32 123 VI
Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Justitie (VI) voor het jaar 2010

nr. 2
MEMORIE VAN TOELICHTING

INHOUDSOPGAVE

DEEL A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (begrotingsstaat ministerie)

De begrotingsstaten die deel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaat van het ministerie van Justitie voor het jaar 2010 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2010. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2010.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2010 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze Memorie van Toelichting toegelicht (de zogenaamde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2 (begrotingsstaat baten-lastendiensten)

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de baten-lastendiensten Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB), Nederlands Forensisch Instituut (NFI), Dienst Justis en Gemeenschappelijk Dienstencentrum ICT (GDI) voor het jaar 2010 vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze Memorie van Toelichting en wel in de paragraaf inzake de diensten die een baten-lastenstelsel voeren.

Wetsartikel 3 (begroting Raad voor de rechtspraak)

Met ingang van 2002 is het stelsel van de rechtspraak ingrijpend gewijzigd. De belangrijkste wijziging is dat de rechtspraak, mede door de instelling van de Raad voor de rechtspraak en de invoering van het principe van integraal management bij het besturen van de gerechten, verantwoordelijk is geworden voor het eigen beheer. Op grond van de bevoegdheidsverdeling is de minister van Justitie niet verantwoordelijk voor de doelmatigheid van de rechterlijke organisatie, wel heeft de minister een toezichthoudende verantwoordelijkheid.

Met de vaststelling van dit wetsartikel wordt de positie van de minister van Justitie ten opzichte van de rechterlijke organisatie verduidelijkt. Dit betekent voorts dat in deel B naast de toelichting op beleidsartikel 12, waarin de beleidsdoelstelling van de minister van Justitie ten aanzien van de rechtspleging wordt toegelicht, een apart hoofdstuk Raad voor de rechtspraak wordt opgenomen, waarin de feitelijke vertaling van de aan de rechterlijke organisatie ter beschikking gestelde bijdrage in concrete beleidsdoelstellingen en prestaties van de Raad en de gerechten voor het jaar 2010 wordt gegeven.

DEEL B. BEGROTINGSTOELICHTING

HOOFDSTUK 1. LEESWIJZER

Algemeen

In deze leeswijzer wordt kort ingegaan op de verantwoordelijkheidsverdeling van de bewindslieden, de beleidsagenda, de wijzigingen in de begrotingsstructuur, de overzichtsconstructies, een aantal specifieke afspraken met het ministerie van Financiën en de opbouw van de Memorie van Toelichting.

Verantwoordelijkheidsverdeling bewindslieden

Ingevolge artikel 46 van de Grondwet treedt een staatssecretaris in de gevallen waarin de minister het nodig acht en met inachtneming van diens aanwijzingen, in zijn plaats als minister op. De staatssecretaris is uit dien hoofde verantwoordelijk onverminderd de verantwoordelijkheid van de minister. Ingevolge artikel 3 van de Wet houdende nadere voorzieningen in verband met de invoering van de ambten van minister zonder portefeuille en staatssecretaris zijn bij besluit van 22 maart 2007, gewijzigd op 20 juni 2007, in het bijzonder de aangelegenheden op het gebied van de vreemdelingenzaken (zonder grensbewaking en naturalisatie), de sanctietoepassing, de reclassering en de juridische beroepen alsmede de modernisering van het tuchtrecht aan de staatssecretaris toegewezen. De primaire verantwoordelijkheden van de beide bewindslieden zijn in principe op het niveau van beleidsartikel te onderscheiden.

De staatssecretaris is primair verantwoordelijk voor het beleid dat valt onder de beleidsartikelen 12 (Rechtsbijstand), artikel 13 (DJI, Reclassering) en 15 (Vreemdelingen, met uitzondering van de grensbewaking). De minister van Justitie is naast de overige beleidsartikelen ook verantwoordelijk voor de niet-beleidsartikelen. Voor zover er beleidsinhoudelijke overlap is op de artikelen, is de minister van Justitie op deze artikelen beheersmatig verantwoordelijk voor het gehele beleidsartikel. De bewindslieden geven gezamenlijk aan het ministerie als één geheel leiding.

Beleidsagenda

In de beleidsagenda is aangegeven wat de inzet van Justitie in 2010 is met betrekking tot de kabinetsdoelstellingen uit het Coalitie-akkoord, waarvoor Justitie verantwoordelijk is. Daarnaast zijn een aantal andere onderwerpen die voor Justitie in 2010 van belang zijn vermeld. In de beleidsagenda is eveneens een overzicht opgenomen van de belangrijkste beleidsmatige (budgettaire) mutaties.

Begrotingsstructuur

In een aantal gevallen heeft een aanscherping van de formulering van operationele doelstellingen plaatsgevonden. Daarmee komen de taken en verantwoordelijkheden van Justitie beter tot uitdrukking.

De volgorde van de operationele doelstellingen in artikel 12 is gewijzigd en de algemene doelstelling in artikel 13 is aangescherpt. De operationele doelstellingen 15.1 (Een vreemdeling die een verblijfsvergunning of naturalisatie aanvraagt, krijgt binnen de daarvoor gestelde termijn een besluit aangereikt) en 15.2 (Asielzoekers in afwachting van een uitspraak over hun aanvraag voor een verblijfsvergunning en aan hen gelijk gestelden worden op een humane en sobere wijze opgevangen.) zijn samengevoegd (tot 15.2 Zorgvuldige en tijdige afdoening van aanvragen van verlening van een verblijfsvergunning of van een naturalisatieverzoek.), waardoor de vreemdelingenopvang is ondergebracht onder de doelstelling die betrekking heeft op de zorgvuldige (inclusief opvang) en tijdige afdoening van vreemdelingenzaken.

De overzichtsconstructies

Het ministerie van Justitie levert een bijdrage aan twee interdepartementale overzichtsconstructies: «Grote Stedenbeleid» (GSB) en de «Homogene Groep Internationale Samenwerking» (HGIS). De coördinatie hiervan is in handen van respectievelijk het ministerie voor Wonen, Wijken en Integratie (WWI) en het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Specifieke afspraken

Het ministerie van Justitie heeft ten aanzien van de begroting (vormvereisten en inhoud) specifieke afspraken gemaakt met het ministerie van Financiën. Deze punten worden hieronder genoemd.

Meerjarenperspectief

Per beleidsartikel is een meerjarenperspectief opgenomen, waardoor in alle begrotingsartikelen steeds een doorkijk wordt gegeven naar de toekomst.

Positionering apparaatsuitgaven

In de begroting 2010 van Justitie worden – met uitzondering van het apparaatbudget van de Directie Wetgeving – alle apparaatsbudgetten van beleidsdirecties bij het niet-beleidsartikel 91 Algemeen «Effectieve besturing van het Justitieapparaat» ondergebracht. Dit is conform de wijze waarop dit de afgelopen jaren heeft plaatsgevonden.

Budgetflexibiliteit

In de begroting is de informatie omtrent budgetflexibiliteit opgenomen in de tabellen betreffende de «budgettaire gevolgen van beleid». Concreet betekent dit dat in deze tabellen een regel is opgenomen waarin wordt aangegeven welk deel van het totale budget juridisch verplicht is.

Subsidies

Bij de tabellen betreffende de «budgettaire gevolgen van beleid» worden de subsidieverplichtingen niet gespecificeerd. In het verdiepingshoofdstuk zijn uitsluitend die subsidieverleningen opgenomen die hun wettelijke grondslag aan deze begroting ontlenen zoals voorgeschreven in artikel 4:23, derde lid, onder c, van de Algemene wet bestuursrecht.

Positionering baten-lastendiensten

De uitgaven aan alle uitvoerende diensten, inclusief de baten-lastendiensten van het ministerie van Justitie, worden wat betreft de begrotingsindeling aangemerkt als programma-uitgaven.

Toelichten van programma- en apparaatsuitgaven met volume- en prijsgegevens

In overleg met het ministerie van Financiën zijn apparaats- en programma-uitgaven met volume- en prijsgegevens niet toegelicht indien Justitie dit niet zinvol acht.

Meetbare gegevens: outcome, output, throughput, input

In elk beleidsartikel is aangegeven welk type prestatiegegeven is opgenomen. Uiteraard wordt bij voorkeur het beoogde maatschappelijk effect van het beleid vermeld.

Het is echter niet altijd mogelijk om een inschatting te maken van het maatschappelijk effect van het beleid (outcome): soms omdat dit methodologisch te ingewikkeld is, soms omdat de relatie tussen het justitiebeleid en het beoogde maatschappelijke effect niet één-op-één is vast te stellen, soms omdat het eenvoudigweg nog te vroeg is om maatschappelijke effecten vast te kunnen stellen.

In het geval dat geen outcome-indicatoren kunnen worden opgenomen, wordt volstaan met indicatoren op een lager aggregatieniveau. Het kan gaan om outputgegevens (de concrete producten van het beleid), om throughputgegevens (die inzicht bieden in processen, zoals bijvoorbeeld doorlooptijden) of om inputgegevens. In het laatste geval gaat het om een weergave van de beleidsinspanningen: welke activiteiten worden ondernomen, welke middelen worden ingezet, et cetera. Dit alles om zo toch een maximaal inzicht te bieden in de beleidseffecten die met het justitiebeleid worden beoogd. Door middel van het «comply or explain» principe wordt dit toegelicht.

Indien het in het geheel niet mogelijk is om prestatiegegevens op te nemen, wordt volstaan met een toelichting, waaruit blijkt op welke wijze op een meer kwalitatieve wijze inzicht wordt verkregen in de beleidsprestaties. Vaak zal worden verwezen naar het evaluatieonderzoek dat zal worden uitgevoerd, voorafgaand aan concrete beleidsvoornemens (ex ante), ter evaluatie (ex post) of voor de doorlichting van een beleidsterrein als geheel.

Met betrekking tot de beleidsdoorlichtingen heeft Justitie een meerjarige programmering vastgesteld voor de periode van 2006 tot en met 2012. In deze programmering zijn alle operationele doelstellingen opgenomen.

Voor 2010 zijn de volgende beleidsdoorlichtingen gepland:

– 14.1 Interlandelijke adoptie en internationale kinderontvoering;

– 14.2 Het verminderen van recidive van jeugdigen die delicten plegen.

Onderscheid meetbare gegevens

Bij de meetbare gegevens wordt onderscheid gemaakt tussen gegevens die regulier van aard zijn en gegevens die niet-regulier van aard zijn. Het ministerie van Justitie maakt eveneens dit onderscheid maar hanteert daarbij andere begrippen. Hiervoor is gekozen omdat deze andere begrippen ingeburgerd zijn in de organisatie. Reguliere gegevens worden aangeduid als «meetbare gegevens» en niet-reguliere gegevens hebben betrekking op evaluatie-onderzoeken.

Raad voor de rechtspraak

In het wetslichaam is een apart wetsartikel opgenomen voor de Raad voor de rechtspraak. In de Wet op de Rechtelijke Organisatie is de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering geattribueerd aan de gerechten en aan de Raad voor de rechtspraak. Per 1 januari 2005 kent de Rechtspraak een nieuwe bekostigingssystematiek gebaseerd op outputfinanciering en is gelijktijdig het baten-lasten stelsel ingevoerd. Door Justitie is gekozen voor een «bijdrage-constructie». Dit betekent dat op artikel 12«Rechtspleging en rechtsbijstand» de bijdrage aan de Raad is opgenomen en de Raad voor de rechtspraak niet in de begrotingsstaat inzake baten-lastendiensten is opgenomen. Voor de Raad is in de begroting een apart hoofdstuk opgenomen (hoofdstuk 7).

Overige punten

Gehanteerde toerekeningssleutels

Het komt voor dat een onderdeel van een organisatie-eenheid een bijdrage levert aan meerdere doelstellingen. Indien geen betere informatie voorhanden is, zullen de toerekeningssleutels voor de afzonderlijke bijdragen die ex-ante bij de begrotingsvoorbereiding worden vastgesteld ook ex-post worden gehanteerd bij de verantwoording.

Derdeninformatie

Indien binnen de begroting informatie verkregen van derden is opgenomen, wordt dit specifiek in de toelichting bij de betreffende operationele doelstelling vermeld.

Prognosemodel Justitiële Ketens

De uitkomsten van het Prognosemodel Justitiële Ketens zijn als bijlage opgenomen. Deze uitkomsten geven de geraamde capaciteitsbehoeften in meerjarig perspectief weer binnen de Justitiële keten.

Opbouw Memorie van Toelichting

De Memorie van Toelichting is als volgt opgebouwd:

• Artikelsgewijze toelichting bij het wetsvoorstel;

• Begrotingstoelichting, uitgesplitst in:

1. Leeswijzer;

2. Beleidsagenda;

3. Beleidsartikelen;

4. Niet-beleidsartikelen;

5. Bedrijfsvoeringsparagraaf;

6. Diensten die een baten-lasten stelsel voeren;

7. Raad voor de rechtspraak;

8. Verdiepingshoofdstuk;

9. Moties en toezeggingen;

10. Overzicht ZBO’s en RWT’s;

11. Bijlage Prognosemodel Justitiële Ketens;

12. Wetgevingsprogramma;

13. Lijst met afkortingen;

14. Trefwoordenlijst.

HOOFDSTUK 2 BELEIDSAGENDA

Inleiding

Het kabinet streeft naar een samenleving met minder criminaliteit, minder sociale overlast en minder verloedering van de woonomgeving. Een samenleving waarin respect de norm is en waarin mensen zich veilig voelen.

Veiligheid is niet een zaak van Justitie en politie alleen. Overheid, maatschappelijke organisaties en burgers spelen een belangrijke rol en werken samen. Het lokale bestuur wordt versterkt als het gaat om de regisserende rol die het vervult bij het oplossen van veel veiligheids- en openbare ordeproblemen.

Bij de aanpak van criminaliteit heeft het kabinet gekozen voor een combinatie van preventie en bestuurlijke en strafrechtelijke handhaving. Dit komt onder meer tot uiting in het project Veiligheid begint bij Voorkomen, waarin de minister van Justitie, de ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), voor Wonen, Wijken en Integratie (WWI), voor Jeugd en Gezin en van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) zijn betrokken. Ook opvoeding, scholing, werk, een gezonde economie en leefbare wijken dragen immers bij aan een veiliger samenleving. De bewindspersonen van Justitie, BZK en WWI voorkomen en bestrijden samen met gemeenten criminaliteit en overlast met een op de persoon gerichte aanpak, waarbij continuïteit in de aanpak en aansluiting van (na-)zorg moeten leiden tot een vermindering van recidive. Deze aanpak vergt samenwerking tussen vele partijen en consequent optreden. Het met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten gesloten Samenwerkingsmodel Nazorg en de veiligheidshuizen, waarvan in 2010 een landelijk dekkend netwerk bestaat, leveren hiertoe een belangrijke bijdrage.

Het kabinet is nu twee jaar op weg met het realiseren van de in het coalitieakkoord en het beleidsprogramma vastgelegde doelstellingen. Nederland wordt veiliger. Het aantal geweldsdelicten is ten opzichte van 2006 met 14,5% afgenomen. Het aantal vermogensdelicten daalde in die periode met maar liefst 20%. Steeds minder mensen werden slachtoffer van een misdrijf. Eind 2008 gaf één op de vier burgers aan de afgelopen 12 maanden slachtoffer te zijn geweest van een misdrijf. In 2005 was dit nog bijna één op de drie. Ook het percentage bedrijfsvestigingen dat het slachtoffer werd van criminaliteit nam af.

Mede hierdoor is er sprake van een vermindering van aangiftes bij de politie en afname van de behoefte aan celcapaciteit.

Halverwege de regeerperiode en het project Veiligheid begint bij Voorkomen kan worden geconstateerd dat het kabinet op de goede weg is, maar er moet nog veel werk verzet worden om alle doelen te bereiken. Op een aantal weerbarstige onderdelen zijn extra inspanningen nodig om de criminaliteit verder terug te dringen en de buurtproblemen aan te pakken. Overheid en bedrijven werken samen aan de bestrijding van diefstal in met name de detailhandel en overvalcriminaliteit. De fysieke verloedering van de woonomgeving is in 2008 licht verminderd. De door burgers ervaren sociale overlast is nog niet teruggedrongen. Om de ambitieuze kabinetsdoelstellingen op beide terreinen te realiseren worden de overlast en verloedering verder met kracht aangepakt. Zo wordt bij de inzet van de Van Montfransmiddelen en de middelen voor leefbaarheid in 2010 en 2011 focus aangebracht op de aanpak van sociale overlast en fysieke verloedering. De ministers van BZK en voor WWI hebben op 7 september jl. met 40 gemeenten en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten een manifest ondertekend om zich in 2010 en 2011 maximaal in te spannen de overlast en verloedering terug te dringen en in het voorjaar van 2010 en 2011 mee te doen aan een landelijke schoonmaakdag. De 40 gemeenten hebben alle andere gemeenten opgeroepen hieraan mee te doen. Daarnaast komen de middelen van Justitie voor de aanpak van criminele jongeren in de G4 vanaf 2010 samen met de extra middelen van WWI voor de inzet van gezinsmanagers en straatcoaches in de decentralisatie-uitkering aanpak Marokkaans-Nederlandse probleemjongeren.

Nederland bevindt zich in een economisch moeilijke en onzekere periode. De economische crisis heeft niet alleen budgettaire consequenties, maar werkt ook door in het voor Justitie relevante gedrag van burgers. Zo is, onder andere door stijging van het aantal faillissementen, een toename van het beroep op de civiele rechter te verwachten.

Vanwege de sterk stijgende werkeloosheid zal mogelijk ook het aantal bestuurszaken groeien in de sfeer van de sociale zekerheid. Ook kan economische neergang en stijgende werkeloosheid gepaard gaan met een toename van verschillende vormen van criminaliteit. Welke vormen en in welke mate, dat laat zich niet goed voorspellen zolang de economische ontwikkelingen zo onzeker zijn. Bovendien is onzeker welke invloed een uitzonderlijk diepe economische neergang op gedrag zal hebben. Daarom staat het versterken van veerkracht in de justitieorganisatie voorop. Dat vergt bijvoorbeeld flexibel omgaan met de justitiecapaciteit, zoals bijvoorbeeld in het onlangs gepresenteerde masterplan detentiecapaciteit. Ook is het van belang vast te houden aan het ingezette beleid rond recidivereductie en preventie, juist in tijden dat de criminaliteit dreigt toe te nemen.

Het is nodig te blijven investeren in een veiligere samenleving, consequente handhaving, een betrouwbaar rechtssysteem en een integere overheid. Uitgangspunt voor Justitie is en blijft daarbij de missie die is opgenomen in het beleidsprogramma van het kabinet «Samen werken, samen leven»: Wij willen een samenleving waarin mensen zich veilig, vertrouwd en met elkaar verbonden voelen. Een samenleving waarin wederzijds respect de norm is, waarin we elkaar geen overlast bezorgen en waarin geweld een uitzondering is, net als diefstal, vernieling en andere vormen van criminaliteit.

De bewindslieden van Justitie willen er niet alleen aan bijdragen deze doelen te realiseren, ze willen dat ook doen met een stijl en visie. Het beleid is gebaseerd op vertrouwen en respect en doorbreekt valse tegenstellingen, maar is ook gericht op effectieve handhaving en bestrijding van fraude en misbruik van regels en procedures, juist om het vertrouwen te behouden.

Vertrouwen

«Zich veilig en vertrouwd voelen» staat of valt met vertrouwen in de rechtsstaat zelf en in de instituties ervan. Dat vertrouwen is gediend met een overheid die heldere normen stelt en ze ook bevestigt. Een overheid die op democratische wijze, en met inachtneming van de belangen van alle betrokkenen, normen stelt en bevestigt door de eenmaal gestelde norm ook te handhaven, altijd binnen de regels, met inachtneming van de omstandigheden en consequent.

De huidige economische ontwikkelingen vormen hierbij een extra uitdaging. Economische onzekerheid is haast synoniem met verminderd vertrouwen: in de toekomst, in structuur en functioneren van de economie als zodanig, maar ook in instanties en tussen mensen onderling. In het aanvullend beleidsprogramma «Werken aan de Toekomst» heeft het kabinet daarom een aantal maatregelen neergelegd die op korte en middellange termijn kunnen bijdragen aan het herstel van vertrouwen. Door te blijven inzetten op veiligheid, stabiliteit en respect wordt het vertrouwen van mensen in elkaar en in de rechtsstaat versterkt.

Dat Nederland veiliger wordt vertaalt zich nog niet volledig in de beleving van de burgers. Het aantal mensen dat aangeeft zich «wel eens» onveilig te voelen is gedurende de afgelopen 2 jaren gelijk gebleven, maar geringer dan in 2006. Langs drie lijnen kan de veiligheid vergroot worden: het voorkomen van criminaliteit, het aanpakken van de oorzaken van gevoelens van onveiligheid en het versterken van de rechtshandhaving. In het kabinetsbrede project «Veiligheid begint bij voorkomen» staan preventie en repressie van criminaliteit, overlast en verloedering daarom op gelijke voet. Repressie en preventie versterken elkaar, maar daarvoor moeten alle betrokken instanties wel met elkaar samenwerken. Openbaar Ministerie en politie kunnen er met de strafrechtelijke aanpak voor zorgen dat plegers van misdrijven gestraft worden, en potentiële plegers worden afgeschrikt. Ze leveren daarmee een belangrijke bijdrage aan het verminderen van overlast, geweld, hennepteelt, fraude en corruptie. Om nog een stap verder te komen is samenwerking met veel andere (overheids-)organisaties nodig. Dat gebeurt ook steeds vaker en beter. Gemeenten spelen daarbij een belangrijke rol als mederegisseur van de zorg voor veiligheid. Woningbouwcorporaties en jeugd- en zorginstellingen bieden woonruimte en zorg en signaleren daarnaast misstanden en verzamelen informatie waardoor de overheid kan ingrijpen voor er slachtoffers vallen. Burgers en bedrijven dragen zelf steeds meer bij aan de veiligheid en leefbaarheid van de buurt, enerzijds door elkaar te respecteren en conflicten te bespreken en onderling op te lossen, anderzijds door samen te werken met politie en Justitie in projecten als «Buurtvaders», «Meld misdaad anoniem» en «Amber alert».

Respect

Respect is in onze samenleving iets geworden dat we gemakkelijk eisen maar moeilijk geven. Justitie kan laten zien dat dat anders kan. Door op respectvolle wijze de norm te stellen, te handhaven en te bevestigen erkent Justitie dat degene tegen wie wordt opgetreden erbij hoort, deel uitmaakt van de samenleving, de moeite waard is om toch aangesproken te worden op en verantwoordelijk te worden gehouden voor zijn of haar gedrag. Het (straf)recht is – ook als het mensen tijdelijk buiten de vrije samenleving plaatst – uiteindelijk een uitdrukking van deze benadering. Goede voorbeelden hiervan zijn te vinden in de persoonsgerichte aanpak, afgestemd op daad, dader en het risico op herhaling.

Uit respectvol optreden door de overheid volgt dat overheidsdienaren respect verdienen. In het geval van Justitie zijn dat de mensen die zich in de frontlinie van de rechtshandhaving bevinden zoals politie, openbaar ministerie en rechters. Ze verdienen dat respect van degenen met wie ze in de uitoefening van hun beroep te maken hebben, maar ook van degenen die zich over hun handelen uitlaten – in de media en in de politiek, bijvoorbeeld.

Respect tonen en aanspraak mogen maken op respect geldt niet alleen voor de (strafrechtelijke) rechtshandhaving, maar ook voor de geschilbeslechting via de civiele en bestuurlijke rechtspraak. Weten dat er een rechter is die in geval van een conflict serieus luistert en tot een eerlijke afweging komt, is een niet te onderschatten factor voor maatschappelijk vertrouwen, en daarmee voor sociale cohesie. Het respecteren van de rechtspraak, ook als de beslissing tegenvalt, hoort daarbij.

Wars van valse tegenstellingen

Er is weinig dat zozeer het onderling vertrouwen en respect en vertrouwen in en respect voor instanties en instituties aantast als valse tegenstellingen. Natuurlijk, er zijn verschillen in onze samenleving, en dus ook (belangen)tegenstellingen. Daarmee kan alleen vruchtbaar omgegaan worden als ze ten volle worden erkend (dus niet verdoezeld) maar niet groter en onverzoenlijker worden gemaakt dan ze zijn. «Wij» en «zij» zijn alleen zinvolle begrippen voor zo ver «wij» en «zij» met elkaar te maken hebben. «Hard» en «soft» sluiten elkaar niet uit maar zijn in combinatie effectief. Fundamentele vrijheden en grondrechten botsen soms met elkaar maar vormen in combinatie de basis voor een samenleving waarin ieder tot zijn of haar recht kan komen.

Dat wordt bij uitstek duidelijk in het migratiebeleid. De belangen van potentiële migranten en de Nederlandse samenleving lopen soms parallel, maar soms ook niet. Dat moet erkend worden en er moet naar worden gehandeld. Het stimuleren van gewenste migratie en tegengaan van ongewenste migratie maken niet alleen de economie weerbaarder maar voorkomen ook dat de wederzijdse aanpassing te stroef verloopt. Het programma «Modern Migratiebeleid», de verdere verbeteringen van de asielprocedure en het realiseren van daadwerkelijke terugkeer nemen hierbij een centrale plaats in. In samenwerking met partners in het maatschappelijk middenveld zijn, binnen door het kabinet gestelde kaders en programma’s, in de voorgaande jaren wezenlijke veranderingen in het beleid geïdentificeerd. Het resultaat daarvan is een omvangrijk pakket van wetswijzigingen, dat het kabinet al dit jaar in de Tweede Kamer wil bespreken, zodat de uitvoering ervan begin 2011 kan starten. Alleen zo kunnen we selectieve migratie, effectief toezicht, zichtbare handhaving en bescherming van zwakke migranten en asielzoekers mogelijk maken.

Hierna volgt een overzicht van de activiteiten die Justitie in 2010 zal ontplooien om de gestelde doelen naderbij te brengen. De economische crisis noopt tot financiële behoedzaamheid. Mogelijk leidt dit tot bijstellingen in de loop van het begrotingsjaar.

Project 10: «Veiligheid begint bij Voorkomen»

Het project «Veiligheid begint bij Voorkomen» (VbbV) heeft als hoofddoelstelling een reductie van criminaliteit (gewelds- en vermogensdelicten), fysieke verloedering en ernstige sociale overlast met 25% in 2010 ten opzichte van 2002. Het project VbbV wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Daarnaast wordt intensief samengewerkt met de ministeries voor Jeugd en Gezin (J&G), Wonen, Wijken en Integratie (WWI), van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (OCW) en Defensie (Kmar).1

Om de doelstelling van 25% minder criminaliteit te halen is in 2007 een ambitieus programma gestart dat zich uitstrekt over vele vormen van criminaliteit:

Aanpak diefstal, agressie en geweld, overlast en verloedering, aanpak criminaliteit tegen ondernemingen, de versterking van de aanpak van de zware en georganiseerde misdaad, inclusief de financieel-economische criminaliteit en cybercrime, alsmede de persoonsgerichte aanpak van overlastgevende jongeren en recidivisten. Over de totale voortgang van het project VbbV wordt de Tweede Kamer geïnformeerd door middel van de jaarlijkse voortgangsrapportage. De eerstvolgende voortgangsrapportage zal voorafgaand aan de behandeling van de begroting van het ministerie van Justitie naar de Tweede Kamer worden gezonden.

Eind 2010 zal met het oog op het bereiken van de deeldoelstellingen van dit project het navolgende zijn gerealiseerd:

1. Twintig procent minder geweldsdelicten door de aanpak van:

– Eergerelateerd geweld

Per 2011 loopt het programma «Eergerelateerd geweld» af. Het in diverse pilots ontwikkelde instrumentarium zal in 2010 verder op lokaal niveau worden geïmplementeerd en geborgd. Dit dient te geschieden zowel binnen de afzonderlijke sectoren (politie, opvang en onderwijs), als binnen het integrale veiligheidsbeleid onder regie van de gemeente. Bestuurlijke pilots in Rotterdam, Amsterdam en regio Twente (Almelo) krijgen daarvoor ondersteuning vanuit het programma. In zeven andere gemeenten wordt – ook in 2010 – de samenwerking tussen gemeenten en migrantenorganisaties gestimuleerd. In 2010 komen de ontwikkelde instrumenten en methodieken gebundeld beschikbaar voor gemeenten en andere ketenpartners. Naast een bestuursmodel voor gemeentelijke regie zal eind 2010 een beleidsnotitie verschijnen met – behalve een terugblik – aanbevelingen over de aanpak van eergerelateerd geweld na afloop van het programma.

– Huiselijk geweld

In 2010 ligt de nadruk bij de uitvoering van het »plan van aanpak huiselijk geweld» op de preventie en gezinsgerichte aanpak.

Voortbouwend op het succes van reeds ingevoerde maatregelen als het tijdelijk huisverbod, worden de volgende activiteiten ter hand genomen:

• een derde inventarisatie van de stand van zaken rond de aanpak van huiselijk geweld door gemeenten, politie, OM, hulpverlening, en in de ketensamenwerking gaat in het voorjaar 2010 naar de Tweede Kamer;

• afhankelijk van de uitkomsten van het landelijk onderzoek naar aard en omvang van huiselijk geweld wordt in 2010 bezien in hoeverre aanpassing van de aanpak van huiselijk geweld nodig is;

• er is in 2009 een landelijke modelaanpak huiselijk geweld voor gemeenten ontwikkeld; in 2010 wordt gestart met het inhoudelijk vullen van het model;

• om huiselijk geweld en kindermishandeling vroegtijdig te kunnen signaleren komt er voor alle professionals die in hun beroepsuitoefening hiermee te maken krijgen een verplichte meldcode. In 2010 wordt het wetgevingstraject hiertoe voortgezet. Voorts worden beroepsgroepen (naast artsen en leraren bijvoorbeeld medewerkers kinderopvang) gestimuleerd om meldcodes huiselijk geweld en kindermishandeling te ontwikkelen en het gebruik daarvan door hun professionals te bevorderen. Hierbij is de samenwerking met VWS onontbeerlijk.

– Geweld

In het programma «Geweld in het (semi-)publieke domein» combineren we preventieve en repressieve maatregelen. In 2010 zal de ontwikkeling van het aantal gedragscodes en bemiddelingsprojecten in buurten en op scholen worden voortgezet. Om het alcoholgerelateerde geweld terug te dringen, zullen in aansluiting op de maatregelen van de ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Volksgezondheid, Welzijn en Sport, in 2010 de registratie van alcohol bij geweld en de daarop aansluitende justitiële interventies hun beslag krijgen.

Er wordt voorafgaand aan de invoering van het wettelijk verbod op alle stiletto’s, vlinder- en valmessen een publiekscampagne gevoerd om het wapenbezit verder terug te dringen.

Voor de dadergerichte aanpak van geweldplegers werd in 2009 in Almere met en door ketenpartners een modelopstelling ontwikkeld. In 2010 zal deze modelopstelling landelijk worden verbreed.

Justitie zet zich samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in voor de aanpak van geweld en agressie tegen medewerkers met een publieke taak (waaronder personeel in het openbaar vervoer). Zo maken Politie en Openbaar ministerie in het najaar van 2009 afspraken over een eenduidige strafrechtelijke aanpak van daders. In 2010 worden deze afspraken uitgevoerd.

2. Daling criminaliteit tegen ondernemingen met vijfentwintig procent

Hoewel de in 2010 te behalen doelstellingen deels zijn gerealiseerd, moeten met name het aantal diefstallen in de detailhandel en het aantal overvallen fors worden teruggebracht. In 2010 is het streven om te komen tot minder dan 1900 overvallen (dit betekent 20% minder dan in 2008).

De maatregelen uit het plan van aanpak van de in 2009 opgerichte Taskforce Overvallen worden in 2010 onverminderd voortgezet. De preventieve acties uit dit plan van aanpak omvatten slachtoffergerichte, dadergerichte en situationele maatregelen om het aantal overvallen terug te dringen. De repressieve acties moeten de informatievoorziening ten behoeve van de opsporing te verbeteren en een effectieve, lokale aanpak te stimuleren. Ten slotte voorziet de aanpak in een goede opvang en nazorg van slachtoffers. De inspanningen om het aantal overvallen terug te dringen worden in nauwe samenwerking tussen publieke en private partijen uitgevoerd.

3. Daling recidive met tien procentpunt

Doelstelling voor de periode 2002–2010 is de 7-jaars recidive onder ex-gedetineerden met 10 procentpunt te verlagen.

De aanpak van recidive bestaat uit een combinatie van preventie en repressie. Daders moeten de strafrechtelijke uitspraak ervaren als een forse reactie op het leed dat ze aanrichten en de overlast die ze veroorzaken. Het uiteindelijke resultaat moet zijn dat het delictgedrag stopt.

Het kabinet wil de recidive terugdringen door een persoonsgerichte benadering. Deze aanpak wordt afgestemd op de ernst van het delict, de persoon van de dader en het risico voor de samenleving. Deze benadering kan in verschillende fases van het strafrechtelijke traject worden toegepast, waar nodig met verslavingszorg, psychische zorg en gedragstrainingen, in de tenuitvoerlegging van de straf geïntegreerd.

Om de vruchten te plukken van al deze inspanningen is een succesvolle terugkeer van gedetineerden in de samenleving cruciaal. Justitiële en gemeentelijke nazorg is erop gericht te voorkomen dat ex-gedetineerden recidiveren, door te zorgen dat basale zaken zoals onderdak, identiteitsbewijs en noodzakelijke zorg op orde zijn bij ontslag uit detentie. Nauwe samenwerking met gemeenten en maatschappelijke organisaties is daarvoor onontbeerlijk. Om die samenwerking beter vorm te geven worden gedetineerden in de regio geplaatst waardoor het contact met de gemeente van herkomst en met hulpverlening makkelijker in stand kan blijven. Dat geeft meer mogelijkheden voor vormgeving van maatschappelijke trajecten tijdens detentie.

