31 965 XVI
Wijziging van de begrotingsstaten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor het jaar 2009 (wijziging samenhangende met de Voorjaarsnota)

nr. 2
MEMORIE VAN TOELICHTING

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Bij een wetsvoorstel tot een begrotingswijziging wordt geen algemene toelichting opgenomen. De beleidsinhoudelijke toelichting bij de begroting(sstaat) wordt opgenomen in onderdeel B van de memorie van toelichting (de begrotingstoelichting).

Wetsartikel 1 tot en met 3

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Compatibiliteitswet elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld en derhalve ook gewijzigd. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de departementale begrotingsstaat van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport voor het jaar 2009 te wijzigen.

De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenaamde begrotingstoelichting).

Tevens wordt in onderdeel B een actueel beeld gegeven van de uitgaven onder het Budgettair Kader Zorg (BKZ) en van de financiering van de zorgsector in het jaar 2009.

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1. Leeswijzer

De mutaties in deze suppletore wet bestaan uit herschikkingen binnen de begrotingsuitgaven of binnen de premie-uitgaven, uit overboekingen van en naar andere begrotingshoofdstukken, uit financieringsverschuivingen tussen premiemiddelen en begrotingsmiddelen en uit middelen die generaal aan de VWS-begroting zijn toegevoegd, dan wel middelen die generaal vrijvallen.

De gepresenteerde cijfers sluiten aan bij de Voorjaarsnota 2009, die de Minister van Financiën aan de Tweede Kamer aanbiedt.

Om de leesbaarheid van de toelichting op de beleidsartikelen te bevorderen zijn de volgende beginselen toegepast:

1. Naast de beleidsmatig relevante mutaties worden de mutaties toegelicht als het hiermee gepaard gaande bedrag voor de programma-uitgaven op doelstellingsniveau hoger is dan 3% van de vastgestelde begroting of groter dan € 3 miljoen. Eveneens kunnen bedragen onder deze norm worden toegelicht als blijkt dat het totaal van de post «overige mutaties» de € 3 miljoen overschrijdt.

2. De apparaatsuitgaven in de beleidsartikelen zijn in relatie tot de beleidsuitgaven gering van omvang. Daarom worden alleen verschillen die groter zijn dan 10% van de vastgestelde begroting toegelicht.

3. Mutaties die afzonderlijk lager zijn dan deze normen en/of die betrekking hebben op interne verrekeningen binnen de administratie van VWS, staan gesaldeerd toegelicht met de algemene tekst Overige mutaties. Hierdoor kan dat saldo uiteindelijk hoger zijn dan de bovengenoemde criteria.

4. Voor wat betreft de verplichtingenmutaties wordt per artikel enkel het saldo weergegeven;

Voor wat betreft de premie-uitgaven en -ontvangsten worden in principe alleen mutaties die groter zijn dan € 10 miljoen toegelicht. In enkele gevallen is om beleidsmatige redenen van deze regel afgeweken en zijn ook kleinere mutaties toegelicht.

In paragraaf 2 wordt het beleid met betrekking tot de begrotingsuitgaven- en -ontvangsten besproken. In paragraf 3 volgt de artikelsgewijze toelichting van de begrotingsmutaties.

Paragraaf 4 bevat het beleid met betrekking tot de premie-uitgaven en de wijzigingen daarvan.

2. Het beleid met betrekking tot de begrotingsuitgaven en -ontvangsten

In paragraaf 2.1 wordt een overzicht gegeven van de tijdens de begrotingsbehandeling aangenomen amendementen en de moties met een directe relatie tot de begroting.

In paragraaf 2.2 worden de belangrijkste uitgaven- en ontvangstenmutaties op de begroting toegelicht.

2.1. Amendementen en moties

Tijdens de behandeling van de VWS-begroting 2009 is een aantal amendementen en moties aangenomen. De budgettaire consequenties van deze amendementen zijn in onderstaande tabellen opgenomen.

Tabel 1: Budgettaire consequenties amendementen, moties en nota van wijzigingen (bedragen x € 1 000)

In tabel 2 worden de budgettaire consequenties van deze amendementen en moties voor 2010 en verder opgenomen.

Tabel 2: Budgettaire consequenties amendementen, moties en nota van wijzigingen vanaf 2010 (bedragen x € 1 000)

2.2. Overzicht belangrijkste uitgaven- en ontvangstenmutaties

Onderstaand overzicht geeft inzicht in de belangrijkste beleidsmatige mutaties. Hierbij is een ondergrens van € 5 miljoen gehanteerd.

Tabel 3: Belangrijkste begrotingsuitgavenmutaties (bedragen x € 1 000)

2.3. Rijksinstellingen voor gesloten jeugdzorg Den Engh en De Lindenhorst

Sinds 1 februari 2009 opereren de justitiële jeugdinrichtingen Den Engh en locatie De Lindenhorst (tot die tijd onderdeel van De Heuvelrug) als instellingen voor gesloten jeugdzorg onder de verantwoordelijkheid van de minister voor Jeugd en Gezin. Omdat het om rijksinstellingen gaat en VWS de beheersfuncties voor Jeugd en Gezin uitvoert, ressorteren de instellingen onder VWS. Het voornemen om de instellingen de tijdelijke baten-lastenstatus toe te kennen is bij brief van 30 maart 2009 aan de Tweede Kamer kenbaar gemaakt. Als de voorhangprocedure met goed gevolg wordt doorlopen, kunnen de instellingsbesluiten voor de tijdelijke baten-lastendiensten worden gepubliceerd. Alsdan zal voor beide instellingen een baten-lastenparagraaf met de tweede suppletore wet 2009 aan de begroting van VWS worden toegevoegd.

