven aan effectieve beleidsuitvoering en het behalen van concrete ontwikkelingsresultaten. Nederland bezit over ruime expertise op dit terrein gegeven onze lange betrokkenheid bij het mondiale armoedevraagstuk. In de dagelijkse praktijk van ontwikkelingssamenwerking wordt geconstateerd dat door globalisering en internationalisering van bepaalde vraagstukken er steeds meer behoefte bestaat aan kennis en deskundigheid die antwoorden kan geven op deze nieuwe dimensies. Op dat punt heeft Nederland in de gekozen thema’s internationaal gezien veel kennis en expertise die ingezet kan worden voor mondiale vraagstukken die lokaal een antwoord behoeven.

Ja. Maatschappelijke organisaties kunnen ook gebruik maken van fondsen die beschikbaar worden gesteld voor genoemde samenwerking, bijvoorbeeld als het gaat om publiek-private partnerschappen (ppp’s).

Daar waar sprake is van een duidelijke meerwaarde en effectieve bijdrage zal dit zeker het geval zijn. Dat wil overigens niet zeggen dat de hulp gebonden wordt. Overigens wordt specifieke Nederlandse kennis reeds ingezet, bijvoorbeeld voor innovatie in de landbouw in ontwikkelingslanden. De rol van Nederlandse landbouwkundige onderzoeksinstellingen is belangrijk, bijvoorbeeld door samenwerking met de nieuwe programma's van de Consultative Group for International Agricultural Research, waarvan Nederland een vooraanstaande donor is.

De basisbrief noemt twee uitgangspunten voor het nieuwe beleid van ontwikkelingssamenwerking: naast mondiale vraagstukken is een gerichte aanpak van landenspecifieke belemmeringen voor duurzame groei en zelfredzaamheid belangrijk. Beide elementen uit deze vraag hebben een belangrijke rol gespeeld bij de keuze voor extra aandacht voor water binnen ontwikkelingssamenwerking. Bij het thema water gaat het om water voor voedsel en ecosystemen, drinkwater en waterveiligheid, water en klimaatadaptatie, en watergovernance.

Gebrekkige infrastructuur zoals waterwegen en havens kunnen een belemmering vormen voor duurzame economische groei. Nederland helpt ontwikkelingslanden op dit terrein met het ORIO-programma (Ontwikkelings Relevante Infrastructuur Ontwikkeling). Doel van dit programma is het stimuleren van economische groei in ontwikkelingslanden, in het bijzonder voor armere bevolkingsgroepen. Nederland wil daarbij het (inter)nationale bedrijfsleven betrekken.

Naast het ORIO-programma kan de inzet van technische assistentie uit Nederland een bijdrage leveren aan het verbeteren van infrastructuur in ontwikkelingslanden.

Bij het maken van keuzen voor beleidsthema’s kijk ik niet alleen naar de relevantie voor armoedebestrijding, maar ook naar de meerwaarde die Nederland op het gebied van bepaalde thema’s kan bieden. Die meerwaarde definieer ik mede aan de hand van de beschikbare kennis, ervaring en betrokkenheid van de Nederlandse samenleving op een bepaald terrein. Die Nederlandse meerwaarde is bij het thema basisonderwijs minder aan de orde. Nederlandse onderwijsinstellingen hebben op dit moment een geringe betrokkenheid bij het basisonderwijs in ontwikkelingslanden. Dat is ook logisch gezien de grote verschillen tussen de onderwijssituatie in Nederland en in de betreffende landen. Juist het opbouwen van onderwijssystemen in ontwikkelingslanden vergt een heel landenspecifieke aanpak. Natuurlijk heeft Nederland onderwijsdeskundigen op de ambassades die onderwijs steunen. Zij brengen echter niet zozeer kennis in van het Nederlandse schoolsysteem, maar zijn gespecialiseerd in ontwikkelingsvraagstukken op het gebied van onderwijs. NL heeft daarom geen specifieke meerwaarde in deze sector t.o.v. andere donoren.

De Nederlandse maatschappelijke belangen liggen op het terrein van de publieke goederen: op welke wijze kunnen we zo effectief mogelijk ontwikkelingslanden helpen hun bijdrage te leveren aan vrede en veiligheid, een bestendig klimaat, de beschikbaarheid van voedsel, water etc. De commerciële belangen betreffen de mogelijkheden voor het Nederlands bedrijfsleven om handel te drijven en te investeren. Deze belangen komen bij elkaar op de gekozen prioriteiten water en voedelzekerheid.

Ja. Klimaat en milieu zijn dwarsdoorsnijdende thema’s die integraal worden meegewogen op alle niveau’s teneinde duurzame economische groei en armoedevermindering te bereiken.

Zie vraag 6.

In de basisbrief is aangegeven dat de MDG’s ons internationale anker blijven voor het ontwikkelingsbeleid. Water is aangemerkt als een prioritair thema. De ambitie is om water op geïntegreerde wijze te benaderen. Naast het verschaffen van toegang tot veilig drinkwater zal er, meer dan in het verleden, worden gekeken naar het gebruik van «multiple use systems». Naast drinkwater, sanitatie en hygiëne (WASH) zijn daarom binnen het thema water andere belangrijke prioriteiten: water voor voedsel en ecosystemen, waterveiligheid, water en klimaatadaptatie, en watergovernance. Uiteindelijk gaat het om een landenspecifieke invulling van het thema water.

Binnen al deze werkvelden heeft Nederland ruime kennis en ervaring, die zowel aan de vraag uit de landen als aan het publieke en private aanbod vanuit Nederland voldoet. Op deze wijze levert de regering een bijdrage aan het behalen van MDG 7.

Zowel input- als outputdoelstellingen worden niet gehandhaafd. In algemene zin reduceren zulke kwantitatieve doelstellingen de flexibiliteit van het ontwikkelingsbeleid. Daarnaast maakt dit het moeilijker aansluiting te vinden bij veranderende omstandigheden en het nieuwe beleid waarbij Nederlandse meerwaarde, kennis en kunde een belangrijke rol speelt. De Millennium Development Goals (MDG’s) blijven echter een belangrijk anker en in het kader van de intensivering op het thema water zal Nederland zich blijven inzetten om mensen wereldwijd te voorzien van effectief watermanagement inclusief toegang tot veilig drinkwater en verbeterde sanitaire voorzieningen.

De eerste ervaringen met het interdepartementale programma Water Mondiaal, opgezet in 2008, zijn positief. Het huidige Water Mondiaal programma (2010–2015) wordt gefinancieerd uit de HGIS non-ODA gelden en blijft bestaan in zijn huidige vorm.

Daarnaast vindt binnen het ontwikkelingsbeleid lastens ODA middelen een intensivering plaats op het thema water, die zal worden vorm gegeven volgens het organiserend principe van Water Mondiaal. Dit houdt in dat er vanuit een lange termijn strategische visie meer dan voorheen gebruik wordt gemaakt van Nederlandse kennis en kunde, en er kennisuitwisseling plaatsvindt tussen ontvangende landen en Nederland. Nederlandse bedrijven, kennisinstellingen en NGO’s zullen, op basis van hun toegevoegde waarde, worden ingeschakeld bij de uitvoering van deze geintegreerde watermanagement programma’s. De focus van de programma’s zal liggen op interventies waarbij andere financiering, door bijvoorbeeld ontwikkelingsbanken of private partijen, gemakkelijk kan aansluiten. Zo wordt op de inzet van ODA en non-ODA middelen maximale synergie gezocht.

Vanuit deze optiek wordt bij de intensivering lastens ODA-middelen zo veel mogelijk aangesloten bij het Water Mondiaal programma. De activiteiten zijn nauw verbonden met MDG 1 (halvering percentage mensen met honger) en MDG 7 (halvering van het aantal mensen zonder toegang tot veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen). Door verbeterde toegang tot schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen draagt Nederland bij aan het bereiken van andere MDG’s, zoals het voorkomen van kindersterfte, het terugdringen van extreme armoede, het verbeteren van deelname aan basisonderwijs en het verbeteren van de positie van vrouwen. Niet alleen deltalanden komen in aanmerking voor ondersteuning; ook niet-deltalanden zullen voor Nederlandse ondersteuning in de sector water blijven kwalificeren.

Internationaal bestaan er geen afspraken over het meten en rapporteren van ODA financiering ten behoeve van MDG’s. Nederland heeft op basis van de begrotingssystematiek zelf een onderverdeling gemaakt van uitgaven ten behoeve van de verschillende MDG’s, zonder daarbij de onderlinge relatie tussen de verschillende doelen uit het oog te verliezen. Deze uitgaven worden aan de Tweede Kamer gerapporteerd in de rapportage Resultaten in Ontwikkeling en het departementaal jaarverslag. Mondiale vraagstukken worden gekenmerkt door onderlinge verwevenheid. Hierdoor dragen bijvoorbeeld klimaatuitgaven bij aan verbetering van de voedselzekerheid in ontwikkelingslanden. Derhalve is het niet mogelijk om de een specifiek budget toe te kennen per vraagstuk zonder dit in een breder perspectief te bezien. In de volgende resultatenrapportage die in september 2011 zal verschijnen zal aandacht geschonken worden aan de onderlinge samenhang van mondiale uitdagingen en doelen.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar vraag 29.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 7.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar vraag 59.

Het thema voedselzekerheid is een breed begrip dat neerkomt op beschikbaarheid, toegang, veiligheid en stabiliteit van voedselvoorziening. Mensen zijn voedselzeker als zij op dagelijkse basis de beschikking hebben over voldoende, dieetrijk en veilig voedsel voor een gezond en actief leven. In de internationale gangbare definitie van voedselzekerheid wordt gesproken van «... food and nutrition security, which exists when all people, at all times, have physical, social and economic access to sufficient food which meets their dietary needs and food preferences for an active and healthy life».

Het thema voedselzekerheid en het thema water zijn beide ook cruciaal voor stabiliteit in de wereld. Water- en voedselschaarste zijn een belangrijke potentiële bron van lokale, regionale maar ook mondiale instabiliteit. Zonder goed waterbeheer en een toenemende, ecologisch verantwoorde, voedselproductie is het bereiken van de MDGs onmogelijk. De twee thema’s water en voedselzekerheid zijn bovendien sterk wederkerig. Waterbeheer is instrumenteel voor voedselzekerheid, en landbouwontwikkeling moet inspelen op het feit dat water steeds schaarser wordt. Zo bieden deze thema’s goede aanknopingspunten om meer samenhang te krijgen in het internationale beleid van verschillende departementen. Coherentie voor ontwikkeling is een terrein waar Nederland zich sterk voor wil blijven maken. Nederland heeft als geen ander land in de wereld de expertise op beide afzonderlijke vlakken maar ook waar deze samen komen.

Een goede gezondheid en opleiding zijn belangrijke voorwaarden voor zelfredzaamheid en daarmee voor participatie, verhoogde arbeidsproductiviteit en een verbeterde economische positie. Zo stelt ook het WRR rapport over onderwijs dat het kan leiden tot ontwikkeling als het aansluit bij wat een samenleving nodig heeft. Zij stelt ook dat als ontwikkeling het doel is, er aandacht dient te zijn voor beroepsonderwijs en voor de aansluiting tussen onderwijs en de arbeidsmarkt.

De Nederlandse regering onderschrijft dit en zal daar waar de analyse van de problemen voor goed ondernemerschap als een van de voornaamste binding constraints aangeeft dat gebrek aan gezond en/of geschoold personeel een grote bottleneck is, daar gericht aandacht aan besteden. De ondersteuning in het algemeen aan onderwijs en gezondheid zal op een lagere schaal worden voortgezet. Met de donorgemeenschap en de partnerlanden zal worden overlegd over een gebalanceerde ondersteuning van de verschillende thema’s.