Vooruitlopend op de inwerkingtreding van de wet Justitiële Voorwaarden (01-01-2011) leveren de reclasseringsorganisaties vanaf eind 2009 al adviezen die meer zijn toegespitst op de behoefte van OM en rechtspraak. De bijzondere voorwaarden die een rechter kan opleggen zijn geënt op het misdrijf, het maatschappelijke risico en de (vaak psychische) problemen van de dader. Combinatie van verschillende voorwaarden maakt het mogelijk dat de strafrechtelijke reactie de kern van de individuele problematiek aanpakt. Met reclasseringstoezicht kan Justitie de vinger aan de pols houden en optreden bij niet-naleving van de voorwaarden. Het reclasseringstoezicht is in 2009 geheel vernieuwd. Het werken aan gedragsverandering in gedwongen kader krijgt daardoor in 2010 professioneler vorm: de reclasseringsorganisaties zullen – vooruitlopend op de wetswijziging – in 2010 al strikter toezicht in praktijk brengen. Gedragsbeïnvloeding als onderdeel van bijzondere voorwaarden is kansrijk door de combinatie met gevangenisstraf als stok achter de deur: het overtreden van de voorwaarden leidt tot tenuitvoerlegging van de gevangenisstraf.

4. Vernieuwing Forensische Zorg

Het aantal toeleidingen naar verslavingszorg onder justitiële titel stijgt in 2010 naar 5 000 (ten opzichte van 3 000 bij de start van deze kabinetsperiode). Iedere justitiabele zal op basis van een onder verantwoordelijkheid van de minister van Justitie genomen plaatsingsbesluit bij een zorginstelling worden geplaatst. Binnen de forensische zorg komt er een integrale informatievoorziening. Het streven is de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel Forensische Zorg eind 2010 af te ronden.

5. Modernisering Gevangeniswezen (MGW)

De persoonsgerichte aanpak op basis van de levensloopbenadering vormt de kern van de modernisering van het gevangeniswezen. Gedetineerden worden zoveel mogelijk regionaal geplaatst. Daardoor kunnen de activiteiten ten behoeve van het strafproces en in het kader van de reïntegratie beter op elkaar worden afgestemd. Daarvoor zijn aanpassingen nodig in de toewijzing en inzet van de beschikbare detentiecapaciteit, die zijn uitgewerkt in het Masterplan gevangeniswezen 2009–2014.

Het Masterplan bevat voorstellen voor een effectiever en efficiënter capaciteitsbeheer en dat bij een wisselend aanbod van in te sluiten personen. Daarmee is een belangrijk fundament gelegd voor de beleidsdoelen die worden nagestreefd in het Programma MGW.

Het streven is vanaf begin 2010 aan alle gedetineerden een dagprogramma aan te bieden dat detentieschade zoveel mogelijk voorkomt en een succesvolle terugkeer in de samenleving bevordert. Alle doelgroepen zal arbeid worden aangeboden. De overige activiteiten die worden aangeboden (onderwijs, zorg, gedragsinterventies) zijn afhankelijk van de detentiefase, de mate van groepsgeschiktheid, de zorgbehoefte en het feitelijke gedrag van de gedetineerde. Hiertoe wordt iedere gedetineerde uiterlijk vanaf eind 2009 bij binnenkomst op een gestandaardiseerde wijze gescreend en geobserveerd. De resultaten hiervan worden vastgelegd in een (voorlopig) reïntegratieplan dat gegevens bevat over het risicoprofiel, MPC- en groepsgeschiktheid, zorgbehoefte en activiteiten op het gebied van nazorg.

6. Nazorg

Eind 2010 is het Samenwerkingmodel nazorg (dit model bevat de gezamenlijke ambities van gemeenten en Justitie en de wederzijdse taken en verantwoordelijkheden op het terrein van nazorg) in gemeenten en penitentiaire inrichtingen ingevoerd. Van 80% van de gedetineerde burgers vindt informatie-uitwisseling plaats tussen Justitie en de gemeente van terugkeer. Er is ultimo 2010 een landelijk dekkend systeem van gemeentelijke contactpersonen nazorg in gemeenten en penitentiaire inrichtingen geïmplementeerd.

7. Jeugd

Ook voor de jeugdcriminaliteit geldt dat de recidive met tien procentpunt terug moet, van bijna 60 procent naar 50 procent in de periode 2002–2010.

De maatregelen in het kader van de Aanpak van de jeugdcriminaliteit komen in 2010 in de fase van de volledige uitvoering en moeten zorgen voor samenhang tussen preventie, repressie en nazorg. Speerpunten zijn vroegtijdig ingrijpen, persoonsgerichte aanpak, een snelle en consequente jeugdketen en passende nazorg.

In 2010 komt onder andere een besluit over de landelijke uitrol van Pro-Kid, een methode die het mogelijk maakt om de risicovolle 12-minners te signaleren. Om de recidive bij jeugdigen terug te dringen is het van groot belang de juiste interventies voor een jongere te bepalen. Naast het werken met effectieve gedragsinterventies, erkend door de Erkenningscommissie Gedragsinterventies Justitie, vraagt dit om een juiste diagnose en een gerichte risico-inschatting van de jongere. Het nieuwe Landelijk Instrumentarium Jeugdstrafrechtketen maakt dit mogelijk. Aan de hand van de uitkomsten van de pilots zal in 2010 landelijke invoering vormgegeven worden.

8. Verbeterplannen Justitiële Jeugdinrichtingen

De afgelopen jaren zijn bij de Justitiële Jeugdinrichtingen (JJI’s) belangrijke verbeteringen in gang gezet, gericht op de kwaliteit en veiligheid. In 2010 gaat de werving en bijscholing van extra personeel voor de Justitiële Jeugdinrichtingen (groepsleiders en gedragsdeskundigen) verder.

In 2010 treedt de aanpassing van de Beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen in werking.

9. Slachtofferbeleid

In 2010 zal de Wet Versterking positie slachtoffers in het strafproces gefaseerd ingevoerd worden die de informatieverstrekking aan slachtoffers ketenbreed zal verbeteren. Ook wordt de schaderegeling verbeterd, doordat uitbreiding van de voegingscriteria en opstelling van richtlijnen/oriëntatiepunten voor het OM en de rechterlijke macht, waarin uniformering van uitgangspunten over schade is opgenomen. Eind 2010 zal de evaluatie van de pilot vernieuwd slachtofferloket, die in vier steden loopt, gereed komen. Afhankelijk van de uitkomsten zal toegewerkt worden naar een landelijk dekkende voorziening. Tevens zal in samenwerking met de ketenpartners de omvang en de kwaliteit van de dienstverlening aan slachtoffers beter in beeld worden gebracht.

Na de bovenstaande toelichting op project 1- van de volgt hieronder een toelichting op de voor Justitie relevante doelstellingen.

De activiteiten beschreven onder de punten 4 t/m 9 zijn er mede op gericht om de doelstelling onder punt 3 te realiseren.

Doelstelling 13: Vergroting van de aantrekkelijkheid van Nederland voor kenniswerkers.

Om de aantrekkelijkheid van Nederland voor buitenlandse kenniswerkers te vergroten is een selectief migratiebeleid nodig, dat uitnodigend is voor migranten aan wie een grote maatschappelijke behoefte bestaat en voor andere groepen restrictief blijft. Het reguliere toelatingsbeleid wordt herzien langs de lijnen van de notitie «Naar een modern migratiebeleid». Het beleid richt zich op vereenvoudiging van het stelsel van verblijfsvergunningen, verbetering van toelatingsprocedures en versterking van toezicht en handhaving.

Het jaar 2010 staat in het teken van de voorbereiding van de implementatie van de Wet modern migratiebeleid. Daarnaast heeft de ontwikkeling en invoering van het handhavingsinstrumentarium in het kader van het modern migratiebeleid hoge prioriteit.

Doelstelling 54: Uiterlijk in 2011 geen coffeeshops meer in de nabijheid van scholen.

Het streven van het kabinet is dat in 2011 alle gemeenten met een coffeeshop een afstandscriterium hebben en gebruiken. Van de 106 gemeenten met coffeeshops hanteerden 85 gemeenten (80%) in 2007 een afstands- of nabijheidcriterium ten opzichte van scholen. Het is de bedoeling dat in 2010 ook de resterende gemeenten zo’n criterium hebben en handhaven.

In het najaar 2009 is het kabinetsstandpunt op het rapport van de Commissie Van der Donk naar de Tweede Kamer gezonden. De in de nota genoemde maatregelen worden uitgevoerd vanaf 2010.

Ten aanzien van de pilot ingezetenencriterium te Maastricht is te verwachten dat het Europese Hof van Justitie in de loop van 2010 antwoord geeft op een aantal door de Raad van State gestelde prejudiciële vragen.

Doelstelling 56: Nieuw identificatiesysteem in 2010 in gebruik

Er is een nieuwe systematiek in ontwikkeling om de identiteit van verdachten en veroordeelden vast te stellen. Deze steunt op de controle van identiteitsdocumenten, en het gebruik van foto’s en vingerafdrukken. Met behulp hiervan kan bij de start van ieder strafrechtelijk traject de identiteit deugdelijk worden vastgesteld. Het wetsvoorstel identiteitsvaststelling verdachten, veroordeelden en getuigen is aangenomen en treedt op 1 januari 2010 in werking. Vanaf het moment dat het wetsvoorstel is aangenomen wordt de nieuwe systematiek van identiteitsvaststelling geleidelijk in diverse arrondissementen ingevoerd.

Doelstelling 57: Een steviger aanpak van georganiseerde misdaad, fraude en cybercrime

De in 2009 gestarte brede, programmatische aanpak van georganiseerde misdaad richt zich in 2010 specifiek op de thema’s mensenhandel, georganiseerde hennepteelt en misbruik in de vastgoedsector. Naast het opsporen en vervolgen van criminele samenwerkingsverbanden, zullen ook de gelegenheidsstructuren die als voedingsbodem voor deze vormen van misdaad fungeren worden aangepakt. Dat vergt de inzet van strafrechtelijke, fiscale en bestuursrechtelijke instrumenten en een goede uitwisseling en analyse van alle daarbij benodigde informatie. Het Openbaar Ministerie investeert het komend jaar in het versterken van de informatiegestuurde opsporing, door specifieke expertise toe te voegen aan de parketten.

De aanpak van cybercrime wordt geïntensiveerd. Het aangifteproces wordt vereenvoudigd. Op regionaal en bovenregionaal niveau komt er meer expertise.

De ervaringen die in 2009 zijn opgedaan met de inzet van de Bovenregionale Rechercheteams voor de aanpak van kinderporno en de resultaten van de proeftuin kinderporno zullen worden gebruikt om die aanpak te herijken. In 2010 worden de eerste resultaten zichtbaar van de intensivering van de samenwerking tussen de overheid en de diverse marktpartijen die betrokken zijn bij het internet om de veiligheid op het internet te vergroten. Een voorbeeld hiervan is het filteren en blokkeren van buitenlandse kinderpornosites door de internet service providers conform de afspraken die de minister van Justitie en de providers daar in 2009 over gemaakt hebben.

Doelstelling 58: Prostitutie onderwerpen aan scherper vergunningenbeleid

Om meer grip te krijgen op wat er in de prostitutiebranche omgaat, wordt het toezicht verbeterd. Uitgangpunt is een voor alle vormen van prostitutie verplichte vorm van regulering. Met een vergunningplicht kan het toezicht functioneel worden ingezet. Bovendien komen gemeenten meer op één lijn in hun prostitutiebeleid. Het wetsvoorstel regulering prostitutie en tegengaan misstanden seksbranche, in het najaar van 2009 door de ministers van BZK en Justitie ingediend bij de Tweede Kamer, zal naar verwachting medio 2010 in werking treden.

Doelstelling 59. Het tegengaan van radicalisering

De structurele monitoring van internet op informatie die voor terrorismebestrijding relevant is zal ook in 2010 doorgaan. De bevindingen zullen onder andere worden gebruikt voor het periodieke Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) en ter bestendiging van huidig beleid of voor vormgeving van nieuw beleid.

In 2010 staat blijvende aandacht voor het herkennen van signalen van radicalisering in gevangenissen op het programma, evenals het verder ontwikkelen van resocialisatietrajecten voor terrorismeveroordeelden. Hierbij zal worden aangesloten bij ervaringen in het buitenland.

Doelstelling 60: Versterken verdediging tegen catastrofaal terrorisme

Het reeds ingezette traject dat gericht is op weerstandsverhoging bij risicovolle instellingen met chemische, biologische, radiologische en nucleaire middelen (CBRN-middelen) wordt conform planning voortgezet. In 2010 zal de invoering van de maatregelen voor de vierde en laatste serie objecten afgerond worden. In aanvulling op deze maatregelen komt er binnen «security-awareness» voorlichtingsactiviteiten een specifieke component CBRN-awareness voor deze instellingen.

Doelstelling 62: Veiligheidshuizen in grotere steden

In 2010 is er een landelijk dekkend netwerk van ruim 40 Veiligheidshuizen. Uit een eerste evaluatie «Justitie in de buurt, nieuwe stijl» is gebleken dat de Veiligheidshuizen een duidelijke plek hebben gekregen bij de bestrijding van criminaliteit en overlast. Hoewel veel Veiligheidshuizen nog maar kort operationeel zijn, blijkt de samenwerking tussen de instanties al verbeterd, onder meer bij het ontwikkelen van gerichte trajecten in individuele gevallen. In 2010 komt er een vervolgevaluatie met nader onderzoek naar de effectiviteit van in Veiligheidshuizen toegepaste methodieken.

Doelstelling 66: Introductie van een rechtsvorm voor de maatschappelijke onderneming

In 2010 wordt de parlementaire behandeling afgerond van het wetsvoorstel dat – voor stichtingen en verenigingen die een maatschappelijke onderneming in stand houden – regels toevoegt aan boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Onder bepaalde voorwaarden zullen ook kapitaalvennootschappen (BV’s en NV’s) een maatschappelijke onderneming in stand kunnen houden. Welke die voorwaarden zijn, in welke gevallen dit toepassing vindt en op welke wijze dit het beste kan worden geregeld, is voorwerp van nader beraad. In datzelfde jaar zullen deze regels van kracht worden.

Stichtingen en verenigingen die van deze rechtsvorm gebruik maken, krijgen een structuur die recht doet aan de taak waarvoor zij staan. Het intern toezicht is geregeld, de aanspreekbaarheid van bestuurders en toezichthouders versterkt, de inbreng van belanghebbenden wordt verzekerd en de instellingen krijgen – waar mogelijk en nodig – meer mogelijkheden om zich als onderneming te ontplooien. Instellingen in alle delen van de semipublieke sector zullen hier gebruik van kunnen maken. Deze instellingen worden naar hun vorm beter herkenbaar in het rechtsverkeer.

Invoering van de rechtsvorm zal ertoe moeten leiden dat de verhouding tussen de overheid en de instellingen in de verschillende sectoren opnieuw wordt doordacht met als doel deze instellingen meer ruimte te geven om zich te ontplooien.

Doelstelling 70: Het verbeteren en versnellen van de asielprocedure

De toelatingsprocedure van de Vreemdelingenwet 2000 wordt aangepast, versneld en verbeterd, mede op grond van de aanbevelingen van de commissie-Scheltema. In het bijzonder de 48-uursprocedure, ook wel aanmeldcentrumprocedure genoemd, wordt verbeterd door zorgvuldiger te werken en het identificatieproces te verbeteren ten behoeve van eventuele terugkeer. Aan de procedure zal een rust- en voorbereidingstermijn vooraf gaan waarin o.a. identiteits- en nationaliteitsonderzoek verricht kan worden. De duur van de procedure in het aanmeldcentrum wordt, behoudens enkele uitzonderingen, vastgesteld op maximaal acht dagen, waarvan drie dagen beschikbaar zijn voor de asielzoeker en zijn rechtsbijstandverlener. Binnen die acht dagen worden alle stappen die nodig zijn om zorgvuldig op de asielaanvraag te kunnen beslissen afgerond.

Stroomlijning van de processen kan de procedure na het aanmeldcentrum bekorten met ongeveer acht weken. Verder worden de opvangmogelijkheden verruimd voor asielzoekers van wie de eerste asielaanvraag in het aanmeldcentrum is afgewezen. Gedurende vier weken na de afwijzing in het aanmeldcentrum heeft de vreemdeling nog recht op opvang.

Het indienen van vervolgaanvragen wordt zoveel mogelijk voorkomen door onder andere verruiming van de mogelijkheid beletselen tegen uitzetting in een lopende procedure mee te nemen en door het toepassen van ex-nunc toetsing.

Daarnaast zijn maatregelen genomen om de effectiviteit van het terugkeerbeleid te vergroten, waaronder de mogelijkheid tot oplegging aan ex-asielzoekers van een vrijheidsbeperkende maatregel in een vrijheidsbeperkende locatie na afloop van de vertrektermijn (zie verder doelstelling 71).

De invoering van bovenstaande maatregelen is voorzien in de tweede helft van 2010. Hiertoe is onder meer een Programma «Invoering Verbeterde Asielprocedure» ingericht.

Doelstelling 71: Het daadwerkelijk doen terugkeren van vreemdelingen die geen rechtmatig verblijf hebben

Op 14 april 2009 is, in aanvulling op de maatregelen aangekondigd in de asielbrief van 2008, een brief aan de Tweede Kamer gezonden met daarin een aantal maatregelen om de uitvoering van het terugkeerbeleid verder te verbeteren. Deze maatregelen betreffen: het waar nodig verstrekken van justitiële gegevens aan landen van herkomst, het verruimen van de bevoegdheden van de Vreemdelingenpolitie en de KMar op het terrein van identiteitsonderzoek en het beleggen van een aantal bevoegdheden op het terrein van identiteitsonderzoek en inbewaringstelling van vreemdelingen bij de DT&V. Deze maatregelen worden in 2010 voltooid. Daarnaast worden maatregelen uitgewerkt die er toe moeten bijdragen dat weigerachtige landen van herkomst eigen onderdanen sneller terugnemen.

Doelstelling 72: Verbeterde werking van de Vreemdelingenwet en het uitvoeren van een pardonregeling

De verbetering van de Vreemdelingenwet wordt behandeld onder doelstelling 70. Het vervolg van de uitvoering van de Regeling afwikkeling nalatenschap oude Vreemdelingenwet heeft in 2009 zijn beslag gekregen. De gehele doelgroep van de Regeling, inclusief de statushouders die bij het COA gehuisvest zijn, zal naar verwachting vóór het eind van 2009 adequaat gehuisvest zijn. Daarmee stoppen de activiteiten van Justitie op het gebied van huisvesting van deze groep, inclusief de inzet van de Taskforce Huisvesting Statushouders. In het eerste kwartaal van 2010 wordt de laatste tranche van de Tijdelijke Regeling voor kosten ter afwikkeling van de nalatenschap van de oude Vreemdelingenwet aan de gemeenten uitgekeerd.

Vanaf medio 2010 zal het WODC de uitvoering van de Regeling en de afspraken die daarover in het bestuursakkoord met de VNG zijn gemaakt inzake uitvoering van de Vreemdelingenwet, evalueren.

Transitietabel

Onderstaande tabel geeft aan onder welke operationele doelstellingen de kabinetsdoelstelling of het project verder uitgewerkt wordt. Onder de operationele doelstellingen zijn ook de bijbehorende prestatiegegevens opgenomen.

Overige onderwerpen

Politiebestel en herziening gerechtelijke kaart

In december 2008 is het kabinetsstandpunt «Doorontwikkeling politieorganisatie» aan de Tweede Kamer gestuurd. De voornemens daaruit zullen in 2010 verder worden uitgewerkt in wetgeving en beleid. Het kabinet heeft onder meer geconcludeerd dat verdere verbetering van het gemeenschappelijk functioneren en van de samenwerking tussen korpsen binnen het huidige regionale bestel realiseerbaar is. Aanpassingen in de de Politiewet 1993 moeten de randvoorwaarden scheppen om de politieorganisatie nog beter te laten presteren. Het gezag over de politie en de besturing van de regionale politiekorpsen blijven ongewijzigd. Wel komt er een landelijke besluitvormings- en afstemmingsstructuur. Het Korpsbeheerdersberaad en de Raad van Korpschefs worden met dat doel in de wet opgenomen. Ook komt er op landelijk niveau een shared service organisatie onder bestuurlijke verantwoordelijkheid van het Korpsbeheerdersberaad. De bovenregionale samenwerking wordt opnieuw ingericht binnen centrale, door de ministers van BZK en Justitie vast te stellen kaders. Tot slot maken de ministers en het Korpsbeheerdersberaad afspraken over de basiskwaliteit van de politie voor de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde, voor de overige taken voor Justitie en voor de basiskwaliteit van de openbare orde en hulpverlening. Deze basiskwaliteitseisen worden in regelgeving vastgelegd.

In 2010 zal de herindeling van de gerechten en arrondissementsparketten verder vorm krijgen, zal wetgeving hierover worden opgesteld en zullen de Raad voor de rechtspraak en het Openbaar Ministerie voorbereidingen treffen om deze beleidsvoornemens in te voeren.

Integraal wetgevingsbeleid

Het integraal wetgevingsbeleid, zoals neergelegd in de nota «Vertrouwen in wetgeving» (TK 31 731, nr. 1) is erop gericht om reeds in de fase van beleidsvoorbereiding uitdrukkelijk aandacht te besteden aan de vraag of overheidsinterventie werkelijk nodig is, of dat met nieuwe wettelijke maatregelen moet, en of uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid gegarandeerd zijn. Evaluatie van wetgeving, eventueel leidend tot bijstelling, wordt normaal onderdeel van het beleids- en wetgevingsproces. In 2010 zal het «Integraal afwegingskader beleid en regelgeving» het kader vormen voor de voorbereiding van nieuw beleid en nieuwe wetgeving en zullen producten van het programma «Legis» (zoals internetconsultatie, de EU-monitor en het rijksbrede wetgevingsvoortgangssysteem) en het clearing-house voor systematische wetsevaluatie tot uitvoering komen.

Versterking van de onderlinge relaties tussen beleidsvoorbereiding, wetgeving en uitvoering moet tot beter uitvoerbare regels leiden. Het betekent ook dat de overheid «in control» is bij de uitvoering van haar juridische taken.

Deze maatregelen moeten ook zorgen voor minder regeldruk, voor doeltreffend beleid, en daarmee voor vertrouwen in de rechtsorde.

Staatkundige Hervorming Nederlandse Antillen

Met het oog op de staatkundige hervormingen van de Nederlandse Antillen ontplooit Justitie in 2010 de volgende activiteiten:

• Wijzigingen van het Statuut en de consensusrijkswet- en regelgeving die noodzakelijk zijn om de formele staatkundige veranderingen te voltooien, zullen worden afgerond.

• De wet- en regelgeving en justitiële faciliteiten worden op een zodanig niveau gebracht dat de Nederlandse minister van Justitie er vanaf het moment dat de staatkundige hervormingen hun beslag hebben gekregen, (politieke) verantwoordelijkheid voor kan dragen.

• Justitie gaat door met het ontwikkelen en opzetten van justitiële voorzieningen en grenstoezicht op de BES-eilanden.

• De meeste taken die Justitie te zijner tijd overneemt zijn Landstaken. Tot het moment waarop de staatkundige veranderingen ingaan, blijft de Antilliaanse minister van Justitie hiervoor verantwoordelijk. Justitie zal wel technische bijstand blijven verlenen, in ieder geval op de BES-eilanden. De uitvoering van taken komt op een dusdanig niveau dat Nederland deze op het moment van staatkundige hervorming op verantwoorde wijze kan overnemen.

Vernieuwing Grensmanagement

Het Kaderdocument Grenstoezicht (TK 30 315, nr. 8) werkt op hoofdlijnen uit hoe het grenstoezicht zo kan worden georganiseerd dat er evenwicht is tussen het controlebelang en het economische belang van Nederland bij een vlotte en klantgerichte afhandeling van passagiersstromen. Het Programma «Vernieuwing Grensmanagement» moet dat realiseren. In 2010 zullen 3 pilotprojecten starten. De projecten richten zich primair op Schiphol. Bij gebleken bruikbaarheid zal uitbreiding volgen naar alle Nederlandse grensdoorlaatposten. De programmastructuur kenmerkt zich door een publiek-private samenwerking (overheid en Schiphol). Het programma anticipeert op EU voorstellen (2010) met betrekking tot het verbeteren van het grenstoezicht.

Overzichtstabel met belangrijkste beleidsmatige mutaties Ontwerpbegroting 2010

Onderstaande tabel bevat de belangrijkste budgettaire mutaties sinds de begroting 2009 (inclusief de eerste suppletoire begroting 2009).

Beleidsprogramma

Vanuit de aanvullende post bij het ministerie van Financiën is de tranche 2010 pijlergelden naar de Justitiebegroting overgeheveld. De tranche 2010 wordt toegevoegd aan de volgende beleidsprogramma’s:

1a. Programma «Effectieve veiligheidsorganisatie»

Het kabinet zet ook de komende tijd fors in op de veiligheidshuizen. In de veiligheidshuizen werken instanties als het Openbaar Ministerie, politie, reclassering, Bureau Jeugdzorg en de leerplichtambtenaar (in verschillende samenstellingen) nauw samen. Dit samenwerkingsverband blijkt effectief en daarom wordt het aantal veiligheidshuizen in de grotere gemeenten uitgebreid.

1b Programma «Terugdringen recidive»

Bij het werken aan recidivevermindering wordt in alle fasen van de strafrechtketen ingezet op bewezen effectieve middelen. Diagnostisch instrumentarium, gedragsinterventies, zorg en behandeling die onder justitiële titel worden aangeboden moeten daarom wetenschappelijk onderbouwd zijn. In deze kabinetsperiode wordt verder gewerkt aan een volledig «evidence based» aanbod. De Erkenningscommissie Gedragsinterventies Justitie heeft daarbij een spilfunctie en toetst of justitiële gedragsinterventies aan vastgestelde criteria voldoen. De beleidsinspanningen gericht op het verminderen van recidive zijn grotendeels gebaseerd op principes die in het buitenland zijn ontwikkeld. Het is van belang ervaringen en wetenschappelijke resultaten in andere landen te blijven volgen en deze in te zetten voor het verder doorontwikkelen van de wetenschappelijk onderbouwde instrumenten. Meer effectieve inzet zal leiden tot minder recidive en uiteindelijk ook tot minder slachtoffers. Daarnaast moet meer inzicht worden verkregen in criminogene factoren bij bepaalde groepen, zoals vrouwen, allochtonen en ernstige gewelds- en zedendelinquenten. Daarbij is de vraag aan de orde hoe deze groepen het beste worden bereikt.

1c Programma «Justitiële verslavingszorg»

Het kabinet heeft zich ten doel gesteld om het aantal verslaafden dat in justitieel kader naar zorg wordt toegeleid te verdubbelen, van 3 000 naar 6 000 in 2011. Daartoe koopt Justitie extra forensische zorg in voor verslaafde justitiabelen. In 2009 zijn daartoe contracten afgesloten met zorgaanbieders. De pijler V middelen worden ingezet om binnen deze contracten het aantal ingekochte zorgtrajecten jaarlijks substantieel te laten toenemen.

1d Programma «Nazorg»

Het programma «Nazorg» voorziet in een samenwerking met gemeenten om ex-gedetineerden na detentie te begeleiden in het verkrijgen van een identiteitsbewijs en basisbehoeften als een woon- of verblijfplaats, een inkomen en toegang tot zorg. Hiervoor is een bestuursakkoord gesloten tussen de gemeenten en Justitie dat is uitgewerkt in het «Samenwerkingsmodel Justitie-gemeenten». Meer samenwerking tussen Justitie en gemeenten moet voorkomen dat ex-gedetineerden terugvallen in de criminaliteit.

1e Programma «Justitiële voorwaarden»

Het toezicht op ex-gedetineerden en ex-Tbs’ers wordt geïntensiveerd. Dit in het kader van de aanpak van criminaliteit en ter voorkoming van recidive. Het toezicht wordt afgestemd op risico van overtreding van opgelegde voorwaarden.

1f Programma «Aanpak Jeugdcriminaliteit»

Een deel van de pijler 5 middelen wordt ingezet voor het programma «Aanpak jeugdcriminaliteit» dat zich richt op het terugdringen van recidive bij jeugdigen met tien procent. Dit programma is onderdeel van het kabinetsprogramma «Veiligheid begint bij Voorkomen».

Overige mutaties

2. Kasschuif rechtsbijstand

De in de Tweede Kamer besproken maatregelen op het gebied van de rechtsbijstand (TK 31 753) zullen vanwege onder meer een aantal noodzakelijke wetswijzigingen niet direct de volledige taakstelling van € 50 mln. per jaar opleveren. Door middel van een kasschuif worden de tekorten in de jaren 2009 en 2010 gecompenseerd met de overschotten in de jaren 2011 t/m 2014.

3. Hogere kosten rechtspraak (civiel en bestuur)

Als gevolg van de economische crisis zal de instroom van het aantal civiele en bestuurszaken vermoedelijk stijgen op het gebied van bijvoorbeeld insolventies, arbeids- en handelsconflicten.

4. Instroom asiel rechtsbijstand

Met betrekking tot het budget voor de rechtsbijstand werd tot nu toe uitgegaan van een instroom van 16 000 in 2009 en 10 500 in 2010. Naar verwachting zal er in 2009 en 2010 sprake zijn van een asielinstroom van 17 000. Dit betekent een bijstelling van het budget van € 1,9 mln. in 2009 en € 12,5 mln. in 2010.

5. Ophoging griffieontvangsten

De opbrengsten griffierechten vallen naar verwachting hoger uit dan tot dusver is geraamd. Dit wordt met name veroorzaakt door een verwachte toename van de instroom van zaken in de rechtspraak.

6. Tegenvaller en optimalisatie boeten en transacties

Ter verbetering en optimalisering van de verkeershandhaving zullen in 2009 en verder een aantal maatregelen worden getroffen. Door het uitvoeren van deze maatregelen zal een bijdrage worden geleverd aan het verder terugdringen van het aantal verkeersdoden en -gewonden en het tegengaan van «hufterig» gedrag in het verkeer. Tevens zal worden bezien in hoeverre door de inzet van maatregelen de belasting van het milieu verder kan worden teruggedrongen.

7. Daling behoefte gevangeniswezen

Op basis van het Prognosemodel Justitiële ketens (PMJ) wordt voor de komende jaren een daling voorzien van de benodigde celcapaciteit. Het afstoten en/of buiten gebruik stellen van celcapaciteit heeft gevolgen voor de omvang van het personeelsbestand. De personele krimp zal naar verwachting op termijn grotendeels worden gerealiseerd door natuurlijk verloop. In 2009 zullen echter frictiekosten optreden in de vorm van reorganisatiekosten, salarisbetalingen voor boventalligen, herplaatsing en detachering. Naar verwachting zal vanaf 2010 het verlagen van de capaciteit besparingen opleveren.

8. Brandveiligheid Justitiële inrichtingen

Voor het verder op orde brengen van de brandveiligheid in de justitiële inrichtingen zijn binnen de Justitiebegroting extra middelen ingezet.

9. Doorberekenen administratieve kosten boetevonnissen en transacties

De kostprijzen van het opleggen van boetevonnissen door de rechter en transacties (financiële schikkingen om de gang naar de rechter te voorkomen) worden vanaf 2012 doorgerekend aan de ontvanger van deze boeten en transacties.

10. Forensische zorg strafrechtelijk kader

Met ingang van 2007 is de verantwoordelijkheid voor de forensische zorg in het strafrechtelijk kader overgegaan van VWS (Algemeen Fonds Bijzondere Ziektekosten) naar Justitie. De financiële middelen zijn overgeheveld op basis van het productieniveau 2006, inclusief de op dat moment door VWS afgegeven toelatingen voor toekomstige uitbreidingen. In de forensische zorg is reeds jaren sprake van een sterk autonome groei. Daarnaast zijn er aanvullende middelen nodig voor nieuw gecontracteerde aanbieders om de zorg te kunnen blijven garanderen.

11. Productiebudget reclassering

De werkzaamheden van de reclassering nemen verder toe. De rol van de reclassering krijgt meer betekenis met het nieuwe wetsvoorstel justitiële voorwaarden waarbij toezicht strenger wordt. Daarnaast wordt langer toezicht gehouden op ex-gedetineerden en ex-Tbs-gestelden ter voorkoming van recidive. Ook wordt toezicht steeds vaker als zelfstandige straf opgelegd. Voorts krijgt de nazorg een steeds grotere betekenis en worden maatwerktrajecten uitgezet in het kader van justitiële verslavingszorg. Dit palet aan sancties doet het productiebudget van de reclassering toenemen.

12. Optimalisering Boeten en Transacties

Zie toelichting onder punt 6.

13. Overheveling derde tranche Justitiële jeugdinrichtingen (naar Jeugd & Gezin)

In het kader van optimalisering zorgaanbod voor jeugdigen met ernstige gedragsproblemen (zieTK 28 471, nr. 12) worden plaatsen op grond van een civielrechtelijke titel in jeugdinrichtingen gefaseerd overgeheveld naar het programmaministerie voor Jeugd & Gezin (J&G). De onderhavige mutatie heeft betrekking op 60 plaatsen in een bestaande instelling (Justitieel Pedagogisch Centrum de Sprengen) en het budget voor 188 plaatsen.

14. Daling behoefte justitiële jeugdinrichtingen

Op basis van het Prognosemodel Justitiële Ketens (PMJ) wordt voor de komende jaren een lagere behoefte aan strafrechtelijke capaciteit voor jeugdigen voorzien. De verlaging van de middelen voor strafrechtelijke jeugdcapaciteit gaat niet gepaard met het daadwerkelijk sluiten van bestaande inrichtingen. Het betreft een afroming van de beschikbare middelen voor nog te realiseren capaciteit.

15. Raad voor de Kinderbescherming

De afgelopen vijf jaar was de gemiddelde instroomgroei bij de Raad voor de Kinderbescherming circa 7%. Er is nog steeds sprake van een lichte groei, maar minder dan in vorige jaren werd geraamd. De toekomstige groei wordt nu geschat op drie tot vier procent en daarmee vlakt het aantal onderzoeken en taakstraffen af in vergelijking tot de begroting 2009.

16. COA bezetting regulier

De raming van de gemiddelde bezetting van het COA stijgt in 2009 van ruim 13 600 naar 19 500 mensen. Ook in 2010 zal de gemiddelde bezetting van het COA hoger zijn dan begroot. Op basis van de realisatie in 2008 is het aantal aanmeldingen voor 2009 en 2010 bijgesteld naar 17 000. De behandelcapaciteit van de IND is voor 2010 opwaarts bijgesteld van 16 000 naar 19 000. Ondanks het feit dat er wezenlijke voortgang is geboekt in de uitstroom van statushouders en uitgeprocedeerden uit de opvang, is hier nog sprake van enige achterstand.

17. Hogere asielinstroom

Op basis van de asielinstroom in 2008 is de verwachte asielinstroom voor 2009 en 2010 bijgesteld naar 17 000. Om deze reden is de behandelcapaciteit van de IND in 2010 verhoogd naar 19 000.