3. Artikelsgewijze toelichting van de begrotingsmutaties

Beleidsartikel 41 Volksgezondheid

41.1 Algemene doelstelling

Een goede volksgezondheid, waarbij mensen gezond leven en zo min mogelijk bloot staan aan bedreigingen van hun gezondheid.

41.2 Budgettaire gevolgen van beleid begrotingsuitgaven (bedragen x € 1 000)

41.3 Operationele doestellingen

Er zijn zes operationele doelstellingen op dit beleidsartikel:

1. Meer mensen kiezen voor een gezonde leefstijl;

2. Het voorkomen van gezondheidsschade door onveilig voedsel en onveilige producten;

3. Het voorkomen van gezondheidsschade door ongevallen;

4. Minder vermijdbare ziektelast door een goede bescherming tegen infectieziekten en chronische ziekten;

5. Een doelmatig systeem van openbare gezondheidszorgvoorzieningen dat bijdraagt aan een betere volksgezondheid;

6. Het bevorderen van ethisch verantwoord handelen in de gezondheidszorg en bij het medisch wetenschappelijk onderzoek.

41.3.1 Meer mensen kiezen voor een gezonde leefstijl

41.3.2 Het voorkomen van gezondheidsschade door onveilig voedsel en onveilige producten

41.3.3 Het voorkomen van gezondheidsschade door ongevallen

41.3.4 De vermijdbare ziektelast neemt af door een goede bescherming tegen infectieziekten en chronische ziekten

41.3.5 Er is een doelmatig systeem van openbare gezondheidszorgvoorzieningen dat bijdraagt aan een betere volksgezondheid

41.3.6 Het bevorderen van ethisch verantwoord handelen in de gezondheidszorg en bij het medisch wetenschappelijk onderzoek

41.4 Toelichting ontvangsten

Beleidsartikel 42 Gezondheidszorg

42.1 Algemene doelstelling

Een goed werkend en innoverend zorgstelsel, gericht op een optimale combinatie van kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid voor de burger.

42.2 Budgettaire gevolgen van beleid begrotingsuitgaven (bedragen x € 1 000)

42.3 Operationele doelstellingen

Er zijn drie operationele doelstellingen op dit beleidsartikel:

1. De positie van de burger in het zorgstelsel wordt versterkt;

2. Zorgaanbieders realiseren het door de burger gewenste zorgaanbod;

3. Zorgverzekeraar bieden alle burgers een betaalbaar verzekerd pakket van noodzakelijk zorg aan.

42.3.1 De positie van de burger in het zorgstelsel wordt versterkt

42.3.2 Zorgaanbieders worden gestimuleerd om het door de burger gewenste zorgaanbod te realiseren

42.3.3 Zorgverzekeraar bieden alle burgers een betaalbaar verzekerd pakket van noodzakelijk zorg aan.

42.4 Toelichting ontvangsten

Beleidsartikel 43 Langdurige zorg

43.1 Algemene doelstelling

Zorgen dat voor mensen met een langdurige of chronische aandoening van lichamelijke, verstandelijke of psychische aard zorg van goede kwaliteit beschikbaar is en dat deze zorg tegen voor de samenleving aanvaardbare maatschappelijke kosten wordt geleverd.

43.2 Budgettaire gevolgen van beleid begrotingsuitgaven (bedragen x € 1 000)

43.3 Operationele doelstellingen

Er zijn vier operationele doelstellingen op dit beleidsartikel:

1. De positie van de burger in het zorgstelsel wordt versterkt;

2. Voor iedere cliënt is de voor hem of haar noodzakelijke zorg beschikbaar;

3. De zorg is effectief en veilig en wordt door de cliënt positief ervaren;

4. De kosten van de zorg zijn maatschappelijk aanvaardbaar.

43.3.1 De positie van de burger in het zorgstelsel wordt versterkt

43.3.2 Voor iedere cliënt is de voor hem of haar noodzakelijke zorg beschikbaar

43.3.3 De zorg is effectief en veilig en wordt door de cliënt positief ervaren

43.3.4 De kosten van de zorg zijn maatschappelijk aanvaardbaar

43.4 Toelichting ontvangsten

Beleidartikel 44. Maatschappelijke ondersteuning

44.1 Algemene doelstelling

Alle burgers participeren in de samenleving.