Tal van factoren kunnen bijdragen aan het ontstaan van terrorisme – als ultieme verschijningsvorm van radicalisering. Voor bepaalde groepen en individuen spelen radicale ideologische overwegingen een hoofdrol. Andere groepen en individuen kunnen radicaliseren, omdat ze, bijvoorbeeld, ontevreden zijn over sociaaleconomische marginalisering en/of politieke uitsluiting. Een voorbeeld is massale werkloosheid onder jongeren, die onder bepaalde omstandigheden radicalisering van jongeren kan bevorderen. Vaak is er echter sprake van een complex van factoren. Extremistische groeperingen kunnen ook profiteren van de afwezigheid van het geweldsmonopolie van de staat. Fragiele staten, staten met onbestuurde gebiedsdelen en staten die geheel hebben opgehouden te functioneren, kunnen een toevluchtsoord vormen voor extremistische groeperingen, wat kan bijdragen aan de verspreiding van radicale ideologieën. Ontwikkelingssamenwerking kan een bijdrage leveren aan het tegengaan van radicalisering door in landen of regio’s bij te dragen aan de veiligheid, stabiliteit en ontwikkeling. Dat is ook in het belang van de Nederlandse veiligheid.

Om dit te bereiken is het Nederlandse OS-programma in Jemen niet alleen geënt op het versterken van de capaciteit van de overheid, maar juist ook op het versterken van de wederzijdse relatie tussen staat en samenleving.

De afgelopen jaren investeerde Nederland ongeveer EUR 115 miljoen per jaar in de gezondheidssector van de hieronder weergegeven 12 landen. Het gaat hierbij om het totaal aan ondersteuning aan nationale gezondheidsplannen via de overheidsbegroting, technische assistentie én specifieke bijdragen aan niet-gouvernementele organisaties o.a. voor HIV/AIDS en SRGR. Het relatieve gewicht van de Nederlandse bijdrage varieert van minder dan 0,3% in Bangladesh tot 6% in Burkina Faso. Dit geeft echter slechts een grove indicatie. Niet alle investeringen worden namelijk in de gezondheids begrotingen opgenomen en landen gebruiken geen eenduidige begrotingssystematiek. Het percentage van het totale overheidsbudget voor gezondheid varieert van 6 procent in Ethiopië tot 15 procent in Burkina Faso. Een groot deel van de gezondheidskosten worden echter door de bevolking zelf betaald (van 32% in Zambia tot 68% in Vietnam).

Binnen de gezondheidssector zal ik vooral inzetten op het verbeteren van MDG 5 en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR). De bezuinigingen betekenen inderdaad dat de investeringen op overige terreinen van de gezondheidssector zullen worden verminderd. Verdere invulling hiervan zal – in overleg met andere donoren en kijkend naar de reeds gedane investeringen – zorgvuldig gebeuren.

Het gaat om private sectorontwikkeling in ontwikkelingslanden, die leidt tot een toename van economische bedrijvigheid. Boeren, ondernemers en ondernemingen genereren inkomen en creëren werkgelegenheid. Zij dragen daarmee bij aan de zelfredzaamheid in ontwikkelingslanden. Om deze economische ontwikkeling mogelijk te maken is het van belang dat de voorwaarden voor goed en duurzaam ondernemerschap aanwezig zijn. Het gaat daarbij om een gunstig ondernemingsklimaat, inclusief een goed werkende financiële sector, de juiste wet- en regelgeving, en een deugdelijke publieke infrastructuur. Maar ook om goed ondernemerschap en toegang tot handelsmarkten.

Nederlandse expertise wordt vertegenwoordigd door een breed scala aan publieke en private actoren die wereldwijd actief zijn op het gebied van water en sanitatie in ontwikkelingslanden. Het betreft Nederlandse drinkwaterbedrijven, kennis- en onderwijsinstellingen, niet-gouvernementele organisaties (NGO’s), waterschappen en private bedrijven. Al deze partijen zijn vertegenwoordigd in het Netherlands Water Partnership (NWP) waar de verschillende partijen informatie uitwisselen en partners kunnen vinden om in samenwerking projecten op te zetten. Hiernaast worden waterschappen bij hun internationale inzet ondersteund door de Unie van Waterschappen en drinkwaterbedrijven door de Vewin.

De motie is aan de orde gekomen in het rapport brede heroverweging (werkgroep 13 Internationale Samenwerking, blz. 41). Mede hieruit voortvloeiend heeft het Kabinet besloten de bestaande afspraken over de toerekening van de asielkosten te handhaven. Dit betekent dat de eerstejaarsopvang van asielzoekers uit DAC-landen gefinancierd blijft worden vanuit het ODA budget. De hoogte van de toerekening wordt hoofdzakelijk bepaald door de instroom en de kosten per asielzoeker.

Tijdens de eerste fase van de landenselectie zal er zoveel mogelijk worden afgestemd met de partnerlanden over de uitfasering van de Nederlandse OS-inspanning. Binnen de korte termijn waarin besluitvorming hierover plaatsvindt, zal zoveel mogelijk overlegd worden met andere donoren over het eventueel overnemen van Nederlandse activiteiten voor zover nodig. In de tweede fase zal er gelegenheid zijn breder te consulteren met partnerlanden en ook op onder andere EU-niveau waarbij dan nadrukkelijk gekeken zal kunnen worden naar de strategische belangen van Nederland. Vervolgens zal voor die landen waarmee Nederland de komende jaren een OS-relatie zal onderhouden in 2011 een Meerjarig Strategisch Plan (MJSP) worden opgesteld waarin de voorgestelde thematische keuzes, interventiestrategieën en te bereiken resultaten zullen worden beschreven. Bij de opstelling van deze plannen zullen de ambassades overleg voeren met de overheid, donoren en andere relevante partners. De wijze waarop dit overleg zal worden ingevuld is afhankelijke van de lokale context.

Er is sinds 2000 veel bereikt op het terrein van onderwijs. De Millenniumtop van september dit jaar bevestigde dat Millenniumdoel 2 (alle kinderen maken in 2015 de basisschool af) een van de doelstellingen is die gerealiseerd kan worden. Maar op andere Millenniumdoelen blijven de resultaten achter. In dat kader geef ik prioriteit aan Millenniumdoel 5 (moedersterfte).

Ik zal bij de bezuinigingen op onderwijs zorgvuldig te werk gaan om zoveel mogelijk te voorkomen dat behaalde onderwijsresultaten teniet worden gedaan. Daarom wordt de bezuiniging gefaseerd uitgevoerd, op basis van afstemming met partnerlanden en andere donoren, en met arbeidsdeling als belangrijk uitgangspunt. De komende maanden zal ik overleg voeren met mijn collega’s.

In dat licht is het een positief signaal dat inmiddels in de meeste partnerlanden het aandeel van onderwijs in de overheidsbegroting is gestegen. Dit is een meer duurzame vorm van onderwijsfinanciering dan afhankelijk te zijn van bijdragen van externe donoren. Het bevorderen van economische groei is op de langere termijn de beste garantie voor duurzaamheid, omdat dit partnerlanden in staat zal stellen zelf de onderwijsbegroting te financieren.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 32.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 32.

Voor het antwoord op vraag 83 verwijs ik u naar de beantwoording van vraag 32.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 32.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 7.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 70.

Voor het antwoord op vraag 87 verwijs ik u naar de beantwoording van vraag 32.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 32.

Met betrekking tot de verantwoording naar slachtoffers en donoren is het van belang bij de selectie van uitvoerende instellingen met name te letten op de capaciteit van de organisatie om resultaatgericht te werken, en in dat verband activiteiten te plannen, uit te voeren, te monitoren en duidelijk en transparant verantwoording af te leggen over de bereikte resultaten en de besteding van de ontvangen middelen. Daarnaast telt ook mee het vermogen om te leren van eerdere ervaringen en geleerde lessen toe te passen.

De Motie Hessing (TK 2001–2002, 28 000 V, nr. 32) betreft een thematische inputdoelstelling. In de Basisbrief Ontwikkelingssamenwerking is aangegeven dat thematische inputdoelstellingen niet langer zullen worden worden gehanteerd. Dat betekent dat ook de inputdoelstelling van 15 procent voor onderwijs niet langer als uitgangspunt voor het OS-beleid geldt.

Op basis van de Meerjarig Strategische Plannen (MJSP) van de Ambassades en Beleidsdirecties liggen de beleidsactiviteiten nagenoeg volledig vast. Deze zijn echter nog niet in alle gevallen doorvertaald in kasverplichtingen.

Hieronder staat per thema aangegeven voor welk gedeelte van de begrote uitgaven reeds kasverplichtingen zijn aangegaan. Daarnaast geldt dat Overig ook uitgaven bevat waarvoor weliswaar nog geen kasverplichtingen zijn aangegaan, maar waarover al wel toezeggingen zijn gedaan of die al zijn gereserveerd op grond van een wettelijke regeling of een beleidsprogramma waarmee de Tweede Kamer heeft ingestemd.

Uit dit overzicht blijkt dat met name bij de thema’s waar sprake is van hoge kasverplichtingen mogelijk bestaande afspraken met bilaterale, multilaterale en maatschappelijke partijen aangepast moeten worden.

In de bijlage van het Regeerakkoord staat op blz. 11: «De besparing wordt gerealiseerd door de uitgaven voor OS van 0,8% BNP-ODA terug te brengen naar gemiddeld 0,7% BNP-ODA (vanaf 2012) per jaar in de kabinetsperiode (inclusief internationaal klimaatbeleid).»

Het betreft dus een gemiddelde van 0,7% BNP-ODA over de jaren 2012 t/m 2014.

De hoogte van de ODA-uitgaven is derhalve (in percentage van het BNP):

Afwijkingen van bovenstaande percentages zijn mogelijk via de eindejaarsmarge. Voor de Homogene Groep Internationale Samenwerking geldt de afspraak dat onderuitputting tot maximaal 181,5 miljoen euro mag worden meegenomen naar de drie volgende jaren. Voor een overschrijding geldt een maximum van 45 miljoen euro. Het gemiddelde van 0,7% BNP-ODA over de jaren 2012 t/m 2014 blijft echter gehandhaafd.

Om de duurzaamheid te bevorderen wordt bij het toekennen van humanitaire hulp door Nederland getoetst of humanitaire hulporganisaties in hun werkzaamheden aandacht besteden aan de vraag wanneer en hoe noodhulp geleidelijk afgebouwd kan worden ten gunste van wederopbouw, waarbij aandacht voor de lokale capaciteit voorop staat.

Met centrale noodhulp wordt het noodhulpbudget van het departement bedoeld. In tegenstelling tot sommige andere ODA-fondsen worden noodhulpmiddelen niet gedelegeerd naar ambassades. De afweging aan welke crises wordt bijgedragen wordt derhalve centraal, op het departement in Den Haag, gemaakt op basis van de wereldwijde noden en de beschikbare middelen.

De overgang van noodhulp naar structurele hulp verloopt zelden lineair. Het is een langzaam proces, waarbij de focus verplaatst wordt van het redden van levens (noodhulp) tot het in staat stellen van de bevolking en de plaatselijke autoriteiten om zelf het heft weer in handen te nemen (wederopbouw). Het is zaak om deze verschillende hulpvormen goed op elkaar af te stemmen.

Ja. Het PSI (Private Sector Investeringsprogramma) is één van de programma’s waarmee dergelijke «busines-to-busines» relaties worden bevorderd. Vergelijkbare «peer-to-peer» programma’s zijn o.a. het POP (Producer Organisations Support Programme), waarin van boer tot boer wordt samen gewerkt, het DECP (Dutch Employers’ Cooperation Programme) waarin werkgeversorganisaties samen werken, en het vakbonds-medefinancieringsprogramma.

Het primaire doel blijft om verbeteringen tot stand te brengen in ontwikkelingslanden, met nadruk op economische ontwikkeling en het bevorderen van ondernemerschap in die landen. Dat hier een gelijkwaardige, economische relatie uit kan voortkomen is een afgeleide van dat primaire doel. De wederzijdse profijtelijkheid van een dergelijke relatie kan bijvoorbeeld bestaan uit Nederlandse private investeringen die in het ontwikkelingsland nieuwe technologie, werkgelegenheid, of belastingsopbrengsten opleveren, en die het Nederlandse bedrijfsleven nieuwe afzetmarkten biedt.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 7.

