Nr. 6 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft in 2009 niet meegewerkt aan de ontwikkeling en aanbieding van lespakketten in de sectoren (speciaal) basisonderwijs, (speciaal) voorgezet onderwijs, beroepsonderwijs, volwasseneneducatie en hoger onderwijs.

• • Primair onderwijs heeft hierover op 2 juli 2009 een brief gestuurd (Tweede Kamer, vergaderjaar 2008–2009, 31 135 nummer 27).

• • In het hoger onderwijs kijkt de NVAO naar de lespakketten in het kader van de accreditatie van de opleidingen.

De acties die voor 2009 waren voorzien voor het realiseren van de doelstelling zijn uitgevoerd. Aangezien het om meerjarenafspraken gaat, is er op de korte termijn nog geen voortgang op de indicatoren te meten. De definitieve cijfers worden in 2011 uitgebracht, alsook de evaluatie van de Inspectie. Uit een rapport van de Inspectie (Werken aan beter rendement, 2009) blijkt wel dat er bij de instellingen een sterk gevoel van urgentie heerst om de problemen in het hoger onderwijs op het gebied van uitval en een achterblijvend diplomarendement aan te pakken. Zowel in het hbo, als in het wo willen de Colleges van Bestuur hun inspanningen intensiveren. Volgens de Inspectie geven de meerjarenafspraken de instellingen een extra impuls om volgens al uitgezette hoofdlijnen van beleid, gerichter en intensiever aan de slag te gaan, teneinde studiesucces en de onderwijskwaliteit te verhogen.

Als graadmeter voor de kwaliteit van onderzoek wordt vaak gebruik gemaakt van relatieve citatiescores. Het NOWT-rapport uit 2008 (Tweede Kamer, vergaderjaar 2008–2009, 31 288, nr. 25) laat zien dat landen als Zwitserland en de VS (de nummers 1 en 2 qua citatiescore) in de periode 1993/»96–2003/»06 een lichte daling kennen, terwijl Nederland en Denemarken (de nummers 3 en 4) een stijging laten zien, waarbij de stijging van Denemarken enkele procenten hoger ligt dan die van Nederland. Het NOWT-rapport uit 2010 (Tweede Kamer, vergaderjaar 2009–2010, 31 288, nr. 89) laat zien dat de Nederlandse citatiescore nagenoeg gelijk blijft, maar dat Denemarken een verdere groei laat zien en hierdoor Nederland voorbij gaat. De verschillen tussen de landen zijn zeer klein. Denemarken heeft in de periode 2005/’08 een citatiescore van 1,35 (het wereldgemiddelde is 1), de VS een score van 1,34 en Nederland 1,33. Landen na Nederland laten daarnaast een stijging zien, waardoor het verschil met Nederland kleiner wordt.

Een goed en systematisch overzicht van instrumenten om de kwaliteit van onderzoek in andere landen te versterken is niet beschikbaar. Wel is duidelijk dat de kwaliteit van onderzoek ook in andere landen een belangrijk thema is, en – voor zover bekend – dat er verschillen zijn in de maatregelen van landen, mede afhankelijk van de organisatie en governance in deze landen, die vaak gepaard gaan met de inzet van extra middelen. Een vergelijkende studie van het Rathenau Instituut naar de organisatie en governance in een zestal landen (Tweede Kamer, vergaderjaar 2009–2010, 31 288 en 27 406, nr. 67) laat zien dat er een relatie is met het opzetten van procedures voor de evaluatie van het publiek gefinancierd onderzoek als instrument om de kwaliteit te borgen (en waarschijnlijk ook te verhogen). Hierin kent Nederland, net als het VK, al een lange traditie.

Deze waarborg kan nooit gegeven worden. De rol van de overheid ten aanzien van de kwaliteit van onderzoek, o.a. via de financiering en de evaluatie ervan, is geen directe, maar is veeleer indirect. De relatieve citatiescore is afhankelijk van de prestaties van Nederlandse onderzoekers, maar ook van de prestaties van onderzoekers in andere landen.

Om de economische zelfstandigheid te bevorderen is het onder meer van belang dat vrouwen meer uren werken. Het kabinet heeft in 2008 de Taskforce Deeltijd Plus ingesteld voor twee jaar om de deeltijdcultuur in Nederland bespreekbaar te maken en een aanzet te geven tot een cultuurverandering zodat het vanzelfsprekender wordt dat vrouwen meer uren werken. De taskforce heeft hiervoor in 2009 pilots in 27 organisaties uitgevoerd om te kijken hoe vrouwen meer uren kunnen werken; onderzoeken uitgevoerd naar de ambities van vrouwen en een website gebouwd waar berekend kan worden hoeveel je netto overhoudt als je meer uren gaat werken en is het debat aangegaan in regionale bijeenkomsten (o.a. deeltijdcafés) in het land.