44.2 Budgettaire gevolgen van beleid begrotingsuitgaven (bedragen x € 1 000)

44.3 Operationele doelstellingen

Er zijn vier operationele doelstellingen op dit beleidsartikel:

1. Burgers worden gestimuleerd actief te participeren in maatschappelijke verbanden;

2. Burgers bieden anderen vrijwillige ondersteuning en kunnen gebruik maken van (organisaties van) vrijwillige ondersteuning;

3. Burgers met beperkingen kunnen gebruik maken van (algemene) voorzieningen en professionele ondersteuning;

4. Burgers met (psycho)sociale problemen kunnen gebruik maken van tijdelijke ondersteuning.

44.3.1 Burgers worden gestimuleerd actief te participeren in maatschappelijke verbanden

44.3.2 Burgers bieden anderen vrijwillige ondersteuning en kunnen gebruik maken van (organisaties van) vrijwillige ondersteuning

44.3.3 Burgers met beperkingen kunnen gebruik maken van (algemene) voorzieningen en professionele ondersteuning

44.3.4 Burgers met (psycho)sociale problemen kunnen gebruik maken van tijdelijke ondersteuning

44.4 Toelichting ontvangsten

Beleidsartikel 46 Sport

46.1 Algemene doelstelling

Een sportieve samenleving waarin zowel veel aan sport wordt gedaan als van sport wordt genoten.

46.2 Budgettaire gevolgen van beleid begrotingsuitgaven (bedragen x € 1 000)

46.3 Operationele doelstellingen

Er zijn drie operationele doelstellingen op dit beleidsartikel:

1. Mensen sporten en bewegen meer voor hun gezondheid;

2. Via de sport ontmoeten mensen elkaar, doen mensen mee aan maatschappelijke activiteiten en gaan mensen respectvol met elkaar om;

3. De topsport in Nederland staat symbool voor ambitie, is een bron van ontspanning en draagt bij aan ons nationale imago in binnen- en buitenland.

46.3.1 Mensen sporten en bewegen meer voor hun gezondheid

46.3.2 Via de sport ontmoeten mensen elkaar, doen mensen mee aan maatschappelijke activiteiten en gaan mensen respectvol met elkaar om

46.3.3 De topsport in Nederland staat symbool voor ambitie, is een bron van ontspanning en draagt bij aan ons nationale imago in binnen- en buitenland

46.4 Toelichting ontvangsten

Beleidartikel 47 Oorlogsgetroffenen en herinnering Wereldoorlog II

47.1 Algemene doelstelling

De erfenis van WO II is afgewikkeld en mensen beseffen, mede op basis van de gebeurtenissen uit WO II, wat het betekent om in vrijheid te kunnen leven.

47.2 Budgettaire gevolgen van beleid begrotingsuitgaven (bedragen x € 1 000)

47.3 Operationele doelstellingen

Er zijn twee operationele doelstellingen op dit beleidsartikel:

1. Een kwalitatief goed en doelmatig stelsel van materiele en immateriële hulpverlening aan oorlogsgetroffenen WO II in een situatie van afbouw;

2. De herinnering aan WO II blijft levend en veel mensen – vooral jeugdigen – zijn zich bewust van de betekenis van WO II;

47.3.1 Een kwalitatief goed en doelmatig stelsel van materiele en immateriële hulpverlening aan oorlogsgetroffenen WO II in een situatie van afbouw

47.3.2 De herinnering aan WO II blijft levend en veel mensen – vooral jeugdigen – zijn zich bewust van de betekenis van WO II

47.4 Toelichting ontvangsten

5. Algemeen

Niet-beleidsartikel 98 Algemeen

98.1 Algemene doelstelling

In dit niet-beleidsartikel worden de uitgaven beschreven die niet specifiek aan een van de beleidsdoelstellingen uit de voorgaande beleidsartikelen zijn toe te rekenen. Het gaat hierbij om ministeriebrede programma- en apparaatsuitgaven.

98.2 Budgettaire gevolgen van beleid begrotingsuitgaven (bedragen x € 1 000)

98.3 Operationele doelstellingen op programma-uitgaven

Er zijn drie operationele doelstellingen op dit niet-beleidsartikel:

1. Beheer en toezicht stelsel;

2. Internationale samenwerking bevorderen;

3. Verzameluitkering VWS.

Daarnaast worden op dit artikel de apparaatsuitgaven geraamd van de Inspectie Gezondheidszorg, Sociaal en Cultureel Planbureau; Raad voor Maatschappelijke ontwikkeling; Raad voor Volksgezondheid en Zorg; Gezondheidsraad; Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek; Strategisch onderzoek RIVM; Strategisch onderzoek NVI; Inspectie Jeugdzorg en Personeel en materieel kernministerie.

98.3.1 Beheer en toezicht stelsel

98.3.2 Internationale samenwerking bevorderen

98.3.3 Verzameluitkering VWS

98.4 Apparaatsuitgaven

98.5 Toelichting ontvangsten

Niet-beleidsartikel 99 Nominaal en Onvoorzien

99.1 Algemene doelstelling

Dit is een technisch, administratief artikel, waarop middelen voor de loon en prijsbijstelling worden geparkeerd voordat ze worden overgeheveld naar de desbetreffende beleidsartikelen. Ook worden hierop de onvoorziene uitgaven geraamd. Daarnaast worden op dit artikel de taakstellingen geboekt, voordat deze verder worden verdeeld over de beleidsartikelen.

99.2 Budgettaire gevolgen van beleid begrotingsuitgaven (bedragen x € 1 000)

99.3 Operationele doelstellingen

Er zijn vier operationele doelstellingen op dit niet-beleidsartikel:

1. Loonbijstelling;

2. Prijsbijstelling;

3. Onvoorzien;

4. Taakstelling.

99.3.1 Loonbijstelling

99.3.2 Prijsbijstelling

99.3.3 Onvoorzien

99.3.4 Taakbijstelling

4. HET BELEID MET BETREKKING TOT DE ZORGUITGAVEN

Deze paragraaf geeft een actueel beeld van de uitgaven onder het Budgettair Kader Zorg (BKZ). Naast de doorwerking van de voorlopige zorguitgaven 2008 (zoals gepresenteerd in het Jaarverslag 2008, dat op de derde woensdag in mei verschijnt), geeft deze paragraaf de mutaties weer die voortkomen uit in gang gezet beleid en onvermijdelijke knelpunten, die in 2009 voorzien worden.

De netto BKZ relevante uitgaven nemen ten opzichte van de VWS ontwerpbegroting af met € 117 miljoen. Dit is het saldo1 van de mutaties in de bruto BKZ relevante uitgaven en in de BKZ relevante ontvangsten (eigen betalingen). Ten opzichte van de VWS ontwerpbegroting nemen de bruto BKZ relevante uitgaven en de BKZ relevante ontvangsten af, met respectievelijk € 159 miljoen en€ 42 miljoen. Paragraaf 4.1 geeft een nadere specificatie van de uitgaven en ontvangsten mutaties. Het BKZ-plafond is als gevolg van nominale ontwikkelingen en technische ijklijnmutaties met € 614 miljoen verlaagd. De netto BKZ relevante uitgaven komen volgens de huidige stand € 216 miljoen boven het BKZ-plafond uit. Paragraaf 4.2 geeft een nadere toelichting van de verlaging van het BKZ-plafond en de vergelijking met de netto BKZ relevante uitgaven.

4.1 Ontwikkelingen in uitgaven en ontvangsten 2008

Tabel 1 geeft een overzicht van de mutaties in de BKZ-uitgaven en -ontvangsten. De belangrijkste mutaties worden vervolgens kort toegelicht. Voor een uitgebreidere toelichting van de BKZ-mutaties op de VWS-artikelen wordt verwezen naar paragraaf 4.3.

Tabel 1 Mutaties in de bruto- en netto-BKZ-uitgaven 2009 (bedragen x € 1 000 000)

Bruto-BKZ-uitgaven

Actualisatie zorguitgaven 2009

Op basis van de gegevens van de NZa en het CVZ zijn de zorguitgaven 2009 geactualiseerd, dit betreft echter nog een voorlopig beeld. Uit de huidige actualisatie volgt per saldo een tegenvaller van € 899,6 miljoen. Deze bestaat uit voornamelijk uit meevallers bij de grensoverschrijdende zorg (€ 60 miljoen) en de hulpmiddelen (€ 40 miljoen), en tegenvallers bij de medisch specialisten (€ 480 miljoen), een grotere toename van nieuwe intramurale capaciteit dan geraamd met name bij de gehandicaptenzorg (€ 204 miljoen), geneeskundige ggz (€ 180 miljoen) en fysiotherapie (€ 55 miljoen). In juni worden de definitieve schadelastgegevens 2008 van het CVZ en de voorlopige realisatie van de budgetcijfers 2009 van de NZa verwacht.

In het Jaarverslag 2008 was de sector medisch specialisten nog niet geactualiseerd, maar is toen al wel aangegeven dat mogelijk sprake is van een substantiële overschrijding, omdat de in maart bekende schadelastgegevens van het CVZ een forse toename lieten zien van de honoraria.

In de eerste suppletore begroting is nog steeds sprake van onzekerheid rondom de hoogte van de overschrijding. Op basis van een confrontatie van verwachte schade van verzekeraars (2008) met het budgettaire kader voor medisch specialisten wordt nu de overschrijding geraamd op € 480 miljoen (waarvan 30 miljoen bij de Zelfstandige Behandelcentra), naar de mogelijke oorzaken vindt op moment nog nadere analyse en onderzoek plaats. In juli worden weer nieuwe schadelastgegevens van het CVZ verwacht op basis waarvan het beeld kan worden geactualiseerd.

Receptregelvergoeding en (volume) gebruik geneesmiddelen

Dit betreffen de gevolgen van de door de NZa vastgestelde receptregelvergoeding en de te verwachten stijging van het (volume) gebruik van geneesmiddelen.

Preferentiebeleid

Dit betreft de geraamde opbrengsten van het preferentiebeleid.

Vermogensinkomensbijtelling

Compensatie van de overschrijding die is ontstaan als gevolg van het niet uitvoeren van het voornemen van een vermogensinkomensbijtelling bij de vaststelling van de eigen bijdragen in de AWBZ.

(pseudo-) WW-premie

Met ingang van 2009 is het werknemersdeel van de WW-premie komen te vervallen. Daardoor lopen de academische ziekenhuizen (als overheidswerkgever) een deel van hun budget mis. In tegenstelling tot de marktsector werd de (pseudo-) WW-premie door hen niet afgedragen, maar in een eigen «spaarpotje» gestopt waaruit werkloosheiduitkeringen betaald werden. Voor het vervallen van dit deel van het budget worden zij nu door het kabinet gecompenseerd.

Maatregel medisch specialisten

Ten behoeve van de mogelijke overschrijding bij de medisch specialisten worden maatregelen uitgewerkt om deze te mitigeren. Nadere vormgeving hiervan vindt op korte termijn plaats.

Ramingsbijstelling AWBZ

De mutatie betreft een ramingsbijstelling van de opbrengst van reeds eerder genomen pakketmaatregelen AWBZ.

Wijziging voorcalculatie

Zorgsectoren worden jaarlijks geïndexeerd voor loon- en prijsstijgingen. De definitieve cijfers voor de indexatie zijn in de loop van het jaar zelf bekend. Het is echter wenselijk dat de tarieven per 1 januari van het jaar al (gedeeltelijk) worden bijgesteld voor loon- en prijsstijgingen. Daarom wordt er voor een aantal sectoren gewerkt met een voorlopige indexatie (voorcalculatie) die in het lopende jaar of per 1 januari van het volgende jaar wordt gecorrigeerd (nacalculatie). Bij de voorcalculatie wordt een risicomarge gehanteerd zodat er achteraf geen geld teruggehaald hoeft te worden. In het verleden was deze risicomarge vastgesteld op 25% en kregen sectoren 75% van de verwachte indexatie als voorschot/voorcalculatie uitbetaald. Deze risicomarge is verhoogd naar 50%, omdat het voorcalculatorisch percentage in verband met de ingevoerde DBC-systematiek eerder bij NZa en DBC-onderhoud schikbaar dient te zijn. Hierdoor is een gedeelte van de indexatie 2009 structureel naar achteren geschoven. Dit levert een beleidsmatige bijstelling op.

Besparingsverlies niet-indexeren

Nieuwe cijfers uit het Centraal Economisch Plan (CEP) leiden tot een aanpassing van de eerdere beschikbare reeks niet-indexeren huisartsen voor het jaar 2009. Daarenboven was het bij het niet-indexeren 2009 abusievelijk geen rekening gehouden met de gewijzigde percentages bij de voor- en nacalculatie systematiek.

Macro loon- en prijsbijstelling (CEP tranche 2009)

De raming van de loon- en prijsbijstelling is aangepast op basis van de meest recente macro-economische inzichten in het CEP 2009 van het Centraal Planbureau (CPB).

Financieringsschuif

Er is sprake van een zeker tijdsverloop tussen het moment dat de NZa de productieafspraken van partijen heeft ontvangen, de verwerking daarvan in de budgetten en de bevoorschotting van de instellingen. Het is gebruikelijk dat de financiering binnen een jaargrens afwijkt van de uitgaven (budgetten) in dat jaar. Zo ontstaan zogeheten financieringsachterstanden of -voorsprongen. Deze verschillen worden in het daaropvolgende jaar verrekend. Tussen de jaren doen zich daardoor incidentele financieringsschuiven voor. Over meerdere jaren gezien volgt de financiering echter altijd de uitgaven.

In 2008 laat de actualisatie van de financiering een grotere bijstelling zien dan de actualisatie van de uitgaven: in 2008 is er € 492,4 miljoen meer gefinancierd dan op grond van de uitgaven verwacht zou worden. Dit levert een voorsprong in de financiering op. In 2009 vindt hiervoor verrekening plaats. Tevens zijn de uitgaven 2007 naar boven bijgesteld en zijn de jaren daarvoor geactualiseerd: deze toename van de budgetten moet achteraf nog gefinancierd worden. Hier is sprake van een achterstand in de financiering. Ook dit wordt verrekend in 2009.

Beide effecten samen leiden tot een financieringsschuif van € –210,4 miljoen in 2009.

IJklijnmutaties

Dit betreft een saldo van diverse mutaties tussen de verschillende uitgavenkaders Rijksbegroting en het BKZ. Naar de VWS begroting doen zich een aantal grote mutaties voor, bijvoorbeeld middelen t.b.v. het stagefonds, beheers- en uitvoeringskosten voor de Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg) en de inzet voor het uitgavenreserve bestemd voor de gevolgen van de pakketmaatregel AWBZ. De inzet van de uitgavenreserve voor de gevolgen van de pakketmaatregelen worden hieronder nader toegelicht.

Verdeling middelen voor gevolgen pakketmaatregelen AWBZ

Het kabinet heeft voor eventuele uitzonderingen in de AWBZ en een mogelijke toename van de vraag naar voorzieningen van aanpalende domeinen een bedrag ter beschikking gesteld van € 50 miljoen in 2009, oplopend tot maximaal € 150 miljoen vanaf 2010. Over de verdeling van deze middelen heeft het kabinet een besluit genomen na overleg door de staatssecretaris van VWS met haar collega’s van Jeugd & Gezin, SZW, OC&W, BZK, Financiën en de mede-overheden. SZW heeft afgezien van een beroep. Het besluit over de verdeling is mede gebaseerd op extern onderzoek naar de te verwachten effecten voor jeugd en gemeenten (Wmo).