In 2009 bedroegen de uitgaven voor ABS EUR 115,2 mln., wat neerkomt op 2,44% van de totale ODA-begroting.

Voor 2010 worden de uitgaven voor ABS geraamd op EUR 108,5 mln., wat neerkomt op 2,24% van de totale ODA-begroting.

In 2011 wordt EUR 44 mln. gekort op een totaalbudget voor ABS van EUR 128 mln. ABS (EUR 84,– miljoen) zal dan 1,8% van de totale ODA-begroting bedragen.

In 2009 bedroegen de uitgaven voor SBS EUR 107 mln., wat neerkomt op 2,26% van de totale ODA-begroting.

In 2010 zijn de uitgaven voor SBS geraamd op EUR 113 mln., wat neerkomt op 2,33% van de totale ODA-begroting.

Op dit moment bedraagt de raming van de uitgaven voor SBS in 2011 EUR 88 mln. Dat betekent een vermindering van EUR 25 mln. ten opzichte van 2010. Op basis van deze raming bedraagt SBS in 2011 1,89% van de totale ODA-begroting.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 7.

Een transitiefaciliteit dient ter ondersteuning bij de overgang van een ontwikkelingsrelatie naar een relatie gebaseerd op handel, duurzame ontwikkeling en geopolitieke samenwerking. Een dergelijke faciliteit kan landenspecifiek zijn. Nadere inhoudelijke invulling van de faciliteit alsmede financiering hiervan is onderwerp van het ingezette traject van afstemming met andere belanghebbende ministeries waaronder het ministerie van EL&I. Omvang van het budget is nog niet bekend.

Deze lijst verwante terreinen is illustratief bedoeld en niet volledig dan wel uitsluitend. De keuze is tot stand gekomen op basis van de omvang van de huidige betrokkenheid van het Nederlandse bedrijfsleven in deze sectoren. De technische kennis in Nederland op deze gebieden zijn van hoog niveau en kunnen bijdragen aan het Nederlandse profiel voor Ontwikkelingssamenwerking. Daarnaast zijn deze gebieden bouwstenen voor duurzame economische groei en in het verlengde daarvan armoedebestrijding. In deze sectoren zijn innovatieve samenwerkingen mogelijk die zowel interessant zijn voor het Nederlandse bedrijfsleven als voor partnerlanden.

In algemene zin is de meerwaarde van het bedrijfsleven gelegen in het feit dat economische groei wordt gestimuleerd en dat dit leidt tot groei van export en handel. Verschillende samenwerkingsverbanden met het bedrijfsleven op het gebied van ontwikkelingssamenwerking hebben de afgelopen jaren tot goede resultaten geleid.

Zo zijn de MSC en FSC keurmerken goede voorbeelden van geslaagde initiatieven die in samenwerking met en vaak ook op initiatief van het bedrijfsleven tot stand zijn gekomen. Het Initiatief Duurzame Handel bouwt voort op die vorm van samenwerking. Ook het Health Insurance Fund en de betrokkenheid van banken bij sparen en kredieten voor kleine producenten kunnen als positieve voorbeelden gelden. Het voordeel van samenwerking met het bedrijfsleven kan zijn dat het bedrijfsleven beschikt over een bepaalde kennis en kunde die ontbreekt bij publieke instanties. Bovendien is de ontwikkeling van de private sector essentieel voor economische groei, kennisontwikkeling en innovatie en bestaan er bij het bedrijfsleven prikkels om op effectieve en duurzame wijze actief te zijn in OS-landen. Het gaat daarbij vooral ook om de combinatie van kennis en van aanpak en synergie die daaruit voortvloeit.

Het stimuleren van de betrokkenheid van de private sector staat los van de kortingen die doorgevoerd worden. Betrokkenheid wil immers niet noodzakelijkerwijs zeggen financiering van of via het bedrijfsleven.

Zie antwoord op vraag 22.

In de begroting 2011 is in totaal EUR 359 mln. begroot voor het bedrijfslevenkanaal. Dit bedrag is samengesteld aan de hand van de financiële en inhoudelijke planning van de onderliggende beleidsinstrumenten. Eventuele onderbesteding dan wel versnelde besteding zal in de loop van 2011 in de Eerste en Tweede Suppletoire Begroting aan de Tweede Kamer worden gemeld.

Zie het antwoord op vraag 97.

Ppp’s zijn in het kader van ontwikkelingssamenwerking nog relatief jonge instrumenten en veel ppp’s zijn nog in uitvoering. Daarom is informatie op het niveau van impact op duurzame groei nog zeer beperkt beschikbaar. Om die reden investeer ik ook in kennisopbouw, o.a. via een samenwerking met het Partnership Resource Centre.

De beschikbare informatie laat zien dat ppp’s concreet bijgedragen hebben aan duurzame ontwikkeling. In het voorbeeld van het Initiatief voor Duurzame Handel, heeft een Quickscan, uitgevoerd in 2009, naar resultaten van 3 lopende IDH programma's (soja, cacao, natuursteen) geleid tot positieve conclusies. De samenwerking heeft bijgedragen aan verbeterde duurzame productie van o.a. cacao waarbij producenten tegelijkertijd een beter inkomen verkregen. De samenwerking met Nederlandse tuinbouwers, lokale producentenorganisaties en de overheid in Ethiopië heeft geleid tot een bloeiende bloemensector. In deze ppp’s heeft de publieke bijdrage katalyserend gewerkt naar de bijdrage van de private sector.

Alle 75 bestaande PPP’s zijn een samenwerking van zowel overheid, bedrijfsleven en andere partijen. De aard van deze PPP’s verschilt en daarmee ook de relatieve rol van de verschillende partijen in de samenwerking. Gemiddelde percentages voor bijdragen doen geen recht aan deze diversiteit. Bovendien kan het belang van de bijdrage niet altijd afdoende weerspiegeld worden in en op waarde worden geschat door financiële cijfers.

Met strategische uitbreiding van de ppp’s is bedoeld een uitbreiding op een beperkt aantal thema’s of onderwerpen direct in het verlengde van de prioriteiten zoals verwoord in de basisbrief. Bovendien zullen criteria als opschaalbaarheid en de potentie tot hefboomwerking een rol spelen bij de keuzes.

Met stroomlijnen wordt bedoeld het waar mogelijk vereenvoudigen en gelijkschakelen van de prestatie indicatoren van en voorwaarden voor de verschillende instrumenten, waarbij ook de lijsten met landen waar de instrumenten actief zijn zoveel mogelijk worden gelijkgeschakeld.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 104.

In het Regeerakkoord staat dat begrotingssteun niet wordt gegeven als sprake is van corruptie, schending van mensenrechten en onvoldoende good governance.

De uitwerking van het beleid voor begrotingssteun op basis van de criteria corruptie, mensenrechten en voldoende goed bestuur zal begin 2011 afgerond zijn. De selectie van landen die in het nieuwe beleid in aanmerking komen voor begrotingssteun zal gemaakt worden op basis van een gedegen analyse en in samenhang met de keuze van thema’s en partnerlanden. In het selectieproces zullen ook andere criteria meewegen, zoals de mate van vertrouwen in de ontvangende regering en de mogelijkheden van het behalen van zichtbare resultaten. Voor sectorale begrotingssteun geldt dat zoveel mogelijk aansluiting zal worden gezocht bij de beleidsprioriteiten.

In 2011 is EUR 84 mln. beschikbaar voor algemene begrotingssteun, EUR 44 mln. minder dan in 2010. Deze korting moet vooral bezien worden in het licht van de bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking in het algemeen en van het voornemen algemene begrotingssteun in te perken. Bij het invullen van de korting staat uiteraard het streven voorop een betrouwbare partner te zijn en bestaande toezeggingen en afspraken zoveel mogelijk te respecteren. Waar mogelijk zullen de financiële consequenties van het nieuwe beleid al in 2011 worden doorgevoerd. Voor het overige zullen deze vanaf 2012 hun beslag krijgen. Nederland zal na de besluitvorming de desbetreffende partnerlanden inlichten.

Zie antwoord op vraag 22.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 116.

De eigen bijdrage van de medefinancieringsorganisaties zal in de toekomst hoger moeten liggen dan de huidige 25%. Ik ga het gesprek aan met het maatschappelijk middenveld over de toekomst van het subsidiestelsel en de rol van het maatschappelijk middenveld daarin. Daarin zal ik de mate van financiële afhankelijkheid van de overheid aan de orde stellen.

Deze verantwoordelijkheid ligt in eerste instantie bij het bedrijfsleven zelf. Echter, het Nederlandse bedrijfsleven kan daarbij gebruik maken van de kennis hierover bij diverse organisaties zoals commerciële banken (Rabobank, Triodosbank, etc.), FMO, Atradius, Agentschap NL en natuurlijk het Nederlandse postennetwerk in deze landen.

Het kabinet heeft geen beleid om reputatiemechanismen te financieren. Wel kunnen Nederlandse medefinancieringsorganisaties in het kader van het MFS hun subsidie aanwenden om ondernemersgedrag van bedrijven in ontwikkelingslanden te onderzoeken, daarover te publiceren en te beïnvloeden. Een voorbeeld hiervan vormt de actie «De Groene Sint» van Oxfam Novib met betrekking tot fabrikanten van chocoladeletters.

Een grote afhankelijkheid van overheidssubsidie verdraagt zich niet met de rol en functie van deze organisaties in de samenleving. Medefinancieringsorganisaties en ngo’s wortelen in de samenleving en kunnen uitvoeren wat de overheid niet kan uitvoeren. Een grote financiële afhankelijkheid van de overheid relativeert hun positie als representanten van een vitaal maatschappelijk middenveld. Om voldoende draagvlak te houden, zullen medefinancieringsorganisties hun band met de samenleving moeten versterken. Het is aan de organisaties zelf om te bepalen op welke manier zij fondsen willen genereren uit die samenleving.

Ja. Uit onderzoek – bijvoorbeeld het Draagvlakonderzoek van IOB uit 2009 – blijkt dat een financiële bijdrage van burgers kan worden gekenmerkt als een indicator van betrokkenheid of steun voor OS of voor onderdelen daarvan.

Nee. De afgelopen jaren zijn deze programma’s zich wel steeds meer gaan richten op de partnerlanden en is een groot aantal niet-partnerlanden van de landenlijsten verdwenen. Maar de meeste bedrijfslevenprogramma’s (zoals PUM, ORIO, PSI en CBI) staan ook nog open voor een beperkt aantal niet-partnerlanden.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 110.

Ik beraad mij nog over het al dan niet continueren van de functie en/of uitbreiden van het mandaat van de ambassadeur voor HIV en Aids.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 49.

Het strategisch overleg van BZ/OS en EL&I met de top van het bedrijfsleven betreft de richting en vormgeving van het beleid met betrekking tot het bedrijfsleven in ontwikkelingssamenwerking. Over de vormgeving van dit overleg alsmede de samenstelling moet nog besluitvorming plaatsvinden. In deze besluitvorming zal ook de mogelijke rol en deelname van vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld worden meegenomen.

In het kader van schaalvergroting zal worden gekeken naar zowel nieuwe PPP’s als naar uitbreiding van bestaande ppp’s.

Voor het antwoord verwijs ik u naar vraag 24.

Het terugbrengen van het ODA-budget van 0,8% naar 0,7% van het BNP noodzaakt tot het maken van scherpe keuzes, waarbij prioriteiten en posterioriteiten worden aangegeven, zoals verwoord in de basisbrief Ontwikkelingssamenwerking. Bij de invulling van de bezuinigingen is gekozen voor een korting van 12,5 % (EUR 50 mln in 2011) op het subsidieplafond van EUR 2,1 miljard van het MFS-II stelsel. Deze korting is in lijn met de verlaging van het hulpbudget van 0,8% naar 0,7% van het BNP.

