Vastgesteld 6 oktober 2010
De vaste commissie voor Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties1, belast met het voorbereidend onderzoek van dit wetsvoorstel, heeft de eer als volgt verslag uit te brengen van haar bevindingen.
Onder het voorbehoud dat de regering op de gestelde vragen en de gemaakte opmerkingen tijdig en genoegzaam zal hebben geantwoord, acht de commissie de openbare beraadslaging over dit wetsvoorstel voldoende voorbereid.
Inhoudsopgave | blz. | |
1. | Inleiding | 1 |
2. | Vereenvoudiging dienstverlening aan de burger | 2 |
3. | Nevenschikking | 2 |
4. | Elektronische aangifte bij en verstrekking van gegevens aan de ambtenaar van de burgerlijke stand | 4 |
5. | Elektronische afschriften | 6 |
6. | Lastenverlichting voor burger en bedrijfsleven | 6 |
7. | Aanpassing elektronische systemen en financiële implicaties overheid | 6 |
Artikelen | 7 | |
De leden van de VVD-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van het wetsvoorstel tot wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek en enige andere wetten in verband met de vereenvoudiging en de invoering van een elektronische dienstverlening bij de burgerlijke stand. Graag willen zij enkele opmerkingen maken en de regering diverse vragen voorleggen.
De leden van de VVD-fractie achten het een goede zaak dat elektronische dienstverlening bij de burgerlijke stand mogelijk wordt gemaakt. Dit draagt bij aan het verminderen van de administratieve lasten, een beter functionerende overheid en een betere dienstverlening aan de burger. Het wetsvoorstel spreekt de leden van de VVD-fractie dan ook aan. Uiteraard is hiervoor vereist dat het technisch en softwarematig mogelijk is, de betrouwbaarheid in orde is en de privacy van burgers wordt gewaarborgd. Zij vragen de regering op diverse punten nog eens op deze aspecten in te gaan.
De leden van de PvdA-fractie hebben met belangstelling kennis genomen van het wetsvoorstel dat de basis moet bieden voor het elektronisch aanbieden van de dienstverlening van de burgerlijke stand. Deze leden ondersteunen van harte de pogingen van de regering om te komen tot verlichting van de administratieve lasten en bezien het doel van dit wetsvoorstel daarmee welwillend. Zij zijn van mening dat hiermee gewerkt kan worden aan moderne en eigentijdse vormen van dienstverlening. Wel roept het wetsvoorstel nog enkele vragen op, die zij graag aan de regering voor willen leggen. Zij zien uit naar de beantwoording van hun vragen.
De leden van de CDA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van het wetsvoorstel voor de vereenvoudiging en de invoering van elektronische dienstverlening bij de burgerlijke stand. Zij vinden het van belang dat de burger een plaats- en tijdonafhankelijke toegang tot de burgerlijke stand heeft. Met de voorgestelde maatregelen wordt zowel lastenverlichting als een beter functionerende overheid beoogd.
De leden van de SP-fractie hebben met interesse kennisgenomen van dit wetsvoorstel. Zij kunnen instemmen met het doel van de wet, dat mensen eenvoudiger en goedkoper aangifte kunnen doen bij gemeenten van belangrijke gebeurtenissen in het leven. Deze leden hebben vragen over de veiligheid van de elektrische aangifte, het gebruik van de gemeentelijke basisadministratie (GBA) en de uitvoering door de gemeenten. Zonder een betrouwbare en actuele GBA kan dit wetsvoorstel in de ogen van deze leden niet worden uitgevoerd.
De leden van de ChristenUnie-fractie hebben met belangstelling kennis-genomen van de onderhavige wetsvoorstel. Zij onderschrijven het uitgangs-punt van het wetsvoorstel. Zij hebben naar aanleiding van het wetsvoorstel geen vragen.
De leden van de VVD-fractie begrijpen dat een aantal gemeenten al begonnen is met elektronische dienstverlening. Is dat conform de huidige wettelijke kaders en waarborgen? Is dit technisch en softwarematig al volledig mogelijk en betrouwbaar? Gaarne krijgen de leden van de VVD-fractie een reactie van de regering.