Voor 2009 ontvangen de gemeenten eenmalig een bedrag van € 29 miljoen voor de mogelijke gevolgen van de pakketmaatregel AWBZ. Voor Jeugd & Gezin, OC&W en VWS is voor dit jaar respectievelijk € 3 miljoen, € 2 miljoen en € 1 miljoen beschikbaar. Ook is met de MEE-organisatie overeengekomen dat zij in 2009 eenmalig een bedrag van € 15 miljoen zullen ontvangen voor de ondersteuning van diegenen die hun aanspraak op begeleiding zullen verliezen. In een brief van 4 november 2008 (Kamerstuk 30 597, nr. 36) is de Kamer hierover door de staatssecretaris van VWS geïnformeerd.

Vanaf 2010 zal € 127 miljoen aan gemeenten ter beschikking worden gesteld. De financiering daarvan is gevonden binnen de door het SCP vastgestelde bedrag aan onderuitputting, zoals dat zich binnen het voor de Wmo beschikbaar gestelde budget heeft voorgedaan. Voor Jeugd & Gezin, OC&W en VWS zal vanaf 2010 structureel respectievelijk € 12,6 miljoen € 10 miljoen en € 10 miljoen ter beschikking worden gesteld. De resterende uitgavenreserve blijft beschikbaar om te kunnen inspelen op onverwachte ontwikkelingen in het kader van de AWBZ.

BKZ-ontvangsten

Vermogensinkomensbijtelling

Per 2009 is de Wtcg geïntroduceerd als opvolger van de Buitengewone Uitgavenaftrek (BU). Onderdeel van de Wtcg vormt een korting op de eigen betalingen in de AWBZ. Bij het vaststellen van de macro omvang van de korting was rekening gehouden met de invoering van de vermogensinkomensbijtelling. Nu deze niet doorgaat treedt er een meevaller op.

IJklijnmutaties

Dit is het saldo van verschillende ijklijnmutaties

4.2 BKZ-plafond

Tabel 2 geeft een overzicht van de bijstellingen in het BKZ-plafond1.

Tabel 2 Mutaties in het BKZ-plafond 2009 (bedragen x € 1 000 000)

Als gevolg van de nominale ontwikkeling en de ijklijnmutaties bij BKZ-uitgaven en BKZ-ontvangsten is het BKZ-plafond met € 614,2 miljoen neerwaarts bijgesteld. Hierbij is rekening gehouden met de macrocorrectie van de ruilvoet ten opzichte van de begroting 2009.

Tabel 3 geeft de ontwikkeling van de uitgaven en ontvangsten onder het BKZ1 sinds de VWS-begroting 2008 weer.

Tabel 3 Ontwikkeling van het BKZ 2009 (bedragen x € 1 000 000)

Bij de stand 1e suppletore wet doet zich ten opzichte van het BKZ een overschrijding voor van € 216 miljoen. Bij de begroting was sprake van een onderschrijding van € 281 miljoen. De mutatie in de overschrijding komt daarmee uit op € 497 miljoen. Dit is het saldo van de mutaties in de BKZ-uitgaven en BKZ-ontvangen (tabel 1) exclusief macro loon- en prijsbijstelling en ijklijnmutaties.

4.3 Toelichting mutaties per artikel

De onderstaande tabellen geven een cijfermatig overzicht per artikel. Tabel 4 geeft de mutaties vanaf de stand ontwerpbegroting 2009 tot aan de 1e suppletore begroting 2009 op artikelniveau weer. Relevante mutaties worden in de artikelsgewijze toelichting verder toegelicht.

Tabel 4 Premiegefinancierde zorguitgaven per artikel 2009 (bedragen x € 1 000 000)

Alleen mutaties na de begroting die groter zijn dan € 10 miljoen worden toegelicht. In enkele gevallen is om beleidsmatige redenen van deze regel afgeweken en zijn ook kleinere mutaties toegelicht. De overige en technische mutaties betreffen een saldo van kleinere mutaties en worden daardoor niet beschreven. Verder is de financieringsschuif in paragraaf 4.1 reeds toegelicht.

41 Volksgezondheid (bedragen x € 1 000 000)

Toelichting mutaties:

N.v.t.

42 Gezondheidszorg (bedragen x € 1 000 000)

Toelichting mutaties:

1. Op basis van de gegevens van de NZa en het CVZ zijn de zorguitgaven 2009 geactualiseerd, dit betreft echter nog een voorlopig beeld. Uit de huidige actualisatie volgt per saldo een tegenvaller van € 650,6 miljoen. Deze bestaat uit voornamelijk uit meevallers bij de grensoverschrijdende zorg (€ 60 miljoen) en de hulpmiddelen (€ 40 miljoen), en tegenvallers bij de medisch specialisten (€ 480 miljoen), geneeskundige ggz (€ 180 miljoen) en fysiotherapie (€ 55 miljoen). In juni worden de definitieve schadelastgegevens 2008 van het CVZ en de voorlopige realisatie van de budgetcijfers 2009 van de NZa verwacht.

