31 700 XIII
Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Economische Zaken (XIII) voor het jaar 2009

nr. 2
MEMORIE VAN TOELICHTING

INHOUDSOPGAVE blz.

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (uitgaven/verplichtingen en ontvangsten)

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsartikel strekt ertoe om de begrotingsstaat van het Ministerie van Economische Zaken voor het jaar 2009 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2009. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2009.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2009 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenaamde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2 (agentschappen)

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en kapitaaluitgaven en ontvangsten van de agentschappen SenterNovem, EVD, Octrooicentrum Nederland en Telecom voor het jaar 2009 vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B van deze memorie van toelichting.

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1. LEESWIJZER

De leeswijzer gaat in op de volgende onderwerpen:

1. Begrotingsstructuur

2. Prestatie-indicatoren

3. Toerekening van apparaatsuitgaven aan de beleidsartikelen

4. Afwijkingen van de rijksbegrotingsvoorschriften

1. Begrotingsstructuur

Het EZ-beleid berust op drie pijlers:

• Markt en spelregels: het zorgen voor een stabiele macro-economische omgeving, goed werkende (internationale) markten, heldere wet- en regelgeving en een aantrekkelijk fiscaal klimaat.

• Eén basispakket voor alle ondernemers: het basispakket is voor alle ondernemers toegankelijk. Het omvat instrumenten voor de diverse fasen van het ondernemerschap, van het starten van een onderneming tot de overdracht of de beëindiging. Ook worden de eerste stappen naar innoveren en internationaal ondernemen gestimuleerd. Naast voorlichting en advies zijn er financiële instrumenten als vouchers, kredieten en (samenwerkings-)subsidies.

• Programmatisch pakket voor topprestaties: het programmatisch pakket omvat drie modules: sterktes in innovatie, sterktes in de regio en transitie naar een duurzame energiehuishouding. In het verlengde daarvan wordt met een vierde module voorzien in de programmatische bewerking van prioritaire buitenlandse markten (2g@there). Daarmee wordt ingezet op het internationaal vermarkten van onze nationale sterktes. In het programmatisch pakket is het stimuleren van internationale R&D-samenwerking, bijvoorbeeld via Eureka, een belangrijk onderdeel. Kenmerkend voor alle programma’s zijn de begrippen excellentie, selectiviteit, focus en massa. Er nemen specifieke clusters van ondernemers aan deel.

In de EZ-begroting 2009 komen deze drie pijlers duidelijk herkenbaar in de beleidsartikelen terug. Elk artikel bevat, voor zover van toepassing, de onderverdeling markt en spelregels, basispakket voor alle ondernemers en programmatisch pakket voor topprestaties.

Met deze indeling is snel duidelijk wat EZ doet om de randvoorwaarden voor ondernemers op orde te krijgen (bijvoorbeeld via het aanpassen van wetgeving), wat EZ doet om ondernemers een geschikt basispakket aan ondersteuning te leveren (bijvoorbeeld door middel van de BBMKB of WBSO) en wat we doen om op bepaalde gebieden te kunnen excelleren (programmatisch pakket).

2. Prestatie-indicatoren: comply or explain

De Minister van Economische Zaken is verantwoordelijk voor het scheppen van de juiste voorwaarden voor het realiseren van duurzame economische groei. Het zijn vervolgens de ondernemers die de economische groei moeten maken. Voor een goede werking van de economie is het nodig dat private partijen zowel binnen als op basis van bepaalde randvoorwaarden hun gang kunnen gaan. EZ tracht deze randvoorwaarden te creëren en/of te borgen door bijvoorbeeld het opheffen van tegenstrijdige regelgeving, door te bemiddelen tussen bedrijven en publieke kennisinstellingen en door meer ruimte te creëren voor ondernemerschap. Op het gebied van marktwerking, kennis- en innovatiebeleid, ondernemingsklimaat, ICT en telecom en het economische buitenlandbeleid is EZ echter één van de relevante partijen. Tal van externe factoren, zoals bijvoorbeeld de conjunctuurontwikkeling, hebben ook invloed op deze gebieden. De eigen sturing op de mate van doelbereik wordt hierdoor beperkt. Gelet op het voorwaardenscheppende karakter van het beleid, is dan ook sprake van een systeemverantwoordelijkheid in plaats van een resultaatverantwoordelijkheid voor de Minister van Economische Zaken.

Dit maakt het in een aantal gevallen dan ook lastig om prestatie-indicatoren te vinden die iets zeggen over de realisatie van de doelstellingen en tegelijkertijd een indruk geven van de bijdrage van het beleid van EZ hieraan. Waar mogelijk worden de resultaten van beleid inzichtelijk gemaakt met concrete prestatie-indicatoren (bijvoorbeeld «aantal bedrijven dat op basis van het instrument PSB internationaal is gaan ondernemen»). Zoals tijdens het wetgevingsoverleg over het Jaarverslag 2006 met de Tweede Kamer is besproken, wordt waar het niet of niet goed mogelijk is om met een prestatie-indicator de effecten van het beleid weer te geven, wel zo veel mogelijk inzicht geboden in de relevante ontwikkelingen van het beleidsveld door kengetallen op te nemen. Dit type indicator geeft relevante informatie zonder dat een directe relatie is te leggen met het gevoerde beleid (bijvoorbeeld «R&D-uitgaven van de private sector als percentage van het BBP»). Deze kengetallen hebben informatieve waarde omdat ze aangeven hoe Nederland ervoor staat op verschillende terreinen. Daarmee komen sterktes en zwaktes in beeld waarop het beleid kan aangrijpen. Daarnaast geven kengetallen een beeld in hoeverre de ambities van het kabinet gerealiseerd worden.

In het voortdurende streven naar verbetering in de VBTB-begroting en naar aanleiding van signalen uit de Kamer en van de Algemene Rekenkamer heeft EZ afgelopen voorjaar opnieuw naar de mogelijkheid van bredere toepassing van prestatie-indicatoren gekeken. Dit heeft geleid tot opname van meer prestatie-indicatoren in de begroting 2009 in vergelijking met de begroting van vorig jaar.

De zoektocht naar nieuwe prestatie-indicatoren en kengetallen is wederom geen eenvoudige opgave gebleken. Hiervoor is een aantal redenen aan te dragen:

1. Er zijn vele externe variabelen van invloed op de realisatie van de beleidsdoelstellingen van EZ.

2. Op sommige terreinen zijn geen statistieken of gegevens beschikbaar.

3. Als statistieken wel beschikbaar zijn dan is dat, met name op het terrein van innovatie, regelmatig met een vertraging van één tot enkele jaren.

Deze drie punten bemoeilijken het gebruik van prestatie-indicatoren en kengetallen.

Voor één operationele doelstelling binnen beleidsartikel 1 (Goed functionerende economie en markten in Nederland en Europa) en één operationele doelstelling binnen beleidsartikel 5 (Internationale economische betrekkingen) kunnen noch prestatie-indicatoren noch kengetallen worden geformuleerd. Het betreft de operationele doelstellingen:

1. Bevorderen van een stabiele macro-economische omgeving en versterken van de Interne Markt.

2. Een vrijer internationaal handels- en investeringsverkeer en een versterkte duurzame internationale economische rechtsorde.

Ad 1.

EZ is medeverantwoordelijk voor het maken en het uitvoeren van beleid dat een stabiele macro-economische omgeving en goed werkende markten bevordert. Dit beleidsterrein wordt gekenmerkt door een breed speelveld met veel actoren en tal van (economische) onzekerheden. De voortgang en realisatie van prioriteiten en doelstellingen hangt daarbij in belangrijke mate af van externe factoren binnen Nederland en Europa en op mondiaal niveau. Voor het economische beleid zijn ontwikkelingen in de EU bovendien sterk bepalend, zoals bijvoorbeeld de werkwijze, slagkracht en efficiency van de Europese Commissie. Dit brede speelveld is niet in cijfers te vervatten.

Ad 2.

EZ is verantwoordelijk voor het beleid dat het vrijmaken van het internationale handels- en investeringsverkeer beoogt en de internationale economische rechtsorde bevordert. Door middel van contacten met overheidspartijen in binnen- en buitenland en het bedrijfsleven schept EZ de basis voor gunstige en concurrerende voorwaarden voor internationaal ondernemen en lost EZ daar waar nodig knelpunten voor het bedrijfsleven op. De uiteindelijke realisatie van deze operationele doelstelling is van een veelheid van factoren afhankelijk (geopolitieke factoren, WTO-onderhandelingen, etc) en derhalve niet kwantificeerbaar.

Evaluaties en beleidsdoorlichtingen geven meer detailinformatie over het bereiken van de gestelde doelen dan prestatie-indicatoren en kengetallen. Binnen VBTB zijn dit dan ook belangrijke instrumenten om het inzicht in de beleidsprestaties te completeren. Met verschillende soorten evaluatie-instrumenten wordt zo goed mogelijk inzicht gegeven in de effectiviteit en efficiency van beleid. De Kamer wordt op de hoogte gebracht van de uitkomsten en beleidsmatige conclusies van deze doorlichtingen. In elk beleidsartikel worden de belangrijkste evaluatieonderzoeken weergegeven. Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar beleidsdoorlichtingen, effectenonderzoek en overig evaluatieonderzoek.

3. Toerekening van apparaatsuitgaven aan de beleidsartikelen

De personele uitgaven van het kernministerie EZ die direct verband houden met beleidsuitgaven worden verbijzonderd naar de betreffende artikelen. De personele uitgaven voor de Directoraten-Generaal die onder het kernministerie vallen, zijn geraamd bij de beleidsartikelen 1 tot en met 5, alsmede beleidsartikel 10. De in dit opzicht als indirect te beschouwen personele uitgaven van het kernministerie (algemene leiding, stafdirecties) worden geraamd op artikel 21 Algemeen. De materiële uitgaven van het kernministerie en de overige apparaatsuitgaven worden eveneens geraamd op artikel 21 Algemeen. Er vindt geen toerekening van deze uitgaven aan de beleidsartikelen plaats.

Voor de diensten van EZ (de NMa, de Consumentenautoriteit, SodM en het CPB) geldt dat de integrale apparaatsuitgaven geraamd zijn op de betreffende beleidsartikelen (respectievelijk de artikelen 1, 1, 4 en 8). De bijdragen aan de (EZ-)ZBO’s CBS en OPTA zijn geraamd op respectievelijk artikel 9 en artikel 10.

De paragrafen over de diensten die een baten-lasten stelsel voeren (SenterNovem, EVD, Octrooicentrum Nederland en Agentschap Telecom) geven inzicht in de begroting van baten en lasten en de kasstroom van deze diensten. De opdrachtbudgetten worden geraamd op de beleidsmatig daarvoor in aanmerking komende artikelen.

4. Afwijkingen van de rijksbegrotingsvoorschriften

In afwijking van de voorschriften specificeert EZ bij de beleidsartikelen de verplichtingenramingen in plaats van de uitgavenramingen, omdat de verplichtingenramingen het meeste inzicht geven in het actuele beleid. Beleidsbeslissingen, zoals het introduceren of het beëindigen van subsidieregelingen, zijn in de verplichtingenramingen immers direct traceerbaar. Vanwege de doorlooptijden en betalingsschema’s van subsidies, bieden de uitgavenramingen in dat opzicht minder informatie. Overigens bevat de verdiepingsbijlage wel een specificatie van de uitgavenramingen naar operationeel doel. Daarnaast zijn de bedragen in de budgettaire paragraaf van de beleidsartikelen uit oogpunt van presentatie uitgedrukt in miljoenen, in plaats van in duizenden.

2. DE BELEIDSAGENDA

Inleiding

We leven in een wereld die steeds meer bepaald wordt door schaarste. Er zijn tekorten aan energie, aan arbeid en aan ruimte. Dat heeft grote gevolgen voor ons welzijn en onze welvaart. Binnen deze grenzen werkt het kabinet aan een duurzame economische groei die er voor zorgt dat we onze welvaart op peil kunnen houden, en daarmee ons welzijn.

De structuur van de Nederlandse economie is goed op orde. In vergelijking met de ons omringende landen hebben we een relatief lage werkloosheid en inflatie. Daarnaast hebben we een overschot op de begrotingbalans, en hebben de lonen zich relatief gematigd ontwikkeld (CEP 2008). Ons land heeft hoge niveaus van arbeidsproductiviteit en arbeidsparticipatie, een goed opgeleide bevolking en een uitstekende reputatie op wetenschappelijk terrein.

De huidige conjunctuur zit echter niet mee. Groeide de Nederlandse economie in 2007 nog met 3,5%, voor de jaren 2008–2009 zwakt de groei naar verwachting af tot 2,25 respectievelijk 1,25% (CPB). Ontwikkelingen zoals de gestegen energieprijzen en de oplopende inflatie en opwaartse druk op lonen stellen de kracht van onze economie op de proef. Daarnaast zorgt de kredietcrisis voor een rem op de groei van de internationale wereldhandel, iets waar een open economie als Nederland hinder van ondervindt. Het economische klimaat zal hiervan ook het komende jaar sterk afhankelijk zijn.

Naast het gegeven dat de stijgende energieprijzen een negatief effect op de conjunctuur hebben, vormen ze ook een meer structurele uitdaging waar de hele wereld mee te maken heeft. De oorzaken voor de stijging zijn de steeds grotere energievraag uit China en India en de onzekerheid over het vermogen en de bereidheid van olieproducerende landen om te investeren in nieuwe ontginningen en duurdere productie. Het einde van de prijsstijgingen is nog niet in zicht. Prognoses geven aan dat de mondiale energievraag de komende 25 jaar met 50 procent zal stijgen, fossiele energievoorraden steeds moeilijker te ontginnen zijn en de energiegerelateerde CO₂-uitstoot – bij ongewijzigd beleid buiten de EU-landen – met 60 procent zal toenemen. Een krachtig, duurzaam mondiaal energie- en klimaatbeleid wordt dus met de dag urgenter. Meer dan ooit voelt het kabinet de noodzaak tot een voortvarende aanpak.

Ook op de arbeidsmarkt vormt schaarste een structurele uitdaging. Uit de Industriebrief blijkt dat de voornaamste zorg van Nederlandse werkgevers het vinden van voldoende gekwalificeerd personeel is. Ook de commissie Bakker, die het kabinet heeft geadviseerd over de toekomst van de arbeidsmarkt, wijst hierop. Goed opgeleide vaklieden en hoogopgeleide werknemers – en in het bijzonder bètatechnici – zijn schaars. De beschikbaarheid van arbeid komt steeds verder onder druk te staan door de vergrijzing en het toenemende beroep op arbeidskrachten in de zorg. Het belang van de verhoging van arbeidsparticipatie en arbeidsproductiviteitsgroei neemt toe, naarmate het aantal arbeidskrachten afneemt. De arbeidsproductiviteit stijgt de laatste tijd met 1,6 procent per jaar, maar een tempoverhoging lijkt mogelijk, zeker ook in (semi-)publieke sectoren (CEP 2008).

Voor een internationaal concurrerende economie waarmee we ook de komende jaren met volle kracht vooruit kunnen is het noodzakelijk om te vernieuwen. Niet vernieuwen om te vernieuwen, maar om betaalbare oplossingen te vinden voor ingewikkelde maatschappelijke opgaven. Het Nederlandse bedrijfsleven speelt hierin een belangrijke rol door mee te werken aan oplossingen op het gebied van duurzaamheid, zorg, veiligheid en water. Die oplossingen zorgen vervolgens voor nieuwe exportkansen voor onze bedrijven. De concurrentiekracht van ons midden- en kleinbedrijf is hiervoor een bepalende factor. Jonge, innovatieve bedrijven zijn één van de motoren van onze creatieve kenniseconomie. De starters van nu zijn immers de werkgevers van de toekomst. De aanwas van nieuwe bedrijven en snelle groeiers is noodzakelijk voor ons toekomstige concurrentievermogen. Onze grote uitdaging daarbij is om startende ondernemers groter te laten groeien op een toekomstbestendige en duurzame manier. Nu neemt maar iets meer dan een kwart van de startende ondernemers uiteindelijk personeel aan.

Beleidsprogramma kabinet

Het ministerie van Economische Zaken voert het beleidsprogramma van het kabinet «Samen werken, samen leven» uit door te werken aan een ondernemende, concurrerende en innovatieve economie. We staan voor belangrijke én lastige opgaven zoals het versterken van het innovatief vermogen van de economie, een aantrekkelijker vestigingsklimaat en de transitie naar een betrouwbare, betaalbare en schone energiehuishouding. Het kabinet wil een stevige economische basis voor alle ondernemers en bedrijven creëren. Daarom geven we ruimte aan bedrijven om te groeien, maken we heldere wet- en regelgeving voor consument en bedrijf en zorgen we voor veilige en betrouwbare infrastructuren. Bovendien doen we recht aan de verschillen tussen grote en kleine bedrijven, regio’s, technologiegebieden en het soort maatschappelijke opgaven. EZ zet via het innovatie-, energie- en internationaal beleid in op de internationaal concurrerende kwaliteiten van Nederland: we gaan uit van waar we als land sterk in zijn.

Van de 74 kabinetsdoelstellingen en 10 projecten is EZ verantwoordelijke voor:

– doelstelling 14: Het versterken van het innovatief vermogen van de Nederlandse economie

– doelstelling 15: meer zelfstandige ondernemers met personeel en meer snelle groeiers in 2011

– doelstelling 16: minder regels, minder instrumenten, minder loketten

– doelstelling 17: een slagvaardige aanpak van economische ontwikkeling in top- en grensregio’s

– project Nederland Ondernemend Innovatieland

Hoe we deze doelstellingen gaan realiseren staat onder meer in het Energierapport 2008, de Industriebrief, de Lange Termijn Strategie Nederland Ondernemend Innovatieland, de beleidsbrief Internationaal Ondernemen en de ICT-Agenda 2008–2011. In deze EZ-beleidsagenda koppelen we het beleidsprogramma van het kabinet aan de drie EZ-prioriteiten, met als doel voor 2009: concrete uitvoering van alle doelstellingen, oftewel actie. Onze prioriteiten zijn:

1. Bedrijven krijgen meer ruimte krijgen om te ondernemen en te vernieuwen

2. Consumenten staan sterker en kunnen hun recht laten gelden

3. Onze energie is schoon en zeker en onze telecommunicatie veilig en betrouwbaar

1. Bedrijven krijgen meer ruimte om te ondernemen en te vernieuwen

Doelstelling 14: Het versterken van het innovatief vermogen van de Nederlandse economie

EZ draagt in 2009 bij aan het bereiken van deze doelstelling door:

– De innovatiekredieten te verhogen met € 19 mln tot in totaal € 40 mln

– De ophoging van de WBSO met € 39 mln

– Internationalisering en doorontwikkeling innovatieprogramma’s

Nederland wil concurrerend, vernieuwend en toonaangevend zijn in een open wereldeconomie. Zoals weergegeven in het beleidsprogramma streeft het kabinet naar een versterking van het innovatief vermogen van de Nederlandse economie. Innovatie creëert immers productiviteitsgroei, houdt bedrijven concurrerend in een internationaal speelveld en draagt ook bij aan de aanpak van een aantal maatschappelijke opgaven zoals bijvoorbeeld het oplossen van de problematiek op de arbeidsmarkt in de zorg- en onderwijssector. Ondernemerschap, aanpassingsvermogen en vernieuwingskracht van Nederlandse bedrijven zijn daarvoor cruciaal. Daarom breiden we mogelijkheden voor ondernemers om te innoveren uit en zorgen we voor een beter internationaal vestigingsklimaat. Dat doen we bijvoorbeeld met een innovatiekrediet voor risicovolle projecten in kleine en middelgrote bedrijven; met Innovatieprogramma’s voor het bedrijfsleven en kennisinstellingen op vlakken waarin we internationaal uitblinken (denk bijvoorbeeld aan onze scheepsbouw, waterzuivering en chemie) en met nieuwe programma’s op het gebied van zorg, energie, water, onderwijs en veiligheid. Thema’s die zeer actueel zijn en van groot maatschappelijk belang. Het kabinet werkt hiervoor nauw samen in het project Nederland Ondernemend Innovatieland.

Doelstelling 15: meer zelfstandige ondernemers met personeel en meer snelle groeiers in 2011

EZ draagt in 2009 bij aan het bereiken van deze doelstelling door:

– Te starten met de Groeiversneller: ondersteuning 80 tot 100 bedrijven vijf jaar lang, om hun omzet te verhogen tot ten minste € 20 mln per jaar.

– Een landelijk kader voor microfinanciering De experimentwet Bedrijfsgerichte Gebiedsverbetering, die in werking treedt en de wijkeconomie zal verbeteren

Voor een dynamische en productieve economie zijn meer starters, zelfstandigen met personeel en snelle groeiers nodig. Deze groep jonge, creatieve en bevlogen ondernemers leveren een belangrijke bijdrage aan de economie. Dat geldt net zo goed voor familiebedrijven: we willen er voor zorgen dat de familiebedrijven van vandaag in de familie blíjven, en de familiebedrijven van morgen er kunnen kómen. Het moet voor creatieve mensen met lef en passie makkelijker worden om een onderneming te starten. We stimuleren dat bijvoorbeeld door microfinanciering, maar ook door coaching en netwerken te bevorderen. Kennis is de enige grondstof die vermeerdert als je hem deelt. Het draait niet alléén om geld. Maar natuurlijk is dat wel een belangrijke basis.

De drijfveren om te ondernemen ontstaan vaak al op jonge leeftijd. Maar het is een kostbare kiem van een zaadje dat gevoed moet worden. Dit kabinet streeft naar meer zelfstandige ondernemers, die meer personeel in dienst nemen. Dat doen we onder andere door samen met het ministerie van OCW de aansluiting tussen beroepsonderwijs en bedrijfsleven te verbeteren, uitval in het beroepsonderwijs te voorkomen en MKB-bedrijven te stimuleren om samen met onderwijsinstellingen het leren in de praktijk te verbeteren. Ook de stap van werknemer naar ondernemerschap en andersom moet gemakkelijk gezet kunnen worden.

Een van de struikelblokken in ondernemend Nederland is de veiligheid in de buurten waar ondernemers werken. Dat heeft ernstige gevolgen voor de wijkeconomie. Het kabinet bevordert de veiligheid onder andere door veiligheidsscans aan te bieden, de daaruit voortkomende veiligheidsmaatregelen te vergoeden én door straatmanagers in te stellen. Ook willen we bedrijvengebieden verbeteren, zodat ondernemers de kans krijgen om met elkaar een gunstig ondernemingsklimaat en een bloeiende wijkeconomie te creëren.

Het is niet wenselijk om voor grote en kleine bedrijven altijd dezelfde regels te hanteren. Financiële risico’s bij ontslag, ziekte, hoge indirecte arbeidskosten, administratieve lasten en hoge lonen vormen een drempel voor kleine ondernemingen als ze personeel aan willen nemen. Zij worden geconfronteerd met relatief hoge kosten, juist omdat ze zo klein zijn. We gaan inventariseren waar die regels versoepeld kunnen worden, samen met de ministeries van Financiën en SZW. Bijvoorbeeld als het gaat om belasting- en premieafdrachten; levensloop-, spaarloonen pensioenregelingen en de hoogte van de WGA-premie.

Doelstelling 16: minder regels, minder instrumenten, minder loketten

EZ draagt in 2009 bij aan het bereiken van deze doelstelling door:

– De inwerkingtreding van het Kaderbesluit EZ

– De implementatie van de dienstenrichtlijn

Het aantal bedrijven dat snel groeit blijft achter. Het kabinet vindt dit onwenselijk, en heeft in haar beleidsprogramma de ambitie neergezet om in 2011 meer snelle groeiers te hebben. Dat werkt het kabinet in samenwerking met het Innovatieplatform concreet uit met de zogenoemde «groeiversneller». We zullen 100 bedrijven vijf jaar lang ondersteunen bij de realisatie van omzetgroei van enkele miljoenen per jaar tot ten minste € 20 mln. En natuurlijk werken we er nog steeds met man en macht aan om voor alle bedrijven de regeldruk te verminderen, zodat ondernemen geen administratieve exercitie hoeft te worden.

Duurzame economische groei, ook internationaal, staat voorop. De regering maakt zich zowel internationaal als nationaal sterk voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Door het op de agenda te zetten van economische missies. Door een visie te ontwikkelen op hoe Nederlandse bedrijven beter kunnen omgaan met hun maatschappelijke verantwoordelijkheden bij hun productie in het buitenland. Hier wordt het recent verschenen SER-advies over duurzame globalisering nauw bij betrokken. De continue aandacht voor MVO en de Nederlandse inzet in de WTO-onderhandelingen voor een eerlijke wereldhandel leveren een aanzienlijke bijdrage aan de millenniumdoelen.

Via «Holland Branding» zet het kabinet Nederland en het Nederlandse bedrijfsleven wereldwijd neer als «pioneers in international business». Samen met het Innovatieplatform wordt actie ondernomen om het merk Holland te versterken, namelijk de «Paint the World Orange Contest». Het toerisme naar Nederland is een belangrijk speerpunt. Het accent ligt op inkomend toerisme met hoge bestedingen ter plaatse, zoals congresbezoekers. En op toeristen uit China en India. Toeristen uit die landen zijn immers ook zakelijk weer interessant in verband met nieuwe export en investeringsmogelijkheden.

Het wordt steeds meer een kruisbestuiving: het zoeken naar nieuwe manieren om mensen, kennis, geld en ideeën naar Nederland te krijgen en onze eigen handelspositie in het buitenland te versterken. Pionieren, zoals we dat al van oudsher zo goed kunnen. Via 2g@there helpen we bijvoorbeeld samenwerkingsverbanden in kansrijke sectoren. Dat zorgde al voor een mooie samenwerking tussen de Chinese Academy of Agricultural Sciences en de Wageningen University Research Centre (WUR) en het teamwork van Nederlandse bedrijven met een gezamenlijke marktbenadering bij waterzuivering in de Golfregio. We richten ons daarbij op een betere dienstverlening aan Nederlandse bedrijven die zich over de grens begeven en aan buitenlandse bedrijven die zich in Nederland vestigen.

Om voeling te houden met de dagelijkse praktijk van ondernemend Nederland en de drempels die ondernemers daarbij tegenkomen, heeft EZ een aantal bedrijven geadopteerd. Door – enthousiast ontvangen – bedrijfsbezoeken en persoonlijk contact met deze bedrijven krijgen we een concreet beeld van waarmee we ondernemers kunnen ondersteunen en waar onnodige regels en lasten het ondernemen belemmeren. Dit past goed bij het kabinetsmotto «Minder regels, minder instrumenten en minder loketten». Juist door voeling te houden met «daar waar het gebeurt» kunnen we ondernemerschap en innovatie op de juiste manier stimuleren.

2. Consumenten staan sterker en kunnen hun recht laten gelden

Het is belangrijk dat consumenten goed geïnformeerd zijn over hun rechten en plichten bij de aankoop van producten of diensten. Een goede marktwerking is immers ook afhankelijk van een geïnformeerde consument, die zelf zijn keuzes kan maken op de markt. Het kabinet versterkt samen met andere departementen de positie van de consument door bijvoorbeeld het toezicht van de NMa, de OPTA, het agentschap Telecom en de Consumentenautoriteit, de AFM en de NZa. Maar ook dankzij het stimuleren van de komst van nieuwe onafhankelijke Geschillencommissies op tal van markten, zoals de telecommarkt en de zorg, waar consumenten hun geschillen met bedrijven voor kunnen leggen.

Ook in 2009 zal ons consumentenbeleid een prominente rol blijven spelen. Bijvoorbeeld met De Wet Oneerlijke Handelspraktijken: deze geeft de Consumentenautoriteit straks meer middelen om de consument adequaat te beschermen en preventief op te treden. Met deze wet worden agressieve verkooppraktijken aangepakt en bestraft door de Consumentenautoriteit. Een ander voorbeeld is het Europese Groenboek herziening van het Consumentenacquis. Dit zorgt er voor dat consumenten straks beter worden beschermd buiten de eigen landsgrenzen.

In 2009 wordt de positie van de consument op de energiemarkt beter, doordat het wetsvoorstel over de kleinverbruikermarkt voor energie in werking treedt. Door de invoering van het capaciteitstarief en het leveranciersmodel zal de consument nog maar één aanspreekpunt in de markt hebben: de commerciële leverancier van elektriciteit en gas. Wisselen van leverancier wordt makkelijker gemaakt en de leverancier zal niet meer afhankelijk zijn van de meetdata van de netbeheerder. De invoering van de slimme meter zal ervoor zorgen dat de meetgegevens op afstand uitleesbaar zijn en op ieder moment kunnen worden gefactureerd.

Nederland wil dat in 2009 de tarieven voor SMS- en dataverkeer over de grens worden gereguleerd. We zullen dit in EU-verband voorstellen. We willen niet dat de consument bij thuiskomst na een vakantie verrast wordt door hoge telefoonrekeningen die niet of nauwelijks te vergelijken zijn met onze nationale tarieven. De Agenda Telecomconsument zorgt er voor dat de consument goed is voorbereid, dat er keuzevrijheid is en dat de markt transparanter en betrouwbaarder wordt. Speerpunten zijn het verbieden van stilzwijgend verlengen van telecomabonnementen met meer dan een maand na de oorspronkelijke contractperiode; de invoering van het verplichte bel-me-niet register; aanpakken van de overstapproblemen rond internet en de aanpak van de wachttijden bij 0900-nummers.

Om veilige en betrouwbare elektronische communicatie te garanderen, moet de gebruiker van de communicatiesystemen ook op de hoogte zijn van de risico’s die daaraan kleven. Daarom blijft de regering met het programma Digibewust zorgen voor bewustwording bij bedrijven en consumenten over de risico’s. Ook blijkt uit de recente ICT-Agenda 2008–2011 dat zo’n 1,6 miljoen «digibeten» in ons land door het aanleren van basale computervaardigheden grote koopkrachtvoordelen hebben, bijvoorbeeld doordat men op internet producten kan vergelijken. Deze cijfers maken duidelijk dat het aanleren van basale computerkennis loont, en dat hier ook een rol voor de overheid ligt de komende jaren. Daarom brengen we in het najaar van 2008 een actieprogramma uit over ICT-vaardigheden; bijvoorbeeld het beter scholen van kwetsbare groepen zoals ouderen, kinderen en laaggeletterden.

3. Onze energie is schoon en zeker en onze telecommunicatie veilig en betrouwbaar

Energie

Het kabinet wil betrouwbare, duurzame en betaalbare energie garanderen. Nu én in de toekomst. Energie moet beschikbaar en zeker zijn en blijven voor iedereen. Dat is natuurlijk niet alleen een nationale aangelegenheid, onder andere gezien de wereldmarkten voor olie en gas. De toenemende wereldvraag naar olie en gas vereist nu een stevige inzet om de energiemarkten goed te laten werken en onze energiebronnen verder te diversificeren. Het kabinet bedrijft actieve energiediplomatie met olie- en gasproducerende landen, bijvoorbeeld via het Internationale Energie Agentschap en intensieve bilaterale contacten. We willen ons internationaal profileren als gasrotonde, om onze positie ook in de toekomst veilig te stellen. Op die manier kunnen we onze gasvoorziening waarborgen als ons eigen gas op is, en profiteren we maximaal van onze eigen kennis en gasinfrastructuur.

In EU-verband werkt het kabinet aan een stevig intern en extern energiebeleid, waarin de zekerheid van onze energievoorziening centraal staat. We blijven ons daarom binnen Europa inzetten voor onafhankelijke netwerken, omdat die de werking van de Europese elektriciteitsmarkt en gasmarkt bevorderen. Onafhankelijke netwerken zijn in Nederland gerealiseerd door de Wet onafhankelijk netbeheer. Van 1 juli 2008 tot en met 31 december 2010 zal de splitsing van de energiebedrijven ingevoerd worden. EZ volgt die voortgang aan de hand van de door de bedrijven opgestelde splitsingsplannen.

Ook voert EZ regie op de aanleg van hoogspanningsnetwerken. Hierdoor gaat de publieke besluitvorming over deze grote projecten veel sneller. We zullen waar nodig de Rijkscoördinatieregeling gebruiken om grote infrastructurele energieprojecten te versnellen. In 2009 wordt gestart met de realisatie van een nieuwe 380 kV hoogspanningsverbinding in de Randstad. De verbinding komt tegemoet aan de sterk toegenomen vraag naar transport van elektriciteit als gevolg van een gestegen vraag naar elektriciteit in de Randstad.

Project Schoon en Zuinig

EZ-gerelateerde acties van dit project in 2009 zijn:

– Een start met de investeringen uit de Innovatieagenda Energie: in deze kabinetsperiode wordt een totaal van € 438 miljoen geïnvesteerd in een duurzame energiehuishouding.

– De toekenning van vergunningen voor windparken op zee. Voor minstens 450 MW energie. Hiervoor trekt het Rijk € 120 miljoen euro subsidie per jaar uit.

– Het bedrag voor de Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie (SDE) is structureel verhoogd met € 144 miljoen tot 2015. De SDE wordt uitgebreid met duurzame warmteopwekking.

Energiebesparing en duurzame energie dragen niet alleen bij aan een schone, maar ook aan een betrouwbare energiehuishouding. Het kabinet streeft naar een duurzame consumptie en productie. Met als doel, zoals weergegeven in het Energierapport: 2 procent energiebesparing per jaar, 20 procent duurzame energie in 2020 en een reductie van de broeikasemissie van 30 procent in 2020. We stimuleren schonere energie bijvoorbeeld door vermindering, hergebruik, afvang en opslag van CO₂. Het kabinet is ook voorstander van het Europese emissiehandelssysteem (ETS) om de uitstoot van broeikasemissies te verminderen. Na 2012 willen we dat er een wereldwijd systeem komt. Het kabinet geeft nog deze kabinetsperiode – bij voorkeur voor eind 2009 – duidelijkheid over de bestemming van de opbrengsten uit de ETS-veiling.

We willen dat kansrijke duurzame initiatieven sneller uitgevoerd kunnen worden. We hebben daarvoor het budget voor de Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie (SDE) verhoogd met € 144 mln tot 2015. In 2009 zal de SDE worden uitgebreid met de stimulering van duurzame warmteopwekking. Duurzame energie krijgt ook een nieuwe impuls door het wetsvoorstel dat voorrang en transport voor duurzame elektriciteit regelt bij het aansluiten op het elektriciteitsnet. Dankzij de Innovatieagenda Energie is in deze kabinetsperiode een bedrag van € 438 mln beschikbaar. EZ werkt hiervoor samen met onder andere het ministerie van VROM in het project Schoon en Zuinig. De volgende thema’s staan centraal: groene grondstoffen; nieuw gas; duurzame elektriciteit; duurzame mobiliteit; keten efficiency; gebouwde omgeving en de kas als energiebron.

Komend jaar zullen ook de vergunningen voor de realisatie van tenminste450 MW wind op zee worden toegekend, waarna een SDE-subsidie kan volgen. In deze kabinetsperiode zullen door het Rijk gebieden worden aangewezen, waar vanaf 2012 in totaal tot 6000MW aan windparken op zee gerealiseerd kunnen worden. EZ, VROM en VenW werken hierbij nauw samen. Biomassa is samen met windenergie de belangrijkste optie om onze 20% duurzame energiedoelstelling te realiseren. In 2009 worden met de EU afgestemde duurzaamheidcriteria voor biomassa en biobrandstoffen ingevoerd. We onderzoeken dan ook in hoeverre de grootschalige inzet van biomassa in elektriciteitscentrales kan worden gestimuleerd.

Telecommunicatie

Veilige en betrouwbare systemen van telecommunicatie en ICT zijn belangrijk voor onze economie. De rol en het functioneren van OPTA, de toezichthouder op deze markten, zal aankomend jaar onderzocht worden met het oog op de aansluiting met de sterk veranderende telecommarkt. Volgend jaar zal ook de samenvoeging van de vijf Europese richtlijnen voor de elektronische communicatiesector klaar zijn. Dit nieuwe EU-regelgevingskader zal in de Telecommunicatiewet opgenomen worden, zodat de consument beter wordt beschermd.

De regering streeft naar veilige elektronische netwerken. Preventie en bestrijding van cybercrime is een prioriteit. Zo werkt het kabinet aan een algeheel verbod op het sturen van spam in Nederland. Spammen van burgers was al strafbaar. Als het aan ons ligt, geldt dit straks ook voor het spammen van bedrijven. Daarnaast werkt het kabinet met andere partijen samen om kwetsbare automatisering beter te beschermen. De Maeslantkering, Schiphol en andere belangrijke knooppunten mogen immers niet het slachtoffer worden van cybercrime. Het Knooppunt Infrastructuur Cybercrime speelt hierbij een belangrijke rol. EZ werkt onder andere met het ministerie van BZK samen aan de bescherming van de voor Nederland vitale ICT- en telecomsector.

Een ander aandachtspunt is een schone ICT-huishouding. Computers en ICT-toepassingen vreten energie. In 2020 is waarschijnlijk zo’n 10 procent van ons energiegebruik ICT-gerelateerd. Om tot een energiezuinigere ICT-sector te komen is deze zomer een Meerjarenafspraak Energie-efficiency ondertekend met de ICT-sector. Ook stapt EZ als departement zelf in het najaar van 2008 over op andere cybercentres, zodat we 30% energiebesparing realiseren. Hiermee zetten we een belangrijke stap naar een schonere ICT-huishouding.

In september 2011 lopen de vergunningen van de commerciële radiostations in de AM- en FM-frequentiebanden af. In 2009 zullen, naar verwachting, de vergunningen voor de nieuwe exploitatieperiode vanaf september 2011 worden verdeeld. Zo krijgen zowel de huidige vergunninghouders als eventuele nieuwe bedrijven voldoende tijd om zich voor te bereiden op de nieuwe situatie. Ten slotte zal frequentieruimte verdeeld worden die bestemd is voor (digitale) radio.

Tot slot

Het jaar 2009 staat zoals eerder gezegd in het teken van actie. In 2009 draait het er om dat EZ de ambities uit het beleidsprogramma van het kabinet en onze recente strategische nota’s uitvoert in de praktijk. Daarnaast staat komend jaar in het teken van het voortzetten van succesvolle trajecten; zoals innovatieve programma’s waarmee we Nederland internationaal op de kaart zetten, een stevige aanpak van regeldruk, een transparante en geordende energie-, telecom- en postmarkt en een voortvarende aanpak van het consumentenbeleid. Nationaal én internationaal.

Een beleidsagenda bestaat altijd uit vele projecten, structuren, subsidies, voornemens en programma’s. Uiteindelijk is dat wat op papier staat niet waar het om gaat. Het gaat om de praktijk en het resultaat, en dáár richten we ons dan ook op. Het kabinet zoekt samen met het bedrijfsleven en andere betrokken partijen naar vernieuwende, concrete oplossingen voor de grote maatschappelijke opgaven waar we de komende jaren voor staan.

Met als uiteindelijk doel: een ondernemend, concurrerend, duurzaam, creatief en vernieuwend Nederland, waarin welvaart en welzijn hand in hand gaan.

EZ 2009 in een oogopslag

EZ draagt bij aan een welvarend, duurzaam en ondernemend Nederland. Dit past in «Samen werken, samen leven», het beleidsprogramma van het kabinet. Per EZ-prioriteit en kabinetsdoelstelling wordt hieronder een aantal specifieke acties voor 2009 genoemd:

Bedrijven meer ruimte om te ondernemen en te vernieuwen

Deze prioriteit draagt bij aan de kabinetsdoelstellingen in pijler 2 van het beleidsprogramma van het Kabinet: een innovatieve concurrerende en ondernemende economie.

Doelstelling 14: het versterken van het innovatief vermogen van de Nederlandse economie

• Het budget van het innovatiekrediet wordt in 2009 verhoogd tot € 40 mln. Hierdoor kunnen meer kansrijke, risicovolle R&D-projecten gefinancierd worden.

• In 2009 investeren we meer in de internationale kant van onze innovatieprogramma’s. Daarmee stimuleren we buitenlandse investeringen in Nederland én Nederlandse handel in het buitenland.

• Het budget voor de fiscale WBSO, die speur- en ontwikkelingswerk stimuleert, stijgt met € 39 mln in 2009. Daardoor kunnen meer MKB bedrijven compensatie aanvragen voor een deel van hun loonkosten voor R&D-activiteiten.

Project Nederland Ondernemend Innovatieland

• In 2008/begin 2009 starten nieuwe innovatieprogramma’s rond zorg, energie, water, onderwijs en veiligheid.

• Door een verdere uitrol en uiteindelijke verankering van Small Business Innovation Research (SBIR) zorgt EZ ervoor dat innovatieve MKB-ers meer kansen krijgen bij aanbestedingen en overheidsopdrachten.

• Bovendien is de komende jaren € 54 mln beschikbaar voor ICT-oplossingen voor energie-, milieu-, mobiliteit-, onderwijs-, zorg en veiligheidvraagstukken.

Doelstelling 15: Meer zelfstandige ondernemers met personeel en snelle groeiers in 2011

• Met de Groeiversneller ondersteunen we 80 tot 100 bedrijven vijf jaar lang, om hun omzet te verhogen tot ten minste € 20 mln per jaar.

• Het kabinet trekt € 24 mln uit voor meer veiligheid van bedrijven. Hiervan kunnen onder andere straatmanagers, veiligheidsscans en subsidies voor organisatorische, bouwkundige en elektronische veiligheidsmaatregelen worden betaald.

• Er wordt een impuls gegeven aan de wijkeconomie door de experimentwet Bedrijfsgerichte Gebiedsverbetering die het ondernemers mogelijk maakt om gezamenlijk bij te dragen aan een aantrekkelijke en veilige bedrijfsomgeving.

• Er komt in 2009 een landelijk kader voor microfinanciering. We streven ernaar dat iedere ondernemer of starter met een financieringsbehoefte tot 35 000 euro (die nu niet door de markt wordt bediend, maar wel voldoende potentie heeft) toegang kan krijgen tot microfinanciering.

Doelstelling 16: Minder regels, minder instrumenten, minder loketten

• Het Kaderbesluit EZ-subsidies treedt in werking, waardoor voor ondernemers de administratieve lasten bij de aanvraag van subsidies op het terrein van innovatie, regionaal beleid en ondernemerschap verminderen.

• In december 2009 is de implementatie van de Dienstenrichtlijn een feit. Hierdoor wordt de dienstverlening aan ondernemers verbeterd o.a. door snellere procedures, en zullen de administratieve lasten veroorzaakt door de rijksoverheid en decentrale overheden met circa € 65 mln dalen.

Doelstelling 17: een slagvaardige aanpak van economische ontwikkeling in top- en grensregio’s

• Vanuit het Fonds economische structuurversterking (Fes) is € 125 mln extra beschikbaar om het internationale vestigingsklimaat in vier regio’s te verbeteren: Randstad Urgent, Brainport Eindhoven, Voedseltechnologie Oost-Nederland en Energieknooppunt Groningen. Dit past bij Pieken in de Delta: dát versterken waar we als land goed in zijn.

• In het kader van de Europese Territoriale Samenwerking streven we in 2009 naar een aantal ambitieuze grote projecten in de grensregio’s.

Consumenten staan sterker en kunnen hun recht laten gelden

• Dankzij de vernieuwde Wet Oneerlijke Handelspraktijken kan de Consumentenautoriteit consumenten beter ondersteunen. Zo kunnen bijvoorbeeld agressieve verkooppraktijken worden aangepakt.

• In 2009 treedt het wetsvoorstel over de kleinverbruikermarkt voor energie in werking. Dit maakt het makkelijker om te wisselen van leverancier.

• Een verantwoorde inzet van de slimme meter zorgt ervoor dat meterstanden op afstand uitleesbaar en altijd correct zijn.

• De Agenda Telecomconsument zorgt in 2009 voor een verbod op stilzwijgende verlenging van telecomabonnementen, de invoering van een verplicht bel-me-niet-register en kortere wachttijden bij 0900-nummers.

Onze energie is schoon en zeker en onze telecommunicatie veilig en betrouwbaar

Deze prioriteit draagt bij aan het Project Schoon en Zuinig en aan doelstelling 22, het stimuleren van duurzame consumptie en productie, waarvoor het ministerie van VROM primair verantwoordelijk is.

• Het kabinet investeert deze kabinetsperiode € 438 mln in een duurzame energiehuishouding. Dit vloeit voort uit de Innovatieagenda Energie. We investeren o.a. in duurzame mobiliteit, groene grondstoffen, nieuw gas, duurzame elektriciteit en de kas als energiebron.

• De vergunningen voor windparken op zee worden toegekend. Dat zal naar verwachting zo’n 450 MW energie opleveren. Hiervoor trekt het Rijk € 120 mln subsidie per jaar uit.

• Het bedrag voor de Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie (SDE) is verhoogd met € 144 mln tot 2015. De SDE wordt uitgebreid met duurzame warmteopwekking.

• De Wet Onafhankelijk Netbeheer Energiebedrijven zorgt ervoor dat in 2009 en 2010 de energiebedrijven gaan splitsen. De voortgang van de splitsing wordt door EZ nauwgezet gevolgd.

• Er komt een nieuwe 380 kV hoogspanningsverbinding in de Randstad voor de transport van elektriciteit.

• In 2009 worden de vergunningen verdeeld van de commerciële radiostations in de AM- en FM-frequentiebanden voor de nieuwe exploitatieperiode vanaf september 2011.

Slotparagraaf

Onderstaand is een selectie opgenomen van de belangrijkste wijzigingen (kasuitgaven en ontvangsten) ten opzicht van de begroting 2008. Een volledig overzicht van de majeure beleidsmatige verplichtingenmutaties is opgenomen in het verdiepingshoofdstuk.

Toelichting tabel beleidsagenda

1. De mutatie heeft betrekking op de middelen die zijn gereserveerd voor experimenten en evenementen voortvloeiend uit het Innovatieplatform.

2. Deze mutatie betreft het doorschuiven van IPC-middelen (Fes) uit 2007, in verband met de naar verwachting grote aanvraag voor IPC’s in 2008.

3. In het Beleidsprogramma zijn extra middelen uitgetrokken voor de Innovatiekredieten. Deze mutatie betreft de verwerking van de extra middelen op de EZ-begroting.

4. Betreft een aanpassing van de raming zodat het beschikbare budget meer in overeenstemming is met de jaarlijks benodigde middelen van het instituut. Committering van de middelen vindt namelijk niet in één keer plaats, zoals aanvankelijk werd verwacht, maar op basis van jaarwerkplannen.

5. De betalingen van de BSIK projecten verlopen langzamer dan oorspronkelijk geraamd. Derhalve wordt voorgesteld de Fes-middelen in een langzamer tempo aan de EZ begroting toe te voegen.

6. Als gevolg van de vertraagde start van het Holst-centre, vanwege problemen met het werven van personeel, wordt voorgesteld de voor 2008 beschikbare middelen door te schuiven naar latere jaren.

7. Betreft een verhoging van het budget ten behoeve van criminaliteitspreventie voor het kleinbedrijf.

8. Betreft de met het Beleidsprogramma samenhangende middelen die «tranchegewijs» vanaf de aanvullende post van het Rijk aan de EZ-begroting worden toegevoegd. Deze mutatie heeft betrekking op tranche 2009 voor het kapitaalmarktpakket.

9. Met het amendement Smeets c.s. (Kamerstukken II, 31 200 XIII, nr. 12) is het budget voor de BSRI ten laste van Internationale Ruimtevaart verhoogd. Bij eerste suppletore begroting 2008 is alternatieve dekking gevonden in de eindejaarsmarge 2007.

10. Deze mutatie bestaat met name uit de volgende drie delen:

• Door uitvoerder EnerQ is in 2007 € 38,7 mln minder uit hoofde van de MEP-regeling uitgekeerd aan subsidieontvangers. De middelen blijven echter beschikbaar voor de MEP, derhalve zijn de middelen doorgeschoven naar 2008.

• EnerQ heeft aangeven dat voor de jaren 2008 en verder minder liquiditeiten nodig zijn dan in eerste instantie geraamd. De hiermee samenhangende middelen blijven beschikbaar voor uitgaven in het kader van de MEP en SDE in latere jaren.

• Het budget van de bestaande WKK voor het jaar 2007 wordt aangevuld met € 40 mln (kas) in verband met de overtekening van het subsidieplafond.

11. Deze mutatie betreft de toevoeging van middelen aan het budget voor de SDE als gevolg van de motie Samsom (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 239, nr. 16). Daarnaast heeft, zoals bij eerste suppletore begroting 2008 gemeld, een herschikking van de middelen naar latere jaren plaatsgevonden. De reden hiervoor is dat de betalingen op grond van de SDE trager verlopen dan aanvankelijk gedacht.

12. Binnen het werkprogramma Schoon & Zuinig zijn middelen gereserveerd om energiebesparing en efficiëntieverbetering in het bedrijfsleven te stimuleren. Met deze mutatie worden de hiervoor bestemde middelen vanaf de aanvullende post van het Rijk aan de EZ-begroting toegevoegd. Hiermee worden het convenant Benchmarking en convenant MJA2 samengevoegd tot de meerjarenafspraak energie-efficiëntie 2001–2020 (MJA3).

13. Deze mutatie heeft deels betrekking op het EZ-aandeel van de dekking voor de motie Samsom (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 239, nr. 16). In deze motie wordt de regering gevraagd € 120 mln toe te voegen aan de Stimuleringsregeling Duurzame Energie (SDE). Het overige deel van deze mutatie betreft middelen die binnen het geheel van de EZ-begroting worden aangewend ter dekking van intensiveringen.

14. Uit de exploitatiecijfers van tot en met 2007 gerealiseerde WKK-installaties is gebleken dat ondersteuning van bestaande WKK-installaties niet langer noodzakelijk is. Ondersteuning van bestaande WKK-installaties is derhalve met ingang van 2008 stopgezet (Kamerstukken II, 2007–2008, 28 665, nr. 96). De betreffende middelen zullen alternatief worden ingezet binnen het warmtedossier.

15. Binnen het werkprogramma Schoon & Zuinig zijn middelen gereserveerd om het gebruik van zonneboilers en warmtepompen te stimuleren. Deze middelen worden vanaf de aanvullende post van het Rijk aan de EZ-begroting toegevoegd.

16. In het kader van de Innovatieagenda Energie worden er vanuit pijler 2 van het Beleidsprogramma, middelen van de aanvullende post naar de EZ-begroting overgeheveld. Deze middelen zijn bedoeld voor de ontwikkeling van verschillende innovatieprogramma’s (in totaal 7 thema’s) op het terrein van energietransitie.

17. Betreft een verhoging van het budget voor de besparingstender van de Unieke Kansen Regeling (UKR).

18. De rol van het bedrijfsleven in de snel ontwikkelende landen China en India zal middels een Faciliteit Transitielanden worden vergroot. De inzet van ontwikkelingssamenwerking in deze landen zal geleidelijk worden vervangen door een samenhangend pakket van instrumenten voor private sector ontwikkeling. De Faciliteit voor de transitielanden India en China zal gefinancierd worden uit 4 maal € 5 mln ODA, 4 maal € 5 mln non-ODA en 4 maal € 10 mln uit de EZ-begrotingsreserve voor SENO/GOM en Inpres8. Het aandeel uit de begrotingsreserve wordt via de ontvangsten aan de begroting toegevoegd (zie mutatie 29).

19. Antwoord voor Bedrijven wordt uitgebouwd tot hét rijksbrede digitale overheidsloket voor ondernemersvragen op alle overheidsterreinen. Om dit te realiseren zijn bij de eerste suppletore begroting 2008 extra middelen aan de EZ-begroting toegevoegd.

20. De EU-Dienstenrichtlijn verplicht elke lidstaat vóór 28 december 2009 onder meer een elektronisch «Eén-loket» in te richten. Om aan deze juridische verplichting te kunnen voldoen, worden er middelen aan de EZ-begroting toegevoegd.

21. Het programma Digibewust geeft voorlichting over veilig gedrag op internet. Met deze mutatie worden extra middelen aan dit programma toegevoegd om een tweede pijler binnen Digibewust op te zetten. Deze is gericht op het verbeteren van digitale vaardigheden bij achterblijvende groepen.

22. Op basis van de evaluatie (Kamerstukken 2007–2008, 29 966, nr. 5) is besloten de activiteiten van PIANOo voort te zetten tot en met 2011 teneinde het aanbesteden bij overheden verder te professionaliseren. Met deze mutatie worden de benodigde middelen voor de periode 2009–2011 toegevoegd.

23. Dit betreft de loonbijstelling die door het ministerie van Financiën bij eerste suppletore begroting 2008 is overgeboekt naar de EZ-begroting.

24. Bij eerste suppletore begroting 2008 zijn voor diverse instrumenten Fes-middelen doorgeschoven. Het betreft met name de doorwerking van niet opgevraagde middelen uit 2007.

25. In 2008 is € 16 mln aan middelen terugontvangen van het Noorden in verband met de eindafrekening van het programma IPR-decentraal tot en met 1999.

26. Als gevolg van met name de hogere olieprijs wordt de raming van de aardgasbaten naar boven bijgesteld.

27. Voor het jaar 2008 en later is sprake van een vaste Fes-voeding uit gasbaten. Met deze mutatie wordt de raming aangepast aan de gewijzigde voedingssystematiek.

28. Deze mutatie bestaat deels uit het doorschuiven van Fes-middelen uit 2007 naar 2008 (MEP, UKR en BSIK) en voor het overige deel uit het toevoegen van budget voor de Unieke Kansen Regeling (UKR) aan de EZ-begroting vanuit het Fes.

29. Dit betreft de ontvangst uit de begrotingsreserve ten behoeve van de Faciliteit Transitielanden (zie mutatie 18).

30. Met deze mutatie worden de tranches 2008 en 2009 van de op de EZ-begroting «geparkeerde» high trust-boetetaakstelling verdeeld over de andere betrokken departementen.

Doelstellingen Beleidsprogramma 2007–2011

In juni 2007 heeft het kabinet het Beleidsprogramma «Samen werken samen leven» gepresenteerd. Het Ministerie van Economische Zaken is verantwoordelijke voor een vijftal doelstellingen en één project uit het beleidsprogramma. Daarnaast draagt het Ministerie van Economische Zaken bij aan het behalen van een zevental andere doelstellingen en één project. De uitwerking van verschillende doelstellingen uit het beleidsprogramma is terug te vinden in onderstaande beleidsartikelen.

EZ is verantwoordelijk voor:

Daarnaast draagt EZ bij aan:

De met het beleidsprogramma samenhangende intensiveringen worden «tranchegewijs» aan de verschillende departementale begrotingen toegevoegd. Dit betekent voor EZ dat de volgende additionele verplichtingenbedragen (tranche 2009) in de begroting 2009 zijn opgenomen in de tabel voor budgettaire gevolgen van beleid in de genoemde artikelen:

De resterende bedragen voor de periode 2010–2012 blijven gereserveerd voor EZ op de aanvullende post van het Rijk. Dit betreft de enveloppen uit het Coalitieakkoord minus de reeds uitgedeelde bedragen uit de tranche 2008 en tranche 2009. Deze bedragen worden jaarlijks per tranche beschikbaar gesteld aan EZ.

3. DE BELEIDSARTIKELEN

1. Goed functionerende economie en markten in Nederland en Europa

Algemene doelstelling

Het versterken van het duurzaam economisch groeivermogen in Nederland, door bevordering van het functioneren van de economie en markten.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Economische groei is noodzakelijk voor financiering van collectieve voorzieningen en verdere welvaartsstijging. Dit is met name ook van belang met het oog op de vergrijzing. De toekomstige vraag naar collectieve voorzieningen zal naar verwachting stijgen bij een dalende beroepsgeschikte bevolking. Hoewel economische groei tot belasting van het milieu leidt, maakt economische groei juist ook de financiering van de transitie naar een duurzame economie mogelijk. EZ richt zich op versterking van de economische structuur en verbetering van de werking van markten in Nederland en Europa. Hiervan profiteren burgers en bedrijven door betere keuzemogelijkheden en concurrerende prijzen.

Verantwoordelijkheid

De minister van Economische Zaken is (mede)verantwoordelijk voor:

• de versterking van het groei- en concurrentievermogen in Nederland en de EU. Zo is de minister, als politiek Lissabon coördinator, verantwoordelijk voor de uitvoering van de Lissabonstrategie voor groei en banen in Nederland;

• de versterking van de Interne Markt;

• de Nederlandse inbreng in de Raad voor Concurrentievermogen;

• het bevorderen van optimale marktordening en mededinging;

• het toezicht op de mededinging door de NMa;

• het versterken van de positie van de consument;

• het functioneren van de NMa en de Consumentenautoriteit.

Externe factoren

Behalen van deze doelstelling hangt onder andere af van:

• de ontwikkeling van de wereldeconomie en de internationale financiële markten;

• de uitvoering van de Lissabonstrategie op communautair niveau en binnen andere lidstaten (het gemeenschappelijke Lissabonprogramma en de nationale hervormingsprogramma’s van de lidstaten);

• de implementatie van EU-regelgeving in Nederland;

• het nieuwe Europese Parlement dat na de verkiezingen in 2009 ontstaat;

• de samenwerking met andere departementen, andere stakeholders en samenwerking binnen de EU.

Het Ministerie van Economische Zaken streeft met zijn beleid naar het versterken van het duurzaam economisch groeivermogen in Nederland, door bevordering van goed functioneren van (internationale) markten, heldere wet- en regelgeving en een stimulerend ondernemings- en investeringsklimaat. De focus ligt op het creëren van een klimaat waarin ondernemers kennis kunnen omzetten in vernieuwende producten en diensten en waarin buitenlandse kennisintensieve bedrijven en kennismigranten zich willen vestigen.

Willen we voor Nederland een florerende toekomst dan zijn de verhoging van de arbeidsdeelname (zowel in personen als in uren) en de verbetering van de kwaliteit van het arbeidsaanbod van belang. Daarnaast zijn de investeringen in kennis, innovatie en ondernemerschap cruciaal om de productiviteitsgroei verder te verhogen. Zoals in de onderstaande tabel te zien is, voorziet het CPB voor de periode 2008–2011 een potentiële economische groei van 2¼%.

Voor versterking van het duurzaam groeivermogen in Nederland heeft Economische Zaken een eigen instrumentarium (sleutelgebiedenaanpak, streven naar duurzame energiehuishouding en innovatie-instrumentarium). Daarnaast intervenieert EZ op een aantal terreinen. Daarbij valt te denken aan de fiscaliteit, mobiliteit en sociale zekerheid. Ook in interdepartementale discussies probeert EZ de gevolgen voor het duurzaam groeivermogen naar voren te brengen. Dat is bijvoorbeeld terug te zien in de uitvoering van de Lissabonstrategie, waar EZ een dossieroverstijgende verantwoordelijkheid draagt door het duurzame groeivermogen van de Nederlandse economie te waarborgen. Een ander voorbeeld is de uitwerking van pijler II van het Beleidsprogramma, waarin EZ die bredere verantwoordelijkheid voor het duurzaam groeivermogen heeft vormgegeven in een beleidsprogramma.

* De prestatie-indicator relatieve structurele groei wordt niet langer opgenomen, omdat het niveau van deze indicator sterk afhankelijk is van externe factoren. Een objectieve vergelijking van deze prestatie-indicator tussen jaren is derhalve niet erg zinvol.

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

* Dit betreft uitfinanciering van verplichtingen die tot en met 2008 zijn aangegaan en de bijdragen aan instellingen en instituten.

Markt en spelregels

OD 1

Bevorderen van een stabiele macro-economische omgeving en versterken van de Interne Markt.

Motivering

Om onze welvaartspositie ten opzichte van andere landen, zowel binnen als buiten Europa, te behouden en te versterken. Om het groei- en concurrentievermogen van de EU te vergroten.

Instrumenten

• Centraal Economische Commissie (CEC): onder andere coördinatie interdepartementale visievorming en beleidsontwikkeling, met name gericht op het versterken van het structureel groeivermogen van de Nederlandse economie. De CEC kan interdepartementaal afgestemde algemeen economische analyses maken en beleidsrichtingen schetsen die de kwaliteit van besluitvorming kunnen verbeteren.

• Nationale Hervormingsprogramma (NHP): het opstellen van het Nationale Hervormingsprogramma en het bewaken van de voortgang, mede aan de hand van de jaarlijkse Voortgangsrapporten. De minister van Economische Zaken is hier als Lissaboncoördinator voor verantwoordelijk.

• Bestuurlijke en inhoudelijke contacten met CBS en CPB. CBS is direct verantwoordelijk voor goede statistische informatievoorziening die noodzakelijk is voor goede beleidsbeslissingen. CPB maakt prognoses van de te verwachten economische ontwikkelingen op korte en middellange termijn, analyses van de economische effecten van beleidsvoorstellen en kwantitatieve en kwalitatieve economische analyses die relevant zijn voor beleidsvorming in Nederland.

• Strategievorming en versterking van de economische functie op beleidsterreinen binnen en buiten het departement (chief economist rol).

• Raad voor het Concurrentievermogen (RvC): deze raad, waaraan de minister van Economische Zaken deelneemt, neemt beslissingen over maatregelen die de concurrentiekracht van de Europese economie versterken.

• Klachtenloket SOLVIT: dit loket behandelt klachten van burgers en bedrijven uit de ene lidstaat over een andere lidstaat ten aanzien van marktverstoringen.

• Coördinatiecentrum Staatssteun: coördinatie van en advisering over staatssteunzaken op EZ. Verder wordt via het voorzitterschap van het Interdepartementaal Steunoverleg de Nederlandse input voor het multilaterale steunoverleg in Brussel gecoördineerd en uitgedragen.

In 2009 gaat bijzondere aandacht uit naar de volgende activiteiten, waarbij EZ verantwoordelijk is voor de Nederlandse standpuntbepaling of hieraan meewerkt in interdepartementaal verband:

• Het opstellen van een nieuw voortgangsrapport op het Nationale Hervormingsprogramma (NHP) in het kader van de Lissabonstrategie. Dit rapport beschrijft het hervormingsbeleid van Nederland ter bevordering van structurele duurzame groei over de volle breedte van het sociaal economisch terrein (arbeidsmarkt, kennis en innovatie, ondernemingsklimaat, energie en klimaat).

• Arbeidsmigratie: in 2008 is de «Blauwdruk Modern Migratiebeleid» verzonden aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 2007–2008, 30 573, nr. 10). Dit is een uitwerking van de hoofdlijnen voor nieuw beleid ten aanzien van arbeids-, studie- en gezinsmigratie zoals beschreven in de kabinetsnotitie «Naar een Modern Migratiebeleid» (mei 2006). Na bespreking van de blauwdruk met de Tweede Kamer zullen de beleidsvoorstellen uitgewerkt worden in nieuwe wet- en regelgeving. Planning is dat in 2010 de implementatie kan starten. De Europese Commissie heeft vorig jaar (23/10/07) een voorstel voor de Kaderrichtlijn en de Richtlijn Kennismigranten gepresenteerd. Onderhandeling in Brussel is momenteel gaande.

• Vrij verkeer van werknemers: In 2009 zal de ontwikkeling van het vrij verkeer van werknemers voor Roemenië en Bulgarije nauwlettend worden gevolgd. De vrije toegang tot de arbeidsmarkt voor werknemers uit deze landen is van invloed op het arbeidsaanbod en kan bijdragen aan het opvullen van moeilijk vervulbare vacatures. EZ borgt dat het economisch belang naar behoren wordt gewogen in de besluitvorming over het vrijgeven van de arbeidsmarkt.

• Interne Markt: De Europese Commissie heeft op 20 november 2007 het eindrapport gepresenteerd van haar review van de Interne Markt. Tijdens de voorjaarsraad in 2008 zijn hierover conclusies aangenomen. De in 2008 gestarte uitvoering en concretisering van de review zal ook in 2009 vervolg hebben.

• Het Interne Markt Informatie systeem (IMI). De Europese Commissie ontwikkelt een elektronisch systeem voor informatie-uitwisseling tussen toezichthoudende en handhavende instanties in alle EU-lidstaten. EZ coördineert de invoering en uitrol van dit systeem in Nederland. Het systeem wordt vanaf 2008 gebruikt bij de uitvoering van de Richtlijn Beroepskwalificaties, onder verantwoordelijkheid van de minister van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap. Vanaf begin 2009 zal er een pilot lopen voor het gebruik van IMI voor de Dienstenrichtlijn, onder verantwoordelijkheid van EZ. Eind 2009 dient het IMI volledig operationeel te zijn voor de Dienstenrichtlijn.

• EU-begrotingsevaluatie: In 2007 is de Nederlandse inzet ten aanzien van de evaluatie van de Europese begroting in 2008/2009 op hoofdlijnen vastgesteld. In 2008 is dit standpunt verder verfijnd en heeft de Europese Commissie belanghebbenden geconsulteerd. Eind 2008, begin 2009 presenteert de Europese Commissie concrete voorstellen voor de begrotingsevaluatie en zal een belangrijk deel van de discussie hierover plaatsvinden. Modernisering van de EU-begroting is noodzakelijk omdat die nu vooral «oud» beleid ondersteunt zoals landbouw en structuurfondsen, terwijl de uitdagingen voor de Unie liggen op het terrein van concurrentiekracht, energie, klimaat, JBZ. Op het terrein van EZ gaat het vooral om kennis, innovatie, energie en het regionale beleid.

Implementatietrajecten

• Implementatie van het Communautaire Lissabonprogramma. Een groot deel van de acties onder het Communautaire Lissabonprogramma ligt op het terrein van de Raad voor het Concurrentievermogen. Voorbeelden zijn de versterking van de Interne Markt (inclusief interne energiemarkt), de reductie van administratieve lasten uit EU-wetgeving en een Europese strategie voor octrooien en een duurzaam industriebeleid. Daarnaast is het energie- en klimaatpakket een belangrijk onderdeel van het Communautaire Lissabonpogramma.

• Vrij verkeer van goederen is één van de belangrijkste uitgangspunten van de Europese interne markt. De mededeling «De interne markt voor goederen, hoeksteen van het Europees concurrentievermogen» van februari 2007 gaf aanleiding tot twee verordeningen die het vrij verkeer van goederen verder verbeteren. Het gaat om de Europese verordening met eisen aan accreditatie en markttoezicht en om de Europese verordening voor wederzijdse erkenning van goederen, beide gepubliceerd in juli 2008.

• De Europese verordening met eisen aan accreditatie en markttoezicht versterkt het vertrouwen in de interne markt. De overheid moet als gevolg van de verordening een Nationale Accreditatie-organisatie aanwijzen, waarvoor de overheid verantwoordelijk wordt. Dit draagt bij aan het vertrouwen dat burgers en bedrijven kunnen ontlenen aan conformiteitsbeoordelingen die onder accreditatie van deze instantie zijn afgegeven. Er zal hiertoe een wetsvoorstel worden geschreven en ingediend.

• De Europese verordening voor wederzijdse erkenning van goederen zorgt voor verankering van het beginsel van wederzijdse erkenning. Dit verplicht tot het vastleggen van een strakke procedure voor het weren van producten van de markt en accentuering van bewijslast bij de overheid. Er zal een productcontactpunt worden ingesteld waar bedrijven informatie kunnen krijgen over nationale eisen.

• Implementatie van de Dienstenrichtlijn. 2009 is het derde en laatste implementatiejaar van de Dienstenrichtlijn, die uiterlijk op 28 december 2009 moet zijn geïmplementeerd. Door de Dienstenrichtlijn krijgt het grensoverschrijdende dienstenverkeer binnen de EU een belangrijke impuls, door onder andere vereenvoudigen en gelijktrekken van procedures voor dienstverrichters, inrichten van twee elektronische loketten (één voor bedrijven en één voor consumenten) en nauwere samenwerking tussen toezichthouders in de lidstaten. Een interdepartementale projectgroep (EZ, BZK, JUS) onderhoudt met alle betrokken partijen (vakdepartementen, provincies, gemeenten, waterschappen, PBO’s, beroepsorganisaties en uitvoeringsinstanties) reguliere contacten voor zowel besluitvorming als coördinatie en monitoring van de door hen te verrichten werkzaamheden. In 2009 zal alle implementatiewetgeving aan het parlement worden aangeboden en vinden de nodige uitvoeringsmaatregelen plaats om de implementatie tijdig en correct te doen verlopen.

• Betere rechtsbescherming bij aanbesteden: eind 2007 zijn de rechtsbeschermingsrichtlijnen gewijzigd. Hiermee worden de mogelijkheden voor benadeelde ondernemers verbeterd om bij de rechter te klagen in het geval de ondernemer van mening is dat de aanbestedende dienst een overheidsopdracht onterecht heeft gegund aan een concurrerende ondernemer. Eind 2009 dienen de richtlijnen geïmplementeerd te zijn.

OD 2

Optimale marktordening en mededinging bevorderen.

Motivering

Concurrentie kan in belangrijke mate bijdragen aan economische groei. Het startpunt hierbij is het optimaal borgen van het publieke belang (zoals kwaliteit, toegankelijkheid).

Instrumenten

• Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) voor het uitvoeren van de Mededingingswet.

• Wet- en regelgeving (Mededingingswet, Aanbestedingsregelgeving, Winkeltijdenwet, Metrologiewet en Waarborgwet) voor de ordening en werking van en het toezicht op markten.

• Kennisnetwerk PIANOo (Professioneel & Innovatief Aanbesteden Netwerk voor Overheidsopdrachtgevers) voor het stimuleren en faciliteren van expertise over aanbestedingen bij alle publieke opdrachtgevers.

• Infrastructuur voor markttransparantie:

– Nederlands Normalisatie Instituut (NEN) voor het maken en bevorderen van de toepassing van (inter)nationale (product-)normen.

– Raad voor Accreditatie (RvA) voor het accrediteren van de daarvoor in aanmerking komende organisaties en instituten (laboratoria, keuringsinstanties, certificatie-instellingen en inspectie-instellingen).

– NMi Van Swinden Laboratorium voor het verzorgen van de herleidbaarheid naar internationale meetstandaarden door het beheren, onderhouden en ontwikkelen van de nationale meetstandaarden.

In 2009 gaat bijzondere aandacht uit naar de volgende activiteiten:

• Mede naar aanleiding van een wens vanuit de Kamer zal de scheiding tussen het mededingingsbeleid enerzijds, en de uitvoering daarvan door de NMa anderzijds, scherper worden gedefinieerd dan thans het geval is, zodat duidelijk is wat tot de verantwoordelijkheid van de Minister dan wel de NMa behoort. De aanscherping van de rolverdeling tussen de Minister en de NMa wordt opgepakt in het vervolgtraject van de evaluatie van de werkafspraken tussen EZ en de NMa zoals deze zijn vastgelegd in het Relatiestatuut EZ-NMa (Stcrt. 20 december 2005, nr. 247). Inwerkingtreding van voor de aanscherping noodzakelijke aanpassingen van de Mededingingswet is voorzien in 2009.

• Aanpassingen Mededingingswet

– Uitwerking high trust: Naar aanleiding van de plannen in het Coalitieakkoord zal EZ invulling geven aan «high trust». Om het daarbij horende grotere vertrouwen in marktpartijen – en dus minder inzet van middelen – te kunnen rechtvaardigen, moeten de straffen die staan op overtreding van de mededingingsregels in hogere mate afschrikken. Een wetsvoorstel om de boetes die de NMa mag opleggen te verhogen is in voorbereiding.

– Strafrechtelijke handhaving: Naar aanleiding van de toezegging aan de Tweede Kamer wordt een voorstel voorbereid dat de bestuursrechtelijke handhaving van de Mededingingswet aanvult met een nader uit te werken mogelijkheid van strafrechtelijke sanctionering, waarbij de NMa zaken kan aanbrengen bij het OM. De aanvullende werking van het strafrecht ziet daarbij met name op het vlak van de sanctionering van leidinggevenden (natuurlijke personen), aangezien de NMa reeds doeltreffende sancties aan ondernemingen kan opleggen.

– Markt en Overheid: het Wetsvoorstel aanpassing Mededingingswet ter invoering van gedragsregels voor de overheid wordt in 2009 in de Eerste Kamer behandeld. Met dit wetsvoorstel wordt beoogd te voorkomen dat overheden die economische activiteiten verrichten, particuliere ondernemingen oneerlijk beconcurreren. Inwerkingtreding van het voorstel is voorzien in 2009.

• De Europese Commissie heeft geconstateerd dat een effectieve toegang van consumenten en bedrijven tot de civiele rechter voor schadevergoeding wegens mededingingsovertredingen onvoldoende is gewaarborgd. In vervolg op voorstellen van de Commissie in het witboek worden maatregelen getroffen om het eisen van schadevergoeding te vergemakkelijken.

• Belangrijke activiteiten in 2009 voor het kennisnetwerk PIANOo zijn onder andere de landelijke uitrol van TenderNed, het netwerkcongres voor overheidsopdrachtgevers en het verder promoten van PIANOodesk (een digitaal forum waarop overheidsopdrachtgevers kennis en ervaringen uitwisselen).

• In de zorgsector werkt EZ samen met VWS aan het versterken van de positie van de zorgconsument en het vergroten van de diversiteit van het zorgaanbod. EZ zet zich in voor behoud en verruiming van onderhandelings- en investeringsmogelijkheden voor zorgaanbieders en zorginkopers. EZ maakt zich in deze trajecten sterk voor een goede marktordening en adequaat markttoezicht.

• Op het gebied van pensioenen werkt EZ samen met SZW en Financiën aan de introductie van de Algemene Pensioeninstelling (API). De API kan gemakkelijker dan de bestaande pensioenfondsen de internationale pensioenmarkt betreden en op die manier bijdragen aan het aantrekkelijker maken van Nederland als vestigingsplaats voor pensioeninstellingen. EZ maakt zich daarbij met name sterk voor een gezonde concurrentie in de pensioensector en het waarborgen van een gelijk speelveld tussen pensioeninstellingen en financiële instellingen.

• Op de financiële markten streeft EZ samen met Financiën naar optimale mededinging. Ook in 2009 zal speciale aandacht uitgaan naar de Single Euro Payment Area, die in 2008 is gestart.

Toelichting:

Versterking van de concurrentie kan, via een versterking van de productiviteitsgroei, een belangrijke bijdrage leveren aan vergroting van de structurele groei in Nederland. Het kengetal «concurrentie» is een samengesteld kengetal, opgebouwd uit twaalf variabelen. Het kengetal geeft een rangorde aan van de prestatie van Nederland ten opzichte van twaalf landen (België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Ierland, Italië, Japan, Nieuw Zeeland, Verenigd Koninkrijk, Verenigde Staten en Zweden). Het kengetal zegt iets over de mate van effectiviteit van het mededingingsbeleid en de mate van concurrentie tussen bedrijven, de aanwezigheid van verstorende overheidssubsidies en beleid met betrekking tot het aanbesteden door de overheid. Bronnen voor het kengetal zijn het «World Competitiveness Yearbook» van het IMD en het «Global Competitiveness Report» van het World Economic Forum. De rankings op veel verschillende variabelen in deze rapporten zijn gebaseerd op breed uitgezette enquêtes onder bedrijven.

OD 3

Positie van de consument versterken.

Motivering

Om consumenten als volwaardige spelers op de markt hun rol te kunnen laten spelen, is het van groot belang dat zij voldoende geïnformeerd zijn over hun rechten en plichten bij de aankoop van producten of diensten. Goed geïnformeerde consumenten kunnen zich zelfstandig en vol vertrouwen op de markt bewegen. Dat komt de werking van markten ten goede en draagt bij aan de welvaart van consumenten. Het vertrouwen van consumenten in de markt neemt ook toe als zij er zeker van kunnen zijn dat zij bij zowel individuele als collectieve geschillen kunnen terugvallen op instanties die onafhankelijk van marktpartijen kunnen arbitreren.

Instrumenten

• Consumentenautoriteit, inclusief de Wet handhaving consumentenbescherming en Oneerlijke Handelspraktijken;

• ConsuWijzer: Informatieloket voor consumenten;

• Informatievoorziening over private keurmerken (via ConsuWijzer);

• Colportagewet;

• Prijzenwet;

• Bepalingen uit het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot consumentenbescherming (onder andere algemene voorwaarden, pakketreizen en garanties).

In 2009 gaat bijzondere aandacht uit naar de volgende activiteiten:

• Er zal extra aandacht zijn voor consumenten in geliberaliseerde markten. Zo heeft de staatssecretaris van EZ in 2008 een agenda Telecomconsument gelanceerd. Deze agenda bevat acties waarmee consumenten, die gebruik maken van telecominfrastructuur en -diensten, beter worden gepositioneerd. Een aantal van deze acties loopt in 2009 door.

• Om het aantal collectieve inbreuken op het consumentenrecht terug te dringen zal de Consumentenautoriteit de Wet Oneerlijke Handelspraktijken en de Wet handhaving consumentenbescherming toepassen. De wet OHP geeft de Consumentenautoriteit meer bevoegdheden om bestaande overtredingen te beëindigen en in de toekomst te voorkomen. Dit moet leiden tot meer vertrouwen bij consumenten, maar ook tot eerlijk opererende bedrijven.

• Om er voor te zorgen dat de rechten en plichten van consumenten en ondernemers zo eenduidig mogelijk zijn, wordt de (Europese) wet- en regelgeving verder gestroomlijnd. Hierbij zullen de Europese onderhandelingen over de beleidsmatige implicaties van het Groenboek inzake het Europees Consumentenacquis starten. In eerste instantie gaat het daarbij om een horizontaal kaderinstrument (richtlijn of verordening) waarin definities en zaken met betrekking tot de contractuele bepalingen tussen consumenten en bedrijven worden geharmoniseerd. Deze herziening moet leiden tot de realisatie van een Interne Markt voor consumenten en bedrijven waarbij, onder strikte eerbiediging van het subsidiariteitsbeginsel, het juiste evenwicht wordt gevonden tussen een hoog beschermingsniveau voor de consument en het concurrentievermogen van het bedrijfsleven.

• Om te zorgen dat consumenten beter hun recht kunnen halen, zal het stelsel van geschillencommissies naar verwachting verder worden uitgebreid. EZ zal consumentenorganisaties waar nodig faciliteren voor het voeren van overleg over tweezijdige algemene voorwaarden in branches waar deze nu nog niet bestaan. Deze voorwaarden monden uit in een onafhankelijke geschillencommissie, waar consumenten op een laagdrempelige manier hun geschil met een leverancier kunnen voorleggen.

• In de eerste helft van 2009 zal de evaluatie van Wet Handhaving Consumentenbescherming door de staatssecretaris van Economische Zaken en de minister van Justitie naar de Tweede Kamer worden gezonden.

Toelichting:

Met ingang van 2007 wordt tweejaarlijks onderzocht of consumenten tevreden zijn over de verkregen informatie via ConsuWijzer. Daarvoor is in januari 2008 een zogenaamde nulmeting gehouden. Op basis daarvan is een streefwaarde ten aanzien van de klanttevredenheid geformuleerd.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

2. Een sterk innovatievermogen

Algemene doelstelling

Een sterker innovatievermogen van de Nederlandse economie.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Voor een welvarend, duurzaam en ondernemend Nederland is een excellent (regionaal) ondernemingsklimaat nodig dat uitdaagt tot succesvol en innovatief ondernemerschap.

Innovatie door bedrijven bepaalt in belangrijke mate onze welvaartsgroei, nu en in de toekomst. Innovatie creëert productiviteitsgroei, houdt bedrijven concurrerend in een internationaal speelveld en draagt ook bij aan de aanpak van een aantal maatschappelijke opgaven. Het groeiend aantal mogelijkheden om nieuwe kennis en technologie te benutten in economie en samenleving biedt kansen voor de groei van economische activiteiten waar we in de toekomst ons brood mee kunnen verdienen.

Het huidige speelveld vraagt ondernemers met visie en durf, die flexibel en innovatief zijn. Het Ministerie van Economische Zaken stimuleert en ondersteunt hen daarbij door de ruimte te creëren voor innovatief ondernemerschap. Dit gebeurt onder meer door:

• Een voor alle ondernemingen toegankelijk basispakket van ondersteunende instrumenten in de diverse fasen van het ondernemerschap; van het starten van een onderneming tot de overdracht of de beëindiging. Ook worden de eerste stappen op weg naar innovatie en internationaal ondernemen gestimuleerd. Dit gebeurt onder andere via voorlichting en advies en met innovatievouchers, kredieten en fiscale stimulansen;

• Het ondersteunen van internationaal toonaangevende clusters die een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan toekomstige innovatie en duurzame economische groei. Dit gebeurt onder meer door het bundelen van de krachten in kansrijke kennisgebieden (innovatieprogramma’s), in economische sterke regio’s (Pieken in de Delta) en op een aantal maatschappelijke terreinen (maatschappelijke innovatieprogramma’s);

• Het stimuleren van betere aansluiting tussen wetenschap en bedrijfsleven. Publiek-private samenwerking wordt met name gestimuleerd via innovatieprogramma’s. Ook een instrument als de innovatievouchers versterkt de wisselwerking;

• Een overheid die met haar inkoop- en aanbestedingsbeleid innovatie in het bedrijfsleven probeert uit te lokken (bijvoorbeeld door op te treden als «launching customer»).

Verantwoordelijkheid

De minister van Economische Zaken is verantwoordelijk voor optimale innovatiecondities voor bedrijven, de vormgeving en de uitvoering van innovatiestimuleringsmaatregelen en stimuleert samen met OCW de goede samenwerking tussen kennisinfrastructuur en bedrijfsleven.

Externe factoren

Het behalen van deze doelstelling hangt af van onder andere:

• De conjunctuur; conjuncturele factoren beïnvloeden de investeringen in R&D en innovatie.

• Bereidheid bij kennisinstellingen om een bijdrage te leveren aan vercommercialisering van kennis.

• Dynamiek; door toename van het aantal starters en snelle groeiers wordt de innovativiteit van de economie beïnvloed.

Meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

¹ In de laatste editie van het European Innovation Scoreboard (editie 2007) zijn de cijfers voor de voorgaande jaren (2004–2006) herzien. In het European Innovation Scoreboard 2006 had Nederland in 2006 een 7e plaats, in 2005 een gedeelde 7e/8e plaats en in 2004 een gedeelde 6e/7e plaats.

² Over de R&D-uitgaven in de publieke sector in Nederland in 2004–2006 zijn nog geen definitieve cijfers beschikbaar. Het CBS heeft hier schattingen voor gemaakt. Daarnaast zijn de gehanteerde BBP-cijfers in de noemer van beide R&D-indicatoren voor de jaren 2005 en 2006 nog niet definitief (voorlopige cijfers van het CBS). Aan de EU-25 gemiddelden liggen schattingen van de OECD ten grondslag, waarbij de waarden over 2006 als voorlopig zijn aangeduid.

Toelichting:

In bovenstaande tabel staan kengetallen die een indruk geven van het innovatievermogen van de Nederlandse economie:

• In het European Innovation Scoreboard wordt de innovatiekracht van landen vergeleken op een groot aantal indicatoren. Een samengestelde innovatie-index geeft de totaalscore van een land weer bij de verschillende indicatoren. Op de ranglijst voor deze index neemt Nederland in de laatste editie van het European Innovation Scoreboard (editie 2007, gepubliceerd in februari 2008) een negende positie in binnen de EU-25. Nederland scoort ten opzichte van de andere EU-landen bovengemiddeld bij onder andere levenslang leren, de publieke R&D-uitgaven, toegekende en aangevraagde octrooien, geregistreerde handelsmerken en geregistreerde industriële ontwerpen. Nederland scoort echter benedengemiddeld bij onder andere de private R&D-uitgaven, het aantal nieuwe afgestudeerden in wetenschap en techniek, het aandeel innoverende MKB-bedrijven en het omzetaandeel van nieuwe en verbeterde producten.

• De R&D-uitgaven in de private en de publieke sector vormen de basis voor de innovatiekracht van een land. In het meest recente jaar zijn de private R&D-uitgaven als percentage van het BBP in Nederland gedaald, van 1,02% in 2005 naar 0,96% in 2006. Bij de publieke R&D-uitgaven heeft Nederland een bovengemiddelde positie, maar de voorsprong op het EU-25 gemiddelde laat een neerwaartse ontwikkeling zien. Zowel Nederland als de EU-25 in totaliteit blijven nog ver verwijderd van de in Europees verband geformuleerde Barcelona-ambitie om in 2010 in totaal 3% van het BBP aan R&D te besteden. Nederland scoort hierbij volgens de meest recente cijfers 0,12% van het BBP lager dan het EU-25 gemiddelde (Nederland: 1,67% in 2006; EU-25: 1,79% in 2006).

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

* Dit betreft uitfinanciering van verplichtingen die tot en met 2008 zijn aangegaan en de bijdragen aan instellingen en instituten.

Markt en spelregels

OD 1

Kennisbescherming.

Motivering

Een goed functionerend stelsel van intellectuele eigendomsrechten is een belangrijke voorwaarde voor een innoverende en dynamische economie. Essentieel is het vinden van een juiste balans tussen enerzijds kennisbescherming en anderzijds de verspreiding en benutting van kennis.

Instrumenten

Wetgeving:

• Rijksoctrooiwet 1995 (ROW);

• Benelux Verdrag inzake handhaven intellectuele eigendom (merken en modellen);

• Europees Octrooiverdrag;

• Diverse verdragen in het kader van de World Intellectual Property Organization;

• Gemeenschapsmerkenverordening.

• Octrooicentrum Nederland (OCNL): OCNL is belast met de verlening en registratie van octrooien in Nederland. Voor het stimuleren van het gebruik van het octrooisysteem geeft OCNL voorlichting aan bedrijven en kennisinstellingen over het aanvragen van octrooien, alsmede over het gebruik van de kennisinformatie die in octrooidatabanken is opgeslagen en openbaar toegankelijk is. Ook verricht OCNL beleidsanalyses over ontwikkelingen op basis van de informatie die in het octrooisysteem is opgeslagen. In 2009 zullen de resultaten van belangrijke wijzigingen die in 2008 van kracht zijn geworden (zoals de wijziging Rijksoctrooiwet 1995), zichtbaar worden.

• Het Benelux Bureau voor de intellectuele eigendom (BBIE): de organisatie die voor de Benelux het merken en modellensysteem uitvoert. Op EU-niveau voert The Office of Harmonization for the Internal Market (OHIM) de Gemeenschapswetgeving op dit terrein uit. De verhouding tussen beide stelsels zal in 2009 een belangrijk thema zijn.

Communautaire octrooistrategie

Afhankelijk van de uitkomsten van onderhandelingen in de Raad voor concurrentiekracht zal in Europees verband verder worden gewerkt aan een verdere harmonisatie van het Europese octrooibeleid. Ingezet zal worden op voortgang bij het tot stand brengen van een Europees geschilbeslechtingssysteem voor octrooizaken en het gemeenschapsoctrooi.

Aanpassing van verdragen en wetten op het gebied van de intellectuele eigendom in verband met ontvlechting van de Nederlandse Antillen

In verband met de staatkundige hervorming van de Nederlandse Antillen gaan de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba tot Nederland behoren. In dat verband vindt aanpassing plaats van de thans vigerende regelgeving op genoemde eilanden en de voor Nederland relevante wetten en verdragen op het gebied van de intellectuele eigendom.

¹ De hier weergegeven cijfers over 2004–2006 wijken in geringe mate af van de cijfers die eerder in de begroting voor 2008 zijn weergegeven. De reden hiervoor is dat de cijfers over de omvang van de beroepsbevolking in 2004–2006 en de cijfers over het aantal aangevraagde Europese octrooien in 2006 licht zijn bijgesteld in respectievelijk de AMECO-database en het Annual Report 2007 van de European Patent Office.

Toelichting:

Dit kengetal betreft alle door Nederlandse bedrijven en instellingen aangevraagde octrooien bij het Europees Octrooibureau, ongeacht of de R&D-inspanning in Nederland heeft plaatsgevonden. Het kengetal geeft een indicatie van de mate waarin bedrijven en instellingen gebruikmaken van octrooien voor de bescherming van kennis. Daarnaast wordt het kengetal ook sterk bepaald door de mate waarin bedrijven en instellingen in een land nieuwe kennis ontwikkelen waarop octrooien kunnen worden aangevraagd. De cijfers laten zien dat Nederlandse bedrijven en instellingen, mede door de in Nederland gevestigde hoofdkantoren, relatief veel Europese octrooien aanvragen in vergelijking met andere EU-landen. Binnen een ranglijst van EU-25 landen neemt Nederland bij dit kengetal in het meest recente jaar (2007) een 2e positie in, na Luxemburg.

Toelichting:

De indicator «klanttevredenheid OCNL» geeft de tevredenheid van «klanten» van OCNL weer over de dienstverlening van OCNL. Met een rapportcijfer geven de klanten (MKB-bedrijven, particulieren, kenniscentra en octrooigemachtigden) een totaaloordeel voor de totale dienstverlening van OCNL. Deze totale dienstverlening bestaat uit: het innemen van een octrooiaanvraag, het innemen van een vertaling van voor Nederland geldend Europees octrooi, het beheer van octrooirechten, het doen van octrooi-onderzoek, het voeren van gesprekken met klanten, het aanbieden van workshops en/of trainingen, het geven van college op universiteit of hogeschool, het geven van presentaties en het telefonisch beantwoorden van vragen. Voor 2009 wordt gestreefd naar een waarde van minimaal 7,5. In 2007 scoorde OCNL hier ruim boven met een waarde van 7,7, een duidelijke stijging ten opzichte van de waarde 7,3 in de voorgaande meting uit 2005.

Basispakket

OD 2

Meer bedrijven die meer (technologische) kennis ontwikkelen en benutten.

Motivering

Om te komen tot meer innovatieve bedrijvigheid (bedrijven die kennis ontwikkelen en benutten) en daarmee versterking van het duurzame economische groeivermogen, kent EZ een aantal instrumenten dat knelpunten voor bedrijven die innovatie in de weg staan, aanpakt. EZ streeft naar een eenvoudig en toegankelijk instrumentarium waarmee bedrijven snel en op maat geholpen worden.

Instrumenten

• Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO): de WBSO is een fiscale faciliteit ter bevordering van speur- en ontwikkelingswerk (S&O) door de kosten voor het verrichten van S&O te verlagen. Zoals eerder aangekondigd in het Beleidsprogramma zal in 2011 € 115 mln extra voor WBSO beschikbaar zijn. Van 2009 tot 2011 loopt het beschikbare budget stapsgewijs op. Om in 2009 al een substantiële stap te kunnen zetten is aan het eerder aangekondigde extra budget van € 29 mln in 2009 € 10 mln toegevoegd. In 2009 zal de definitie van S&O worden verbreed. Na aanpassing van de definitie zal de ontwikkeling van technisch nieuwe programmatuur in meer gevallen voor WBSO in aanmerking komen.

• Innovatievouchers: een innovatievoucher ondersteunt een ondernemer bij het inkopen van kennis bij een kennisinstelling naar keuze. Het instrument heeft als doel de wisselwerking tussen het MKB en kennisinstellingen te vergroten. De innovatievoucherregeling wordt voor de periode 2008 tot en met 2010 uitgebreid van 6000 naar 8000 vouchers. De regeling is ook toegankelijk gemaakt voor bedrijven in de landbouw en de visserij en de vouchers kunnen eenmalig worden gebruikt als tegemoetkoming voor gemaakte kosten voor het aanvragen en verkrijgen van een octrooi. In 2009 zal de nadruk vooral liggen op de begeleiding van de bedrijven met een voucher en aandacht in flankerend beleid voor inzet van vouchers voor thema’s als duurzaamheid, ICT en sociale innovatie. Ook worden kennisinstellingen gestimuleerd om actief beleid te voeren voor de vouchers. Syntens zal nadrukkelijk worden ingezet bij de begeleiding van MKB-ondernemers om tot een match met kennisinstellingen te komen. Tevens wordt gestart met de voorbereiding van de uitbreiding van de regeling vanaf 2010 zoals is aangekondigd in het Beleidsprogramma.

• Innovatie Prestatie Contract (IPC): met de Subsidieregeling Innovatieprestatie-contracten (IPC) wordt het innovatievermogen van het MKB gestimuleerd. Op basis van de in 2008 opgedane ervaringen wordt in 2009 de toegankelijkheid van de regeling verbeterd. Het gaat om een verbetering van de inrichting (betere omschrijving verantwoordelijkheden penvoerder subsidiabele kostensoorten) en de uitvoering (voorschotregime en doorlooptijd behandeling aanvragen). Met de aanpassing van de regeling wordt de uitvoering van de regeling bedrijfsvriendelijker gemaakt. In het najaar 2008 wordt de regeling aangepast aan het EZ-kaderbesluit en wordt tevens de inrichting verbeterd.

• TechnoPartner: TechnoPartner is een integraal programma dat bestaat uit verschillende activiteiten en regelingen, zoals ondermeer het SKE-programma en de Seed-faciliteit. Via dit programma wordt het ondernemersklimaat voor technostarters verbeterd. Het TechnoPartner programma stimuleert kennisexploitatie. Met de SKE regeling worden consortia van ondermeer kennisinstellingen en bedrijven gestimuleerd om technostarters voort te brengen. Middels de Seed-faciliteit wordt het aanbod van risicokapitaal voor technostarters via medefinanciering in startersfondsen verbeterd. In 2009 wordt er naar gestreefd om via bestaande en nieuwe TechnoPartner Seedfondsen de omvang van het beschikbare risicokapitaal voor technostarters te verhogen. Het Business Angel Programma draagt bij aan het vergroten van de toegang tot informeel kapitaal voor (innovatieve) starters. Verder zal in 2009 de internationalisering van technostarters worden gestimuleerd door onder andere co-incubatie met China (uitwisseling van jonge innovatieve bedrijven om elkaars markten te verkennen) en de uitwerking van een soortgelijke samenwerking met de Verenigde Staten.

• Syntens: Syntens is het landelijk netwerk dat als doel heeft het MKB aan te zetten tot succesvol innoveren. Syntens geeft voorlichting, advies en ondersteuning op het gebied van innovatie. Als gevolg van de evaluatie van Syntens is in 2008 ingezet op intensivering van de beleidsinteractie tussen Syntens en het Ministerie van Economische Zaken. Daarmee wordt ook de samenwerking met de uitvoeringsorganisaties van het ministerie, SenterNovem, EVD en OCNL versterkt. In 2009 zal deze samenwerking verder worden uitgebouwd. De verbeterde samenwerking moet leiden tot het beter en efficiënter ondersteunen van de ondernemer.

• Small Business Innovation Research programma (SBIR): SBIR is een methode waarbij de overheid opdrachten voor innovatief R&D op maatschappelijke thema’s aan het MKB uitbesteedt. SBIR is in Nederland geen apart programma, maar maakt deel uit van bestaande en nieuwe programma’s voor R&D, zoals innovatieprogramma’s. Op dit moment lopen er SBIR-pilots bij EZ (op het gebied van energie), bij V&W, LNV en Defensie. De maatschappelijke innovatieagenda’s die momenteel ontwikkeld worden, bieden goede aanknopingspunten om in 2009 nieuwe SBIR-projecten te starten. De rijksbrede verankeringsdoelstelling is geconcretiseerd tot 1–2% van de relevante R&D-budgetten te bereiken in deze kabinetsperiode.

• Launching customer (LC): door als innovatieve klant op te treden kan de overheid innovaties in de marktsector uitlokken. De departementen, samenwerkend in de programmadirectie Kennis en Innovatie, bezien in 2009 of hiertoe een expertisecentrum kan worden ingericht dat opdrachtgevende overheden bijstaat in hun traject naar (precommerciële) innovatiebevorderende inkoop.

• Innovatiekrediet: het Innovatiekrediet is een financieringsinstrument dat zich richt op het stimuleren van ontwikkelingsprojecten (producten, processen en diensten), waaraan substantiële technische en daaruit voortvloeiende financiële risico’s zijn verbonden en die voor hun financiering niet of onvoldoende terecht kunnen op de kapitaalmarkt. In 2009 zal de inzet van Innovatiekredieten verder worden geïntensiveerd. Tevens wordt de mogelijkheid bezien om het innovatiekrediet uit te breiden voor grotere bedrijven. Bij de inwerkingtreding van het Innovatiekrediet is de Uitdagersfaciliteit ingetrokken. De middelen van de Uitdagersfaciliteit worden overgeheveld naar de regeling Innovatiekredieten.

• Netwerk Technisch Wetenschappelijke Attachés (TWA’s): de TWA’s verzamelen informatie over wetenschap, technologie, innovatief ondernemerschap en innovatiebeleid ten behoeve van Nederlandse bedrijven, kennisinstellingen en de overheid. TWA’s zijn gestationeerd in Noord-Amerika, Azië en de EU. In 2009 zullen de TWA’s aandacht besteden aan maatschappelijk relevante thema’s als nanotechnologie, biobased-economy en life sciences. Daarbij wordt groot belang gehecht aan de aansluiting op en internationalisering van de innovatieprogramma’s.

Meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Toelichting:

• Het eerste kengetal geeft het aantal innoverende bedrijven in het MKB weer. Innoverende bedrijven zijn hierbij gedefinieerd als bedrijven die de laatste drie jaar bezig zijn geweest met innovatieactiviteiten. In 2006 is het aandeel innoverende bedrijven in het MKB ongeveer gelijk gebleven ten opzichte van 2004.

• Het tweede kengetal geeft weer welk percentage van de innoverende bedrijven in het MKB de laatste drie jaar technologisch heeft samengewerkt met private en/of publieke partijen. Dat cijfer is in 2006 (34%) licht gedaald ten opzichte van 2004 (36%), maar ligt nog wel ruim boven het niveau van 2002 (31%).

• De totale door technostarters gerealiseerde omzet wordt jaarlijks gemonitord. Die omzet is tussen 2005 en 2007 sterk gestegen.

• Het kengetal «gebruik van de WBSO in arbeidsjaren» geeft een beeld van de omvang van de S&O-activiteiten die met behulp van de WBSO worden ondersteund. De keuze voor dit kengetal hangt samen met het doel van de WBSO, namelijk het verhogen van de R&D-intensiteit in Nederland. Het kengetal laat een positieve ontwikkeling zien tussen 2005 en 2007.

Toelichting:

• De indicator «klanttevredenheid Syntens» geeft het oordeel van klanten van Syntens weer over de adviestrajecten van Syntens. Gestreefd wordt naar een waarde van minimaal 8,0. Momenteel wordt een integrale aanpak van het klanttevredenheidsonderzoek bezien, waarbij de klanttevredenheid over een breder pakket van diensten die Syntens aan het MKB verstrekt gemeten wordt (bijvoorbeeld ook over door Syntens gegeven workshops). De streefwaarde zal als gevolg hiervan mogelijk worden bijgesteld (in de EZ-begroting 2010).

• De indicatoren «aantal aanvragers met toegekende WBSO» geeft het bereik van de WBSO onder bedrijven en kennisinstellingen aan. De indicator «aantal aanvragers met toegekende WBSO dat van de startersfaciliteit gebruik maakt» geeft een beeld van dit bereik onder starters, waarvoor een speciale faciliteit geldt binnen de WBSO. Het jaar 2007 geeft een geringe daling van beide indicatoren te zien ten opzichte van 2006. Dit in afwijking van het gebruik van de WBSO in arbeidsjaren dat een lichte stijging vertoont. Dit wordt veroorzaakt doordat het grootbedrijf relatief meer speur- en ontwikkelingswerk heeft verricht dan het MKB. Vanaf 2008 wordt weer een geleidelijke stijging van de indicatoren verwacht.

• De indicator «verzilveringspercentage innovatievouchers»geeft weer welk deel van de innovatievouchers die in een bepaald jaar zijn uitgegeven per ultimo van het daaropvolgende jaar zijn verzilverd. Voor dit laagdrempelige instrument streeft EZ voor 2009 naar een verzilveringspercentage van 70%. Bij de vouchers uitgegeven in 2007 is een verzilveringspercentage van 56% gerealiseerd (54% bij kleine vouchers en 59% bij grote vouchers).

• Het «aantal betrokken bedrijven bij gestarte IPC’s» is als indicator opgenomen voor de innovatieprestatiecontracten. De streefwaarde van 185 voor 2009 is gerelateerd aan het voor 2009 beschikbare budget van € 10,5 mln.

• Voor TechnoPartner zijn als indicatoren opgenomen: het «aantal nieuwe technostarters dat voorkomt uit de SKE-regeling» en het «aantal participaties dat vanuit Seed fondsen wordt gedaan in technostarters». De streefwaarden voor deze indicatoren zijn in lijn met de resultaten die beoogd zijn met het actieprogramma TechnoPartner (2004).

• Voor innovatiekredieten is een indicator opgenomen die aangeeft hoeveel private R&D-uitgaven ondersteund worden met een innovatiekrediet. De streefwaarde voor 2009 is vastgesteld op basis van het beschikbare bedrag voor innovatiekredieten in 2009: € 40 mln. Maximaal 35% van de subsidiabele innovatieprojectkosten wordt door EZ gefinancierd. De streefwaarde is daarom vastgesteld op 114 mln (40 mln gedeeld door 0,35).

• De indicator «klanttevredenheid TWA Netwerk» geeft aan in hoeverre de «klanten» van het TWA Netwerk (bedrijven, kennisinstellingen en overheid) tevreden zijn met de geboden dienstverlening door de TWA’s.

Programmatisch pakket

OD 3

Topprestaties op innovatiethema’s.

Motivering

Door middel van de innovatieprogramma’s werkt EZ aan sterke en internationaal toonaangevende clusters die een belangrijke bijdrage leveren aan toekomstige innovatie en daarmee aan duurzame economische groei. In de innovatieprogramma’s kan een breed scala aan activiteiten worden ontplooid (bijvoorbeeld aanpakken van hinderlijke regelgeving, financiële ondersteuning van onderzoek, mobiliteit van onderzoekers, bevorderen van opleidingen van onderzoekers, het bevorderen van starters etc.). Door deze gerichte inzet op sleutelgebieden en concentratie van (R&D-)investeringen op terreinen waar Nederlandse partijen in uitblinken, kan ons land zich internationaal onderscheiden en profileren (bijvoorbeeld in het zevende kaderprogramma, KP7).

De innovatieprogramma’s zijn een belangrijk onderdeel van het zogeheten programmatische pakket zoals beschreven in de brief over het nieuwe EZ-instrumentarium die op 28 februari 2008 aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 31 200 XIII, nr. 47) is aangeboden. De nadruk op de innovatieprogramma’s leidt ertoe dat een aantal regelingen begin 2009 wordt ingetrokken, zoals Innovatieve Onderzoeks Programma’s (IOP’s), de Technologische Top Instituten (TTI’s) en de regeling Innovatiesubsidie Samenwerkingsprojecten (IS). Deze zijn opgegaan in de innovatieprogramma’s. Ook het Besluit Subsidies Investeringen Kennisinfrastructuur (BSIK) zal worden ingetrokken. De vraaggestuurde inzet op TNO, met name op thema 12 (High Tech Systemen en Materialen), zorgt voor een goede aansluiting op de innovatieprogramma’s en voor een substantiële impact voor het MKB.

Instrumenten

In 2009 zijn acht programma’s in uitvoering. Het gaat om: Point One (embedded systemen en nano elektronica), High Tech Automotive Systems, M2i (materialen), Food & Nutrition Delta, Watertechnologie, Maritiem, Chemie/polymeren, en Life sciences & Gezondheid. Afhankelijk van het verloop van de zogenaamde dialoogfase in 2008 zullen mogelijk in 2009 ook innovatieprogramma’s worden gestart voor Logistiek & Supply Chains, Pensioenen en Diensteninnovatie en ICT.

• Innovatieprogramma’s:

– Point One (sleutelgebied Hightech Systems & Materialen HTSM): in 2009 zal de pilot («Boegbeeld», 2006–2009) van het innovatieprogramma Point One worden geëvalueerd en zal het accent liggen op implementatie van fase 2 van dit innovatieprogramma. De verschillende activiteiten rondom R&D samenwerking, de stimulering van het innoverend vermogen van het MKB en het aantrekken en stimuleren van menselijk kapitaal worden in 2009 afgerond. Op het terrein van de internationale R&D samenwerking zal Point One in 2009 deelnemen aan open calls vanuit de Europese programma’s Eureka en de Joint Technology Initiatives.

– High Tech Automotive Systems (HTAS) (sleutelgebied Hightech Systems & Materialen – HTSM): in 2009 zullen meerdere R&D-projecten opstarten, gericht op doorbraaktechnologieën en veelal met internationale partners. Het uitbouwen van het internationale netwerk is tot dusverre vooral gericht op Vlaanderen en Noordrijn-Westfalen. In 2009 zal ook worden gekeken naar partners op grotere afstand van Nederland.

– Materialen (M2i) (sleutelgebied Hightech Systems & Materialen – HTSM): M2i wil uitgroeien tot een internationaal «center of excellence» dat bedrijven optimaal toegang verschaft tot nieuwe materiaalkennis om hun marktpositie te versterken. Het programma combineert verschillende materiaaldisciplines en richt zich op een aantal sector-overstijgende onderzoeksthema’s die relevant zijn voor acht kansrijke industriële sectoren in Nederland om hun marktdoelstellingen te verwezenlijken.

– Food & Nutrition Delta (sleutelgebied Flowers & Food): het doel van dit innovatieprogramma is om Nederland tot de leidende en meest innovatieve Food & Nutrition regio in Europa te maken. In 2009 blijven de uitbouw van het Topinstituut Food & Nutrition tot een Europees topinstituut, het omzetten van kennis naar nieuwe producten, processen en diensten door bedrijven en het versterken van de innovatiekracht van het MKB de belangrijkste aandachtspunten. Internationale samenwerking zal meer worden uitgebouwd en is onder andere gericht op het ETP «Food for Life», het opstarten van projecten via Eureka en interactie met Vlaanderen en Duitsland.

– Watertechnologie (sleutelgebied Water): meer export, de centrale doelstelling van het Innovatieprogramma Watertechnologie staat in 2009 weer prominent op de agenda. Participatie van het MKB, zowel bij R&D als bij export activiteiten krijgt veel aandacht.

– Maritiem (sleutelgebied Water): in 2009 zal de door de Maritieme Innovatie Council opgestelde Strategische Agenda van het maritieme innovatieprogramma verder worden uitgevoerd. Het programma kent de volgende lijnen: stimuleren R&D, versterken samenwerking MKB, versterken Human Capital en tegengaan innovatiebelemmeringen wet- en regelgeving.

– Chemie (sleutelgebied Chemie): in 2009 liggen de activiteiten van de eind 2007 positief beoordeelde onderdelen (Polymeren Innovatieprogramma (PIP), Human Capital Agenda) uit het Businessplan Chemie goed op koers. De in 2008 voor het DPI-value centre geïnitieerde tenders voor haalbaarheids- en innovatieprojecten krijgen in 2009 een vervolg. Hiermee wordt invulling gegeven aan de MKB-betrokkenheid bij het PIP. De internationale strategie, die zich in 2008 in eerste instantie toespitst op Vlaanderen en Noordrijn-Westfalen, wordt in 2009 verder uitgebouwd. Ook wordt aan de regionale strategie in overleg met het Pieken in de Delta programma vorm gegeven.

– Levenswetenschappen & Gezondheid (LS&G): dit innovatieprogramma is in 2008 gestart en richt zich op de doorgroei van LS&G-bedrijven. Belangrijke bouwsteen voor dit integrale innovatieprogramma is het translationeel onderzoek in TIPharma, het Center for Translational Molecular Medicine (CTMM) en in het BioMedische Materialen programma (BMM).

Het programma voor de creatieve industrie loopt tot eind 2008 en is experimenteel en tijdelijk van aard. Op basis van de uitkomsten van de evaluatie in 2008 wordt bezien of de gewenste verbinding tussen creatieve bedrijfstakken en de economie een duurzaam karakter heeft of dat structurele voorzieningen nodig zijn om deze aansluiting te realiseren. SenterNovem voert in 2008 een verkenning uit om te bezien of dit sleutelgebied in aanmerking komt voor de programmatische aanpak voor innovatie.

• Communautaire en intergouvernementele programma’s voor onderzoek, technologische ontwikkeling en innovatie (KP7, CIP, Eureka): in 2009 worden vanuit KP7 en CIP nieuwe oproepen geplaatst om voorstellen in te dienen voor onderzoek, technologische ontwikkeling en innovatie. Bij KP7 heeft het merendeel van de oproepen betrekking op grensoverschrijdende onderzoekssamenwerking. In 2009 zal tevens de uitvoering van een vijftal publiekprivate samenwerkingsinitiatieven tot volle wasdom komen. EZ stimuleert de Nederlandse participatie in het Kaderprogramma, waarbij het bedrijfsleven bijzondere aandacht behoeft vanwege een lagere participatiegraad. Daarnaast wordt synergie nagestreefd met het cohesiebeleid en Eureka. In 2009 start de uitvoering van de nieuwe Eurekastrategie die in 2008 door de Eureka Ministers Conferentie is bekrachtigd. Een belangrijk onderdeel daarin is de verdergaande samenwerking met de Europese Unie, met name via het Eurostars programma dat door lidstaten en Eureka gezamenlijk wordt uitgevoerd en gericht is op innovatief MKB. Vanaf 2009 zullen er twee oproepen per jaar worden uitgeschreven.

• Luchtvaartbeleid: het beleid met betrekking tot het Nederlandse luchtvaartcluster (industrie en kennisinstellingen) is begin 2006 geactualiseerd en loopt door tot 2011. In 2009 zal de invulling van dit beleid zich concentreren op de participatie van het luchtvaartcluster in nieuwe programma’s van Airbus (A-350) en SNECMA (leverancier vliegtuigmotoren). Doel is de strategische samenwerking van het Nederlandse luchtvaartcluster met deze grote en vooraanstaande spelers in Europa verder te versterken. In 2008 is door het luchtvaartcluster een aanzet gemaakt om te komen tot een innovatieagenda Luchtvaart voor de langere termijn. In 2009 wordt bezien op welke wijze deze innovatieagenda versterkt kan worden door aan te sluiten bij lopende of nieuwe innovatieprogramma’s. Hierbij wordt ook het vliegtuigonderhoud als een van de sleutelgebieden betrokken.

• Ruimtevaartbeleid: de Nederlandse inschrijvingen in R&D programma’s bij de ministersconferentie 2008 van ESA in Den Haag worden in 2009 binnen ESA-kaders nader uitgewerkt. De inschrijvingen beslaan de periode 2009–2012 en worden in hun geheel als aangegane verplichtingen in 2009 geadministreerd. Om dit mogelijk te maken is verplichtingenruimte uit de jaren 2010 en 2011 naar 2009 gehaald. De basis van deze inschrijvingen is de beleidsbrief Ruimtevaart die in 2008 aan de Tweede Kamer is toegezonden (Kamerstukken II 2007–2008, 24 446, nr. 37). De programmatische uitwerking van deze brief zal in 2009 plaatshebben. Onderdeel hiervan zijn de voorziene maatregelen ter versterking van het gebruik van ruimtevaart voor aardse toepassingen. Ook de vernieuwde basis voor een efficiënte en effectieve uitvoering van het Nederlandse ruimtevaartbeleid gaat in 2009 formeel van start.

• Maatschappelijke innovatieprogramma’s: in het kader van het kabinetsproject Nederland Ondernemend Innovatieland gaan in 2008 vijf maatschappelijke innovatieprogramma’s van start op de gebieden zorg, energie, water, veiligheid en onderwijs. In de maatschappelijke innovatieprogramma’s staat de inzet van kennis en vernieuwend ondernemerschap ten behoeve van het oplossen van maatschappelijke vraagstukken centraal. Omdat deze beleidsthema’s zich niet in één departement laten oplossen is gekozen voor een overheidsbrede inspanning. Binnen de programmadirectie Kennis en Innovatie werken interdepartementale teams de programma’s uit.

• Innovatieplatform: het Innovatieplatform is van groot belang als agendasetter voor innovatie in Nederland en als breekijzer voor meer synergie tussen wetenschapsbeleid en innovatiebeleid. Het komt met vernieuwende en strategische ideeën en acties die een impuls geven aan de Nederlandse kenniseconomie en verbetert als samenbindend orgaan de wisselwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid. Het Innovatieplatform heeft draagvlak gecreëerd voor een Kennisinvesteringsagenda en houdt de partijen een spiegel voor als het gaat om inspanningen en resultaten.

De prioritaire projecten van het werkprogramma van het Innovatieplatform zijn:

– Innovatieagenda: de monitor en doorontwikkeling van de Kennisinvesteringsagenda;

– Nederland in de wereld: visie en acties om Nederland naar de mondiale Concurrentiekracht top 5 te bewegen. (Onder andere inzet op sleutelgebieden, het aantrekken van extra hoofdkantoren van internationale ondernemingen naar Nederland en de organisatie van een «Paint the World Orange Contest», waarbij de creatieve sector wordt ingeschakeld voor nieuwe marketingconcepten en -instrumenten voor Holland Branding.

Toelichting:

• De indicator «ruimtevaart geo-return» betreft opdrachten van ESA aan de Nederlandse industrie en kennisinstellingen. De opdrachten vloeien voort uit de Nederlandse contributies aan diverse ESA R&D-programma’s. ESA garandeert een return van 0,9 (90%) van de Nederlandse bijdrage aan de ESA R&D-programma’s. De afgelopen jaren heeft Nederland een overreturn gerealiseerd. Deze overreturn is in belangrijke mate mede het resultaat van werkzaamheden die ESTEC binnen ESA-programma’s verricht. Voor 2009 wordt gestreefd naar een waarde van tenminste 1,0.

• De indicator «klanttevredenheid cofinanciers bij kennisontwikkeling TNO» heeft betrekking op de bedrijven (MKB en grootbedrijf) die via cofinanciering deelnemen aan het kennisontwikkelingsprogramma van TNO. De EZ-bijdrage voor kennisontwikkeling maakt deel uit van de financiering van de vraagsturing TNO/GTI’s. Met vraagsturing wordt beoogd om het bedrijfsleven in een vroegtijdig stadium te betrekken bij de kennisontwikkeling door de instituten. In het klanttevredenheidsonderzoek dat TNO jaarlijks laat uitvoeren wordt aan alle deelnemers een totaaloordeel gevraagd over de uitvoering door TNO. Het gaat daarbij om projecten die zijn afgerond in het jaar voorafgaand aan de meting. In 2009 wordt, voor projecten afgesloten in 2008, een klanttevredenheid nagestreefd van 8,0. De gerealiseerde score voor projecten afgesloten in 2007 lag met 7,3 nog ruim onder deze waarde van 8,0.

• Voor de innovatieprogramma’s wordt een indicator ontwikkeld die aangeeft wat de totale financiële omvang is van de (publieke en private) R&D-investeringen in de innovatieprogramma’s. In het najaar van 2008 zal de jaarrapportage over de innovatieprogramma’s naar de Tweede Kamer worden verstuurd.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

* In 2008 is een interne tussenevaluatie uitgevoerd naar de IPC’s om zo een eerste indruk te krijgen van de werking van het instrument. Naar aanleiding van de uitkomsten zullen de inrichting en de uitvoering van de regeling worden verbeterd. De regeling loopt nog te kort om concrete effecten te kunnen meten. Om deze reden zijn de uitkomsten van de tussenevaluatie niet naar de Tweede Kamer gestuurd.

3. Een concurrerend ondernemingsklimaat

Algemene doelstelling

Scheppen van een concurrerend ondernemingsklimaat voor bestaande bedrijven en nieuwe ondernemers.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Een aantrekkelijk ondernemingsklimaat dat de ruimte creëert voor ondernemen in een open economie met toenemende internationale concurrentie is van cruciaal belang voor onze toekomstige welvaartsontwikkeling. Een goed ondernemingsklimaat stimuleert de ontwikkeling van zowel startende als (door)groeiende ondernemingen; het heeft ook aantrekkingskracht op buitenlandse bedrijven die zich in Nederland willen vestigen. Meer en beter ondernemerschap schept de economische dynamiek die noodzakelijk is voor het groeivermogen van de Nederlandse economie.

Het Ministerie van Economische Zaken draagt daar aan bij, onder meer door:

• het bevorderen van gezonde en eerlijke concurrentieverhoudingen op het (inter)nationale speelveld;

• een voor alle ondernemingen toegankelijk basispakket van ondersteunende instrumenten in de diverse fasen van het ondernemerschap; van het starten van een onderneming tot de overdracht of de beëindiging;

• het verbeteren van de werking van de kapitaalmarkt, het creëren van een aantrekkelijk (fiscaal) klimaat voor ondernemers en het bieden van een goede en toegankelijke adviesfunctie voor (startende) ondernemers;

• het verminderen van de regeldruk voor ondernemers;

• gebruik te maken van specifieke economische ontwikkelingen, zowel landelijk als regionaal. Bijvoorbeeld met het programma Pieken in de Delta. Daarnaast wordt gewerkt aan projecten ter versterking van tot de internationale top behorende economische clusters te weten: het programma Randstad Urgent, het Energieknooppunt Groningen, de toptechnologieregio Zuidoost-Nederland en het voedseltechnologiecluster in Oost-Nederland.

• ondernemende mensen te ondersteunen bij het realiseren van hun ambities en specifiek aandacht te besteden aan ondernemerschap in het onderwijs, aan starters, aan (de doorgroei) van zelfstandigen zonder personeel en ook aan de beschikbaarheid en kwaliteit van beroepspraktijkplaatsen.

Verantwoordelijkheid

De minister van Economische Zaken is verantwoordelijk voor het scheppen van goede omstandigheden voor bedrijven om te kunnen ondernemen. Hiertoe kent EZ eigen instrumenten (bijvoorbeeld BBMKB), maar wordt ook geïntervenieerd richting andere overheden op terreinen zoals ruimte, milieuregelgeving en de fiscaliteit.

Externe factoren

Het behalen van deze algemene doelstelling hangt af van:

• De mate van concurrentieverstoring door andere landen en ontwikkelingen in EU/WTO-kader.

• Ontwikkelingen in de marktsector ten aanzien van het aanbod van kredieten en durfkapitaal.

• Bereidheid en vermogen van andere (bijvoorbeeld regionale) overheden om ruimte te scheppen voor een concurrerend ondernemingsklimaat.

Toelichting:

Beoordeling van ondernemingsklimaat van Nederland

Het World Economic Forum publiceert jaarlijks het Global Competitiveness Report, waarin landen op belangrijke deelaspecten van het ondernemingsklimaat en het concurrentievermogen van landen worden vergeleken. De cijfers zijn deels gebaseerd op harde data en deels op antwoorden van opinieleiders in de verschillende landen op een enquête. Hieruit worden twee overkoepelende ranglijsten samengesteld: de Global Competitiveness Index (tot en met 2006 was dit de Growth Competitiveness Index) en de Business Competitiveness Index.

Met een waarde van 13,4% ligt de investeringsquote in 2007 0,2%-punt hoger dan in 2006. Deze toename van de investeringsquote houdt verband met de aantrekkende conjunctuur en de verbeterde winstgevendheid van bedrijven. Ondanks de verbeterde economische situatie ligt de investeringsquote nog altijd duidelijk beneden de gemiddelde waarde van 16,8% in de jaren negentig. Voor 2009 raamt het CPB een investeringsquote van 13,5%.

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

* Dit betreft uitfinanciering van verplichtingen die tot en met 2008 zijn aangegaan en de bijdragen aan instellingen en instituten.

Markt en spelregels

OD 1

Bevorderen level playing field.

Motivering

Bedrijven en branches lopen soms tegen marktverstoringen aan die veroorzaakt zijn door overheidsoptreden. EZ werkt, bij voorkeur via o.a. de EU en de WTO (zie tevens artikel 1 en 5), aan een eerlijker speelveld (level playing field). Soms echter is het noodzakelijk om de verstoring op nationaal niveau te repareren via gerichte maatregelen zoals in de scheepsbouw- en luchtvaartindustrie en de defensiegerelateerde industrie. Ook wordt de werking van de grotendeels vernieuwde EU-staatssteunkaders actief gevolgd. De inzet richt zich in 2009 dus zowel op actuele verstoringen van het level playing field als op het anticiperen op potentiële verstoringen en het voorkomen hiervan.

Instrumenten

• Compensatiebeleid: binnen het compensatiebeleid blijft een zo hoog mogelijk percentage invulling door de Nederlandse defensie gerelateerde industrie de eerste prioriteit en wordt met civiele projecten speciale aandacht gegeven aan kansen voor jonge en innovatieve bedrijven.

• Defensie Industrie Strategie (DIS): de Defensie Industrie Strategie (DIS) is een integrale strategische visie op de Nederlandse defensie-industrie en de rol van de overheid daarbij. De Defensie Industrie Strategie (DIS) is in 2008 door de Tweede Kamer goedgekeurd en wordt verder geïmplementeerd in het komende begrotingsjaar. In het licht van een voorzichtige Europese ontwikkeling in de richting van meer marktwerkingen en een gelijk speelveld, worden de bestaande beleidsinstrumenten van zowel Defensie als EZ offensief en proactief ingezet om de Nederlandse industrie internationaal beter te positioneren. Via ondermeer structurele informatie-uitwisseling met het bedrijfsleven over de toekomstige behoeften van Defensie, internationale materieelsamenwerking en het innovatieprogramma Veiligheid (samen met Binnenlandse Zaken en Justitie), wordt getracht op een zestal geïdentificeerde, prioritaire technologiegebieden de Nederlandse industrie mogelijkheden te bieden om te excelleren en haar internationale marktpositie te versterken.

• Borgstellingsregeling Scheepsbouw: het krediet dat de scheepsbouwer betrekt bij de bank wordt voor maximaal 80% gegarandeerd door het Rijk gedurende de periode van de bouw van het schip. Hiermee worden de concurrentienadelen van de acties van andere landen op dit terrein weggenomen.

• Subsidieregeling Innovatieve Zeescheepsbouw: in 2007 is de Subsidieregeling Innovatie Zeescheepsbouw (SIZ) van start gegaan. Doel van de SIZ is het versterken van het concurrentievermogen van Nederlandse zeescheepsbouwsector (werven plus toeleveranciers) door subsidiering van ordergerelateerde innovatieprojecten. Voor 2009 is evenals in 2008 een budget van € 20 mln gereserveerd.

Toelichting:

De indicator gerealiseerde invulling compensatieverplichtingen geeft het bedrag weer dat door buitenlandse partijen bij Nederlandse bedrijven wordt besteed ter compensatie van bestedingen van het Ministerie van Defensie in buitenlands materieel. In de jaarrapportage compensatiebeleid 2006 is aangegeven dat voor 2007 de streefwaarde voor het vijfjaars gemiddelde is opgehoogd van € 350 mln naar € 450 mln per jaar. In 2007 is deze nieuwe streefwaarde van € 450 mln ruimschoots gehaald.

De indicatoren voor de Subsidieregeling Innovatieve Zeescheepsnieuwbouw (SIZ) geven een beeld van het aantal door de SIZ ondersteunde scheepsbouwinnovatieprojecten en de omvang van de RD&I die met deze projecten gemoeid is. Een scheepsbouwinnovatieproject betreft de industriële toepassing tijdens de bouw of verbouw van een zeeschip van technologisch nieuwe of aanmerkelijk verbeterde producten en processen in vergelijking met die welke in de scheepsbouwsector gewoonlijk binnen de Europese Gemeenschap worden gebruikt of beschikbaar zijn, en waarvan de implementatie of toepassing een risico voor technologische of industriële mislukking inhoudt.

Basispakket

OD 2

Stimuleren meer en beter ondernemerschap.

Motivering

Meer en beter ondernemerschap is essentieel voor het groeivermogen van de economie. EZ stimuleert ondernemerschap in algemene zin door verbetering van de omstandigheden voor ondernemers, zoals het verbeteren van de werking van de kapitaalmarkt, het scheppen van een gunstig fiscaal klimaat, het verminderen van de regeldruk en een goede toegang tot advies en kennis voor (startende) ondernemers via onder andere dienstverlening van de Kamers van Koophandel. Daarnaast wordt ondernemerschap gestimuleerd in het onderwijs en voor specifieke doelgroepen in de samenleving. Tot slot wordt maatschappelijk verantwoord ondernemerschap (MVO) bevorderd vanwege de positieve externe effecten.

Instrumenten

Op weg naar merkbaar minder regeldruk voor ondernemers In het plan van aanpak 2007–2011 «Merkbaar minder regeldruk voor ondernemers!» (Kamerstukken II, 2006/2007, 29 515, nr. 202) heeft het kabinet zijn ambities voor het verminderen van regeldruk voor bedrijven vastgelegd. Met dit plan van aanpak is gekozen voor één programma, waarin administratieve lasten, toezichtslasten, vergunningen, nalevingskosten en dienstverlening voor bedrijven geïntegreerd worden aangepakt. Daarbij staat de beleving van de ondernemer centraal en worden bedrijven actief betrokken bij het identificeren van problemen en het formuleren van oplossingen.

De concrete activiteiten in 2009 staan ten dienste van het realiseren van de doelstellingen uit het beleidsprogramma. Zo moeten de administratieve lasten per 1 maart 2011 met 25% zijn verlaagd ten opzichte van 1 maart 2007 en dienen de rijkssubsidies per 2011 volledig lastenarm te zijn. Economische Zaken coördineert samen met Financiën de vermindering van de regeldruk voor bedrijven. Het beschikbare meerjarige programmabudget wordt verantwoord op de begroting van Financiën. Zowel in voor- als najaar wordt de Kamer integraal geïnformeerd over de voortgang van de operatie. In de tussenliggende kwartalen ontvangt de Kamer in een korte rapportage de gerealiseerde vermindering van de administratieve lasten.

Voor het einde van de kabinetsperiode (2011) wil het kabinet de volgende concrete resultaten hebben behaald:

– een netto reductie van de administratieve lasten met 25%;

– de nalevingskosten van regels zijn teruggebracht in die gevallen waar de kosten onevenredig hoog gebleken zijn;

– de lasten van rijkstoezicht in aantal domeinen met gemiddeld een kwart omlaag;

– subsidies zijn – met waarborging van de rechtmatigheid – aan het eind van de kabinetsperiode lastenarm ingericht.

Met de halfjaarlijkse voortgangsrapportages over de vermindering van regeldruk voor bedrijven informeert het kabinet de Tweede Kamer over de realisatie van maatregelen en de planning van voorgenomen reductiemaatregelen bij alle ministeries. Ook geven de voortgangsrapportages een beeld van de inzet vanuit Europese regelgeving (supranationaal) en de gemeenten (decentraal).

Voor de komende najaarsrapportage leveren de departementen reductieprogramma’s op. Daarin zullen zij maatregelen aankondigen, op basis waarvan bepaald kan worden hoe de kabinetsdoelstelling van netto 25% reductie administratieve lasten in de jaren 2009–2011 zal worden gerealiseerd. Uitgaande van de ervaringen uit de vorige kabinetsperiode – de meeste reducties worden in de laatste 2 jaren van het kabinet geïmplementeerd – staat de teller eind 2009 dan op circa 11%. In de komende najaarsrapportage kan deze prognose eventueel worden bijgesteld op basis van de reductieprogramma’s van de departementen.

Voor wat betreft het beleidsterrein van het Ministerie van Economische Zaken wordt, in lijn met de kabinetsbrief regeldruk van juli 2007, ingezet op de realisatie van concrete maatregelen die de regeldruk voor ondernemers moet verminderen en het leveren van een bijdrage aan de overige rijksbrede trajecten. De concrete maatregelen betreffen bijvoorbeeld de vermindering van regeldruk op het gebied van aanbesteden, de stroomlijning van de inning auteursrechten, de invoering van de gezamenlijke conjunctuurenquête bij het CBS en implementatie van de Dienstenrichtlijn. Hiernaast draagt EZ bij aan de vermindering van de AL, de aanpak van de nalevingskosten en de invoering van de Lex Silencio.

Kapitaalmarktinstrumenten

• BBMKB: de borgstellingsregeling MKB vergroot de toegang van het midden- en kleinbedrijf tot bankkrediet als er onvoldoende zekerheidsdekking voor de bank aanwezig is. Het maximale borgstellingskrediet bedraagt € 1 mln. De BBMKB wordt vooral gebruikt bij starters, bij bedrijfsoverdrachten en in toenemende mate voor innovatieve bedrijven. Het jaarlijkse plafond van de BBMKB is de afgelopen jaren vanwege extra beroep door banken verhoogd. In maart 2007 is het plafond voor het laatst eenmalig verhoogd van € 384,5 mln naar € 602,5 mln. Als uitwerking van het Coalitieakkoord is bij begroting 2008 het jaarplafond voor de BBMKB regeling voor de jaren 2007–2011 structureel verhoogd naar € 715 mln, oplopend tot € 765 mln in 2011.

• Groeifaciliteit: deze in 2006 gepubliceerde garantiefaciliteit richt zich specifiek op risicodragend vermogen voor MKB-bedrijven. De Groeifaciliteit bevordert de investerings- en financieringsmogelijkheden van snelle groeiers. Ook bedrijfsoverdrachten en het starten van een onderneming worden hierdoor bevorderd. De regeling wordt gebruikt door banken en participatiemaatschappijen. De overheid staat voor maximaal € 2,5 mln aan risicodragend vermogen garant. Bij risicodragend vermogen is het risico en het rendementsperspectief hoger dan bij bancair krediet. De gevraagde vergoeding voor de overheidsgarantie is dan ook navenant hoger en daarmee marktconform voor dit type financiering.

• Microkredieten: in 2008 is de Projectdirectie Microfinanciering van start gegaan en zijn de instrumenten voor de verbetering van de beschikbaarheid van microfinanciering op hoofdlijnen ontwikkeld. Ook is een aantal pilots gestart met betrekking tot het bereiken van de doelgroep en efficiënte intake en met betrekking tot het verstrekken van leningen. In 2009 worden de instrumenten afgerond en uitgerold. Daarvoor is een bedrag van € 5 mln. begroot. De doelstelling is om eind 2009 de volgende instrumenten beschikbaar te hebben: een landelijk netwerk van microfinancieringsinitiatieven, een transparant en kwalitatief goed coachingsysteem, een screeningsysteem om te bepalen welke ondernemers voor financiering in aanmerking komen en een financieringsregeling.

• Overig: naast de voornoemde instrumenten draagt EZ via TechnoPartner Seed Faciliteit, het Business Angel Programma en de innovatiekredieten bij aan een beter werkende markt voor durfkapitaal voor (techno) starters en snelle groeiers (zie hiervoor artikel 2).

Overige instrumenten voor ondernemerschapstimulering:

• Nationale Agenda 2009 van de Kamers van Koophandel(KvK): ieder jaar spreekt het Rijk samen met het georganiseerde bedrijfsleven en de Kamers van Koophandel een agenda voor het komende jaar af. In deze agenda zijn de thema’s (zoals Bedrijfsoverdracht, Starten van een onderneming, wet- en regelgeving, Veilig Ondernemen, MVO en Onderwijs en Ondernemerschap) vervat waarop de Kamers van Koophandel zich in dat jaar in gezamenlijkheid op zullen concentreren. In 2009 zullen deze thema’s gecontinueerd worden waarbij in overleg met het georganiseerde bedrijfsleven en KvK. Bedrijven zullen door deze geconcentreerde aandacht beter gebruik kunnen maken van de diensten van de KvK en hierdoor ook beter geïnformeerd zijn.

• Nieuwe Handelsregisterwet: per 1 januari 2010 zullen alle bedrijven en rechtspersonen ingeschreven zijn in het Handelsregister. Hiermee is de weg vrijgemaakt om het Handelsregister ook daadwerkelijk in te zetten als basisregister van alle bedrijven en rechtspersonen voor de éénmalige uitvraag van gegevens. Dit zal naar verwachting een grote vermindering van de administratieve lasten van bedrijven met zich meebrengen. In 2009 zullen de eerste departementen aangesloten worden. Ook zullen in 2009 de ontbrekende rechtspersonen en overheidsinstanties ingeschreven worden in de Handelsregisterwet.

• Prachtwijken: samen met gemeenten, Kamers van Koophandel en MKB-Nederland wordt in 2009 verder gewerkt aan het stimuleren van Ondernemerschap in de wijken. Leidraad hiervoor is de brief «Wijkeconomie» (Kamerstukken II 2007–2008, 30 995, nr. 49) die in samenwerking met WWI en Sociale Zaken tot stand is gekomen. De aandacht zal er met name op gericht zijn om de activiteiten die in 2008 samen met de partnerorganisaties zijn ondernomen, zoals het geven van coaching en training aan ondernemers in bestaande structuren te verankeren, bijvoorbeeld door het opzetten van pilots op het gebied van microfinanciering.

• Fiscale faciliteiten: EZ is beleidsverantwoordelijk voor een aantal fiscale faciliteiten om ondernemerschap te bevorderen. Dit betreft bijvoorbeeld de zelfstandigenaftrek, de Fiscale Oudedags Reserve (FOR) en de Tante Agaath faciliteit (durfkapitaalregeling).

• Corporate Governance Code/Code Tabaksblat: de huidige Monitoring Commissie stuurt het kabinet in december 2008 een aangepaste Code met het verzoek deze aan te wijzen als corporate governance code. In 2009 komt het kabinet met zijn standpunt ten aanzien van deze aangepaste Code. EZ ondersteunt de Monitoring Commissie door financiering en participatie in het secretariaat.

• Voorlichting, coaching en begeleiding ondernemers: EZ ondersteunt structureel de activiteiten van de Stichting Ondernemersklankbord waar ondernemers voor advies en begeleiding door deskundige vrijwilligers terecht kunnen. Gemiddeld begeleidt Ondernemersklankbord ongeveer 2500 ondernemers per jaar waarvan ongeveer een derde in een langer lopend traject. Ook verzorgt EZ de productie van het Geldboek voor ondernemers waarvan de inhoud jaarlijks wordt geactualiseerd. Hiervoor is een samenwerkingsverband aangegaan met IMK, Nibud en Zuidweg & partners.

• Het Ministerie van Economische Zaken en het Innovatieplatform zijn het ambitieuze programma Groeiversneller gestart om in Nederland meer snelgroeiende bedrijven te krijgen. Het programma Groeiversneller richt zich op in Nederland gevestigde bedrijven die de potentie hebben een forse groeiversnelling te realiseren, van een omzet van enkele miljoenen per jaar naar een omzet van ten minste € 20 miljoen per jaar. Het gaat om 80–100 bedrijven in vijf jaar tijd.

• Actieplan Veilig Ondernemen: samen met het bedrijfsleven en de ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties werkt EZ aan de aanpak van criminaliteit door de uitvoering van de Actieplannen Veilig Ondernemen. Doelstelling van deze Actieplannen is het verminderen van de criminaliteit tegen ondernemers met 25% in 2010 ten opzichte van 2004. Volgens de Monitor Criminaliteit Bedrijven 2007 bedraagt de totale schade als gevolg van criminaliteit voor het bedrijfsleven in 2007 naar schattin € 565 mln. Dat is een daling van 18% ten opzichte van de nulmeting in 2004. Niettemin leiden ondernemers jaarlijks nog steeds veel schade. Het verder terugdringen van criminaliteit tegen het bedrijfsleven heeft daarom onverminderd de aandacht. EZ is verantwoordelijk voor de projecten «Aanpak Criminaliteit Wegtransportsector» en «Aanpak Urgente Bedrijvenlocaties» en is betrokken bij de uitvoering van het «Convenant Detailhandel». Daarnaast is EZ verantwoordelijk voor het project «Veiligheid voor kleinere bedrijven». In dit project geeft EZ invulling aan de maatregelen uit het amendement van Ten Hoopen (Kamerstukken II 2007–2008, 31 200 XIII, nr. 36) op de begroting van EZ (2008).

• Experimenten met Bedrijfsgerichte Gebiedsverbetering (BGV): de experimentenwet BGV-zones ondersteunt groepen ondernemers die zelf willen bijdragen aan een aantrekkelijker en veiliger bedrijfsomgeving in hun wijk. De verwachting is dat de experimentenwet per 1 januari 2009 in werking treedt waarna gestart kan worden met de uitvoering en monitoring van de experimenten.

• Ondernemerschap en Onderwijs: via het Programma «Ondernemerschap en Onderwijs» wordt ondernemerschap en ondernemendheid op scholen en universiteiten bevorderd. Voor de periode 2008–2011 is een plan van aanpak ontwikkeld waarin de focus ligt op een regionale aanpak per onderwijssector, waarin concepten als training van docenten en internationale uitwisseling van ondernemende studenten de ruimte krijgen.

• Beroepsonderwijs in Bedrijf: via de subsidieregeling «Beroepsonderwijs in Bedrijf» kunnen consortia van bedrijven en onderwijsinstellingen financiële ondersteuning krijgen, onder andere ter verbetering van de beschikbaarheid en kwaliteit van beroepspraktijkplaatsen. Medio 2008 wordt, op basis van de ervaringen tot dan toe, bezien in hoeverre de regeling herzien moet worden voor de derde 3e tranche die in 2009 wordt opengesteld.

• Programma Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO): het kabinet wil dat alle bedrijven zich bewust worden van hun maatschappelijke verantwoordelijkheden maar ook van de kansen die MVO biedt en daarom MVO ook daadwerkelijk integreren in hun kernactiviteiten. De ambities om dit te bereiken staan in de kabinetsvisie MVO «inspireren, innoveren, integreren» van eind 2007 (Kamerstuk 2007–2008, 26 485, nr. 53). Eén van de ambities is een verbeterde MVO-voorlichting aan bedrijven onder meer via het kenniscentrum MVO Nederland. MVO Nederland zal derhalve ook in de periode vanaf 2009 financieel ondersteund worden door het kabinet om samen met onder meer de EVD en de Kamers van Koophandel als wegwijzer en aanjager van MVO bij het MKB te fungeren.

• Chemische stoffen: REACH en GHS/CLP: het Nederlandse bedrijfsleven staat in 2009 voor de taak om nieuwe EU-regelgeving inzake chemische stoffen te implementeren. Zowel de REACH-verordening als de nieuwe verordening inzake de Classificatie en Labelling van chemische stoffen en mengsels vergen aanzienlijke inspanningen van bedrijven om te voldoen aan deze nieuwe regelgeving. De Rijksoverheid (VROM, EZ, VWS en SZW) heeft zich de afgelopen jaren zeer ingespannen om de betrokken bedrijven te informeren over de nieuwe regelgeving via de branche-organisaties en Kamers van Koophandel. Ook is een helpdesk ingesteld bij SenterNovem (samen met het RIVM) om vragen uit het bedrijfsleven te beantwoorden. Met enig regelmaat wordt gemonitord in hoeverre de doelgroepen van de voorlichting worden bereikt. Het voornemen bestaat om deze activiteiten in 2009 te continueren.

Toelichting:

BBMKB:

Voor de BBMKB wordt een percentage van 80% gehanteerd als graadmeter voor benutting van het jaarbudget. De feitelijke benutting hangt af van investerings- en overnameplannen van het bedrijfsleven en de start van nieuwe bedrijven en is daarmee nauw verbonden met de ontwikkeling van de conjunctuur. De afgelopen jaren laten een uitputting zien van de BBMKB boven de 80%. Het benuttingpercentage bedroeg in 2007 86% en moet bezien worden in het licht dat de banken pas in september zeker waren van verhoging van het budget. Bovendien is in het budget 2007–2011 rekening gehouden met een bedrag van € 45 mln. dat bij voorkeur jaarlijks kan worden aangewend voor financiering van internationale activiteiten van het MKB. Dit segment was in 2007 nog niet operationeel.

Groeifaciliteit:

De benuttingsgraadindicator, zoals opgenomen in de begroting 2008, richtte zich op het gereserveerde quotum. In de praktijk blijkt het succes van de regeling beter te meten aan de hand van het volume afgesloten financieringscontracten. De term financieringscontract heeft uitsluitend betrekking op het door de overheid gegarandeerde deel (dat wil zeggen 50% van het bedrag aan gecontracteerde groeifaciliteiten).

Administratieve Lasten vermindering door EZ als vakdepartement:

De streefwaarde 2009 moet nog worden vastgesteld. Het percentage zal bekend worden gemaakt in de voortgangsrapportage Regeldruk van dit najaar.

Programmatisch pakket

OD 3

Benutten van gebiedsgerichte economische kansen.

Motivering

Nederland kent een aantal regionale clusters die de potentie hebben om mee te draaien aan de internationale top. Door samen te werken kunnen het Rijk, decentrale overheden, kennisinstellingen en bedrijven kansen creëren voor deze regionale clusters. Een gedeelde lange termijn agenda voor de knelpunten van deze regionale clusters moet daarbij het uitgangspunt zijn. Voor het realiseren van deze agenda’s zijn verschillende instrumenten beschikbaar. In aansluiting op het Beleidsprogramma van het kabinet wordt in vier regio’s (de Randstad, het Energieknooppunt Groningen, de Brainport Eindhoven en de voedseltechnologieregio Oost-Nederland) ingezet op ambitieuze investeringen die het internationale vestigingsklimaat versterken («Sterke regio’s»). Deze investeringen sluiten aan bij de lopende gebiedsgerichte programma’s in het kader van de nota Pieken in de Delta, waar ook de structuurfondsprogramma’s aan bijdragen. Tenslotte versterkt EZ het vestigingsklimaat in de grensregio’s door samen te werken met onze buurlanden in het kader van grensoverschrijdende structuurfondsprogramma’s en door het creëren van een «level playing field» voor bedrijfsinvesteringen.

Instrumenten

• Sterke regio’s: voor vier regio’s heeft het kabinet € 125 mln extra beschikbaar gesteld uit het Fes. Deze middelen zijn bedoeld voor ambitieuze investeringen die het internationale vestigingsklimaat in deze regio’s versterken. Samen met decentrale overheden wordt hard gewerkt aan het ontwikkelen van projecten die aan de criteria van het Fes voldoen. Voor de Randstad zijn dit investeringen in grootschalige werklokaties die zijn opgenomen in het programma Randstad Urgent. Voor de andere drie regio’s (het Energieknooppunt Groningen, de Brainport Eindhoven en de voedseltechnologieregio Oost-Nederland) worden in 2008 projecten ter toetsing aan het Centraal Planbureau aangeboden. Deze projecten beogen een betere bereikbaarheid en meer hoogwaardige werklokaties in deze regio’s en een beter internationaal woon- en werkklimaat.

• Structuurfondsen/EFRO-cofinanciering (periode 2007–2013): de Europese structuurfondsen hebben als doel de economische concurrentiekracht en economische en sociale cohesie binnen Europa te vergroten. EZ is het coördinerend ministerie voor structuurfondsen. De uitvoering van de regionale programma’s en de grensoverschrijdende Europese Territoriale Samenwerking programma’s is begonnen. Voor de grensoverschrijdende programma is in 2009 het ontwikkelen van ambitieuze «majeure» projecten een speerpunt. Deze projecten sluiten aan bij nationale economische beleidsagenda’s – zoals Pieken in de Delta – en kunnen een grote bijdrage leveren aan de economische ontwikkeling van grensgemeenten en grensgebieden. In 2008 is het Nationaal Actie Plan voor de structuurfondsen afgerond. Dit was gericht op een verbetering van de uitvoering van de structuurfondsen met als doel meer zekerheid over de rechtmatigheid van de uitgaven. Een fors aantal maatregelen en een andere inrichting van de organisatie van de controle en het beheer van de structuurfondsenmiddelen waren het gevolg. In 2009 zullen de Structuurfondsen daardoor voor de eerste keer deel uit gaan maken van de Nationale Verklaring van de Minister van Financiën, die jaarlijks aan de Europese Commissie verklaart dat de uitgaven van de Europese middelen in Nederland rechtmatig zijn.

• Gebiedsgericht economisch beleid: het gericht stimuleren van gebiedsgerichte economische kansen van nationaal belang (Pieken in de Delta) gebeurt met zes gebiedsgerichte economische programma’s in de periode 2007–2010. Deze zijn opgesteld en goedgekeurd door programmacommissies met daarin bestuurders van overheden, het bedrijfsleven en kennisinstellingen. De programmacommissies adviseren onder meer over de beoordeling van de subsidieaanvragen. In de tabel hieronder staan de indicatieve budgetten en voorbeelden van projecten.

Toelichting:

Stuwende bedrijvigheid: het aandeel van het gebied in de nationale werkgelegenheid in de stuwende sectoren, dat wil zeggen sectoren die meer dan de helft van hun producten buiten de eigen regio afzetten.

• Bedrijventerreinen: om de economische groei te faciliteren is voldoende aanbod van bedrijventerreinen nodig. Om aan de vraag naar bedrijventerreinen te kunnen voldoen zal zowel een beroep moeten worden gedaan op bestaande als op nieuwe terreinen, waarbij het Rijk erop toeziet dat in alle provincies de SER-ladder in het beleid is verankerd en wordt nageleefd1. Veel bestaande terreinen zijn echter verouderd. De herstructureringsopgave is fors. EZ ondersteunt deze opgave via het grote stedenbeleid en de Topper-regeling. Deze laatste regeling is gericht op de herstructurering van een dertigtal bovenregionale bedrijventerreinen en loopt in 2008 af. EZ en VROM hebben een commissie onder leiding van de heer Noordanus gevraagd om voorstellen te ontwikkelen om deze herstructurering van verouderde terreinen te versnellen. Het advies van de commissie wordt in september 2008 verwacht. Mede op basis van het eindadvies van de commissie Noordanus en op basis van de ervaringen met de Topperregeling zal de uitwerking in het najaar van 2008 in overleg tussen het Rijk en de provincies nader worden vormgegeven.

• BSRI: in het kader van het Besluit subsidies regionale investeringsprojecten (BSRI) is in 2009 in totaal € 12,5 mln beschikbaar. Deze middelen kunnen worden ingezet voor het aantrekken van nieuwe economische activiteiten die ook in aanmerking komen voor ondersteuning door overheden in onze buurlanden. Het Rijk levert hiermee een bijdrage aan het «level playing field» in de grensregio’s, in het bijzonder de gebieden op de Europese regionale steunkaart.

• Grotestedenbeleid/Stadseconomie: de doelstelling van het onderdeel economie van het Grotestedenbeleid is het vergroten van de economische kracht van de 31 GSB-steden. Voor de convenantperiode 2005–2009 zijn op basis van ouputdoelstellingen afspraken gemaakt met de GSB-gemeenten over bijvoorbeeld het vergroten van het aantal breedbandaansluitingen, het verbeteren van de dienstverlening aan ondernemers en het verminderen van het aantal verouderde bedrijventerreinen. De omvang van het EZ-budget voor het economisch domein is € 162 mln voor de periode 2005–2009. De steden cofinancieren € 290 mln, zodat er in totaal € 450 mln voor investeringen in de stedelijke economie beschikbaar is.

• Regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s): de ROM’s hebben een belangrijke taak bij de uitvoering van Pieken in de Delta. Samen met EZ doen zij de acquisitie van projecten. Daarnaast hebben de ROM’s taken op het gebied van investeringsbevordering, bedrijvenparticipaties en (herstructurering van) bedrijventerreinen. EZ draagt bij aan de apparaatskosten van de ROM’s. Op basis van meerjarenplannen zijn begin 2008 nieuwe prestatiesubsidies verstrekt voor de periode tot en met 2010. Jaarlijks dienen de ROM’s een activiteitenplan bij EZ in.

• Toerisme (incl. NBTC): in juni 2008 heeft EZ nieuw toeristisch beleid gepresenteerd. De doelstelling van het toeristisch promotiebeleid is het stimuleren van het inkomend toerisme naar ons land, waarbij doelgroepen met relatief hoge bestedingen extra promotionele aandacht krijgen. Voorbeelden van toeristensegmenten met een hoog bestedingsniveau zijn congresbezoekers en stedenbezoekers. Op basis van het toeristisch beleid is een nieuwe meerjarige subsidierelatie aangegaan met het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC). Naast het promoten van het inkomend toerisme zet EZ zich in voor een goed ondernemingsklimaat voor de sector toerisme en recreatie; onder meer door het verminderen van regeldruk en het stimuleren van regionale productontwikkeling.

Toelichting:

Toerisme: doelstelling is een volumestijging van het inkomend toerisme van gemiddeld 2% per jaar over de periode 2008–2010. Voor twee segmenten met een hoog bestedingsniveau, de stedenbezoekers en de congresgangers, zijn specifieke doelen gesteld. Het stedenbezoek moet over de periode 2008–2010 gemiddeld 4% per jaar stijgen. Omwille van beschikbaarheid van benodigde gegevens, kan dit cijfer eens in de twee jaar voor de afgelopen twee jaren worden berekend. In 2008 worden bijvoorbeeld de cijfers voor 2007 èn 2006 berekend. Voor de congresmarkt heeft EZ het doel gesteld een marktaandeel te realiseren van ten minste 19% in 2010. Als relevante markt geldt hier het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, België en Denemarken. Het marktaandeel in de congresmarkt kan sterk fluctueren. In 2004 had Nederland een marktaandeel van 16,7% en in 2005 21,7%.

¹ Dit cijfer wordt vertekend door één project van € 83 mln.

Toelichting:

Het Pieken in de Delta programma is één van de speerpunten van het gebiedsgerichte economische beleid. Daarom is er voor gekozen om naast de voortgangsrapportages aan de Tweede Kamer ook in de begroting en het jaarverslag informatie op te nemen over de voortgang van dit programma.

De prestatie-indicatoren geven respectievelijk een indruk van de vraag naar het programma vanuit de regio’s en de totale omvang van de met Pieken in de Delta middelen ondersteunde projecten.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

* De tussenevaluatie gebiedsgericht beleid, die gepland stond voor 2008, zal worden samengenomen met een beleidsdoorlichting «Benutten van gebiedsgerichte economische kansen». Deze beleidsdoorlichting is om die reden naar voren gehaald en zal in 2010 worden afgerond.

** Het Actieplan bedrijventerreinen geeft aan dat de Minister van Economische Zaken vanaf 2004, naast de gebruikelijke jaarlijkse weergave van de stand van zaken, eens in de drie jaar over de voortgang aan de Tweede Kamer zal rapporteren. Op verzoek van de Tweede Kamer is de eerste voortgangsrapportage op 19 december 2006 reeds uitgebracht. Omdat de Commissie Noordanus naar verwachting in september 2008 met een advies over onder andere het rijksinstrumentarium herstructurering bedrijventerreinen komt, is besloten om in het najaar van 2008 op beperkte schaal een evaluatie van de regeling tot subsidiëring van Topprojecten bedrijventerreinen herstructurering (Topper-regeling) intern uit te voeren.

*** De tussenevaluatie Kansenzones Rotterdam is in 2007 uitgevoerd. De uitkomst was dat er behoorlijk gebruik gemaakt wordt van de regeling, maar dat de regeling nog te kort loopt om concrete effecten te kunnen meten. De uitkomsten van de tussenevaluatie waren daarom aanvankelijk niet aan de Tweede Kamer gemeld, maar zijn inmiddels op verzoek van de Tweede Kamer alsnog gemeld (Kamerstukken II 2007–2008, 30 128, nr. 18).

De doelstellingen uit het Actieplan Veilig Ondernemen worden jaarlijks meegenomen in de monitor Criminaliteit Bedrijfsleven, zodat een afzonderlijk evaluatie niet nodig is. Deze evaluatie is daarom uit het overzicht gehaald.

4. Doelmatige en duurzame energiehuishouding

Algemene doelstelling

Een doelmatige en duurzame energiehuishouding.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

De energievoorziening is van vitaal belang voor onze economie en moet daarom betrouwbaar, betaalbaar en duurzaam zijn. In het Energierapport 2008 is uitvoerig stilgestaan bij de transitie naar een duurzame energiehuishouding die nodig is in het licht van de toenemende mondiale energieschaarste en de stijgende uitstoot van broeikasgassen. Met het project Schoon & Zuinig werkt dit kabinet aan de verduurzaming van de energievoorziening. Deze energietransitie biedt ook kansen voor het bedrijfsleven en de economische ontwikkeling in binnen- en buitenland. In 2009 zal EZ verder gaan met de uitvoering van de beleidsagenda die in het Energierapport is opgenomen.

Verantwoordelijkheid

De minister van Economische Zaken is verantwoordelijk voor:

• Het zodanig ordenen van de energiemarkten dat maximaal wordt bijgedragen aan duurzame economische groei en een betrouwbare en efficiënte energievoorziening.

• Het bevorderen van effectieve concurrentie op de elektriciteits- en gasmarkt met het doel de afnemers (burgers en bedrijven) optimaal te laten profiteren van de liberalisering.

• De internationale dimensie van het energiebeleid. EZ en BZ trekken bij het bevorderen van de buitenlandse energievoorzieningszekerheid samen op. BZ is betrokken op grond van zijn verantwoordelijkheid voor geopolitieke, veiligheidspolitieke en ontwikkelingspolitieke vraagstukken en is daarnaast verantwoordelijk voor de algehele samenhang in het Nederlandse buitenland beleid.

• Het creëren van de randvoorwaarden waardoor leverings- en voorzieningszekerheid van energie gewaarborgd kunnen worden. Het gaat dan om een sterk investeringsklimaat in Nederland (voor onder andere LNG, gasopslag, nieuwe elektriciteitscentrales, transportcapaciteit elektriciteit en gas en productiecapaciteit) en op internationaal gebied het kweken van onderling begrip, economische samenwerking en het tot stand brengen van investeringsrelaties.

• Ten behoeve van de verduurzaming van de Nederlandse energiehuishouding: het bevorderen van de ontwikkeling en het gebruik van innovatieve energietechnologieën; het stimuleren van schone energieproductie en warmtekrachtkoppeling (WKK); het vergroten van de energie-efficiëntie in de sectoren industrie en energie; het vormgeven van (duurzaam) warmtebeleid; en het bevorderen van de totstandkoming van een evenwichtige brandstofmix.

Externe factoren

Behalen van deze doelstelling is onder andere afhankelijk van:

• Draagvlak bij burgers, bedrijven en publieke instellingen voor duurzame energie en energiebesparingsmaatregelen;

• De mate van concurrentie op de energiemarkt en de totstandkoming van een Europees level playing field;

• De mate waarin op Europees niveau afspraken op het gebied van klimaat, besparing, duurzame energie, voorzieningszekerheid, investeringsklimaat en toegang tot energie kunnen worden gemaakt;

• De ontwikkeling van technologie en kostenreductie op het gebied van duurzame energie;

• De nadere invulling van Kyoto-afspraken en de afspraken die gemaakt worden in het kader van post-Kyoto;

• De ontwikkeling van de olie- en gasprijzen op de wereldmarkt.

*¹ In de begroting van 2008 was in deze tabel bij de waarden van 2003 het bruto binnenlands product uitgedrukt in constante prijzen van het jaar 1995. In deze tabel is het BBP voor alle jaren uitgedrukt in constante prijzen van het jaar 2000.

*² Door tussentijdse aanpassingen in de statistieken van zowel het energieverbruik als van het BBP verschillen de waarden voor 2004 enigszins van de waarden zoals ze vorig jaar in de begroting waren opgenomen.

*³ In de begroting van 2008 staat de EU-25 weergegeven. Vanwege de uitbreiding van de EU met Bulgarije en Roemenië in 2007 is er voor gekozen de energie-intensiteit van de EU-27 te gebruiken.

Toelichting:

De energie-intensiteit geeft inzicht in het energieverbruik per eenheid bruto binnenlands product (BBP) en wordt gedefinieerd als de verhouding tussen het bruto binnenlands energiegebruik (in ton olie equivalenten) en het bruto binnenlandse product (BBP in miljoenen euro’s; constante prijzen 2000). De energie-intensiteit in Nederland is gedaald, maar is nog steeds hoog vergeleken met het EU-27 gemiddelde. Dit komt door de relatieve grote omvang van de petrochemie en de tuinbouw. De waarden voor 2006 en latere jaren zijn nog niet beschikbaar. Dit wordt verklaard door het feit dat de statistieken van Eurostat met enkele jaren vertraging beschikbaar komen.

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

* Dit betreft uitfinanciering van verplichtingen die tot en met 2008 zijn aangegaan en de bijdragen aan instellingen en instituten.

Markt en spelregels

OD 1

Optimale ordening en werking van de energiemarkten.

Motivering

Om er voor te zorgen dat leveranciers efficiënt produceren, afnemers een efficiënte prijs betalen en vraag en aanbod op elkaar af worden gestemd, creëert de overheid de randvoorwaarden voor een concurrerende energiemarkt.

Instrumenten

• Elektriciteitswet 1998;

• Gaswet;

• Wet Onafhankelijk netbeheer;

• Wet Marktmodel;

• Toezicht op en het monitoren van de energiemarkten door de NMA;

• Participatie in Europese en Noordwest-Europese fora, waaronder Pentalaterale forum. Dit forum bestaat uit Duitsland, Frankrijk, België, Nederland en Luxemburg en heeft als doel de totstandkoming van de Noordwest-Europese elektriciteitsmarkt.

In 2009 gaat bijzondere aandacht uit naar de volgende activiteiten:

• Monitoren en evalueren van de uitrol van de slimme meter. Na de inwerkingtreding van het wetsvoorstel marktmodel in 2008 begint een proefperiode waarbij de slimme meter gefaseerd zal worden ingevoerd.

• Verder werken aan publiek en onafhankelijk netbeheer. Op 1 juli 2008 is het groepsverbod uit de wet in werking getreden. Dit betekent, gelet op de invoeringstermijn van tweeënhalf jaar, dat netbeheerders vanaf 1 januari 2011 geen deel meer mogen uitmaken van dezelfde holding als productie, handels- en leveringsbedrijven.

• Bevorderen van gashandel op de groothandelsmarkt, door aanpassing van wet- en regelgeving.

• In het Pentalaterale Forum wordt gewerkt aan het harmoniseren van de marktregels in Noordwest-Europa om de integratie van de Noordwest Europese elektriciteitsmarkt te bevorderen.

– Vanaf 1 januari 2009 markt koppelen tussen Nederland, België, Luxemburg, Frankrijk en Duitsland;

– Verbeteren samenwerking tussen Transmission System Operators (landelijke netbeheerders, TSO’s) onder meer om in de toekomst adequater in te kunnen spelen op stroomstoringen en storingen te voorkomen;

– Verwijderen van wettelijke belemmeringen op het gebied van informatie-uitwisseling, monitoring, capaciteitstoebedelingen op de grenzen, voor de goede werking van de Noordwest Europese elektriciteitsmarkt.

• Actieve deelname aan activiteitenprogramma van het in 2008 opgezette gasforum, vergelijkbaar met het pentalaterale forum voor elektriciteit, om de integratie van de Noordwest Europese gasmarkt te bevorderen en concrete afspraken te maken op het gebied van leveringszekerheid.

Toelichting:

• De Herfindahl Hirschmann Index (HHI) biedt inzicht in de mate van mededinging op de retailmarkt voor elektriciteit en gas. De concentratiegraad van een markt wordt vaak gebruikt als indicatie voor de aan- of afwezigheid van (dreigende) marktmacht. De hoogte van de HHI wordt beïnvloed door het aantal actieve spelers op een bepaalde markt en de variatie in de marktaandelen. De HHI kan een waarde aannemen tussen 0 en 10 000. Bij oneindig veel kleine aanbieders tendeert de HHI naar 0, terwijl in het geval van een monopolie de HHI een waarde van 10 000 heeft. Van belang is om te benadrukken dat de HHI-score niet als enige indicator gebruikt kan worden om marktmacht te bepalen. Mededingingsautoriteiten gebruiken een veelvoud van indicatoren en criteria om vast te stellen of de mededinging wordt verstoord. Vandaar dat nadrukkelijk wordt verwezen naar het integrale monitorrapport van de Energiekamer dat een totaalbeeld schetst. De HHI-waarde moet gezien worden als een pure indicatie en als een van de factoren in een mogelijke trend in de ontwikkeling van de markt. Uit marktwerkingoogpunt is de voorkeur te geven aan een situatie waarin er geen partijen zijn met een dominante marktpositie. Volgens de HHI is de kans hierop beneden een waarde van 1800 beperkt.

• De C3 geeft het gezamenlijk marktaandeel van de drie grootste actieve partijen op de energiemarkten, zoals gerapporteerd aan Energiekamer. Een hoog en stabiel gezamenlijk marktaandeel van de drie grootste actieve partijen op een markt kan een teken zijn van een niet goed functionerende markt.

Ondanks de hoge concentratie zijn op zowel de elektriciteitsmarkt als op de gasmarkt nog altijd veel onafhankelijke spelers actief.

OD 2

Bevorderen van de voorzieningszekerheid.

Motivering

Voorzieningszekerheid is de mate waarin eindafnemers erop kunnen vertrouwen dat energie (een basisbehoefte van mens en economie) aan hen geleverd zal worden. Naast de energiebedrijven (actief in productie, handel en transport) heeft de overheid een rol in het vergroten van de voorzieningszekerheid, daar waar marktwerking alleen niet voldoende is en/of problemen op een (inter)nationaal niveau aangepakt moeten worden zoals bij de schaarste van fossiele brandstoffen. Leveringszekerheid maakt deel uit van de voorzieningszekerheid. Zij betreft de mate waarin eindafnemers erop kunnen vertrouwen dat de voor hun beschikbare energie daadwerkelijk over het transportnet vervoerd kan worden en aan hen ter beschikking staat.

Voorzieningszekerheid heeft betrekking op:

• Diverse energiedragers: olie, gas, kolen, uranium en de secundaire drager elektriciteit.

• Alle schakels in de energieketen: productie (olie- en gaswinning, elektriciteitsopwekking), import van kolen-, uraniumen olie, verwerking (raffinage, conversie), transport en distributie (zowel betrouwbaarheid als capaciteit).

• Diverse termijnen: korte termijn (bijv. stroomuitval) en lange termijn (infrastructuur, relaties met producerende landen, energiemix).

Instrumenten

In dit verband heeft de overheid de volgende instrumenten tot haar beschikking:

• De mijnbouwwet en een stimulerend mijnbouwklimaat als basis voor eigen olie- en gasproductie;

• Elektriciteits- en Gaswet, die voor nationale en internationale aanbieders de voorwaarden voor toegang tot de netten regelt;

• Internationaal energiebeleid met deelname aan multilaterale organisaties als Internationaal Energie Agentschap (IEA), International Energy Forum (IEF) en Internationale Financiële Instellingen als Wereldbank, EBRD en EIB en het bevorderen van bilaterale relaties met belangrijke producenten;

• EU-extern energiebeleid waarbij Nederland eigen voorstellen zal inbrengen voor een extern Europees energiebeleid n.a.v. de mededeling van de EC «An energy policy for Europe» en ter voorbereiding van de 2e Strategic Energy Review;

• Crisisbeleid dat verstoringen in de olieaanvoer moet opvangen en beleid gericht op veiligheid van vitale infrastructuur;

• Toezicht door NMA/Energiekamer op kwaliteit en toegankelijkheid van netwerken en door Staatstoezicht op de Mijnen op delfstoffenwinning;

• Samen met VROM-regie op ruimtelijke inpassing van nieuwe infrastructuur (buisleidingen, hoogspanningsverbindingen, etc.).

In 2009 gaat bijzondere aandacht uit naar de volgende activiteiten:

• De conclusies en aanbevelingen uit de evaluatie van de Mijnbouwwet worden omgezet in voorstellen tot aanpassing van beleid en wet- en regelgeving. Het gaat daarbij onder andere om stroomlijning van vergunningprocedures, voorschriften voor aardwarmte, criteria voor de toelating van nieuwe mijnbouwmaatschappijen en het beleid voor het verwijderen van offshore platforms.

• EZ wil één pakket van aangepaste en nieuwe regels voor de energiesector formuleren in de Elektriciteits- en Gaswet. EZ zal dat pakket in één gebundeld wetgevingstraject voor de energiesector aanbieden aan de Tweede Kamer in 2009 zodat de wet in 2010 in werking kan treden.

• Het internationaal energiebeleid, waarbij EZ en BZ deelnemen in de verschillende gremia van, onder andere IEA, IEF, en EU, zal gericht zijn op het behalen van een bevredigende discussieuitkomst over de Strategic Energy Review; werken aan een eensgezind Europees optreden zoals in post- «Partnership and Cooperation Agreement» (PCA) onderhandelingen met Rusland. Ook zal het internationaal energiebeleid bijdragen aan het overnemen van het EU energie-acquis in omliggende landen (Nabuurschapsbeleid, Energiegemeenschap en Euromed) en een toename van de gezamenlijke EU-initiatieven op energie gebied bevorderen.

• EZ zorgt ervoor dat Stichting Centraal Orgaan Voorraadvorming Aardolieproducten (COVA) over voldoende opslagcapaciteit beschikt door afspraken met de sector. EZ neemt deel in de Europese discussie over de nieuwe voorraadrichtlijn zodat het Europese oliecrisisbeleid het beleid van de IEA nadert en Nederland is ingebed in een goed internationaal en Europees oliecrisisbeleid. Daarnaast zal EZ een pakket vraagbeperkende maatregelen actualiseren en ontwikkelen.

• EZ zal de sectorale afhankelijkheden vaststellen voor onder andere gas en elektriciteit. Er zal worden vastgesteld of normen nodig zijn voor de elektriciteit en gassector en de veiligheid in de elektriciteitssector zal verbeterd worden. Daarnaast zal EZ crisisscenario’s voor olie, elektriciteit en gas ontwikkelen, effecten bepalen en benodigde capaciteiten in kaart brengen.

• EZ zal in 2009 de regie voeren over drie ruimtelijke ontwikkelingstrajecten voor de aanleg van hoogspanningsnetwerken (Randstad 380, Borssele-Geertruidenberg, Noord Nederland en Doetinchem-Wesel). EZ zal zorgen voor de ruimtelijke besluitvorming in de vorm van een rijksinpassingsplan, een gecoördineerde vergunningverlening en een integrale afweging van publieke belangen met het oog op een tijdige realisatie van de hoogspanningsverbindingen.

Toelichting:

• 1 t/m 3. In het kader van voorzieningszekerheid is het van belang dat het aardgas dat zich bevindt in de Nederlandse kleine velden ook wordt gewonnen. Dit omvat zowel het produceren van reeds ontdekte velden (kengetal 1,3 en 5) als het exploreren van nieuwe velden (kengetal 2). EZ stelt de randvoorwaarden middels een concurrerend mijnbouwklimaat, marktpartijen nemen de productie en exploratie voor hun rekening. Kengetal 1 geeft de totale hoeveelheid gewonnen gas uit kleine velden (onshore en offshore). Hiervan was in 2005, 12 miljard m³ onshore en 25 miljard m³ onshore. In 2006 was dit respectievelijk 11 en 25 miljard m³ en in 2007 was het 12 en 26 miljard m³. Kengetal 5 geeft de totale aardgasproductie in Nederland, dus aardgas gewonnen uit kleine velden en het Groningerveld.

• 4. Het aantal storingsminuten per huishouden per jaar geeft een indicatie van de leveringszekerheid van elektriciteit. In 2007 vond er op 12 december een incident plaats met een Apache-helicopter in de Bommellerwaard. Dit veroorzaakte ongeveer 9 van de 33 minuten storing.

• 5 t/m 7. De bepalende factoren voor de geraamde aardgasbaten zijn de aardgasprijs, die gerelateerd is aan de prijs van olie in dollars, de euro/dollar koers en het volume van de verkopen.

Basispakket

OD 3

Verduurzaming van de energiehuishouding.

Motivering

In lijn met het werkprogramma «Schoon en Zuinig» werkt EZ aan een energiehuishouding die schoon en ook voor volgende generaties voldoende beschikbaar is. Het programma Schoon en Zuinig heeft als doel in 2020 een CO₂-uitstoot te realiseren die 30% lager is dan in 1990, liefst in Europees verband. Onderdeel van deze ambitie is verder een versnelde energiebesparing (naar 2% per jaar) en een forse verhoging van het aandeel duurzame energie (20% in 2020). EZ draagt aan deze doelstellingen bij door het (uit)voeren van beleid op het terrein van duurzame energie (voor EZ met name duurzame elektriciteit, bijvoorbeeld door inzet van de SDE), energiebesparing in met name industrie en energiesector, warmtebeleid, het uitvoeren van het emissiehandelsbeleid (in samenwerking met VROM) en door energie-innovatiebeleid (onder meer EOS, ECN).

Instrumenten

Instrumenten die onderdeel uitmaken van het werkprogramma Schoon & Zuinig

• Regeling Milieukwaliteit Elektriciteitsproductie (MEP) voor nog lopende verplichtingen voor de stimulering van de opwekking van duurzame elektriciteit. Deze subsidieregeling is in 2006 gesloten voor nieuwe aanvragen.

• Besluit Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE). Deze subsidieregeling voor investeerders in projecten op het gebied van hernieuwbare elektriciteit en hernieuwbaar gas is in 2008 van start gegaan en is de opvolger van de MEP.

• Fiscale stimulering van energie-efficiënte en duurzame energietechnologieën via de Energie-Investeringsaftrek (EIA).

• Subsidieregeling voor zonneboilers, warmtepompen en micro warmtekracht via de Tijdelijke Energie Regeling Marktinnovaties (TERM= kaderregeling voor diverse subsidieprogramma’s).

• Verdere ontwikkeling van windenergie op land mogelijk maken door het Nationaal Plan van Aanpak Windenergie.

• Bevorderen van toepassen van duurzaamheidscriteria bij biomassa die ingezet wordt voor transportbrandstoffen, elektriciteit en warmte. Dit gebeurt onder andere door het stimuleren en faciliteren van certificeringssystemen, het ontwikkelen van een instrument om de broeikasgasemissies te meten en het streven naar wereldwijde afspraken op dit gebied.

• Maximum uitstootplafond voor de grotere industrieën en energiesector in Europa via het CO₂-emissiehandelsysteem (EU ETS). Wanneer er wereldwijd een klimaatakkoord tot stand komt, wordt de doelstelling – 30% ten opzichte van 1990. Het plafond is bepaald vanaf 2013 voor ETS sectoren.

• Aankopen van emissiereducties in andere ontwikkelde landen via diverse instrumenten (Joint Implementation en gegroende Assigned Amount Units).

• Stimuleren van verdere ontwikkeling van CO₂-afvang en -opslag (CCS). Voorbereiden van een regelgevend kader voor CCS.

• Sturen op het tot stand komen van een structurele markt voor energiebesparing onder andere via het Meer met Minder programma dat 100 PetaJoule additionele energiebesparing in 2020 zal opleveren en beleid gericht op energiezuinige apparaten.

• Intensiveren van energiebesparing bij het bedrijfsleven via nieuwe Meerjarenafspraken Energiebesparing (MJAJ3) De kleine bedrijven die onder de MJA2 vielen, hebben de nieuwe Meerjarenafspraken (MJA3) al ondertekend. EZ streeft er naar om ook de grote bedrijven, die onder het convenant Benchmarking vallen, op te laten gaan in het nieuwe convenant MJA3. Onderdeel van de nieuwe MJA-aanpak zijn de doorbraakinnovaties. Via zogeheten «roadmaps» brengen een tiental sectoren de mogelijkheden voor forse verbetering van energie-efficiëntie op de lange termijn in kaart.

• Versterking (fundamenteel) energieonderzoek en de samenhang daarbinnen, vanuit een vraaggestuurde benadering.

Overige instrumenten

• Akkoord met de Energiesector over collectieve warmtelevering.

• Kennisoverdracht aan burgers via Milieu Centraal.

• Stimuleren van fundamenteel en industrieel onderzoek voor de (middel) lange termijn met het instrument EOS (Energie Onderzoekstrategie)

In 2009 gaat binnen het Schoon en Zuinig programma bijzondere aandacht uit naar de volgende activiteiten:

• Energietransitie (ET): Directoraat Generaal Energie en Telecom (DGET) bevordert de uitvoering van de Innovatieagenda Energie, resulterend in een groot aantal innovatieprogramma’s en innovatieve projecten. Verder bevordert DGET de wisselwerking tussen Platforms/Regieorgaan Energietransitie en het beleid en stimuleert het een effectieve, interdepartementale aanpak van dossiers (waar nodig en gewenst).

• Uitvoeren van de afspraken gemaakt in een sectorakkoord met de industrie en met de energiesector in het kader van het werkprogramma Schoon & Zuinig. Deze convenanten vormen onderdeel van het overkoepelende duurzaamheidsakkoord waarin de overheid afspraken maakt met sectoren over hun bijdrage aan de kabinetsdoelstellingen voor CO₂-reductie, energiebesparing en hernieuwbare energie.

• Actieve inbreng verzorgen in de discussie rondom de klimaatdoelen en het tot stand brengen van een wereldwijd emissiehandelssysteem na 2012.

• Nationaal en Internationaal onderzoek op het gebied van herziening en uitwerking van de Europese Richtlijn emissiehandel EU ETS ten aanzien van de positie van het Nederlandse bedrijfsleven. Ontwikkeling van beleid op het gebied van CO₂-emmissiehandel.

• Prestatie-afspraken met en het verstrekken van financiële ondersteuning aan het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN).

• Ten vervolge op de stroomlijningsbrief (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200, nr. 47) zullen de verschillende Energie Onderzoeksregelingen (NEO en EOS) in 2010 geïntegreerd worden tot één regeling die volledig aansluit op het Kaderbesluit EZ-subsidies.

In 2009 gaat voor wat betreft de overige activiteiten aandacht uit naar:

• Continueren van nucleair energieonderzoek via financiering van Nuclear Research and Consulting Group (NRG) en Hoge Flux Reactor (HFR), overeenkomstig het gestelde in het Energierapport 2008.

• Stimuleren van innovatieve projecten voor koplopers langs de ontwikkelde transitiepaden.

• Wisselwerking verzorgen tussen beleid en de Platforms Energietransitie en het Regieorgaan.

• Bevorderen dat de Platforms Energietransitie op een goede manier een «second opinion» geven bij alle te sluiten sectorakkoorden.

• Zorgen voor optimale randvoorwaarden voor levering van restwarmte en collectieve duurzame warmte.

Toelichting:

1. Het aandeel van het nationale elektriciteitsverbruik dat wordt opgewekt met behulp van hernieuwbare technieken. Conform de richtlijn duurzame elektriciteit betreft dit het bruto aandeel. De daling van het aandeel duurzame elektriciteit komt door een terugval in de bij- en meestook van biomassa. Zoals aangegeven in de brief van 26 februari 2008 (Kamerstukken II, 31 239, nr. 10) is het desondanks de verwachting dat de doelstelling van 9% wel wordt gehaald in 2010.

2. Het aandeel van het nationale energieverbruik waarvoor hernieuwbare, primaire energiedragers met behulp van energieconversietechnieken zijn omgezet in secundaire oftewel bruikbare energiedragers.

3. Maximale hoeveelheid broeikasgasemissies in de totale industrie- en energiesector in Mton. Een deel van de sector neemt deel in het emissiehandelssysteem (ETS). Het emissieplafond is het maximum aan broeikasgassen in absolute hoeveelheden dat deelnemende inrichtingen gedurende de periode 2008–2012 mogen uitstoten of moeten compenseren via het emissiehandelsysteem. Met de grote energiegebruikers die niet aan het ETS deelnemen worden meerjarenafspraken gemaakt.

4. JI en gegroende AAU’s zijn mechanismen waarmee geïndustrialiseerde landen kunnen voldoen aan hun doelstellingen ter vermindering van de uitstoot van broeikasgassen. JI houdt in dat geïndustrialiseerde landen projecten financieren voor energiebesparing in andere geïndustrialiseerde landen, die eveneens onder het protocol vallen (met name Oost-Europese landen). Zij mogen dan de bereikte besparing van hun eigen emissies aftrekken. AAU’s zijn de Kyoto-quota die aan landen worden toebedeeld. Sommige landen met een verplichting op grond van het Kyoto-protocol hebben emissieruimte over die zij mogen verkopen in de vorm van AAU’s. Bij groene AAU’s wordt de opbrengst van de verkoop op enigerlei wijze voor milieuverbetering aangewend.

Toelichting:

Het percentage van het budget van het zesde kaderprogramma, als ook van het zevende kaderprogramma voor het jaar 2007, betreffende het thema energie, dat naar energieonderzoek gaat van in Nederland gevestigde instituten en bedrijven. De EU ondersteunt alleen de allerbeste projectvoorstellen waarbij in aanmerking moet worden genomen dat het EU-budget voor het thema energie relatief laag is ten opzichte van andere thema’s, waardoor voor bijna tien maal meer voorstellen zijn ingediend dan zijn toegekend.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Artikel 5 Internationale Economische Betrekkingen

Algemene doelstelling

Verbeteren van klimaat voor internationale handel en investeringen om de concurrentiekracht van de Nederlandse economie te vergroten.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

De verschillende economieën in de wereld raken steeds meer met elkaar verknoopt. Nationale en regionale markten voor goederen, diensten, kapitaal, kennis en arbeid ontwikkelen zich tot wereldwijde markten. Deze specialisatie is een bron van productiviteitsgroei en daarmee van inkomensgroei. Anderzijds staan ze ook steeds meer tegenover elkaar. De concurrentie tussen de verschillende economieën om de steeds schaarser wordende grondstoffen zal intenser worden. Verder willen de nationale en regionale markten steeds meer hun eigenheid blijven behouden en benadrukken. Dit kan de productiviteitsgroei en dus de inkomensgroei juist negatief beïnvloeden.

Nederland is gebaat bij een open wereldeconomie. Hier ontstaan nieuwe kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven en kan het bedrijfsleven zich verder specialiseren om concurrentie voordelen uit te nutten. Bij het betreden van de internationale markten komen met name het MKB, maar ook grotere ondernemingen echter allerlei obstakels tegen die het vrije handels- en investeringsverkeer belemmeren.

EZ richt zich daarom op een open internationaal handels- en investeringsverkeer en een versterkte, duurzame internationale economische rechtsorde, het bevorderen van internationaal ondernemen (inkomend en uitgaand) en het gericht ondersteunen van het bedrijfsleven in kansrijke sectoren op zowel binnenlandse als buitenlandse markten.

Verantwoordelijkheid

De minister van Economische Zaken is verantwoordelijk voor het onderhouden van goede economische betrekkingen met andere landen en voor het beleid ten aanzien van het internationale handel- en investeringsbeleid, internationaal ondernemen en het aantrekken van buitenlandse bedrijven.

Externe factoren

Succes wordt mede bepaald door het handels- en investeringsklimaat in binnen- en buitenland en veranderingen daarin.

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

* Dit betreft uitfinanciering van verplichtingen die tot en met 2008 zijn aangegaan en de bijdragen aan instellingen en instituten.

Markt en spelregels

OD1

Een vrijer internationaal handels- en investeringsverkeer en een versterkte, duurzame internationale economische rechtsorde.

Motivering

Door het wegnemen van onnodige belemmeringen ervoor zorgen dat ondernemers en consumenten zowel in Nederland als wereldwijd het economisch groeipotentieel kunnen benutten en tegelijkertijd bevorderen dat zij dat doen op maatschappelijk verantwoorde wijze. EZ is primair verantwoordelijk voor het buitenlands economisch beleid en als zodanig verantwoordelijk voor de Nederlandse inbreng in het handelsbeleid in de EU en het vertegenwoordigen van het Nederlandse economisch belang in WTOen OESO-kader.

Instrumenten

Positiebepaling en invloed aanwenden in het kader van onderhandelingen in EU, OESO en WTO.

• Voorlichting van bedrijfsleven over investeringsbeschermings-overeenkomsten (IBO’s) en, indien wenselijk, opstellen en uitonderhandelen van nieuwe IBO’s (dan wel het moderniseren van bestaande IBO’s) met voor Nederland interessante markten.

• Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen als intrinsiek onderdeel van het beleid op internationaal ondernemen, handel en investeringen inzetten (uitvoering kabinetsvisie MVO, Kamerstukken II 2007–2008, 26 485 XIII, nr. 53).

• Voorlichting over en mediation o.b.v. de OESO richtlijnen voor multinationale ondernemingen via het Nationaal Contactpunt voor de OESO richtlijnen (NCP).

• Controle op handelsstromen strategische goederen.

• Contributies aan diverse organisaties (onder andere WTO).

In 2009 gaat bijzondere aandacht uit naar het volgende:

• Voortbouwen op de ingezette weg richting een versterkt maatschappelijk draagvlak voor opener en eerlijker wereldhandel en voor het wereldhandelsstelsel als systeem, via intensieve communicatie met bedrijfsleven, consumenten, organisaties en andere stakeholders. Het ontwikkelingsbelang van de (post) WTO-onderhandelingen, de EPA-onderhandelingen en herziening van de oorsprongsregels blijft centraal staan in de Nederlandse inzet.

• Implementatie van activiteiten uit de Kabinetsvisie op handel en duurzaamheid en daarmee bijdragen aan een internationaal/multilateraal verankerde en op lange termijn doelmatige bijdrage van de handelspolitiek aan het behartigen van zogenaamde non-trade concerns (NTC’s) en voorkomen van niet-effectieve handels- en investeringsbelemmerende maatregelen

• Implementatie van de in 2008 afgeronde Doha ronde, of – indien dat nog niet is gelukt – actief bijdragen aan de zo spoedig mogelijk succesvolle afronding van de Doha ronde in 2009.

• Effectieve en (pro-)actieve inbreng in de onderhandelingen over regionale en bilaterale vrijhandelsakkoorden van de EU, zodat het uiteindelijke onderhandelingsresultaat aanvullend en ondersteunend is ten opzichte van de WTO en de Nederlandse belangen goed weerspiegelt. Voor 2009 zal speciale aandacht uitgaan naar de vrijhandelsakkoorden met Zuid-Korea en India.

• Het stimuleren van duurzame globalisering door met bedrijven en handelspartners samen te werken aan verbetering op het vlak milieu en sociale aspecten van investering- en handelsrelaties (inclusief ketenverantwoordelijkheid).

• Versterking van kennis- en informatie-uitwisseling op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) (inclusief best practices) met andere EU-lidstaten en prioritaire derde landen. Dit gebeurt deels al in het kader van de High Level Group of Social Experts, voorgezeten door de Europese Commissie. Deze samenwerking wil Nederland verder versterken door een «like minded» overleg met de MVO-koplopers te creëren waar de MVO-expertise intensiever uitgewisseld kan worden.

• Implementeren van de nieuwe nationale exportcontrolewetgeving en de herziene Europese dual use verordening en hierover voorlichting geven aan belanghebbenden.

• Verbeteren van de toegankelijkheid van de exportcontrole website en de daarop geplaatste informatie over wetgeving, beleid, procedures en implementatie.

• Inspringen op de praktische gevolgen van het EU werkingsverdrag (voorzien 2009) op het terrein van handelspolitiek, door met name de formele en informele contacten met het Europees Parlement te versterken.

Basispakket

OD2

Bevorderen Internationaal Ondernemen (inkomend en uitgaand).

Motivering

Het bevorderen van internationale activiteiten (handel, investeringen, samenwerking) van bedrijven omvat twee componenten: uitgaande én inkomende bedrijvigheid. Beide zijn belangrijk voor de productiviteit en concurrentiekracht van Nederland en hebben een potentieel opwaarts effect op de kennisintensiteit van de Nederlandse economie. Beide kennen een aantal vergelijkbare barrières die bedrijven niet zelf kunnen overwinnen. Hier is een duidelijke rol weggelegd voor de overheid om de internationale ondernemingen te ondersteunen bij het overkomen van deze barrières. EZ wil beide componenten stimuleren en zoveel mogelijk in samenhang bezien en dit tot uitdrukking laten komen in het instrumentarium dat wordt ingezet.

Tevens biedt EZ ondersteuning aan (vooral) MKB bedrijven die een eerste stap doen op internationaal terrein of hun activiteiten naar het buitenland willen uitbreiden. Beoogd effect is een versterking van het Nederlandse MKB door internationalisering.

Verder zet EZ in op het aantrekken van buitenlands bedrijfsleven dat werkgelegenheid, innovatiekracht en kennisoverdracht meebrengt en uiteindelijk bijdraagt aan de groei van de Nederlandse economie. Daarom biedt EZ ondersteuning aan buitenlandse bedrijven die zich hier willen vestigen.

Instrumenten

Niet financieel-instrumentarium:

• Economische diplomatie.

• Algemene voorlichting, kennisoverdracht, positionering op buitenlandse markten, promotie van het Nederlands bedrijfsleven en Nederland als investeringsland door de EVD.

• Het Nederlands internationale postennetwerk (Ambassades, consulaten, Netherlands Business Support Office, kantoren van het Netherlands Foreign Investment Agency) t.b.v. economische dienstverlening aan zowel Nederlandse als buitenlandse ondernemers in het buitenland.

• Economische missies en bilaterale bezoeken van en naar het buitenland zowel op politiek als op hoog ambtelijk niveau.

• Strategische agenda economische missies.

Financieel instrumentarium:

• Stroomlijning basispakket:

• Zoals aangekondigd in de brief «Naar een effectief EZ-instrumentarium voor ondernemers: helder, samenhangend en toegankelijk» (Kamerstukken II 2007–2008, 31 200, nr. 47) is het nieuwe instrument Prepare2start gericht op starters op buitenlandse markten, met als kern het huidige Programma Starters op Buitenlandse Markten (PSB), in de loop van 2008 operationeel geworden. Het programma richt zich op MKB-ondernemers die geen of weinig ervaring hebben met internationaal ondernemen. Met Prepare2start wordt de mogelijkheid geboden om alle vormen van internationaal ondernemen op planmatige wijze te verkennen zoals bijvoorbeeld import, samenwerking, investeringen en combinaties daarvan.

• Het Programma Economische Samenwerking Projecten (PESP): wordt uiterlijk 1 januari 2010 beëindigd.

• Vanaf 2009 is de faciliteit SENO/GOM geïntegreerd in de exportkredietverzekeringsfaciliteit (EKV) die door het ministerie van Financiën wordt uitgevoerd.

• Via onder andere achtergestelde leningen wordt financiering van projecten in opkomende markten mogelijk gemaakt door middel van Faciliteit Opkomende Markten (FOM).

• Programma Uitzending managers (PUM): managementadviesdiensten op aanvraag van ondernemingen en instellingen in opkomende markten die behoefte hebben aan kennis en ervaring die ter plaatse onvoldoende voorhanden is.

In 2009 gaat bijzondere aandacht uit naar het volgende:

• de verdere implementatie van de beleidsbrief Internationaal ondernemen (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 380 XIII, nr. 1):

• Extra inzetten op de 15 meest kansrijke markten, ondermeer door maatwerk in de dienstverlening.

• Versterken van MVO als onderdeel van het beleid op internationaal ondernemen zoals weergegeven in de Kabinetsvisie (Kamerstukken II 2007–2008, 26 485 XIII, nr. 53), onder meer door structurele aandacht daarvoor in economische missies, het financieel instrumentarium en Holland Branding.

• Sterker profileren van Nederland als pioneers in international business via Holland Branding. In samenwerking met het Innovatieplatform is voor de creatieve sector de «Paint the World Orange Contest» georganiseerd, om het merk «Holland» te versterken, voor onze internationale concurrentiepositie.

• Versterkte inzet van het Nederlands bedrijfsleven in het dichterbij brengen van de VN-ontwikkelingsdoelen, onder meer door het opzetten van een samenhangend pakket voor private sector ontwikkeling in samenwerking met BZ/OS.

• Professionaliseren van de aansturingsrelatie met de EVD door ontwikkeling van outputsturing en prestatie-indicatoren. Door verkregen inzicht in handels- en investeringspatroon bij 2 500 ondernemers die jaarlijks met ondersteuning van de EVD (meer) internationaliseren kan overheidsondersteuning scherper worden gekwantificeerd.

• Beter toesnijden van de organisatie van overheidssteun op de dynamiek van de internationale economie door verdere integratie van de Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) en Technisch wetenschappelijke attachés (TWA) in de EVD.

• Verdere implementatie van de Acquisitiebrief van 2006 (Kamerstukken II, 2005–2006, 30 300 XIII, nr. 98), alsmede ontwikkeling van beleid op basis van de in de acquisitiebrief opgenomen visie.

Programmatisch Pakket

OD3

Het gericht ondersteunen van het bedrijfsleven in kansrijke sectoren op zowel binnen- als buitenlandse markten.

Motivering

Door het stimuleren van publiek-private samenwerking en het in onderlinge samenhang inzetten van het (buitenland)instrumentarium (via 2g@there) op kansrijke sectoren in buitenlandse markten, bevorderen van kennisoverdracht en een optimale benutting van het aanwezige groeipotentieel bij Nederlandse bedrijven. Dit instrumentarium richt zich vooral op complexere buitenlandse markten en het bedrijfsleven dat reeds actief is op die markten. Net als bij OD 2 wordt zowel ingaande als uitgaande bedrijvigheid in samenhang gestimuleerd. Met deze operationele doelstelling wordt bijgedragen aan structurele versterking van het Nederlandse MKB, internationaal en nationaal. Dit heeft versterking van de structuur en de groei van de Nederlandse economie tot gevolg.

Instrumenten

• Stroomlijning in het programmatisch pakket

– Zoals aangekondigd in de «stroomlijningbrief» (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200, nr. 47) zal internationaal excelleren (2g@there) maximaal worden gekoppeld aan de andere programmatische modules in de begroting. 2g@there is gericht op strategische publiek-private samenwerking in een markt/sectorcombinatie, voor de periode van een aantal jaren. 2g@there maakt gebruik van het bestaande instrumentarium door deze in samenhang in te zetten. De in de stroomlijningsbrief opgenomen modules sterktes in innovatie, sterktes in de regio en energietransitie krijgen daardoor een internationaal vervolg.

– Het huidige Programma Samenwerking Opkomende Markten, Business to Business (PSOM) zal worden aangepast om tegemoet te komen aan de rechterlijke uitspraak van 9 juli 2008 inzake Hanseland. Het streven is om de PSOM uiterlijk 1 januari 2010 onderdeel van 2g@there te maken.

– G2G: het G2G programma beoogt zowel belemmeringen op institutioneel vlak voor Nederlandse ondernemers weg te nemen als ook een belangrijke functie te vervullen bij het initiëren van 2g@there op kansrijke opkomende markten. Middels G2G wordt samenwerking gezocht met buitenlandse overheden en (Nederlandse) vakdepartementen om zo gericht problemen aan te pakken.

In 2009 gaat bijzondere aandacht uit naar het volgende:

• Extra aandacht voor de internationale dimensie van de modules sterktes in innovatie, sterktes in de regio en energietransitie innovatie programma’s, die tot uitdrukking zullen komen in de 2g@there programma’s.

• Focus van 2g@there is gericht op gebieden waarop Nederlandse ondernemers internationaal onderscheidend kunnen zijn. Het betreft door de Dutch Trade Board (DTB) aangeduide opkomende markten (China, India, Oekraïne, Rusland, Turkije en landen van de Westelijke Balkan) of bepaalde kansrijke sectoren: hightech systemen & materialen, water, food & flowers, life sciences & gezondheid en chemie, creatieve industrie, energie en infrastructuur.

Vormgeven en uitvoeren van een nieuwe faciliteit die zich richt op opkomende landen zoals China en India. Voor wat betreft China zal deze transitiefaciliteit zich met name richten op de sector energie/klimaat. Voor India zal de aandacht vooral uitgaan naar de sectoren agro-industrie, bouw/infrastructuur/logistiek, ICT, en biotechnologie. De mogelijkheid bestaat om extra aandacht te geven aan de automotive-sector en de creatieve industrie.

Toelichting:

Het betreft hier het percentage van het totale PSOM-budget dat is besteed aan succesvol afgeronde projecten die in de afgelopen 10 jaar zijn gestart.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

* OD 2 Bevorderen Internationaal Ondernemen en OD 3 Het aantrekken van investeringen van buitenlandse bedrijven in Nederland zijn samengevoegd tot OD 2: Bevorderen Internationaal Ondernemen (inkomend en uitgaand).

Vanuit doelmatigheidsoverwegingen is ervoor gekozen om hiervoor één doorlichting uit te voeren.

8. Economische analyses en prognoses

Algemene doelstelling

Een breed vertrouwde bron van beleidsrelevante economische analyse zijn.

Omschrijving

Om wetenschappelijk verantwoorde en up-to-date onafhankelijke economische analyses en prognoses te maken.

Het behalen van de doelstelling heeft als effect dat de analyses en prognoses gedragen worden door regering, het parlement en overige maatschappelijke organisaties.

Verantwoordelijkheid

De minister is systeemverantwoordelijk ten aanzien van het CPB. Inhoudelijk gezien is het CPB onafhankelijk.

Externe factoren

• De beoordeling van het wetenschappelijk niveau van de analyses en prognoses van het CPB door een externe visitatiecommissie;

• De beoordeling van de beleidsrelevantie van de analyses en prognoses van het CPB door een externe toetsgroep van beleidsmakers;

• Waarborgen van de onafhankelijke positie van het CPB.

Verwijzingen beleidsstukken

• Wet voorbereiding van de vaststelling van een Centraal Economisch Plan;

• Protocol voor de planbureaufunctie van CPB, RIVM, RPB en SCP.

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

* De raming bestaat uitsluitend uit apparaatuitgaven van het CPB. Deze uitgaven zijn in bestuurlijk opzicht slechts in beperkte mate flexibel.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

9. Voorzien in maatschappelijke behoefte aan statistieken

Algemene doelstelling

Het van overheidswege verrichten van statistisch onderzoek ten behoeve van praktijk, beleid en wetenschap en het openbaar maken van de op grond van zodanig onderzoek samengestelde statistieken.

Omschrijving

Om onbetwiste, samenhangende en actuele statistische informatie over maatschappelijke en economische ontwikkelingen te leveren, waardoor:

• maatschappelijke en economische ontwikkelingen in samenhang worden beschreven;

• nationale en internationale Europese verplichtingen op statistisch gebied worden nagekomen;

• de verdeling van fondsen (Gemeente en Provinciefonds) en de vaststelling van afdrachten en indexeringen (loonkosten en prijsontwikkeling) op basis van objectieve gegevens, efficiënt kunnen worden vastgesteld;

• beleidsanalyses, modelsimulaties, prognoses en geavanceerde microdata-analyses kunnen worden uitgevoerd.

Verantwoordelijkheid

Het CBS is verantwoordelijk voor het opstellen en uitvoeren van een adequaat statistisch programma voor efficiënte gegevensverzameling en -bewerking en voor de publicatie voor de daaruit resulterende statistische informatie.

De CCS is verantwoordelijk voor het vaststellen van het programma, houdt toezicht op het CBS en is bovendien verantwoordelijk voor de coördinatie van statistische informatievoorziening van Rijkswege.

De minister is eindverantwoordelijk voor het in stand houden van de voorwaarden voor de productie van statistieken en voor de rechtmatigheid en doelmatigheid van de besteding van de publieke gelden die daarmee gemoeid zijn.

• Externe factoren de beschikbaarheid op de arbeidsmarkt van personeel van voldoende kwaliteit;

• voldoende (tijdige) beschikbaarheid van gegevens. Het CBS produceert statistieken uit twee bronnen: eigen enquêtes en centrale overheidsregistraties. Het CBS-beleid is erop gericht de eigen enquêtes zoveel mogelijk te beperken in het kader van reductie van administratieve lasten. De afhankelijkheid van externe registraties neemt daardoor toe.

Verwijzingen beleidsstukken

• Wet op het Centraal bureau voor de statistiek art. 3, 4, 15, 25 en 79;

• Meerjarenprogramma 2009–2013;

• Werkplan 2008 en jaarverslag 2007 van het CBS.

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

* De raming bestaat uitsluitend uit apparaatuitgaven van het CBS. Deze uitgaven zijn in bestuurlijk opzicht slechts in beperkte mate flexibel.

Operationele doelstelling

Het zijn van een toonaangevend kennisinstituut dat kan inspelen op de vraag naar informatie van beleid en wetenschap.

Motivering

Om de (wetenschappelijke) kwaliteit van de statistieken te kunnen borgen en door gebruikers als gezaghebbende bron van betrouwbare en valide statistische informatie te worden beschouwd.

Om het gebruik van statistieken van het CBS voor de ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van beleid onder meer door de ministeries (en daarmee de maatschappelijke relevantie van het CBS) te optimaliseren.

Instrumenten

• Centrum voor Beleidsstatistiek;

• Gebruikersenquête;

• Disseminatie en StatLine;

• Adviesraden.

Activiteiten

• Overleg en samenwerken met departementen, wetenschappelijke instellingen, planbureaus, etc.;

• Vergroten klantenbereik en omzet;

• Centralisatie en verbetering microdata-faciliteiten (one-stop-shop);

• Meten en vergroten van de tevredenheid;

• Verbeteren Statline en website;

• Faciliteren van remote-execution en remote-access;

• Raadplegen van adviesraden waarin onder andere ministeries, planbureaus en wetenschap en andere grote gebruikers zijn vertegenwoordigd.

Doelgroepen

Ministeries, planbureaus, universiteiten, onderzoekbureaus, bedrijfsleven, media, etc., zowel in Nederland als internationaal.

Verwijzingen beleidsstukken

• Strategienota «Statistieken die tellen»;

• Meerjarenprogramma 2009–2013;

• Uitgangspunten werkplan 2008 en jaarverslag 2007.

¹ Dit is op basis van de nieuwe overheidsbrede nulmeting per 1 maart 2007

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

10. Elektronische communicatie en post

Algemene doelstelling

Een hoogwaardig en adequaat aanbod van netwerken en diensten voor elektronische communicatie en post.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Om een voor economische groei noodzakelijke hoogwaardige communicatie-infrastructuur te creëren en meer maatschappelijk rendement te halen uit ICT, treedt de overheid op als marktmeester, waarborgt zij publieke belangen (veiligheid, betrouwbaarheid, toegankelijkheid en transparantie) en neemt zij knelpunten weg die belemmeren dat marktinitiatieven voor de ontwikkeling en toepassing van netwerken en diensten voor elektronische communicatie tot stand komen. In de ICT-agenda 2008–2011 heeft het Kabinet haar ambitie en activiteiten uiteengezet ten aanzien van de rol van ICT in de samenleving en de ontwikkeling van Nederland tot een digitale dienstenmaatschappij die internationaal aan de top staat.

Verantwoordelijkheid

De minister is verantwoordelijk voor een efficiënt werkende communicatie- en postmarkt en het waarborgen van publieke belangen (veiligheid, betrouwbaarheid, toegankelijkheid en transparantie). Daarnaast faciliteert en stimuleert de minister waar nodig innovatie in de elektronische communicatie en postsector.

Externe factoren

Behalen van deze doelstelling hangt af van de marktontwikkelingen in de elektronische communicatie en postsector, alsmede internationale ontwikkelingen, waaronder:

• De mate van concurrentie op de markten voor elektronische communicatie en post;

• De convergentie tussen netwerken en markten voor omroep, communicatie en informatie naar het internetprotocol; doordat alle media digitaal verstuurd kunnen worden via het internetprotocol bewegen aanbieders van deze voorheen gescheiden markten zich op elkaars terrein. Dit vergroot het aanbod en versterkt de concurrentie, maar zorgt ook voor nieuwe kwetsbaarheden (onder andere virussen, cybercrime);

• De digitalisering van de ether (radio en televisie van analoog naar digitaal); dit vergroot de pluriformiteit en technische kwaliteit van het aanbod en de doelmatige benutting van de infrastructuur;

• Het maatschappelijke draagvlak voor de uitrol van draadloze netwerken (plaatsing van antennes); gebrek aan draagvlak leidt tot netwerken met slechte dekking en remt introductie van nieuwe toepassingen.

• Het behalen van deze doelstelling hangt tevens af van internationale ontwikkelingen, waaronder het verloop van de Europese onderhandelingen over het nieuw regelgevend kader voor de elektronische communicatiesector.

Toelichting:

De Information Society Index (ISI) is een breed samengestelde index die de basisvoorwaarden voor de informatiemaatschappij meet. De score is gebaseerd op de categorieën PC’s, ICT-uitgaven, internetgebruik, e-commerce, breedband, mobiel, opleidingsniveaus en burgerlijke vrijheden.

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

* Dit betreft uitfinanciering van verplichtingen die tot en met 2008 zijn aangegaan en de bijdragen aan instellingen en instituten.

Markt en spelregels

OD 1

Een efficiënt werkende communicatie- en postmarkt.

Motivering

Om consumenten en bedrijven betere keuzemogelijkheden te bieden ten aanzien van aanbieders, producten en diensten, schept de overheid de randvoorwaarden voor een concurrerende communicatie- en postmarkt.

Instrumenten

• Telecommunicatiewet: wet van 19 oktober 1998, houdende regels inzake de telecommunicatie;

• Postwet: wet van 26 oktober 1988, houdende herziening van de wetgeving met betrekking tot de uitvoering van de postdienst;

• Lidmaatschap van/bijdrage aan internationale organisaties: de International Telecommunication Union (ITU), de Universal Postal Union (UPU), de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), de European Conference of Postal and Telecommunications Administrations (CEPT) en de Europese Telecommunicatie Standaardisatie Instelling (ETSI);

• Uitvoering, toezicht en handhaving door OPTA en het Agentschap Telecom;

• Nummerplannen: hierin zijn de bestemmingen van de telefoonnummers en netwerkcodes wettelijk vastgelegd;

• Nationaal Frequentieplan en de regeling gebruik van frequentieruimte zonder vergunning. In het Frequentieplan wordt per frequentieband aangegeven voor welk type gebruik de band is bestemd en op welke wijze de verdeling van de frequentieruimte over de verschillende gebruikers plaatsvindt;

• Antenneregister: dit register geeft een overzicht van de antenne-installaties voor onder andere mobiele telefonie en landelijke omroep die in Nederland in werking zijn.

In 2009 gaat bijzondere aandacht uit naar de volgende activiteiten:

• In het kader van de herziening van het EU-regelgevingskader (New Regulatory Framework) voor de elektronische communicatiesector worden de vijf EU-richtlijnen die de basis vormen van dit kader herzien. In 2009 worden de aangepaste richtlijnen in de Telecommunicatiewet geïmplementeerd en zal het aangepaste kader van kracht worden.

• In de zomer van 2008 vond het congres van de Wereldpostunie (UPU) plaats. Tijdens dit congres zijn wijzigingen van de verdragen/internationale afspraken van de UPU besproken en geaccordeerd. Deze wijzigingen worden in 2009 geïmplementeerd door nationale wet- en regelgeving.

• Het geven van een reactie op voorstellen van de Europese Commissie voor eventuele aanpassing van de Universele Dienstverlening voor telefonie. De Europese Commissie is van plan om in 2009 met een voorstel te komen (groenboek).

• Het nemen van besluiten omtrent de toekomstige inrichting van het toezicht om de toekomstbestendigheid van het toezicht op de elektronische communicatiesector te waarborgen.

• Het actualiseren van nummerplannen, zodat dreigende schaarste wordt voorkomen en nieuwe typen dienstverlening worden gefaciliteerd, zoals nummers voor geharmoniseerde Europese dienstverlening met een maatschappelijk belang.

• Afronden van het nieuwe Hoofdstuk 3 van de Telecommunicatiewet en de uitvoeringsregelingen ter implementatie van de Nota Frequentiebeleid 2005 (Kamerstukken II, 2005–2006, 24 095, nr. 188).

• Actualiseren van het Nationaal Frequentieplan, zodat wordt voorzien in de nieuwe behoeften aan frequenties. Hiermee wordt mede uitvoering gegeven aan de besluitvorming in de Wereld Radio Conferentie van 2007 en harmonisatiebesluiten van de Europese Commissie en de CEPT.

• Ontwikkelen van een beleidsvoorstel voor het techniek- en dienstenneutraal maken (flexibilisering) van bestaande niet-schaarse vergunningen. Hierdoor kunnen deze vergunninghouders, veelal bedrijven, meer met hun vergunningen doen en ontstaat meer ruimte voor innovatie.

• De Europese Commissie zal, naar verwachting, samen met de lidstaten de herziening van de R&TTE-richtlijn uitvoeren. Deze richtlijn heeft betrekking op radio- en randapparatuur en regelt het toelating- en verhandelingsregime voor vrijwel alle telecommunicatieapparatuur op de Europese markt en daarmee ook de Nederlandse markt. Bij de herziening zal de inzet van EZ gericht zijn op het behoud van een zo eenvoudig mogelijke toegang tot de markt van telecommunicatieapparatuur, de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van de richtlijn en daar waar mogelijk verlaging van de administratieve lasten.

• In 2009 worden acties uit de agenda «Telecomconsument» voor de middellange termijn (tot 2010) uitgevoerd. Deze agenda is opgesteld in 2008 en bevat acties rond drie randvoorwaarden, waarmee consumenten die gebruik maken van telecominfrastructuur en -diensten beter worden gepositioneerd. Deze randvoorwaarden zijn: de consument is goed voorbereid (1), heeft keuzevrijheid (2) en heeft vertrouwen (3).

• Het versterken van het maatschappelijk draagvlak voor de uitrol van landelijke netwerken voor mobiele communicatie door het vastleggen in wet- en regelgeving van een vooraankondiging van plaatsing van een antenne en eventueel delen van het convenant voor vergunningvrije antennes voor mobiele telecommunicatie.

• Opnemen in de Telecommunicatiewet van regels omtrent EMV emissie van zendmasten. De hiervoor bestaande regels in de milieuwetgeving worden geschrapt.

Toelichting:

De doelstelling is om het aantal vergunningcategorieën met 10% terug te brengen (van 47 naar 42) in een periode van 5 jaar. Dit kan plaatsvinden door één of meer categorieën vergunningvrij te maken, eventueel in combinatie met een registratieplicht, dan wel door het samenvoegen van categorieën vergunningen als gevolg van het verder kunnen terugdringen van voorschriften en beperkingen (in de vergunningen). Dit heeft tot gevolg dat gebruiksmogelijkheden van frequenties worden verruimd en wordt aangesloten bij veranderende marktomstandigheden en technologische ontwikkelingen. Indien de twee vergunningcategorieën niet kunnen worden afgeschaft in 2008, dan is de beginwaarde 49 en wordt het aantal categorieën verminderd met tien procent tot 44 in 2013.

Toelichting:

De Herfindahl Hirschmann Index (HHI) geeft de mate van concentratie aan binnen (een deelmarkt van) de telecommunicatiesector. De HHI wordt uitgedrukt in een getal tussen de 0 en 10 000. Uit oogpunt van marktwerking heeft een situatie waarin er geen partijen zijn met een dominante marktpositie de voorkeur. Volgens de HHI is de kans hierop beneden een waarde van 1800 beperkt. De Telecommunicatiewet geeft de randvoorwaarden voor een gezonde, competitieve markt, maar de overheid dicteert uiteraard niet hoeveel marktpartijen er moeten zijn. Ontwikkelingen in de markt als gevolg van zowel overnames in de mobiele telefoniemarkt als in de markt voor breedband internettoegang, hebben geleid tot een toename van de HHI. Een daling van de HHI in de mobiele telefoniemarkt, waarin vooral drie grote netwerkaanbieders actief zijn, naar de genoemde ambitiewaarde van 1800, kan alleen bereikt worden door toename van de marktaandelen van kleine aanbieders zonder eigen netwerk. Hierop heeft de overheid echter geen directe invloed. Voor de markt voor breedband internettoegang blijft de genoemde ambitiewaarde onverminderd van kracht.

OD 2

Een veilig en betrouwbaar elektronisch- en postnetwerk.

Motivering

Om publieke belangen (veiligheid, betrouwbaarheid, toegankelijkheid en transparantie) te waarborgen en vertrouwen in elektronische en postnetwerkdiensten en -toepassingen te bevorderen. Elektronische communicatie ontwikkelt zich steeds meer tot een alomvertegenwoordige en kritische infrastructuur zonder welke de meeste economische en maatschappelijke functies niet meer zouden functioneren. Vertrouwen in en veiligheid van elektronische communicatie zijn daarom van steeds groter belang.

Instrumenten

• Telecommunicatiewet: wet van 19 oktober 1998, houdende regels inzake de telecommunicatie;

• Lidmaatschap van/bijdrage aan internationale organisaties, waaronder het Internet Governance Forum;

• Nationale Infrastructuur Bestrijding Cybercrime (NICC): dit publiek-private samenwerkingsverband draagt bij aan een effectieve bestrijding van cybercrime;

• Nationaal Continuïteit Overleg-Telecommunicatie (NCO-T). In het NCO-T, waaraan aanbieders van vitale telecommunicatienetwerken en -diensten en EZ deelnemen, worden beschermingsmaatregelen ontwikkeld ter vermindering van de kwetsbaarheid van de vitale infrastructuren en diensten. Ook worden afspraken gemaakt om in geval van een ernstige verstoring schade voor de maatschappij zo veel mogelijk te beperken.

In 2009 gaat bijzondere aandacht uit naar de volgende activiteiten:

• Het voorlichtingsprogramma Digibewust zal in 2009 een volgende fase ingaan. Dit programma heeft als doel de kwetsbaarheid van bedrijven en consumenten op het gebied van ICT te verminderen, door hen bewust te maken van de mogelijke gevaren van elektronische communicatie en de maatregelen die zij kunnen treffen om veilig te kunnen communiceren. Onderwerpen als e-vaardigheden, privacy, cybercrime en de rol van media & ICT (convergentie) zullen in 2009 een belangrijke rol gaan spelen.

• Elektronische herkenning en vertegenwoordiging: in 2009 worden vraagstukken en oplossingsrichtingen uitgewerkt zoals zorgvuldigheid van gegevensverwerking, acceptatie van gebruikers en efficiëntievoordeel voor organisaties.

• Nederland draagt actief bij aan de mondiale stabiliteit, continuïteit en bestuurstructuur van het internet door onder andere deel te nemen aan het Internet Governance Forum en Internet Cooperation for Assigned Names and Numbers (ICANN) Binnen ICANN streeft EZ naar verdere internationalisering van de organisatie en betere overheidsbetrokkenheid bij de besluitvorming.

• Gezien de dreigende uitputting in 2010 van IP-adressen, de adressen waar het huidige internet op draait, zal EZ zowel internationaal (in ICANN) als nationaal (bij andere overheidsorganen), de overstap naar nieuwe IP adressen (IP versie 6) stimuleren.

• In de Kabinetsbrief «Veiligheid begint bij Voorkomen» (Kamerstukken II, 2007–2008, 28 684, nr. 119) wordt preventie en bestrijding cybercrime als belangrijke prioriteit genoemd. In 2009 wordt een tweede programma NICC gestart, dat qua aanpak het succes van het eerste programma voortzet.

• In 2009 wordt het rijksbrede programma nationale veiligheid voortgezet. Dit programma wordt door BZK gecoördineerd met eigen verantwoordelijkheid van de betrokken departementen. Onderdeel van het programma is de uitwerking van de tweede cyclus van het Project Bescherming Vitale Infrastructuren (BVI). In dat kader rapporteert EZ over de voortgang van de door sectoren energie en telecom getroffen maatregelen. Daarnaast wordt binnen het programma nationale veiligheid in projectvorm gewerkt aan een nadere analyse van kwetsbaarheden binnen de vitale sectoren als gevolg van ICT-verstoring.

• Leveren van een actieve bijdrage aan de internationale beleidsontwikkeling op het vlak van netwerk- en informatiebeveiliging binnen de EU, de OESO en de VN. De gemeenschappelijke doelstelling is om, in de deelnemende staten, een cultuur van veiligheid verder tot ontwikkeling te brengen. In samenwerking met de verschillende betrokken partijen geeft Nederland hier mede invulling aan.

• In 2009 treedt de fase van elektronische gegevensuitwisseling via het kadaster van de grondroerdersregeling in werking. Doel van deze regeling is het voorkomen van schade aan ondergrondse netten (telecom, energie, riolering etc.) door graafwerkzaamheden.

Toelichting:

In het kader van het programma Digibewust hebben in 2007 alle basisscholen in Nederland (ruim 8000) voorlichtings- en lesmateriaal over (on)veiligheid en elektronische communicatie ontvangen. Het streven is dat in 2008 tenminste 3000 scholen en in 2009 5000 scholen gebruik maken van 1 of meerdere onderdelen van de verstuurde informatie. Dit zal door middel van een enquête worden geëvalueerd.

Toelichting:

1. Een kwaliteitseis die aan de universele dienst wordt gesteld is dat 95% van de brieven binnen 24 uur wordt bezorgd. De OPTA controleert jaarlijks of TNT zich aan deze wettelijke normen houdt.

2. Digibewust: Awareness level. De Europese Commissie heeft de opzet van de ICT eurobarometer aangepast. Sinds 2007 is hierin het kengetal awareness level niet meer opgenomen.

Programmatisch pakket

OD3

Ontwikkeling van innovatieve voorzieningen, producten en diensten voor elektronische communicatie en benutting ervan door de consument, het bedrijfsleven en de (semi-)publieke sector.

Motivering

Om meer economisch en maatschappelijk rendement te behalen met ICT, faciliteert de overheid de ontwikkeling en benutting van voorzieningen, producten en diensten voor elektronische communicatie. Nederland heeft een uitstekende infrastructuur voor elektronische communicatie, maar de benutting ervan door burgers, bedrijven en de (semi-)publieke sector blijft achter ten opzichte van andere landen.

Instrumenten

• Coördinatie van het ICT-beleid van het kabinet door toe te zien op het uitvoeren van de ICT-Agenda 2008–2011.

• Actieprogramma Maatschappelijke Sectoren & ICT (M&ICT) (Kamerstukken II, 2004–2005, 26 643, nr. 76): dit programma draagt bij aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken in de sectoren mobiliteit, onderwijs, veiligheid en zorg door belemmeringen voor grootschalig gebruik van ICT-toepassingen en -diensten binnen en tussen deze sectoren weg te nemen.

• Programma Nederland Digitaal in Verbinding (NDiV): dit programma richt zich op stimuleren van ICT-toepassingen in het MKB met in het bijzonder aandacht voor digitale samenwerkingsprojecten.

• Het stimuleren van het gebruik en innovatie op het gebied van mobiele communicatietoepassingen door middel van de uitgifte van vergunningen.

• Deelname in en subsidie geven aan ECP.NL (het onafhankelijk platform voor de ontwikkeling van eNederland) voor specifieke projecten op het gebied van onder ander interoperabiliteit en identity management.

• Platforms (laten) organiseren voor overleg tussen bedrijfsleven en overheden.

• Programma eVaardigheden: om de eVaardigheden in Nederland op een hoger niveau te brengen zal een programma worden uitgevoerd op basis van privaat-publieke samenwerking.

• PRIMA (Programma Implementatie ICT-Agenda) subsidies verstrekken voor projecten in het kader van implementatie van de ICT-agenda.

• Programma Nederland Open in Verbinding: dit programma richt zich op het bevorderen van het gebruik van open standaarden en open source software door de (semi-)publieke sector.

In 2009 gaat bijzondere aandacht uit naar de volgende activiteiten:

• ICT-agenda 2008–2011:

– Een belangrijk thema in de ICT-Agenda 2008–2011 is eVaardigheden. Dit programma richt zich op het aanleren van digitale vaardigheden en daarmee de positieverbetering van alle Nederlanders in de samenleving. Er zullen drie actielijnen ontwikkeld worden (namelijk voor burgers (inclusief consumenten), bedrijven en overheid). Bij de uitvoering van deze actielijnen zal zo veel mogelijk worden aangehaakt bij bestaande initiatieven en programma’s zoals Digibewust en Nederland in Verbinding.

– Een ander thema binnen de ICT-agenda is het beleid en de programma’s op het gebied van de elektronische overheid gericht op het versterken van de (elektronische) dienstverlening aan bedrijven. Hiermee wordt bijgedragen aan één van de doelstellingen van pijler 6 uit het Beleidsprogramma van het Kabinet; namelijk de vermindering van administratieve lasten voor bedrijven door middel van de inzet van ICT:

• De doorontwikkeling van Antwoord voor Bedrijven mede in relatie tot de motie Van der Burg (Kamerstukken 2007–2008, 29 362, nr. 131) inclusief de implementatie van het Eén-loket voor dienstverrichters (Dienstenrichtlijn);

• Ontwikkeling van instrumenten voor elektronische identificatie en authenticatie;

• Uitvoering van het ketenprogramma «Slim geregeld, goed verbonden»;

• Uitvoering geven aan de Ondernemersservicecode gericht op de elektronische dienstverlening van overheid aan bedrijven;

• Bijdragen aan de uitvoering van het Nationaal Uitvoeringsprogramma Betere Dienstverlening;

• Implementatie van het programma Verbetering samenwerking Overheid en ICT Bedrijfsleven;

• Doorontwikkeling van het programma eFormulieren naar standaardisatie van informatieprocessen en transacties.

– In 2009 zal gestart worden met het implementeren van standaarden en het uitrollen van eFactureren tussen overheid en bedrijfsleven. Ook lopen er proefprojecten met eFactureren tussen bedrijven.

– Extra Impuls Maatschappelijke Domeinen & ICT en e-overheid. In 2009 zal uitvoering worden gegeven aan deze investeringsimpuls die gestart is in 2008. Op basis van verloop eerste ronde(s) en een realisatietoets op projectniveau wordt via interdepartementale besluitvorming jaarlijks middelen toegekend aan projecten.

• Frequentie uitgifte:

– In 2009 zal het beleid voor de verdeling van de vergunningen van frequentieruimte in de FM- en de middengolfband voor de periode na september 2011 (moment dat huidige vergunningen aflopen) voorbereid worden.

– In een recente beschikking van de Europese Commissie wordt de Lidstaten aanbevolen zoveel mogelijk ruimte in de 3,5 GHz-band (3400–3800 MHz) vrij te maken voor breedbandige mobiele communicatietoepassingen. Afhankelijk van de beschikbaarheid aan vrije frequentieruimte zal in 2009 uitgifte hiervan plaatsvinden door EZ.

• Programma Nederland Digitaal in Verbinding: doelsubsidie ten behoeve van het stimuleren van digitale samenwerkingsprojecten binnen het MKB en bewustwording binnen het MKB van ICT toepassingen als RFID en Opensource software;

• Convergentie: in 2009 zijn de acties binnen het programma convergentie gericht op de monitoring van ontwikkelingen in convergerende markten en stimuleren van zelfregulering daar waar problemen optreden, zoals:

– De contractuele overstapdrempels voor de consument op de markt voor toegang tot telefonie, internet en omroep worden weggenomen door middel van wettelijke beperking van opzegtermijnen. Er zal ook scherp toezicht zijn op onevenredige aantasting van de keuzevrijheid bij bundeling van diensten. Tevens wordt samen met de markt onderzocht wat de mogelijkheden zijn om te komen tot meer transparantie in de markten voor VoIP en mobiele telefonie, alsmede in het beleid van ISPs ten aanzien van het blokkeren en/of discrimineren van diensten via internet;

– EZ zal de invulling van de universele dienst meer toesnijden op marktontwikkelingen en beperking van administratieve lasten;

– EZ en OCW onderzoeken wat de economische en culturele effecten zijn van ongeoorloofde distributie van content via internet en stimuleert zelfreguleringinitiatieven zoals de ontwikkeling van notice-and-take-downprocedures;

– EZ verkent de mogelijkheden die user-driven-innovation biedt en onderzoekt de effectiviteit van een overheidsprogramma ter stimulering daarvan (vergelijkbaar met Deense initiatieven).

Toelichting:

1. De prestatie-indicator geeft het aantal gestarte concrete initiatieven van (semi) publieke instellingen en marktpartijen aan in het kader van het actieprogramma M&ICT dat leidt tot het verbreden van het gebruik van innovatieve ICT-toepassingen en diensten in de sectoren mobiliteit, onderwijs, veiligheid en zorg. Aard en aantal van de projecten is afhankelijk van de prioriteitstelling door de betrokken departementen. Projecten worden na afloop geëvalueerd op het behalen van de doelstellingen en de bredere maatschappelijke effecten.

2. De prestatie-indicator geeft het streven weer voor een groeiend aantal ondernemers dat het digitale loket van de overheid voor ondernemers weet te vinden. Het doel is om in 2009 25% meer bezoeken te krijgen opwww.antwoordvoorbedrijven.nldan in 2008.

Toelichting:

1. Nederland wil bij de wereldtop horen op het gebied van Breedband, zowel op het gebied van de netwerken als op het gebied van diensten. Op het gebied van infrastructuur (aantal aansluitingen op xDSL1, kabel en andere netwerken per 100 inwoners) heeft Nederland al een koppositie tussen landen als Zuid-Korea, Denemarken en Japan. Nederland kende in de afgelopen jaren het op één na hoogste aantal breedbandaansluitingen per 100 inwoners, vlak achter koploper Denemarken. Zuid-Korea is, na jarenlang koploper geweest te zijn, in de eerste helft van 2006 voorbijgestreefd door zowel Denemarken als Nederland.

2. EZ streeft er naar dat bedrijven steeds meer zaken met de overheid elektronisch kunnen afhandelen. Advies Overheid.nl brengt met de Overheid.nl Monitor de belangrijkste vorderingen en knelpunten bij de ontwikkeling van de elektronische overheid in kaart. Het kengetal meet welk percentage van de totale publieke dienstverlening op elektronische wijze kan worden afgehandeld.

3. De ICT-prestaties van het Europese bedrijfsleven worden systematisch gemeten in de «European e-Business Readiness Index». Onderliggende indicatoren zijn onder meer het percentage ondernemingen dat online diensten en producten afneemt; het percentage ondernemingen dat online orders kan ontvangen en het percentage ondernemingen dat factureert zonder gebruikmaking van papier.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

* De beleidsdoorlichting 10.1 is beperkt tot telecom, omdat voor de postmarkt op dit moment nieuwe wetgeving in voorbereiding is waarvan de effecten nu nog niet kunnen worden geëvalueerd.

4. DE NIET-BELEIDSARTIKELEN

21. Algemeen

Betreft apparaatsuitgaven die niet zijn toegedeeld aan een beleidsartikel.

Omschrijving

Om inzicht te geven in de apparaatsuitgaven die niet zijn toegekend aan beleidsartikelen. Het betreft personele en materiële uitgaven van stafdiensten (inclusief de Algemene Leiding) en de centrale personele en materiële uitgaven van het ministerie. Daarnaast zijn ook de uitgaven van het Regiebureau Inkoop Rijksoverheid en het kennisnetwerk Professioneel en Innovatief Aanbesteden, Netwerk voor Overheidsopdrachtgevers (PIANOo) in dit artikel opgenomen.

Verantwoordelijkheid

De minister is verantwoordelijk voor:

De rechtmatigheid en doelmatigheid van de uitgaven op dit artikel.

Budgettair overzicht

¹ Algemene leiding/BSG, AD, FEZ, FM, DC, WJZ, P&O, I&A en detacheringspool

² Betreft decentrale personeelsuitgaven

³ Stafdirecties en DG O&I, EP, BEB en ET

⁴ Betreft materiële uitgaven die betrekking hebben op het kerndepartement: centrale personeeelsuitgaven, ICT, materieel diversen, communicatie, materieel kerndepartement.

Professioneel en Innovatief Aanbesteden, Netwerk voor Overheidsopdrachtgevers (PIANOo)

Motivering

Vergroten van praktijkkennis over inkopen en aanbesteden en verder professionaliseren van de opdrachtgeversfunctie binnen de publieke sector.

Doelgroepen

De gehele publieke sector.

Prestatie-indicatoren

Elektronisch aanbesteden:

Gebruik elektronisch systeem voor aanbesteden wordt gemeengoed bij de overheid.

Streefwaarden

Elektronisch aanbesteden:

Alle publieke aanbestedingen worden via TenderNed gepubliceerd.

22. Nominaal en onvoorzien

Budgettair overzicht

Op dit niet-beleidsartikel zijn ramingen opgenomen voor de volgende typen uitgaven:

• loonbijstelling;

• onvoorzien;

• nog te verdelen posten.

De loonbijstelling betreft middelen die bij Voorjaarsnota worden toegedeeld aan de EZ-begroting voor de jaarlijkse ophoging van loongevoelige budgetten op de EZ-begroting. De loonbijstelling wordt vervolgens verdeeld binnen de EZ-begroting.

De post onvoorzien wordt aangehouden voor relatief bescheiden onvoorziene uitgaven die niet elders op de EZ-begroting kunnen of mogen worden ingepast.

De nog te verdelen posten betreffen (positieve of negatieve) reeksen die reeds aan de EZ-begroting zijn toegevoegd, maar waarvan nog niet duidelijk is op welke beleidsartikelen zij uiteindelijk zullen worden verwerkt. In dit geval gaat het om het o.a. de in te vullen efficiencytaakstelling en het restant van de kastaakstelling op subsidies uit Coalitieakkoord.

In het coalitieakkoord is een stijging van de boete-inkomsten van het Rijk voorzien als gevolg van «high trust-boetebeleid». Het uitgangspunt bij high trust is het vertrouwen dat de samenleving zich aan de wet houdt. Toezichthouders en inspecties zetten minder middelen in om overtredingen op te sporen in gevallen waarin risico’s beperkt zijn, maar treden harder op als de wet toch wordt overtreden. Deze boetetaakstelling, is bij Miljoenennota 2008 op de begroting van EZ «geparkeerd». In 2008 zijn de tranches 2008 en 2009 van de taakstelling verdeeld over de betrokken departementen. Het restant van de taakstelling blijft tot nader orde geparkeerd staan op dit artikel.

23. Afwikkeling oude verplichtingen

Budgettair overzicht

Op dit niet-beleidsartikel worden uitgaven en ontvangsten geraamd van in het verleden aangegane verplichtingen betreffende de regeling Bedrijfsbeëindigingshulp, de garantieregeling Particuliere Participatiemaatschappijen en de verkoop van onderdelen van de Volvo 400-serie.

Volvo

Op basis van gemaakte afspraken bij de verkoop van NedCar ontvangt de Staat van Volvo nog tot en met 2016 royalty’s uit hoofde van de verkoop van onderdelen voor de Volvo-400-serie.

Regeling Bedrijfsbeëindigingshulp

Met de inwerkingtreding van de Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ) per 1 juli 1987, is de regeling Bedrijfsbeëindigingshulp (BBH) gesloten voor nieuwe toetreders. Derhalve is sprake van bestandsafbouw, waardoor de raming een trendmatige daling vertoont.

5. VERDIEPINGSHOOFDSTUK

Artikel 1 Goed functionerende economie en markten in Nederland en Europa