De bandbreedte van EUR 75 miljoen vormde geen onderdeel van het subsidieplafond, en kan niet worden gezien als een toezegging. Het niet toekennen van de bandbreedte kan daarom niet worden gezien als een korting.

Het aandeel van de begroting van OS dat in 2011 zal worden besteed aan het thema maatschappelijk middenveld is overigens nog zeer aanzienlijk met een totaalbedrag van EUR 483 mln.

De korting van 12,5% is niet per 1 november 2010 verwerkt in de subsidiebeschikkingen omdat op dat moment nog geen besluiten waren genomen omtrent de wijze waarop de verlaging van het hulpbudget zou worden verwerkt in de begroting. Derhalve is gekozen voor het maken van een begrotingsvoorbehoud in de beschikkingen.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 132.

Ja, de korting heeft een structureel karakter. De totale korting in de periode 2011–2015 bedraagt derhalve EUR 250 miljoen.

De korting van 12,5% zal worden toegepast op het op 31 juli 2009 in de Staatscourant gepubliceerde subsidieplafond van EUR 2 125 000 000. Deze korting is in lijn met het terugbrengen van het hulpbudget van 0,8% naar 0,7% van het BNP. De korting volgt niet het stappenpatroon. De totale korting bedraagt structureel EUR 50 mln per jaar over de periode 2011–2015, derhalve EUR 250 miljoen.

Er wordt nader bekeken op welke wijze de korting zal worden verdeeld over de allianties.

Het ODA-deel van het MATRA-programma bedraagt EUR 13 mln. Dit budget wordt in 2011 met EUR 2 mln gekort. De subsidiebeschikking voor NIMD is met een jaar verlengd. In 2011 zal worden bezien hoe programma’s op het gebied van democratisering in de jaren daarna zullen worden vormgegeven.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 7.

De Commissie moet zich toeleggen op vraagstukken waar het specifieke meerwaarde heeft, opgrond van haar (verdragsrechtelijke) bevoegdheden of op grond van de omvang van de ter beschikking staande middelen. In mijn brief worden enkele thema’s genoemd waar de Commissie meerwaarde heeft. Die meerwaarde geldt voor het ontvangende land en ten opzichte van andere donoren.

Het kabinet zal de komende jaren toezien op de uitvoering van het werkprogramma voor OS-beleidscoherentie 2010–2013, dat in november 2009 door de Raad Buitenlandse Zaken/Ontwikkelingssamenwerking werd aangenomen. In dit werkprogramma krijgen vijf onderwerpen prioriteit: handel, klimaat, voedselzekerheid, migratie en veiligheid. De Commissie rapporteert tweejaarlijks over de voortgang op deze terreinen. Het eerstvolgende rapport is voorzien voor 2011. De essentie van de Nederlandse inzet zal zijn dat voor coherentie actie nodig is en niet meer papier. Dit betekent onder meer dat de Commissie voldoende capaciteit moet vrijmaken om het werkprogramma uit te voeren. Binnen de vijf hoofdonderwerpen moeten concrete prioriteiten worden gekozen, zoals bijvoorbeeld screening van de herziening van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en het Gemeenschappelijk Visserijbeleid. Ook de EPA-onderhandelingen (Economische Partnerschapsakkoorden) met Afrika verdienen bijzondere aandacht.

Een gelijk speelveld is van belang om te komen tot een gelijkwaardige behandeling en gelijke kansen voor bedrijven en organisaties die mee willen doen in de multilaterale en internationale arena, daar waar het gaat om de uitvoering van opdrachten en programma’s. Overigens geldt dit niet alleen voor Nederlandse bedrijven maar evenzeer voor bedrijven uit de ontwikkelingslanden zelf.

143

Welke landen ontvangen momenteel algemene en/of sectorale begrotingssteun via het EOF? Hoe hoog is het totale bedrag dat via de Wereldbank in de vorm van algemene en/of sectorale begrotingssteun aan EOF-ontvangers wordt verstrekt en hoe hoog zijn de uitgaven aan algemene en/of sectorale begrotingssteun per land?

De volgende ACS-landen ontvingen in 2009 algemene (ABS) en/of sectorale begrotingssteun (SBS) uit het EOF (bedragen in mln euro’s):

Er is nog geen overzicht beschikbaar van landen die in 2010 begrotingssteun vanuit het EOF ontvingen. In 2009 heeft Nederland geen begrotingssteun uitbetaald aan EOF-ontvangers via co-financiering met de Wereldbank.

In het Verdrag van Cotonou (waarbij de EU en haar lidstaten partij zijn evenals de ACS landen; Trb. 2005, 295) zijn bijlagen opgenomen waarin is neergelegd welke financiële steun aan de ACS landen zal worden toegekend in de periode 2000–2007 (9^e EOF) en 2008–2013 (10^e EOF). Op basis hiervan hebben de EU lidstaten onderling een Intern Akkoord gesloten zowel ter oprichting van het 9^e als van het 10^e EOF. Hierin is vastgelegd tot welke bijdrage ieder van de EU lidstaten verplicht is.

De Nederlandse bijdrage aan het 9^e EOF is opgenomen in het Intern Akkoord van 18 september 2000 (Trb. 2001, 58) en betreft een bedrag van 720 360 000 Euro (5,22% op een totaal van 13,8 miljard Euro). Het Intern Akkoord ten behoeve van het 9^e EOF is goedgekeurd door de Staten-Generaal op 30 november 2002.

De Nederlandse bijdrage aan het 10^e EOF is opgenomen in het Intern Akkoord van 17 juli 2006 (Trb. 2006, 207) en betreft een bedrag van 1 100 077 000 Euro (4,85% op een totaal van bijna 22,7 miljard Euro). Het Intern Akkoord ten behoeve van het 10^e EOF is op 5 juli 2007 met algemene stemmen goedgekeurd door de Tweede Kamer.

Zoals uiteen gezet in het antwoord op vraag 9 vinden de Nederlandse betalingen aan het EOF plaats op basis van de liquiditeitsbehoefte in het fonds die de resultante is van de door de Commissie aangegane verplichtingen. De Nederlandse bijdrage aan het EOF in 2011 betreft een combinatie van de laatste bijdrage onder het 9^e EOF en de eerste bijdrage onder het 10^e EOF. De bijdragen ten behoeve van het 10^e EOF zullen naar verwachting doorlopen tot in ieder geval 2017. Ieder jaar stelt de Raad (met gekwalificeerde meerderheid van stemmen en op voorstel van de Commissie) zowel de definitieve bijdrage van de lidstaten voor het volgende jaar als de maximum bijdrage voor het daaropvolgende jaar vast.

Nederland heeft geen voorbehouden gemaakt bij het aangaan van deze verdragsrechtelijke verplichtingen betreffende budgettaire ruimte of parlementaire goedkeuring. Deze verplichtingen zijn tot stand gekomen na goedkeuring door het Nederlandse parlement.

Daarnaast bestaat het risico dat de Europese Commissie Nederland op grond van wanbetaling van reeds gecommitteerde bedragen in gebreke stelt. Bovendien zou de Commissie Nederland voor het Europese Hof van Justitie kunnen dagen. Het Hof van Justitie kan in laatste instantie een dwangsom en/of een boete opleggen.

Voor het antwoord wordt verwezen naar het antwoord op vraag 8.

De gegevens zijn opgenomen in onderstaande tabel.

Overzicht financiële bijdragen aan VN-organisaties (in mln. Euro)

Toezeggingen van middelen aan UNDP (en andere VN instellingen) worden vastgelegd in niet-juridisch bindende Memoranda of Understanding die worden afgesloten tussen UNDP (c.q. de betrokken andere VN instelling) en de verantwoordelijke Nederlandse bewindspersoon. Afhankelijk van de activiteit die gefinancierd wordt, worden toezeggingen enkeljarig danwel meerjarig gedaan. Voor bijvoorbeeld UNDP werd een meerjarige toezegging voor een algemene vrijwillige bijdrage gedaan van EUR 90 mln per jaar voor de looptijd van het strategisch plan van de organisatie (2008–2011). De Kamer kan inzage krijgen in (niet-vertrouwelijke) Memoranda of Understanding.

De MoU’s met UNDP (en andere VN instellingen) voorzien in een algemene bepaling op grond waarvan de Minister kan besluiten zijn bijdrage te verminderen, danwel geheel te beëindigen. In enkele recent afgesloten MoU’s met VN organisaties wordt expliciet verwezen naar eventuele budgettaire beperkingen als omstandigheid op grond waarvan de Minister zijn bijdrage kan verminderen.

Een Memorandum of Understanding (MoU) met UNDP (en andere VN-instellingen) is slechts politiek of moreel verbindend voor de ondertekenaars en is niet onderworpen aan het internationale recht. Juridisch gezien kunnen ondertekenaars deze in principe te allen tijde verminderen of opzeggen. Wordt tot opzegging besloten, dan vindt afrekening plaats op basis van de ter zake van de activiteit door de mede-ondertekenaar reeds gemaakte kosten, alsmede van de door hem voor de toekomst in redelijkheid aangegane verplichtingen.

Van de in totaal 713 activiteiten liepen er 180 activiteiten via het United Nations Development Programme (UNDP); 140 activiteiten via de WereldBank; 49 activiteiten via UNICEF; en 28 activiteiten via het World Food Programme (WFP). De overige 316 activiteiten liepen via 66 andere organisaties, waaronder het International Monetair Fonds (IMF) en de regionale ontwikkelingsbanken; het International Labour Office; de International Finance Corporation (IFC); de United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR); het United Nations Population Fund (UNFPA) en het United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (UNOCHA).

De vierde alinea van de paragraaf «multilateraal» (hoofdstuk 6) heeft betrekking op hogergenoemde organisaties.

De effectiviteit van multilaterale instellingen dient idealiter gemeten te worden aan de hand van de uiteindelijke resultaten (impact) in ontwikkelingslanden die de interventies van die instellingen hebben op het terrein van hun mandaat. De betrokken instellingen voeren zelf evaluaties uit om dit in kaart te brengen. Omdat deze resultaten, mede door verschillen in context en organisatiedoelstellingen, vaak moeilijk onderling te vergelijken zijn, worden de uitkomsten aangevuld met gegevens over het interne organisatieproces van de betreffende instelling. Het gaat dan om criteria zoals de focus op het kernmandaat, kosteneffectiviteit, de snelheid van optreden, de bereidheid tot samenwerking met andere donoren, afstemming op de interne processen van het ontwikkelingsland en resultaatgerichtheid. Voor die meting wordt ook gebruik gemaakt van de evaluaties die de instellingen zelf uitvoeren, aangevuld met externe evaluaties en auditrapporten. Daarnaast werken donoren samen in het Multilateral Organisation Performance Assessment Network (MOPAN) dat per instelling onderzoeken uitvoert en de resultaten in een zogenaamde scorekaart verzamelt. Zie ook het antwoord op vraag 166.

Internationale organisaties hebben een belangrijke rol in de opbouw van een internationale orde gebaseerd op normen en regels. De verbinding van die regelgeving met hulpverlening kan een directe meerwaarde opleveren. Maar ook in de uitvoering van de hulp heeft het multilaterale kanaal in bepaalde omstandigheden duidelijke voordelen. Hulp via internationale organisaties kan leiden tot schaalvoordelen. Doordat zij meer geld en kennis ter beschikking hebben kunnen zij vaak effectiever opereren en projecten uitvoeren die de capaciteit van bilaterale donoren te boven gaat. Door het samenbrengen van de bijdragen van afzonderlijke landen kan de beheerslast, zowel voor de donoren als voor de ontvangende landen, beperkt blijven. Door hun omvang en gespecialiseerde kennis kan hun advisering invloedrijk zijn, ook al omdat ontwikkelingslanden zelf lid zijn van deze organisaties en er daardoor een gevoel van ownership bestaat. Tenslotte zijn multilaterale organisaties door hefboomwerking in staat om extra financiële middelen te genereren.