2. De NZa heeft per 1 januari 2009 de rekennorm voor verloskundigen verlaagd van 120 naar 110 bevallingen per jaar. Doel van deze maatregel is om de werkdruk bij verloskundigen te verlagen. Daarnaast is er sprake van een aanvullende module op het tarief voor verloskundige zorg in achterstandwijken. Met deze tariefopslag zijn betreffende verloskundigen beter in staat om de werkdruk in achterstandswijken op te vangen en zonodig veiligheidsmaatregelen te nemen.

3. De financiering van Stichting HIV monitoring, van de Stichting PALGA en van de Stichting PVO geschiedt vanaf 2009 niet meer via de budgetten van zorginstellingen, maar via de VWS-begroting. Directe aanleiding voor deze overgang is de toekomstige afschaffing van functiegerichte budgettering. Daarnaast heeft VWS geconstateerd dat, gezien de aard van de activiteiten van deze organisaties, subsidiëring via de VWS-begroting de meest geëigende wijze van financieren is.

4. Dit betreffen de gevolgen van de door de NZa vastgestelde receptregelvergoeding en de te verwachten stijging van het (volume) gebruik van geneesmiddelen.

5. Compensatie van de overschrijding die is ontstaan als gevolg van het niet uitvoeren van het voornemen van een vermogensinkomensbijtelling bij de vaststelling van de eigen bijdragen in de AWBZ.

6. Dit betreft de geraamde opbrengsten van het preferentiebeleid.

7. De maximumprijzen van de WGP worden bepaald aan de hand van de prijzen in de omringende landen. De WGP wordt aangepast aan de nieuwe prijzen uit deze landen.

8. Besloten is de Eigen bijdrage (per zitting) psychotherapie per 1 januari 2009 te laten vervallen. Dit leidt tot een besparingsverlies van structureel € 23,9 miljoen.

9. Met ingang van 2009 is het werknemersdeel van de WW-premie komen te vervallen. Daardoor lopen de academische ziekenhuizen (als overheidswerkgever) een deel van hun budget mis. In tegenstelling tot de marktsector werd de (pseudo-) WW-premie door hen niet afgedragen, maar in een eigen «spaarpotje» gestopt waaruit werkloosheiduitkeringen betaald werden. Voor het vervallen van dit deel van het budget worden zij nu door het kabinet gecompenseerd.

10. Overheveling naar artikel 42 van de VWS-begroting ten behoeve van het stagefonds. Via het stagefonds worden zorginstellingen gestimuleerd om meer en betere stageplaatsen aan te bieden.

11. Ten behoeve van de mogelijke overschrijding bij de medisch specialisten worden maatregelen uitgewerkt om deze te mitigeren. Nadere vormgeving hiervan vindt op korte termijn plaats.

12. Epilepsiecentra zijn tot 2008 volledig opgenomen onder het ziekenhuiskader hoewel het voor een deel AWBZ-zorg betrof. Dit is gecorrigeerd.

13. De in 2008 niet meer tot besteding gekomen middelen van de intensivering spreiding en beschikbaarheid, die in 2009 tot besteding komen.

14. Betreft toegezegde balanssteun van de NZa aan de IJsselmeerziekenhuizen.

43 Langdurige zorg (bedragen x € 1 000 000)

Toelichting mutaties:

1. Op basis van de gegevens van de NZa en het CVZ zijn de zorguitgaven 2009 geactualiseerd, dit betreft echter nog een voorlopig beeld. Uit de huidige actualisatie volgt per saldo een tegenvaller van € 211 miljoen. Deze bestaat een grotere toename van nieuwe intramurale capaciteit dan geraamd met name bij de gehandicaptenzorg (€ 203,5 miljoen) en de bovenbudgettaire vergoedingen (€ 7,5 miljoen). In juni worden de definitieve schadelastgegevens 2008 van het CVZ en de voorlopige realisatie van de budgetcijfers 2009 van de NZa verwacht.

2. Dit bedrag is een saldo van het volledig terugboeken van de uitname uit de WMO voor het volledig pakket thuis en een mutatie voor de indexatie op grond van het SCP advies voor het WMO budget huishoudelijke hulp 2009.

3. Epilepsiecentra zijn tot 2008 volledig opgenomen onder het ziekenhuiskader hoewel het voor een deel AWBZ-zorg betrof. Dit is gecorrigeerd.

4. De financiering van Stichting PVP geschiedt vanaf 2009 niet meer via de budgetten van zorginstellingen, maar via de VWS-begroting.

5. Overheveling naar artikel 42 van de VWS-begroting ten behoeve van het stagefonds. Via het stagefonds worden zorginstellingen gestimuleerd om meer en betere stageplaatsen aan te bieden.

6. De mutatie betreft een ramingsbijstelling van de opbrengst van reeds eerder genomen pakketmaatregelen AWBZ.

7. Voor verbetering van de uitvoering van bij het CAK belegde taken (o.a. naar aanleiding van het door het Bureau Berenschot opgestelde verbeterplan) zijn extra middelen beschikbaar gesteld. Een deel van deze middelen zijn bestemd voor te realiseren verbeteringen bij zorgkantoren.