18. Tijdelijke noodvoorzieningen vreemdelingen (TNV)

Door het hoge aantal aanmeldingen zal de bezetting in de tijdelijke noodvoorzieningen vreemdelingen (TNV) in 2009 toenemen. Vanaf 2010 neemt de behandelcapaciteit van de IND toe en kan de TNV-capaciteit neerwaarts worden bijgesteld.

19. Aanvulling tekort IND Regulier

Ten behoeve van het oplossen van de problematiek bij de IND in 2010 en 2011 draagt het moederdepartement respectievelijk € 22 mln. en € 12 mln. bij.

20. ODA toerekening hogere instroom asiel

De ODA ontvangsten nemen toe met € 15,4 mln. in 2009 op basis van de nieuwe vastgestelde in- en uitstroomgegevens. Voor 2010 is er sprake van € 136,8 mln. aan ODA-ontvangsten.

21. Selectieve stop inhuur externen en onderuitputting uitgaven algemeen

Om de tekorten op de eerder geraamde ontvangsten bij de Boeten en Transacties (B&T) te dekken wordt een selectieve stop op de inhuur externen ingevoerd. Ook wordt gestuurd op onderuitputting ter dekking van de tegenvaller op de eerder geraamde ontvangsten bij de B&T.

22. Bijdrage ministerie van Justitie aan de generale problematiek

Justitie levert een bijdrage aan de generale problematiek van € 21,9 mln. in 2009 en vanaf 2010 € 35 mln. structureel.

23. Taakstellende onderuitputting 2009 via de eindejaarsmarge (EJM)

Deze taakstelling wordt ingevuld met onderuitputting. Indien dit niet mogelijk is wordt de taakstelling via de eindejaarsmarge meegenomen naar 2010. De opgenomen bedragen zijn indicatief. Bij voorlopige rekening wordt bezien wat de gerealiseerde bedragen zijn.

24. Efficiënter kasbeheer

Het kasritme van de bijdrage aan de baten- en lastendiensten wordt aangepast zodat eenmalig in 2009 liquide middelen justitiebreed beschikbaar komen. Dit heeft geen invloed op de omvang van de geplande activiteiten.

25. Arbeidsproductiviteitskorting

In het kader van de rijksbrede taakstelling van € 1,8 miljard vanaf 2011, heeft Justitie een arbeidsproductiviteitskorting opgelegd gekregen van € 12,085 mln. in 2012 en vanaf 2013 € 24,019 mln. structureel.

26. Staatkundige Hervorming Nederlandse Antillen (SHNA)

Vooruitlopend op de staatkundige veranderingen op de BES-eilanden (Bonaire, St. Eustatius en Saba) is Justitie begonnen met het begeleiden van bepaalde taken om per 1 januari 2011 de verantwoordelijkheid over te nemen. Deze taken omvatten de terreinen rechtspleging, rechtshandhaving, detentie en de vreemdelingenketen.

27. Herschikkingen uitgavenkader

Binnen de Justitiebegroting hebben herschikkingen plaatsgevonden in het kader van de algehele justitieproblematiek en ter dekking van de justitiebijdrage aan de generale problematiek.

HOOFDSTUK 3 BELEIDSARTIKELEN

11 Nederlandse rechtsorde

Algemene doelstelling

Een goed functionerende rechtsorde waarbinnen samenleving en burger tot hun recht komen.

Meerjarenperspectief

Ontwikkelingen in de maatschappij zorgen voor veranderende inzichten en ideeën over een goed functionerende rechtsorde. Justitie is verantwoordelijk voor het tot stand brengen en het in stand houden van wet- en regelgeving die voldoet aan de eisen van een democratische rechtsstaat. Veranderende inzichten vergen continue aandacht voor onderhoud en aanpassing van de algemene wetboeken op het terrein van strafrecht en strafvordering, burgerlijk recht en burgerlijk procesrecht en de Algemene wet bestuursrecht. Ook blijft het, ongeacht de politieke context, noodzakelijk om de kwaliteit van wetgeving te bewaken en te bevorderen. Deze taak strekt zich steeds meer uit tot internationale regelgeving die haar weerslag heeft op de nationale rechtsorde.

De komende jaren hebben de volgende thema’s prioriteit:

• minder regeldruk voor burgers, bedrijven en dienstverleners en stroomlijning van procedurele voorschriften voor een beter bestuur;

• bevordering van de toegang tot het recht en betere dienstverlening aan de burger;

• aanpassing van de regelgeving in verband met de nieuwe staatkundige verhoudingen met de Nederlandse Antillen en Aruba;

• coherentie tussen nationale en Europese rechtsorde en uitvoering van Europeesrechtelijke instrumenten.

Omschrijving van de samenhang

Justitie heeft tot taak de instandhouding van een juridische infrastructuur waarin het rechtsverkeer tussen mensen onderling en tussen overheid en burgers kan floreren. Het recht ordent, biedt structuur en ruimte en beschermt. De wet moet bestendig zijn en gebaseerd zijn op de in de samenleving gedragen rechtsovertuigingen. Dat vergt voortdurend aandacht voor onderhoud en aanpassing aan nieuwe ontwikkelingen op sociaal, cultureel, economisch en technologisch gebied.

In het verlengde daarvan wordt een algemeen wetgevingsbeleid gevoerd, gericht op de kwaliteit van wetgeving van alle ministeries en de afstemming daarvan op de juridische infrastructuur. De Nederlandse rechtsorde is deel van de Europese rechtsorde, en omgekeerd is de Europese rechtsorde deel van de Nederlandse. Zorg voor een goed functionerende rechtsorde heeft derhalve altijd een Europese dimensie.

Verantwoordelijkheid

De minister van Justitie is verantwoordelijk voor het tot stand brengen van wet- en regelgeving ter uitvoering van de grondwettelijke opdracht het burgerlijk recht, het burgerlijk procesrecht, het strafrecht en strafprocesrecht in algemene wetboeken en algemene regels van bestuursrecht bij wet vast te leggen. Tevens is de minister van Justitie verantwoordelijk voor het rijksbreed bevorderen van de kwaliteit van wetgeving en de coherentie en consistentie daarvan. Onder deze verantwoordelijkheid valt ook de versterking van de juridische kwaliteit binnen de rijksoverheid (Programma «Versterking juridische functie Rijk»).

Externe factoren

Nieuwe sociale, culturele en economische ontwikkelingen hebben hun weerslag op recht en wet. Hetzelfde geldt voor zeer uiteenlopende factoren als demografische ontwikkelingen, (terrorisme)dreigingen, de bevolkingsintensiteit en de betekenis daarvan voor economie en milieu.

Meetbare gegevens

De maatschappelijke effecten van het beleid ter bevordering van een goed functionerende rechtsorde lenen zich niet goed voor kwantificering in outcome- en outputindicatoren. Het aantal op te stellen wetten en regels vormt geen doel op zich (explain).

Voor wat betreft het wetgevingsbeleid geldt ook dat geen cijfermatig inzicht kan worden geboden in de te verwachten beleidseffecten. Op enkele onderdelen zijn echter wel indicaties te geven van de beoogde resultaten, zij het maximaal op het niveau van output. Bij de individuele wetsvoorstellen is zo goed mogelijk op kwalitatieve wijze aangegeven wat de beoogde resultaten zijn. De juridische functie van het Rijk is periodiek onderwerp van een visitatie die tot aanbevelingen voor versterking van de juridische functie kan leiden (zie onder 11.2.). De kwaliteit van wetgeving wordt continu getoetst, per wetsvoorstel of ontwerp-AmvB. Dit wordt voor de behandeling in de ministerraad getoetst aan de kwaliteitscriteria zoals verwoord in de «Aanwijzingen voor de regelgeving» en bestaande toetsingskaders. Het effect van de toetsing blijkt uit de adviezen van de Raad van State en het uiteindelijk oordeel van de beide Kamers der Staten-Generaal.

Wel kan er enig inzicht gegeven worden in de vermindering van de regeldruk door het volgen van de ontwikkeling van het aantal regels en de ontwikkeling van de administratieve lasten.

Ontwikkeling aantal regels

Eén element van kwalitatief goede wetgeving is dat geen onnodige regelgeving wordt gemaakt. Hoewel het aantal geldende regelingen op een bepaald moment niet zonder meer gelijkgesteld kan worden met regeldruk, is deze kwantitatieve factor medebepalend voor de ervaren regeldruk. Waar het rapport «Alle regels tellen» (2004) nog een gestage groei van het regelingenbestand sinds 1980 constateerde, is er in de periode na het verschijnen van dat rapport een dalende lijn zichtbaar in het aantal geldende wetten, amvb’s en ministeriële regelingen.

Figuur: Aantal geldende wetten, amvb’s en ministeriële regelingen per 1 januari 2004–2009

Bovenstaande gegevens zijn verkregen uit het Basiswettenbestand. Naar verwachting zal met ingang van 2010 sprake zijn van een permanente monitor, waarmee meer verfijnder gegevens over de ontwikkeling van het regelingenbestand kan worden geleverd. In 2010 wordt ingezet op verdere daling van het aantal regels.

De ontwikkeling van de administratieve lasten

In het regeerakkoord is opgenomen dat de administratieve lasten voor bedrijven met 25% gereduceerd moeten worden ten opzichte van de nulmeting van de geldende regelgeving op 1 maart 2007. Voor ieder departement geldt deze norm van 25%. De administratieve lasten voor burgers moeten gereduceerd worden met 25% ten opzichte van de nulmeting van de geldende regelgeving op 31 december 2002. De administratieve lasten voor burgers worden berekend in tijd en geld (out-of-pocket kosten). Justitie dient voor burgers 20,9% in tijd en 19,7% in out-of-pocket kosten te reduceren. De uitvoering van de reductiedoelstellingen op het justitieterrein verloopt volgens planning.

Operationele doelstelling 11.1

Het tot stand brengen van wet- en regelgeving ter uitvoering van de grondwettelijke opdracht het burgerlijk recht, het strafrecht, het burgerlijk- en strafprocesrecht in algemene wetboeken en algemene regels van bestuursrecht bij wet vast te leggen.

Motivering

Een goed functionerende rechtsorde waarbinnen samenleving en burger tot hun recht komen vraagt om nieuwe regelgeving en om aanpassing van bestaande op basis van de actuele behoeften in de samenleving. In onderstaande komen de prioritaire beleidsinstrumenten aan de orde.

Daarnaast wordt het wetgevingsinstrument ingezet ter realisering van overige beleidsdoelen van Justitie. Dit is terug te vinden onder de operationele doelstellingen op de overige beleidsartikelen van de Justitiebegroting.

Instrumenten

Een coherente rechtsorde

Ten behoeve van een goed functionerende rechtsorde is er voortdurende aandacht voor wet- en regelgeving die is aangepast aan de behoeften van samenleving en rechtspraktijk. Hiertoe worden nauwe contacten onderhouden met maatschappelijke organisaties, wetenschap en praktijk en wordt wetgeving geëvalueerd. Hiertoe zijn de volgende projecten in 2010 aan de orde:

• De herziening van het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Strafvordering.

• De modernisering van het ondernemingsrecht. In 2010 worden de regels voor naamloze vennootschappen aangepast (wetsvoorstel bestuur en toezicht) en krijgt de versoepeling van het bv-recht zijn beslag.

• De herziening van het penitentiair recht, waaronder het wetsvoorstel forensische zorg en het wetsvoorstel verplichte geestelijke gezondheidszorg

• Invoering van titel 7.13 personenvennootschappen en Boek 10 internationaal privaatrecht

Het bevorderen van toegang tot het recht

Een verzameling van voorstellen om het bestuursprocesrecht te stroomlijnen zal leiden tot efficiëntere procedures, hogere kwaliteit van de uitspraken, meer eenheid tussen uitspraken van de verschillende hoogste bestuursrechters en snellere geschilafdoening. Hierdoor neemt de doorlooptijd van procedures af en worden middelen efficiënter ingezet.

In 2010 wordt verder gewerkt aan maatregelen tot deformalisering van het procesrecht en aan eenvoudiger besluitvormingsprocedures. Ook zal de regeling voor deelgeschillen in 2010 in werking treden.

Vertrouwen in de rechtsorde

Het vertrouwen in de rechtsorde is gebaat bij goede verantwoording en transparantie. Het wetsvoorstel Hervorming van de Herzieningsregeling beoogt dat vertrouwen te versterken. Strafzaken kunnen met het wetsvoorstel sneller worden herzien, de ruimte om fouten te herstellen wordt vergroot en er kan beter rekening worden gehouden met nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen. Voortaan kan men bij één centrale instantie aankloppen voor de beoordeling van een verzoek om schadevergoeding indien burgers schade hebben opgelopen door justitieel optreden.

Ruimte geven aan de samenleving

Met betrekking tot het privaatrecht is in 2010 veel aandacht voor bescherming van de zwakkere partij.

In het auteursrecht wordt het toezicht op grote collectieve beheerorganisaties verscherpt en de transparantie van de tariefstructuur verbeterd. Het consumentenrecht zal in het teken staan van de onderhandelingen over de richtlijn consumentenrechten, de uitvoering van de richtlijn timeshare en de richtlijnen ter bescherming van de consument van financiële producten als consumentenkrediet en betalingsdiensten.

Naar aanleiding van het advies van de commissie Brouwer-Korf wordt een wetswijziging voorbereid die het mogelijk maakt voor criminaliteitsbestrijdende diensten om beter samen te werken. Tegelijkertijd wordt de privacy beter gewaarborgd.

Wetgeving aanvullend beleidsakkoord «werken aan de toekomst»

In het aanvullend beleidsakkoord doet het kabinet voorstellen om de gevolgen van de recessie op te vangen. In wetgevingstermen draagt justitie bij aan de crisis- en herstelwet gericht op versnelling en vereenvoudiging van procedures. Deze wet helpt om tijdelijke en gerichte maatregelen te kunnen nemen ten behoeve van groei, innovatie, duurzaamheid en werkgelegenheid.

Verder wordt het verminderen van de lasten voor het bedrijfsleven voortgezet. Zo worden vergunningvoorschriften afgeschaft als ze niet strikt noodzakelijk zijn en worden toezichtlasten beperkt door bundeling van toezichtactiviteiten en door meer te vertrouwen op risicobeperking door bedrijven.

Inspelen op behoeften van de economie

De economische omstandigheden waarin Nederland zich bevindt, nopen tot aanpassing van de juridische infrastructuur. Zo is regelgeving in voorbereiding voor buitengerechtelijke incassokosten en zal het jaarrekeningrecht (in Europees verband) worden gewijzigd. Verder wordt in 2010 het stelsel van zekerheden (Burgerlijk Wetboek) opnieuw bezien. Ook wordt in 2010 verder gewerkt aan de modernisering van het ondernemingsrecht, om beter aan te sluiten bij de behoeften van internationale én kleine bedrijven en van instanties met een maatschappelijke taak.

Lastenverlichting

Veel omslachtig papierwerk kan worden vermeden door gebruik te maken van digitalisering en de verdere verspreiding van internet in onze samenleving. De regeling elektronische verzekeringspolis en elektronische onderhandse akte, verdergaande mogelijkheden om elektronisch te procederen (bijvoorbeeld het elektronisch derdenbeslag en de elektronische aanbrenging van de dagvaarding) en digitalisering van de burgerlijke stand en de GBA zijn voorbeelden van regelingen die onderlinge communicatie sneller en goedkoper maken.

Waar mogelijk wordt tegemoet gekomen aan de wens van burgers en bedrijfsleven om administratieve procedures te vereenvoudigen. Op het terrein van privacy worden meldingsprocedures gestroomlijnd en wordt geprobeerd slimmer gebruik te maken met eenmaal aan de overheid verstrekte gegevens.

Er wordt getracht het systeem in te voeren van een automatisch verleende vergunning, indien de overheid binnen een bepaalde termijn niet reageert. Dit sluit enerzijds aan bij een verplichting uit de Europese Dienstenrichtlijn en anderzijds – voor niet-dienstenvergunningen – bij het Coalitieakkoord.

Bevorderen dat mensenrechten gerespecteerd worden

Met regelmaat wordt geprocedeerd tegen de Nederlandse staat over justitieaangelegenheden, overigens zelden leidend tot een veroordeling. Het gaat hierbij om procedures bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) naar aanleiding van klachten op het terrein van vreemdelingenrecht en strafrecht. Ook bij andere internationale gremia wordt gesproken over de verenigbaarheid van beleid en wetgeving met mensenrechtelijke standaarden. Justitie toetst al bij de totstandkoming van wetgeving op verenigbaarheid met mensenrechtelijke waarden en normen.

Staatkundige vernieuwing

In 2010 wordt de behandeling en waar mogelijk afronding voorzien van de in 2009 bij de Tweede Kamer ingediende wetgeving in verband met de staatkundige hervormingen binnen het Koninkrijk. Hetzelfde geldt voor het pakket van wetgeving in verband met de vervlechting van de BES-eilanden binnen het rechtsbestel van Nederland, alsmede de bijzondere Justitiewetgeving die op de BES-eilanden van toepassing wordt.

Implementatie Europese regelgeving

Justitie heeft tot doel om Europese regelgeving altijd binnen de gestelde termijn in te voeren. De praktijk is echter dat geen enkele lidstaat deze normen haalt. Daarom heeft de Europese Commissie voor de interne marktrichtlijnen intermediate targets geformuleerd, die periodiek worden aangescherpt. Nederland houdt zich aan deze normen en wil zich hier aan blijven houden.

Introductie wettelijk kader Maatschappelijke onderneming

In 2010 wordt de parlementaire behandeling afgerond van het wetsvoorstel dat regels toevoegt aan boek 2 van het Burgerlijk Wetboek, voor stichtingen en verenigingen die een maatschappelijke onderneming in stand houden. In datzelfde jaar zullen de regels van kracht worden.

Met het wetsvoorstel wordt de invloed van het interne toezicht en de verbetering van het afleggen van verantwoording in maatschappelijke ondernemingen versterkt.

Meetbare gegevens

De maatschappelijke effecten van het beleid ter bevordering van een goed functionerende rechtsorde laten zich niet goed cijfermatig in beeld brengen (explain). Wel worden hieronder ten aanzien van enkele speerpunten, voortgangsindicatoren gegeven voor 2010.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Toelichting

De aanleiding voor het uitvoeren van bovengenoemde evaluatieonderzoeken is een toezegging door de minister aan de Tweede Kamer. Het doel is na te gaan of de wettelijke regelingen het beoogde effect hebben.

Operationele doelstelling 11.2

Het bevorderen van de kwaliteit van wetten en regels, van de onderlinge samenhang en consistentie van wetgeving en het versterken van de juridische functie van het Rijk.

Motivering

Heldere, uitvoerbare en rechtmatige wetgeving is noodzakelijk voor een rechtsorde waarin mensen vertrouwen stellen. Mensen moeten de ruimte krijgen zich te ontplooien en hun onderlinge relaties vorm te geven. Bedrijven moeten kunnen ondernemen en zo bijdragen aan het economisch herstel. De leefomgeving moet worden beschermd.

Wetgeving kan daaraan bijdragen door duidelijke regels en kaders te bieden. Daarvoor moet regelgeving voldoen aan hoge kwaliteitseisen en departementen moeten voldoende juridische kwaliteit leveren. Speerpunten voor 2010 zijn: aandacht voor nut en noodzaak van wetgeving; ruimte voor burgers, professionals, bedrijven en medeoverheden en aandacht voor informatie- en communicatietechnologie.

Instrumenten

Hieronder zijn de beleidsinstrumenten opgenomen die moeten bijdragen aan de kwaliteit van wetgeving en versterking van de juridische functie.

Kwaliteit van wetgeving

De volgende beleidsinstrumenten worden structureel ingezet om de wetgevingskwaliteit te bewaken.

• Toetsing: alle ontwerpwetgeving wordt getoetst voor behandeling in de ministerraad aan de algemeen aanvaarde kwaliteitscriteria als administratieve en bestuurlijke lasten, uitvoerbaarheid, handhaafbaarheid, grondrechten en internationaal en Europees recht;

• Kenniscentrum Wetgeving: het kenniscentrum vormt het permanente forum binnen de rijksoverheid voor de ontwikkeling van nieuwe instrumenten van wetgeving en uitwisseling van kennis en ervaring van betrokkenen bij het wetgevingsproces;

• Academie voor wetgeving en academie voor overheidsjuristen (opgericht in 2009): opleiden van nieuwe en zittende wetgevingsjuristen én opleiden van juristen die belast zijn met taken op andere overheidsdomeinen;

• Interdepartementale Commissie Europees recht: draagt bij aan de samenhang van nationaal en Europees recht onder meer door bewaking van voor het nationaal recht relevante ontwikkelingen op Europeesrechtelijk terrein en door Europeesrechtelijke advisering over nationale voorstellen;

• Interdepartementale Commissie voor Constitutionele aangelegenheden en wetgevingsbeleid: de ICCW vormt het ambtelijke voorportaal van de Raad voor de Veiligheid en de Rechtsorde en is tevens het interdepartementale forum voor wetgevingsvraagstukken en andere aspecten voor algemeen wetgevingsbeleid.

Zoals reeds aangegeven, heeft het kabinet ten aanzien van de wetgevingskwaliteit diverse beleidsprioriteiten voor 2009 en verder geformuleerd. Hieronder wordt per prioriteit aangegeven welke concrete beleidsinstrumenten in 2010 worden ingezet.

Vernieuwing van het wetgevingsbeleid

De nota Vertrouwen in wetgeving (TK 31 731, nrs. 1 en2) en de beleidsbrief van 29 oktober 2008 (TK 31 731, nr. 3) is uitgewerkt in een aantal concrete maatregelen. Deze maatregelen worden in 2010 verder uitgevoerd, gericht op lastenverlichting en versnelling en stroomlijning van procedures. Ook wordt ingezet op vernieuwing van het wetgevingsinstrumentarium.

Kennisontwikkeling en -verspreiding

In 2009 is het Kenniscentrum gestart met het programma «Legis» dat gericht is op standaardisatie en ICT-ondersteuning in het wetgevingsproces. Er wordt gewerkt aan een rijksbrede internetconsultatie en er komt een integraal afwegingskader voor beleid en wetgeving. Ook wordt de vindbaarheid van wetgeving van Europese herkomst vergroot. Er komt een gemeenschappelijke voorziening voor de uitwisseling van voortgangsgegevens van wetgeving tussen ministeries en voor de informatievoorziening aan het parlement, burgers en bedrijven.

Middelen voor het programma «Legis» zijn beschikbaar gesteld uit het investeringsbudget Programma «Vernieuwing Rijksdienst». Mede met het oog daarop zal aan het eind van 2010 een evaluatie van het programma plaatsvinden. Op basis daarvan wordt besloten of en zo ja, in welke omvang en intensiteit het programma zal worden voortgezet.

Integraal afwegingskader beleid en regelgeving

Het Integraal Afwegingskader draagt bij aan een gestructureerd, «evidence-based beleid bij de beslissing tot overheidsinterventie door onder andere wetgeving. Bestaande toetsingsinstrumenten worden gesaneerd en geïntegreerd in een systeem dat beleidsmedewerkers en wetgevingsjuristen ondersteunt bij de ontwikkeling en verantwoording van nieuw beleid en nieuwe regelgeving.

Het afwegingskader zorgt er voor dat op een transparante manier wordt afgewogen wat de effecten van wetgeving zijn op bedrijven, burgers en overheid. In 2009 is de eerste versie van het integraal afwegingskader op Rijksweb openbaar gemaakt en is gestart met de implementatie van het kader binnen de departementen. In 2010 zullen Rijksbreed beleids- en regelgevingsinitiatieven kunnen worden verantwoord met behulp van het Integraal Afwegingskader.

Evaluatie van wetgeving

Het is van belang om inzicht te hebben in de mate waarin wetgeving doeltreffend is. Het clearing-house voor systematische wetsevaluatie brengt informatie samen over de werking van wet- en regelgeving. Naast algemene gegevens over de werking van de betreffende wetgeving wordt op zeven belangrijke wetgevingsthema’s informatie verzameld. Deze thema’s zijn: de aard van de normomschrijving (zoals open of gesloten), delegatie, uitvoeringsorgaan, toezicht, sanctiestelsel, overgangsrecht en rechtsbescherming. Op basis van deze zogenoemde meta-evaluatie van de gegevens uit de departementale wetsevaluaties worden algemene uitspraken gedaan over de voorwaarden waaronder wetgeving en het daarmee verbonden beleid het meest effect heeft.

Versterking van de juridische functie van het Rijk

Het programma «Versterking Juridische Functie Rijk» (PVJFR) investeert in de juridische kwaliteit van de rijksoverheid. Die investering richt zich op werving en selectie van juristen, meer samenwerking bij de uitvoering van taken tussen juristen, beleidsmedewerkers en uitvoerders, maar ook tussen de directies juridische zaken van de verschillende departementen. De ministeries zorgen er zo voor dat ze juridisch «in control» zijn. Daarvoor worden voor alle juridische taken kwaliteitscriteria ontwikkeld (TK 31 201, nr. 32).

Meetbare gegevens

Voor het bereiken van maatschappelijke effecten op diverse beleidsterreinen is een goede kwaliteit van wetgeving en een sterke juridische functie van het Rijk van groot belang. De directe maatschappelijke effecten van de instrumenten om de kwaliteit van wetgeving te bevorderen en de juridische functie te versterken, zijn echter moeilijk meetbaar (explain). Zoals in bovenstaande is aangegeven, worden diverse inspanningen verricht om de kwaliteit van wetgeving voortdurend te monitoren en te verbeteren.

In onderstaande tabel zijn streefwaarden vermeld voor de belangrijkste beleidsinstrumenten.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Toelichting

Met betrekking tot kennisontwikkeling en -verspreiding zijn middelen voor het programma «Legis» beschikbaar gesteld uit het investeringsbudget Programma «Vernieuwing Rijksdienst». Op basis daarvan wordt besloten of en zo ja, in welke omvang en intensiteit het programma zal worden voortgezet.

12 Rechtspleging en rechtsbijstand

Algemene doelstelling

Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.

Meerjarenperspectief

Het beleid van Justitie is er op gericht te bevorderen dat de wijze waarop de organisaties die verantwoordelijk zijn voor een goede rechtsbescherming, rechtshandhaving en geschiloplossing, afzonderlijk en als geheel, functioneren, aansluit op maatschappelijke behoeften.

Naast deze gerichtheid op maatschappelijke behoeften wordt ook rekening gehouden met het algemeen belang. De burger heeft hierin vanzelfsprekend een eigen, individueel belang, maar ook een eigen verantwoordelijkheid. Het algemeen belang kan op gespannen voet staan met concrete, individuele behoeften van burgers en bedrijven of van organen van de overheid zelf. Burgers en bedrijven hebben echter niet alleen rechten, maar ook plichten.

De maatschappij zal de komende jaren hogere eisen stellen aan het rechtsbestel. Zij is bijvoorbeeld in toenemende mate internationaal georiënteerd. Daarbij zal de overheid kleiner moet worden en efficiënter moet werken. Justitie stelt zich tot doel tussen de diverse belangen en temidden van de maatschappelijke en internationale veranderingen de juiste koers te kiezen en eraan bij te dragen dat de rechtsstaat bij de tijd blijft. Drie thema’s staan centraal. Het eerste thema is het streven naar een doelmatig functionerend rechtsbestel. Het tweede thema is de kwaliteit en integriteit van de juridische dienstverlening. Het derde thema is de toegankelijkheid van het rechtsbestel.

Artikel 12: Het niet-juridische verplichte deel op dit beleidsartikel is gereserveerd voor bestuurlijk gebonden uitgaven via diverse subsidiebeschikkingen, onder meer voor de Stichting Geschillencommissie Consumentenzaken, de Nederlandse Orde van Advocaten en het Bureau Financieel Toezicht. Daarnaast zijn er middelen gereserveerd voor de gesubsidieerde rechtsbijstand in de vorm van toevoegingen en piketten. Ook zijn er middelen bestemd voor toezicht en onderzoek, bijvoorbeeld op het terrein van rechtspraak, schuldsanering en rechtsbijstand.

Omschrijving van de samenhang

De zorg voor het gehele rechtsbestel impliceert niet alleen «de zorg» dat het stelsel als samenhangend geheel blijft voortbestaan, maar ook dat de toegankelijkheid ervan is gegarandeerd (12.2) en dat het doeltreffend en doelmatig functioneert (12.3).

Verantwoordelijkheid

De stelselverantwoordelijkheid van de minister van Justitie beperkt zich voornamelijk tot het scheppen van optimale voorwaarden voor het instandhouden en verbeteren van een goed en toegankelijk rechtsbestel ten behoeve van de civiele, bestuurlijke en strafrechtspleging. Dit omvat dus ook het vormgeven, onderhouden en verbeteren van de strafrechtsketen. De beleidsverantwoordelijkheid ligt op het terrein van de rechtspleging (met inachtneming van de onafhankelijke positie van de rechter en de zelfstandige positie van de Raad voor de rechtspraak), de keteninformatievoorziening en de toegang tot het rechtsbestel. Met betrekking tot dit laatste wordt ook de beleidsverantwoordelijkheid gerekend voor alternatieve geschillenbeslechting en schuldsanering. De minister van Justitie is daarbij verantwoordelijk voor het wettelijke traject van de schuldsaneringsregeling, de faillissementsrechters en de bewindvoerders, terwijl de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid verantwoordelijk is voor het daaraan voorafgaande (buitengerechtelijke) minnelijke traject van schuldhulp, uitgevoerd door de gemeenten en gemeentelijke kredietbanken.

Voor de Raad voor rechtsbijstand, het Bureau Financieel Toezicht (BFT) en het Register beëdigde tolken en vertalers (Rbtv) heeft de minister van Justitie een sturingsverantwoordelijkheid en daarnaast een verantwoordelijkheid voor het wettelijk kader ten aanzien van tolken, vertalers, deskundigen en andere zelfstandige professionals binnen het justitiële domein zoals, advocaten, notarissen en gerechtsdeurwaarders.

Ten aanzien van de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) en het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) heeft de minister een beheersmatige verantwoordelijkheid. De verantwoordelijkheid ten aanzien van de Raad voor de rechtspraak en de Hoge Raad beperkt zich tot de financiering, het beheersmatig toezicht houden en het optreden als werkgever voor de rechterlijke macht. Dit omvat ook de verantwoordelijkheid voor de arbeidsvoorwaarden van rechterlijke ambtenaren.

Externe factoren

Het goed functioneren van (de stelsels van) rechtspraak en rechtsbijstand wordt mede beïnvloed door een aantal externe factoren, dit betreft:

• Europese wetgeving;

• Economische, demografische en (sociaal) maatschappelijke ontwikkelingen.

Meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

De bevoegdheid van de minister van Justitie ten aanzien van het rechtsbestel is beperkt, slechts voorwaardenscheppend. Toch is Justitie verantwoordelijk voor de doeltreffendheid en doelmatigheid van het rechtsbestel als zodanig.

Deze «normen» voor een adequaat rechtsbestel laten zich niet in indicatoren vatten, die in één oogopslag de beleidseffectiviteit in beeld brengen. Met behulp van monitoren, trendrapportages en beleidsdoorlichtingen en beleidsevaluaties op kwantitatieve, maar ook op kwalitatieve wijze inzicht verkregen in de effecten van het beleid om de toegang tot de rechtspleging te bevorderen (12.2). Voor de rechtspraak (12.3) kan dit slechts met kwalitatieve indicaties.

Daarnaast zijn bij de operationele doelstellingen een aantal input, throughput en outputindicatoren opgenomen die samen inzicht bieden in de effectiviteit van beleidsinstrumenten op de geformuleerde doelstellingen.

Tot slot zal bij de begrotingsvoorbereiding 2011 worden bezien of een indicator voor het vertrouwen in het rechtsbestel kan worden ontwikkeld.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Toelichting

Monitor mediation 2009

Justitie wil de bekendheid met en het gebruik van mediation bevorderen. Daarbij is het van belang te monitoren of mediation tot bevredigende resultaten leidt, of de kwaliteit en het aanbod van mediators voldoende is en in welke mate gebruik wordt gemaakt van financiële mediationvoorzieningen (de mediationtoevoeging en stimuleringsbijdrage).

Experiment met advocaat bij eerste politieverhoor

Naar aanleiding van de motie Dittrich (TK 30 800, nr. 14) wordt het experiment «Advocaat bij eerste politieverhoor» geëvalueerd.

Evaluatieonderzoek Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC)

Er bestaat de wettelijke verplichting om een organisatie die structurele subsidie ontvangt eens in de 5 jaar te evalueren.

Periodieke informatievoorziening rechtspraak en buitengerechtelijke geschilbeslechting 2007

Dit onderzoek heeft tot doel een overzicht te geven van ontwikkelingen in het (maatschappelijk) functioneren van het stelsel van geschilbeslechting. Daarnaast moet het onderzoek leiden tot een structurele versterking van de beleidsmatige informatievoorziening over het stelsel van geschilbeslechting.

Meta-analyse pro-actieve aanpak conflicten door de overheid

Met behulp van deze monitor dient te worden vastgesteld of de in het programma ontwikkelde maatregelen daadwerkelijk leiden tot de in het coalitieakkoord vastgelegde besparingen op het stelsel van de Wet op de rechtsbijstand.

Planevaluatie Deskundigenregister in strafzaken

Per 1 januari 2010 is het Nationale deskundigenregister in strafzaken (NRGD) ingevoerd. Het doel van het register is bij te dragen aan de bevordering van de kwaliteit van de inbreng van deskundigen in de strafrechtzaken. Na enkele jaren zal het functioneren van het deskundigenregister worden geëvalueerd. In afwachting daarvan is nu zinvol om te bepalen welke informatie van belang zal zijn om die evaluatie mogelijk te maken en hoe deze informatie tussentijds verzameld kan worden.

Operationele doelstelling 12.2

Burgers en bedrijven hebben toegang tot een passende en effectieve vorm van geschillenbeslechting en/ of rechtspleging.

Motivering

Een effectieve toegang tot het rechtsbestel is van groot belang om burgers en rechtspersonen in staat te stellen hun recht te halen. Daarbij staat centraal het waarborgen van de toegang tot het recht en het uitgangspunt dat burgers en bedrijven in eerste instantie proberen zelf en samen een oplossing te vinden voor onderling gerezen conflicten en geschillen. Burgers en bedrijven hebben baat bij een toegankelijke juridische infrastructuur.