Het bedrag van € 404 miljoen voor voldoende gekwalificeerd onderwijspersoneel nu en in de toekomst is als volgt opgebouwd:

De landelijke beloningsmaatregelen (€ 262 miljoen) zijn overgeboekt naar de onderwijssectoren (naar artikel 1 voor po, artikel 3 voor vo, artikel 4 voor bve en artikel 6 voor ho) en daar toegevoegd aan de lumpsum van de instellingen. De regionale beloningsmaatregelen en overige maatregelen worden direct vanuit artikel 9 (arbeidsmarkt- en personeelsbeleid) bekostigd.

Wat er precies met deze begrippen bedoeld wordt, kunt u onder andere terugvinden in de publieke mediaopdracht, zoals opgeschreven in Artikel 2.1 van de Mediawet 2008. In dit artikel liggen de basiseisen verankerd waaraan de publieke omroep moet voldoen. De publieke omroep is zelf verantwoordelijk voor de vertaling van deze begrippen in zijn aanbod op radio, televisie en internet. Hoe de publieke omroep dat doet, kunt u onder andere lezen in de jaarlijkse rapportages over de prestatieovereenkomst. Ook in de beleidsdoorlichting voor artikel 15 (Media) die ik op 10 juni 2010 naar uw Kamer heb gestuurd (Kamerstukken II, 2009–2010, 31 511, nr. 7), waarin verantwoording wordt afgelegd aan de Tweede Kamer over het gevoerde mediabeleid, kunt u lezen hoe aan deze begrippen vorm wordt gegeven en welke instrumenten de publieke omroep heeft om zijn taakopdracht uit te voeren, te toetsen en hierover verantwoording over af te leggen. Dit zijn instrumenten als de prestatieovereenkomst, de beleidsplannen, de Kwaliteitskaart waarin de publieke omroep zijn prestaties in beeld brengt en het continu onderzoek onder kijkers en luisteraars.

De beleidsdoorlichting blikt terug op het functioneren van de landelijke publieke omroep, het Stimuleringsfonds Culturele Mediaproducties en de Wereldomroep in de periode 2004–2009. De basis hiervoor vormen visitaties en evaluaties over die periode. Deze instellingen vormen de grootste posten op de mediabegroting. Het functioneren van deze drie instellingen is afgezet tegen de maatschappelijke taken die de Mediawet hen opdraagt. Via de beleidsdoorlichting wordt een behoorlijk inzicht gegeven in de operationele doelstellingen van mediabeleid. Daarnaast vertalen de verschillende instellingen van het mediabeleid de operationele doelstellingen in eigen concrete doelstellingen. De publieke omroep rapporteert daarover in de jaarlijkse rapportages over de prestatieovereenkomst.

Op 10 juni 2010 heeft uw Kamer tevens een brief ontvangen waarin de resultaten van een consultatie naar de toekomst van de publieke omroep zijn weergegeven (Kamerstukken II, 2009–2010, 32 033, nr. 4). In deze brief en in een afzonderlijke bijlage «Feiten en Cijfers» zijn ook diverse indicatoren opgenomen over de verscheidenheid, de betaalbaarheid, het bereik en de waardering voor de landelijke publieke omroep – in nationaal en internationaal – vergelijkend perspectief.

Dit budget is bedoeld voor onderwijshulpmiddelen. Voorheen maakte deze specifieke hulpmiddelen onderdeel uit van een breder pakket aan hulpmiddelen bij het UWV. Bij de overdracht van SZW naar OCW van dit onderdeel is daarom op basis van een raming begroot. De daadwerkelijke realisatie bleek lager dan de geraamd. Het gaat hierbij om een bedrag van ca. € 4 miljoen op een totaalbedrag van ca. € 20 miljoen. Dit bedrag is vrijgevallen ten gunste van de algemene middelen. De verwachting is dat de geraamde bedragen in de nabije toekomst wel nodig zullen zijn gezien de groeitrend in de verstrekking van deze voorzieningen.

Er is geen tussendoelstelling geformuleerd omdat de tijd waarop een relevante beweging in deze indicator te monitoren is, aanzienlijk langer is dan 5 jaar. Uit de extrapolatie naar 2020 van de ontwikkeling 2003–2009 van het percentage hoger opgeleiden in de leeftijdsgroep 25–44 jarigen van de beroepsbevolking blijkt dat het huidige percentage op koers ligt en in 2020 het streven zal zijn gehaald.

Uit de extrapolatie van de ontwikkeling van het percentage hoger opgeleiden in de leeftijdsgroep 25–44 jarigen van de beroepsbevolking tussen 2003 en 2009 naar het jaar 2020 blijkt dat het huidige percentage op koers ligt en in 2020 het streven zal zijn gehaald.

Zie het antwoord op vraag 8.

Binnen het kader van studiefinanciering worden geen streefwaarden gehanteerd, omdat de resultaten van het percentage onderwijsdeelname het gevolg zijn van een breed scala aan factoren en niet alleen toe te schrijven zijn aan het studiefinancieringbeleid.

In de doelstellingen van het onderwijsbeleid wordt niet direct gestreefd naar het volgen van een bepaald aantal jaren onderwijs, maar naar het behalen van een minimale startkwalificatie en/of het behalen van een hoger opleidingsniveau.

Het is moeilijk aan te geven wanneer de onderwijsdeelname optimaal is. Dit hangt van verschillende factoren af. In de begroting is getracht aan te geven dat studiefinanciering hierin een rol speelt, omdat het optimum ondermeer veronderstelt dat de kosten van studeren op een evenwichtige manier worden verdeeld tussen de student en ouders aan de ene kant en de overheid aan de andere kant. Een te hoge eigen bijdrage voor de student kan leiden tot «onderinvestering», een te hoge publieke bijdrage tot «overinvestering».

In 2009 zijn er in totaal 651 064 studerenden met recht op studiefinanciering en daarmee recht op een lening. In 2009 hebben 188 901 studenten gebruik gemaakt van de leenfaciliteit. Dit is 29% van het aantal rechthebbenden. Uit de gegevens blijkt dat 22,5% van de studenten met recht op een basisbeurs gebruik maakt van de leenfaciliteit. Van de groep studenten in de leenfase (dus zonder recht op een basisbeurs) maakt 81,3% gebruik van de leenfaciliteit.

Het verband tussen lenen en bijverdienen kon tot op heden nog niet eenduidig worden vastgesteld. Dat is aanleiding om dit verband op basis van 10 jaar studentenmonitor te onderzoeken. De uitkomsten van dat onderzoek worden naar verwachting eind dit jaar gepubliceerd.

De uitgaven waren in 2009 € 141,5 miljoen lager dan geraamd. In de periode 2007–2009 is de groei van de totale uitgaven aan rentedragende leningen afgevlakt. In de raming die ten grondslag heeft gelegen aan de ontwerpbegroting 2009 was de afvlakking van de groei nog niet voldoende verwerkt.

Het is lastig te voorspellen hoe het gebruik van de leenfaciliteiten zich verder zal ontwikkelen. In het kader van de in het regeerakkoord aangekondigde maatregelen zal dit nader worden bezien.

De kinderopvangtoeslag dient om de financiële toegankelijkheid van de kinderopvang te garanderen. Een hogere toeslag maakt kinderopvang makkelijker financieel bereikbaar voor ouders. Het tegenovergestelde geldt voor een verlaging van de toeslag. Naast de hoogte van de toeslag zijn ook de opvattingen van ouders over kinderopvang van invloed op het gebruik. Ten slotte heeft de verplichting voor scholen per 1 augustus 2007 om buitenschoolse opvang te organiseren (motie Van Aartsen/Bos) tegelijkertijd het aanbod van buitenschoolse opvang vergroot en het voor ouders makkelijker gemaakt arbeid en zorg te combineren en de opvang voor hun kinderen te regelen.

Door de taakstellingen moeten de beleidsambities met minder ambtenaren gerealiseerd worden. Dit legt druk op de organisatie. Er zullen politieke keuzes moeten worden gemaakt om de taakstelling in te kunnen vullen. Vanzelfsprekend zullen de interne bedrijfsprocessen er op gericht blijven dat het financieel beheer op orde is. Dit kan door kritisch naar de interne regels te kijken, en door te bekijken of er slimmer kan worden gewerkt. Hierbij gaat het onder meer om:

• – Beëindiging of vergaande vereenvoudiging van beleids- en uitvoeringstaken, zoals minder specifieke maatregelen en meer lumpsum, minder cultuursubsidies, vereenvoudiging van de bekostiging van het onderwijs etc..

• – Standaardisering, bundeling en uitbesteding van taken;

• – Centralisatie van de bedrijfsvoering.

De Dienst Uitvoering Onderwijs verwacht dat de interne beheersing van het bekostigingsproces over 2010, in 2011 zal worden aangetoond. Sinds vorig jaar heeft DUO zich aanzienlijk ingespannen en een positieve ontwikkeling laten zien. De opzet van de interne beheersing van het bekostigingsproces is dus grotendeels gereed, maar in 2009 en begin 2010 kon de werking van de getroffen maatregelen echter nog niet worden vastgesteld.

Inmiddels heeft de interne auditafdeling van DUO in september/oktober een audit uitgevoerd naar de beheersing van het bekostigingsproces, waarin de werking van de maatregelen grotendeels is bevestigd. De Algemene Rekenkamer zal in oktober, wanneer zij onderzoek doet naar de werking van de interne beheersmaatregelen dit kunnen bevestigen.

OCW werkt voortdurend aan het efficiënter maken van de eigen organisatie. Onder andere door het bundelen en standaardiseren van de dienstverlening door ondersteunende functies. Bij de verder toenemende druk op de organisatie door de taakstellingen moeten politieke keuzes worden gemaakt om aantal ambtenaren te verminderen zonder de norm van externe inhuur te gaan overschrijden (beëindigen dan wel vereenvoudigen van het beleid en taken).

Voor de behandeling van de ontwerpbegroting van OCW wordt de aanpak van de externe inhuur door OCW in een aanvullende brief toegelicht.