In de memorie van toelichting, zo merken de leden van de VVD-fractie op, wordt aangegeven dat niet zal worden overgegaan tot verplichte invoering van elektronische dienstverlening door de burgerlijke stand. Er blijven twee systemen naast elkaar bestaan, de papieren en de elektronische. Het is goed dat het conventionele (papieren) systeem blijft bestaan. Maar waarom zouden de gemeenten niet, eventueel gefaseerd, worden verplicht om uiteindelijk allemaal over te gaan tot elektronische dienstverlening als de technische betrouwbaarheid en de fraudebestendigheid van het systeem zijn bewezen? De doelstelling is immers: het voor iedere burger realiseren van een plaats- en tijdonafhankelijke toegang tot de burgerlijke stand. Kan de regering gedetailleerd aangeven waarom, in geval van verplichte invoering, de gemeentelijke autonomie onnodig wordt doorkruist? Op welke wijze is de gemeentelijke autonomie aan de orde bij taken voor gemeenten die uit de wet voortvloeien, zoals het verwerken van aangiftes? Wanneer en onder welke voorwaarden zouden gemeenten in staat zijn om over te gaan tot elektronische dienstverlening bij de burgerlijke stand? Hoe worden gemeenten gestimuleerd om over te gaan tot elektronische dienstverlening? Hoe wordt er overigens voor gezorgd, dat gemeenten eenheid in techniek hanteren en niet allemaal opnieuw het wiel proberen uit te vinden? Gaarne krijgen de leden van de VVD-fractie een reactie van de regering op de hier gestelde vragen.
Het valt de leden van de PvdA-fractie op dat veel van de adviezen van betrokken partijen pleiten voor een verplichte invoering van een elektronische burgerlijke stand, een keus die de regering afwijst. Deze leden hebben de indruk dat hier deels sprake is van een verschillend gebruik van termen, waarbij de VNG en de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB) met name behoefte hebben aan een digitalisering van de back-office en daarmee samenhangende elektronische berichtenuitwisseling. De leden van de PvdA-fractie vragen de regering in te gaan op de wenselijkheid van een dergelijke digitalisering van de administratie van de burgerlijke stand en de voordelen die dit voor gemeenten kan hebben. De regering geeft aan dat ze de keus voor het elektronisch aanbieden van diensten van de burgerlijke stand over wil laten aan gemeenten. Tegelijk constateren de leden van de fractie van de Partij van de Arbeid dat er in bestuursakkoorden wel degelijk afspraken gemaakt worden ten aanzien van dienstverlening. Deze leden vragen zich af of het maken van dergelijke afspraken ook bij zou kunnen dragen aan een snelle invoering van een elektronisch loket voor de burgerlijke stand? Ook begrijpen deze leden de noodzaak om, afhankelijk van de technologische en organisatorische mogelijkheden de invoering van elektronische dienstverlening te faseren. Wel zouden zij graag een onderbouwde streefdatum van de regering ontvangen, zodat duidelijk wordt waar naartoe gewerkt wordt. Zij vragen of een wettelijke verplichting om de diensten van de burgerlijke stand elektronisch aan te bieden binnen de huidige bestuurlijke verhoudingen zou leiden tot een verplichting om gemeenten te compenseren voor de kosten. Heeft deze overweging meegespeeld bij de keus om elektronische dienstverlening niet verplicht te maken en hoe hoog worden deze kosten door de regering geraamd?
De leden van de CDA-fractie stellen vast dat het hier gaat om een mogelijkheid waarvan gemeenten naar eigen keuze wel of niet gebruik kunnen maken. Zij vragen de regering of er steeds sprake zal blijven van een keuze voor gemeenten. Kan een gemeente haar keuzemogelijkheid behouden, in de situatie dat verreweg de meeste gemeenten deze mogelijkheden wel bieden? In hoeverre blijft het de keuze van de gemeenten om wel of niet te kiezen voor elektronische dienstverlening? Gaat de regering gemeenten stimuleren om ook de elektronische weg aan hun burgers aan te bieden? Voor pilots wordt er geld beschikbaar gesteld. Wanneer zullen de pilots starten? Onder welke voorwaarden? Er zullen toch waarborgen moeten zijn alvorens de gemeente de weg naar elektronische aangifte mogelijk maakt, zo redeneren de leden van de CDA-fractie.
Wanneer gemeenten ertoe overgaan om ook de mogelijkheid van elektronische aangifte open te stellen, kan er dan ook een moment komen dat de gemeente alleen de mogelijkheid van elektronische aangifte geeft, of blijft het ook voor de burgers facultatief, zo vragen deze leden.
Gemeenten kunnen de elektronische aangifte gefaseerd invoeren, zij worden hiertoe niet verplicht. Hoe zien die fasen eruit en op grond van welke criteria begint de volgende fase? De leden van de CDA-fractie vragen of het ook mogelijk is alle drie typen aangiften tegelijkertijd in te voeren.
Tot slot vragen deze leden welke streefdatum voor inwerkingtreding van de elektronische dienstverlening de regering hanteert.