De voorziening van mondiale publieke goederen vereist multilaterale organisaties die op het betreffende thema internationale normering, technische assistentie en financiering tot stand kunnen brengen die door alle landen wordt gesteund. Voor de belangrijke mondiale publieke goederen moet men dan denken aan organisaties zoals FAO, WHO, ILO, Wereldbank, IMF, WTO, UNEP, UNAIDS en UNDP.

De meeste multilaterale organisaties zijn actief betrokken bij het behalen van de MDGs. Hun mandaat en de meerjarige strategische plannen van de organisatie zijn daarbij leidend. Vaak zijn meerdere organisaties op meerdere MDG’s actief. Zo hebben op MDG1 (directe armoedebestrijding) met name de Wereldbank, de regionale ontwikkelingsbanken en UNDP een leidende rol. Op andere MDG’s wordt vaak door diverse Multilaterale Organisaties met elkaar samengewerkt. Zo wordt het aan MDG5 gerelateerde programma voor maternal, newborn and child health (het z.g.n 4H+ initiatief) gezamenlijk uitgevoerd door UNFPA, UNICEF, WHO, Wereldbank en recent ook UNAIDS. De organisaties werken dan in samenhang elk vanuit het eigen mandaat met elkaar samen om de gezondheidssector op deze terreinen te versterken. Daarbij is niet één organisatie leidend. Wat betreft normstelling spelen organisaties als WHO (gezondheid), UNICEF (kinderrechten), ILO (arbeidsrechten), FAO (landbouw) elk op het eigen specifieke terrein een leidende rol. Multilaterale organisaties die wereldwijd minimaal 4 MDGs bestrijken zijn: UNDP, UNICEF, UNFPA, WHO, ILO, de Wereldbank en de regionale ontwikkelingsbanken.

Er is een nieuwe koers uitgezet. Nederland wil veranderingen doorvoeren, maar dat wil niet zeggen dat veranderingen onmiddellijk kunnen worden gerealiseerd. Waar het mogelijk is, gebeurt het. Nederland wil echter een betrouwbare partner zijn en bestaande verplichtingen zo veel mogelijk respecteren.

Zorgvuldigheid en betrouwbaarheid betekenen dat de selectie (van landen en thema’s in die landen) dient plaats te vinden op basis van een gedegen analyse om de gewenste meerwaarde te kunnen bepalen. Het is daarbij van belang dat Nederland de landspecifieke keuzes in overleg met partners (zoals overheden, andere donoren, ngo’s) maakt om die keuzes ook daadwerkelijk te kunnen laten aansluiten bij de vraag van het ontwikkelingsland zelf.

Strategisch kiezen betekent voor het nieuwe OS-beleid dat er bij het maken van keuzes verschillende belangen meewegen. Zo vloeit de themakeuze niet alleen voort uit het belang van dat thema voor armoedestrijding, maar ook uit bredere maatschappelijke en commerciële belangen die met deze thema’s gediend worden. In de komende periode staat het zoeken en verdiepen van wederzijds belang voorop. Daarbij hoort de keuze voor partnerlanden en programma’s waarin Nederland meerwaarde kan tonen op specifieke terreinen. Daardoor kan beter bijgedragen worden aan economische ontwikkeling die zal leiden tot zelfredzaamheid en die tevens van economisch belang kan zijn voor het Nederlandse bedrijfsleven.

Met gemeenschappelijk eigenbelang wordt gedoeld op het leveren van een bijdrage aan de oplossing van problemen die meerdere landen raken. Hierbij kan gedacht worden aan zaken als vrede en veiligheid, energie en voedselschaarste, bevorderen internationale rechtsorde en «rules based systemen» en armoede.

Politiek en maatschappelijk draagvlak voor het belang van internationale samenwerking en actieve betrokkenheid van burgers is van belang. De regering blijft daarom investeren in burgerschap over grenzen heen.

De beoordeling van de effectiviteit van individuele organisaties zal nog strakker dan in het verleden worden gehanteerd als basis voor de hoogte van de Nederlandse bijdrage. Daartoe zal een systematische monitoring plaatsvinden van de elementen die de effectiviteit van instellingen bepalen. Nederland hanteert daartoe een eigen systematiek die is gebaseerd op een combinatie van gegevens uit interne en externe evaluaties, jaarverslagen, auditrapporten en perceptie-onderzoeken. De analyse wordt vastgelegd in zogenaamde scorekaarten. Daarnaast zal intensief worden samengewerkt in de uitvoering van gezamenlijke donoranalyses van multilaterale instellingen, zoals ondermeer gebeurd via het Multilateral Organisation Performance Assessment Network (MOPAN). Ook zullen lessen worden getrokken uit de resultaten van de uitvoerige review van multilaterale organisaties die op dit moment door het Verenigd Koninkrijk wordt uitgevoerd. Zie ook het antwoord op vraag 158.

Nederland zet zich in alle multilaterale organisaties actief in voor de verbetering van de effectiviteit van die instellingen. Zo geeft Nederland binnen de VN krachtige steun aan het zogenaamde One UN initiatief. Ook binnen de internationale financiële instellingen wordt gewerkt aan hervormingen. In de afweging of de Nederlandse bijdrage moet worden gehandhaafd gaat het naast de relevantie van de organisaties voor de beleidsdoelen en de effectiviteit van deze organisaties ook om een inschatting van de hervormingsbereidheid binnen de betreffende instelling. In de afgelopen jaren heeft Nederland op basis van die overwegingen zijn betrokkenheid bij multilaterale instellingen zoals UNCTAD, UNIDO en UN-Habitat tot een minimum teruggebracht. Op dezelfde wijze zal in de komende periode besluitvorming plaatsvinden over vermindering van het aantal te steunen organisaties.

Voor het antwoord op deze vraag wordt verwezen naar het antwoord op vraag 156

Dezelfde monitoring- en evaluatieprincipes worden toegepast op alle uitgaven voor ontwikkelingssamenwerking, zij het in een verschillende, op het specifieke kanaal toegesneden, vorm. Alle operationele doelstellingen in de begroting worden periodiek doorgelicht, conform de rijksbegrotingsvoorschriften. In die beleidsdoorlichtingen wordt voortgebouwd op de evaluaties uit de diverse kanalen.

Multilaterale organisaties hebben hun eigen monitorings- en evaluatieinstrumentarium, waarop Nederland alleen via de bestuursorganen van die organisaties invloed heeft. De evaluatiedekking van de multilateralen varieert. Zo evalueert de Wereldbank 100% van de activiteiten. De kwaliteit van de evaluaties van deze organisaties wordt geborgd doordat de evaluatiediensten worden doorgelicht in zg peer reviews.

In overeenkomsten en contracten worden verplichtingen tot voortgangsrapportages en evaluaties opgenomen.

Over uitgaven die voortvloeien uit politieke afspraken is binnen het Kabinet of in multilateraal verband overeenstemming bereikt. Over de toerekeningen zijn meerjarige afspraken gemaakt met diverse partijen. De systematiek om de ODA toerekeningen die binnen de OESO/DAC-criteria vallen, op te nemen binnen de OS-begroting vloeit voort uit politieke afspraken die zijn gemaakt in 1996. Dit beleid wordt onder het huidige Kabinet voortgezet. De bijdragen aan het EOF en de EKI-schuldkwijtschelding zijn door de toenmalige minister voor Ontwikkelingssamenwerking in multilateraal verband overeengekomen. De hoogte van de toerekening eerstejaarsopvang asielzoekers wordt in belangrijke mate bepaald door de instroom en opvangkosten voorzien voor dat betreffende jaar. Dit wordt jaarlijks bij voor- en najaarsnota aangepast aan de werkelijke instroom. De EU-toerekening betreft het Nederlandse aandeel in de internationale samenwerkingsprogramma’s van de Europese Unie. Deze worden in Europees verband meerjarig vastgesteld.

De financiële verplichtingen aan het EOF vloeien voort uit de EU-Verdragen. Het budget voor het 10^e EOF is vastgelegd in een bijlage bij het Verdrag van Cotonou (dat is gesloten tussen de EU en haar lidstaten en de ACS landen) alsmede in een tussen de EU-lidstaten gesloten Intern Akkoord. Dit Intern Akkoord is door de Tweede Kamer met algemene stemmen goedgekeurd op 5 juli 2007.

Binnen het Kabinet is afgesproken om deze verplichtingen na te komen. Bij niet nakoming van de financiële verplichtingen aan het EOF bestaat het risico dat de Europese Commissie Nederland op grond van wanbetaling van reeds gecommitteerde bedragen in gebreke stelt, en zou de Commissie Nederland voor het Europese Hof van Justitie kunnen dagen. In het geval van EKI zou Nederland geen partner meer zijn in multilateraal verband op schuldhoudbaarheid en –kwijtschelding in het kader van de «Club van Parijs». Het schrappen van de toerekening voor de EU en asielzoekers zou, bij continuering van het onderliggend beleid, een tekort op de Rijksbegroting impliceren.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 91.

De netto intensivering op het gebied van veiligheid en fragiliteit is 9 mln EURO. Met deze intensivering in de huidige financiele situatie markeert de regering het belang dat regering aan veiligheid hecht. Mogelijke toekomstige bijdragen aan internationale missies zullen inderdaad op deze middelen een beroep kunnen doen, evenals bijvoorbeeld wederopbouwactiviteiten in Haiti (SHO), een verdere internationale inzet voor Jemen conform de Nederlandse rol in de Friends of Yemen en overige activiteiten in Afghanistan, zoals de afronding van activiteiten in Urzugan, het Afghanistan Reconstruction Trust Fund en financiële bijdragen aan ontwapeningsactiviteiten (DDR) en hervorming van de veiligheidssector (SSR) in diverse landen. Bij een verruiming van de ODA-criteria, zoals door de regering nagestreefd, zouden deze middelen ook kunnen worden ingezet voor financiering van bijvoorbeeld militaire trainingsactiviteiten ter hervorming van de veiligheidssector in ontwikkelingslanden. De invulling zal conform het kabinetsbeleid gericht zijn op crisisbeheersing, preventie en conflictsensitiviteit en rechtsorde. Het Stabiliteitsfonds en de centrale wederopbouwfondsen zijn hierbij belangrijke kanalen. Diverse partners inclusief andere ministeries en NGO’s worden zoals gebruikelijk bij de uitvoering betrokken, waarbij de exacte betrokkenheid afhankelijk is van de specifieke vereisten van de Nederlandse inzet per land.

Ja, Nederland ondersteunt de «Afghanistan National Drug Control Strategy». Deze strategie rust op een achttal pilaren, waaronder voorlichting en bewustwording, en vraagreductie. Wat betreft voorlichting en bewustwording draagt Nederland bij aan campagnes om betrokkenheid bij illegale drugshandel, productie van opium en misbruik van drugs te ontmoedigen. Daarbij wordt een verandering in perceptie en gedrag nagestreefd van diegenen die papaver verbouwen en/of profiteren van de illegale narcotica-industrie. Zo heeft Nederland de productie en uitzending gefinancierd van bewustwordingsprogramma’s op de radio in 8 provincies in zuidelijk en oostelijk Afghanistan, waaronder Uruzgan. Deze uitzendingen maken deel uit van een bredere campagne die zich richt op informatieverstrekking in het Pashtu via onder andere klinieken, scholen, moskeeën en NGO’s. Daarnaast ondersteunt Nederland in antwoord op een groeiende vraag aan verslavingszorg een programma van het Dutch Consortium Uruzgan (DCU) waarmee counseling centres en behandelcentra in Uruzgan worden opgericht. Zo zijn een behandelcentrum in Tarin Kowt en een «counseling centre» in Chora opgericht en is een «counseling centre» in Deh Rawod opgezet.