8. In de VWS-begroting 2009 is voor de beheerskosten van het CAK ten behoeve van de uitvoering van de Wtcg structureel € 15 miljoen aan de premiemiddelen op artikel 43 toegevoegd. Omdat de Wtcg begrotingsuitgaven betreft, worden deze middelen overgeheveld naar de begrotingsgefinancierde uitgaven van artikel 43 van de VWS-begroting.

44 Maatschappelijke ondersteuning (bedragen x € 1 000 000)

Toelichting mutaties:

1. De mutatie betreft de gelden voor de MEE-organisaties voor het verlenen van kortdurende ondersteuning aan cliënten die het recht op begeleiding uit de AWBZ verliezen.

99 Nominaal en onvoorzien (bedragen x € 1 000 000)

Toelichting mutaties:

1. Op basis van de gegevens van de NZa en het CVZ zijn de zorguitgaven 2009 geactualiseerd, dit betreft echter nog een voorlopig beeld. Uit de huidige actualisatie volgt een tegenvaller van € 29,6 miljoen, dit betreft m.n. de diabeteszorg. In juni worden de definitieve schadelastgegevens 2008 van het CVZ en de voorlopige realisatie van de budgetcijfers 2009 van de NZa verwacht.

2. De raming van de loon- en prijsbijstelling is aangepast op basis van de meest recente macro-economische inzichten in het CEP 2009 van het CPB.

3. Zorgsectoren worden jaarlijks geïndexeerd voor loon- en prijsstijgingen. De definitieve cijfers voor de indexatie zijn in de loop van het jaar zelf bekend. Het is echter wenselijk dat de tarieven per 1 januari van het jaar al (gedeeltelijk) worden bijgesteld voor loon- en prijsstijgingen. Daarom wordt er voor een aantal sectoren gewerkt met een voorlopige indexatie (voorcalculatie) die in het lopende jaar of per 1 januari van het volgende jaar wordt gecorrigeerd (nacalculatie). Bij de voorcalculatie wordt een risicomarge gehanteerd zodat er achteraf geen geld teruggehaald hoeft te worden. In het verleden was deze risicomarge vastgesteld op 25% en kregen sectoren 75% van de verwachte indexatie als voorschot/voorcalculatie uitbetaald. Deze risicomarge is verhoogd naar 50%, omdat het voorcalculatorisch percentage in verband met de ingevoerde DBC-systematiek eerder bij NZa en DBC-onderhoud schikbaar dient te zijn. Hierdoor is een gedeelte van de indexatie 2009 structureel naar achteren geschoven. Dit levert een beleidsmatige bijstelling op.

4. Nieuwe cijfers uit het CEP leiden tot een aanpassing van de eerdere beschikbare reeks niet-indexeren huisartsen voor het jaar 2009. Daarenboven was het bij het niet-indexeren 2009 abusievelijk geen rekening gehouden met de gewijzigde percentages bij de voor- en nacalculatie systematiek.

99 Nominaal en onvoorzien (bedragen x € 1 000 000)

Toelichting mutaties:

1. Per 2009 is de Wtcg geïntroduceerd als opvolger van de BU. Onderdeel van de Wtcg vormt een korting op de eigen betalingen in de AWBZ. Bij het vaststellen van de macro omvang van de korting was rekening gehouden met de invoering van de vermogensinkomensbijtelling. Nu deze niet door gaat treedt er een meevaller op.

Wmo (gemeentefonds, op de begroting van BZK) (bedragen x € 1 000 000)

Toelichting mutaties:

1. Van het beschikbare bedrag voor dure woningaanpassingen wordt vanaf 2009 vooralsnog structureel een bedrag van € 12,0 miljoen toegevoegd aan het WMO budget.

2. Dit bedrag is een saldo van het volledig terugboeken van de uitname uit de WMO voor het volledig pakket thuis en een mutatie voor de indexatie op grond van het SCP advies voor het WMO budget huishoudelijke hulp 2009.

Opleidingsfonds (op de begroting van VWS) (bedragen x € 1 000 000)

Toelichting mutaties:

1. Van de uitgavenmeevaller bij het opleidingsfonds in 2008 is bij Najaarsnota 2008 besloten € 8,4 miljoen toe te voegen aan de begroting 2009 voor mogelijke knelpunten.

2. Bij het opleidingsfonds is de afgelopen jaren sprake geweest van onderuitputting. Deze wordt structureel verondersteld. Van de geraamde onderuitputting in 2009 wordt een bedrag van € 8,4 miljoen overgeboekt naar het kader Rijksbegroting ter dekking van extra uitgaven bij het stagefonds.

Begrotingsgefinancierde BKZ-uitgaven (o.a. op de begroting van Financiën) (bedragen x € 1 000 000)

Toelichting mutaties:

1. De raming van de loon- en prijsbijstelling is aangepast op basis van de meest recente macro-economische inzichten in het CEP 2009 van het CPB.

2. Deze mutatie betreft de middelen voor eventuele uitzonderingen in de AWBZ en mogelijke toename van de vraag naar voorzieningen in aanpalende domeinen als gevolg van de pakketmaatregelen AWBZ.