De toegang is effectief als burgers met een juridisch probleem en conflict snel bij de meest passende dienstverlener (advocaat, mediator, notaris, deurwaarder) terecht kunnen voor bijstand. Om deze effectiviteit te kunnen waarborgen, worden in 2010 beleidsalternatieven ontwikkeld en uitgevoerd die leiden tot een rechtssysteem waarbinnen rechtspraak, rechtsbijstand en (buiten gerechtelijke) geschiloplossing optimaal op elkaar aansluiten. Daarnaast wordt aandacht geschonken aan het verbeteren van het maatschappelijke vertrouwen in het notariaat en het professioneel handelen van de advocaat.

Tot slot wordt gestreefd naar een effectievere en doelmatigere aanpak van schulden. Juist in tijden van economische recessie is een goede buitengerechtelijke schuldhulpverlening actueel, alsmede een daarop aansluitend stelsel van wettelijke schuldsanering. Dit laatste is de verantwoordelijkheid van de minister van Justitie, waarbij niet alleen een goede toegang tot de rechter gewaarborgd moet zijn in problematische schuldsituaties, maar ook – indien de rechter besluit tot toelating tot de schuldsaneringsprocedure – een kwalitatief goede bewindvoering.

Instrumenten

Buitengerechtelijke geschilbeslechting

Mediation

In de tweede helft van 2009 verschijnt de eindrapportage van de Mediation Monitor. De minister van Justitie zal deze eindevaluatie voorzien van een beleidsreactie en die nog in het najaar van 2009 naar de Tweede Kamer sturen. Of hieruit voor 2010 nog beleidsmaatregelen zullen voortvloeien zal de komende maanden duidelijk moeten worden.

Rechtsbijstand

Rechtsbijstand en geschiloplossing.

Er is een pakket maatregelen ontworpen om de in het coalitieakkoord voorgenomen structurele taakstelling met betrekking tot de Wet op de rechtsbijstand te realiseren. Dit pakket is in 2008 via een interactief programma samen met rechtshulpverleners, rechtspraak en andere belanghebbenden en deskundigen tot stand gebracht. In 2009 is begonnen met de implementatie in de vorm van een Programma «Rechtsbijstand en geschiloplossing». Het programma richt zich niet louter op de Wet op de rechtsbijstand zelf, maar probeert door een andere manier van geschiloplossing te komen tot besparingen. Zoals de pro-actieve geschiloplossing door de overheid, een andere manier van de totstandkoming van echtscheidingen of het versterken van mediation en de geschillencommissies. In 2009 is inmiddels een eerste voorzet gedaan. In 2010 worden een aantal andere voornemens verder uitgewerkt en zal er aanpassing plaatsvinden van de wetgeving.

Juridische beroepsgroepen

Wetsvoorstel houdende wijziging van de Wet op het notarisambt

In deze wet wordt een aantal wijzigingen voorgesteld om het toezicht op het notariaat te versterken. De nieuwe wet brengt een scheiding aan tussen de taken van de tuchtrechter en de wettelijke toezichthouder het Bureau Financieel Toezicht (BFT). Voorts wordt het bestaande financiële toezicht op de derdengelden uitgebreid met integriteitstoezicht. Dat integriteitstoezicht besteedt in brede zin aandacht aan de naleving van zowel de beroeps- en gedragsregels als aan de naleving van alle van toepassing zijnde wettelijke voorschriften. DeKoninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) krijgt een wettelijke taak in het kader van het bevorderen van de kwaliteit van de beroepsuitoefening. Om vast te kunnen stellen of kwaliteitsmaatregelen effect hebben zijn er kwaliteitsonderzoeken mogelijk onder verantwoordelijkheid van de KNB. Het voorstel maakt het tevens mogelijk dat een notaris in dienstbetrekking van een andere notaris benoemd kan worden.

Evaluatie van de tuchtrechtelijke handhaving van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (WWFT-regelgeving)

In mei 2009 is de evaluatie afgerond van de tuchtrechtelijke handhaving van de anti-witwas en identificatieplichtregelgeving bij advocaten, notarissen en accountants door het Bureau Financieel Toezicht. Het onderzoek dat is uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van het WODC zal aan de Tweede Kamer worden toegezonden. Voorts krijgt de Tweede Kamer in het eerste kwartaal van 2010 een beleidsreactie op het onderzoek.

Evaluatie van het Bureau Financieel Toezicht (BFT).

In de zomer van 2009 wordt de evaluatie afgerond van het BFT door een externe evaluatiecommissie onder leiding van prof. Kuijl. Het evaluatierapport met daarin een oordeel over de effectiviteit en efficiency van het BFT, alsmede over de bestuurlijke inrichting zal vóór de begrotingsbehandeling naar de Tweede Kamer worden gezonden. De beleidsreactie op het rapport volgt naar verwachting in het eerste kwartaal van 2010.

Schuldsanering

Wet schuldsanering natuurlijke personen (titel III schuldsaneringsregeling natuurlijke personen van de Faillissementswet)

Deze wet geeft de voorwaarden waaraan moet zijn voldaan om in aanmerking te komen voor schuldsanering in geval van faillissement van een natuurlijke persoon, alsmede de voorzieningen en de taak van de bewindvoerder. De Raad voor de rechtsbijstand monitort welke effecten de herziene regelgeving oplevert. Per 1 januari 2008 is de Wsnp op een aantal punten gewijzigd. Zo is de bewijslast van de goede trouw bij de verzoeker komen te liggen, waardoor de rechter beter kan selecteren op toelating. Verder introduceert de wet een dwangakkoord jegens onredelijke schuldeisers, en is een extra afkoelingsperiode opgenomen voorafgaand aan de schuldsaneringsprocedure.

Meetbare gegevens

Zoals aangegeven onder de kopjes verantwoordelijkheid en prestatiegegevens bij de algemene doelstelling is de verantwoordelijkheid van de minister voor een effectieve toegang tot het rechtsbestel beperkt tot het scheppen van optimale voorwaarden. Logischerwijs kunnen dan ook geen outcome-indicatoren worden opgenomen, maar wordt volstaan met input- throughput en outputindicatoren.

In onderstaande tabellen worden gegevens gepresenteerd die samen inzicht bieden in de effectiviteit van de ingezette beleidsinstrumenten. Daarnaast geven de evaluatieonderzoeken naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid kwantitatief, maar ook kwalitatief inzicht in de beleidseffecten. Bijvoorbeeld de monitor mediation 2009, het evaluatieonderzoek Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC), een meta-analyse pro-actieve aanpak conflicten door de overheid, periodieke informatievoorziening rechtspraak en buitengerechtelijke geschilbeslechting 2007, de beleidsdoorlichting toegang tot het recht (TK 31 753, nr. 1) en de jaarlijkse monitors en trendrapportages.

Alternatieve geschillenbeslechting

Toelichting

Het aantal verwijzingen door de rechter is in 2008 ten opzichte van voorgaande jaren toegenomen. Hier lijkt nu een stabilisering in op te treden, die lager ligt dan aanvankelijk geprognosticeerd. Een aantal mogelijke, moeilijk te kwantificeren, oorzaken daarvoor zijn:

– de bekendheid van rechtzoekenden met mediation neemt toe, waardoor meer rechtzoekenden al voor de gang naar de rechter mediation proberen;

– ook advocaten gaan er meer op anticiperen en proberen in de voorfase er door middel van oplossingsgericht onderhandelen samen uit te komen;

– als gevolg van ontwikkelingen zoals «Andere Overheid» worden zaken door betrokken partijen met toepassing van mediationvaardigheden zelf eerder in het traject afgedaan;

– rechters passen zelf de mediationvaardigheden, die zij hebben opgedaan in de verwijzingstrainingen, meer toe, waardoor doorverwijzing (vaak) niet meer nodig is en geschillen gemakkelijker kunnen worden geschikt.

Op grond van het evaluatieonderzoek mediation, dat in 2009 wordt afgerond, zullen bovenstaande prognosecijfers en mogelijk ook de indicatoren worden bijgesteld.

Geschillencommissies

Het jaarverslag van de Stichting Geschillencommissies Consumentenzaken (SGC) kan gedownload worden via:www.degeschillencommissie.nl

Rechtsbijstand

Zie ook monitor gesubsidieerde rechtsbijstand 2007 (TK 31 700, nr. 7)

Toelichting

Het aantal toevoegingen vertoont een lichte stijging tot en met het jaar 2010 en vervolgens een lichte daling. Dit verloop is het resultaat van twee tegengestelde bewegingen. Het aantal toevoegingen, met name op het terrein van civiel en bestuur, vertoont een forse stijging als gevolg van de financiële crisis. Deze stijging wordt echter grotendeels teniet gedaan door de maatregelen die zijn en zullen worden genomen in het kader van de taakstelling rechtsbijstand.

De stijging van de gemiddelde eigen bijdrage bij reguliere straftoevoegingen is het gevolg van het afschaffen van het nultarief bij de laagste inkomenscategorie. Bij de laagste inkomenscategorie wordt voortaan – evenals bij civiele toevoegingen – de laagste eigen bijdrage geheven.

De stijging van de eigen bijdrage bij de lichte adviestoevoegingen hangt samen met de inwerkingtreding van het wetsvoorstel stelselherziening. Dit wetsvoorstel introduceert onder andere de lichte adviestoevoeging als vervanging van het verlengde spreekuur bij de voormalige Bureaus rechtshulp. Tot het moment dat het wetsvoorstel in werking trad, diende de eigen bijdrage van het verlengde spreekuur ad. € 13,50 te worden gehanteerd. In het wetsvoorstel is de eigen bijdrage van de lichte adviestoevoeging vastgesteld op € 39 voor de laagste twee inkomenscategorieën en € 72 voor de overige inkomenscategorieën.

De hogere prijs bij asieltoevoegingen vanaf 2011 is grotendeels toe te schrijven aan de beoogde wijziging van de toelatingsprocedure, waarbij er meer tijd voor de asielzoeker en rechtsbijstandverlener komt in de procedure. Hiermee stijgen de gemiddelde rechtsbijstandkosten per asielzoeker.

Verdeling budget rechtsbijstand 2010

* per 1-1-2009

** bron: monitor rechtsbijstand 2007

Juridische beroepsgroepen

Onderstaande monitors leveren relevante beleidsindicatoren op die in zijn totaliteit inzicht geven in de meerjarige trends en kwantitatieve ontwikkelingen in de onderscheiden beroepsgroepen.

• Trendrapportage notariaat 2006 (TK 23 706, nr. 69),

• Trendrapportage advocatuur 2006 (TK 31 200 VI, nr. 93)

• Trendrapportage gerechtsdeurwaarders 2006 (TK 31 000, nr. 1)

Schuldsanering

Monitor WSNP (TK 31 700VI, nr. 11).

Op dit moment dalen de aantallen schuldsaneringsprocedures nog, ondanks de ingezette economische recessie. Dit komt doordat per 1 januari 2008 een wetswijziging is doorgevoerd die de bewijslast van de goede trouw meer op de schuldenaar legt, maar ook doordat het buitengerechtelijke traject van schuldhulp de zaken minder snel doorverwijst. In hoeverre deze dalende tendens zich doorzet is onzeker, juist door de economische recessie. Of de Wsnp-aantallen weer zullen toenemen hangt sterk af van de mate waarin de gemeentelijke schuldhulp de zaken minnelijk zal weten te regelen. De wetswijziging per 1 januari 2008 helpt de gemeenten en de kredietbanken hierbij met de mogelijkheid van een dwangakkoord jegens de schuldeisers en een door de rechter opgelegde afkoelingsperiode om alsnog een schikking te treffen. De effecten van deze middelen worden thans onderzocht in de 5e Wsnp-Monitor die deze zomer gereed is. De recessie vertaalt zich niet onmiddellijk in meer schuldhulp- en schuldsaneringszaken; er is een vertragend effect voordat men werkelijk in ernstige schuldenproblematiek belandt.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Operationele doelstelling 12.3

Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel.

Motivering

Burgers en bedrijven hebben baat bij een sterke juridische infrastructuur. Deze draagt bij aan een snellere oplossing van conflicten, beperking van financiële en emotionele schade, vermindering van administratieve lasten en aan het voor overeenkomsten en transacties noodzakelijke onderlinge vertrouwen.

In 2010 wordt, net als in de afgelopen jaren, ingezet op een doelmatig functionerend rechtsbestel. Dit wordt bereikt door samenwerking in de keten, oftewel het rechtsbestel als geheel. Efficiënt en doelmatig werken binnen het rechtsbestel ter bevordering van de kwaliteit komt de komende jaren tot uiting in de herziening van de gerechtelijke kaart, het streven naar betere digitale toegankelijkheid en het bevorderen van het gebruik van moderne technologie. Deze stappen zijn ook nodig tegen de achtergrond van een stijgende instroom bij de rechtspraak.

Instrumenten

Als gevolg van de economische crisis wordt in de rechtspleging een toename van de instroom van zaken verwacht. Het gaat om faillissementszaken, schuldsanering, ontslagen en beroepszaken op het terrein van de sociale zekerheid. Werkvoorraden en doorlooptijden dienen zoveel mogelijk binnen aanvaardbare grenzen te blijven. In tijden van financiële en economische onzekerheid is het van groot belang dat rechtzoekenden snel duidelijkheid, en daarmee zekerheid, krijgen in hun rechtsgang.

Kwaliteitsindicatoren

In de prijsafspraken tussen de minister en de rechtspraak voor de periode 2008–2010 is vastgelegd om circa € 62 mln. in te zetten voor een kwaliteitsimpuls binnen de rechtspraak. De kwaliteitsimpuls wordt grotendeels gefinancierd uit het bestaande budget van de rechtspraak. Een bedrag oplopend naar € 24 mln. wordt via een opslag in de prijzen gefinancierd. De rechtspraak heeft een zestal kwaliteitsindicatoren genormeerd. De kwaliteitsnorm om jaarlijks minimaal 30 uur per jaar te laten besteden aan permanente educatie wordt voor eind 2009 bij alle gerechten ingevoerd. Bij de andere kwaliteitsnormen is dat eind 2010. Die hebben betrekking op het meelezen van enkelvoudige uitspraken, meer meervoudige zittingen, instructie en feitenonderzoek, goede bewijsmotivering en doorlooptijden. De rechtspraak zal hierover rapporteren in de jaarverslagen die aan de Staten-Generaal worden doorgestuurd.

Modernisering Rechterlijke Organisatie en Herziening gerechtelijke kaart

In goed overleg met de rechtspraak wordt gewerkt aan het meer toekomstbestendig maken van de rechterlijke organisatie. In de Evaluatiewet modernisering rechterlijke organisatie die in de tweede helft van 2009 aan de Tweede Kamer is verzonden, krijgt de rechtspraak meer ruimte en flexibiliteit om te kunnen voldoen aan de huidige eisen van de samenleving.

De mogelijkheden tot samenwerking tussen gerechten worden bevorderd en de mogelijkheden tot specialisatie en concentratie verruimd. De Raad voor de rechtspraak kan een nevenlocatiebeleid voeren. De toegang tot de rechtspraak wordt verruimd door de competentiegrens van de kantonrechter te verhogen naar € 25 000. In meer zaken kunnen burgers en bedrijven zonder advocaat procederen, gedaagden in deze zaken betalen niet langer een griffierecht. In 2010 zal de rechtspraak voorbereidingen treffen voor de inwerkingtreding vanaf naar verwachting 1 januari 2011.

Om meer specialisatie mogelijk te maken en de kwetsbaarheid van kleine gerechten (en daarbinnen kleine sectoren) en kleine arrondissementsparketten te verminderen, wordt de gerechtelijke kaart herzien. Dit zal resulteren in qua oppervlakte grotere en dus in aantal minder territoriale rechtsgebieden waarbinnen specialisatie en/of concentratie op voldoende niveau kan worden georganiseerd. In 2009 heeft de Tweede Kamer hiertoe een voorstel ontvangen. Dit begrotingsjaar zal, na debat met de Tweede Kamer, hier vervolg aan worden gegeven. Dit zal leiden tot een wetsvoorstel Herziening gerechtelijke kaart.

Betere digitale toegankelijkheid en bevorderen gebruik moderne technologie

Om te bevorderen dat organisaties uit het rechtsbestel hun digitaliseringsprocessen op elkaar afstemmen en vaker op elektronische wijze met elkaar communiceren, is een programma ingericht met de naam eRechtsbestel of e-Justice. Op deze manier heeft Justitie een coördinerende en faciliterende rol ten aanzien van een aantal ketenoverstijgende ICT-projecten, vooral waar die verbonden zijn aan de aanpassing van wetgeving. In 2010 zal dit programma worden voortgezet. Belangrijke resultaten worden verwacht in de landelijke invoering van videoconferentie, in het gebruik van een elektronisch proces-verbaal in de strafrechtsketen, bij de publicatie van alle tuchtrechtelijke uitspraken op het internet en op internationaal vlak, bij de invoering van European e-Justice, het bevorderen van informatie-uitwisseling en het gebruik van moderne technologie op het justitiële domein tussen alle EU-landen.

Normstellende rol Hoge Raad

De door de Hoge Raad, de procureur-generaal bij de Hoge Raad en de minister van Justitie onderschreven aanbevelingen van de Commissie normstellende rol Hoge Raad (Commissie Hammerstein) zullen ook in 2010 de leidraad zijn voor het beleid van de regering de Hoge Raad beter toe te rusten bij de vervulling van zijn normstellende rol in het rechtsbestel. Van de kant van de regering zal verder worden gewerkt aan wettelijke instrumenten om zaken aan het begin van de procedure te kunnen selecteren op «cassatiewaardigheid», alsmede om de mogelijkheid van het stellen van prejudiciële vragen aan de Hoge Raad in te voeren.

Meetbare gegevens

Zoals aangegeven onder de kopjes verantwoordelijkheid en prestatiegegevens bij de algemene doelstelling is de verantwoordelijkheid van de minister voor de samenhang, slagvaardigheid en doelmatigheid van het rechtsbestel, beperkt tot het scheppen van optimale voorwaarden. Logischerwijs kunnen dan ook geen effectindicatoren worden opgenomen, maar wordt volstaan met input-, throughput en outputindicatoren.

Wel wordt met evaluatieonderzoeken naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid ook op kwalitatieve wijze inzicht verkregen in de beleidseffecten. Zoals met het experiment met advocaat bij eerste politieverhoor, planevaluatie deskundigenregister in strafzaken en beleidsdoorlichtingen (TK 31 031/29 949, nr. 19).

Twee jaar geleden is de Raad voor de rechtspraak begonnen met het publiceren van kengetallen over het functioneren van de gerechten in de vorm van afzonderlijke analyses per gerecht. Uit een in 2007 gehouden evaluatie kwam de behoefte naar voren aan een rechtspraakbrede vergelijkende analyse. Voor informatie over de waardering van of het vertrouwen in de rechtspraak en de kwaliteitsindicatoren die de rechtspraak hanteert wordt dan ook verwezen naar het jaarplan (TK 29 279, nr. 88) en het jaarverslag met als bijlage de publicatie kengetallen gerechten (TK 31 700, nr. 138) van de Raad voor de rechtspraak die elk jaar aan de Staten-Generaal worden gestuurd.

Instroom, financiering en productieafspraken

Belangrijke indicatoren voor het functioneren van de rechtspraak zijn de verwachte instroomontwikkelingen in relatie tot de financiering van de rechtspraak. Conform de Wet op de rechterlijke organisatie dient de Raad voor de rechtspraak jaarlijks zijn begroting in bij de minister van Justitie. Deze begroting is in belangrijke mate gebaseerd op de verwachte instroomontwikkeling en de vastgestelde productgroepprijzen. Om de instroomontwikkelingen zo goed mogelijk in te kunnen schatten zijn voor de afzonderlijke sectoren (ketenbrede) prognosemodellen ontwikkeld die jaarlijks op basis van onder andere de meest recente macro-economische ontwikkelingen en gerealiseerde instroom worden geactualiseerd. Die uitkomsten laten een, met name in de eerst komende jaren, sterk stijgende instroom zien. De totale instroomverwachting zoals de Raad deze in zijn begroting heeft opgenomen is in onderstaande tabel opgenomen.

Zeker in een aantal categorieën is het zeer waarschijnlijk dat de instroom van zaken de komende tijd sterk zal stijgen. Dat geldt in ieder geval voor het aantal arbeidszaken, faillissementszaken en handelszaken. De omvang en duur van deze stijging alsook de effecten van de economische recessie op andere sectoren zijn echter uiterst moeilijk te voorspellen. De moeilijke voorspelbaarheid en de beperkte financiële ruimte heeft ertoe geleid dat de ingediende begroting van de Raad maar beperkt gehonoreerd is.

Deze bijdrage wijkt met ingang van 2011 iets af van het beschikbare budget op artikel 12. Dit is gelegen in het feit dat er, mede gezien de huidige instroomstijgingen, niet voor gekozen is de diverse meerjarig oplopende taakstellingen nu reeds te verwerken in de bijdrage aan de rechtspraak. In het licht van de financieringsafspraken zou dit leiden tot een lagere productieafspraak en dat is op dit moment niet wenselijk. In het kader van de begroting 2011 en de vaststelling van de nieuwe prijzen voor de periode 2011–2013 zal bezien worden op welke wijze deze reeks verwerkt kan worden. Het gaat daarbij om de volgende reeks:

Met deze bijdrage is de volgende productieafspraak met de Raad voor de rechtspraak gemaakt:

Zoals hieruit valt af te lezen is het verschil met hierboven opgenomen instroomverwachting aanzienlijk. De potentiële gevolgen voor voorraden en doorlooptijden kunnen dan ook groot zijn. Het is dan ook van belang de ontwikkelingen nauwkeurig te volgen zodat indien nodig en mogelijk alsnog maatregelen getroffen kunnen worden. Aangezien de financiële mogelijkheden maar ook de expansiemogelijkheden van de rechtspraak zelf beperkingen kennen zal daarbij ook uitdrukkelijk gekeken moeten worden naar instroombeperkende maatregelen en zal een extra inspanning van de rechtspraak nodig zijn om het oplopen van voorraden en doorlooptijden zoveel mogelijk te voorkomen.

Ontwikkelingen Hoge Raad

Toelichting

Op het gebied van civiele zaken en strafzaken beraden de Hoge Raad en zijn parket zich op maatregelen om de toenemende instroom op te vangen en zo de doorlooptijden en de voorraden (eind 2008 740 civiele en 3 604 strafzaken) binnen aanvaardbare grenzen te houden.

Gezien het huidige voorraadniveau van belastingzaken (eind 2008 1 238 zaken) zal de Hoge Raad de komende jaren nog voldoende capaciteit nodig hebben om een acceptabel voorraadpeil van 600 à 700 belastingzaken te bereiken en de doorlooptijden niet te laten oplopen.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

13 Rechtshandhaving, criminaliteits- en terrorismebestrijding

Algemene doelstelling

Het bestrijden van criminaliteit en terrorisme door een doelmatige en effectieve preventie, rechtshandhaving en sanctietoepassing.

Meerjarenperspectief

De criminaliteit neemt al enige jaren af. In het kader van «Veiligheid begint bij voorkomen» blijft het beleid gericht op het verder terugdringen van criminaliteit en overlast. Voorkomen van herhalingscriminaliteit neemt een belangrijke plek in. Speerpunt hierbij is de persoonsgerichte aanpak, waarbij vergelding en het werken aan gedragsverandering zoveel mogelijk met elkaar worden gecombineerd. Daarnaast zijn belangrijke aandachtspunten in deze periode de aanpak van georganiseerde criminaliteit, de financieel-economische criminaliteit en cybercrime. Uitgangspunt van de hiertoe opgezette programma’s is dat misdaad niet mag lonen. Dat betekent inzet op verdere versterking van zowel de strafrechtelijke als de (preventief-)bestuurlijke aanpak en op de internationale samenwerking.

Artikel 13: Het niet-juridisch verplichte deel op dit beleidsartikel is bestuurlijk gereserveerd voor onder meer strafrechtelijke handhaving door het Openbaar Ministerie, terrorismebestrijding en systeemvernieuwing van het CJIB. Daarnaast is een gedeelte complementair noodzakelijk of anderszins bestuurlijk gebonden. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om projecten als Meld Misdaad Anoniem, Justitie in de Buurt, Regionale Arrondissementale Justitiële Beraden en bestrijding voetbalvandalisme. Indien de middelen niet besteedbaar zijn, heeft dit consequenties voor de capaciteit bij het OM en het CJIB. Voor wat betreft het programma Veiligheid begint bij Voorkomen (VbbV) worden op dit moment plannen opgesteld waardoor in de loop van 2008/2009 steeds meer geld bestuurlijk gebonden zal zijn.

* De garanties betreffen het geschatte potentiele risico (4,6%) op het daadwerkelijk uit te keren bedrag inzake de afgegeven garanties aan faillissementscuratoren

Omschrijving van de samenhang

De bijdragen van Justitie aan rechtshandhaving, criminaliteits- en terrorismebestrijding liggen op de beleidsterreinen preventie (13.1), opsporing en handhaving van straf- en ordeningswetgeving (13.3), ten uitvoerlegging van strafrechtelijke sancties en maatregelen (13.4) en slachtofferzorg (13.5). Met het programma «Veiligheid begint bij Voorkomen» wordt de samenhang in het beleid op het terrein van preventie, rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding geborgd.

Voor de terrorismebestrijding (13.6) wordt een «brede benadering» toegepast. Deze gaat uit van een combinatie van repressieve maatregelen om de directe gevaren van terrorisme af te wenden en preventieve acties om terrorisme te voorkomen door het onderkennen en tegengaan van factoren die op termijn een terroristische dreiging kunnen genereren.

Verantwoordelijkheid

Op het terrein van preventie, opsporing, vervolging, de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties en maatregelen en slachtofferzorg, is de minister van Justitie beleidsverantwoordelijk én verantwoordelijk voor de uitvoering van beleid. Op het gebied van corruptiebestrijding en ordeningswetgeving is deze verantwoordelijkheid beperkt tot de handhavingsaspecten van deze wetgeving. Voor wat betreft de opsporing beperkt de uitvoering zich tot een aantal specifieke taken. De (overige) opsporing gebeurt door bijzondere opsporingsdiensten die bij wet zijn ingesteld. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij de betreffende vakdepartementen (de ministers van Financiën, Economische Zaken, Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu en Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit). De minister van Justitie bepaalt op hoofdlijnen het landelijke opsporings- en vervolgingsbeleid en is samen met de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties verantwoordelijk voor het beheer van de politie als het gaat om de opsporing in strafzaken.

Met de coördinerende verantwoordelijkheid van de minister van Justitie op de terreinen van fraudebestrijding, prostitutie, overlast en verloedering respectievelijk het project «Veiligheid begint bij Voorkomen» (VbbV) wordt de interdepartementale samenhang op deze terreinen geborgd. De verantwoordelijkheid voor de inhoud en uitvoering van het project VbbV ligt zowel bij Justitie als bij de overige betrokken vakdepartementen. Dit betreft in het bijzonder het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, tezamen met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de ministeries voor Jeugd en Gezin en Wonen, Wijken en Integratie en Defensie (Kmar). Daarnaast bestaat er een coördinerende verantwoordelijkheid ten aanzien van de beleidsontwikkeling op het terrein van interceptie, decryptie en signaalanalyse.

De kwaliteitsborgende verantwoordelijkheid van de minister richt zich op het stimuleren van de professionaliteit van de rechtshandhaving door het ontwikkelen van instrumenten en het bevorderen van het gebruik daarvan door andere ministeries, overheden en bestuursorganen in de niet-strafrechtelijke handhaving.

De minister van Justitie en de minister van BZK zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding.

Externe factoren

Over de externe factoren die de mate van criminaliteit beïnvloeden bestaan diverse criminologische theorieën. Door het WODC is bezien op welke maatschappelijk problemen deze theorieën zich richten. Daarbij is een aantal omgevingsfactoren onderscheiden, die criminaliteit in positieve of negatieve zin kunnen beïnvloeden:

– demografische factoren;

– sociaal-economische factoren;

– maatschappelijke factoren;

– én natuurlijk ook internationale ontwikkelingen op dit terrein.

Het is moeilijk te voorspellen in welke mate deze factoren de uitvoering van de plannen voor 2010 zullen beïnvloeden, maar de in 2009 ingezette economische neergang kan een factor van betekenis zijn.

Meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

De ontwikkelingen en samenhangen in de criminaliteit en de rechtshandhaving worden periodiek en systematisch in kaart gebracht en zo veel mogelijk «geduid» door beleidsdoorlichtingen/-evaluaties en door middel van de publicatiereeks «Criminaliteit en rechtshandhaving» (C&R). Door in de publicatiereeks C&R de informatie over de verschillende onderdelen met elkaar in verband te brengen, wordt de samenhang in de strafrechtsketen kwantitatief in beeld gebracht (outcome).

De justitiedoelstelling uit het coalitieakkoord is een reductie van de criminaliteit met 25 procent in 2010 ten opzichte van 2002 door:

1. Twintig procent minder geweldsdelicten;

* Nog te realiseren = Herijkte doelstelling 2010 t.o.v. 2006 verminderd met resultaat monitor 2008 (ten opzichte van 2006).

Toelichting

Voor een uitgebreidere toelichting op deze doelstelling wordt verwezen naar de rapportage over het programma «Veiligheid begint bij Voorkomen» die periodiek wordt verzonden naar de Tweede Kamer.

2. Daling criminaliteit tegen ondernemingen met vijfentwintig procent;

Bron: Monitor Criminaliteit Bedrijfsleven 2008.

Toelichting

Voor een uitgebreidere toelichting op deze doelstelling wordt verwezen naar de rapportage over het programma «Veiligheid begint bij Voorkomen» die periodiek wordt verzonden naar de Tweede Kamer.

3. Daling recidive met tien procentpunt.

Recidiveontwikkeling Ex-gedetineerden (2-jaarsrecidive)

Toelichting

Maatschappelijk effect: ex-gedetineerden

In de periode van 2002–2010 dient de recidive onder ex-gedetineerden te dalen met 10%-punt. De recidivecijfers met betrekking tot de ex-gedetineerden worden gepubliceerd in de jaarlijkse Recidivemonitor van het WODC (www.wodc.nl). In deze rapportage wordt naast de 7-jaars recidive ook bericht over de 2-jaars recidive. In april 2008 is de laatste recidivemeting aan de Tweede Kamer verstuurdTK 28 684, nr. 135. Belangrijkste bevinding inzake ex-gedetineerden is dat de gecorrigeerde 2-jarige recidive tussen 1997 en 2004 met 3,5% is toegenomen, van 55,1 naar 58,6%. In bovenstaande tabel is de tweejaars-recidive in beeld gebracht: de realisatie tot en met 2004 is afgezet tegen de doelstelling van dit kabinet (en het vorige kabinet, vanaf 2002).

Daarbij is voor de doelstelling een lineaire daling van de recidive geprognosticeerd. Dit wil niet zeggen dat de daling van de recidive in werkelijkheid ook elk jaar met een gelijke omvang zal dalen. Voor een uitgebreidere toelichting op deze doelstelling wordt verwezen naar de rapportage over het programma «Veiligheid begint bij Voorkomen» die periodiek wordt verzonden naar de Tweede Kamer.

Operationele doelstelling 13.1

Het voorkomen en verder terugdringen van criminaliteit door inzet van een effectief instrumentarium van preventie en het effectief bestrijden van huiselijk geweld.

Motivering

Een effectieve en efficiënte rechtshandhaving is het meest gebaat bij een combinatie van preventie en repressie. Bij de preventie van criminaliteit heeft niet alleen de (rijks)overheid verantwoordelijkheden, maar de samenleving als geheel. Elke burger, elke ondernemer, maar ook elke organisatie en overheid kan bijdragen aan de preventie van criminaliteit.

Instrumenten

De aanpak van geweld

Om een daling van de geweldscriminaliteit conform de kabinetsdoelstelling te bewerkstelligen, wordt in het programma «Geweld in het (semi-)publieke domein» ingezet op een combinatie van preventieve en repressieve maatregelen. Uit recente cijfers op basis van de Integrale Veiligheids Monitor blijkt dat de geweldscriminaliteit al met 14,5% gedaald is; tot het eind van de kabinetsperiode moet nog 5,5% verwezenlijkt worden (totaal van 20%). In 2010 zal de uitbreiding van het aantal gedragscodes en bemiddelingsprojecten in buurten en op scholen worden voortgezet. Daarnaast zal de aandacht vooral uitgaan naar waarborgen van kwaliteit, de te verwachten effectiviteit en structurele inbedding van deze projecten. Ter ondersteuning hiervan wordt ingezet op methodiekontwikkeling, effectiviteittoetsen en evaluatieonderzoek.

Om het alcoholgerelateerde geweld terug te dringen, zullen in 2010:

• de registratie van alcohol bij geweld en de daarop aansluitende justitiële interventies hun beslag krijgen;

• de aanpak van wapenbezit een impuls krijgen door de beoogde invoering van het wettelijk verbod op alle stiletto’s, vlinder- en valmessen en de publiekscampagne die voorafgaand aan dit verbod gevoerd zal worden;

• worden ingezet op betere signalering van risicogroepen voor geweldpleging zodat met het stimuleren van beschermende factoren en het terugdringen van risicofactoren ontwikkeling van agressief gedrag bij deze groepen tegengegaan wordt.

Voor de dadergerichte aanpak van geweldplegers is in 2009 met ketenpartners een modelaanpak ontwikkeld die toeziet op:

• verhoging van de pakkans;

• effectieve sanctionering;

• en een aanpak op maat.

Na een aantal pilots wordt deze modelaanpak in 2010 verder verbreed, waarbij de uitrolstrategie gebaseerd wordt op cijfers over geweldsconcentraties in Nederland, gecombineerd met gemeenten waar reeds een goede samenwerkingsstructuur (in het kader van de Veiligheidshuizen) bestaat omdat daar naar verwachting het meeste effect behaald zal worden.

Tegengaan van huiselijk geweld

In 2010 ligt de nadruk bij de uitvoering van het «plan van aanpak huiselijk geweld» op de volgende speerpunten: preventie en gezinsgerichte aanpak. In het voorjaar van 2010 wordt een derde inventarisatie van de stand van zaken rond de aanpak van huiselijk geweld bij gemeenten, politie, OM, hulpverlening en de ketensamenwerking aan de Tweede Kamer gestuurd. Afhankelijk van de uitkomsten van het landelijk onderzoek naar aard en omvang van huiselijk geweld (rapport is najaar 2009 aan de Kamer toegezegd) wordt in 2010 bezien in hoeverre aanpassing van de aanpak van huiselijk geweld aan de uitkomsten nodig is.

