Nr. 60 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 10 september 2013

1. Vervangen van de Wtcg-tegemoetkoming en CER-uitkering

Het onderzoek dat TNO (2011)1 vorig jaar heeft uitgevoerd laat zien dat zorggebruik, wat de Wtcg en CER hanteren als indicator voor een chronische aandoening of handicap die leidt tot meerkosten, een beperkte voorspeller is voor het hebben van meerkosten. Daardoor is de samen-hang tussen de meerkosten en tegemoetkomingen die nu ontvangen worden gering: een deel van de mensen die een tegemoetkoming ontvangen geven aan geen meerkosten te hebben, terwijl mensen die geen tegemoetkoming ontvangen aangeven wel meerkosten hebben (zie tabel 1). Het onderzoek laat zien dat beperkingen een betere voorspeller zijn voor het hebben van meerkosten, maar zelfs dan heeft 16% van de personen met een ernstige beperking geen meerkosten. Dit geeft aan hoe complex de relatie is tussen meerkosten en de aandoening.

Tabel 1 Relatie meerkosten en ontvangen tegemoetkoming, 2011

	0	1–324	325–870	871–2027	2028 en meer	Totaal (n=816)
Tegemoetkoming
Geen	30	20	20	20	10	100 (n=410)
Laag	27	16	21	17	19	100 (n=228)
Hoog	20	15	13	20	33	100 (n=178)

De CER compenseert een gedeelte van het verplicht eigen risico voor mensen waarvan verondersteld wordt dat ze hun verplichte eigen risico vol zullen maken (afgeleid van zorggebruik). In de praktijk maken niet alle CER-gerechtigden hun eigen risico vol. Daarnaast zijn er ook mensen die jaar in jaar uit hun eigen risico volmaken en toch niet in aanmerking komen voor een CER-uitkering.

Het is daarom nu niet eenduidig wie wel of geen tegemoetkoming ontvangt, wat kan leiden tot ongelijke behandeling. Er zijn nog steeds mensen die wel een tegemoetkoming in de Wtcg krijgen, maar geen meerkosten rapporteren. Ook zijn er nog steeds mensen die wel aanzienlijke meerkosten vanwege chronische ziekte of handicap heb hebben, maar niet in aanmerking komen voor een tegemoetkoming in de Wtcg. Het TNO rapport laat zien dat van alle personen in hun onderzoek met een hoge tegemoetkoming 20% aangeeft geen meerkosten te hebben. Van de personen die een lage tegemoetkoming ontvangen geeft 27% aan geen meerkosten te hebben. En van de personen zonder tegemoetkoming meldt 20% toch meerkosten te hebben tussen de € 871 en € 2.027 en 10% meer dan € 2.028.

Hoe helder de definitie ook wordt geformuleerd in wet of lagere regelgeving, of iemand de kosten maakt zal men nooit weten bij een automatische verstrekking van de tegemoetkoming. Op verzoek van diverse signalen van burgers als ook van de Kamer is het mogelijk gemaakt om de tegemoetkoming terug te storten aan het CAK. Ook hebben mensen van te voren aan kunnen geven de tegemoetkoming niet te willen ontvangen. 59 personen hebben daar gebruik van gemaakt. Bekend is dat ook ontvangers van de tegemoetkoming het bedrag doorstorten aan patiëntenverenigingen c.q. het bedrag direct laten uitkeren aan de patiëntenvereniging door dat rekeningnummer door te geven aan het CAK. Voor de CER geldt dat deze mensen met bepaalde aandoeningen compenseert die naar verwachting jaarlijks hun verplicht eigen risico zouden volmaken. De CER compenseert dus ook mensen die hun verplicht eigen risico niet hebben vol gemaakt. Ook ontvangen mensen die verblijven in een AWBZ-instelling standaard een CER-uitkering, ook al hebben zij geen enkele betaling gedaan op grond van het wettelijk verplicht eigen risico. Maar mensen die geen Zvw-zorg gebruiken conform de CER-criteria, maar wel jaar in jaar uit hun eigen risico vol maken, komen niet in aanmerking voor een CER-uitkering. De omstandigheid dat geen objectief en trefzeker zoekcriterium voor handen is om de doelgroep van Wtcg en CER vast te stellen kan het maatschappelijk draagvlak ervoor ondergraven. Bovendien zijn de Wtcg en de CER budgettair onzekere regelingen: van te voren is nooit precies te zeggen hoeveel mensen er recht op zullen krijgen. Aanvankelijk was de aanname dat € 500 mln. voor de Wtcg zou moeten volstaan. Dit bedrag liep al direct op tot een kleine € 690 mln. in 2011. Na het nemen van maatregelen is de verwachting dat de uitgaven in 2012 zullen uitkomen op rond de € 620 mln.

Kabinetsbesluit Wtcg-tegemoetkoming en CER-uitkering

Ter vervanging van deze regelingen zijn middelen in het Regeerakkoord gereserveerd, zodat gemeenten op maat – passend bij de individuele behoeften en mogelijkheden van de burger – voorzieningen kunnen bieden op grond van de (herziene) Wmo ten behoeve van zelfredzaamheid en participatie, of directe inkomenssteun kunnen bieden via de individuele bijzondere bijstand.

Het wetsvoorstel dat de algemene Wtcg-tegemoetkoming, CER-uitkering en de regeling specifieke zorgkosten afschaft is inmiddels bij uw Kamer.

2. Gevolgen voor extramurale chronisch zieken en gehandicapten

Middelen voor maatwerk door gemeenten

3. Gevolgen voor bewoners van een intramurale instelling

Samenloop met regeerakkoordmaatregel 51: «zak- en kleedgeld»

In het Regeerakkoord is afgesproken dat de intramurale eigen bijdrage AWBZ per 2014 wordt verhoogd tot de zak- en kleedgeldnorm (Regeerakkoordmaatregel 51). Deze maatregel houdt in dat de aftrek van de toeslag voor Wajongers en AOW’ers die wordt toegepast bij de vaststelling van de hoogte van deze bijdragen komt te vervallen. De maximale intramurale hoge eigen bijdrage van € 2.189,2 per maand blijft ongewijzigd en zal – behoudens de gebruikelijke indexatie – voor 2014 gelijk zijn aan de maximale eigen bijdrage 2013.

Verzachting van Regeerakkoordmaatregel 51

Bovenstaande effecten waren voor mij aanleiding te zoeken naar maatregelen om de inkomenseffecten in belangrijke mate weg te nemen vooral voor de lage inkomens zodat deze groep niet door «het ijs» zakt. Daarom voer ik een nieuwe hogere vrijstelling in die € 1.700,– bedraagt voor niet-AOW-ers en € 950,– voor AOW’ers ter verzachting van de Regeerakkoordmaatregel. De hogere vrijstelling voor

Niet-AOW-ers hangt samen met het feit dat zij in de huidige situatie recht hebben op een Wtcg-korting van 16%, waar AOW’ers recht hebben op een korting van 8%. Naast de invoering van de verzachtende nieuwe vrijstelling vereenvoudig ik de berekeningssystematiek van de eigen bijdrage door de huidige vrijstelling van € 381,– en de 2% bijtelling te laten vervallen. Hierdoor zal de eigen bijdrageregeling ook minder complex in de uitvoering worden voor het CAK.

In bijlage 1 heb ik een schematisch overzicht opgenomen van de veranderingen in de berekening van de hoge intramurale eigen bijdrage. In dit overzicht zijn de huidige situatie, de wijzigingen uit het Regeerakkoord en de maatregelen ter verzachting en vereenvoudiging van de hoge intramurale eigen bijdrage opgenomen.

In tabel 2 zijn de mutaties op de inkomenseffecten als gevolg van de verzachting en vereenvoudiging inzichtelijk gemaakt. In deze tabel is af te lezen dat de eigen bijdrage voor Wajongers gelijk blijft ten opzichte van de huidige situatie en dat de eigen bijdrage voor niet-Wajongers (bewoners van een intramurale instelling zonder Wajong-uitkering en die de AOW-gerechtigde leeftijd nog niet hebben bereikt) zelfs wordt verlaagd. Dit komt doordat niet-Wajongers nu een vrijstelling krijgen van € 1.700,– waar zij in de oude situatie geen recht hadden op de aftrek van de

Wajongtoeslag. Een AOW’er gaat € 13,– per maand meer betalen aan eigen bijdrage. Doordat een AOW’er minder inkomenseffect heeft ten gevolge van het afschaffen van de Wtcg-tegemoetkoming en CER-uitkering, komt het totale inkomenseffect van een Wajonger (exclusief de verlaging van de arbeidsongeschiktheidstegemoetkoming) en een AOW’er op eenzelfde niveau (€ 32,– respectievelijk € 34,– per maand).

Omdat bij het vaststellen van de intramurale eigen bijdragen ook rekening werd gehouden met Wtcg-kortingen, zouden de intrekking van de Wtcg in combinatie met maatregel 51, zonder aanvullende compensatie tot extra inkomenseffecten voor de bewoners van intramurale instellingen leiden.

In tabel 2 staan de inkomenseffecten voor de lage inkomens (zie bijlage 3 voor inkomenseffecten voor alle bewoners) die zouden optreden op het maandinkomen van een:

• − Niet-Wajonger (bewoner zonder Wajonguitkering, inkomen 75% minimumloon,)

• − Wajonger (bewoner met Wajonguitkering, inkomen 75% van het minimumloon)

• − AOW’er (bewoner met een AOW-uitkering, zonder aanvullend pensioen)

• − Bijstand (een bewoner met een bijstandsuitkering).

Tabel 2: Effect van de maatregelen inclusief verzachting (euro per maand)1

	Niet-Wajong	Wajong	AOW	Bijstand
Afschaffen regelingen per 2014
– Specifieke zorgkosten		(– 40)2
– Tegemoetkoming Wtcg	– 24	– 24	– 12	– 24
– CER	– 8	– 8	– 8	– 8
– Verlagen arbeidsongeschiktheidstegemoetkoming		– 8
Effect op inkomsten (1)	– 32	– 40	– 20	– 32
Verhogen hoge intramurale eigen bijdrage per 2014
– Vervallen Wtcg-korting eigen bijdrage	– 95	– 95	– 53	0
– Afschaffen van de Wajong/Ouderentoeslag	0	– 58	– 52	0
Nieuwe vrijstelling	142	142	79	0
Afschaffen +2% bijtelling huidige eigen bijdrage	11	11	13	0
Effect op uitgaven (2)	58	0	– 13	0
Inkomenseffect afschaffen regelingen en verhogen hoge intramurale eigen bijdrage (subtotaal 1+2)	26	– 40	– 33	– 32

Inkomenseffecten

Omdat het ook van belang is te kijken wat het gevolg is van de verschillende maatregelen op het overblijvende vrij beschikbare bedrag van intramurale bewoners is, is in bijlage 2, tabel 5, het verschil tussen het huidig inkomen en nieuw inkomen weergegeven.

Motie Leijten/Krol

In de motie van de leden Leijten en Krol (Kamerstuk 33 204, nr. 19) wordt gevraagd om een onderzoek naar de huidige zak- en kleedgeldregeling en de inkomenspositie van bewoners. Bij deze voorzie ik uw Kamer mede namens de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van een reactie.

Naast de onderzoeken uitgevoerd door het Nibud zijn er nog andere onderzoeken die een inschatting geven van de waskosten van bewoners in instellingen. Zo heeft Vakmedianet medio maart 2012 een onafhankelijk onderzoek uitgevoerd naar het reinigen van textiel binnen zorginstellingen in Nederland. Hierbij werd gebruik gemaakt van een online vragenlijst, die werd aangeboden aan een representatieve steekproef van cliëntenraden en facilitaire managers afkomstig van ruim 500 zorgcentra in Nederland. In totaal werd de vragenlijst ingevuld door 242 cliëntenraden en 162 facilitaire managers. Gezien deze respons geven de resultaten een betrouwbaar inzicht van de huidige situatie rond textielreiniging in Nederlandse zorgcentra. Uit dit onderzoek kwam naar voren dat de gemiddelde kosten die voor het wassen worden doorberekend aan de cliënt iets onder de € 60,– per maand liggen. Deze uitkomst komt overeen met het in maart 2011 gehouden onderzoek onder 217 facilitair managers in het kader van de beurs ZorgTotaal.

In mijn voorbeeldberekeningen in tabel 5 in bijlage 2 ben ik evenals het Nibud¹ uitgegaan van € 35,– per maand voor de waskosten. Zoals hierboven gemeld kan ook sprake zijn van hogere kosten voor bewassing. Naar aanleiding van de uitkomsten van bovengenoemde verschillende onderzoeken kom ik tot de conclusie, dat door het invoeren van een nieuwe vrijstelling naast het zak- en kleedgeld de bewoners in een intramurale instelling (die de hoge intramurale eigen bijdrage betalen) een vrije ruimte over houden dat voldoende is om onder andere de waskosten te betalen (zie onderaan 6 in bijlage 2).

Uit tabel 5 blijkt dat bijstandsgerechtigden € 52,– per maand overhouden om overige kosten (zoals de waskosten) te kunnen betalen. Bij deze uitkomst is er al rekening gehouden met het feit dat intramurale patiënten hun Wtcg-tegemoetkoming en CER-uitkering zullen verliezen. Het budget van deze regelingen wordt deels overgeheveld naar het gemeentefonds, zoals voorgenomen in het Regeerakkoord. Gemeenten kunnen maatwerk bieden door het compenseren van beperkingen met voorzieningen via de Wmo of het geven van directe inkomenssteun via de individuele bijzondere bijstand. Wanneer de bewoners met een bijstandsuitkering niet voldoende middelen hebben voor hun noodzakelijke kosten is het aan de gemeente om te bepalen of verstrekking van extra besteedbare middelen via individuele bijzondere bijstand noodzakelijk is.

4. Implementatie van inkomensafhankelijke Wtcg

Invoering inkomenstoets

Tot 2012 werd geen rekening gehouden met de financiële draagkracht bij de bepaling of een persoon recht had op een Wtcg-tegemoetkoming. Daardoor kregen ook mensen met relatief hoge inkomens een algemene tegemoetkoming voor extra gemaakte kosten vanwege hun chronische ziekte of handicap. Veel burgers stelden de vraag waarom zij, gegeven hun inkomen, een tegemoetkoming kregen en waarom deze middelen niet werden gebruikt voor mensen die het harder nodig hebben. Het vorige kabinet heeft – vooruitlopend op het huidige kabinetsbesluit de Wtcg en CER af te schaffen – daarom besloten om de algemene tegemoetkoming Wtcg per 2012 inkomensafhankelijk te maken, zodat de tegemoetkoming alleen bleef bestaan voor mensen die deze het meest nodig hebben. Met deze aanpassing van de Wtcg heeft het parlement ingestemd.

Hierbij informeer ik u volledigheidshalve over de uitvoering van deze maatregel, omdat de effecten hiervan dit najaar zichtbaar worden. De uitbetaling van de eerste inkomensafhankelijke tegemoetkoming (Wtcg-tegemoetkoming 2012) vindt namelijk vanaf december 2013 plaats.

De algemene tegemoetkoming vervalt bij de volgende inkomensgrens:

• − alleenstaanden met een inkomen boven € 24.570

• − paren met een gezamenlijk inkomen boven € 35.100

Naar aanleiding van een amendement van de SGP en D66 (Kamerstuk 33 045, nr. 8) is een uitzondering gemaakt voor huishoudens met twee of meer Wtcg-tegemoetkomingen. Als een (gezamenlijk) inkomen boven de betreffende grens valt dan krijgt een huishouden één tegemoetkoming minder, namelijk die van het gezinslid met de hoogste tegemoetkoming. Als de tegemoetkomingen even hoog zijn, dan vervalt de tegemoetkoming van het oudste lid van het huishouden. De maatregel van Kabinet Rutte I leidt naar verwachting tot een jaarlijkse besparing van € 250 miljoen.

Communicatie richting burgers

Naar verwachting ontvangen ruim 1 miljoen rechthebbenden in oktober 2013 een beschikking van het CAK. In deze beschikking wordt de hoogte van de algemene tegemoetkoming vermeld. Deze algemene tegemoetkoming wordt, indien alle benodigde gegevens van de Wtcg-rechthebbende bij het CAK volledig en correct aanwezig zijn, eind december uitbetaald.

Personen die op grond van hun inkomen geen tegemoetkoming meer ontvangen krijgen een informatiebrief van het CAK waarin de wijziging van de Wtcg wordt uitgelegd. Verzending van deze informatiebrieven door het CAK vindt plaats in dezelfde periode als de verzending van de beschikkingen aan de ruim 1 miljoen rechthebbenden. De beschikkingen worden in tranches per postcodegebied verzonden. Hiermee wordt bereikt dat meerpersoonshuishoudens, waarvan één gezinslid zijn tegemoetkoming verliest, zo snel mogelijk weten waar ze aan toe zijn.

De Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. van Rijn