Het gaat hier met name om de ODA-uitgaven die onder artikel 2.5 van de BZ-begroting vallen, aangevuld met uitgaven op de begroting van het ministerie van Defensie. Het geplande budget voor 2011 is EUR 238 mln en de budgethouders zijn de directie Veiligheidsbeleid (DVB), Verenigde Naties en Internationale Financiële Instellingen (DVF), Eenheid Fragiliteit en Vredesopbouw (EFV), TaskForce Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (TaskForce OVSE), een aantal posten en het ministerie van Defensie. Het gaat hierbij onder meer om de bilaterale landenprogramma’s in de prioritaire landen op het gebied van «veiligheid en ontwikkeling». Deze leveren op basis van de landenspecifieke context een belangrijke bijdrage aan de verschillende dimensies van veiligheid en fragiliteit. Het betreft hier niet alleen directe uitgaven voor wederopbouw, maar ook uitgaven voor bijvoorbeeld verbetering van het bestuur, de veiligheidssectorhervormingen, levering van diensten, de positie van vrouwen en het ondernemingsklimaat. Daarnaast zijn er verschillende centrale fondsen beschikbaar op het gebied van regionale stabiliteit en crisisbeheersing. Verder is er een klein budget voor non-proliferatie en ontwapening. Het geplande budget voor 2011 is daarvoor EUR 3 mln en de budgethouders zijn de directies Veiligheidsbeleid (DVB), Verenigde Naties en Internationale Financiële Instellingen (DVF) en de Permanente Vertegenwoordiging van de Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons (PV-OPCW). Tot slot wordt via het Medefinancieringsstelsel het maatschappelijk middenveld ondersteund bij haar activiteiten in fragiele staten.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 173.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 173.

De landen waaraan Nederland in 2010 begrotingssteun verstrekt via cofinanciering met IDA zijn Georgië en Burundi, voor een bedrag van in totaal EUR 11,42 mln., waarvan EUR 2,11 mln. ABS voor Georgië (gemengd IDA en IBRD) en EUR 9,3 mln. ABS voor Burundi (betreft een in 2009 aangehouden bedrag).

Het antwoord op de eerste vraag is bevestigend. De middelenaanvullingen werken als volgt: Donoren gaan voor elke middelenaanvulling (die elke drie jaar plaats vindt) een verplichting aan voor een totale bijdrage. IDA gaat op basis van deze verplichtingen committeringen aan voor leningen en schenkingen aan IDA-landen in de drie jaren die hierop volgen. De werkelijke betalingen van de bijdrage aan IDA kunnen donoren doen verspreid over de negen jaren die volgen op het aangaan van de verplichting. Voorafgaand aan deze negen jaren wordt met IDA een betalingschema overeengekomen.

Er is grote flexibiliteit binnen het betalingsschema, waarbij betalingen inderdaad, in overleg met IDA, vooruitgeschoven kunnen worden binnen de periode van negen jaren. De netto contante waarde van de totale bijdrage moet echter wel constant zijn. Dat betekent dat we in nominale termen meer betalen naarmate we betalingen verder naar achteren schuiven. Verder wordt het betalingsschema vastgesteld in overleg met IDA: in haar financiële planning moet IDA er namelijk voor zorgen dat er gedurende de gehele periode voldoende betalingen van donoren ontvangen worden om leningen aan IDA-landen te kunnen financieren.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 173.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 173.

De precieze invulling van de intensivering van EUR 40 mln. op het gebied van private sector ontwikkeling wordt de komende tijd vormgegeven. Daarbij wordt uiteraard rekening gehouden met de overige prioriteiten in de basisbrief, zoals de thema’s voedselzekerheid en water en aansluiting bij Nederlandse kennis en kunde. Bij de invulling worden bedrijven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties betrokken. De bedoeling is om in elk geval een deel van deze extra middelen via publiek-private partnerschappen met het bedrijfsleven in te vullen. De landenkeuze is nog niet bepaald omdat deze nauw samenhangt met het terugbrengen van het aantal partnerlanden. De budgethouder van dit budget is de Directie Duurzame Economische Ontwikkeling.

Het IDH is een publiekprivaat partnerschap, wat betekent dat alle deelnemende partijen aan een programma (financiële en personele) inzet en risico’s delen. Deelnemende bedrijven aan IDH-programma’s zetten zich volgens afspraak actief in om het programma tot een succes te maken. Veelal ligt het initiatief voor de verduurzaming van een bepaalde sector ook voor een belangrijk deel bij het bedrijfsleven, dat daar immers direct belang bij heeft (bijvoorbeeld Mars en haar voornemen in 2020 alleen nog duurzame cacao in te kopen). Vanaf de start van het IDH in 2008 bedroeg de minimale financiële bijdrage van het bedrijfsleven 25% (de overige 25% werd bijgedragen door NGO’s en maximaal 50% van het programmabudget bestond uit subsidie). In de praktijk oversteeg het commitment van het bedrijfsleven deze 25% al in een aantal programma’s. Nieuwe IDH-programma’s en IDH-programma’s die in de periode 2011–2015 zullen worden opgeschaald, worden daarom standaard uitgevoerd met een eigen bijdrage van minimaal 50% van het bedrijfsleven.

Nederlandse bedrijven investeren zoals alle bedrijven in de wereld in hun productieprocessen en doen dat primair met het oog op de te behalen rendementen. In de voedselverwerkende industrie investeren ondernemingen als Unilever en Heineken constant in duurzame voedselketens. Nederlandse multinationals en inkoopcoöperaties lopen voorop in hun duurzaamheidsdoelstellingen. Investeringsgegevens kunnen in de jaarverslagen worden aangetroffen en op de websites van deze ondernemingen. Daarnaast worden er door ondernemingen investeringen gedaan die gerelateerd zijn aan het bevorderen van sociale cohesie (denk aan de investeringen van Philips in woningbouw en Shell en Heineken in HIV/AIDS programma´s), dit met het oog op het belang van de continuïteit van de onderneming en haar (potentiële werknemers). Overigens investeren vele Nederlandse ondernemingen in voedselzekerheid zoals projecten rondom schoolvoeding in ontwikkelingslanden en het bevorderen van ondernemingscapaciteit. Nederlandse bedrijven zijn ook actief bij voedselverwerking voor markten in ontwikkelingslanden. Steeds meer van de basisingrediënten worden lokaal bij kleine boeren gekocht waardoor boeren verzekerd zijn van afzetmarkten en inkomen. Desgevraagd zullen ondernemingen ook daar graag openheid over geven.

Maar op andere Millenniumdoelen blijven de resultaten achter. Ik geef daarom prioriteit aan die Millenniumdoelen waarop de vooruitgang minder is geweest, met name MDG 5 (moedersterfte).

Bovendien kijk ik naar de meerwaarde die Nederland op het gebied van bepaalde thema’s kan bieden, in de zin van beschikbare expertise en betrokkenheid van de Nederlandse samenleving. Die meerwaarde is bij het thema basisonderwijs minder aan de orde. Nederlandse onderwijsinstellingen hebben een geringe betrokkenheid bij basisonderwijs in ontwikkelingslanden. Dat is ook logisch gezien de grote verschillen tussen de onderwijssituatie hier en daar. Juist het opbouwen van onderwijssystemen in ontwikkelingslanden vergt een heel landenspecifieke aanpak. De Nederlandse onderwijsdeskundigen op de ambassades brengen niet zozeer kennis in van het Nederlandse onderwijsveld, maar zijn gespecialiseerd in ontwikkelingsvraagstukken op het gebied van onderwijs. Hun bijdrage zit vooral in de specifieke Nederlandse aanpak van onderwijshulp, die gebaseerd is op de sectorale benadering en aansluiting bij de prioriteiten en systemen van partnerlanden. Deze Nederlandse aanpak is bij veel donoren en in veel partnerlanden inmiddels gemeengoed geworden.

Ik definieer meerwaarde aan de hand van de beschikbare kennis, ervaring en betrokkenheid van de Nederlandse samenleving op een bepaald terrein. Op basis van deze criteria komen de thema’s voedselzekerheid en water sterk naar voren. Dat is bij het thema basisonderwijs minder aan de orde. Zie ook mijn antwoord op vraag 192.

Zoals ik in de Basisbrief aangeef, wordt de definitieve landenselectie in de loop van 2011 gemaakt op basis van een diepgaande analyse. Ook de verdeling van de budgetten over de landen is nog te bepalen. Deze landenkeuze en verdeling van budgetten over landen zullen vervolgens ook bepalend zijn voor de bilaterale onderwijsprogramma’s.

Nederland is tevreden over de voortgang die FTI heeft geboekt. Op landenniveau heeft FTI goede resultaten bereikt. Voor de belangrijkste onderwijsindicatoren, zoals de instroom in de eerste klas, gendergelijkheid en het afronden van basisonderwijs, hebben ontwikkelinglanden die worden ondersteund door FTI, sneller vooruitgang geboekt dan niet-FTI landen. FTI heeft een duidelijke meerwaarde voor ontwikkelingslanden in het bereiken van hun onderwijsdoelstellingen.

De keuzes op het gebied van onderwijs en kennis zullen landenspecifiek worden ingevuld. In mijn brief heb ik reeds aangegeven dat Nederland niet solistisch te werk zal gaan. De themakeuze vereist afstemming met onze partnerlanden en andere donoren, arbeidsdeling is een belangrijk uitgangspunt. De komende maanden zal ik op landenniveau en in diverse internationale fora overleggen met mijn collega's. Ik ben me ervan bewust dat niet alle veranderingen onmiddellijk kunnen worden gerealiseerd. Dat is de reden waarom ik de herziening gefaseerd uitvoer.

Het budget voor het vergroten van de kennis op het departement maakt onderdeel uit van het budget voor beleidsartikel 5.2 (onderzoek). Op dit beleidsartikel zal ongeveer 20 miljoen worden bezuinigd. Verdere uitwerking van de bezuiniging zal begin 2011 plaatsvinden.

De onderuitputting in 2010 betreft niet ORIO maar het nog doorlopende ORET programma. Deze wordt veroorzaakt door vertragingen in de uitvoering van lopende ORET-projecten en enige uitval in de omvangrijke ORET-projectenportefeuille.

De uitgaven van ORIO nemen de komende jaren geleidelijk toe. Bij ORIO gaat het over de ontwikkeling, aanleg en het beheer en onderhoud van publieke infrastructuur. Deze projecten worden gekarakteriseerd door een relatief lange aanloop- en doorlooptijd. De verhoging van het budget in 2011 en de jaren daarna betreft dus de uitgaven van in 2009 en 2010 geselecteerde projecten. De lange doorlooptijd van publieke infrastructurele werken is er ook de oorzaak van dat er nog steeds uitgaven worden gedaan voor de in 2007 gesloten ORET-regeling.

ORIO is nog niet geëvalueerd omdat het pas in 2009 is gestart. Er is een evaluatie voorzien voor 2013. Zoals bij vraag 198 is uiteengezet is er nauwelijks sprake van onderbesteding bij ORIO.

De afgelopen jaren investeerde Nederland ongeveer EUR 115 miljoen per jaar in de gezondheidssector van de hieronder weergegeven 12 landen. Het gaat hierbij om het totaal aan ondersteuning aan nationale gezondheidsplannen via de overheidsbegroting, technische assistentie én specifieke bijdragen aan niet-gouvernementele organisaties o.a. voor HIV/AIDS en SRGR. Het relatieve gewicht van de Nederlandse bijdrage varieert van minder dan 0,3% in Bangladesh tot 6% in Burkina Faso. Dit geeft echter slechts een grove indicatie. Niet alle investeringen worden namelijk in de gezondheids begrotingen opgenomen en landen gebruiken geen eenduidige begrotingssystematiek. Het percentage van het totale overheidsbudget voor gezondheid varieert van 6 procent in Ethiopië tot 15 procent in Burkina Faso. Een groot deel van de gezondheidskosten worden echter door de bevolking zelf betaald (van 32% in Zambia tot 68% in Vietnam).

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 70.

Het recente UNDP-rapport legt, evenals diverse macrostudies van de afgelopen tien jaar, inderdaad een verband tussen de verbetering van onderwijs en economische groei. Onderwijs is ontegenzeggelijk een belangrijk, maar tegelijkertijd niet het enige element in de groeistrategieën van ontwikkelingslanden. Het kabinet wil economische groei en zelfredzaamheid stimuleren door gerichte inzet op een beperkt aantal beleidsthema’s, waarop Nederland aantoonbaar meerwaarde heeft. Dat is bij het thema basisonderwijs minder het geval. Zie ook het antwoord op vraag 192.

De vrijwillige bijdrage aan UNICEF wordt in 2011 met EUR 5 miljoen gekort (van EUR 39 miljoen naar EUR 34 miljoen). De diverse programma’s op het thema basisonderwijs worden met EUR 19 miljoen gekort (van EUR 69 miljoen naar EUR 50 miljoen). Het UNICEF-programma Education in Emergencies and Post Crisis Transition wordt daarin ontzien. Voor dit programma is in de periode 2011–2014 een bedrag van EUR 30 miljoen per jaar begroot.

Nederland dringt al sinds een aantal jaren aan op verhoging van de bijdragen van andere donoren aan het Education for All – Fast Track Initiative (EFA/FTI), in contacten met andere donoren en in de Bestuursraad van de FTI. Daarbij is enig succes geboekt. De afgelopen jaren laten een positieve ontwikkeling zien met de groei in de bijdrage van met name het Verenigd Koninkrijk, Spanje, Denemarken en Australië. De inzet van Nederland om tot een evenwichtiger verdeling van de FTI lasten te komen is andere donoren dan ook bekend. Het huidige voornemen van Nederland om de eigen bijdrage te verlagen is nog niet gecommuniceerd met andere donoren.

Onder invloed van de economische crisis, alsmede een gewijzigde prioriteitenstelling bij donoren, blijven op dit moment nieuwe toezeggingen uit. De bestuursraad van FTI, waarin Nederland is vertegenwoordigd, heeft daarom besloten tot een intensieve fondsenwervingscampagne. Deze richt zich vooral op G8 landen (die – met uitzondering van het Verenigd Koninkrijk en Canada – kleine spelers zijn in FTI) op de nieuwe donoren, zoals Korea of de Golfstaten en op de grote particuliere fondsen.

Op dit moment kan ik u nog niet zeggen wat de lijst van partnerlanden zal zijn. Per land zal worden geanalyseerd of Nederland meerwaarde te bieden heeft op het terrein van HIV/Aids. De afweging zal zorgvuldig worden gemaakt en uiteraard zal het al dan niet aanwezig zijn van andere donoren in de sector meewegen bij die afweging.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 210.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 210.

In 2011 zal er EUR 82 mln worden gekort op het HIV/Aids budget. De meerjarige doorwerking van de afspraken over het ODA-budget zullen bij de voorjaarsnota aan de orde komen.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 209.

Nee, dat overweeg ik niet. Zie verder ook het antwoord op vraag 209 en 214.

Voor 2011 is EUR 11 mln extra beschikbaar voor SRGR. Deze intensivering volgt uit de keuze voor meer aandacht voor MDG5 en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten. Dit betreft een verschuiving binnen het het cluster HIV/Aids, seksuele en reproductieve gezondheid en rechten en basisgezondheid. Deze verschuiving is nodig omdat de achterstand op MDG5, gezondheid van vrouwen, nog steeds groot is.

In Sub-Sahara Afrika kunnen SRGR en HIV/AIDS niet los van elkaar worden gezien, en het regeringsbeleid en de implementatie daarvan reflecteren dit. Het geldend beleid, Keuzes en Kansen: HIV/Aids en SRGR in het Nederlands buitenlands beleid (2009), is gebaseerd op een geïntegreerde aanpak van de problematiek rond HIV/Aids en SRGR. De uitvoering van dit beleid weerspiegelt deze integratie, zowel in organisaties en programma’s die door het departement worden gefinancierd als in de door ambassades gesteunde interventies. Een voorbeeld is de steun aan Population Services International (PSI). PSI beoogt onder meer integratie van dienstverlening op de terreinen family planning en HIV/Aids in bijvoorbeeld Benin, Mali en Zimbabwe. Een ander voorbeeld is de deelname door het ministerie aan het partnerschap van het millenniumakkoord Universal Access to the Female Condom joint programme (UAFC). UAFC bevordert gebruik en ontwikkeling van het vrouwencondoom, onder meer via haar landenprogramma’s in Kameroen en Nigeria. Het vrouwencondoom is het enige preventiemiddel tegen zowel ongewenste zwangerschap als seksueel overdraagbare aandoeningen (inclusief HIV) waarmee vrouwen zichzelf kunnen beschermen. Ook het onder MFS-II gehonoreerde voorstel van de SRGR Alliantie (Unite for Body Rights Programme, gericht op onder meer Tanzania, Uganda, Kenia, Ethiopië, Malawi en Ghana) richt zich onder meer op versterking van SRGR dienstverlening en van seksuele voorlichting op scholen, waarmee voorkoming van moedersterfte, van ongewenste zwangerschap maar ook van seksueel overdraagbare aandoeningen inclusief HIV wordt beoogd.

Het kopje Milieu, Water en Klimaat verdient de voorkeur mede gezien de intensivering van EUR 30 mln op dit thema waardoor extra fondsen kunnen worden ingezet op het voor het voor Nederland belangrijke kennisgebied van water en klimaat.

De overwegingen die ten grondslag hebben gelegen aan het schrappen van de 0,1 % BNP, zijn vooral ingegeven door de noodzakelijke bezuinigingen. Door in deze kabinetsperiode te komen op de 0,7% ODA, voldoet Nederland aan de internationaal geaccepteerde norm en blijft een betrouwbare partner. De uitgaven voor klimaat en milieu worden onder deze 0,7% gebracht en worden derhalve geïntegreerd in het OS-programma. De korting van de 0,1 % betekent dus niet dat er geen klimaat en milieuactiviteiten zullen worden uitgevoerd. Zoals ook in de nota gesteld: het is van belang de milieu en klimaataspecten integraal mee te wegen bij de verschillende sectoren.

Per saldo is er sprake van een korting van EUR 30 mln op het beleidsartikel 6, Beter beschermd en verbeterd milieu. Dit betreft enerzijds een verlaging van EUR 60 mln en anderzijds ruimte voor intensivering van EUR 30 mln.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 220.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 220.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 10.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 10.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 10.

Ik onderschrijf van harte dat MDG 5 en SRGR een multidisciplinaire aanpak vereisen. Bezuinigingen op zowel onderwijs als gezondheidszorg krijgen verder vorm door het verminderen van het aantal bilaterale partnerlanden. Daarnaast wordt met het oog op intensivering met extra aandacht gekeken naar de complementariteit tussen de verschillende kanalen. Op deze wijze wil Nederland een versnipperde aanpak juist voorkomen en beschikbare middelen voor SRGR en MDG 5 effectief en efficiënt inzetten.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 127.

Er zijn inmiddels in totaal zo’n 60 000 verzekerden. Vanwege het innovatieve karakter van het HIF werd er vanaf het begin een substantiële onderzoekscomponent opgenomen, om te kunnen volgen welke effecten het programma heeft zowel op de biomedische als ook op de socio-economische situatie van de mensen. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door het Center for Poverty related and Communicable Diseases en het Amsterdam Institute for International Development. Bevindingen daaruit zijn zeer bemoedigend. Uit gegevens in Kwara State blijkt bv dat er bij een kliniek waar tot 2007 20 bezoeken per maand waren, nu 1300 patiëntbezoeken plaatsvinden. Gemiddeld gesproken zijn de mensen tevreden, zij hebben als polishouder in één keer recht op zorg. Het vergroot de zelfredzaamheid en gevoel van eigenwaarde van de mensen. Een ander zeer belangrijk aspect is ook dat er voor het eerst betrouwbare gegevens beschikbaar komen over de «zorgconsumptie» van de mensen. Dat is relevant voor de private actoren en voor ministeries van gezondheid om een inzicht te krijgen in de ziektepatronen en kosten van de zorg en zo ook te werken aan preventie.

Gezien de budgettaire krapte ben ik evenwel genoodzaakt om bezuinigingen door te voeren, ook op het maatschappelijk middenveld. Na doorvoering van deze maatregelen wordt nog steeds een aanzienlijk deel van het OS-budget besteed aan en middels het maatschappelijk middenveld. Nederland blijft in dat opzicht internationaal een toppositie innemen.

Met de publicatie van het subsidiebeleidskader Medefinancieringsstelsel II (MFS II) in de Staatscourant op 31 juli 2009 is in overleg met de Kamer een subsidieplafond vastgesteld van 2 125 000 000. De enige mogelijkheid om het subsidieplafond niet volledig te benutten vormde het maken van een begrotingsvoorbehoud in de subsidiebeschikking. Dit is geschied. Juridisch gezien zijn er geen verdere mogelijkheden om een korting door te voeren.

Tevens kon er een bandbreedte worden toegepast van 75 miljoen per jaar als de kwaliteit van de voorstellen daar aanleiding toe gaf. Vanwege de budgettaire krapte is ervoor gekozen deze bandbreedte niet toe te kennen.

Dat bedrag is opgebouwd uit de volgende componenten:

• – een evenredige en generieke korting op de MFS-II allocatie voor 2011 in de orde van grootte van 12,5%. Opbrengst: EUR 50 miljoen.

• – het schrappen van de zogenoemde bandbreedte die op de oorspronkelijke begroting stond voor EUR 37,5 miljoen.

• – een korting op de niet-MFS organisaties SNV, PSO en VMP van EUR 20 miljoen.

Voor het antwoord verwijs ik u naar vraag 233.

Het terugbrengen van het ODA-budget van 0,8% naar 0,7% van het BNP noodzaakt tot het maken van scherpe keuzes, waarbij prioriteiten en posterioriteiten worden aangegeven, zoals verwoord in de basisbrief Ontwikkelingssamenwerking. Bij de invulling van de bezuinigingen is gekozen voor een korting van EUR 20 mln op de maatschappelijke organisaties die buiten het MFS-II stelsel vallen, t.w. SNV, het VMP en PSO. Het naar redelijkheid verdelen van de lasten die de bezuinigingen met zich meebrengen, vormde daarbij het uitgangspunt. Deze korting is in lijn met de verlaging van het hulpbudget van 0,8% naar 0,7% van het BNP.

De verdeling van de bezuinigingen over de betrokken maatschappelijke organisaties wordt nader bekeken. De kwestie van de directiesalarissen staat los hiervan.

Ik kan niet aangeven hoe het budget voor deze organisaties er voor de komende jaren uitziet; dat hangt niet alleen af van overheidssubsidies maar ook van eigen inkomsten. In het licht van deze bezuinigingen zullen de subsidies lastens het OS-budget in ieder geval afnemen.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 235.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 235.

Er zijn momenteel geen lopende bezwaarprocedures. Het staat de organisaties die een subsidiebeschikking hebben ontvangen vrij om binnen de wettelijke termijn bezwaar aan te tekenen. Vanuit het ministerie zal zorgvuldig naar eventueel ingediende bezwaren worden gekeken. Indien een bezwaar wordt gehonoreerd, zullen zonodig additionele financiële middelen gevonden worden. Bij een dergelijke toekenning van subsidiegelden, is hetzelfde verdelingsmechanisme van kracht als is toegepast op de aanvragen van die organisaties die reeds een MFS II-subsidietoekenning ontvingen.

De NCDO valt niet onder deze bezuinigingsmaatregel.

De bezuinigingen van EUR 160 miljoen in 2011 op onderwijs en kennis (25% van de begrote uitgaven) zijn dermate omvangrijk dat alle hieronder vallende programma’s zullen worden aangeslagen. Zie ook mijn antwoord op vraag 194. De precieze bedragen moeten per organisatie nog worden vastgesteld. Zeker is dat ook op het budget voor het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT) gekort zal worden.

De bandbreedte van EUR 75 mln was in de MvT 2010 meerjarig opgenomen voor een bedrag van EUR 37,5 mln, namelijk het midden van de bandbreedte. De bandbreedte staat evenwel los van de korting van 12,5 % op het subsidieplafond.

In 2008 werd ca. € 145 miljoen besteed via directe financiering vanuit Nederlandse ambassades in partnerlanden aan het maatschappelijke middenveld. In 2009 bedroegen de uitgaven ca. € 162 miljoen. De cijfers voor 2010 zijn nog niet beschikbaar. De voorgenomen bestedingen voor de komende jaren liggen juridisch vast voorzover het afspraken zijn met een meerjarig karakter (dus met een looptijd tot na 1 januari 2011). Uiteraard kunnen juridische verplichtingen veelal tussentijds worden opgezegd, doch alleen als daardoor ontstane schade en/of nadeel wordt vergoed. Het streven om directe financiering jaarlijks in omvang te laten toenemen is afhankelijk van de mogelijkheden en afwegingen op landenniveau, zulks ter beoordeling van de ambassades in de partnerlanden.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 116.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 116.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 116.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 116.

Ja. Voor de volledigheid wordt erop gewezen dat in het genoemde overzicht niet de thema’s en bijdragen opgenomen zijn waarop geen kortingen doorgevoerd kunnen worden.

De voorgenomen bezuiniging van 5 miljoen EUR op artikel 1.2 (mensenrechten) wordt uitgevoerd door de fondsen te verminderen die de ambassades krijgen voor het uitvoeren van bilaterale mensenrechtenprojecten in de huidige partnerlanden. Vooralsnog is niet voorzien dat daarnaast ook het Mensenrechtenfonds gekort zal worden. Wel zal het Mensenrechtenfonds worden opengesteld voor activiteiten in partnerlanden. Dit betekent dat er binnen het Mensenrechtenfonds een sterkere concurrentie ontstaat voor de beschikbare fondsen.

Op dit moment kan ik u nog niet zeggen welke landen zullen worden gekort op bilaterale mensenrechtenactiviteiten. De afweging zal zorgvuldig worden gemaakt.

De bezuinigingen van 5 miljoen EUR hebben geen relatie met een verbetering van de mensenrechtensituatie maar zijn het resultaat van Rijks- en ministerie-brede bezuinigingen.

De wereldwijde bevordering van zowel de vrijheid van meningsuiting als de vrijheid van godsdienst was onder het vorige kabinet een belangrijke prioriteit. Het nieuwe kabinet zet die lijn voort, ook in financieel opzicht. Ten aanzien van beide vrijheden wordt een groot aantal (meerjarige) projecten gefinancierd, zowel via de ambassades als centraal vanuit Den Haag.

Ter bevordering van de vrijheid van meningsuiting financiert Nederland projecten in o.a. Birma, Rusland, Iran, Irak, Zimbabwe en verschillende Arabische landen, veelal gericht op versterking van de mediadiversiteit. In landen als India, Pakistan, Egypte en China ondersteunt Nederland projecten ter bescherming van religieuze minderheden. Zo financiert Nederland naar aanleiding van de gewelddadigheden tegen christenen in de Indiase deelstaat Orissa sinds 2009 een project gericht op toegang tot justitie voor slachtoffers van religieus geweld. Voor een volledig overzicht van deze projecten verwijs ik naar bijlage 3 van de Mensenrechtenrapportage 2009 (Kamerstuk 31 263, nr. 42).

Overigens gaat op verzoek van de Kamer op korte termijn een notitie toe waarin nader wordt ingegaan op het Nederlandse beleid ter bevordering van de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van godsdienst.

In het licht van de algemene verlaging van het ODA-budget wordt de bijdrage aan ongeveer de helft van door Nederland gesteunde multilaterale instellingen neerwaarts bijgesteld (zie vraag 152 voor een gedetailleerd overzicht). De hoogte van de voorgenomen kortingen wordt op een reeks van afwegingen gebaseerd. Inhoudelijke prioriteitstelling als uiteengezet in de Basisbrief Ontwikkelingssamenwerking is daarbij leidend geweest. De effectiviteit van de organisatie en de relatieve donorpositie van Nederland zijn ook in de afweging betrokken. Uitgaven voor noodhulp zijn ontzien van kortingen.

Op grond van internationale vergelijkingen mag geconcludeerd worden dat Nederland nog steeds hoog scoort op het punt van kwaliteit en effectiviteit van de hulp. Nederland ligt op koers voor het behalen van de streefcijfers uit de Verklaring van Parijs op onder meer het gebied van de coördinatie van programma’s voor capaciteitsversterking, ontbinding van de hulp en het gebruik van gezamenlijke procedures.

Wat betreft concrete activiteiten op het gebied van de effectiviteit van de hulp werden dit jaar geplande activiteiten niet uitgevoerd (bijvoorbeeld «communities of practice» t.a.v resultaatgericht werken) of werden geplande uitgaven met het oog op budgettaire krapte doorgeschoven naar 2011, zoals de bijdrage aan Paris-21 (partnerschap op het gebied van statistische capaciteitsontwikkeling). Daarom kon een relatief kleine bezuiniging op deze budgetlijn plaatsvinden.

De Subsidiefaciliteit Burgerschap en Ontwikkelingssamenwerking SBOS bestrijkt de periode 2011–2014. Er zijn nog geen resultaten waarover een oordeel kan worden gegeven. De faciliteit is in oktober jl. gestart en op dit moment is de beoordeling van de eerste aanvraagronde gaande. De uitslag daarvan wordt in januari a.s. verwacht waarna subsdies worden toegekend. Met de uitvoering van de goedgekeurde aanvragen zal in 2011 worden begonnen. De korting voor SBOS betekent dat in 2011 maximaal 12,2 miljoen Euro kan worden uitgegeven.

De korting betreft de gehele regeling. In dit verband wijs ik erop dat de regeling is gericht op de bevordering van meningsvorming over, bewustwording van en actieve betrokkenheid bij internationale samenwerking ín de Nederlandse samenleving. Aanvragen kunnen als onderdeel een project in een ontwikkelingsland hebben. Maar om voor een SBOS-subsidie in aanmerking te komen is cruciaal dat het bredere project bijdraagt aan verandering van kennis, houding en gedrag ín Nederland. Dat criterium geldt voor alle aanvragen, ook die met een kleinschalig OS-project als onderdeel. Voor aanvragen met een kleinschalig OS-project als onderdeel worden uiteraard ook aan de OS-dimensie voorwaarden gesteld.

Verhoging van het budget voor gender zal, mede in het licht van de succesvolle review, worden besteed aan het MDG3 fonds. Het MDG3 fonds richt zich exclusief op maatschappelijke organisaties die werken aan gendergelijkheid: het bereikt een veelheid aan kleine vrouwenorganisaties, via de financiering van grotere, ervaren nationale netwerkorganisaties of INGO’s met een netwerk in het Zuiden. Andere donoren en bedrijven hebben indicaties gegeven te willen participeren.

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 258.

In de loop van 2010 heeft het vorige kabinet, ter verlichting van het rijksbrede budgettaire beeld in 2011, verlagingen ter grootte van EUR 250 mln in de ODA-begroting voor 2011 doorgevoerd. Het ging hierbij om budgetneutrale kasschuiven waarbij tegelijk het budget voor 2010 (EUR 50 mln) en 2012 (EUR 200 mln) verhoogd is. In afwachting van een beleidsmatige invulling, is deze verlaging in de ontwerpbegroting 2011 gedeeltelijk opgevangen middels een verlaging van artikel 4.2. Aangezien de beleidsmatige invulling thans heeft plaatsgevonden, is in verband met bovengenoemde schuiven nu sprake van een verhoging van artikel 4.2. Bovengenoemde en eerdere kasschuiven hadden – vóór het Regeerakkoord – geleid tot de situatie waarbij voor 2011 en 2012 sprake was van additionele ODA-middelen boven de 0,8% BNP ter grootte van respectievelijk EUR 50 mln en EUR 200 mln. Deze additionele middelen zijn conform de budgettaire afspraken in het Regeerakkoord geschrapt (zie ook blz. 11 van de bijlage bij het Regeerakkoord). De totale budgettaire afspraken over het ODA-budget in het Regeerakkoord resulteren in een ODA-budget in 2011 van 0,75% BNP en in 2012 van 0,7% van het BNP.

Nee, de noodzaak is niet verminderd. De omvang van de bezuiniging op het ODA-budget in 2011 is zodanig, dat besloten is tot een budget neutrale kasschuif. Betreffende bijdrage aan IDA wordt doorgeschoven van 2011 naar latere jaren.

Een deel van de Nederlandse bijdrage aan IDA wordt vooruitgeschoven en gespreid over een langere periode. Andere donoren daarentegen betalen juist eerder. En omdat het gaat om een relatief kleine korting op het totale jaarbudget van IDA van meer dan USD 10 miljard leidt ze op deze manier uitgevoerd naar verwachting niet tot een vermindering van het aantal projecten.

Tabel 2 geeft de uitgaven (en begrotingsramingen/stelposten) aan IDA weer. Doordat betalingsschema’s overlappen komt een jaarlijkse betaling aan IDA ten goede aan twee of drie verschillende middelenaanvullingen. Van de flexibiliteit die IDA biedt is door middel van kasschuiven gebruik gemaakt.

262

Wanneer zijn de Nederlandse bijdragen voor respectievelijk IDA 13, IDA 14, en IDA 15 gecommitteerd? Kunt u voor iedere middelenaanvulling aangeven hoe veel middelen zijn toegezegd? Kunt u voor iedere middelenaanvulling aangeven hoe hoog de betalingen per jaar zijn of zijn geweest en welke jaarlijkse betalingen nog zijn voorzien?

Voor het antwoord op deze vraag wordt verwezen naar het antwoord op vraag 261.

Op 14 en 15 december 2010 zal de laatste ronde van het middelenaanvullingsproces van IDA 16 plaatsvinden in Brussel. Deze bijeenkomst is de zogeheten pledging sessie waarbij de deelnemers wordt gevraagd het officiële IDA Pledging Sheet in te vullen. De beslissing over de hoogte van de Nederlandse bijdrage dient voor deze ronde te worden genomen.

Dit is mogelijk. Het voornemen is de betaling aan IDA voor 2011 via een kasschuif van EUR 50 mln. te verlagen en dit bedrag in latere jaren te voldoen. De ruimte voor een kasschuif wordt in ieder geval beperkt door het feit dat de bijdrage aan IDA14 in 2011 voldaan moet zijn.

In principe zou gebruik van de kasschuif gepaard kunnen gaan met een verlaging van de Nederlandse toezegging aan IDA16. Er zijn echter geen kortingen voorzien voor de bedragen die in de meerjarenbegroting voor IDA16 zijn opgenomen. Gezien IDA’s rol in de internationale hulparchitectuur, de hoge effectiviteit van IDA als kanaal, en de thema’s waaraan IDA in lijn met het OS-beleid aandacht besteedt, zet Nederland in op een volwaardige bijdrage aan IDA16 waarbij het huidige, relatieve aandeel in IDA van 3% wordt gehandhaafd.

IDA committeringen vinden plaats op basis van het deponeren van een Instrument of Commitment (IoC). Dit IoC is een juridisch bindende verplichting waarmee Nederland zich verplicht tot betaling van het bedrag binnen de afgesproken termijn, zoals vermeld in het IoC. Het IoC volgt uit een resolutie die door het hoogste orgaan, de Board of Governors (ministers van Financiën en/of Ontwikkelingssamenwerking) van IDA, is aangenomen. In de resolutie verplichten de gouverneurs zich eenzijdig tot het aangaan van een IoC. De Kamer kan inzage krijgen.

Nee.

Voor het antwoord op deze vraag wordt verwezen naar het antwoord op vraag 8.