Om huiselijk geweld lokaal gerichter en meer uniform aan te pakken is in 2009 een theoretische beschrijving van een landelijke modelaanpak huiselijk geweld voor gemeenten ontwikkeld; in 2010 wordt gestart met het inhoudelijk vullen van het model. Ten behoeve van de bevordering van vroegsignalering van huiselijk geweld en kindermishandeling wordt voor alle professionals die in hun beroepsuitoefening hiermee te maken kunnen krijgen een verplichte meldcode ingevoerd. In 2010 wordt het wetgevingstraject voortgezet. Voorts worden beroepsgroepen gestimuleerd om meldcodes huiselijk geweld en kindermishandeling te ontwikkelen en het gebruik daarvan door hun professionals te bevorderen.

Bij al deze onderwerpen wordt op een goede en intensieve wijze samengewerkt met de andere betrokken ministeries, met name met het ministerie van VWS.

Het aanpakken van criminaliteit in het bedrijfsleven

Ter bestrijding van criminaliteit in de detailhandel wordt onder andere de interne fraude aangepakt. Er komt een waarschuwingsregister voor de branches binnen het MKB. Dit register biedt toekomstige werkgevers de mogelijkheid na te gaan of een sollicitant zich schuldig heeft gemaakt aan criminaliteit. In 2010 wordt een evaluatie van het project overlastdonatie in Utrecht afgerond en een plan opgesteld voor de verdere verspreiding van het concept.

Voor de aanpak van criminaliteit in het bedrijfsleven worden de projecten uit de drie Actieplannen Veilig Ondernemen uitgevoerd. Speerpunt is de aanpak van overvallen en het terugdringen van winkelcriminaliteit.

Integriteit

In 2010 verdwijnt de Verklaring van geen bezwaar bij oprichting van vennootschappen (zie bijlage bijTK 24 036, nr. 23 rapport «Snel en secuur toetsen; het alternatief voor de Verklaring van geen bezwaar»). Hiervoor in de plaats komt een instrument waarmee is tijdens het bestaan van rechtspersonen controle mogelijk is ter voorkoming van misbruik van deze rechtspersonen. Naast een betere methodiek om de integriteit van de rechtspersoon te toetsen, beperkt dit nieuwe instrument de administratieve lasten voor ondernemers.

In 2010 zal een wetsvoorstel de Tweede Kamer bereiken waarin de elektronische VOG juridisch mogelijk wordt gemaakt. De elektronische VOG is sneller en goedkoper. Het verstrekken van een VOG is geen garantie dat de aanvrager niet na verstrekking een strafbaar feit pleegt. In 2010 krijgt de Tweede Kamer een brief over de vraag of het wenselijk is belanghebbenden te informeren over relevante strafbare feiten die zijn gepleegd na het verstrekken van een VOG.

In samenwerking met Movisie (koepelorganisatie voor vrijwilligers), de ministeries van VWS en OCW en het NOC-NSF worden de maatregelen, die in 2009 zijn voorbereid ter voorkoming van seksueel misbruik van kinderen, verder ingevoerd (TK 31 200, nr. 43).

BIBOB

Bestuursorganen dienen te voorkomen dat zij ongewild criminaliteit faciliteren door het verlenen van vergunningen of subsidies en het verstrekken van opdrachten aan criminelen. De Wet BIBOB is hiervoor een instrument. In 2010 zullen de voorstellen voor de uitbreiding van de Wet BIBOB aan de Tweede Kamer worden gezonden (TK 31 109, nr. 4), alsmede voorstellen voor het verbeteren van de toepassing van de wet BIBOB en de verbetering van de rechtsbescherming van betrokkenen. Ook zal in 2010 de begeleidingscommissie «nieuwe stijl» operationeel zijn. Deze begeleidingscommissie zal zich voornamelijk richten op de inhoudelijke kwaliteit van de BIBOB-adviezen.

Kansspelbeleid

Het kansspelbeleid kenmerkt zich door doelstellingen op het gebied van sociaal beleid en consumentenbescherming, fraudebestrijding en bescherming van de openbare orde. Het beleid voorziet in een gereguleerd aanbod en is gericht op het bestrijden van excessen, zoals verslaving, witwassen en andere vormen van criminaliteit (TK 24 557, nr. 93). Om de effecten van het beleid te kunnen meten en dit waar nodig bij te stellen wordt regelmatig onderzoek uitgevoerd. Zo is recent nog onderzoek verricht naar kansspelproblematiek onder in Nederland wonende spelers van Marokkaanse, Turkse, Antilliaanse, Surinaamse en Chinese afkomst (TK 24 557, nr. 91) en naar aard en omvang van illegale kansspelen in Nederland (vrijwel afgerond). In 2010 zal een vervolgonderzoek worden gedaan naar de aard en omvang van kansspelverslaving in Nederland.

In 2010 is de invoering van de kansspelautoriteit voorzien. Dit vergt een wijziging van de Wet op de kansspelen. De (voortzetting van de) behandeling van deze wetswijziging door de Tweede Kamer is voorzien in de eerste helft van het jaar. Parallel daaraan worden voorbereidingen getroffen voor de inrichting van de autoriteit.

Meetbare gegevens

Meetbare doelen weerbaarheid op school en in de buurt

• Het aantal bemiddelings- en gedragscodeprojecten in buurten zal de 200 naderen.

• In ruim 150 gemeenten zullen de inwoners gebruik kunnen maken van (een vorm van) buurtbemiddeling (in 2008 waren dit er 110).

• Justitie zal de inzet van schoolprogramma’s zoals leerlingbemiddeling en gedragscodes stimuleren met in totaal 100 projecten.

Meetbare doelen risicofactoren geweldpleging

1. Het terugdringen van alcoholgerelateerd geweld met 10% in 2011 ten opzichte van 2008. Dit wordt inzichtelijk gemaakt door het aantal geregistreerde alcoholgerelateerde geweldsdelicten;

* t.b.v. een landelijk cijfer is dit aantal geëxtrapoleerd uit 3 pilots

** streefcijfers

De volgende aspecten geven ontwikkelingen weer op het gebied van alcoholgerelateerde geweldsdelicten. In de verantwoording wordt over de voortgang gerapporteerd.

– het aantal gevolgde bijzondere voorwaarden die ingrijpen in alcoholgebruik bij geweld;

– het aantal gevolgde leerstraffen voor jongeren die ingrijpen in alcoholgebruik bij geweld;

– het aantal gevolgde Halt-afdoeningen Alcohol die ingrijpen in alcoholgebruik bij geweld.

2. Het terugdringen van wapengerelateerd geweld op de hot spots, scholen en horeca met 15% in 2011 ten opzichte van 2007. Dit wordt inzichtelijk gemaakt door het aantal incidenten in en rond de scholen en de horeca. Eind 2009 vindt een volgende meting plaats, aan de hand van de uitkomsten wordt bepaald of het beleid aangescherpt dient te worden.

De volgende aspecten geven ontwikkelingen weer op het gebied van wapengerelateerde geweldsdelicten. In de verantwoording wordt over de voortgang gerapporteerd.

– het aantal samenwerkingsverbanden bij de preventieve aanpak van wapens op scholen;

– het aantal samenwerkingsverbanden bij de preventieve aanpak van wapens in de horeca;

– het aantal ingezamelde wapens in de horecapolitiekluizen.

3. Het verhogen van de naleving van de leeftijdsgrenzen van Kijkwijzer en PEGI aan het einde van de distributieketen tot ten minste 70% in 2011.

De volgende indicatoren worden gehanteerd om te bepalen of de doelstelling gehaald wordt:

– het percentage ouders dat daadwerkelijk de Kijkwijzer en PEGI gebruikt. Dit percentage wordt jaarlijks gemeten en betreft ruim 90%;

– het percentage ondernemers dat de leeftijdsgrenzen van Kijkwijzer en PEGI naleeft. In 2007 betrof dit percentage 14%. In 2009 vindt de volgende meting plaats.

4. Het aanpakken van criminaliteit in het bedrijfsleven

* realisatie

** doelstelling

Aantal overvallen: zoals gerapporteerd in het systeem LORS van de landelijke overvalcoördinator. Aan de Tweede Kamer is bij brief van 31 maart 2009 gerapporteerd over de stijging van het aantal overvallen in 2008. Daarbij is de instelling van een Taskforce toegezegd. Doelstelling is om in 2010 een reductie van 20% te bereiken t.o.v. 2008.

Aantal diefstallen detailhandel: zoals geschat wordt in de Monitor Criminaliteit Bedrijfsleven. Doelstelling is om eind 2010 een reductie van 25% te hebben gerealiseerd ten opzichte van 2004.

Geweld tegen het bedrijfsleven: zoals gerapporteerd wordt in de Monitor Criminaliteit Bedrijfsleven. Doelstelling is om voor eind 2010 een reductie van 25% te hebben gerealiseerd ten opzichte van 2004. Voor de sector transport is de doelstelling voor 2010 dat ten hoogste 5% van de ondernemingen slachtoffer is van geweld. In 2008 lag dit percentage al op 4%, waarmee deze doelstelling reeds is gerealiseerd. De doelstelling voor de sector zakelijke dienstverlening (3%) is ook reeds gerealiseerd in 2008.

Zowel bij BIBOB als bij VOG is er sprake van beschikkingen op basis van aanvragen; het aantal aanvragen dat ontvangen wordt, is niet stuurbaar door Justitie.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Toelichting

Landelijk invoering OK-punten

In dit onderzoek wordt de pilot OK-punten, veilige havens waar slachtoffers en getuigen terecht kunnen voor opvang en hulp, geëvalueerd. Het doel is om te zien in hoeverre de OK-punten in een behoefte voorzien en wat voor effecten ze hebben, en daarnaast tot een draaiboek te komen voor de landelijke invoering van deze voorzieningen.

Evaluatie van de pilots Stay in love

Uit het rapport «Geweld verslagen?» (onderzoek naar effectieve best practices ter preventie van geweld, 2006) is de aanpak «Safe Dates» geselecteerd om te toetsen en te evalueren in de Nederlandse praktijk. In dit kader wordt het Nederlandse project «Stay in Love» aangevuld met de sterke RiPP elementen uit de Verenigde Staten.

Proces- en effectevaluatie van een in het buitenland effectief gebleken preventieve aanpak van geweld

Tevens is uit het rapport «Geweld verslagen?» de aanpak «Responding in Peaceful and Positive ways» geselecteerd om te toetsen en te evalueren in de Nederlandse praktijk. In dit kader wordt het Nederlandse project C&SCO aangevuld met de sterke RiPP elementen uit de Verenigde Staten.

Effect van «Behave» van gedragscodes binnen in het Onderwijs

In oktober 2007 is een project van Codename Future naar gedragscodes in het onderwijs gestart. Door middel van een aanpak die jongeren aanspreekt (interactief, beeld- en filmmateriaal) wordt op vijf scholen gedragscodes geïntroduceert. Het doel van het onderzoek is het meten van de effectiviteit van de pilots.

• Proces- en effectevaluatie Halt-afdoening Alcohol

In de Halt-afdoening Alcohol krijgen jongeren die onder invloed van alcohol een Halt-waardig feit gepleegd hebben, een leerstraf opgelegd die ingrijpt op hun alcoholmisbruik in relatie tot de delictpleging. Ook de ouders worden erbij betrokken. De evaluatie moet uitwijzen wat de effecten zijn op het alcoholmisbruik en delictgedrag en kan leiden tot eventuele bijstelling van de modelaanpak.

• Proces- en effectevaluatie Kwaliteitsmeter Veilig Uitgaan

In veel gemeenten zijn er samenwerkingsverbanden tussen de politie, het lokaal bestuur en de uitbaters van de horeca. Via convenanten Veilig Uitgaan en Kwaliteitsmeters Veilig Uitgaan (KVU) worden samenwerking en het treffen van preventieve maatregelen gestimuleerd. De evaluatie van de KVU’s zal mede worden aangegrepen om te bepalen of er in de procesbegeleiding aanpassingen nodig zijn. Het effect op het daadwerkelijk terugdringen van uitgaansgeweld zal daarbij een belangrijk criterium zijn.

Procesevaluatie van de Wet tijdelijk huisverbod

Dit onderzoek dient om inzicht te krijgen in de wijze waarop in de praktijk aan de Wet tijdelijk huisverbod uitvoering wordt gegeven, en antwoord te geven op de vraag of de Wet als gevolg van deze uitvoering kan uitwerken zoals bedoeld.

Operationele doelstelling 13.3

Het bestrijden van criminaliteit door een effectief en doelmatig instrumentarium van opsporing en vervolging.

Motivering

Opsporing en vervolging zijn het logische en noodzakelijk vervolg op preventie. Waar preventie faalt zal repressief optreden tegen criminaliteit volgen. Daarbij is niet alleen aandacht voor veel in het oog lopende criminaliteit, maar ook voor de minder zichtbare. Deze vormen van criminaliteit ondermijnen onze rechtstaat evenzeer (zoals georganiseerde hennepteelt, of corruptie) en dienen daarom bestreden te worden. De kwaliteit en professionaliteit van de opsporing en de vervolging staan voorop, evenals internationale samenwerking. Daarbij zal steeds moeten worden afgewogen of er naast het strafrecht nog andere wijzen van aanpak nodig of mogelijk zijn. In 2010 worden deze lijnen voortgezet. Zowel voor wat betreft de bestrijding van de gewone criminaliteit, als voor de in de hieronder te beschrijven programma’s voor de bestrijding van fraude, georganiseerde criminaliteit en cybercrime.

Instrumenten

Programma «Versterking aanpak georganiseerde misdaad»

In het kader van de steviger aanpak van georganiseerde misdaad, fraude en cybercrime wordt inzet gevergd van strafrechtelijke, fiscale en bestuursrechtelijke instrumenten. Daarnaast is een goede uitwisseling en analyse van alle daarbij benodigde informatie noodzakelijk. In 2010 wordt door het Openbaar Ministerie geïnvesteerd in het versterken van de informatiegestuurde opsporing, door specifieke expertise toe te voegen aan de parketten.

Om de toepassing van de Wet bevordering integriteitsbeoordeling door het openbaar bestuur (Wet BIBOB) te bevorderen, wordt (de toepassing van) dit instrument op een aantal punten verbeterd en vereenvoudigd (zie operationele doelstelling 13.1). In 2009 zijn de Regionale Informatie- en Expertisecentra van start gegaan. Deze zullen in 2010 ingewerkt zijn. Deze centra zullen het gebruik van BIBOB stimuleren. Enerzijds omdat ze inzicht krijgen door de samenwerking tussen gemeenten, politie, Openbaar Ministerie en belastingsdienst. Anderzijds omdat zij gemeenten die nu nog geen gebruik maken van BIBOB zullen stimuleren en ondersteunen om daar wel gebruik van te gaan maken. Essentieel is voorts de verdere versterking van de financiële opsporing en het in beslag nemen van criminele vermogens. In 2010 worden naar verwachting de nieuwe wettelijke maatregelen van kracht op het gebied van de ontneming. Het betreft hier onder meer de omkering van de bewijslast en de vereenvoudiging die is doorgevoerd in het verband van het anderbeslag (94a Sv). De OM-organisatie wordt ingericht op de inwerkingtreding van de aanpassingen van de Ontnemingswetgeving en de versterking van internationale samenwerking op dit terrein.

Programma «Aanpak cybercrime»

De Kamer heeft in 2008 het beleidskader Rechtshandhaving bij cybercrime ontvangen (TK 28 684, nr. 133). Dit kader bepaalt voor 2010 het grootste deel van de activiteiten op dit terrein. Dat betekent dat in 2010:

– er veel aandacht is voor scholing van medewerkers van politie en openbaar ministerie op het gebied van digitale opsporing en vervolging;

– de politie zich aanpast aan de centrale plaats die het internet niet alleen in ons dagelijks leven, maar ook in de criminaliteit heeft verworven;

– onverminderd wordt doorgewerkt aan de aanpassing van het juridisch instrumentarium om criminaliteit op het internet en cybercrime te kunnen bestrijden.

– de resultaten van het eerste onderzoek naar de mate en vorm waarin cybercrime voorkomt voor Nederland beschikbaar komen.

Die resultaten, die inzicht geven in de omvang van het slachtofferschap, zijn van belang bij het bepalen waar capaciteit voor opsporing en vervolging het meest nodig is en het best kan worden ingezet.

In aansluiting op de in 2009 gestarte Postbus 51 campagne «Voorkoming slachtofferschap cybercrime» zal de overheidsvoorlichting over cybercrime verder worden uitgebouwd.

Prostitutie en mensenhandel

Opsporing van mensenhandel en het verbeteren van het toezicht op de prostitutiesector worden in 2010 versterkt om de misstanden en uitbuiting te voorkomen. Zo zal naar verwachting de nieuwe regelgeving met betrekking tot de prostitutiesector (Wet regulering prostitutie) in 2010 worden geïmplementeerd. Met die wet zijn prostituanten strafbaar bij misstanden in de prostitutie, of wanneer zij gebruik maken van illegale prostituees. Voor wat betreft de aanpak van mensenhandel worden in 2010 de maatregelen die zijn opgesteld door de Task Force Aanpak Mensenhandel uitgevoerd. Het ministerie van Justitie zal ook volgend jaar bijdragen aan het Bureau Nationaal Rapporteur Mensenhandel, om dit bureau dat de regering van onafhankelijk advies dient over de problematiek en aanpak van mensenhandel, in stand te houden. Tevens staan er middelen tot de beschikking voor een pilot categorale opvang voor slachtoffers van mensenhandel. Dat geldt ook voor de uitvoering van de regeling voor uitstapprogramma’s van prostituees, waarmee aan deze groep perspectief wordt geboden.

Het programma «Versterking aanpak financieel-economische criminaliteit en fraude»

Het programma «Versterking aanpak financieel-economische («finec») criminaliteit» (TK 29 911, nr. 10) bevat maatregelen voor de versterking van de financiële opsporing en het langs verschillende wegen afnemen van crimineel vermogen. De uitvoering van dit programma (met als hoofdlijnen: preventie van fraude en corruptie; intensivering van de strafrechtelijke handhaving van fraude, witwassen en corruptie; bevorderen afnemen van onverklaarbaar vermogen) wordt in 2010 voortgezet. Dat betekent voor 2010, in aanvulling op de onderwerpen die ook in de beleidsagenda zijn opgenomen op dit punt, dat in 2010:

• de resultaten van de proeftuinen van politie en OM op het gebied van finec beschikbaar komen en deze worden gebruikt voor de doorontwikkeling;

• door het OM gestuurd wordt op het gebruik van Financial Intelligence Unit (FIU)-meldingen in opsporingsonderzoeken;

• het OM in beginsel vervolging instelt vanwege een verdenking van witwassen in alle zaken waarin voor deelname aan een criminele organisatie wordt vervolgd en in alle zaken waarin concreet vermogen is aangetroffen (Aanwijzing witwassen, Staatscourant 2008, 45);

• de versterking van de fraudemeldpunten en van de coördinerende rol van het Functioneel Parket uiterlijk in 2010 hun beslag hebben gekregen;

• de samenwerking tussen curatoren en het OM wordt versterkt;

• de uitbreiding van de Rijksrecherche is gerealiseerd.

Veiligheidshuizen

In 2010 is het landelijk dekkende netwerk van Veiligheidshuizen voltooid; er zijn er dan 43 van dergelijke huizen. In dat jaar zullen de Veiligheidshuizen dan ook kunnen werken aan consolidatie en kwaliteitsverbetering. Dit gebeurt door middel van de landelijke website en kenniskringen, die het delen van kennis tussen de huizen ondersteunen. In 2010 wordt ook begonnen met de evaluatie van de Veiligheidshuizen.

Drugs

Nu in 2009 het Nederlandse drugsbeleid tegen het licht is gehouden, zal 2010 in het teken staan van de toepassing van de daaruit voortkomende inzichten. Voorts wordt uitvoering gegeven aan de afspraken uit het Coalitieakkoord en het Beleidsprogramma op het gebied van de bestrijding van drugs. Het gaat hier bijvoorbeeld om de aanpak van de drugsproblematiek in de grensstreek en het weren van coffeeshops in de nabijheid van scholen.

Nederland draagt bij aan de bestrijding van drugs door de samenwerking in het Maritime Analysis and Operations Centre-Narcotics (MAOC-N) in Lissabon en door bij te dragen aan de uitvoering van het Europese Drugsactieplan dat loopt tot 2012.

Meetbare gegevens

Per 2011 loopt het programma «Eergerelateerd geweld» af (zie hiervoor aanvullend de beleidsagenda). Hoewel er t.a.v. de doelstellingen van dit programma geen streefwaarden te noemen zijn, zijn in dit kader wel voortgangsrapportages aan de Kamer verzonden. Daarnaast zal in 2010 een beleidsnotitie verschijnen waarin behalve een terugblik ook aanbevelingen worden gedaan over de aanpak van eergerelateerd geweld na afloop van het programma.

De hieronder opgenomen tabellen laten zien welke bijdrage de baten-lastendiensten Justis, het NFI, het OM, FIU NL en het CIOT leveren aan de opsporing en vervolging van criminaliteit.

Ontwikkeling afdoeningen rechtbankzaken

Ontwikkeling hoger beroep (ressortsparketten)

Ontwikkeling kantonzaken

Verdeling dagvaardingen 2010

Toelichting

De omvang van de uitstroom van rechtbankkantonzaken en mulderberoepen is een inschatting op basis van de meest recente instroomramingen volgens het Prognosemodel Justitiële Ketens (PMJ).

Toelichting

Op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) zijn instellingen verplicht ongebruikelijke transacties te melden bij FIU NL. Instellingen in de zin van de Wwft zijn onder meer kredietinstellingen, geldtransactiekantoren, beleggingsinstellingen, juridische beroepsgroepen, casino’s en beroeps- of bedrijfsmatig handelende verkopers van goederen. Ongebruikelijke transacties kunnen door FIU verdacht worden verklaard op grond van politiegegevens of strafvorderlijke gegevens, eigen onderzoek of gegevens van buitenlandse FIU’s. Meldingen van verdachte transacties worden door politie en OM gebruikt in het opsporingsproces. In verhouding tot het aantal ongebruikelijke transacties geeft het aantal verdachte transacties een indicatie voor de effectiviteit van dit opsporingsinstrument.

¹ Hit-rate is het aantal hits gedeeld door het aantal vragen maal 100%. De hit-rate wordt bepaald door het aantal aangesloten aanbieders, de kwaliteit van de vragen en de kwaliteit van de aangeleverde gegevens. Een hit op een vraag kan een of meerdere antwoorden bevatten.

Toelichting

De (Bijzondere) Opsporing- en Inlichtingendiensten vergaren op een snelle, efficiënte, veilige, gestructureerde en volume onafhankelijke wijze via het CIOT gegevens die noodzakelijk zijn voor het opsporingsproces. Deze ondersteuning van het opsporingsproces zal de komende jaren toenemen door meer aanbieders van telefoon en internet benaderbaar te maken. Het aantal vragen en de bijbehorende «hitrate» zijn hierbij graadmeters voor het belang en de doelmatigheid en effectiviteit van dit opsporingsinstrument. De CIOT aanpak heeft geleid tot een aanzienlijke verlaging van de administratieve lasten bij zowel de overheid als bij het bedrijfsleven ten aanzien van de ondersteuning van het opsporingsproces.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Toelichting

Toepassing van undercoverbevoegdheden door politiële infiltratieteams

De aanleiding voor dit onderzoek is de wens tot het verkrijgen van inzicht omtrent de inzet van undercoverbevoegdheden met het oog op een zo effectief mogelijke inzet.

Recidivemeting bij DNA Veroordeelden

De aanleiding voor dit onderzoek is de inwerkingtreding van de Wet DNA Veroordeelden. Beoogd wordt hiermee het effect van de wet te kunnen beoordelen.

Proces- en effectmeting programmatische aanpak mensenhandel

Met het onderzoek wordt beoogd om de effectiviteit van de programmatische aanpak mensenhandel in beeld te brengen.

OM proeftuinen

Van 2008 tot en met 2012 moet de professionele standaard van OM, politie, gemeenten en andere actoren bij de aanpak van zware en georganiseerde criminaliteit verhoogd worden door te voorzien in OM-proeftuinen die vervolgens begeleid en gemonitord dienen te worden. Op basis van die rapportages kunnen door andere instanties barrières of hindernissen worden opgeworpen om te voorkomen dat criminele activiteiten kunnen worden gestart en daaruit voortkomende winsten worden aangewend.

Operationele doelstelling 13.4

Het bestrijden van criminaliteit met een effectieve en doelmatige tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties en maatregelen.

Motivering

Eén van de doelstellingen van het kabinet in het kader van VbbV is het verminderen van de criminaliteit met 25% in 2010 ten opzichte van 2002. Onderdeel van deze inspanning is dat de recidive met 10%-punt moet verminderen in diezelfde periode. Een benadering die is afgestemd op de persoon van de dader, het delict en het risico voor de samenleving staat daarbij centraal.

Die benadering kan in verschillende fases van het strafrechtelijke traject worden toegepast; ook bij de strafoplegging. Voorwaardelijke straffen lenen zich beter dan korte vrijheidstraffen voor een persoonsgerichte aanpak. In de tweede plaats bij de uitvoering van de opgelegde sanctie, onder meer door een beter toezicht tijdens de voorwaardelijke straf. Bij vrijheidsstraffen is het van belang om continuïteit aan te brengen in de benodigde zorg voor, tijdens en na detentie. Ten slotte geldt dit bij de terugkeer naar de samenleving, bijvoorbeeld door het benutten van de nieuwe mogelijkheden van de voorwaardelijke invrijheidstelling en de «warme» overdracht vanuit het Gevangeniswezen naar de gemeenten van terugkeer.

Om deze doelstelling te behalen is een nauwe samenwerking tussen verschillende justitiepartners nodig, maar ook met niet-justitiële partners zoals gemeenten, zorginstellingen, woningcorporaties etc. Zo worden justitiële en maatschappelijke interventies goed op elkaar afgestemd.

Instrumenten

Ruimere toepassing justitiële voorwaarden

Voor het verminderen van recidive is gedragsverandering noodzakelijk. Veel veroordeelden zitten te kort in detentie om een gedragsverandering te bereiken. Een voorwaardelijke straf biedt daarvoor, door de proeftijd, meer ruimte. Daarom wordt ingezet op het stimuleren van het gebruik van straffen met bijzondere voorwaarden en op het intensiveren van het reclasseringstoezicht op de naleving van deze voorwaarden (TK 24 587, nr. 299). Juist de combinatie van verschillende voorwaarden maakt het mogelijk dat de strafrechtelijke reactie de kern van de individuele problematiek aanpakt. Gedragsbeïnvloeding als onderdeel van bijzondere voorwaarden is kansrijk door de combinatie met gevangenisstraf als stok achter de deur: het overtreden van de voorwaarden leidt tot tenuitvoerlegging van de gevangenisstraf.

De belangrijkste mijlpalen voor 2010 zijn:

– Parlementaire behandeling van het wetsvoorstel dat voorziet in de wijziging van de regeling van de voorwaardelijke veroordeling en in verband daarmee ook in wijziging van de regeling van voorwaardelijke invrijheidstelling (TK 30 300, nr. 164) (Voorziene inwerkingtreding 1 jan. 2011).

– Landelijke implementatie van het verbeterde reclasseringsadvies en -toezicht (TK 24 587, nr. 299). Het verbeteren van het ketenproces van advisering en toezicht is essentieel voor een geloofwaardig en effectief stelsel van voorwaardelijke sancties.

– Verdubbeling van het aantal verslaafden dat onder justitiële voorwaarden naar zorg wordt toegeleid van 3000 in 2006 naar 6000 in 2011 (TK 31 110, nr. 1). Voor 2010 betekent dit een groei naar 5000.

Tenuitvoerlegging van vrijheidsstraffen

Vrijheidsstraffen blijven onmisbaar zowel met het oog op de doelstelling van vergelding als van het ontnemen van de mogelijkheid om delicten te begaan. Een eerste vereiste daarvoor is de beschikbaarheid van voldoende sanctiecapaciteit (zie tabel overzicht intramurale sanctiecapaciteit in de baten-lastenparagraaf DJI). Om de samenwerking in de keten nader vorm te geven worden gedetineerden zoveel mogelijk regionaal geplaatst. Daardoor kunnen de activiteiten ten behoeve van het strafproces en in het kader van de reïntegratie beter op elkaar worden afgestemd.

In 2009 is het Masterplan Gevangeniswezen 2009–2014 tot stand gekomen. In het Masterplan is het uitgangspunt van regionale toedeling van detentiecapaciteit uitgewerkt en wordt inzicht gegeven in de maatregelen die worden genomen om het overschot aan capaciteit af te bouwen.

Tijdens de detentie wordt gewerkt aan vermindering van het recidiverisico. Daarbij staat een persoonsgerichte benadering centraal. De persoonsgerichte benadering wordt uitgewerkt in het kader van het Programma «Modernisering Gevangeniswezen» (MGW). De Kamer wordt periodiek aan de hand van voortgangsrapportages geïnformeerd over de voortgang. In 2010 is het Programma MGW grotendeels geïmplementeerd:

– Er is in 2010 sprake van een gestandaardiseerde screening en selectie van gedetineerden bij binnenkomst;

– Eind 2010 is het nieuwe dagprogramma ingevoerd. Dat betekent onder meer dat arbeid en onderwijs dan worden aangeboden conform de nieuwe maatstaven;

– Eind 2010 is de motiverende bejegening van gedetineerden door de piw’ers ingevoerd;

– Eind 2010 zijn de zorgplaatsen in de GGZ en bij het gevangeniswezen gerealiseerd.

Het beleid ten aanzien van veelplegers wordt voortgezet, met name in het kader van de uitvoering van de ISD-maatregel. In 2009 is een begin gemaakt met de implementatie van de verbetermaatregelen die aan de Kamer zijn toegezegd (TK, 31 110, nr. 4). In 2010 dienen alle verbetermaatregelen te zijn doorgevoerd. De voorbereidingen zijn gestart voor uitvoering van een effectevaluatie van de ISD-maatregel. De effectevaluatie vindt in 2013 plaats.

Nazorg

Hoofddoel van het Programma «Sluitende aanpak nazorg» is het leveren van een bijdrage aan het terugdringen van de recidive met 10%. Het streven is erop gericht dat ultimo 2010 80% van de (ex)gedetineerde burgers bij het verlaten van detentie beschikt over de noodzakelijke basisvoorzieningen (leefgebieden):

– een identiteitsbewijs;

– huisvesting (ten minste maatschappelijke opvang);

– inkomen (ten minste een voorschot);

– een plan voor schuldhulpverlening (ten minste inzicht in de schuldenproblematiek) en

– de noodzakelijke geestelijke gezondheidszorg of verslavingszorg.

De belangrijkste mijlpalen voor 2010 zijn:

– 80% van de gedetineerde burgers wordt gescreend op de leefgebieden en deze informatie wordt via het Digitaal Platform Nazorg overgedragen aan de gemeenten.

– 90% van de gemeenten beschikt over een (al dan niet i.s.m. andere gemeenten gerealiseerde) infrastructuur voor het ontvangen en verwerken van informatie van medewerkers maatschappelijke dienstverlening (MMD) over (ex)-gedetineerde burgers.

– Lokale uitwerking en implementatie van het Samenwerkingsmodel nazorg, zodat ultimo 2010 in grote lijnen volgens het Samenwerkingsmodel gewerkt wordt in alle PI’s en gemeenten.

– PI’s beschikken over pasfotovoorziening en er zijn afspraken over financiering of bevoorschotting van kosten ID-bewijs.

– Beproefde werkwijze voor het voorzien van (ex) gedetineerde burgers van een traject van arbeidstoeleiding (door middel van een pilot).

– Inzicht in de resultaten van de justitiële en gemeentelijke nazorginspanningen door middel van de monitor nazorg (halfjaarlijkse metingen).

Forensische zorg/terbeschikkingstelling

In 2010 wordt verder gewerkt aan de verbetering en veilige tenuitvoerlegging van de Tbs-maatregel. In 2009 is de testfase forensisch psychiatrisch toezicht geëvalueerd. Op basis van de uitkomsten van de testfase wordt het forensisch psychiatrisch toezicht in 2010 geïmplementeerd. Het aantal Tbs-gestelden met forensisch psychiatrisch toezicht wordt gemonitord. In 2010 wordt voortgegaan met het uitvoeren van de onderzoeksprogrammering gericht op het meer evidence based maken van de Tbs-behandeling. De verlenging van de maximale duur van de gevangenisstraf en de Tbs met voorwaarden, de wettelijke acceptatieplicht van fpc’s (forensisch psychiatrische centra) en de time out-voorziening (tijdelijke crisisopname) worden geregeld in het wetsvoorstel Aanpassingen Tbs met voorwaarden. Dit wetsvoorstel treedt naar verwachting in 2009 in werking. In 2010 vindt de procesevaluatie adviescollege verloftoetsing Tbs plaats. Tevens wordt het opleidingsaanbod gericht op het werken in de forensische sector uitgebreid en wordt een plan van aanpak opgesteld voor het tegengaan van mogelijke personeelstekorten op dit gebied. Het beoogde resultaat is een toename van het aanbod forensisch psychiatrisch onderwijs.

Vanuit de maatschappelijke opgave en de probleemanalyse beoogt het programma «Vernieuwing Forensische Zorg» (VFZ) de komende jaren de volgende doelstellingen te realiseren:

– Voldoende forensische zorgcapaciteit. Hieraan wordt onder meer invulling gegeven door professionele, vraaggestuurde en transparante forensische zorginkoop op basis van de Diagnose behandel en beveiliging combinatie.

– De juiste patiënt op het juiste bed. Dit betreft onder meer verlening van alle forensische zorg op basis van een onafhankelijk indicatiebesluit.

– Kwalitatief goede zorg gericht op de veiligheid van de samenleving. Dit wordt onder meer gerealiseerd door inkoop op basis van kwaliteitscriteria.

– Goede aansluiting met de reguliere zorg. Concreet betreft dit onder meer sluitende afspraken met zorgverzekeraars opstellen.

De belangrijkste mijlpalen voor het Programma «Vernieuwing Forensische Zorg» van 2010 zijn:

– Alle klinische forensische zorg zal op basis van een indicatiebesluit worden verleend.

– Iedere justitiabele zal op basis van een onder verantwoordelijkheid van de minister van Justitie genomen plaatsingsbesluit bij een zorginstelling worden geplaatst.