De leden van de SP-fractie vragen aandacht voor het feit dat geregistreerde gegevens in de GBA een belangrijke bron zullen zijn bij het opmaken van de documenten en het vaststellen van de identiteit van de aanvrager. Met het vaststellen van deze wetswijziging wordt het dus des te belangrijker dat de gegevens in de GBA betrouwbaar zijn. Kan de regering aangeven hoe betrouwbaar deze gegevens op dit moment zijn?
De leden van de SP-fractie delen de mening van de Raad van State dat in het voorstel een definitieve einddatum moet worden geformuleerd, waarop alle gemeenten moeten werken volgens de in dit voorstel beschreven handelswijze en een elektronische dienstverlening voor de burgerlijke stand aanbieden. Zij delen niet het vertrouwen van de regering dat zonder einddatum gemeenten volgens een natuurlijke groei volgens deze wet gaan werken – een opvatting die wordt versterkt door de problematische modernisering van de GBA.
Deze leden vragen ten slotte hoe voorkomen wordt dat gemeenten zelf verschillende systemen gaan ontwikkelen. Gaat de regering landelijk de regie nemen door, in samenwerking met de gemeenten, bruikbare software te ontwikkelingen?
De leden van de CDA-fractie begrijpen dat het ook mogelijk zal zijn akten elektronisch te verzenden. Nu worden akten per aangetekende post verzonden als garantie dat de stukken op de goede plek komen en de ontvanger tekent voor ontvangst. Kan de regering aangeven hoe dergelijke waarborgen vorm krijgen bij elektronische verzending? Op welke wijze kan de ontvanger aangeven dat hij of zij inderdaad de stukken heeft ontvangen? De leden van de CDA-fractie vragen de regering aan te geven hoe de verantwoordelijkheidsverdeling tussen zender en ontvanger van officiële documenten gewaarborgd wordt.
Deze leden vragen de regering in te gaan op de volgende casus. Op dit moment gaat een vader met een bewijs van de geboorte van zijn kind van de arts/verloskundige naar het gemeentehuis om aangifte te doen. Hij doet aangifte, zet zijn handtekening erop en de aangifte is een feit. De leden van de CDA-fractie vragen naar de precieze procedure bij elektronische aangifte: wat te doen met het bewijs van de geboorte, hoe wordt geverifieerd dat de juiste aangifte is gedaan en wie is daarvoor verantwoordelijk?
Het is voor de leden van de SP-fractie onduidelijk hoe het elektronisch verstrekken van akten en papieren precies in zijn werk zal gaan. Krijgen mensen een digitaal bestand opgestuurd dat zij kunnen opslaan op de computer? Is het mogelijk deze af te drukken? En hoe veilig is het op een dergelijke wijze verstrekken van belangrijke, privacygevoelige documenten? Hoe wordt fraude in, en misbruik van opgestuurde documenten voorkomen?
De leden van de CDA-fractie lezen dat DigiD een rol speelt voor de overheid om elektronisch de identiteit te verifiëren van de in de GBA ingeschreven burgers die gebruik maken van overheidsdiensten. In maart 2008 waren er slechts 316 gemeenten op aangesloten. Kan de regering aangeven hoe de huidige stand van zaken is?
Bij de vernieuwing van de GBA is naar de opvatting van de leden van de SP- fractie een aantal zaken niet goed gelopen. Minder gemeenten zijn aangesloten op deze nieuwe centrale voorziening dan was voorzien. Nog steeds niet alle gemeenten werken met de terugmeldvoorziening. Juist dat laatste is een belangrijk instrument in de bestrijding van fraude. Wanneer zijn alle gemeenten aangesloten op de GBA-V en maken zij allemaal gebruik van de terugmeldvoorziening?
Eén van de belangrijkste randvoorwaarden waaraan voldaan moet worden zijn voldoende waarborgen om fraude te voorkomen. De leden van de PvdA-fractie zien de noodzaak om aanvullende waarborgen te organiseren voor digitale aangiften ten opzichte van aangiften aan het loket. Zo lezen zij dat bij aangifte van een geboorte een verklaring van een arts dient te volgen om de geboorte te bevestigen. Deze leden vragen zich af op welke wijze het contact met de arts wordt gelegd en of er gebruik gemaakt kan worden van initiatieven om ook in de zorg te komen tot verdere digitalisering. Ook constateren deze leden dat medische beroepsgroepen vaak huiverig zijn bij het aangaan van een rol die kan conflicteren met de vertrouwensband met de patiënt. Daarom vragen deze leden zich af of er consultatie heeft plaatsgevonden bij organisaties van medische beroepsgroepen om de houding ten opzichte van de bedoelde verklaring te peilen? Op basis waarvan rekent de regering op de medewerking van deze beroepsgroepen?