– De zorginstellingen zullen de door hen verleende forensische zorg op basis van DBBC’s registreren en factureren in aantallen.

– Binnen de forensische zorg zal een integrale informatievoorziening zijn gerealiseerd.

– De parlementaire behandeling van de Wet Forensische Zorg zal (volgens de huidige planning) zijn afgerond.

Meetbare gegevens

Vernieuwing forensische zorg

Het programma «Vernieuwing Forensische Zorg» draagt bij aan de kabinetsdoelstelling – Veiligheid, stabiliteit en respect – en de hieraan gekoppelde daling van de recidive met 10%. De daadwerkelijke omvang van de bijdrage van dit programma aan de reductie in recidive zal pas in een latere fase van de uitvoering van het programma kunnen worden bepaald.

In de onderstaande tabellen wordt op instrumentniveau echter wel inzicht geboden in de prestaties. Het betreft hier de toepassing van Justitiële voorwaarden en de samenwerking met gemeenten op het gebied van nazorg.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Toelichting

Onderzoek bereik geestelijke verzorging

Dit onderzoek dient inzicht te bieden in eventuele belemmeringen die gedetineerden ondervinden om daadwerkelijk gebruik te maken van het aanbod van diverse vormen van geestelijke verzorging.

Monitor nazorg

De doelen van het Programma «Sluitende Aanpak Nazorg» zijn een tijdige, volledige en sluitende overdracht. Een monitor kan voorzien in een antwoord op de vraag of de inspanningen van Justitie en ketenpartners gemeten kunnen worden, wat die inspanningen opleveren en of men op de goede weg is in het behalen van de gestelde doelen. Tevens kan de monitor een indicatie geven hoe het nazorgbeleid uitgevoerd wordt. De monitor zal zich richten op de periode voor, tijdens én na detentie.

Evaluatie erkenningscommissie gedragsinterventies Justitie

Het erkenningsproces moet leiden tot gedragsinterventies waarvan mag worden verondersteld dat de toepassing daarvan bijdraagt aan het terugdringen van recidive. Dit onderzoek betreft een procesevaluatie. Er wordt gekeken of de erkenningsprocedure verloopt volgens de in 2005 vastgestelde uitgangspunten en procedures.

Toelichting

Het forensisch psychiatrisch toezicht heeft ten doel om de maatschappelijke veiligheid te vergroten gedurende het uitstroomtraject van Tbs-gestelden door het voorkomen dan wel verminderen van (de risico’s op) recidive tijdens en na afloop van het toezicht. Daarnaast dient het forensisch psychiatrisch toezicht ter bevordering van de door- en uitstroom van Tbs-gestelden. Om de vormgeving van het traject inhoudelijk zo effectief mogelijk in te vullen vindt onderzoek naar de effectiviteit van het fpt plaats.

Toelichting

Optimalisering voorwaardelijke sancties

Uit onderzoek is gebleken dat het huidige stelsel van voorwaardelijke sancties niet optimaal benut wordt. In de praktijk blijken er belemmeringen te zijn voor een ruimere toepassing van bijzondere voorwaarden. Om de belemmeringen weg te nemen wordt gewerkt aan het verbeteren van het proces van toepassing van voorwaardelijke sancties. Vooruitlopend op de wetswijziging zijn in 2008 in vier arrondissementen lokale projecten gestart waarin de beoogde veranderingen in de praktijk worden getoetst. Het onderzoek is gericht op het evalueren van de invoering van de verbetermaatregelen en het effect daarvan.

Effectevaluatie ISD

Op 1 oktober 2004 is de wet ISD in werking getreden. De ISD-maatregel is een persoonsgerichte maatregel, bedoeld voor zeer actieve meerderjarige veelplegers. De effecten van ISD worden geëvalueerd.

Onderzoek naar de effectiviteit van de gedragsinterventie CoVa

CoVa is gebaseerd op het uitgangspunt dat veel antisociaal, crimineel gedrag voortkomt uit het feit dat daders verschillende cognitieve vaardigheden missen. De interventie moet worden geëvalueerd om te bepalen of deze bijdraagt aan het terugdringen van recidive.

Inventarisatie bestaande kennis tbv forensisch zorgprogramma JVZ

Het bestaande aanbod van forensische zorg is niet voldoende toegespitst op de vaak complexe problematiek van verslaafde justitiabelen. Met name het aantal behandelplaatsen bij een combinatie van verslavingsproblemen en psychische stoornissen is nog niet toereikend. De effectiviteit van de (verslavings)zorgprogramma’s moet verder worden verbeterd. Om daadwerkelijk een bijdrage te leveren aan recidive-vermindering is het van belang dat het door Justitie gekochte zorgaanbod wetenschappelijk bewezen effectief is.

Evaluatie kwaliteitsverbetering uitvoering PP’s

In dit onderzoek wordt nagegaan in hoeverre de kwaliteitsverbeteringen t.b.v. de penitentiaire programma’s zijn ingevoerd en het beoogde resultaat opleveren. Daarmee richt dit onderzoek zich op de ongestoorde tenuitvoerlegging van de vrijheidsstraf tijdens een penitentiair programma.

Onderzoek naar pre-therapie voor zedendelinquenten op de zedenafdeling in PI Breda

Er wordt onderzocht welke mechanismen aan de grondslag liggen van de pré-therapie. Daarnaast wordt onderzocht of zedendelinquenten die de pré-therapie hebben gevolgd, beter doorstromen naar de Tbs-kliniek dan patiënten die de pré-therapie niet hebben gekregen.

De predictieve validiteit van de Recidive Inschattingsschalen (RISc)

Om inzichten te krijgen in criminogene factoren van gedetineerden en reclassanten is het screeningsinstrument RISc ontwikkeld. De betrouwbaarheid en validiteit van dit instrument zijn al onderzocht en positief bevonden. Dit onderzoek gaat na of de RISc geschikt is als voorspellingsinstrument voor toekomstig recidive.

Planevaluatie redesign reclasseringstoezicht

Het onderzoek bestaat uit een beknopte planevaluatie die zicht moet bieden op de werkzame bestanddelen van nieuw ontwikkelde varianten van reclasseringstoezicht en de mate waarin er met het nieuwe reclasseringstoezicht een effectief toezicht kan worden bereikt. Aansluitend op de planevaluatie zal een proces- en effectevaluatie worden uitgevoerd.

Meta-analyse Nederlandse effectstudies

Sinds de jaren ’70 van de vorige eeuw worden in Nederland recidivemetingen verricht om de effectiviteit van strafrechtelijke interventies te helpen bepalen. Daar het vaak gaat om kleinschalige studies gericht op specifieke dadergroepen, hebben de evaluaties te weinig kennis opgeleverd over de toepassing van straffen en maatregelen in Nederland. Een systematische samenvatting van de resultaten van de diverse studies kan hierin wellicht verandering brengen.

Operationele doelstelling 13.5

Het bijdragen aan de beperking van de schade van slachtoffers door een effectieve slachtofferzorg.

Motivering

Sommige slachtoffers hebben opvang en ondersteuning nodig om de gevolgen van een delict te boven te komen. Ondersteuning wordt geboden op juridisch, praktisch en sociaal-psychologisch gebied en is afhankelijk van de ernst en het type delict.

Met de invoering van de Wet versterking van de positie van het slachtoffer in het strafproces krijgt het slachtoffer een zelfstandige positie in het strafproces, naast de mogelijkheid zich te voegen als benadeelde partij. Uitgangspunt is dat slachtoffers zelf bepalen van welke diensten en rechten zij gebruik maken, daartoe gefaciliteerd door de organisaties in de strafrechtsketen.

Onafhankelijk van het strafproces wordt slachtoffers de mogelijkheid geboden te spreken met de dader. Slachtoffers van ernstige geweldsdelicten komen, onder bepaalde voorwaarden, in aanmerking voor een financiële tegemoetkoming in de schade.

Instrumenten

Vanaf 2010 wordt een aantal maatregelen uit de Wet versterking positie van het slachtoffer in het strafproces en het kwaliteitsproject «Slachtoffer Centraal» gefaseerd ingevoerd. Een belangrijk onderdeel hiervan is het verbeteren van de mogelijkheden voor slachtoffers om de geleden schade te verhalen op de dader. In de wet zijn hiervoor de civiele voeging ten aanzien van de ouders van een verdachte beneden de 14 jaar en bij ad informandum zaken en de verruiming van het voegingscriterium opgenomen. Een ander belangrijk onderdeel van de wet is het verbeteren en uitbreiden van de informatieverstrekking aan slachtoffers en de mogelijkheid voor het slachtoffer kennis te nemen van processtukken of deze zelf aan het dossier toe te voegen. Daarnaast wordt ook in 2010 extra ingezet op het verbeteren van de informatieverstrekking aan slachtoffers over het strafverloop, vanuit Tbs- en jeugdsector, en vanuit het gevangeniswezen. In 2010 zal een pilot starten voor de verplichte verschijning van ouders van minderjarige verdachten. De overige maatregelen worden later gefaseerd ingevoerd. In 2010 wordt daarnaast een meerjarenvisie afgerond, inclusief de bijbehorende rollen en verantwoordelijkheden van de verschillende partijen die zich inspannen voor slachtoffers.

In 2010 worden verdere verbeteringen aangebracht op het terrein van maatwerk voor slachtoffers. Hierbij worden de diensten (juridische, emotionele en praktische ondersteuning) meer afgestemd op de doelgroep. In 2009 zijn in alle regio’s casemanagers voor nabestaanden aan het werk gegaan bij Slachtofferhulp Nederland. Daarnaast wordt beoogd dat alle regio’s in 2010 over casemanagers voor slachtoffers van ernstige criminaliteit beschikken.

In 2008 is een pilot gestart met het vernieuwde slachtofferloket in vier arrondissementen. Dit is een samenwerkingsverband tussen Openbaar Ministerie, Slachtofferhulp Nederland en de politie waarbij verschillende diensten voor slachtoffers centraal worden aangeboden. De pilot loopt tot eind 2010 door. Op basis van het evaluatieonderzoek zal eind 2010 definitief besloten worden op welke wijze het slachtofferloket uitgerold wordt in de rest van het land. Gedurende de pilot vindt al wel informatie-uitwisseling plaats met de andere arrondissementen.

Meetbare gegevens

De hieronder opgenomen tabellen laten zien welke bijdrage het Schadefonds Geweldsmisdrijven (SGM) en Slachtofferhulp Nederland (SHN) leveren aan de beperking van de schade van slachtoffers.

* gebaseerd op voorlopige cijfers

* gebaseerd op voorlopige cijfers

Juridische ondersteuning bestaat uit de onderdelen «verhalen schade», «begeleiding in strafproces», «schriftelijke slachtofferverklaring/spreekrecht» en «kwaliteitscontrole voegen».

* gebaseerd op voorlopige cijfers

* gebaseerd op voorlopige cijfers

Praktische ondersteuning bestaat uit de onderdelen «doorverwijzingen» en «overige praktische ondersteuning».

* gebaseerd op voorlopige cijfers

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Toelichting

Landelijke implementatie van Slachtoffer-dadergesprekken door Stichting Slachtoffer in Beeld (SIB)

In 2008 is een onderzoek gestart naar de gesprekken tussen slachtoffers en daders. Dit onderzoek is gericht op de effecten van deze gesprekken voor zowel slachtoffer als dader.

Evaluatie voorziening nabestaanden

Eind 2006 is een pilot bij Slachtofferhulp Nederland met een voorziening voor nabestaanden gestart. De voorziening bestaat uit een casemanager die de nabestaanden bijstaat en fungeert als een spin in het web. Het eerste deel van het onderzoek is gericht op eventuele verdere uitbreiding van de pilot. Het tweede deel van het onderzoek richt zich op de ervaringen van nabestaanden met de voorziening. Nabestaanden zullen daarbij gedurende enkele jaren gevolgd worden.

Evaluatie nieuw slachtofferloket

In 2008 heeft een 0-meting plaats gevonden met betrekking tot de tot dan toe door slachtoffers ervaren kwaliteit van de dienstverlening. In 2010 wordt dit onderzoek herhaald om te bezien of een gewijzigd Slachtofferloket bijdraagt aan een verbetering van de kwaliteit van dienstverlening van de betrokken organisaties. Tevens zal een korte procesevaluatie plaats vinden met het oog op de ontwikkeling van een landelijk model voor het Slachtofferloket.

Evaluatie van de invoering van de wet over spreekrecht

Aan de Tweede Kamer is toegezegd dat de invoering van het spreekrecht na 3 jaar geëvalueerd wordt. Het onderzoek bevat zowel aspecten van een procesevaluatie als van een tevredenheidonderzoek.

Operationele doelstelling 13.6

Het risico op en de vrees voor terroristische aanslagen in Nederland zoveel mogelijk verkleinen, alsmede het op voorhand beperken van schade als gevolg van een mogelijke aanslag.

Motivering

In Nederland zijn ruim 20 instanties1 betrokken bij de bestrijding van terrorisme. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb) heeft tot taak een doeltreffende coördinatie, samenwerking en afstemming van beleid en uitvoering te ontwikkelen. Dit betreft niet uitsluitend een preventieve taak, maar is ook noodzakelijk op het moment van concrete dreiging.

Instrumenten

Het terrorismebeleid is drieledig. Het beleid is in de eerste plaats gericht op het signaleren en waar mogelijk wegnemen van voedingsbronnen voor terrorisme (het voorkomen van radicalisering). Daarnaast (tweede aspect) moet concrete dreiging worden gesignaleerd en moeten in het geval van concrete dreiging passende maatregelen worden genomen. Ten slotte moet Nederland goed voorbereid zijn om – in het geval zich onverhoopt toch een terroristische aanslag voordoet – de schade zo veel mogelijk te beperken. In onderstaande komende belangrijkste instrumenten en prioriteiten aan de orde voor 2010, op basis van deze driedeling.

Wegnemen voedingsbronnen terrorisme

Radicalisering

Het ministerie van BZK coördineert het Actieplan Polarisatie en Radicalisering. De NCTb coördineert op basis van de brede benadering de aanpak van terrorisme en bewaakt de samenhang tussen terrorisme en radicalisering. Op grond van fenomeenstudies en beleidsanalyses worden contrastrategieën ontwikkeld. Het monitoren van radicalisering blijft van belang om te voorkomen dat nieuwe radicaliseringshaarden ontstaan en bij nieuwe ontwikkelingen een gerichte inzet mogelijk te maken.

Signaleren en wegnemen terrorismedreiging

Dreigingsbeeld Terrorisme, dreigingsanalyses

In 2010 zal vier keer een Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) worden opgesteld. Op basis van het DTN kunnen zo nodig beleidsmaatregelen worden genomen. Naast de DTN’s worden dreigingsanalyses opgesteld, die meer gekoppeld zijn aan het object of de persoon tegen wie de (eventuele) dreiging zich richt.

(Zelfgemaakte) Explosieven

Het Nederlandse project «Zelfgemaakte explosieven» is erop gericht de fabricage en inzet van zelfgemaakte explosieven te bemoeilijken en loopt parallel aan het Europees Actieplan over veiligheid van explosieven. Het actieplan bestrijkt tal van beveiligingsmaatregelen voor commerciële en zelfgemaakte explosieven. In Europees verband heeft een expertgroep concrete beveiligingsmaatregelen voor zestien stoffen opgesteld. Vooruitlopend op een oplossing op EU-niveau zijn in 2009 vrijwillige concrete (beveiligings)afspraken gemaakt met relevante publieke en private actoren. De Europese maatregelen worden nu onderworpen aan de mogelijke impact op de markt, waarna de Commissie naar verwachting eind 2009 met EU-brede maatregelen komt. Deze worden naar verwachting vanaf 2010 definitief ingevoerd. In 2009 is een pilot uitgevoerd waarbij het Meldpunt misbruik chemicaliën is ingezet voor verdachte transacties inzake (precursoren voor) zelfgemaakte explosieven. Na evaluatie eind 2009 wordt begin 2010 besloten over continuering.

Cameratoezicht

Het programma «Cameratoezicht Openbaar Vervoer» zal in dit begrotingsjaar worden voortgezet, waarna in het eerste kwartaal van 2011 de voltooiing volgt. Op zeven belangrijke knooppunten van het openbaar vervoer rondom een treinstation zullen de toezichthoudende organisaties dan de beschikking hebben over een geïntegreerd camerasysteem, waarmee de effectiviteit van hun optreden wordt vergroot. Met deze impuls voor samenwerking tussen partijen en de daarvoor benodigde uitrusting is een belangrijke bijdrage geleverd aan een voor terroristische aanslagen kwetsbare sector.

In 2010 zal in nauwe samenwerking met de partners in de publieke sector een onderzoek worden gedaan naar een volgende fase van het project «Gemeenschappelijke Meldkamerinfrastructuur» op Schiphol. De eerste fase daarvan werd in 2009 afgerond.

Bewaken en beveiligen

De kennis over beveiliging en risicomanagement is momenteel versnipperd. De ontwikkeling ervan vindt incidentgestuurd en op te kleine schaal plaats. Om medewerkers van vitale bedrijven bewust te maken van beveiliging wordt een veiligheidsbewustzijntraining ontwikkeld. Door middel van een communicatietraject zal deze training onder de aandacht worden gebracht van de vitale bedrijven, zodat zij met deze training het veiligheidsbewustzijn van de eigen medewerkers kunnen vergroten.

Beveiliging Burgerluchtvaart

De NCTb is betrokken bij de onderhandelingen omtrent een voorstel van de Europese Commissie met betrekking tot het verzamelen van Passenger Name Records (PNR-gegevens) in de EU. Dit Europese systeem dient een bijdrage te leveren aan de bestrijding van terrorisme en georganiseerde/zware criminaliteit, doordat inlichtingen kunnen worden verkregen over terroristen en criminelen en over risicovolle passagiers, waarmee onder meer gedragspatronen kunnen worden onderkend.

Vooruitlopend op de staatkundige veranderingen op de Nederlandse Antillen (BES-eilanden) zal in 2010 verder uitvoering worden gegeven aan het plan van aanpak om de beveiliging op het niveau te brengen van de ICAO (International Civil Aviation Organisation).

Voorbereid zijn op een terroristische aanslag

Alertering

Het Alerteringssysteem waarschuwt operationele diensten en bedrijfssectoren in geval van een verhoogde dreiging of bij een concrete aanslag. Dat maakt het mogelijk snel maatregelen te nemen, die het risico van een aanslag kunnen verkleinen of de gevolgen ervan kunnen beperken. Het vereist een voortdurende inzet van de sectoren en betrokken departementen teneinde het systeem te laten functioneren. In 2010 worden daartoe diverse oefeningen gehouden.

Meetbare gegevens

De maatschappelijke effecten in het kader van de terrorismebestrijding laten zich nauwelijks in prestatieindicatoren uitdrukken (explain). Voor de kwalitatieve informatie wordt verwezen naar de periodieke voortgangsrapportage terrorismebestrijding waarin een beeld wordt geschetst van de stand van zaken van het terrorismebeleid in Nederland.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Toelichting

De in 2009 voorziene beleidsdoorlichting zal, gezien de inhoudelijke samenhang met de evaluatie die in de kabinetsreactie op het advies van de commissie Suyver (TK 29 754, nr. 164) is aangekondigd, daarbij betrokken worden. De afronding van deze beleidsdoorlichting zal echter in 2010 plaatsvinden.

14 Jeugd

Algemene doelstelling

Het beschermen van jeugdigen tegen aantasting van een goede opvoedings- en leefsituatie op het terrein van interlandelijke adoptie en internationale kinderontvoering en het bestrijden en voorkomen van jeugdcriminaliteit.

Meerjarenperspectief

Wat betreft interlandelijke adoptie wordt een nadere invulling gegeven aan de belangen van de te adopteren buitenlandse kinderen en de wensen van adoptiefouders. Daarbij wordt rekening gehouden met de druk op het adoptieproces door het afnemende aantal kinderen dat voor interlandelijke adoptie in aanmerking komt. Uit de trendanalyse van maart 2009 blijkt dat het aantal verzoeken om beginseltoestemming terug lijkt te lopen, waardoor een meer evenwichtige verhouding ontstaat tussen vraag en aanbod. Deze daling van adoptiefouders wordt veroorzaakt doordat de wachttijden langer worden.

Wat betreft de internationale kinderontvoering van en naar Nederland wordt beoogd de duur van de gerechtelijke procedure bij inkomende zaken te verkorten. Het hiertoe in 2009 opgestelde beleidsplan zal spoedig worden geïmplementeerd.

Het bestrijden van jeugdcriminaliteit is één van de speerpunten van het kabinetsbeleid. De inzet is om de recidive over 7 jaar onder jeugdigen te laten dalen met 10%-punt. Dit houdt een daling in van ongeveer 60% naar ongeveer 50% in de periode van 2002–2010. De afgelopen jaren is geïnvesteerd in de persoonsgerichte aanpak en het verhogen van de effectiviteit van sancties. De komende jaren worden de genoemde investeringen voortgezet en wordt extra aandacht besteed aan de samenhang tussen preventie, repressie en nazorg.

Artikel 14: Het niet-juridische verplichte deel van het budget op dit beleidsartikel is gereserveerd voor onder andere het gebied van de aanpak van de jeugdcriminaliteit en de verbetering van de kwaliteit van de JJI’s. Ook de bekostiging van de particuliere justitiële jeugd- en Tbs-inrichtingen alsmede de inkoop van forensische zorg in het strafrechtelijk kader zijn onder het verplichte deel inbegrepen.

* De garanties betreffen het geschatte potentiële risico (0%) op het daadwerkelijk uit te keren bedrag inzake de afgegeven hypothecaire garanties voor de particuliere jeugdinrichtingen

Omschrijving van de samenhang

Kinderen hebben recht op een gezonde en evenwichtige ontwikkeling en groei naar zelfstandigheid. Dit recht is opgenomen in het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind dat door Nederland is ondertekend. Het Rijk is voorwaardenscheppend ten behoeve van dit recht van kinderen.

Het justitieel jeugdbeleid bestaat uit het beleid inzake de aanpak van jeugdcriminaliteit, interlandelijke adoptie en internationale kinderontvoering. Ten aanzien van het jeugdbeleid dat onder de primaire verantwoordelijkheid van andere ministeries valt, heeft het ministerie van Justitie vooral een signalerende en ondersteunende rol.

Verantwoordelijkheid

De minister van Justitie is eerstverantwoordelijk voor de effectieve aanpak van jeugdcriminaliteit en het zorgvuldig uitvoeren van de vastgestelde internationale verdragen inzake internationale kinderontvoering en interlandelijke adoptie, conform Haags adoptieverdrag en het IVRK.

Verschillende departementen en organisaties zijn verantwoordelijk voor de preventie van jeugdcriminaliteit. Het kabinet stimuleert dat deze organisaties gezamenlijk in een zo vroeg mogelijk stadium bedreigende situaties voor jeugdigen signaleren en passende maatregelen treffen. Zo wordt de druk op de jeugdstrafrechtketen tot een minimum beperkt.

Ook voor de bestrijding van jeugdcriminaliteit wordt door vele organisatie samengewerkt, zoals politie, Halt, het Openbaar Ministerie, de Bureaus Jeugdzorg (ten aanzien van de jeugdreclassering), de Raad voor de Kinderbescherming, de Dienst Justitiële Inrichtingen en de Zittende Magistratuur. De minister van Justitie stuurt door middel van regelgeving, kaderstelling en financiering.

Naast de minister van Justitie zijn ook de ministers voor Jeugd en Gezin en van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap verantwoordelijk voor vraagstukken rond jeugd.

De minister voor Jeugd en Gezin is verantwoordelijk voor een samenhangend Jeugd- en Gezinsbeleid. In de taakafbakening met Justitie is hij eerstverantwoordelijk voor het beleid inzake jeugdbescherming, de voogdij van alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s), kindermishandeling en gezinsbeleid waaronder scheiding en omgang.

De minister van OCW is primair verantwoordelijk voor de organisatie van het onderwijs en het tegengaan van voortijdig schoolverlaten.

Externe factoren

Justitie heeft geen invloed op het aantal kinderen dat voor interlandelijke adoptie in aanmerking komt. Als gevolg daarvan is de rol van het ministerie van Justitie beperkt tot de handhaving van de regelgeving en de controle en het toezicht op het adoptieproces. Dit geldt ook voor het aantal kinderontvoeringen. Justitie beperkt zich dan ook tot het maken van goede internationale afspraken, adequate gerechtelijke procedures en soepele geschillenbeslechting.

De omvang van jeugdcriminaliteit is deels afhankelijk van ontwikkelingen in de samenleving die niet direct door Justitie zijn te beïnvloeden, zoals sociale problemen en demografische veranderingen.

Meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

De resultaten op het gebied van internationale kinderontvoering, interlandelijke adoptie en jeugdcriminaliteit worden door verschillende factoren beïnvloed. Deels ook buiten de directe beïnvloedingssfeer van de minister van Justitie. Hierdoor is het niet eenvoudig om precies te meten c.q. inzichtelijk te maken in hoeverre het beleid van Justitie bijdraagt aan de realisatie van de maatschappelijk effecten (outcome) die met dit artikel worden beoogd.

Voor de bestrijding van de jeugdcriminaliteit en vermindering van recidive (operationele doelstelling 14.2) zijn maatschappelijke effecten redelijk goed inzichtelijk te maken, op basis van een geheel aan input, output en outcome-indicatoren. Voor operationele doelstelling 14.1 wordt gebruik gemaakt van de explain-mogelijkheid, al worden wel enkele indicatoren gegeven.

In aanvulling op de (kwantitatieve) prestatiegegevens wordt daarnaast door middel van evaluatieonderzoek periodiek en indien nodig onderwerpspecifiek, op kwalitatieve wijze informatie verkregen over de beleidseffecten.

Maatschappelijk effect: jeugdrecidive

In de periode van 2002–2010 dient de recidive onder jeugdigen te dalen met 10%-punt. De recidive cijfers met betrekking tot de jeugd worden gepubliceerd in de jaarlijkse Recidivemonitor van het WODC (www.wodc.nl).

In deze rapportage wordt naast de 7-jaars recidive ook bericht over de 2-jaars recidive. In april 2008 is de laatste recidivemeting aan de Tweede Kamer verstuurdTK 28 684, nr. 135. Belangrijkste bevinding inzake jeugdigen met een strafzaak is dat de gecorrigeerde 2-jarige recidive tussen 1997 en 2004 met 5,5% is toegenomen, van 36,1% naar 41,6%. In de JJI-sector is de prevalentie van de 2-jarige algemene recidive gedaald: in 8 jaar tijd met 5,9%.

In onderstaande tabel is de tweejaars-recidive in beeld gebracht: de realisatie tot en met 2004 is afgezet tegen de doelstelling van dit kabinet (en het vorige kabinet, vanaf 2002). Daarbij is voor de doelstelling een lineaire daling van de recidive geprognosticeerd. Dit wil niet zeggen dat de daling van de recidive in werkelijkheid ook elk jaar met een gelijke omvang zal dalen.

Recidive-ontwikkeling jeugdige daders

Voor een uitgebreidere toelichting op deze doelstelling wordt verwezen naar de rapportage over het programma «Veiligheid begint bij Voorkomen» die periodiek wordt verzonden naar de Tweede Kamer.

Operationele doelstelling 14.1

Een zorgvuldige uitvoering van en toezicht op interlandelijke adoptie en zaken van internationale kinderontvoering in het licht van de relevante verdragen en Europese verordeningen op dit terrein.

Motivering

Om te voldoen aan het Haags Adoptieverdrag en het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind wordt gewaarborgd dat ouders adequate voorlichting krijgen, uitgevoerd door de Stichting Adoptie Voorziening, wordt toezicht gehouden op de vergunninghouders die verantwoordelijk zijn voor de adoptiebemiddeling en wordt gezinsonderzoek uitgevoerd door de Raad voor de Kinderbescherming.

De Centrale autoriteit interlandelijke kinderontvoering richt zich op de bescherming van jeugdigen in het kader van internationale kinderontvoering. Onder meer door het geven van voorlichting.

Instrumenten

Interlandelijke Adoptie

Om de kwaliteit van het adoptieproces verder te verhogen wordt ingezet op:

• Professionalisering van de vergunninghouder (zie kwaliteitskader,TK 31 265, nr. 8). In 2010 is de implementatie van het in 2008 vastgestelde kwaliteitskader afgerond. In 2010 zal de Inspectie jeugdzorg toetsen of kwaliteit van de beoordeling van verzoeken tot verlenging van de geldigheidsduur van de vergunning is verbeterd.

• Toezicht op en de controle van het voldoen aan de kwaliteitseisen door de vergunningshouders. Daarnaast wordt ingezet op de toekomst van deelbemiddeling en de verruiming van de leeftijdsgrenzen voor zowel adoptiefouders als adoptiefkinderen. Hiertoe wordt de Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie (Wobka) gewijzigd, waarmee uitvoering wordt gegeven aan de kabinetsreactie op het rapport van de Commissie Kalsbeek.

• Verlaging van de financiële drempels voor adoptiefouders. Hiervoor wordt de Regeling tegemoetkoming kosten van adoptie opgenomen in de Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie (Wobka). De regeling vervangt de mogelijkheid van aftrek wegens buitengewone uitgaven (Wet inkomstenbelasting 2001). De regeling komt tegemoet aan de motie Van der Vlies (TK 31 200, nr. 50) en een aanbeveling van de Commissie Kalsbeek om financiële drempels voor aspirant-adoptiefouders te verlagen.

Internationale kinderontvoering

De Centrale Autoriteit internationale kinderontvoering biedt ondersteuning bij teruggeleiding van het ontvoerde kind, zowel naar als uit Nederland. Daarnaast bemiddelt de Centrale autoriteit ook in internationale omgangszaken. In 2010 zullen de procesvertegenwoordigende taken van de Centrale autoriteit worden beëindigd.

Meetbare gegevens

De beleidseffecten op het terrein van interlandelijke adoptie en internationale kinderontvoering zijn niet meetbaar te maken met outcome-indicatoren.

Interlandelijke adoptie

Met betrekking tot interlandelijke adoptie is een indicator geformuleerd die inzicht biedt in de verhouding tussen vraag en aanbod. Er is geen norm geformuleerd, gezien het feit dat er geen invloed uit te oefenen is op de balans tussen vraag en aanbod. Daarnaast is een indicator opgenomen die toeziet op een zorgvuldige uitvoering van de adoptieprocedures. In het belang van de adoptiefouders duurt de doorlooptijd vanaf het starten van de voorlichting tot aan het krijgen van de beginseltoestemming niet langer dan noodzakelijk. De doorlooptijd bestaat uit 12 tot 14 weken voorlichting, het adoptieonderzoek door de Raad voor de Kinderbescherming dient binnen 90 dagen plaats te vinden en de Centrale Autoriteit neemt binnen twee weken een beslissing over het al dan niet toekennen van een beginseltoestemming.

De kwaliteitseisen van het adoptieproces zijn vastgelegd in het in 2008 vastgestelde kwaliteitskader (TK 31 265, nr. 8).

Mogelijk zal in de begroting van 2011 een indicator worden opgenomen die de tevredenheid van kandidaat adoptiefouders over de te doorlopen procedure inzichtelijk maakt.

Internationale kinderontvoering

Momenteel zijn er voor internationale kinderontvoering geen indicatoren voorhanden. Verwezen wordt naar de periodieke rapportagemomenten aan de Tweede Kamer.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

¹ Omdat onderdelen van beleidsartikel 14 Jeugd zijn «overgegaan» naar J&G, waardoor de opzet van dit beleidsartikel is gewijzigd, is de oorspronkelijke planning gewijzigd.

Toelichting

Door middel van de beleidsdoorlichting «interlandelijke adoptie en internationale kinderontvoering» wordt onderzocht in hoeverre het geheel aan beleidsmaatregelen bijdraagt aan de zorgvuldige behandeling van interlandelijke adoptiezaken en van internationale kinderontvoeringszaken.

Operationele doelstelling 14.2

Het voorkomen dat jeugdigen delicten plegen èn wanneer zij dat wel doen, niet in herhaling vervallen (het verminderen van recidive).

Motivering

Jeugdcriminaliteit brengt zowel de samenleving als de ontwikkeling van de individuele jongere veel schade toe en moet daarom worden voorkomen. In het programma «Aanpak Jeugdcriminaliteit», een onderdeel van het project «Veiligheid begint bij voorkomen», is een samenhangend pakket van maatregelen ondergebracht. Speerpunten zijn vroegtijdig ingrijpen, een persoonsgerichte aanpak, een snelle en consequente jeugdketen en passende nazorg.

Vroegtijdig ingrijpen richt zich in het bijzonder op kinderen onder de 12 jaar die in aanraking komen met de politie. Dit is een belangrijke doelgroep, omdat de kans op gedragsverandering het grootst is wanneer de reactie zo vroeg mogelijk plaatsvindt. Het voorkomen van delicten betreft in veel gevallen het voorkomen van herhaling. Snelle tenuitvoerlegging van de sanctie en goede begeleiding dragen hier aan bij.

De verbeterplannen van de Justitiële Jeugdinrichtingen zijn gericht op het verhogen van de kwaliteit van de opvoeding en effectiviteit van de behandeling in justitiële jeugdinrichtingen.

Instrumenten

Programma «Aanpak Jeugdcriminaliteit»

Vroegtijdig ingrijpen

Jeugdigen die vroeg beginnen met het plegen van strafbare feiten, hebben een grote kans dit gedrag lange tijd voort te zetten. Het tijdig signaleren en beïnvloeden van dit gedrag, draagt bij aan het voorkomen van criminele carrières. Daarom wordt – in het kader van de verbeterde aanpak van 12-minners – ingezet op:

• Betere signalering van risico’s bij kinderen en betere doorverwijzing naar de juiste hulpverlening. Op basis van pilot-projecten met de gevalideerde methodiek Pro-Kid, wordt in 2010 besloten of dit landelijk kan worden ingevoerd.

• De aanpak van overlastgevende en criminele 12-minners inclusief de ouders van deze jeugdigen. Ter vervanging van de STOP reactie wordt in 2010 gestart met een nieuwe methode.

• Het verhogen van de pakkans. Pilot-projecten die eerder zijn gestart worden geëvalueerd in 2010.

Persoonsgerichte aanpak

De effectiviteit van sancties neemt toe wanneer deze aansluit op de problematiek van de jongere. Inmiddels zijn verschillende interventies (voorlopig) erkend door de Erkenningscommissie Gedragsinterventies Justitie. De persoonsgerichte aanpak wordt bevorderd door:

• Erkenning van een volledig palet aan gedragsinterventies, zodat op alle criminogene factoren passende en kwalitatief goede sanctie-behandelcombinaties worden ingezet. In 2011 zal een volledig palet van erkende gedragsinterventies beschikbaar zijn. Daartoe worden ook in 2010 enkele gedragsinterventies voor jeugdigen voorgelegd aan de Erkenningscommissie Gedragsinterventies Justitie. De (voorlopig) erkende gedragsinterventies voor jeugdigen worden landelijk geïmplementeerd en er starten evaluatieonderzoeken ten aanzien van de (voorlopig) erkende gedragsinterventies. Vanaf 2011 worden alleen erkende gedragsinterventies door Justitie gefinancierd (zie prestatie-indicator).

• Het stimuleren van de inzet van de gedragsbeïnvloedende maatregel.

• De Wet gedragsbeïnvloeding jeugdigen, gericht op een verruiming van de mogelijkheden tot gedragsbeïnvloeding, is in 2008 in werking getreden. In 2010 wordt de implementatie afgerond en worden laatste knelpunten opgelost.

• Evaluatie van het nieuwe instrumentarium voor de jeugdstrafrechtketen met betrekking tot signalering, screening en risicotaxatie. In 2010 wordt besloten of het instrumentarium landelijk kan worden toegepast.

Snelle en consequente jeugdketen

Een sanctie dient snel te volgen op een overtreding of misdrijf gepleegd door een jongere. Op deze manier ervaart de jongere de relatie tussen de misstap en de straf. Het is daarom van belang dat de verschillende partners in de keten hun aanpak snel, consequent uitvoeren en goed op elkaar (kunnen) afstemmen. De volgende instrumenten dragen hier aan bij:

• Sneller en effectiever ingrijpen door ketenpartners bij jeugdigen die een misdrijf hebben gepleegd. In 2009 is een pilot in Amsterdam-West gestart, die in 2010 wordt geëvalueerd. De pilot is gericht op een snelle risicotaxatie (na aanhouding), een betere combinatie van straf en zorg, en het substantieel versnellen van de doorlooptijden in de jeugdstrafrechtketen.

• Het hanteren en naleven van realistische doorlooptijden in de jeugdstrafrechtketen. In 2009 is een onderzoek naar de doorlooptijden in de jeugdstrafrechtketen afgerond, in 2010 worden nieuwe realistische doorlooptijden geïmplementeerd en zal systematisch worden gemeten in hoeverre hier aan wordt voldaan.

• Beter toezicht op de naleving van de voorwaarden die worden opgelegd bij een vonnis.

Passende nazorg

Voor een geslaagde terugkeer in de samenleving na een verblijf in de Justitiële Jeugdinrichting krijgen alle jeugdigen met een strafrechtelijke titel, een passend nazorgtraject aangeboden. De volgende activiteiten dragen hier aan bij:

• In 2010 zal de wettelijke regeling tot verplichte nazorg in werking treden. De resultaten van de pilot nazorg 18+ Pij-ers zullen in de werkwijze worden verwerkt.

• In 2010 wordt het ICT-systeem voor nazorg in gebruik genomen. Dat systeem ondersteunt op casusniveau de digitale informatie-uitwisseling en het maken van afspraken over nazorg tussen de ketenpartners.

Verbeterplannen Justitiële Jeugdinrichtingen

De afgelopen jaren zijn belangrijke verbeteringen in gang gezet bij de Justitiële Jeugdinrichtingen (JJI’s) gericht op de kwaliteit en veiligheid. Onderstaande activiteiten zorgen voor een goede basis in de JJI’s wat de effectiviteit van de opvang en behandeling zal vergroten en de aandacht voor de jeugdigen doet toenemen1. Per 1 januari 2010 zal de derde, tevens laatste, tranche capaciteit van Justitiële Jeugdinrichtingen overgedragen worden aan de sector gesloten jeugdzorg, waarmee de scheiding tussen strafrechtelijk en civielrechtelijke jeugdigen wordt afgerond.2

Goede basis

De volgende activiteiten dragen bij aan een goede basis en zijn randvoorwaardelijk voor de verdere kwaliteitsverbetering. In 2010 wordt ingezet op:

• Hoger opgeleid personeel. In 2010 wordt de werving en bijscholing van extra personeel voor de Justitiële Jeugdinrichtingen (groepsleiders en gedragsdeskundigen) voortgezet. Dit leidt tot een beter behandelklimaat.

• Certificering van alle justitiële jeugdinrichtingen. In 2009 is een kwaliteitsborgingsysteem ontwikkeld voor de JJI’s. Doel hiervan is een scherper kader voor de kwaliteit van de primaire processen en een sluitend systeem van periodieke toetsing, evaluatie en bijstelling. Daarmee wordt een standaard basiskwaliteitsnorm gegarandeerd. In 2010 vinden voorbereidingen plaats opdat in 2011 alle Justitiële Jeugdinrichtingen gecertificeerd zijn;

• Een wettelijke regeling voor nachtdetentie, een wettelijke regeling van de pedagogische «time-out» maatregel en een regeling voor verplichte nazorg voor jeugdigen na het verblijf in een Justitiële Jeugdinrichting (TK 28 741, nr. 8). Daarvoor treedt in 2010 de aanpassing van de Beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen in werking.

Vergroten effectiviteit van het verblijf

Om de effectiviteit van het verblijf te vergroten moeten het verblijf en de behandeling meer aansluiten op de doelgroep. Ten behoeve van verbeteringen in de oplegging en uitvoering van de PIJ-maatregel vindt hiertoe wetenschappelijk onderzoek plaats naar o.a. de achtergrondfactoren van de Pij-populatie, beleid en gedragsinterventies.

Meetbare gegevens

De belangrijkste (outcome) indicator voor beoogde beleidseffecten vormt het recidivepercentage, zoals ook in het Coalitieakkoord ten doel gesteld. Aanvullend worden indicatoren gehanteerd die inzicht geven in doorlooptijd in de jeugdstrafrechtketen, de kwaliteit van de gedragsinterventies voor jeugdigen en het bereik van de nazorg. Deze indicatoren bieden in gezamenlijkheid zicht op de effecten van verschillende in te zetten beleidsinstrumenten ter bestrijding van de jeugdcriminaliteit en het voorkomen van recidive.

a. Vroegtijdig ingrijpen

Voor een verbeterde registratie van 12-min verdachten wordt met ingang van 2011 systematisch gemeten welk percentage ook daadwerkelijk wordt geregistreerd als verdachten. Het registreren vergt een andere manier van werken van een groot aantal bevoegden. Het streven is dat dit in 2011 in 90% van de gevallen gebeurt.

b. Persoonsgerichte aanpak

Kwaliteit erkende gedragsinterventies

Ten behoeve van de kwaliteit van gedragsinterventies wordt gewerkt aan een palet van gedragsinterventies voor jeugd, dat alle criminogene factoren bestrijkt en waarvan de effectiviteit wetenschappelijk is vastgesteld. Het streven is dat vanaf 2011 alleen nog erkende gedragsinterventies voor jeugd gefinancierd worden.

In 2009 is gestart met een onderzoek dat het effect van individuele persoonsgerichte sancties op de recidiveontwikkeling meet. Mocht het mogelijk zijn om op basis van deze causale verbanden tussen behandel-sanctiecombinaties en de recidivevermindering indicatoren te formuleren voor de effectiviteit van het beleid, dan zullen die in de toekomst worden opgenomen in de begroting.

c. Snelle en consequente jeugdketen

In 2011 zal een indicator opgenomen worden die ziet op de uitval en inzage geeft in het percentage jongeren dat de straf niet afrondt.

Toelichting

Korte doorlooptijden dragen bij aan de vermindering van recidive daar de interventie snel volgt op het delict. In 2001 is de landelijke richtlijn voor doorlooptijden vastgesteld (Kalsbeeknorm). Het hanteren van deze 80%-norm laat ruimte voor complexe jeugdstrafrechtzaken die mogelijk een langere doorlooptijdvergen. In het kader van het verder verbeteren van de doorlooptijden is in 2008 een landelijk onderzoek gestart. Het onderzoek is in de zomer van 2009 afgerond. Bezien wordt in hoeverre de uitkomsten van het onderzoek aanleiding vormen de norm aan te passen.

d. Nazorg na verblijf in een JJI op strafrechtelijke titel

Toelichting

Goede nazorg is het sluitstuk van een strafrechtelijke interventie. Een geslaagde terugkeer in de samenleving vermindert de kans op terugval in het criminele gedrag. Op dit moment wordt nog niet aan alle jeugdigen die een JJI verlaten een sluitend nazorgtraject geboden. Een ruwe schatting is dat in 2008 circa 80% van de jeugdigen enige vorm van nazorg aangeboden heeft gekregen. De diverse maatregelen zullen dit percentage doen oplopen naar 100% vanaf 2010.

Het aanbieden van passende nazorg is een kant van de medaille, maar weten hoeveel jongeren dat nazorgtraject afronden is een indicator om het «succes» van de nazorg te meten. In de begroting 2011 zullen daar gegevens over opgenomen worden.

e. Verbeteringen JJI’s

Voor een gedetailleerd overzicht van de laatste stand van zaken van de hierboven genoemde verbeteringen binnen de JJI’s zij verwezen naar de rapportage aan de Tweede Kamer die ieder najaar wordt verstuurd (TK 24 587). Hierbij komen onder meer de personele bezetting, de groepsgrootte en de deskundigheid aan bod.

Met ingang van de begroting van 2011 zal worden gerapporteerd over de mate waarin de JJI’s gecertificeerd zijn en derhalve kwaliteitsstandaarden hanteren.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Toelichting

Doorlichting tenuitvoerlegging van jeugdsancties

Beleid gericht op de realisatie van de algemene en/of operationele beleidsdoelstellingen wordt, aansluitend op de beleidscyclus, periodiek geëvalueerd in een beleidsdoorlichting. De beleidsdoorlichting stelt de adequate tenuitvoerlegging van justitiële sancties bij minderjarigen in de periode 2004 tot en met 2009 centraal.

Toelichting

Procesevaluatie van het Handboek Jeugdreclassering «De jongere aanspreken»

Het handboek jeugdreclassering is recent ingevoerd om de professionaliteit en de kwaliteit van het werk van de jeugdreclassering te verbeteren. De procesevaluatie (en latere effectevaluatie) moet inzicht bieden in de wijze waarop en de mate waarin de medewerkers werken volgens een professionele standaard (het handboek jeugdreclassering).

Evaluatie pilots landelijk kader instrumentarium jeugdstrafrechtketen

In maart 2009 is een verbeterd landelijk (diagnose-) instrumentarium voor de jeugdstrafrechtketen opgeleverd. Dit wordt in twee pilots getest. Het evaluatieonderzoek kan leiden tot bijstelling van het instrumentarium, met het oog op een landelijke invoering.

Toelichting

Evaluatie gedragsmaatregel jeugdstrafrecht

Evalueren van de invoering van de gedragsmaatregel en enige andere wijzigingen in het jeugdstrafrecht. Het gaat om de evaluatie van de: «Wijziging van het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Strafvordering met het oog op verruiming van de mogelijkheden tot gedragsbeïnvloeding van jeugdigen onder meer door de invoering van de maatregel betreffende het gedrag van de jeugdige (gedragsbeïnvloeding jeugdigen)». Doel van het onderzoek is om na te gaan in hoeverre de in de wetswijziging beoogde mogelijkheden en wijzigingen in de praktijk worden gebruikt.

Procesevaluatie Agressie Regulatie op Maat/De gedragsinterventie Tools4u

De gedragsinterventies «Agressie Regulatie op Maat» en «Tools4u» zijn erkend door de Erkenningscommissie gedragsinterventies Justitie. Bekeken wordt of de gedragsinterventies worden uitgevoerd conform afspraken. Het effect van de interventie hangt namelijk sterk samen met de wijze van uitvoering.

Evaluatie landelijk kader forensische diagnostiek in de jeugdzorg

Het landelijk kader Forensische Diagnostiek in de Jeugdzorg is enige jaren geleden ingevoerd met als doel de kwaliteit te verbeteren. Bekeken wordt of dit daadwerkelijk gelukt is. De forensische diagnostiek staat aan de basis van ingrijpende rechterlijke beslissingen én een adequate behandeling van jeugdigen. Onderzocht wordt op welke wijze en in welke mate het landelijk kader wordt toegepast (door o.a. RvdK en NIFP) en of de kwaliteit van de forensische jeugddiagnostiek is verbeterd. Daarmee vormt het een belangrijke voorwaarde voor het verminderen van recidive.

Procesevaluatie van YOUTURN

De nieuwe basismethodiek YOUTURN t.b.v. de begeleiding van de jongeren wordt in alle Justitiële Jeugdinrichtingen geïmplementeerd. Het doel van het onderzoek is na te gaan of aan de randvoorwaarden is voldaan om de basismethodiek goed te kunnen uitrollen en het inventariseren en wegnemen van knelpunten in de implementatie.

Evaluatie indicatie PIJ-maatregel

De PIJ-maatregel wordt steeds vaker opgelegd en heeft een enorme impact op de onderzochte jeugdige en zijn omgeving maar ook op de maatschappij. Zowel over de kwaliteit van de pro Justitia rapportages en de indicatiestelling voor de PIJ-maatregel, als over de relatie tussen advies en uiteindelijk vonnis bestaat onduidelijkheid. Het onderzoek is erop gericht op deze punten helderheid te verschaffen, met als doel het optimaliseren van de indicatiestelling voor de PIJ-maatregel.

Bruikbaarheid van diagnostische instrumenten t.b.v. noodzaak gedragsinterventie

Instrumenten worden getoetst op de mate waarin ze in staat zijn bij de diagnose aan te geven of er noodzaak is voor een gedragsinterventie, en zo ja, welke gedragsinterventie.

Doel van de PIJ-maatregel en rechtsvergelijkend onderzoek naar mogelijke alternatieve maatregelen voor PIJ-doelgroep

Impliciete en expliciete doelen van de PIJ-maatregel en andere maatregelen worden vergeleken en afgezet tegen de mate waarin ze daadwerkelijk aansluiten bij de doelgroep (PIJ-jongeren).

Beleving van de werkstraf in de buurt door jeugdigen

Het onderzoek t.a.v. Beleving van de werkstraf in de buurt door jeugdigen, moet inzicht geven in de (stigmatiserende) effecten van de werkstraf die ten uitvoer wordt gelegd in de (eigen) buurt en hoe jongeren deze manier van tenuitvoerlegging beleven.

15 Vreemdelingen

Algemene doelstelling

Een gereglementeerde en beheerste toelating tot, verblijf in en vertrek uit Nederland of terugkeer, op een wijze die in nationaal en internationaal opzicht maatschappelijk verantwoord is.

Meerjarenperspectief

Het kabinet heeft met betrekking tot het vreemdelingenbeleid verschillende uitgangspunten geformuleerd:

1) Een betere en snellere asielprocedure ten behoeve van een rechtvaardig en humaan asielbeleid. Zoveel mogelijk wordt voorkomen dat (ex-)asielzoekers met rechtmatig verblijf op straat terecht komen. Het asielbeleid zal meer gericht zijn op kwetsbare groepen zoals gezinnen met kinderen, alleenstaande minderjarigen, asielzoekers met medische problemen, achtergebleven vrouwen en slachtoffers van mensenhandel.

2) Een effectief en efficiënt toegangs- en grenstoezicht, waardoor illegale migratie en grensoverschrijdende criminaliteit wordt voorkomen.

3) De overgang naar een toelatingsbeleid dat selectief is waar het kan en restrictief is waar het moet. Gewenste vormen van migratie worden met een innovatief en eigentijds migratiebeleid gestimuleerd. Ingezet wordt op vereenvoudiging van het huidige vergunningenstelsel, verbetering van toelatingsprocedures en versterking van toezicht en handhaving.

4) Terugkeer van vreemdelingen die niet voor toelating in aanmerking komen, met de nadruk op zelfstandig en vrijwillig vertrek en vermindering van herhaalde aanvragen.

5) Vertrek met voorrang van vreemdelingen die een veiligheidsrisico vormen, zoals criminele vreemdelingen, al dan niet illegaal.

Artikel 15: Het niet-juridisch verplichte deel van het budget op dit beleidsartikel is gereserveerd voor onder meer de Vereniging Vluchtelingenwerk Nederland, voor de begeleiding van asielzoekers. Daarnaast is een deel bestemd voor de Internationale Organisatie voor Migratie teneinde haar in staat te stellen om (gewezen) asielzoekers te faciliteren om Nederland vrijwillig te verlaten.Tevens worden de kosten voor tolken en vertalers hieruit betaald.

* De garanties betreffen het geschatte potentiele risico (0%) op het daadwerkelijk uit te keren bedrag inzake de afgegeven garanties voor het COA

** Met ingang van de begroting 2010 zijn de artikelen 15.1 en 15.2 (voorheen: opvang) samengevoegd

Omschrijving van de samenhang

Het vreemdelingenbeleid heeft betrekking op vreemdelingen die Nederland als veilig toevluchtsoord beschouwen en reguliere migranten die in Nederland willen verblijven voor een beter toekomstperspectief. De toelating, het verblijf, terugkeer en grensbeheer zijn onder de operationele doelstellingen 15.2 en 15.3 uitgewerkt.

Daarbij zijn wettelijke, internationaal overeengekomen uitgangspunten van belang:

1) Voor vluchtelingen en asielzoekers is het beleid mede gebaseerd op het Vluchtelingenverdrag en het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden (EVRM).

2) Reguliere migratie heeft onder meer betrekking op kennismigratie, au pairs en studenten, gezinsvorming of gezinshereniging en migratie op medische gronden. Van toepassing zijn Europese regelgeving, met name op grond van titel IV van het EG-verdrag (vrij verkeer van personen), en nationale regelgeving, zoals de Vreemdelingenwet 2000. Voor het behandelen van aanvragen tot naturalisatie is de Rijkswet op het Nederlanderschap van toepassing.

3) Het vreemdelingenbeleid is gebaseerd op de geldende internationale en Europese kaders en houdt rekening met nationale en maatschappelijke belangen, met name van economische, wetenschappelijke en culturele aard.

Verantwoordelijkheid

De minister en staatssecretaris van Justitie zijn verantwoordelijk voor het vreemdelingenbeleid, de coördinatie en afstemming binnen de vreemdelingenketen en voor de uitvoering van het beleid. Goede ketensamenwerking is daarbij van groot belang.

De uitvoering is in handen van onder meer de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V), de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), de Koninklijke Marechaussee, de Vreemdelingenpolitie en de Zeehavenpolitie.

Naast de samenwerking met collega-ministers wordt ook intensief samengewerkt met lagere overheden en diverse maatschappelijke partners.

Externe factoren

Het vreemdelingenbeleid wordt mede beïnvloed door internationale factoren als medewerking derde landen, toestand in landen van herkomst, etc.

Meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

Het is niet mogelijk om aan de hand van een of enkele indicatoren uitspraken te doen over de maatschappelijke effecten van het vreemdelingenbeleid. Bij de operationele doelstellingen wordt daarom inzicht gegeven in de instroom, de tijdigheid waarmee besluiten worden genomen, de kwaliteit van de procedure, de opvang en de voortgang van de invoering van het modern migratiebeleid en de asielbrief. Verder wordt ingegaan op de bestrijding van de illegaliteit, de terugkeer en de onderwerpen vreemdelingenbewaring en vrijheidsbeperking.

Aan de hand van beleidsdoorlichtingen en evaluatieonderzoeken zal inzicht worden verkregen in de gerealiseerde beleidseffecten.

Operationele doelstelling 15.2

Zorgvuldige en tijdige afdoening van aanvragen van verlening van een verblijfsvergunning of van een naturalisatieverzoek.

Motivering

Voor asielzoekers die bescherming nodig hebben wil Nederland een veilig toevluchtsoord zijn. Verzoeken voor een asielaanvraag moeten dan ook zorgvuldig, efficiënt en tijdig worden afgedaan. Gedurende de asielprocedure krijgt de asielzoeker opvangvoorzieningen aangeboden. Daarbij wordt de asielzoeker begeleid om zich op de toekomst voor te bereiden. Vreemdelingen die tot Nederland zijn toegelaten worden spoedig aan reguliere huisvesting geholpen.

Voor reguliere vreemdelingen zal het toelatingsbeleid de komende jaren in het kader van Modern Migratiebeleid overgaan naar een beleid dat uitnodigend is waar het kan en restrictief is waar het moet. Doel is een bijdrage te leveren aan een innovatieve, concurrerende en ondernemende economie.

Het naturalisatiebeleid is met name gericht op de zorgvuldige en tijdige afdoening van naturalisatieaanvragen in de Nederlandse Antillen en Aruba. Ook wordt toegezien op de zorgvuldige afwikkeling van procedures om met behulp van een optieverklaring via Nederlandse gemeenten en de partners van de Nederlandse Antillen en Aruba Nederlander te worden.

Instrumenten

De asielprocedure

Sneller en beter besluiten

De toelatingsprocedure wordt in 2010 versneld en verbeterd. Tijdens de rust- en voorbereidingstermijn zal reeds een identiteits- en nationaliteitsonderzoek plaatsvinden. De algemene asielprocedure in het aanmeldcentrum wordt verlengd van de huidige 48 uur naar maximaal acht dagen. In deze acht dagen zullen alle processtappen die nodig zijn om te komen tot een zorgvuldige beslissing op een asielverzoek reeds genomen zijn. Slechts in het geval dat nader onderzoek nodig is zal het asielverzoek verder worden behandeld in de verlengde asielprocedure.

Doordat er meer tijd voor de asielzoeker en rechtsbijstandverlener wordt gereserveerd in de procedure kunnen besluiten in eerste aanleg zorgvuldiger worden genomen. Dit alles heeft tot gevolg dat de procedure in het traject daarna met ongeveer acht weken kan worden bekort.

Het beleid is verder gericht op het beperken van vervolgaanvragen. De Tweede Kamer is met de asielbrief hierover geïnformeerd (Kamerstukken II, 2007–2008, 29 344, nr. 67). In de tweede helft van 2010 wordt de verbeterde asielprocedure ingevoerd, mits de behandeling van het wetsvoorstel voorspoedig verloopt.

Alleenstaande minderjarige vreemdelingen

De zorgvuldigheid van de procedure voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s) wordt vergroot. Door adequate opvangplekken te realiseren en de begeleiding in het land van herkomst te bevorderen, wordt de terugkeer bespoedigd.

In 2010 wordt besloten of het experiment met besloten opvang van alleenstaande minderjarige vreemdelingen wordt voortgezet.

Op 10 juli 2008 heeft de Kamer de regering bij motie verzocht om in samenspraak met de betrokken gemeenten een experiment voor de duur van twee jaar aan te gaan om ex-amv’s te begeleiden. Dit om vertrek met onbekende bestemming te voorkomen en de daadwerkelijke terugkeer te bespoedigen (zie de motie van het lid Spekman, aanpak Steunpunt Perspectief, Kamer II; 2007–2008; 19 637, nr. 1211).

De Kamer wordt geïnformeerd over de uitvoering van het experiment.

Een en ander zal met zich meebrengen dat ook in 2010 betalingen van leefgelden zullen plaatsvinden aan ex-amv’s, dit tot het moment dat de ex-amv een begeleidingsaanbod heeft gehad. Van de oorspronkelijke groep uit 2005 ontvangen nog enkele tientallen, circa twee procent van de ex-amv’s, leefgelden.

Opvang van asielzoekers en andere opvanggerechtigden

Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) is verantwoordelijk voor de uitvoering van de opvang. De volgende groepen komen in aanmerking voor opvang:

• asielzoekers in een asielprocedure;

• vergunninghouders in afwachting van huisvesting in een gemeente;

• uitgeprocedeerde asielzoekers van wie de vertrektermijn nog niet is verstreken of die onder een vrijheidsbeperkende maatregel vallen.

De bezetting in de opvang is na 2001 aanmerkelijk gedaald. Zowel door toename van de instroom als door een lagere uitstroom van de afgelopen jaren is aan deze daling een einde gekomen. De gemiddelde bezetting wordt geraamd op ongeveer 18 800.

Voor 2010 en 2011 zullen maatregelen worden genomen gericht op verlaging van de kostprijs.

Opvang zieke uitgeprocedeerde asielzoekers

Gemeenten worden geconfronteerd met zieke uitgeprocedeerde asielzoekers die tijdelijk recht hebben op verblijf in Nederland gedurende een aanvraagprocedure voor een verblijfsvergunning op medische gronden, maar geen recht hebben op opvangvoorzieningen. De Kamer heeft de regering bij motie (TK 30 846, nr. 4) verzocht om vóór eind 2009 opvang te verlenen aan uitgeprocedeerde asielzoekers die een aanvraag om medische redenen hebben ingediend. Op voorwaarde dat een systeem ter voorkoming van misbruik kan worden ingericht (goed werkend filter) zal in 2010 een structurele regeling in werking treden.

De reguliere procedure

Het modern migratiebeleid is selectief; uitnodigend waar het kan en restrictief waar het moet. Het beleid is gericht een nieuw en efficiënt stelsel van verblijfsvergunningen, vermindering van het aantal procedures, kortere behandeltermijnen en op een beter gebruik van (digitale) gegevens binnen de overheid. Bedrijven, onderwijs- en onderzoeksinstellingen zullen als referent optreden bij het toelaten van migranten.

Uitnodigend waar het kan

Om dit doel te bereiken wordt in 2010 de behandeling van de Wet modern migratiebeleid in de Eerste en Tweede Kamer voortgezet. De komende jaren worden diverse experimenten uitgevoerd om de reguliere procedure verder te verbeteren. Het gaat daarbij onder meer om betere afspraken met universiteiten, bedrijven en au-pairbureaus, meer klantgerichte uitreiking van reguliere verblijfsvergunningen en een centrale mogelijkheid tot het verlengen van deze vergunning. Het UWV en de IND zullen één loket realiseren en de proef met zogeheten gemeentelijke Expatcenters – waar werknemers uit het buitenland met vragen naar toe kunnen – wordt uitgebreid. Justitie denkt in Europees verband actief mee over verdere harmonisatie van het toelatingsbeleid voor reguliere vreemdelingen.

Restrictief waar het moet

Om het toezichts- en handhavingsstelsel voor de reguliere procedure verder te versterken wordt in 2010 ingezet op informatie-uitwisseling en ketensamenwerking. Daarbij zal een handhavingsbeleid en een handhavingsinstrumentarium worden ontwikkeld, en zal de informatiebehoefte voor handhaving worden beschreven. De IND zal nauw samenwerken met, en gebruik maken van de expertise van, andere organisaties zoals Politie, Openbaar Ministerie, Belastingdienst, Arbeidsinspectie, Rijksdienst voor het Wegverkeer, IB-groep, Kamers van Koophandel en het Centraal Justitieel Incassobureau. De IND krijgt als toezichthouder op zowel referenten als migranten een centrale rol. Daarnaast is het voornemen om de leges te verhogen.

Naturalisatie.

Het voorstel tot wijziging van de Rijkswet op het Nederlanderschap is bij de Tweede Kamer in behandeling (31 813, R1873). In dit voorstel wordt ingegaan op de uitbreiding van de plicht om afstand te doen van de vreemde nationaliteit naar onder meer optanten die al sinds hun vierde jaar hun hoofdverblijf hebben in Nederland, de Nederlandse Antillen of Aruba. Ook wordt daarin het Nederlands verplicht als onderdeel van de taaltoets bij naturalisatie op de Nederlandse Antillen of Aruba. Tevens regelt het de intrekking van het Nederlanderschap na een onherroepelijke veroordeling wegens misdrijven die de essentiële belangen van de staat ernstig schenden. Verder bevat het voorstel een regeling voor verkrijging van het Nederlanderschap door vreemdelingen die vóór 1985 zijn geboren uit een Nederlandse moeder, de zogenaamde «latente Nederlanders».

Het streven is dat het voorstel in 2010 het Staatsblad zal bereiken. Het voornemen is tevens om de leges in 2010 te verhogen.

Meetbare gegevens

De meetbare gegevens hebben betrekking op de omvang van de instroom en geven tevens een aanduiding voor de mate van tijdigheid van de besluiten op aanvragen om verlening van een verblijfsvergunningen en op verzoeken tot naturalisatie weer. Verder wordt ingegaan op het kwaliteitsniveau van de afdoening van vreemdelingenprocedures en wordt ingegaan op de voortgang van invoering van het modern migratiebeleid en de asielbrief. Ten slotte worden kerngegevens betreffende de opvang weergegeven en wordt ingegaan op de kwaliteit van de opvang.

De onderstaande tabel geeft de verwachte instroom weer in de asielprocedure, de reguliere procedure en naturalisatieprocedure. De verwachte instroom vormt het uitgangspunt voor het beleid.

a. Prognose instroom (autonome ontwikkeling)

Toelichting

De asielinstroom betreft de instroom bij de IND. Vreemdelingen die zich aanmelden als asielzoeker worden eerst opgevangen in een tijdelijke noodvoorziening voor vreemdelingen (TNV) in afwachting van het moment van instroom. De behandelcapaciteit van de IND wordt ingericht op een instroom van 19 000 asielzoekers.

Onder overige instroom zijn de herbeoordelingen, intrekkingen en de zij-instroom opgenomen. De zij-instroom wordt veroorzaakt door vernietiging van beschikkingen door de rechtbank of door intrekkingen van beschikkingen door de IND.

De instroom regulier heeft onder meer betrekking op aanvragen voor werk, studie, gezinsvorming en gezinshereniging.

In de begroting is rekening gehouden met een instroom van 26 500 naturalisatieverzoeken. Dit zijn 24 500 verzoeken in Nederland en 2000 verzoeken in het buitenland, Aruba of de Nederlandse Antillen. Fraudeonderzoek vindt plaats naar het verzwijgen van een voor de verkrijging van het Nederlanderschap relevant feit.

Ten aanzien van de doelmatigheid en kwaliteit van de dienstverlening van de Immigratie- en Naturalisatiedienst wordt verwezen naar de batenlastenparagraaf van de IND in deze begroting.

b. Streefwaarden doorlooptijden

Op het moment van verschijnen van deze begroting loopt er een onderzoek naar realistische doorlooptijden. Op basis van deze doorlooptijden worden met ingang van de begroting van 2011 meerjarige schattingen gemaakt en concrete streefwaarden opgenomen.

c. Streefwaarden kwaliteit procedures

In onderstaande tabel zijn de streefwaarden opgenomen ten aanzien van de standhouding van de beslissingen. Dit percentage zegt voor een deel iets over de kwaliteit van de beslissingen die de IND neemt in vreemdelingenzaken (asiel, regulier en naturalisatie). Het standhouden van beslissingen heeft echter niet alleen betrekking op de kwaliteit van de beslissingen, evengoed kunnen zich bijvoorbeeld in de tijd tussen een beslissing en bijvoorbeeld een beroep nieuwe feiten voordoen. In de begroting van 2011 wordt mogelijk een streefwaarde opgenomen waarmee inzichtelijk gemaakt wordt in hoeverre het niet in stand blijven van beslissingen ook daadwerkelijk verband houdt met de kwaliteit.

Teneinde de kwaliteit van de vreemdelingenprocedures vast te stellen wordt net als in voorgaande jaren het percentage klachten gemeten.

In 2010 zal verdere invulling worden gegeven aan de opstelling van een klanttevredenheidsonderzoek, dat aandacht zal geven aan de snelheid, het gemak, de duidelijkheid, de bereikbaarheid en de betrouwbaarheid van de IND in zijn handelen ten opzichte van vreemdelingen. Het voornemen is het onderwerp klanttevredenheid op te nemen in de begroting van 2011.

d. Voortgang modern migratiebeleid

In 2009 en 2010 wordt ter voorbereiding op de implementatie het aantal proeftuinen uitgebreid en geïntensiveerd. Tevens wordt aandacht gegeven aan de ontwikkeling en implementatie van het handhavingsinstrumentarium en het aanpassen van de Vreemdelingencirculaire. Het streven is om in 2010 de behandeling van het wetsvoorstel af te ronden, waarna het kan worden bekrachtigd en geïmplementeerd. Ook de aanpassing van het Vreemdelingenbesluit en het Voorschrift Vreemdelingen zal dan gereed zijn.

e. Voortgang implementatie asielbrief

Het streven is de behandeling van het wetsvoorstel af te ronden in het voorjaar van 2010, waarna publicatie in het Staatsblad en implementatie in de tweede helft van 2010 kan plaatsvinden.

f. Opvang

In onderstaande tabel worden enige kerngegevens voor de opvang weergegeven.

Toelichting

Wie te kennen geeft in aanmerking te willen komen voor asiel wordt in afwachting van de start van de procedure opgevangen in een tijdelijke noodvoorziening voor vreemdelingen (TNV). Voor 2010 zijn hiervoor gemiddeld 800 plaatsen beschikbaar. Na afhandeling van de aanvraag in het aanmeldcentrum stromen asielzoekers die geen afwijzende beschikking van de IND hebben ontvangen door in een opvanglocatie van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en daarbij zal het in 2010 naar verwachting om 17 100 personen gaan. De bezetting wordt voor 2010 geraamd op 18 802 en de kosten per opvanggerechtigde op € 20 550.

Het is de verantwoordelijkheid van Justitie dat alle gerechtigden worden opgevangen. De zorg voor voldoende en kwalitatief goede capaciteitsplaatsen behoort primair tot de verantwoordelijkheid van het zelfstandig bestuursorgaan COA. Justitie schept vanuit de stelselverantwoordelijkheid voorwaarden voor voldoende capaciteit. Het COA heeft als zelfstandig bestuursorgaan een eigen verslaglegging.

g. Kwaliteit opvang

In samenwerking met het COA zal Justitie in 2010 aan de totstandkoming werken van een verbeterde omschrijving van de te leveren producten en diensten ten behoeve van de opvang van asielzoekers. Ook worden de kwaliteitseisen waaraan de opvang moet voldoen – onder meer in het licht van de herziening van de in Europees verband afgesproken minimumnormen voor de opvang van asielzoekers – en de eisen die worden gesteld op het gebied van veiligheid meegenomen, naast de aanpassingen gericht op de implementatie van de asielbrief. Deze beschrijvingen zullen voorzien worden van een set indicatoren die het mogelijk moeten maken de kwaliteit van de opvang beter te monitoren. De resultaten zullen in de begroting van 2011 worden opgenomen.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Toelichting

Modern migratiebeleid

In 2016 zal de effectiviteit van de Wet modern migratiebeleid worden beoordeeld op de effecten in de praktijk.