De leden van de CDA-fractie vragen de regering of er extra voorwaarden gesteld worden aan de elektronische aangifte van een geboorte, en zo ja welke? En wanneer mag een gemeente ook tot deze elektronische aangifte overgaan? Zij vragen voorts wie controleert of het geboortebewijs ook klopt.
De elektronische geboorteaangifte wordt pas als laatste ingevoerd en geldt uitsluitend voor de vader en de moeder. Hoe zit het dan met draagmoeders die gelijk hun kind afstaan voor adoptie? Mogen de adoptieouders het kind dan aangeven, moet dat ook niet elektronisch kunnen?
Voorgesteld wordt de elektronische overlijdensaangifte te beperken tot uitvaartondernemers. De leden van de VVD-fractie ontvangen in dezen graag een nadere motivering. Waarom wordt het voor nabestaanden niet mogelijk om elektronisch aangifte van een overlijden, voorzien van bevestiging door arts, te doen? Dat er wellicht weinig gebruik van wordt gemaakt, is voor de VVD-fractie geen argument.
Voor de leden van de VVD-fractie is het essentieel dat de betrouwbaarheid in orde is en de privacy van burgers wordt gewaarborgd. Zij vragen de regering hier nader op in te gaan. Hoe is dit nu geregeld? Hoe wordt voorkomen dat de burger bij elektronische communicatie de dupe van fraude wordt? Wat wordt er gedaan als blijkt dat een burger daar toch de dupe van is geworden? Worden er protocollen opgesteld? Hoe wordt de burger geholpen bij het herstellen van de fout? Gaarne krijgen de leden van de VVD-fractie een gedetailleerde reactie van de regering.
De leden van de PvdA-fractie vragen zich echter af of de regering verwacht dat er door elektronische dienstverlening een vergroting op zal treden van het aantal fraudegevallen. De straffen voor valsheid in geschrifte zijn bij de elektronische burgerlijke stand immers gelijk aan de straffen die nu ook al gelden. Ook zijn deze leden van mening dat voor een goede elektronische burgerlijke stand de kwaliteit van de gegevens in het GBA nog zwaarder zal gaan wegen, omdat daar meer op vertrouwd zal gaan worden. Deelt de regering deze mening en welke consequenties wil zij hieraan verbinden? Deze leden ontvangen graag inzicht in de aantallen ontdekte fraudes bij de burgerlijke stand en de vervolging van deze fraude.
Door het toenemend belang van de inschrijvingen in de basisregistraties neemt ook het effect van, en mogelijk het risico op, identiteitsfraude toe. Daarom willen de leden van de PvdA-fractie graag meer inzicht in het aantal malen dat nu identiteitsfraude plaatsvindt en de ontwikkeling daarin door elektronische dienstverlening.
De vragen en opmerkingen van de leden zijn in andere paragrafen, m.n. par. 4, opgenomen.
Het eenmalig uitvragen van gegevens is voor de leden van de PvdA-fractie een belangrijk uitgangspunt voor de overheid als het om het opvragen van informatie gaat. Daarom zijn deze leden blij dat een aantal eisen om uittreksels te overleggen vervallen, als de gegevens al in de GBA opgenomen zijn. Hierbij denken deze leden met name aan echtparen, waarvan één of beide partners in het buitenland geboren zijn en daardoor soms veel moeite moeten doen om een geboorteakte te kunnen overleggen. Deze leden zouden graag zien dat de regering ingaat op lastenverlichting die dit wetsvoorstel voor dergelijke aanstaande echtparen met zich mee kan brengen. Wel realiseren deze leden zich dat er zich situaties voor kunnen doen dat niet alle benodigde gegevens in de GBA opgenomen zijn. Deze leden vragen de regering een inschatting te maken van het aantal huwelijkspartners dat in het buitenland geboren is, waarvan bij het aangeven van het huwelijk blijkt dat er gegevens ontbreken en die alsnog zelf aktes moeten overleggen.
Het wetsvoorstel kent de mogelijkheid van een gefaseerde invoering van de elektronische dienstverlening bij geboorte, overlijden, alsmede bij huwelijk en geregistreerd partnerschap. Is er inmiddels al concreet zicht op mogelijke invoeringsdata, zo vragen de leden van de VVD-fractie.
De leden van de PvdA-fractie zien dat er samenhang bestaat tussen het openen van een digitaal loket voor de burgerlijke stand en andere trajecten rond ICT bij de overheid en de GBA. Zoals de regering weet maken deze leden zich zorgen over de voortgang van het NUP e-overheid en de kwaliteitsverbetering en modernisering van de GBA. De signalen die de Kamer bereiken over de voortgang zijn niet hoopgevend, zoals de beoordeling van het NUP e-overheid en de vertraging in het wetsvoorstel BRP. Daarom vragen deze leden aan de regering om in te gaan op de afhankelijkheid van de invoering van een elektronisch loket voor de burgerlijke stand van de ontwikkelingen in deze andere trajecten. Daarbij willen deze leden nogmaals aandringen op een voortvarender aanpak van deze moderniseringsdossiers, zij zijn benieuwd naar de wijze waarop een nieuwe regering daar invulling aan wil geven.
De leden van de CDA-fractie lezen dat het wetsvoorstel geen gevolgen heeft voor de rijksbegroting. Vanwege vele variabelen kan geen betrouwbare indicatie worden gegeven van de financiële implicaties voor gemeenten. Dit zal inderdaad in elke gemeente anders zijn. Begrijpen deze leden het goed, dat gemeenten een kleinere financiële tegemoetkoming van het Rijk krijgen als zij overstappen op de elektronische dienstverlening omdat ze dan minder personeel hoeven in te schakelen? Op grond waarvan wordt deze tegemoetkoming berekend, zo vragen deze leden en wordt er ook rekening gehouden met het feit dat zowel de traditionele als de elektronische aangifte mogelijk blijft?
De leden van de CDA-fractie menen dat er sprake zal kunnen zijn van grote investeringen. Kunnen gemeenten gebruik maken van al ontwikkelde ICT-systemen, zo vragen zij. Is er sprake van voldoende veilige, niet-fraudegevoelige applicatietoepassingen? Het gaat hierbij om kwetsbare informatie, waarbij zeker moet zijn dat er geen sprake kan zijn van misbruik en manipulatie. De leden van de CDA-fractie vragen de regering in te gaan op deze zorgen. Vereenvoudiging van administratieve lasten is een belangrijk doel van dit voornemen. Voor de burger, maar ook voor de gemeente. De leden van de CDA-fractie menen dat dit laatste alleen bereikt wordt, wanneer de gemeente ook een en ander digitaal opslaat en niet van aangiftes via het uitprinten ervan alsnog papieren dossiers aanlegt. Zij vragen hierop een reactie van de regering.
De leden van de SP-fractie zijn van mening dat met de juiste ondersteuning gemeenten geholpen kunnen worden met onderliggende veranderingen. Daar dient vanuit de rijksoverheid wel wat tegenover te staan. Wat deze leden betreft krijgen gemeenten begeleiding en een geldelijke ondersteuning om een spoedige uitvoering van deze wet mogelijk te maken. Kan de regering een inschatting geven van de kosten die zijn gemoeid met de invoering van deze wet?
Artikelen
Artikel I onderdeel D
In de memorie van toelichting wordt gesteld dat van enige noodzaak tot invoering van een verplichte medische geboorteverklaring bij de aangifte «in persoon» niet is gebleken. In geval van elektronische geboorteaangifte moet de geboorte wel door de betrokken arts of verloskundige worden bevestigd. Waarom niet een uniforme wijze van handelen, zo willen de leden van de VVD-fractie weten.
Onderdeel H
Artikel 1:23b BW gaat over het verstrekken van een uittreksel of afschrift in «elektronische vorm». De leden van de VVD-fractie vragen hoe een instantie aan wie een bewijsstuk moet worden overgelegd kan beoordelen dat het digitaal verstuurde uittreksel of afschrift inderdaad afkomstig is van de burgerlijke stand en niet van een onbevoegde instelling. Welke rol zou «MijnOverheid.nl» in dezen kunnen spelen? Gaarne krijgen de leden van de VVD-fractie een reactie van de regering.
Artikel IV
In het voorgestelde artikel IV is geregeld dat gemeenten kunnen worden verplicht om over te gaan tot elektronische invoering. Dat is in de situatie dat het overgrote deel van de gemeenten is overgegaan tot een elektronische dienstverlening, maar de goede werking daarvan wordt belemmerd omdat een klein aantal gemeenten daarvan vooralsnog heeft afgezien. Wanneer zal van dit artikel gebruik worden gemaakt? Wanneer wordt de goede werking belemmerd? Gaarne krijgen de leden van de VVD-fractie een reactie van de regering.
De fungerend voorzitter van de commissie,
De Krom
De waarnemend griffier van de commissie,
Hendrickx