Operationele doelstelling 15.3

Een effectieve en zorgvuldige uitvoering van het vreemdelingentoezicht, grenstoezicht en terugkeerbeleid, opdat een vreemdeling die niet of niet meer rechtmatig in Nederland verblijft, Nederland zelfstandig of gedwongen verlaat.

Motivering

Vreemdelingen die niet rechtmatig in Nederland verblijven zijn maatschappelijke en sociaal-economisch bijzonder kwetsbaar. Bovendien vormen zij een belasting voor (gemeentelijke) overheden.

Het terugkeerbeleid is gericht op het vertrek van vreemdelingen die niet rechtmatig in Nederland verblijven. Zij dienen terug te keren naar het land van herkomst of te vertrekken naar een ander geschikt land. Illegaal verblijf van vreemdelingen in Nederland moet zo veel mogelijk voorkomen worden, onder meer door een effectief en goed georganiseerd grenstoezicht. De uitvoering is onder meer in handen van Kmar (grenstoezicht) en van de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V). Vreemdelingenbewaring wordt uitgevoerd door de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI).

Instrumenten

Effectievere terugkeer

Ketensamenwerking en gegevensverstrekking

In 2010 wordt de uitvoering van het terugkeerbeleid verbeterd dankzij de verruiming van de bevoegdheden van de Vreemdelingenpolitie en de Koninklijke Marechaussee. Ook zal Justitie in 2010 systematischer justitiële gegevens verstrekken aan landen van herkomst. Daarnaast worden een aantal bevoegdheden op het terrein van identiteitsonderzoek en inbewaringstelling belegd bij de Dienst Terugkeer en Vertrek.

Betere afspraken met landen van herkomst

De contacten met landen van herkomst worden geïntensiveerd en verbeterd, om zo de (gedwongen) terugkeer te bespoedigen. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om samenwerking bij de opbouw van migratiediensten in landen van herkomst maar ook om de ondersteuning van terugkerende migranten in hun land van herkomst, zoals aangekondigd in de beleidsnotitie «internationale migratie en ontwikkeling» (Kamerstuk 2007–2008, 30 573, nr. 11) Justitie werkt hierbij nauw samen met het ministerie van Buitenlandse Zaken. Aan verzoeken tot samenwerking van deze landen zal de Nederlandse overheid vaker de voorwaarde verbinden dat er sprake moet zijn van een effectieve medewerking aan de terugkeer van de eigen onderdanen. Daarnaast worden waar mogelijk maatregelen genomen tegen landen die onvoldoende medewerking verlenen aan de terugkeer.

Beter grenstoezicht

Nederland voldoet aan de voorschriften die in de Schengen grenscode zijn opgenomen. Dit houdt in dat alle reizigers die zich voor de inreis melden worden onderworpen aan een grenscontrole, tenzij op basis van risico-analyse kan worden vastgesteld dat kan worden volstaan met een administratieve controle. Aanbevelingen uit de periodieke evaluatie van 2009 – betreffende grensbewaking, politiesamenwerking, gegevensbescherming en visa – kunnen leiden tot maatregelen die in 2010 moeten worden uitgevoerd.

Het programma «Vernieuwing Grensmanagement» heeft de verdere vergroting van de effectiviteit en de efficiëntie van het grenstoezicht tot doel. Het toezicht wordt waar mogelijk geautomatiseerd en er wordt meer risicogestuurd opgetreden op basis van passagiersinformatie. De IND, de Kmar, de NCTb, de Douane en de Zeehavenpolitie werken daarbij samen met private partijen zoals Schiphol en de KLM.

In 2010 komt er een automatische grenspassage voor EER-onderdanen (Europese Economische Ruimte) en in 2011 wordt ingezet op een betere passage voor transfer-passagiers. De grenspassage wordt versneld voor mensen die vaak vliegen, mits zij voldoen aan een aantal vooraf gecontroleerde (veiligheids) voorwaarden. In 2010 zal tevens worden geëxperimenteerd met het vorderen en verifiëren van passagiersgegevens voor een vertrekkend vliegtuig, waarna de interventiestratiegie voor het moment van aankomst wordt vastgesteld.

Effectieve bestrijding illegaliteit

In vervolg op de Illegalennota uit 2008 (TK 29 537, nr. 2) zijn verschillende maatregelen getroffen om illegaal verblijf beter te kunnen bestrijden. Prioriteit heeft de aanpak van criminele illegalen, met name van hen die zich schuldig maken aan criminaliteit of overlast bezorgen. Het programma «Uitzetten/Vastzetten van criminele illegalen» zal tot 2010 doorlopen.

Meetbare gegevens

Hieronder wordt ingegaan op de bestrijding van de illegaliteit, de terugkeer, de vreemdelingenbewaring en de vrijheidsbeperkende locatie. Daarbij moet worden opgemerkt dat resultaten voor een groot deel buiten de beïnvloedingssfeer van Justitie tot stand komen.

Bestrijding illegaliteit

Het illegalenbeleid is erop gericht de overlast van illegaliteit voor de samenleving te verminderen en terugkeer van niet rechtmatig verblijvende vreemdelingen te stimuleren. In 2010 worden de resultaten van het programma «Aanpak Uitzetten/Vastzetten» gerapporteerd.

Terugkeer

Justitie bevordert dat vreemdelingen die zijn uitgeprocedeerd Nederland verlaten, liefst zelfstandig, maar zo nodig wordt tot gedwongen uitzetting overgegaan.

Vreemdelingenbewaring en vrijheidsbeperking

De vreemdelingenbewaring heeft een capaciteit die het mogelijk maakt dat een ieder die daarvoor in aanmerking komt in bewaring kan worden gesteld. Ook de omvang van de vrijheidsbeperkende locatie is toereikend.

Voor een volledig overzicht van de capaciteitsbehoefte en beschikbare capaciteit van vreemdelingenbewaring wordt verwezen naar de batenlastenparagraaf van de DJI.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Toelichting

Het onderzoek naar de effectiviteit van het vreemdelingentoezicht moet een beeld geven van het vreemdelingentoezicht door de politie en de resultaten hiervan sinds 2004. De beleidsdoorlichting moet ook de vraag beantwoorden welke verbeteringen mogelijk zijn in de toekomst. Eveneens wordt bezien in hoeverre de prioritering voor het vreemdelingentoezicht (criminele vreemdelingen, vreemdelingen die overlast veroorzaken en uitgeprocedeerde en/illegale vreemdelingen) effectief is gebleken.

17 Internationale rechtsorde

Algemene doelstelling

Bevorderen van de ontwikkeling van de Europese en de internationale rechtsorde.

Meerjarenperspectief

Justitie wil de effectiviteit van en het vertrouwen in de Europese en de internationale rechtsorde versterken. De inspanningen die Justitie daartoe verricht passen in de actieve Europese en internationale rol die het kabinet in Pijler I van het Beleidsprogramma heeft ingezet. Justitie werkt in het bijzonder mee aan een slagvaardig en democratisch Europa, meer veiligheid en stabiliteit in regio’s waar dat nodig is en aan de versterking van de mensenrechten.

Effectiviteit en vertrouwen in de Europese en internationale rechtsorde zijn van belang om het economische tij te helpen keren en hernieuwde groei mogelijk te maken. Rechtszekerheid en veiligheid stimuleren het (Europese en internationale) economisch verkeer. Daarmee draagt Justitie ook bij aan het aanvullend beleidsakkoord.

Omschrijving van de samenhang

Onze rechtsstaat en onze veiligheid zijn nauw verbonden met de Europese en internationale rechtsorde. Op alle beleidsterreinen van Justitie zijn internationale raakvlakken, zoals zichtbaar in de andere beleidsartikelen van deze begroting. Justitie zet echter ook in op internationale samenwerking om het goed functioneren van Europese en de internationale instituties te bevorderen.

Daarnaast is er de morele verantwoordelijkheid om naar vermogen bij te dragen aan de opbouw van veiligheid en rechtstatelijkheid elders in de wereld. Ook als daarmee niet direct een Nederlands belang is gediend. Het aanzien van de Nederlandse rechtsorde in de rest van de wereld leidt er toe dat andere landen geregeld steun van Justitie vragen bij de opbouw van de rechtsorde.

Verantwoordelijkheid

De minister van Justitie is samen met de ministers van Buitenlandse Zaken en voor Ontwikkelingssamenwerking en van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties verantwoordelijk voor het beleid ten aanzien van de Europese en internationale ruimte van vrijheid, veiligheid en recht. De verantwoordelijkheid van onder andere de minister van Justitie stoelt op artikel 90 van de Grondwet. De minister van Buitenlandse Zaken heeft algemene verantwoordelijkheid voor de coördinatie van het Europese en internationale beleid.

Externe factoren

De ontwikkeling van de Europese en internationale rechtsorde krijgt gestalte in onderhandeling in de EU met de Europese lidstaten, in de interactie met internationale organisaties, zoals de Raad van Europa en de Verenigde Naties en tussen staten onderling.

Meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

De bijdrage van Nederland aan de ontwikkeling van de Europese en de internationale rechtsorde laat zich in algemene zin moeilijk in meetbare prestatie-indicatoren uitdrukken (explain). Wel kunnen ten behoeve van de Nederlandse Justitie-inzet bepaalde doelen en voorwaarden worden geformuleerd (het zo optimaal mogelijk inventariseren van de Nederlandse belangen en het in de internationale context voor het voetlicht brengen daarvan). Een belangrijke omgevingsfactor op dit terrein is dat binnen de Europese context resultaten veelal de uitkomst van een onderhandelingsproces zijn, waarbij het sluiten van compromissen vaak noodzakelijk is. Daarnaast is de inzet van Justitie, bijvoorbeeld op het terrein van de mensenrechten, veelal onderdeel van een groter pakket met andere contribuanten, waarvan de effecten – in het geval van mensenrechten door het ministerie van Buitenlandse Zaken – alleen als geheel zichtbaar kunnen worden gemaakt.

Mede vanwege de lastige effectmeting laat Justitie periodiek de internationale functie evalueren. Zo is in 2009 een evaluatie verricht door Instituut Clingendael in opdracht van het WODC. Op basis van dergelijk evaluatieonderzoek, tracht Justitie de effectiviteit van deze functie te waarborgenOnder operationele doelstelling 17.1 is wel aangegeven op welke wijze Justitie in 2010 bijdraagt aan vrijheid, veiligheid en recht in Europa en internationaal. Hierbij wordt ook gebruik gemaakt van meetbare gegevens (output, input).

Operationele doelstelling 17.1

Bijdragen aan een Europese en internationale ruimte van vrijheid, veiligheid en recht

Motivering

Justitie staat voor een rechtvaardige en veilige samenleving, nationaal, maar ook internationaal. Naast feitelijke Europese en internationale samenwerking op het terrein van vrijheid, veiligheid en recht wordt ook actief bijgedragen aan:

• De ontwikkeling en instandhouding van de aan de Europese en de internationale rechtsorde verbonden instituties.

• Regelgeving en structuren voor justitiële en politiële samenwerking.

• Rechtstatelijkheid elders binnen het Koninkrijk en in andere landen waar Nederland – onder meer op justitieel gebied – een samenwerkingsrelatie mee heeft en in fragiele staten.

Instrumenten

Slagvaardige instituties voor de mensenrechten

Een pro-actief mensenrechtenbeleid in Europees en internationaal verband is een prioriteit van de regering. De Raad van Europa en in het bijzonder het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) zijn hiervoor van groot belang.

• Justitie draagt in bilaterale contacten, actief het belang van het EHRM uit en zal ook in deze contacten aandacht vragen voor het belang van de vermindering van de werklast.

• Justitie probeert de werking van het EHRM te versterken, bijvoorbeeld via detachering van experts en het beschikbaar stellen van middelen voor tijdelijke aanstellingen door het Hof zelf.

• Samen met BZ zal Justitie aandacht besteden aan het 60-jarige bestaan van het EHRM. Over de invulling van deze viering wordt nog overlegd.

• Justitie ondersteunt de versterking van de mensenrechtelijke toezichtsystemen en slagvaardige verdragen ter bescherming van kwetsbare groepen. Zo wordt bijgedragen aan de totstandkoming van een Raad van Europa verdrag ter bestrijding van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld.

Veiligheid, vrijheid en recht binnen de Europese Unie

In 2010 wordt het Actieprogramma verwacht dat voortvloeit uit het eind 2009 aangenomen JBZ-meerjarenbeleidsprogramma 2010–2014 (Stockholm Programma).

• Justitie stuurt in de Europese Unie in 2010 actief aan op het concreet vormgeven van de Nederlandse prioriteiten in het Stockholm Programma en zal daarover de Kamer informeren.

  Ten behoeve van de Nederlandse inbreng bij de toekomstige vormgeving van de EU-externe betrekkingen op JBZ-terrein werkt Justitie nauw samen met Buitenlandse Zaken.

• Justitie zet zich onder meer in voor de invoering het Nederlandse initiatief tot rechtsstaat monitoring (RSM) op het gebied van justitiële samenwerking in strafzaken binnen de EU. Hiermee wordt het onderling vertrouwen en de samenwerkingsbereidheid van de lidstaten versterkt.

Opbouw van de nationale rechtsorde in andere landen

Justitie biedt hulp bij de opbouw of versterking (capaciteitsopbouw) van de nationale rechtsorde in derde landen en draagt bij aan de regeringsbrede inzet bij de opbouw van fragiele staten. Daarbij wordt vooral deskundigheid ter beschikking gesteld.

• In 2010 gaat de aandacht bij de structurele capaciteitsopbouw onder meer uit naar steun aan Kroatië bij de opbouw van de justitiële organisatie en naar de ontwikkeling en uitvoering van projecten in een meerjarig programma ter versterking van de Indonesische rechtsstaat.

• In het kader van incidentele capaciteitsopbouw zullen projecten worden ontwikkeld in onder meer Zuid-Oost Azië (verbetering van de locale bestrijding van kindermisbruik en mensenhandel) en Bosnië en Herzegovina (tegengaan illegale immigratie).

Meetbare gegevens

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Dit betreft een periodieke doorlichting van dit begrotingsartikel, waarmee een beeld wordt gegeven van de inspanningen die Justitie op deze beleidsdoelstelling verricht.

Het onderzoek naar de Internationale functie van Justitie betreft de evaluatie van een in oktober 2006 ingezet traject te verbetering van het internationale werk van het ministerie. Beoogd wordt aanknopingspunten te vinden voor de verdere versterking van de effectiviteit van het internationale werk van Justitie.

Het onderzoek naar het functioneren van EU-monitormechanismen maakt onderdeel uit van de inspanningen van Justitie om het onderlinge vertrouwen tussen de EU-lidstaten in hun rechtsorde en de effectieve samenwerking te bevorderen. Het onderzoek moet bouwstenen en leerpunten opleveren voor het Nederlandse RSM-initiatief (zie Instrumenten).

HOOFDSTUK 4 NIET-BELEIDSARTIKELEN

Niet-beleidsartikel 91.1 Algemeen

Effectieve besturing van het Justitie-apparaat.

91 Algemeen

Het niet-beleidsartikel 91.1 «Algemeen» bestaat voor een groot gedeelte uit apparaatsuitgaven die niet direct toe te rekenen zijn aan één van de operationele doelstellingen op de Justitiebegroting. Het betreft voornamelijk stafdiensten die werkzaamheden verrichten voor de Justitieorganisatie als geheel.

Naast de apparaatsuitgaven van de stafdiensten zijn ook de apparaatsuitgaven van de beleidsonderdelen onder dit niet-beleidsartikel opgenomen. De uitgaven voor het beleid (de programma-uitgaven) zijn opgenomen in de beleidsartikelen. Omdat de hier opgenomen apparaatsuitgaven niet direct toe te rekenen zijn aan de uitvoering van het beleid, zijn deze opgenomen onder het niet-beleidsartikel. De beleidsartikelen 11.1 «(Nationale) wetgeving» en 17.1. «Internationale regelgeving» zijn de enige beleidsartikelen waarop ook apparaatsuitgaven zijn ondergebracht.

Tevens zijn bij het niet-beleidsartikel 91.1 uitgaven opgenomen van de Directoraten-Generaal en hun staven en de uitgaven voor de politieke en ambtelijke leiding van het departement.

In incidentele gevallen komt het voor dat – ter voorkoming van veel administratieve werkzaamheden – ten laste van niet-beleidsartikel 91.1 (centraal) kosten worden geboekt die betrekking hebben op de gehele Justitieorganisatie. Het gaat in deze gevallen altijd om uitgaven van een relatief gering materieel belang.

Verzameluitkering

De wettelijke grondslag van de verzameluitkering is artikel 16a van de Financiële-verhoudingswet (Fvw) en is op grond van het 2e lid van genoemd artikel van de Fvw opgenomen in de departementale begroting onder «Algemeen».

De verzameluitkering is één specifieke uitkering, waarin departementale beleidsthema’s zijn opgenomen waarvoor jaarlijks per beleidsthema gemiddeld maximaal 10 miljoen euro totaal wordt verstrekt aan provincies, gemeenten en/of gemeenschappelijke regelingen. Het betreft beleid dat ondanks expliciete afweging niet via eigen financiering door medeoverheden, via algemene uitkeringen of door bundeling met andere specifieke uitkeringen kan worden gefinancierd. Met de verzameluitkering geeft het kabinet mede invulling aan de doelstellingen uit het Coalitieakkoord: decentralisatie van taken en bevoegdheden alsook vermindering van bestuurslasten.

De verzameluitkering bevat het thema «Nazorg». De nazorg betreft het begeleiden van ex-gedetineerden terug in de maatschappij. Het bedrag is bestemd voor de versterking van de gemeentelijke coördinatie. Een uitgangspunt is dat de uitkering wordt verdeeld via centrumgemeenten door middel van een nader uit te werken verdeelsleutel.

Niet-beleidsartikel 92.1 Nominaal en onvoorzien

Nominaal en onvoorzien

92 Nominaal en onvoorzien

De grondslag voor het in de begroting opnemen van het niet-beleidsartikel «Nominaal en onvoorzien» staat in artikel 6, lid 1c van de Comptabiliteitswet 2001 (CW). Niet-beleidsartikel 92.1 wordt bij het ministerie van Justitie echter niet gebruikt voor het aanhouden van middelen ter dekking van onvoorziene uitgaven. Dit niet-beleidsartikel wordt uitsluitend gebruikt voor het tijdelijk «parkeren» van nog te verdelen loon- en prijsbijstellingen, het tijdelijk «parkeren» van andere nog te verdelen middelen en nog te verdelen taakstellingen. Vanwege nog te verdelen taakstellingen is de stand op dit artikel negatief. Dit zal in de komende begrotingswetten worden toegedeeld.

Niet-beleidsartikel 93.1 Geheim

Geheim

93 Geheim

De grondslag voor het in de begroting opnemen van geheime uitgaven staat in artikel 6, lid 1b van de Comptabiliteitswet 2001 (CW).

HOOFDSTUK 5 BEDRIJFSVOERINGSPARAGRAAF

In 2010 zal, uitgaande van het normenkader bedrijfsvoering, op een gestructureerde wijze aandacht worden besteed aan de primaire- en ondersteunende processen en de hiermee samenhangende beheertaken bij het ministerie van Justitie. Op basis van een risicoanalyse wordt een systematische afweging gemaakt inzake de in te zetten instrumenten van sturing en beheersing. Dit omvat mede het vaststellen van de relevante aandachtspunten voor dit hoofdstuk bedrijfsvoering.

Eén en ander zal in 2010 moeten resulteren in beheerste bedrijfsprocessen. Daarbij zijn voor 2010 de volgende punten van belang:

• Totstandkoming beleidsinformatie

• Financieel en materieel beheer

• Overige aspecten van bedrijfsvoering

Totstandkoming beleidsinformatie

Van de uit decentrale systemen geaggregeerde centrale (management) informatie kan de betrouwbaarheid niet altijd voldoende worden gewaarborgd. Het verbeteren van de waarborging van deze betrouwbaarheid wordt daarom als een belangrijk verbeterpunt binnen de bedrijfsvoering van het ministerie gezien.

Informatievoorziening

Op basis van een analyse van de wijze waarop de (bestuurlijke) informatievoorziening binnen het ministerie van Justitie is georganiseerd, is onderzocht hoe de informatievoorziening (behoefte, totstandkoming, «ist» versus «soll» en randvoorwaarden) kan worden verbeterd. In 2010 worden de ontwikkelde verbetervoorstellen geïmplementeerd. Daarbij gaat het onder andere om de operationalisering van de behoefte aan bestuurlijke informatievoorziening in aansluiting op de planning- en controlcyclus en het ontwikkelen van keteninformatie.

ICT-systemen

Mede als gevolg van de veelheid aan nieuwe informatiesystemen is in de justitiebrede risicoanalyse gewezen op mogelijke stagneringen in de bedrijfsprocessen door informatiseringsperikelen rondom primaire ICT-systemen. Hoewel een en ander niet ten koste is gegaan van de betrouwbaarheid van de geaggregeerde beleidsinformatie, is besloten de ICT-projecten op deze aspecten strak te monitoren. Dit aan de hand van een overzicht waarin de belangrijkste systemen en projecten in onderlinge samenhang worden gepresenteerd.

Het ministerie van Justitie zal voor wat betreft de beheersing van grote ICT-projecten1 aansluiten bij de eisen welk door het ministerie van BZK zijn gesteld. Mede in het kader hiervan is voor het ministerie van Justitie als geheel en voor de afzonderlijke uitvoeringsorganisaties de Chief Information Officer (CIO)-functie ingericht en worden (voortgangs)rapportages conform de nieuwe vereisten aangepast. Bij ICT-projecten sluit Justitie aan bij de Instructie rijksdienst inzake aanschaf ICT-diensten en ICT-producten (Staatscourant 2008, nr. 227 – 21 november 2008) waarmee gebruikmaking van open standaarden en open source software in de rijksdienst wordt bevorderd.

Personeelsdossiers

De afgelopen jaren is veel geïnvesteerd in digitalisering en in het verbeteren van de kwaliteit van de bestaande personeelsdossiers. Tegelijkertijd is gewerkt aan het verbeteren van de werkprocessen waarmee de dossiers worden gevoed. Dit omvat ondermeer extra controles op de juistheid en rubricering van gescande documenten. Verwacht wordt dat de kwaliteit van de dossiers ook zal toenemen als gevolg van verwerking van gesignaleerde afwijkingen doordat meer medewerkers inzage krijgen in hun eigen personeelsdossier. Tevens wordt gewerkt aan de invoering van gecertificeerde werkprocessen, zodat substitutie van de papieren stukken door digitale documenten mogelijk wordt.

Vanaf eind 2009 wordt dossiervorming geïntegreerd in geautomatiseerde werkprocessen (Rijksbreed gecoördineerd door P-Direkt), zodat fouten in de opslag van documenten niet meer kunnen voorkomen. Met deze maatregelen ontstaan waarborgen voor de juiste opbouw van personeelsdossiers. Dit voorkomt vervuiling in de toekomst. Ook gesignaleerde tekortkomingen in de bestaande dossiers, zoals het ontbreken van verplichte documenten, worden aangepakt.

Financieel en materieel beheer

Het financieel en materieel beheer is een belangrijk aandachtspunt. Dit naar aanleiding van ontwikkelingen in de rechtmatigheid, maar ook zoals die zich op andere punten in het financieel beheer hebben voorgedaan.

Inkoopbeheer

Het inkoopproces, en meer in het bijzonder de naleving van de EU-aanbestedingsregels, blijft in 2010 een belangrijk punt van aandacht. Dit niet in het minst omdat ondanks de genomen maatregelen in de afgelopen jaren, zoals aangescherpte procedures en de instelling van een toetsingscommissie, het bedrag aan niet correct uitgevoerde aanbestedingen onverminderd hoog blijft. Naar aanleiding van de overschrijdingen in 2007 is er in 2008 een justitiebrede audit uitgevoerd. De audit heeft tot aanvullende maatregelen geleid waarmee het inkoopproces en contractmanagement in 2010 moet gaan verbeteren.

Tevens is voorzien in een expertisecentrum waarmee kennis over de EU-aanbestedingsprocedures binnen het ministerie van Justitie op uniforme wijze beschikbaar is. Ondersteunend daarbij wordt het nieuwe financiële systeem, waarin naast het betaalproces ook begrotingsaspecten en het inkoopproces integraal worden meegenomen. Ook zal het systeem informatie leveren over de inkoopstromen. Naar verwachting komt dit nieuwe systeem medio 2011 beschikbaar. De interne controle op het inkoopproces zal verder worden geïntensiveerd. Ondanks de genoemde inspanningen heeft de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de naleving van de Europese aanbestedingen een bezwaaronderzoek aangekondigd.

Een verdere invoering van categoriemanagement binnen het ministerie van Justitie, in het verlengde van Rijksbreed categoriemanagement, zal zijn beslag krijgen. Voor de producten «Drukwerk» en «Papier» zal in 2010 categoriemanagement worden ingevoerd. Het contractmanagement voor hardware contracten was reeds belegd bij de contractmanagementorganisatie «Contract Management Justitie». Dit zal worden uitgebreid naar genoemde categorieën.

Duurzaam inkopen

In het kabinet is afgesproken dat in 2010 voor 100% duurzaam1 zal worden ingekocht. Dat wil zeggen dat de kerndepartementen en de departementale diensten in 2010 bij hun inkoop in beginsel de vastgestelde duurzaamheideisen toepassen. Indien er in uitzonderlijke situaties bij een specifieke inkoop goede redenen zijn om duurzaamheideisen niet toe te passen, zal dat worden verantwoord. Dit mede in het kader van de motie Koopmans/ De Krom (TK 29 800, nr. 130). Binnen het ministerie van Justitie worden de aangepaste criteria uitgedragen en wordt gestreefd naar het realiseren van de doelstelling van 100% duurzaam inkopen in 2010.

Betalingsgedrag

Het kabinet streeft naar het tijdig betalen van verschuldigde bedragen door ministeries in het kader van de recessie. Naar aanleiding hiervan zal het betalingsgedrag van het ministerie van Justitie in beeld worden gebracht en worden maatregelen getroffen om betalingstermijnen in overeenstemming te brengen met contractuele verplichtingen.

Dit samenstel van maatregelen zal bijdragen aan versterking van het financieel en materieel beheer in de volle breedte.

Overige aspecten van bedrijfsvoering

Taakstelling

Met het programma Een Kleiner en Beter Justitie geeft het ministerie van Justitie invulling aan de doelstelling van het kabinet om in 2012 een flexibele, effectieve en efficiënte rijksdienst te realiseren. Het programma sluit aan op het rijksbrede programma Vernieuwing Rijksdienst. Een onderdeel hiervan is een afslanking van de Justitie organisatie met 1 800 fte. De taakstellingsplannen zijn vastgelegd in het Justitieplan 2008–2011. Het programmabureau Een kleiner en Beter Justitie monitort de voortgang van de taakstellingsoperatie.

Externen

In samenhang met de rijksbrede taakstelling op personeel zal ook in 2010 de omvang van de inhuur van externen kritisch worden gevolgd om binnen de door het kabinet vastgestelde norm te blijven. Door middel van maandelijkse rapportages aan de departementsleiding zal monitoring plaatsvinden zodat, indien nodig, ingegrepen kan worden. Daarnaast zal met name worden bezien op welke wijze intensiver gebruikt kan worden gemaakt van alternatieven voor inhuur van externen, namelijk detachering en bijvoorbeeld expertisecentra. In elke nieuwe situatie waarbij tijdelijke capaciteit benodigd is, worden eerst deze alternatieven overwogen.

Conflictmanagement

De overheid stimuleert burgers en rechtspersonen om hun conflicten buitengerechtelijk af te wikkelen. In dat kader is het belangrijk dat de overheid zelf hierin ook het goede voorbeeld geeft. Bij Justitie is daarom onderzocht hoe de interne conflicten worden afgewikkeld. In aansluiting daarop is beleid ontwikkeld om te waarborgen dat de interne conflicten bij Justitie effectief worden opgepakt en opgelost. In 2009 en 2010 wordt het ontwikkelde conflictmanagementbeleid geïmplementeerd.

HOOFDSTUK 6 DE BATEN-LASTENDIENSTEN

01 Immigratie- en naturalisatiedienst (IND)

Algemeen

De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) is de toelatingsorganisatie van Nederland die als baten-lastendienst het beleid uitvoert zoals is vormgegeven binnen het beleidsartikel 15 «Vreemdelingen». Daarnaast verricht de IND ook activiteiten in het kader van operationele doelstelling 13.6 Terrorismebestrijding en de SHNA (Staatkundige Hervorming Nederlandse Antillen) als onderdeel van beleidsartikel 13 Rechtshandhaving en Criminaliteitsbestrijding. De kosten hiervan worden op die doelstelling verantwoord.

Meerjarige begroting van baten en lasten

Baten

Opbrengst moederdepartement

De opbrengst moederdepartement is gebaseerd op de geldende kostprijzen, gerelateerd aan de bij de operationele doelstelling 15.1.1 opgenomen productieaantallen van de hoofdproducten. Verder maakt de bij operationele doelstelling 15.3.3 en 13.6.2 opgenomen inputfinanciering van ruim € 24 mln. respectievelijk € 3 mln. deel uit van de opbrengst moederdepartement.

Opbrengst derden

De opbrengst derden bestaat uit de leges die de aanvrager moet betalen voor een verblijfsvergunning regulier en bij een verzoek tot naturalisatie. De wettelijke basis voor de leges wordt gevonden in de Vreemdelingenwet 2000, de Rijkswet op het Nederlanderschap, het Besluit Optie- en Naturalisatiegelden 2002 en de Vreemdelingen Circulaire.

Voor regulier is besloten om een aantal leges te verhogen dan wel in te voeren. Dit levert voor 2010 extra inkomsten op van € 8 mln. en € 9 mln. voor de jaren daarna.

Voor naturalisatie woden de leges met ingang van 2011 verhoogd met € 3 mln. Dit is in de batenlastenbegroting verwerkt.

Opbouw opbrengsten per hoofdproduct

De in bovenstaande tabel opgenomen baten sluiten aan bij het totaal van de baten zoals vermeld in de begroting van baten en lasten. Met uitzondering van het hoofdproduct Terugkeer en Terrorismebestrijding, zijn de baten en lasten gerelateerd aan de kostprijzen x de afgehandelde aanvragen (P x Q).

Doelmatigheid

Naast de bovengenoemde indicatoren over doelmatigheid (kostprijs en afgehandelde aanvragen) wordt verwezen naar de doelmatigheidskentallen van de Operationele Doelstelling 15.2.1. De genoemde kostprijzen zijn gebaseerd op de lasten en de aantallen afgehandelde aanvragen.

Het aantal asielaanmeldingen wordt voor 2009 en 2010 geraamd op 17 000. De asielinstroom voor de IND bedraagt voor 2009 16 000 en 19 000 voor 2010. Daarnaast is er ook nog instroom van herbeoordelingen, intrekkingen zij-instroom. De zij-instroom wordt veroorzaakt door vernietiging van beschikkingen door de rechtbank of door intrekkingen van beschikkingen door de IND.

Bij Regulier ligt de verwachte afhandeling rond 237 000 in 2009 en 2010. In 2011 en 2012 wordt een stijging verwacht. Deze stijging is het gevolg van vernieuwingen VVR, waarin iedere 5 jaar een verhoging is van het aantal vernieuwingen. Deze vernieuwingen zijn relatief eenvoudige producten, die vooralsnog binnen de huidige financiering worden opgevangen. Hierdoor daalt tijdelijk de kostprijs per product.

Naturalisatie

In de begroting is rekening gehouden met een instroom van 26 500 verzoeken. Dit zijn 24 500 verzoeken die in Nederland zijn gedaan en 2 000 verzoeken uit het buitenland, Aruba of de Nederlandse Antillen. Daarnaast vindt er fraudeonderzoek plaats naar het verzwijgen van een voor de verkrijging van het Nederlanderschap relevant feit.

Doorlooptijd

Na een daling in 2007 is bij asiel en regulier een stijgende lijn zichtbaar. In 2008 is een project binnen de IND gestart voor het beter sturen op tijdigheid. Voor tijdigheid is veel aandacht, mede vanwege de verwachte invoering van Wet Dwangsom.

Standhouding van beslissing

De laatste jaren is een gestage groei van het percentage standhouding beslissing te zien. De realisatie van 2008 komt nagenoeg overeen met de doelstelling uit de begroting. Ook voor komende jaren wordt verwacht dat het percentage overeenkomt met de doelstelling uit de begroting.

Lasten

De personele kosten worden bepaald door de benodigde formatie, die is gerelateerd aan de te leveren prestaties, en de gemiddelde loonsom. De kosten per formatieplaats worden verhoogd met de secundaire kosten zoals gedifferentieerd belonen, vorming & opleiding en woon-werkverkeer. De kosten van externe inzet, bijvoorbeeld uitzendkrachten en deskundigen, worden bekostigd uit het totale personele kader.

Materiële kosten

De materiële kosten bestaan uit programma- en apparaatskosten. De programmakosten hebben een directe relatie met de uitvoering van de te leveren prestaties. De volgende categorieën maken deel uit van de programmakosten: tolkenkosten, kosten procesvertegenwoordiging, verwijderingkosten en opvangkosten aanmeldcentra. De apparaatskosten houden verband met de bedrijfsvoering van de IND en betreffen huisvestingskosten, bureaukosten en kosten op het gebied van ICT.

Rentelasten

Dit betreft de te betalen rente in 2010 als gevolg van het beroep op de leenfaciliteit ten behoeve van investeringen in (im)materiële vaste activa.

Afschrijvingskosten

De afschrijvingsbedragen zijn bepaald volgens een consistente gedragslijn. De afschrijvingstermijnen sluiten aan op de richtlijnen die zijn vastgelegd in het Handboek Financiële Informatie en Administratie Rijksoverheid. Op de (im)materiële vaste activa wordt, op basis van de economische levensduur, lineair afgeschreven. Hierbij geldt als uitgangspunt dat als vaste activa worden aangemerkt:

• Het actief dat langer dan 1 jaar wordt gebruikt voor de bedrijfsvoering van de IND;

• De economische eigendom ligt bij de IND;

• De aanschafwaarde van de individuele activa is gelijk aan of groter is dan € 500,– (inclusief btw).

• De afschrijvingen geschieden overeenkomstig de geschatte economische levensduur en zijn berekend op basis van de aanschafwaarde verminderd met de geschatte restwaarde.

De IND maakt gebruik van de onderstaande termijnen: