31 700 VI
Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Justitie (VI) voor het jaar 2009

nr. 2
MEMORIE VAN TOELICHTING

Inhoudsopgave

DEEL A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (begrotingsstaat ministerie)

De begrotingsstaten die deel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaat van het ministerie van Justitie voor het jaar 2009 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2009. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2009.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2009 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze Memorie van Toelichting toegelicht (de zogenaamde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2 (begrotingsstaat baten-lastendiensten)

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de baten-lastendiensten Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB), Nederlands Forensisch Instituut (NFI), Dienst Justis en Gemeenschappelijk Dienstencentrum ICT (GDI) voor het jaar 2009 vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze Memorie van Toelichting en wel in de paragraaf inzake de diensten die een baten-lastenstelsel voeren.

Wetsartikel 3 (begroting Raad voor de rechtspraak)

Met ingang van 2002 is het stelsel van de rechtspraak ingrijpend gewijzigd. De belangrijkste wijziging is dat de rechtspraak, mede door de instelling van de Raad voor de rechtspraak en de invoering van het principe van integraal management bij het besturen van de gerechten, verantwoordelijk is geworden voor het eigen beheer. Op grond van de nieuwe bevoegdheidsverdeling is de Minister van Justitie niet verantwoordelijk voor de doelmatigheid van de rechterlijke organisatie, wel heeft de Minister een toezichthoudende verantwoordelijkheid.

Met de vaststelling van dit wetsartikel wordt de positie van de Minister van Justitie ten opzichte van de rechterlijke organisatie verduidelijkt. Dit betekent voorts dat in deel B naast de toelichting op beleidsartikel 12, waarin de beleidsdoelstelling van de Minister van Justitie ten aanzien van de rechtspleging wordt toegelicht, een apart hoofdstuk Raad voor de rechtspraak wordt opgenomen, waarin de feitelijke vertaling van de aan de rechterlijke organisatie ter beschikking gestelde bijdrage in concrete beleidsdoelstellingen en prestaties van de Raad en de gerechten voor het jaar 2009 wordt gegeven.

DEEL B. BEGROTINGSTOELICHTING

HOOFDSTUK 1 LEESWIJZER

Algemeen

In deze leeswijzer wordt kort ingegaan op de beleidsagenda, wijzigingen in de begrotingsstructuur, de verantwoordelijkheidsverdeling van de bewindslieden, de overzichtsconstructies, een aantal specifieke afspraken met het ministerie van Financiën en de opbouw van de Memorie van Toelichting.

Beleidsagenda

In de beleidsagenda zijn de beleidsdoelstellingen uit het beleidsprogramma van het kabinet opgenomen, waarvoor Justitie primair verantwoordelijk is. Ook een aantal andere onderwerpen die voor Justitie in 2009 van belang zijn, zijn vermeld. Daarnaast is in de beleidsagenda een overzicht opgenomen van de belangrijkste beleidsmatige mutaties.

Begrotingsstructuur

In een aantal gevallen heeft een aanscherping van de formulering van operationele doelstellingen plaatsgevonden. Dit is gebeurd om duidelijker aan te geven wat Justitie wil bereiken. Hiermee komen ook de taken en verantwoordelijkheden van de bewindslieden van Justitie beter tot uitdrukking. Ook is veel aandacht besteed aan de meetbare gegevens, onder andere door het consistent hanteren van de «comply or explain-regel».

Verantwoordelijkheidsverdeling bewindslieden

Ingevolge artikel 46 van de Grondwet treedt een Staatssecretaris in de gevallen waarin de Minister het nodig acht en met inachtneming van diens aanwijzingen, in zijn plaats als Minister op. De Staatssecretaris is uit dien hoofde verantwoordelijk onverminderd de verantwoordelijkheid van de minister. Ingevolge artikel 3 van de Wet houdende nadere voorzieningen in verband met de invoering van de ambten van Minister zonder portefeuille en Staatssecretaris zijn bij besluit van 22 maart 2007, gewijzigd op 20 juni 2007, in het bijzonder de aangelegenheden op het gebied van de vreemdelingenzaken (zonder grensbewaking en naturalisatie), de sanctietoepassing, de reclassering en de juridische beroepen alsmede de modernisering van het tuchtrecht nader bepaald. De primaire verantwoordelijkheden van de beide bewindslieden zijn in principe op het niveau van beleidsartikel te onderscheiden.

De Staatssecretaris is primair verantwoordelijk voor het beleid dat valt onder de beleidsartikelen 12 (Rechtsbijstand), artikel 13 (DJI, Reclassering) en 15 (Vreemdelingen, met uitzondering van de grensbewaking). De Minister van Justitie is naast de overige beleidsartikelen ook verantwoordelijk voor de niet-beleidsartikelen. Voor zover er beleidsinhoudelijke overlap is op de artikelen, is de Minister van Justitie op deze artikelen beheersmatig verantwoordelijk voor het gehele beleidsartikel. De bewindslieden geven gezamenlijk aan het ministerie als één geheel leiding.

De overzichtsconstructies

Het ministerie van Justitie levert een bijdrage aan twee interdepartementale overzichtsconstructies: «Grote Stedenbeleid» (GSB) en de «Homogene Groep Internationale Samenwerking» (HGIS). De coördinatie hiervan is in handen van respectievelijk het ministerie van VROM en het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Specifieke afspraken

Het ministerie van Justitie heeft in de begroting 2009 over een aantal punten specifieke afspraken gemaakt met het ministerie van Financiën. Deze punten worden hieronder genoemd.

Meerjarenperspectief

Per beleidsartikel is een meerjarenperspectief opgenomen. Het meerjarenperspectief geeft een doorkijk naar de toekomst in het licht van de voorgenomen activiteiten in 2009.

Positionering apparaatsuitgaven

In de begroting 2009 van Justitie worden – met uitzondering van het apparaatsbudget van de Directie Wetgeving – alle apparaatsbudgetten van beleidsdirecties bij het niet-beleidsartikel 91 Algemeen «Effectieve besturing van het Justitie-apparaat» ondergebracht.

Budgetflexibiliteit

In de begroting is de informatie omtrent budgetflexibiliteit opgenomen in de tabellen betreffende de «budgettaire gevolgen van beleid». Concreet betekent dit dat onder deze tabellen een regel is opgenomen waarin wordt aangegeven welk deel van het totale budget op een beleidsdoelstelling juridisch verplicht is.

Subsidies

Bij de tabellen betreffende de «budgettaire gevolgen van beleid» worden de subsidieverplichtingen niet gespecificeerd. In het verdiepingshoofdstuk zijn uitsluitend die subsidieverleningen opgenomen die hun wettelijke grondslag aan deze begroting ontlenen zoals voorgeschreven in artikel 4:23, derde lid, onder c, van de Algemene wet bestuursrecht.

Positionering baten-lastendiensten

De uitgaven aan alle uitvoerende diensten, inclusief de baten-lastendiensten van het ministerie van Justitie, worden wat betreft de begrotingsindeling aangemerkt als programma-uitgaven.

Toelichten van programma- en apparaatsuitgaven met volume- en prijsgegevens

In overleg met het ministerie van Financiën zijn apparaats- en programma-uitgaven met volume- en prijsgegevens niet toegelicht indien Justitie dit niet zinvol acht.

Meetbare gegevens: outcome, output, throughput, input

In elk beleidsartikel is aangegeven welk type prestatiegegevens is opgenomen. Uiteraard wordt bij voorkeur het beoogde maatschappelijk effect van het beleid vermeld.

Het is echter niet altijd mogelijk om een inschatting te maken van het maatschappelijk effect van het beleid (outcome): soms omdat dit methodologisch te ingewikkeld is, soms omdat de relatie tussen het justitiebeleid en het beoogde maatschappelijke effect nietéén-op-één is vast te stellen, soms omdat het eenvoudigweg nog te vroeg is om maatschappelijke effecten vast te kunnen stellen.

In het geval dat geen outcome-indicatoren kunnen worden opgenomen, wordt volstaan met indicatoren op een «lager» aggregatieniveau. Het kan gaan om outputgegevens (de concrete producten van het beleid), om througputgegevens (die inzicht bieden in processen, zoals bijvoorbeeld doorlooptijden) of om inputgegevens. In het laatste geval gaat het om een weergave van de beleidsinspanningen: welke activiteiten worden ondernomen, welke middelen worden ingezet, et cetera. Dit alles om toch een zo maximaal inzicht te bieden in de beleidseffecten die met het Justitiebeleid worden beoogd. Door middel van het «comply or explain-principe» wordt dit toegelicht.

Indien het in het geheel niet mogelijk is om prestatiegegevens op te nemen, wordt volstaan met een toelichting, waaruit blijkt op welke wijze op een meer kwalitatieve wijze inzicht wordt verkregen in de beleidsprestaties (explain). Vaak zal worden verwezen naar het evaluatieonderzoek dat zal worden uitgevoerd in 2009, voorafgaand aan concrete beleidsvoornemens (ex ante), ter evaluatie (ex post) of voor de doorlichting van een beleidsterrein als geheel.

Onderscheid meetbare gegevens

Bij de meetbare gegevens wordt onderscheid gemaakt tussen gegevens die regulier van aard zijn en gegevens die niet-regulier van aard zijn. Het ministerie van Justitie maakt eveneens dit onderscheid maar hanteert daarbij andere begrippen. Hiervoor is gekozen omdat deze andere begrippen ingeburgerd zijn in de organisatie. Reguliere gegevens worden aangeduid als «meetbare gegevens» en niet-reguliere gegevens hebben betrekking op evaluatie-onderzoeken.

Raad voor de rechtspraak

In het wetslichaam is een apart wetsartikel opgenomen voor de Raad voor de rechtspraak. In de Wet op de Rechtelijke Organisatie is de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering geattribueerd aan de gerechten en aan de Raad voor de rechtspraak. Per 1 januari 2005 kent de rechtspraak een nieuwe bekostigingssystematiek gebaseerd op outputfinanciering en is gelijktijdig het baten-lastenstelsel ingevoerd. Door Justitie is gekozen voor een «bijdrage-constructie». Dit betekent dat op artikel 12 «Rechtspleging en rechtsbijstand» de bijdrage aan de Raad is opgenomen en de Raad voor de rechtspraak niet in de begrotingsstaat inzake baten/lastendiensten is opgenomen. Voor de Raad is in de Memorie van Toelichting een apart hoofdstuk opgenomen (hoofdstuk 7).

Overige punten

Gehanteerde toerekeningssleutels

Het komt voor dat een onderdeel van een organisatie-eenheid een bijdrage levert aan meerdere doelstellingen. Indien geen betere informatie voorhanden is, worden de toerekeningssleutels voor de afzonderlijke bijdragen die ex-ante bij de begrotingsvoorbereiding worden vastgesteld ook ex-post gehanteerd bij de verantwoording.

Derdeninformatie

Indien binnen de begroting informatie verkregen van derden is opgenomen, wordt dit specifiek in de toelichting bij de betreffende operationele doelstelling vermeld.

Prognosemodel Justitiële Ketens

Als bijlage zijn opgenomen de uitkomsten van het Prognosemodel Justitiële Ketens. Deze uitkomsten geven de geraamde capaciteitsbehoeften in meerjarig perspectief weer binnen de Justitiële keten.

Opbouw Memorie van Toelichting

De Memorie van Toelichting is als volgt opgebouwd:

• Artikelsgewijze toelichting bij het wetsvoorstel;

• Begrotingstoelichting, uitgesplitst in:

1. Leeswijzer;

2. Beleidsagenda;

3. Beleidsartikelen;

4. Niet-beleidsartikelen;

5. Bedrijfsvoeringsparagraaf;

6. Diensten die een baten-lasten stelsel voeren;

7. Raad voor de rechtspraak;

8. Verdiepingshoofdstuk;

9. Moties en toezeggingen;

10. Overzicht ZBO’s en RWT’s;

11. PMJ-Bijlage;

12. Wetgevingsprogramma;

13. Lijst met afkortingen;

14. Trefwoordenlijst.

HOOFDSTUK 2 BELEIDSAGENDA

Inleiding

Wij willen een samenleving waarin mensen zich veilig, vertrouwd en met elkaar verbonden voelen. Een samenleving waarin wederzijds respect de norm is, waarin we elkaar geen overlast bezorgen en waarin geweld een uitzondering is, net als diefstal, vernieling en andere vormen van criminaliteit.

Deze missie uit de vijfde pijler van het beleidsprogramma «Samen werken, samen leven» van het kabinet geeft duidelijk blijk van de nauwe relatie die bestaat tussen criminaliteit en veiligheid en binding en vertrouwen in de samenleving. In deze missie wordt een directe relatie gelegd tussen onderling vertrouwen, onderlinge verbondenheid en respect enerzijds en veiligheid anderzijds. Daarom is sociale cohesie ook voor Justitie zo belangrijk. Tegelijkertijd ondersteunt wederzijds aanvaarde verantwoordelijkheid de werking van het recht en daarmee van de rechtsstaat. Naarmate er meer binding bestaat tussen burgers onderling, maatschappelijke banden sterker zijn en mensen zich meer verbonden voelen met de instituties van de rechtsstaat, wordt de effectiviteit van het Justitieoptreden versterkt. Daarom probeert Justitie ook in 2009 de sociale samenhang op verschillende manieren te bevorderen.

Justitie doet dit allereerst door te werken aan een rechtvaardige samenleving waarin sprake is van een consequente rechtshandhaving, waardoor mensen zich veilig voelen. Criminaliteit heeft een ontwrichtende werking op de samenleving. Niet adequaat ingrijpen tegen normschendingen versterkt angstgevoelens. In het kabinetsbrede project «Veiligheid begint bij voorkomen» staan bestrijding en preventie van criminaliteit daarom centraal. Geweldscriminaliteit bijvoorbeeld wordt intensiever bestreden, mensenhandel met een brede inzet aangepakt en catastrofaal terrorisme eerder gesignaleerd en tegengegaan. Daarnaast worden onder meer veelplegers, de criminaliteit tegen ondernemingen, de georganiseerde misdaad, fraude en cybercrime aangepakt.

Zorg voor onderlinge verbondenheid in de samenleving komt tevens tot uiting in de inspanningen om de zorg, de overgang van detentie naar vrijheid en de nazorg van (ex-) gedetineerden te verbeteren. Justitie zet zich daarbij in het bijzonder in voor jeugdigen om hen voor te bereiden op een geslaagde terugkeer in de maatschappij. Mensen die onzeker zijn over hun toekomst in ons land, of die niet hebben, kunnen zich slechts gebrekkig aan onze samenleving binden. Het is daarom belangrijk dat aan dergelijke onzekerheid zo snel mogelijk een einde komt. Mede tegen deze achtergrond werkt Justitie hard aan het verbeteren en versnellen van de asielprocedure, een effectiever terugkeerbeleid en een verbeterde werking van de Vreemdelingenwet.

In een rechtsstaat is het uiteindelijk de rechter die het laatste woord heeft over de toepassing en naleving van wetten. Voor de rechtspraak geldt bij uitstek dat minder binding het functioneren bemoeilijkt, terwijl rechtspraak tegelijkertijd een belangrijke factor is in de totstandkoming van cohesie. De inspanningen van Justitie voor een goed functionerende rechtspraak zijn daarmee direct gerelateerd aan sociale cohesie in de samenleving.

Behalve op krachtig optreden van Justitie moet en kan ook worden vertrouwd op de eigen verantwoordelijkheid en de veerkracht van de mensen in de samenleving. Naarmate mensen elkaar met meer respect bejegenen kan dit vertrouwen groter zijn. Op dit punt zijn er hoopvolle signalen. Zo lijken processen van normstelling weer terug in de belangstelling. Mensen, bedrijven en organisaties spannen zich in om sociale normen te formuleren en in huisregels, gedragscodes en (stads)etiquettes neer te leggen. Veiligheid is ook een verantwoordelijkheid van burgers. Dat geldt voor het voorkomen van delicten en daderschap, maar ook voor het omgaan met slachtofferschap. Een overheid die zich in toenemende mate exclusief verantwoordelijk maakt voor veiligheid, moet er voor waken waardevolle maatschappelijke mechanismen te verstoren. Justitie wil daarom aansluiten bij het vermogen van de samenleving om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor veiligheid en andere publieke of semi-publieke taken. Justitie stimuleert daarom samenwerking binnen de Justitieketens en waar mogelijk en nuttig met partners daarbuiten. Een goed voorbeeld daarvan is de inspanning van Justitie om een landelijk dekkend netwerk van Veiligheidshuizen tot stand te brengen, waarin wordt samengewerkt met gemeenten, jeugd- en zorginstellingen, politie en Justitie.

Deze benadering is tevens bepalend voor het wetgevingsbeleid. De wet is behalve een beleidsinstrument tevens drager van het recht en van essentiële, op respect voor ieder mens gebaseerde waarden. Wetgeving moet enerzijds vrijheid en ruimte voor burgers waarborgen en anderzijds zekerheid en instrumentarium bieden als basis voor ondernemen en ontplooien. De wet moet uitdrukking geven aan vertrouwen in de dynamiek van de samenleving en tegelijkertijd moet de samenleving vertrouwen kunnen stellen in de wet en de zorgvuldige uitvoering ervan. Een typerend voorbeeld hiervan is het wetsvoorstel Inrichting van de maatschappelijke onderneming, waarin verantwoordelijkheid wordt gegeven aan instellingen die (semi-)publieke taken verrichten.

Justitie draagt ook direct bij aan het bevorderen van binding aan instituties. Hierbij is bijvoorbeeld te wijzen op het advies van de Commissie Uitdragen kernwaarden van de rechtsstaat met de treffende titel «Onverschilligheid is geen optie. De rechtsstaat maken we samen». De commissie bepleit de kernwaarden actief over te dragen in de alledaagse praktijken van opvoeding, onderwijs, sport en in de sfeer van de media. Ook het beleid inzake het bevorderen van respect, het tegengaan van radicalisering en het inburgeringsbeleid geven uitdrukking aan deze ambitie.

Hieronder wordt ingegaan op de beleidsdoelstellingen uit het beleidsprogramma waarvoor Justitie primair de verantwoordelijkheid draagt.

Project 10: Veiligheid begint bij Voorkomen

Het project «Veiligheid begint bij Voorkomen» (VbbV), waarvoor de Minister van Justitie als projectMinister is aangewezen, wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met de Minister van BZK.

Project 10/Doelstelling 50: een reductie van de criminaliteit met 25 procent in 2010 ten opzichte van 20021 door: (a) 19 procent minder geweldsdelicten, (b) 5 procent minder vermogensdelicten, (c) verbetering ophelderingspercentage met 15 procent, (d) daling criminaliteit tegen ondernemingen met 25 procent, (e) daling recidive met 10 procentpunt. Het project VbbV omvat overigens ook de doelstellingen 57 en 58.

(a) negentien procent minder geweldsdelicten

Om een daling van de geweldscriminaliteit met 19 procent te bewerkstelligen zijn, in aanvulling op het «Actieplan tegen Geweld» van eind 2005, extra maatregelen nodig, die onder meer via een doelgericht programma worden opgepakt. Tot de intensivering behoren persoongerichte preventie van agressie en geweld in het publieke en semi-publieke domein, de aanpak van risicofactoren voor agressief gedrag en brede toepassing van instrumenten zoals bemiddeling in buurten en voor jongeren. Hiermee wordt geprobeerd conflicten te voorkomen. Een bijzondere vorm van geweld is huiselijk geweld. Het plan van aanpak «Huiselijk geweld» dat in 2008 is opgesteld, wordt in 2009 verder ten uitvoer gebracht. Speerpunten zijn het wegnemen van belemmeringen bij de informatie-uitwisseling, opvang en hulpverlening van slachtoffers, preventie en vroegsignalering. In 2009 zal prioriteit worden gegeven aan het «Landelijk model aanpak huiselijk geweld» voor gemeenten. Daarnaast zullen de werkzaamheden op het gebied van eergerelateerd geweld krachtig worden voortgezet en de opvang van slachtoffers worden verbeterd op basis van het interdepartementale programma dat in 2006 van start is gegaan.

Eergerelateerd geweld

In 2009 zal een stap moeten worden gezet naar de volwassenwording van de aanpak van eergerelateerd geweld, opdat de voor het jaar daarop gestelde doelen worden bereikt: effectieve onderkenning van dergelijk geweld door hulpverleners, samenwerking tussen overheid en minderheden in een gemeenschappelijke benadering, effectieve opsporing van daders en voldoende opvangmogelijkheden voor slachtoffers. In het zetten van die laatste stap zal in 2009 vooral Justitieel worden geïnvesteerd in de beroepspraktijk, alsmede in het verkrijgen van nader zicht op de aard en de omvang van het verschijnsel in kwestie. Concrete producten in 2009:

• Preventie: brochure best practices gereed (eind 2009);

• Bescherming slachtoffers: plan van aanpak natraject slachtoffers eergerelateerd geweld vastgesteld en gereed (eind juni 2009);

• Strafrechtelijke aanpak: opname module in opleidingspakket OM (eind maart 2009).

(b) vijf procent minder vermogensdelicten

Bij de maatregelen tegen vermogenscriminaliteit ligt het accent op preventie van criminaliteit in het bedrijfsleven. Het recent gestarte project «Financieel-economische criminaliteit» dat zich richt op het vergroten van de eigen weerbaarheid als het gaat om oplichting en fraude, evenals het project «Veiligheid van kleinere bedrijven» dat voorziet in het ontwikkelen van een individuele veiligheidsscan zodat de ondernemer de juiste veiligheidsmaatregelen kan treffen, zijn bedoeld om vermogensdelicten te voorkomen.

(c) verbetering ophelderingspercentage met vijftien procent

De verbetering van het ophelderingspercentage zal het gevolg zijn van de inzet van extra forensische assistenten bij de politie, zoals die voor deze jaren is voorzien. De opbouw van de daartoe dienende aanvullende formatie en op welk moment daarvan effecten zijn te verwachten, vormen onderdeel van de (politie-)begroting van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

(d) daling criminaliteit tegen ondernemingen met vijfentwintig procent

De Monitor Criminaliteit Bedrijfsleven (MCB) 2007 laat zien dat de criminaliteit waarvan het bedrijfsleven slachtoffer wordt, opnieuw is gedaald. Vooral de vermindering van het aantal winkeldiefstallen draagt hieraan sterk bij (35 procent lager dan in 2004). In 2007 daalde de criminaliteit tegen het bedrijfsleven echter minder sterk dan in 2005 en 2006. Hoewel het algemene beeld gunstig is, blijven op een aantal deelterreinen specifieke probleempunten bestaan. Op basis van de gegevens van de Monitor Criminaliteit Bedrijfsleven (MCB) 2006 werd reeds aandacht gevraagd voor specifieke delicten als diefstal in de bouw, geweld in de bouw, vernieling in de detailhandel en vernieling en geweld in de horeca. Deze selectie van delicten en sectoren lijkt door de resultaten van de MCB-2007 te worden bevestigd. Het «Actieplan Veilig Ondernemen deel 3» richt zich daarom op deze problemen. In dit actieplan wordt gestart met een project gericht op de sector bouw, komt er een nieuw convenant winkelcriminaliteit met onder andere aandacht voor vernielingen en voor het tegengaan van overvallen op ondernemingen. Ook komt er een project tegen vernieling in de horeca. Daarnaast is er extra aandacht voor projecten gericht op het tegengaan van acquisitiefraude (waaronder advertentiefraude) en andere vormen van financieel-economische criminaliteit. Enkele concrete producten die in de loop van 2009 gereed moeten zijn:

• Veiligheid in de bouw:

– eind tweede kwartaal 2009 definitieve handreiking aanpak criminaliteit bouwplaatsen gereed;

– eind 2009: ondertekend convenant ten behoeve van toepassing handreiking in praktijk.

• Vernieling in en om de horeca: eind 2009 alle acties uit het «Plan van aanpak vernieling» afgerond.

(e) daling recidive met tien procentpunt

Korte vrijheidsstraffen zijn voor herstel van de rechtsorde en vergelding onmisbaar, maar dragen niet altijd bij aan het terugdringen van recidive. Het is van belang dat de rechter over een breed sanctiearsenaal beschikt, zodat in plaats van korte vrijheidsstraffen ook andere sancties kunnen worden opgelegd die het recidiverisico verminderen. Een wetsvoorstel met als doel het stimuleren van de oplegging van voorwaardelijke sancties met op de dader toegesneden bijzondere voorwaarden, wordt in 2009 aan de Tweede Kamer aangeboden. Gedragsverandering wordt bevorderd door consequente omzetting van de voorwaardelijke straf in subsidiaire hechtenis wanneer iemand de voorwaarden niet naleeft.

Als de rechter wél een (korte) vrijheidsstraf oplegt, is ook dan een op de persoon gerichte benadering een belangrijke succesfactor. In 2009 worden alle gedetineerden bij binnenkomst op gestandaardiseerde wijze gescreend. Zij krijgen dan een passend arbeid-, onderwijs- en/of zorgaanbod. Het aantal zorgplaatsen voor gedetineerden zal worden uitgebreid. Naast vijf landelijke zorglocaties beschikt elke gesloten inrichting ultimo 2009 over een eigen zorgafdeling.

De overgang van detentie naar vrijheid is een cruciale fase voor het verminderen van het recidiverisico. Daarom wordt zowel de voorbereiding van de invrijheidstelling als de periode direct daarna verder geïndividualiseerd, door invoering van persoonsgebonden verlof, voorwaarden aan de invrijheidstelling en consequent toezicht op de naleving daarvan.

Ter uitwerking van het Bestuursakkoord Rijk-VNG worden in 2009 landelijke afspraken gemaakt over taken en verantwoordelijkheden met betrekking tot nazorg aan ex-gedetineerden. Om gemeenten beter in staat te stellen hun regierol te vervullen, staat uitbreiding en versteviging van gemeentelijke coördinatiepunten op de rol.

Jeugd

Ook voor de jeugdcriminaliteit geldt dat de recidive met tien procentpunt dient te verminderen, van bijna 60 procent naar 50 procent in de periode 2002–2010. Veel aandacht zal in 2009 worden gegeven aan de gedragsbeïnvloedende maatregel en nazorg, deze dragen bij aan de continuïteit in de begeleiding. De Wet gedragsbeïnvloeding jeugdigen is op 1 februari 2008 in werking getreden. Doordat de gedragsmaatregel de rechtelijke macht de mogelijkheden biedt een op de persoon toegesneden sanctie op te leggen, neemt de effectiviteit van de sanctie toe. De bereikte gedragsbeïnvloeding draagt bij aan de vermindering van recidive.

Bepalend voor het welslagen van een verblijf in een Justitiële Jeugdinrichting (JJI) en daarmee een randvoorwaarde voor het verminderen van recidive, is een goede begeleiding bij de terugkeer in de samenleving. De invoering van de zogeheten trajectbenadering zorgt voor een sluitende aanpak waarbij de gehele keten wordt betrokken (het verblijf in de JJI staat immers niet op zichzelf). Een sluitende nazorg zorgt voor een goede overgang tussen het verblijf in de inrichting en de terugkeer in de maatschappij. Vanaf april 2009 zal volgens deze trajectbenadering worden gewerkt, onder regie van de Raad voor de Kinderbescherming.

Verbetering JJI’s

In de begroting van 2008 is melding gemaakt van het meerjarig beleidsprogramma 2007–2011. De verbetering van de kwaliteit en veiligheid in de Justitiële Jeugdinrichtingen moet bijdragen aan de vermindering van recidive, omdat de effectiviteit van de sancties toeneemt. De reactie op de rapporten van de gezamenlijke Inspecties en de Algemene Rekenkamer in 2007 heeft gezorgd voor een verdere intensivering van dit beleidsprogramma. Speerpunten zijn de verbetering van de psychiatrische zorg, de kwaliteit van het personeel, de benutting van wetenschappelijk onderzoek en verbetering van behandeling. In 2009 ligt de nadruk op werving en bijscholing van personeel, effectieve en uniforme methodieken en het onderwijs in de jeugdinrichtingen.

Slachtofferbeleid

Op het terrein van slachtofferbeleid zal in 2009 de implementatie van het bij de Eerste Kamer aanhangige «Wetsvoorstel versterking positie van het slachtoffer in het strafproces» met de gezamenlijke ketenpartners ter hand worden genomen. In het bijzonder betreft dit de gefaseerde invoering van de voorschotregeling; in het geval dat een slachtoffer acht maanden na het onherroepelijk worden van het vonnis het toegewezen schadebedrag nog niet (volledig) van de veroordeelde heeft ontvangen, zal de Staat het resterende bedrag uitkeren.

Beleidsdoelstellingen

Doelstelling 13: Vergroting van de aantrekkelijkheid van Nederland voor kenniswerkers

Om de aantrekkelijkheid van Nederland voor buitenlandse kenniswerkers te vergroten is een selectief migratiebeleid nodig, dat uitnodigend is voor migranten aan wie een grote maatschappelijke behoefte bestaat en voor andere groepen restrictief blijft. Hiertoe wordt het reguliere toelatingsbeleid herzien langs de lijnen van de notitie «Naar een modern migratiebeleid». Het beleid richt zich op vereenvoudiging van het stelsel van verblijfsvergunningen, verbetering van toelatingsprocedures en versterking van toezicht en handhaving. In 2009 staat het wetgevingstraject centraal dat noodzakelijk is om het nieuwe migratiebeleid vorm te geven. Voorts wordt via proeftuinen en pilots ervaring opgedaan met aspecten van het nieuwe migratiebeleid. Uiterlijk in de eerste helft van 2009 zal het kabinet een regeling voor hooggekwalificeerde migranten introduceren, waarmee migranten die aan een Nederlandse of buitenlandse topinstelling zijn afgestudeerd of gepromoveerd verblijf in Nederland kunnen krijgen.

Doelstelling 54: Uiterlijk in 2011 geen coffeeshops meer in de nabijheid van scholen

Coffeeshops moeten voldoen aan een aantal randvoorwaarden, zoals het volgen van de AHOJG-criteria (zie voor toelichting: lijst met afkortingen), niet dicht bij scholen en niet bij landsgrenzen. Hiertoe bestaat nauw contact met de gemeenten. De coffeeshops die niet aan deze randvoorwaarden voldoen, zullen worden gesloten. Op dit moment beschikt 74 procent van alle gemeenten met coffeeshops over een afstandscriterium (veelal 250 meter). Het streven is dat in 2011 alle 111 gemeenten met een coffeeshop een afstandscriterium hebben en gebruiken.

Op verzoek van de Tweede Kamer zal het kabinet in 2009 een algemene beleidsnota uitbrengen over het Nederlandse drugsbeleid. Hierin zal naast de optiek van de volksgezondheid vanzelfsprekend ook de justitiële en bestuurlijke invalshoek aandacht krijgen.

Doelstelling 56: Nieuw identificatiesysteem in 2010 in gebruik

De strafrechtelijke sanctie dient de werkelijke dader te treffen. Een eenduidige vaststelling van de identiteit van personen in de strafrechtsketen is daarom van groot belang. Uiterlijk in 2010 moet een nieuwe systematiek zijn ingevoerd om de identiteit van verdachten en veroordeelden vast te stellen. Deze systematiek omvat ondersteuning van de controle van identiteitsdocumenten met technische apparatuur (documentscanners) en gebruik van foto’s en vingerafdrukken (Project Progis). Met behulp hiervan kan aan het begin van ieder strafrechtelijk traject de identiteit deugdelijk worden vastgesteld. In 2009 kan een wetsvoorstel in werking treden dat de identiteitsvaststelling in de strafrechtsketen in alle opzichten regelt. Vanaf 2009 wordt, in de eerste fase van de nieuwe systematiek, de controle van identiteiten op basis van documenten met behulp van documentscanners verbeterd. Nadat het HAVANK-systeem bij de politie/KMar vervangen is, kan voor de vaststelling van identiteiten ook gebruik gemaakt worden van foto’s en vingerafdrukken.

Doelstelling 57: Een steviger aanpak van georganiseerde misdaad, fraude en cybercrime

Voor het publiek minder zichtbare vormen van criminaliteit (georganiseerde misdaad, fraude en financieel-economische criminaliteit) en nieuwe vormen van misdaad als cybercrime verdienen net zo stevig te worden aangepakt als bekendere vormen als inbraken en geweldsmisdrijven. Bij de versterking van de aanpak van die minder zichtbare vormen van criminaliteit en georganiseerde misdaad wordt de komende jaren bijzondere aandacht gegeven aan de bestrijding van mensenhandel, de georganiseerde hennepteelt, misbruik in de vastgoedsector, faillissementsfraude, witwassen van crimineel geld, kinderpornografie, illegaal gokken op internet en haat zaaien. De aanpak is niet alleen gericht op de opsporing en vervolging van individuele daders of criminele groeperingen, maar ook op het aanpakken van criminogene factoren en gelegenheidsstructuren die deze vormen van misdaad faciliteren. Dat vergt, naast de inzet van politie en Justitie, ook een actieve inzet van gemeentebesturen, zoals onder meer bij het project Emergo in de binnenstad van Amsterdam. De inzet van bestuurlijke instrumenten, zoals de Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur (Bibob), is bij deze aanpak van groot belang. Hiertoe zijn in 2008 regionale expertisecentra opgericht. Daarnaast verwacht het Kabinet dat het aantal BIBOB-aanvragen door gemeenten in deze kabinetsperiode zal toenemen.

Enkele concrete producten die in 2009 worden opgeleverd:

• Versterking van de financiële expertise en kwaliteit van politie en OM: speciaal ingerichte informatiedesk bij het Bureau Ontneming Openbaar Ministerie (BOOM) gereed; tevens ingericht nationaal EU-contactpunt voor ontnemingszaken;

• Versterking van het voorkomen en bestrijden van fraude: eind 2009 nota toenemende internationalisering voorkomen en bestrijden van (horizontale) fraude gereed;

• Versterking van de bestrijding van corruptie: begin april 2009 Platform Corruptiebestrijding omgevormd tot Klankbordgroep Corruptiebestrijding.

Voor een uitvoerige beschrijving van de maatregelen die de komende jaren zullen worden genomen, wordt verwezen naar de brieven aan de Tweede Kamer over respectievelijk de versterking van de aanpak van georganiseerde misdaad en fraude/financieel-economische criminaliteitversterkingsprogramma’s van 13 december 2007 (TK 29 922, nr. 10) en over cybercrime van 17 december 2007 en 14 april 2008 (TK 26 643, nr. 103 en TK 28 684, nr. 133). De implementatie van deze programma’s is thans in volle gang. De voortgang en resultaten van deze programma’s wordt gemonitord. De Tweede Kamer zal hierover jaarlijks worden geïnformeerd in het kader van de voortgangsrapportage over het project Veiligheid begint bij Voorkomen.

Doelstelling 58: Prostitutie onderwerpen aan scherper vergunningenbeleid

Het ontbreekt aan een voldoende zicht op wat er in de prostitutiebranche omgaat, ook en vooral op de misstanden. Om meer greep te krijgen op wat daarin omgaat, zal het toezicht moeten worden verbeterd. Daartoe hebben de ministers van BZK en Justitie een Wetsvoorstel prostitutie in voorbereiding, dat op 1 januari 2010 in werking moet treden. Uitgangpunt is, dat voor alle vormen van prostitutie een verplichte vorm van regulering geldt. Door een vergunningplicht in te voeren kan het toezicht functioneel worden ingezet; bovendien wordt bereikt dat gemeenten meer op één lijn komen in hun prostitutiebeleid.

Doelstelling 60: Versterken verdediging tegen catastrofaal terrorisme

Een aanslag in Nederland met behulp van Chemische, Biologische, Radiologische, en Nucleaire middelen (CBRN-middelen) kan grote effecten hebben. In de bescherming hiertegen bleek een inhaalslag noodzakelijk, gegeven de taxatie van de kans op een dergelijke aanslag en de effecten hiervan. In 2008 is gestart met het treffen van preventieve maatregelen ter fysieke beveiliging in publieke onderzoeksinstellingen (laboratoria, ziekenhuizen en universiteiten). In 2009 wordt dit project voortgezet. Meer dan voorheen zal beveiliging een vast onderdeel van de bedrijfsvoering moeten zijn – hiervoor zal nadrukkelijk aandacht moeten zijn binnen de betrokken sectoren. Hiernaast is het nodig om voldoende gekwalificeerd personeel en materieel klaar te hebben staan, indien zich onverhoopt toch een aanslag zou voordoen. Daarnaast wordt met de in gang gezette aanpassing van de Kernenergiewet security op wettelijke basis vastgelegd. Daarnaast zal uitvoering worden gegeven aan het security-convenant dat in 2008 met de chemische sector is afgesloten. Verdere nadruk zal liggen op versterking van (forensisch) onderzoek naar CBRN-middelen en de opsporing daarvan. Instituten als RIVM en NFI investeren hiertoe in specifieke instrumenten. Tot slot wordt in 2009 gericht verder gegaan met het treffen van specifieke maatregelen ter bemoeilijking van de fabricage en inzet van zelfgemaakte explosieven.

Doelstelling 61: Samenwerkingsverbanden binnen de organisatie van de veiligheid worden versterkt met betrokkenheid van de burger

Het kabinet probeert de praktische samenwerking tussen landen van de Europese Unie te bevorderen. Dat kan onder meer door bij te dragen aan het E-Justice-project. E-justice omvat het gebruik van technologische mogelijkheden voor het grensoverschrijdende rechtsverkeer. Het kabinet heeft de ambitie geuit om op dit terrein een voortrekkersrol in te (blijven) nemen. Nederland neemt daarom ook in 2009 deel aan werkgroepen en pilots die tot doel hebben een Europees internetportaal te ontwikkelen, registers te verbinden en het gebruik van videoconferentie te bevorderen.

Doelstelling 62: Veiligheidshuizen in grotere steden

In de loop van 2009 zal een landelijk dekkend systeem van Veiligheidshuizen gerealiseerd zijn, waarbij rond de 40 Veiligheidshuizen actief zijn. In de Veiligheidshuizen werken gemeenten, jeugd- en zorginstellingen, politie en Justitie samen in de aanpak van criminaliteit en overlast. Preventie en repressie worden hierin effectief op elkaar afgestemd. De verwachting is dat dit zal leiden tot een vermindering van recidive en daarmee een bijdrage zal leveren aan de 25 procent criminaliteitsreductie, zoals geformuleerd in doelstelling 50. Inmiddels is er sprake van 24 Veiligheidshuizen en wordt er op diverse locaties gewerkt aan de totstandkoming van nieuwe Veiligheidshuizen.

Concrete producten:

• Eind 2009 staat in elk van de G-31-gemeenten minimaal één Veiligheidshuis en minimaal één per arrondissement;

• Begin 2009 zijn de risicoanalyses gereed van ICT-systemen en fysieke beveiliging. Op basis van deze analyses is inzichtelijk welke risico’s er zijn en worden plannen ontwikkeld ten behoeve van uniforme afspraken over informatie-uitwisseling en de fysieke beveiliging.

Doelstelling 66: Het voor 2011 introduceren van een wettelijk kader voor de maatschappelijke onderneming

In het beleidsprogramma «Samen werken, samen leven» wordt vertrouwen uitgesproken in het vermogen van de samenleving om zelf op professionele wijze sturing te geven aan instellingen die publieke of semi-publieke taken verrichten. Met een wetsvoorstel «Rechtsvorm van de maatschappelijke onderneming» wil Justitie een stelsel van systeemeisen introduceren voor rechtspersonen in de semi-publieke sector dat die instellingen de mogelijkheden verschaft om zich als onderneming zelfstandig te ontplooien. De rechtsvorm waarin deze systeemeisen zijn vervat moet krachtige institutionele garanties bieden voor het behartigen van de maatschappelijke belangen waar deze instellingen voor staan. Per sector zal nader worden bezien welke nadere eisen dienen te worden gesteld, om het publieke belang te waarborgen. Voorzover dit niet het geval is, leidt de voor te stellen regeling derhalve tot vermindering van de regeldruk. De systeemeisen omvatten een heldere en herkenbare interne bestuurs- en toezichtstructuur, waarbij ook plaats is ingeruimd voor de belanghebbenden, zoals patiënten. De regeling moet verder voorzien in passende en effectieve vormen van beslechting van geschillen tussen de verschillende organen van de instelling. Ook wordt bezien of een regeling die uitkeringen van winsten mogelijk maakt aan particuliere investeerders die niet op de gebruikelijke wijze aandeelhoudersmacht uitoefenen, tot verdere verbetering van de kwaliteit van de aangeboden diensten leidt in één of meerdere sectoren. De planning is gericht op parlementaire behandeling van een daartoe strekkend wetsvoorstel in 2009.

Doelstelling 70: Het verbeteren en versnellen van de asielprocedure

Het jaar 2009 zal in het teken staan van de voorbereiding van de verschillende wijzigingen in de asiel- en terugkeerprocedures, opdat in 2010 met de aangepaste procedures kan worden gestart. De toelatingsprocedure van de Vreemdelingenwet 2000 zal in 2009 worden aangepast, versneld en verbeterd, mede op grond van de aanbevelingen van de commissie-Scheltema. In het bijzonder zal de 48-uursprocedure, ook wel aanmeldcentrumprocedure genoemd, worden verbeterd door vergroting van de zorgvuldigheid én verbetering van het identificatieproces ten behoeve van eventuele terugkeer. Daartoe wordt een rust- en voorbereidingstermijn voor de procedure geplaatst, in welke periode onder andere identiteitsen nationaliteitsonderzoek kan worden verricht. Verder wordt de duur van de procedure in het aanmeldcentrum vastgesteld op, behoudens enkele uitzonderingen, maximaal acht dagen, waarvan drie dagen beschikbaar zijn voor de asielzoeker en zijn rechtsbijstandverlener. Binnen die acht dagen worden alle processtappen die nodig zijn om zorgvuldig op de aanvraag te kunnen beslissen afgerond.

De procedure na het aanmeldcentrum zal door stroomlijning worden bekort met ongeveer acht weken. Verder worden de opvangmogelijkheden verruimd voor asielzoekers van wie de eerste asielaanvraag in het aanmeldcentrum is afgewezen. Gedurende vier weken na de afwijzing in het aanmeldcentrum heeft de vreemdeling nog recht op opvang.

Het indienen van vervolgaanvragen wordt zoveel mogelijk voorkomen onder andere door verruiming van de mogelijkheid beletselen tegen uitzetting in een lopende procedure mee te nemen.

Daarnaast worden maatregelen genomen om de effectiviteit van het terugkeerbeleid te vergroten, waaronder de mogelijkheid tot oplegging aan ex-asielzoekers van een vrijheidsbeperkende maatregel in een vrijheidsbeperkende locatie na afloop van de vertrektermijn (zie verder doelstelling 71).

Doelstelling 71: Het daadwerkelijk doen terugkeren van vreemdelingen die geen rechtmatig verblijf hebben

In 2009 zullen de maatregelen uit de brief over een effectievere asielprocedure en terugkeerbeleid worden uitgevoerd. Ter bevordering van terugkeer wordt in aanvulling op het bestaande beleid de mogelijkheid geïntroduceerd om ex-asielzoekers door middel van het opleggen van een toezichtmaatregel gedurende een bepaalde periode in een vrijheidbeperkende locatie te plaatsen na de vertrektermijn. Hiermee blijven vreemdelingen langer in zicht van de overheid, kan de effectiviteit van de terugkeerinspanningen worden vergroot en kan worden bijgedragen aan het verminderen van de problematiek van vreemdelingen die na beëindiging van voorzieningen van Rijkswege op straat terecht komen. Daarnaast wordt de doelgroep die in aanmerking komt voor herintegratieondersteuning uitgebreid en worden nieuwe vormen van herintegratieondersteuning geïntroduceerd ter stimulering van zelfstandige terugkeer. Behalve deze maatregelen, gericht op de individuele vreemdeling, wordt geïnvesteerd in de ontwikkeling van strategisch relatiebeheer met belangrijke landen van herkomst. Hierbij zal enerzijds worden ingezet op een brede dialoog met deze landen teneinde bij te dragen aan het oplossen van problemen die zij ervaren bij het beheersen van migratiestromen en zal anderzijds, in samenwerking met het ministerie van Buitenlandse Zaken en andere relevante ministeries, meer gecoördineerd gebruik worden gemaakt van de beschikbare politieke instrumenten (voor het buitenlandse beleid) in de relaties met deze landen om terugkeer te bevorderen. Daarnaast zullen maatregelen worden genomen om de terugkeer te bevorderen van kwetsbare groepen als minderjarigen. Voorts worden de in 2007 en 2008 aangekondigde maatregelen uitgevoerd om effectiever te kunnen optreden tegen criminele en overlastgevende vreemdelingen en illegalen. Het betreft hier bijvoorbeeld de verbetering van de samenwerking tussen organisaties in de vreemdelingen- en strafrechtsketen, het pilot-project «Ongewenstverklaring EU-onderdanen», de inzet van vrijheidsbeperking en -ontneming ter bevordering van uitzetting en de prioriteitstelling in het vreemdelingentoezicht.

Doelstelling 72: Verbeterde werking van de Vreemdelingenwet en het uitvoeren van een pardonregeling

De verbetering van de Vreemdelingenwet wordt behandeld onder doelstelling 70. Het vervolg van de uitvoering van de «Regeling afwikkeling nalatenschap oude Vreemdelingenwet» vindt gedurende geheel 2009 plaats.

In het op 25 mei 2007 gesloten bestuursakkoord tussen Rijk en VNG is ten aanzien van de huisvesting van de doelgroep van de Regeling ter afwikkeling van de nalatenschap van de oude Vreemdelingenwet afgesproken dat ernaar wordt gestreefd dit huisvestingsproces uiterlijk eind 2009 te hebben afgerond. De gemeenten hebben dan ook – naast de gebruikelijke halfjaarlijkse taakstelling voor de «reguliere» tot Nederland toegelaten asielzoekers – een tijdelijke taakstelling opgelegd gekregen voor de huisvesting van de personen die onder de Regeling vallen. Deze tijdelijke taakstelling is voor de tijdvakken met ingang van het tweede halfjaar van 2007 en de jaren 2008 en 2009 opgelegd.

Ingevolge de Huisvestingswet wordt het toezicht op de voortgang van de realisering van de huisvestingstaakstelling uitgeoefend door de provinciale dan wel de regionale toezichthouders (de provincies of WGRplus regio’s). Gemeenten die niet naar behoren presteren kunnen dus volgens het geboden wettelijke kader ter verantwoording worden geroepen door de toezichthouder.

Tevens is onder verantwoordelijkheid van de Minister voor Wonen, Wijken & Integratie en de Staatssecretaris van Jusititie de «Taskforce Huisvesting Statushouders» opgericht ter bevordering van een vlotte uitvoering van het proces van de huisvesting. De Taskforce monitort het huisvestingsproces, brengt succes- en faalfactoren in beeld, verzamelt en verspreidt informatie, bevordert landelijk, regionaal en lokaal samenwerking, stimuleert lokale ketens tot gezamenlijke aanpak en ontwikkelt praktische hulpmiddelen en instrumenten.

Begin 2009 zal de Taskforce de voortgang van de huisvesting evalueren en eind 2009 zal de Taskforce de bevindingen rapporteren aan de Staatssecretaris van Justitie en de Minister voor WWI.

Overige onderwerpen

Staatkundige hervormingen Nederlandse Antillen

De staatkundige hervormingen van de Nederlandse Antillen zijn op 15 december 2008 niet afgerond. Voor het Justitie-werkveld worden op korte termijn maatregelen genomen, gericht op het verbeteren van de veiligheid op de Antillen en het vergroten van het vertrouwen in de rechtsstaat. Burgers moeten kunnen vertrouwen op een goede rechtsgang, rechtsgelijkheid en rechtszekerheid. Het project zal zich in 2009 richten op het verbeteren van de bestaande Justitievoorzieningen op de Nederlandse Antillen en de BES-eilanden in het bijzonder. Voorts richt Justitie zich op het realiseren van de benodigde wet- en regelgeving om de staatkundige hervormingen op termijn te kunnen laten plaatsvinden.

Kansspelbeleid

Eind 2008 wordt het voorstel voor de herziene Wet op de kansspelen bij de Staten-Generaal ingediend. Behandeling is voorzien in 2009. Gelijktijdig worden de voorbereidingen voor de toekomstige kansspelautoriteit afgerond zodat bij inwerkingtreding van de wet (naar verwachting 1 januari 2010) meteen een start kan worden gemaakt. De kansspelautoriteit wordt verantwoordelijk voor de uitvoering, toezicht en handhaving.

Bestel- en organisatievraagstukken

Eind 2008 zal bekeken worden of het nodig is het politiebestel verder aan te passen. Er zijn voorwaarden in het Coalitieakkoord benoemd waaraan de samenwerking en het gemeenschappelijk functioneren van de politie eind 2008 moeten voldoen. Deze criteria hebben betrekking op de terreinen ICT, personeel, materieel en bovenregionale samenwerking. De landelijke prioriteiten voor de politie voor de jaren 2008–2011 hebben betrekking op jeugd, geweldsreductie, wijkaanpak en versterking van de opsporing (kwaliteit en minimaal aantal zaken voor het OM).

Moet de indeling van de gerechten in Nederland niet anders zodat er meer evenwicht ontstaat tussen de omvang der gerechten en parketten? Deze vraag is ook van belang voor de mogelijkheid om deskundigheid te organiseren bij de behandeling van bijzondere zaken, zoals die waarin veel technische deskundigheid een rol speelt. Deze materie staat niet los van de beslissingen van het kabinet over de modernisering van de rechterlijke organisatie, waarvoor de Commissie-Deetman voorstellen deed. De daartoe benodigde wetgeving zal in 2009 worden voorbereid. Eerder al, op 1 januari 2009, zal het Landelijk Deskundigenregister operationeel zijn, waarmee borging plaatsvindt van de benutting van kwalitatief hoogwaardige expertise in het strafproces.

Met oog op finale invoering in 2011 zal in 2009 werk worden gemaakt van de wettelijke harmonisering van het tuchtrecht voor vrije beroepen, zodat dit meer op één leest is geschoeid in termen van soorten op te leggen maatregelen en de organisatorische vormgeving.

OM-strafbeschikking

Vanaf 1 februari 2008 wordt stapsgewijs de OM-strafbeschikking ingevoerd. In 2009 zullen hier uitbreidingen op plaatsvinden. Daarmee is een situatie gecreëerd waarin het OM zelf straffen kan opleggen. Belangrijk is daarbij dat deze bevoegdheid kan worden doorgegeven aan daartoe geëquipeerde bestuursorganen. Door deze mogelijkheid tot bestuurlijke strafbeschikking ontstaat een nieuwe figuur die de verantwoordelijkheid van bestuursorganen en die van het OM combineert. Daarmee wordt versnippering in sanctiestelsels tegengegaan.

Overzichtstabel met belangrijkste beleidsmatige mutaties

Onderstaande tabel bevat de belangrijkste budgettaire mutaties sinds de begroting 2008 (inclusief de eerste suppletoire begroting 2008).

Toelichting op de overzichtstabel belangrijkste beleidsmatige mutaties

Beleidsprogramma

Vanuit de aanvullende post bij het ministerie van Financiën is de tranche 2009 pijlergelden naar de Justitiebegroting overgeheveld. Daarnaast zijn er voor de jaren 2010 en 2011 extra middelen vrijgemaakt vanuit meevallers elders op de Justitiebegroting. Ook zijn nog reeds gereserveerde pijlergelden op artikel 91 doorverdeeld. Deze beschikbare pijler 5 middelen worden ingezet voor onder andere de volgende beleidsprogramma’s:

1a) Cybercrime, financieel-economische criminaliteit en georganiseerde misdaad

Met de inzet van pijler 5 gelden wordt door Justitie extra ingezet op de aanpak van cybercrime, financieel-economische criminaliteit en georganiseerde misdaad.

1b) Aanpak identiteitsfraude

Om identiteitsfraude aan te pakken worden pijler 5 gelden ingezet ter voorkoming van misbruik van persoonsgegevens en vaststelling van identiteit.

1c) Intensivering van het toezicht ex-gedetineerden en ex-Tbs’ers

Het toezicht op ex-gedetineerden en ex-Tbs’ers wordt geïntensiveerd. Dit in het kader van de aanpak van criminaliteit en ter voorkoming van recidive. Het toezicht wordt afgestemd op risico van overtreding van opgelegde voorwaarden.

1d) Voorschotregeling slachtoffers

De Tweede Kamer heeft verzocht om een voorschotregeling voor slachtoffers. Aan dit verzoek wordt tegemoetgekomen. Door de instelling van een voorschotregeling zijn slachtoffers niet meer afhankelijk van de bereidheid van de dader tot betaling van de door haar/ hem veroorzaakte schade.

1e) Aanpak jeugdcriminaliteit

De middelen worden ingezet voor het programma «Aanpak jeugdcriminaliteit» dat zich richt op terugdringen van de recidive bij jeugdigen met 10%. Dit programma is onderdeel van het kabinetsprogramma «Veiligheid begint bij Voorkomen».

1f) Biometrie

Het Europees visuminformatiesysteem (EU VIS) moet zorgdragen voor de uitwisseling van informatie tussen lidstaten van de EU betreffende visa kort verblijf, inclusief biometrische kenmerken van de aanvrager. Het systeem draagt bij aan de uitvoering van een gemeenschappelijk visumbeleid. Ook moet het systeem bijdragen aan de interne veiligheid van de lidstaten.

Overige mutaties

2) Instroom Asiel

In de begroting van 2008 is met een instroom van 10 500 asielzoekers rekening gehouden. Op dit moment wordt de instroom echter geraamd op 16 000 asielzoekers, voor zowel 2008 als 2009. Deze hogere instroom leidt tot hogere kosten bij een aantal dienstonderdelen en taakorganisaties van Justitie (bedragen * € 1 000):

De kosten voor 2009 wijken ten opzichte van 2008 af omdat niet alle opgenomen kosten afhankelijk zijn van het asielaanbod en sommige effecten ook pas op een later moment zichtbaar worden.

3) Griffierechten (ontvangsten)

Bij de griffierechten wordt in de jaren 2008 en 2009 een tegenvaller verwacht van respectievelijk circa € 11 miljoen en € 3 miljoen als gevolg van een lagere instroom dan oorspronkelijk geraamd. Deze tegenvaller wordt gedekt door een meevaller op artikel 12.1 «Slagvaardige en kwalitatief goede rechtspleging».

4) Compensatie versobering regeling SBF

In de Arbeidsvoorwaardenovereenkomst sector Rijk 2005–2006 van 18 januari 2006 zijn afspraken gemaakt over de versobering van de Regeling voor substantieel bezwarende functies (SBF). Om vervroegd uittreden te ontmoedigen worden FPU-regelingen fiscaal belast. Dit leidt in het bijzonder bij DJI tot aanzienlijke meerkosten. Deze meerkosten zijn door BZK deels gecompenseerd.

5) Biometrie gevangeniswezen

Om te voorkomen dat in de strafrechtsketen identiteitsfraude plaatsvindt, wordt door DJI identificatie- en verificatieapparatuur in gebruik genomen. Dit is conform een eerdere toezegging aan de Tweede Kamer (TK 30 800 VI en 29 271, nr. 23 pag. 3). Persoonsverwisselingen en identiteitsfraude brengen immers schade toe aan het vertrouwen van de burger in de overheid in het algemeen en Justitie in het bijzonder. De kosten hebben betrekking op de aanschaffing van apparatuur, beheer, onderhoud en opleidingen. Hierdoor is het uitgavenkader op operationele doelstelling 13.4 «Tenuitvoerlegging strafrechtelijke sancties» voor 2008 met € 6 miljoen verhoogd en vanaf 2009 met € 5 miljoen.

6) Capaciteitsafname gevangeniswezen

Op basis van het ramingsmodel van Justitie is de capaciteit van het gevangeniswezen verlaagd. De nieuwe prognoses wijzen op een lagere behoefte aan celcapaciteit de komende jaren. Bij de vermindering van de celcapaciteit is rekening gehouden met frictiecapaciteit die indien nodig snel in gebruik kan worden genomen. De ontstane meevaller op operationele doelstelling 13.4 «Tenuitvoerlegging strafrechtelijke sancties»; in 2008 € 42,7 miljoen, oplopend tot € 65,7 miljoen in 2013, is ingezet ter dekking van tegenvallers elders op de Justitiebegroting.

7) Forensisch psychische zorg

Met ingang van 2007 is de verantwoordelijkheid voor de forensische zorg overgegaan van VWS/AFBZ (Algemeen Fonds Bijzondere Ziektekosten) naar Justitie.

In de forensische zorg is al jaren sprake van een sterke autonome groei die leidt tot oplopende kosten. De reeks bestaat voor een deel uit middelen die overgeheveld zijn vanuit het AFBZ en voor een ander deel uit middelen die door Justitie zelf worden gecompenseerd.

8) Uitbreiding Tbs

Op basis van de ramingen is er nog steeds een oplopend tekort aan Tbs-plaatsen. Vanaf 2010 loopt het geraamde tekort van 43 plaatsen op tot 83 plaatsen structureel. Met de voorgestelde uitbreiding komt de beschikbare capaciteit in evenwicht met de geraamde capaciteitsbehoefte.

9) Activering Noorderwint

De financieringswijze voor ICT-project Noorderwint bij het CJIB is gewijzigd door het activeren van de immateriële kosten. Dit betekent dat het bedrag van de oorspronkelijke investeringen is terugbetaald aan het moederdepartement (mutaties 9a) en voor een gelijk bedrag een lening is opgenomen bij het ministerie van Financiën. Om de exploitatielasten te kunnen dekken (als gevolg van afschrijvings- en rentekosten) is het kader in de volgende jaren verhoogd met het bedrag van de lening (mutatie 9b).

10) Schadeloosstellingen

Op de beleidsdoelstelling 13.3 «Het bestrijden van criminaliteit door een effectief en doelmatig instrumentarium van opsporing en vervolging» is het uitgavenkader verhoogd ter dekking van de extra uitgaven aan schadeloosstellingen in verband met onder andere onrechtmatige detentie, Tbs-passanten, maar ook schade veroorzaakt door bijvoorbeeld de politie als onderdeel van de opsporing.

11) Boeten en transacties (ontvangsten)

De bedragen voor de boeten en transacties worden als gevolg van indexatie in een tweetal tranches verhoogd. Per 1 april 2010 en 1 april 2012 vindt er een indexering plaats op basis van de CBS indexcijfers. Daarnaast wordt er een toename verwacht van het aantal WAHV-sancties, namelijk van € 12,3 miljoen naar € 12,8 miljoen. Dit leidt uiteindelijk tot een structurele meevaller van € 89 miljoen.

12) Boeten en transacties besparingsverlies taakstelling prijsverhoging (ontvangsten),

De tarieven boeten en transacties zijn per 1 april 2008 verhoogd. In het coalitieakkoord is echter rekening gehouden met een verhoging van de tarieven per 1 januari 2008. Dit betekent dat de taakstelling in 2008 niet volledig gerealiseerd kan worden. Het besparingsverlies van € 10 miljoen. wordt binnen het geheel van mee- en tegenvallers van de Justitiebegroting gecompenseerd.

13) Pluk-ze (ontvangsten)

Door de intensivering van de aanpak van financieel-economische criminaliteit zullen er vanaf 2011 extra Pluk-ze ontvangsten worden gerealiseerd.

14) Bestuurlijke strafbeschikking

Om de afdoeningcapaciteit van de Justitieketen te optimaliseren, wordt de Wet OM-afdoening (Stb. 2008, nr. 4) de komende jaren gefaseerd ingevoerd. In 2009 wordt in dat kader gestart met de strafbeschikkingsbevoegdheid voor buitengewoon opsporingsambtenaren (BOA’s) in dienst van onder meer gemeenten en waterschappen. De gemeenten ontvangen per (door een gemeentelijke BOA aangeleverd verbaal) een vergoeding. Deze vergoeding wordt gefinancierd uit de opbrengsten die de genoemde verbalen opleveren.

15) Inspectierapporten JJI’s

Binnen de Justitiebegroting zijn middelen vrijgemaakt voor verbetermaatregelen binnen de JJI’s. Dit als reactie op de inspectierapporten JJI’s. Deze middelen worden ingezet voor onder andere het verkleinen van de groepsgrootte. De Tweede Kamer is per brief nader geïnformeerd over de kosten (TK 24 587 en 28 741, nr. 279). Per saldo zijn voor deze maatregelen gelden oplopend tot € 48 miljoen in 2013 aan operationele doelstelling 14.2 «Tenuitvoerlegging justitiële sancties jeugd» toegevoegd.

16) Jeugdcriminaliteit

De aanpak van de jeugdcriminaliteit maakt deel uit van de maatregelen in het kader van het project «Veiligheid Begint Bij Voorkomen». Hiervoor zijn reeds pijler 5 middelen beschikbaar. Om zo snel mogelijk tot een effectieve aanpak te kunnen komen, worden in 2008 (€ 12 miljoen) en 2009 (€ 16 miljoen) en verder (€ 5 miljoen) aanvullende middelen ingezet. Doel is onder andere om te komen tot extra gedragsbeïnvloedende maatregelen, namelijk 350 in 2008, 500 in 2009 en structureel 750 in 2010 en verder.

17) Capaciteitsafname JJI’s straf

Op basis van het ramingsmodel van Justitie is de capaciteitsraming strafrechtelijke jeugdigen structureel verlaagd. De vrijvallende middelen die hiermee samenhangen zijn gebruikt om dekking te bieden voor de kosten verbonden aan de verbetermaatregelen JJI’s naar aanleiding van de Inspectierapporten. Operationele doelstelling 14.2 «Tenuitvoerlegging justitiële sancties jeugd» is in 2008 verlaagd met € 21,9 miljoen op- en aflopend tot ruim € 35 miljoen in 2013.

18) Overdracht JJI’s (naar J&G)

In het kader van optimalisering zorgaanbod voor jeugdigen met ernstige gedragsproblemen (zie TK 28 741, nr. 12) worden plaatsen op grond van een civielrechtelijke titel in jeugdinrichtingen gefaseerd overgeheveld naar het programmaministerie voor Jeugd en Gezin (J&G).

De onderhavige mutatie heeft betrekking op 246 plaatsen. In 2008 zijn reeds 536 plaatsen overgeheveld.

19) Raad voor de Kinderbescherming

De groei in het aantal basisonderzoeken en taakstraffen blijft aanhouden. Het aantal basisonderzoeken was in 2007 10% hoger dan in 2006. Naar verwachting zijn in 2008 circa 1 100 meer basisonderzoeken nodig dan voorzien is in de begroting 2008. Dat aantal loopt op van ongeveer 3 600 in 2009 tot ruim 9 000 in 2013. Het aantal extra taakstraffen loopt op van 2 600 in 2009 tot 8 000 in 2013.

20) COA

De afbouw van de asielcapaciteit van het COA verloopt tot 2008 in een trager tempo dan voorzien. Vanaf 2008 zet deze afbouw van asielcapaciteit zich pas daadwerkelijk in. Ondanks de hogere instroom is bij het COA wel sprake van een afnemende bezetting, maar deze afname is minder dan waarmee in de begroting rekening is gehouden. Door het gewijzigde krimpscenario zijn nu in latere jaren middelen benodigd voor kosten die de afbouw van de asielcapaciteit met zich meebrengen. Hiervoor is aan operationele doelstelling 15.1 «Verblijfsrechten vreemdelingen» in 2008 € 12,8 miljoen en in 2009 € 7,4 miljoen toegevoegd.

21) Leges IND

De legesopbrengsten, zoals die geraamd zijn in de begroting, worden niet gerealiseerd. De oorzaken hiervan zijn onder andere dat er sprake is van ramingsbijstellingen, doordat bijvoorbeeld begrote en gerealiseerde aantallen producten niet overeenkomen, de geraamde ontvangsten voor naturalisatie achterblijven en er in de begroting onvoldoende rekening is gehouden met vrijstellingen voor bepaalde groepen, zoals slachtoffers van geweldsmisdrijven. Op operationele doelstelling 15.1 «Verblijfsrechten vreemdelingen» is hiervoor € 32,5 miljoen toegevoegd, aflopend tot € 26,0 miljoen structureel.

22) Toerekening ODA-gelden Asiel

De hogere asielinstroom in 2008 en 2009 leidt er toe dat de kosten voor eerstejaars asielopvang die aan ODA (Offcial Development Assistance) kunnen worden toegerekend hoger uitvallen. Hierdoor zijn de ODA ontvangsten voor Justitie met circa € 91 miljoen toegenomen.

HOOFDSTUK 3 BELEIDSARTIKELEN

11 Nederlandse rechtsorde

Algemene doelstelling

Een goed functionerende rechtsorde waarbinnen samenleving en burger tot hun recht komen.

Meerjarenperspectief

Ontwikkelingen in de maatschappij zorgen voor veranderende inzichten en ideeën over een goed functionerende rechtsorde. Justitie is verantwoordelijk voor het tot stand brengen en het in stand houden van wet- en regelgeving die voldoet aan de eisen die een democratische rechtsstaat stelt. Veranderende inzichten vergen continue aandacht voor onderhoud en aanpassing van de Algemene wet bestuursrecht en de algemene wetboeken op het terrein van strafrecht en strafvordering, burgerlijk recht en burgerlijk procesrecht.

Ook blijft het, ongeacht de politieke context, noodzakelijk om de kwaliteit van wetgeving te bewaken en te bevorderen. Deze taak strekt zich steeds meer uit tot internationale regelgeving die haar weerslag heeft op de nationale rechtsorde. De komende jaren hebben de volgende thema’s prioriteit:

• Minder regeldruk voor burgers, bedrijven en dienstverleners en stroomlijning van procedurele voorschriften voor een beter bestuur;

• Bevordering van de toegang tot het recht en betere dienstverlening aan de burger;

• Aanpassing van de regelgeving in verband met de nieuwe staatkundige verhoudingen met de Nederlandse Antillen en Aruba;

• Coherentie tussen nationale en Europese rechtsorde en uitvoering van Europeesrechtelijke instrumenten.

Omschrijving van de Samenhang

Justitie heeft tot taak de instandhouding van een juridische infrastructuur waarin het rechtsverkeer tussen mensen onderling en tussen overheid en burgers kan floreren. Het recht ordent, biedt structuur, ruimte en beschermt. De wet moet bestendig zijn en gebaseerd zijn op de in de samenleving gedragen rechtsovertuigingen. Dat vergt voortdurend aandacht voor onderhoud en aanpassing aan nieuwe ontwikkelingen op sociaal, cultureel, economisch en technologisch gebied.

In het verlengde daarvan wordt een algemeen wetgevingsbeleid gevoerd, gericht op de kwaliteit van wetgeving van alle ministeries en de afstemming daarvan op de juridische infrastructuur. De Nederlandse rechtsorde is deel van de Europese rechtsorde, en omgekeerd is de Europese rechtsorde deel van de Nederlandse. Zorg voor een goed functionerende rechtsorde heeft derhalve altijd een Europese dimensie.

Zowel het wetgevingsprogramma als het werkprogramma voor het wetgevingsbeleid bevatten maatregelen die specifiek gericht zijn op vermindering van regeldruk en administratieve lasten voor burgers en bedrijven. Een aantal daarvan is in de desbetreffende begrotingsartikelen genoemd, bijvoorbeeld de voornemens op het terrein van de Burgerlijke Stand, kansspelen en toezicht op vennootschappen. In het najaar van 2008 ontvangt de Tweede Kamer een brief met een integraal overzicht van de maatregelen, gericht op vermindering van regeldruk op Justitieterrein.

Verantwoordelijkheid

De Minister van Justitie is verantwoordelijk voor het tot stand brengen van wet- en regelgeving ter uitvoering van de grondwettelijke opdracht het burgerlijk recht, het burgerlijk procesrecht, het strafrecht en strafprocesrecht in algemene wetboeken en algemene regels van bestuursrecht bij wet vast te leggen. Tevens is de Minister van Justitie verantwoordelijk voor het rijksbreed bevorderen van de kwaliteit van wetgeving en de coherentie en consistentie daarvan. Onder deze verantwoordelijkheid valt ook de versterking van de juridische kwaliteit binnen de rijksoverheid («Programma versterking juridische functie Rijk»).

Externe factoren

Nieuwe sociale, culturele en economische ontwikkelingen hebben hun weerslag op het recht en de wet. Hetzelfde geldt voor zeer uiteenlopende factoren als demografische ontwikkelingen, (terrorisme)dreigingen, de bevolkingsintensiteit en de betekenis daarvan voor economie en milieu.

Meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

Explain: De maatschappelijke effecten van het beleid ter bevordering van een goed functionerende rechtsorde laten zich niet goed in outcome- en outputindicatoren vangen. Het aantal op te stellen wetten en regels vormt geen doel op zich. In dit beleidsartikel zijn dan ook geen outcome-indicatoren opgenomen. Wel wordt bij de individuele voorstellen zo goed mogelijk op kwalitatieve wijze aangegeven wat de beoogde resultaten zijn.

Voor wat betreft het algemeen wetgevingsbeleid geldt ook dat geen cijfermatig inzicht kan worden geboden in de te verwachten beleidseffecten. De kwaliteit van wetgeving wordt wel continu getoetst, per wetsvoorstel of ontwerp-AMvB. Dit wordt voor behandeling in de ministerraad getoetst aan de kwaliteitscriteria zoals verwoord in de «Aanwijzingen voor de regelgeving» en bestaande toetsingskaders. Het effect van deze toetsing blijkt uit de adviezen van de Raad van State en het uiteindelijke oordeel van de beide Kamers der Staten-Generaal.

Bij de operationele doelstellingen wordt ingegaan op het uit te voeren evaluatie-onderzoek, waarmee op kwalitatieve wijze inzicht wordt verkregen in de effecten van het beleid.

Operationele doelstelling 11.1

Het tot stand brengen van wet- en regelgeving ter uitvoering van de grondwettelijke opdracht het burgerlijk recht, het strafrecht, het burgerlijk- en strafprocesrecht in algemene wetboeken en algemene regels van bestuursrecht bij wet vast te leggen.

Motivering

Een goed functionerende rechtsorde waarbinnen samenleving en burger tot hun recht komen vraagt om nieuwe regelgeving en om aanpassing van bestaande op basis van de actuele behoeften in de samenleving. In onderstaande tekst komen – per rechtsgebied – de prioritaire beleidsinstrumenten aan de orde.

Daarnaast wordt het wetgevingsinstrument ingezet ter realisering van overige beleidsdoelen van Justitie. Dit is terug te vinden onder de operationele doelstellingen op de overige beleidsartikelen van de Justitiebegroting.

Instrumenten

Burgerlijk recht en burgerlijk procesrecht

In 2009 richt het algemeen wetgevingsbeleid – ten aanzien van het burgerlijk recht en burgerlijk procesrecht – zich op het verbeteren van de toegang tot het recht en de vermindering van de lasten. Specifiek zal het ondernemingsrecht verder worden gemoderniseerd en het auteurs- en consumentenrecht worden herzien.

Herziening van het ondernemingsrecht

Het ondernemingsrecht wordt gemoderniseerd, opdat beter wordt aangesloten bij de behoeften van internationale én kleine bedrijven en van instanties met een maatschappelijke taak. Daartoe worden een versoepelde BV, een nieuwe personenvennootschap en de maatschappelijke onderneming geïntroduceerd.

Specifiek wordt bekeken of de geschillenbeslechting in de onderneming verbeterd kan worden. In de brief van 12 november 2007 (TK 29 752, nr. 5) over modernisering van het ondernemingsrecht is een en ander meer concreet uitgewerkt.

Herziening van het auteursrecht en het consumentenrecht

Het auteursrecht is het recht dat een maker heeft op zijn werk en wordt beschermd door de Auteurswet. Diverse ontwikkelingen zijn aanleiding voor de herziening van het auteursrecht: een behoefte aan zelfregulering en de noodzakelijke implementatie van internationale en Europese afspraken. Daarbij wordt, in overleg met de Ministers van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en van Economische Zaken, het thuiskopiestelsel heroverwogen, het toezicht op de collectieve beheerorganisaties versterkt, een commissie voor tariefgeschillen geïntroduceerd en wordt de zelfregulering van rechthebbenden en gebruikers ondersteund. Verwezen wordt verder naar de beleidsbrief auteursrecht van 20 december 2007 (TK 29 838, nr. 6).

Het consumentenrecht richt zich op het stimuleren van een betrouwbaar en gevarieerd marktaanbod en op de bescherming van de individuele consument tegen te eenzijdig opgestelde informatie. Door internationale en Europese invloeden is het consumentenrecht aan veranderingen onderhevig. Justitie neemt het voortouw bij de ontwikkeling van een internationaal kader voor de afwikkeling van massaschade. Dit biedt partijen de mogelijkheid om een overeengekomen schikking algemeen verbindend te laten verklaren. De wet, die bijdraagt aan geschiloplossing tussen partijen onderling, wordt in 2009 geëvalueerd.

Toegang tot het recht en vermindering lasten

Het beleid in het burgerlijk procesrecht is gericht op uitvoering van het programma procesrecht (TK 30 951, nr. 1) en de Europese procesrechtelijke instrumenten die zijn gebaseerd op het Haags programma (zie daartoe ook besluit nr. 1149/2007/EG van het Europees Parlement en de Raad van 25 september 2007, PbEU L 257), die beiden aansluiten bij de grondwettelijke taak tot codificatie van het procesrecht. Het jaar 2009 staat voor het burgerlijk procesrecht in het teken van het eerste gebruik van een aantal Europese procesrechtelijke instrumenten voor grensoverschrijdende vorderingen, zoals het Europees betalingsbevel en de Regeling voor geringe vorderingen. Na de afschaffing van het procuraat en de invoering van elektronisch rolberichtenverkeer wordt het elektronisch derdenbeslag mogelijk en wordt een voorstel voor eenvoudige procedures ingediend.

De administratieve lasten voor burgers worden verminderd door intensiever gebruik te maken van digitale mogelijkheden om informatie te delen. Wetgeving gaat hieraan een bijdrage leveren. Zo wordt bijvoorbeeld een wetsvoorstel voorbereid waardoor betere afstemming tussen Burgerlijke Stand en gemeentelijke basisadministratie mogelijk wordt en de burger minder informatie hoeft te overleggen bij bijvoorbeeld een huwelijksaangifte.

Strafrecht en strafprocesrecht

Herziening van het strafrecht

De vastlegging van het materieel strafrecht in een algemeen wetboek vergt continu groot en klein onderhoud van het Wetboek van Strafrecht. In 2009 zullen diverse wetswijzigingen worden behandeld:

• Ten behoeve van de verplichte medewerking bloedtest in strafzaken;

• De strafbaarstelling van het deelnemen en meewerken aan een terroristisch trainingskamp;

• Uitbreiding van de mogelijkheid van ontzetting uitoefening beroep.

Herziening Wetboek van Strafvordering

Ook het Wetboek van Strafvordering dient aan de maat van de tijd te zijn. Met de planning van de werkzaamheden aan de herziening van het Wetboek van Strafvordering in het vervolg van deze kabinetsperiode heeft de Tweede Kamer ingestemd. Kortheidshalve wordt hier verwezen naar de brief aan de Kamer (TK 29 271 nr. 7) waarin de specifieke voorstellen zijn uitgewerkt.

Herziening van het penitentiair recht

Thans is het wetsvoorstel «Forensische zorg» in voorbereiding, waarmee de financiering van alle forensische geestelijke gezondheidszorg naar het ministerie van Justitie wordt overgeheveld. Justitie wordt verantwoordelijk voor de inkoop en bekostiging van deze zorg en de (organisatie van) daarmee samenhangende onderwerpen. Daarbij is het de bedoeling om samenhang tussen curatieve en penitentiaire voorzieningen te verbeteren.

De Wet Bopz zal worden herzien op basis van de evaluatie die heeft plaatsgevonden. Uitgangspunt daarbij is dat een psychiatrische patiënt passende zorg wordt geboden, ongeacht waar deze zich bevindt.

Staats- en Bestuursrecht

Toegang tot het recht

Digitalisering van publicaties van wet- en regelgeving moet de toegankelijkheid vergroten van belangrijke informatie voor de burger. In samenwerking met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt uitvoering gegeven aan de Wet elektronische bekendmaking (wijziging Bekendmakingswet).

Ook het bestuursprocesrecht ondergaat de invloed van digitalisering. Vanaf 2009 kan er in een procedure bij de bestuursrechter elektronisch gecommuniceerd worden, hetgeen grote efficiencyvoordelen voor zowel burgers als rechtbanken met zich mee zal brengen.

Bescherming persoonsgegevens

In reactie op de evaluatie van de Wet bescherming persoonsgegevens en de rapportage van de Adviescommissie Veiligheid wordt bezien welke consequenties dat zal hebben voor de wetgeving.

De twee wetsvoorstellen die voortvloeien uit de zogenaamde PNR-overeenkomst (uitwisseling passagiersgegevens in de luchtvaart) tussen de Verenigde Staten en de Europese Unie worden in 2009 parlementair behandeld.

Stroomlijning van procedures en deformalisering

De afgelopen jaren is een proces op gang gekomen dat leidt tot snellere, meer omvattende en meer samenhangende bestuurlijke besluitvorming en bestuursrechtelijke geschilbeslechting. In sectorale wetgeving lopen reeds verschillende initiatieven:

• Aanpassingen van de Algemene wet bestuursrecht. Die aanpassingen beogen vermindering van complexiteit, beperking van regeldruk voor burgers en bedrijfsleven en het schrappen van overbodige regels en procedurevoorschriften;

• Op grond van Europees recht (de Dienstenrichtlijn) komt er in bepaalde gevallen een vergunning van rechtswege als de overheid niet tijdig op een aanvraag beslist;

• Het voorstel voor nadere regels en gerechtelijke taakafbakening, met betrekking tot schadevergoeding bij onrechtmatig overheidshandelen en nadeelcompensatie bij rechtmatig overheidshandelen, wordt parlementair behandeld;

• Ingrijpende herziening van het bestuursprocesrecht: geeft de rechter de mogelijkheid om gebreken te passeren als er niemand is benadeeld, door meer aandacht voor afstemming van belangrijke richtinggevende uitspraken in hoogste instantie en verruiming van de mogelijkheid om hoger beroep eenvoudiger af te doen.

Staatkundige hervormingen binnen het Koninkrijk

Het land Nederlandse Antillen wordt opgeheven en de eilanden Curaçao en Sint Maarten krijgen beide de status van land binnen het Koninkrijk. De BES-eilanden (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) worden als openbaar lichaam onderdeel van het Nederlandse staatsbestel.

Om dit te bewerkstelligen moeten de consensusrijkswetten, Gemeenschappelijk Hof, politie, OM, Raad voor de Rechtshandhaving en onderlinge regelingen op het terrein van gevangeniswezen en de vreemdelingenketen tot stand worden gebracht. Ook het personenverkeer binnen het Koninkrijk dient geregeld te worden.

Daarnaast dient voor alle Justitieterreinen de wetgeving te worden voorbereid die op de BES-eilanden gaat gelden. Het gaat daarbij zowel om Nederlands Antilliaanse-, als om Nederlandse wetgeving. In zijn totaliteit gaat het om ruim honderd regelingen.

Het streven is om zowel de consensuswetgeving, de wijziging van het Statuut, de rijkswet personenverkeer als de wetgeving die voor de BES-eilanden gaat gelden in de loop van 2009 aan de Tweede Kamer aan te bieden.

Modernisering van het migratierecht

Mede gelet op de staatkundige vernieuwing wordt ook in het nationaliteitsrecht een aantal stappen gezet. In 2009 wordt een wetsvoorstel inzake meervoudige nationaliteit, optierechten van de zogenaamd latente Nederlanders, de ontneming van het Nederlanderschap van personen met een meervoudige nationaliteit die de essentiële belangen van de Saat ernstig schaden, en invoering van het Nederlands als taaleis bij naturalisatie op de Nederlandse Antillen en Aruba, parlementair behandeld.

Meetbare gegevens bij 11.1

De maatschappelijke effecten van het beleid ter bevordering van een goed functionerende rechtsorde laten zich niet goed cijfermatig in beeld brengen. De omvang van de te realiseren wetgeving is geen doel op zich. Bij operationele doelstelling 11.1 zijn dan ook geen prestatiegegevens opgenomen. Wel worden regelmatig wetsevaluaties uitgevoerd, teneinde zicht te krijgen en behouden over de effectiviteit van de wetgeving in een bepaald domein.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Operationele doelstelling 11.2

Het bevorderen van de kwaliteit van wetten en regels, van de onderlinge samenhang en consistentie van de wetgeving en het versterken van de juridische functie binnen de Rijksoverheid.

Motivering

Het beleidsprogramma «Samen werken, samen leven» van het kabinet stelt burgers centraal en beoogt een samenleving waarin burgers zich herkennen. Burgers moeten de ruimte krijgen zich te ontplooien (bijvoorbeeld in studie, ondernemerschap) en hun onderlinge relaties vorm te geven (bijvoorbeeld in verenigingsverband). Wetgeving kan daarvoor instrumenten bieden. In de nota «Vertrouwen in wetgeving» is dit verwoord in een aantal speerpunten voor het wetgevingsbeleid, die zijn uitgewerkt in een concreet werkprogramma voor deze kabinetsperiode. Deze speerpunten zijn:

• Vroeg in het beleidsproces uitdrukkelijk aandacht besteden aan nut en noodzaak van wetgeving, de mogelijkheid van alternatieve vormen van overheidsinterventie en de effecten voor de samenleving;

• Ruimte bieden aan burgers, professionals, bedrijven en mede-overheden indien wetgeving nodig is, bijvoorbeeld door samenwerking van bestuurs- en toezichthoudende organen te verbeteren;

• Heldere, uitvoerbare en rechtmatige wetgeving voor een vertrouwenwekkende nationale rechtsorde;

• Meer aandacht voor informatie- en communicatietechnologie bij de voorbereiding en uitvoering van nieuwe regelgeving;

• Meer aandacht voor de betekenis van de Europese en internationale rechtsorde.

Daarnaast wordt in het verlengde van het kabinetsstandpunt op het rapport van de Visitatiecommissie Juridische Functie en Wetgeving samen met alle departementen het «Programma Versterking Juridische Functie Rijk» uitgevoerd.

Instrumenten

In onderstaande zijn de beleidsinstrumenten opgenomen die bijdragen aan de kwaliteit van wetgeving en het versterken van de juridische functie.

Kwaliteit van wetgeving

De volgende beleidsinstrumenten en structuren worden structureel ingezet om de wetgevingskwaliteit te bevorderen.

• Toetsing: alle ontwerpwetgeving wordt getoetst voor behandeling in de Ministerraad aan de algemeen aanvaarde kwaliteitscriteria als administratieve en bestuurlijke lasten, uitvoerbaarheid, handhaafbaarheid, grondrechten en internationaal en Europees recht.

• Kenniscentrum Wetgeving: het kenniscentrum vormt het permanente forum binnen de rijksoverheid voor de ontwikkeling van nieuwe instrumenten van wetgeving en uitwisseling van kennis en ervaring van bij het wetgevingsproces betrokkenen;

• Academie voor wetgeving: opleiden van nieuwe en zittende wetgevingsjuristen;

• Interdepartementale Commissie Europees Recht: bewaakt de samenhang van nationaal en Europees recht door toetsing van nationale voorstellen aan Europees recht;

• Interdepartementale commissie voor constitutionele aangelegenheden en wetgevingsbeleid: de ICCW vormt het ambtelijke voorportaal van de Raad voor de Veiligheid en de Rechtsorde en is tevens het interdepartementale forum voor wetgevingsvraagstukken en andere aspecten voor algemeen wetgevingsbeleid.

Zoals reeds aangegeven, heeft het kabinet in de nota «Vertrouwen in wetgeving» verschillende beleidsprioriteiten voor 2009 en verder geformuleerd. Hieronder wordt per prioriteit aangegeven welke concrete beleidsinstrumenten in 2009 worden ingezet.

Terughoudendheid met nieuwe wetgeving

De ontwikkeling en invoering van een integraal afwegingskader voor beleid en wetgeving, een selectieve en geïntensiveerde wetgevingstoets en een rijksbreed experiment met internetconsultaties van wetgeving, moeten bijdragen aan de terughoudendheid met wetgeving. Daarbij wordt ook bekeken hoe de effecten van deze wijze van voorbereiding en toetsing van wetgeving objectief meetbaar zijn.

Ruimte voor burgers, bedrijven en uitvoerders

In 2009 komen er verkenningen naar bredere toepasbaarheid van private afspraken (bijvoorbeeld door codes of door deze algemeen verbindend te verklaren) en naar mogelijkheden om uitvoering van regelgeving deels over te laten aan private initiatieven. Daarnaast komt er – naar het voorbeeld van de maatschappelijke onderneming – onderzoek naar nieuwe rechtsfiguren en rechtsvormen in het maatschappelijk domein. Voorts zal een regeling voor verantwoorde openbaarmaking van onder meer toezichtsgegevens (naming, shaming en faming) worden voorbereid.

Heldere, rechtmatige en uitvoerbare wetgeving

Door nieuwe wetgeving alleen op een beperkt aantal tijdstippen van het jaar in werking te laten treden, kunnen bedrijven en overheden zich beter op nieuwe wetgeving voorbereiden. Op basis van de evaluatie van de experimenten met vaste verandermomenten in 2008 wordt besloten of en zo ja voor welke wetgevingsdomeinen vaste verandermomenten definitief worden ingevoerd met ingang van 1 januari 2009.

Er wordt een clearing house voor wetsevaluaties opgezet: een onderzoekscentrum voor systematische wetsevaluatie. Rijksbrede ervaringskennis op het terrein van voorbereiding van wetgeving, effecten van wetgeving en de uitvoering daarvan, moet bijdragen aan een betere wetgeving en uitvoering van wetgeving. Daaraan kan ook bijdragen het breed toegankelijk maken van de resultaten van evaluaties. ICT-inzet kan dit ondersteunen.

ICT-ondersteuning in wetgeving en wetgevingsproces

Er wordt een programma opgezet onder de titel Legis, gericht op standaardisatie en ICT-ondersteuning in wetgeving en wetgevingsproces.

Het doel is een samenhangend stelsel van standaarden, toepassingen en afspraken voor rijksbreed gebruik hiervan. Dit draagt niet alleen bij aan kwaliteit en efficiency in het wetgevingproces zelf, maar ook aan transparantie van wetgeving en wetgevingsproces, participatie bij totstandkoming van wetgeving en de verbinding tussen beleid, wetgeving en uitvoering, waar dit de vertaalslag van wetgeving naar gegevensmodellen (beslisbomen, procesmodellen en taxonomieën) voor de uitvoering in geautomatiseerde systemen en voor digitale loketten voor burger en ondernemer (portalen) ondersteunt. Een voorziening voor internetconsultatie en een voorziening voor inzicht in Europese en internationale herkomst van regelgeving zullen onder meer deel uitmaken van dit stelsel.

Aandacht voor Europa

Een goede afstemming tussen Europese en nationale rechtsorde vergt onderzoek naar mogelijke aanpassingen in ons nationale rechtssysteem, met name van wettelijke stelsels. Ter ondersteuning van wetgevingsjuristen zullen de bestaande hulpmiddelen bij implementatie van EU-regelgeving en afstemming van nationale wetgeving op Europees recht worden herzien en bijeengebracht in een handboek Europa en Wetgeving. Het instrumentarium zal worden aangevuld met een juridische effectanalyse van Europese voorstellen, die de wetgever in staat stelt om vroegtijdig de gevolgen van een EU-voorstel op het vlak van inpassing in het nationale rechtsstelsel te beoordelen. Een goede implementatie van EU-regelgeving en conformiteit van nationale regels met EU-recht draagt onder meer bij aan de concurrentiepositie van het Nederlandse bedrijfsleven binnen de EU en ten opzichte van internationale handelsmarkten.

Versterking van de juridische functie

De juridische functie van het Rijk wordt belangrijker door de juridisering van de samenleving als gevolg van individualisering en internationalisering. De steeds complexer wordende rechtsorde maakt een tijdige inzet van juridische deskundigheid noodzakelijk om te waarborgen dat het handelen van de overheid in overeenstemming is met het geschreven en ongeschreven recht. Het programma «Versterking Juridische Functie Rijk» streeft ernaar de aandacht binnen de departementen voor het juridische aspect van het beleid zowel procedureel als inhoudelijk te versterken. Bezien wordt onder meer of en hoe de departementen meer kunnen samenwerken en kennis kunnen delen, hoe zowel op nationaal als op internationaal niveau tijdige juridische inbreng in het beleidsproces kan worden gewaarborgd en hoe de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van wetgeving kan worden verbeterd.

Meetbare gegevens bij 11.2

Voor het bereiken van maatschappelijke effecten op diverse beleidsterreinen is een goede kwaliteit van wetgeving en een sterke juridische functie van het Rijk van groot belang. De directe maatschappelijke effecten van de instrumenten die ingezet worden ter bevordering van de kwaliteit van wetgeving en ter versterking van de juridische functie zijn echter moeilijk meetbaar. Zoals in bovenstaande is aangegeven, worden diverse inspanningen verricht om de kwaliteit van wetgeving voortdurend te monitoren en te verbeteren.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Er vinden geen onderzoeken plaats.

12 Rechtspleging en rechtsbijstand

Algemene doelstelling

Scheppen van optimale voorwaarden voor het instandhouden en ontwikkelen van een samenhangend, slagvaardig, toegankelijk en doelmatig rechtsbestel, ten behoeve van de civiele, bestuurlijke en strafrechtspleging.

Meerjarenperspectief

Diverse maatschappelijke ontwikkelingen dwingen ertoe om voortdurend aandacht te schenken aan de reikwijdte en de interne organisatie van het rechtsbestel.

De komende jaren zal – als gevolg van de bezuinigingen op de gesubsidieerde rechtsbijstand – opnieuw moeten worden bezien hoe de toegang tot het recht optimaal bewaakt blijft. Het stimuleren van buitengerechtelijke oplossing van conflicten (mediation) speelt hierbij een belangrijke rol.

Voor wat betreft de interne organisatie van het rechtsbestel moet een evenwicht worden gevonden tussen de gewenste regionale/ lokale aanwezigheid en toegankelijkheid enerzijds en specialisatie anderzijds. Verdere specialisatie is nodig om in te kunnen spelen op internationale en technologische ontwikkelingen die specifieke deskundigheid vergen. Dit geldt voor alle instanties van het recht (rechtshulp, rechtsprekende macht, Openbaar Ministerie).

Artikel 12: Het niet-juridische verplichte deel op dit beleidsartikel is gereserveerd voor bestuurlijk gebonden uitgaven via diverse subsidiebeschikkingen, onder meer voor de Stichting Geschillencommissie Consumentenzaken, de Nederlandse Orde van Advocaten en het Bureau Financieel Toezicht. Daarnaast zijn er middelen gereserveerd voor de gesubsidieerde rechtsbijstand in de vorm van toevoegingen en piketten. Ook zijn er middelen bestemd voor toezicht en onderzoek, bijvoorbeeld op het terrein van rechtspraak, schuldsanering en rechtsbijstand.

* Het verschil in de aan de rechtspraak toegekende bijdrage en het budget op artikel 12.1.1 wordt gevormd door het saldo van een vooralsnog centraal aangehouden reservering voor de invoering van C2000 binnen de gerechten en een aantal (efficiency)taakstellingen, welke nog niet in de bijdrage aan de raad zijn verwerkt maar worden betrokken bij de komende prijsonderhandelingen.

Omschrijving van de samenhang

De zorg voor het gehele rechtsbestel impliceert niet alleen de zorg dat het stelsel als samenhangend geheel blijft voortbestaan, maar ook dat het slagvaardig en doelmatig functioneert (12.1) en dat de toegankelijkheid ervan is gegarandeerd (12.2).

Verantwoordelijkheid

De stelselverantwoordelijkheid van de Minister van Justitie beperkt zich voornamelijk tot het scheppen van optimale voorwaarden voor het instandhouden en verbeteren van een goed en toegankelijk rechtsbestel. Dit omvat ook het vormgeven, onderhouden en verbeteren van de strafrechtsketen. De beleidsverantwoordelijkheid ligt op het terrein van de rechtspleging (met inachtneming van de onafhankelijke positie van de rechter en de zelfstandige positie van de Raad voor de rechtspraak), de keteninformatievoorziening en de toegang tot het rechtsbestel.

De Minister van Justitie heeft een sturingsverantwoordelijkheid ten aanzien van de Raden voor Rechtsbijstand, het Bureau Financieel Toezicht (BFT) en het Kwaliteitsregister Tolken & Vertalers (KTV) en een kwaliteitsborgende verantwoordelijkheid ten aanzien van de inzet van goede tolken, vertalers en deskundigen binnen het justitiële domein en de kwaliteit van de financiële dienstverlening, notarissen en gerechtsdeurwaarders.

Ten aanzien van de Commissie Gelijke Behandeling (CGB), het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) en de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (NVvR) heeft de Minister (slechts) een beheersmatige verantwoordelijkheid. De verantwoordelijkheid ten aanzien van de Raad voor de rechtspraak en de Hoge Raad beperkt zich tot de financiering, het beheersmatig toezicht houden en het optreden als werkgever voor de rechterlijke macht. In die laatste hoedanigheid omvat dit ook de verantwoordelijkheid voor de arbeidsvoorwaarden van rechterlijke ambtenaren.

Externe factoren

Het goed functioneren van (stelsels van) rechtspraak en rechtsbijstand hangt mede af van een aantal externe factoren:

• Europese wetgeving;

• Economische, demografische en (sociaal) maatschappelijke ontwikkelingen.

Meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

De bevoegdheid van de Minister van Justitie ten aanzien van het rechtsbestel is voorwaardenscheppend. Het zijn niet zozeer de maatschappelijke effecten waarop gestuurd wordt (en kan worden) als wel de slagvaardigheid, toegankelijkheid en doelmatigheid van het rechtsbestel zelf. Deze normen voor een adequaat rechtsbestel laten zich echter evenmin in uniforme output-indicatoren vatten, die in één oogopslag de beleidseffectiviteit in beeld brengen.

Bij de operationele doelstellingen zijn diverse input, throughput en output-indicatoren opgenomen die samen inzicht bieden in de effectiviteit van de ingezette beleidsinstrumenten op de geformuleerde doelstellingen. In aanvulling op deze prestatiegegevens wordt met evaluatieonderzoeken, monitoren, trendrapportages en beleidsdoorlichtingen ook op kwalitatieve wijze inzicht verkregen in de beleidseffecten.

Operationele doelstelling 12.1

Het scheppen van optimale voorwaarden voor het instandhouden en ontwikkelen van een samenhangend, slagvaardig en doelmatig rechtsbestel ten behoeve van de civiele, bestuurlijke en strafrechtspleging.

Motivering

Burgers en bedrijven hebben baat bij een sterke juridische infrastructuur. Deze draagt bij aan een snellere oplossing van conflicten, beperking van financiële en emotionele schade, vermindering van administratieve lasten en aan het voor overeenkomsten en transacties noodzakelijke onderlinge vertrouwen.

In 2009 wordt ter bevordering van een samenhangend en slagvaardig rechtsbestel ingezet op modernisering van de rechterlijke organisatie, digitalisering van het strafproces, versterking van de positie van deskundigen in strafzaken en de invoering van een nieuw griffierechtenstelsel.

Ook aan de doelmatigheid van de rechtspraak wordt onverminderd aandacht geschonken. Meer specifiek worden hierover met de Raad voor de rechtspraak expliciete afspraken gemaakt bij de driejaarlijkse prijsonderhandelingen. Bij de Hoge Raad worden doelmatigheidsoverwegingen jaarlijks betrokken bij het beoordelen van de meerjarenbegroting en het bestuurlijk overleg daarover.

Instrumenten

Een meer flexibel en gespecialiseerd rechtsbestel

De rechtspraak moet meer ruimte en flexibiliteit krijgen om beter te kunnen voldoen aan de eisen die de samenleving stelt.

Om recht te doen aan deze eisen, worden de mogelijkheden tot samenwerking tussen gerechten bevorderd en de mogelijkheden tot specialisatie en concentratie verruimd. De Raad voor de rechtspraak wordt in staat gesteld om een zelfstandig locatiebeleid te voeren.

De toegang tot de rechtspraak wordt vergroot door de algemene competentiegrens van de kantonrechter te verhogen naar € 25 000 en een aantal zaakscategorieën aan de competentie van de kantonrechter toe te voegen.

Digitalisering van het strafproces

De slagvaardigheid en doelmatigheid van de strafrechtspleging binnen het rechtsbestel worden bevorderd doordat partijen in de strafrechtsketen, in het bijzonder de politie, het OM en de rechtspraak, veilig en betrouwbaar gebruik kunnen maken van een elektronisch proces-verbaal en van een digitaal strafdossier. In 2009 wordt wetgeving voorbereid die het gebruik van een elektronische handtekening in het strafrecht mogelijk maakt.

Versterking van de positie van deskundigen in strafzaken

De kwaliteit van de inbreng van deskundigen in de rechtspleging zal worden verbeterd door invoering van het wetsvoorstel «Deskundige in strafzaken» (TK 31 116). De strekking van het voorstel is tweeledig:

• Versterking van de positie van de deskundige in het strafrecht;

• Invoering van een landelijk openbaar register voor gerechtelijke deskundigen. Een onafhankelijk college zal het register beheren, zorgdragen voor specifieke regels per deskundigheidsgebied en de toetsing van deskundigen aan de gestelde kwaliteitseisen uitvoeren.

Daarnaast krijgt de verdediging het recht een contradeskundige te benoemen, opdat een bijdrage wordt geleverd aan de «equality of arms» tijdens het strafproces.

Een eenvoudiger en meer rechtvaardig griffierechtenstelsel

Met het wetsvoorstel tot invoering van een nieuw griffierechtenstelsel in burgerlijke zaken wordt het griffierechtenstelsel voor civiele rechtszaken vereenvoudigd. Daarbij moeten enerzijds de toegang tot het recht voor de burger gewaarborgd blijven en anderzijds de overheidsinkomsten uit de heffing van griffierechten op peil blijven. Zoveel mogelijk is aansluiting gezocht bij het griffierechtenstelsel in bestuursrechtzaken, dat een relatief eenvoudige en voor rechtzoekenden transparante regeling voor de heffing van griffierechten kent.

Versterking normstellende rol van de Hoge Raad

Op 1 februari 2008 is het rapport «Versterking van de cassatierechtspraak» van de Commissie normstellende rol Hoge Raad uitgebracht. De commissie heeft onderzocht of het huidige stelsel, waarin de cassatierechter door zijn arresten zowel rechtsbescherming in het individuele geval, als rechtseenheid en rechtsvorming tracht te bereiken, nog voldoet. De commissie had als opdracht te komen tot voorstellen om de normstellende rol van de Hoge Raad te versterken.

De Minister van Justitie staat positief tegenover de aan hem uitgebrachte aanbevelingen en zal deze ter hand nemen. Een aantal aanbevelingen hebben betrekking op de werkwijze van de Hoge Raad en het Parket bij de Hoge Raad. Deze aanbevelingen zijn onder de aandacht gebracht van de Hoge Raad.

Meetbare gegevens bij 12.1

Zoals aangegeven onder de kopjes verantwoordelijkheid en prestatiegegevens bij de algemene doelstelling is de verantwoordelijkheid van de Minister voor de samenhang, slagvaardigheid en doelmatigheid van het rechtsbestel beperkt tot het scheppen van optimale voorwaarden. Logischerwijs kunnen dan ook geen outcome-indicatoren worden opgenomen, maar wordt volstaan met input-, throughput en outputindicatoren.

Belangrijke indicatoren voor het functioneren van de rechtspraak zijn de verwachte instroomontwikkelingen (tabel «Instroomontwikkeling rechtspraak» en tabel «Ontwikkelingen Hoge Raad») in relatie tot de financiering van de rechtspraak (tabel «Bijdrage Raad»).

* inclusief nota van wijziging

** betreft in hoofdzaak loon- en prijsbijstelling

* inclusief nota van wijziging

Toelichting

Ten aanzien van de rechtspraak beperkt de verantwoordelijkheid zich tot de financiering van de begroting van de rechtspraak en de driejaarlijkse kostprijsvaststelling. Bij de prijsonderhandelingen en vaststelling voor de periode 2008–2010 hebben naast doelmatigheidsoverwegingen, overwegingen van kwaliteit een belangrijke rol gespeeld. Conform de gemaakte prijsafspraken voor de periode 2008–2010 wordt er uiteindelijk circa € 62 miljoen ingezet voor een aantal specifieke onderwerpen van de kwaliteitsimpuls, te weten; permanente educatie, meelezen van enkelvoudige zaken, meer ruimte voor meervoudige zittingen, instructie en feitenonderzoek en goede bewijsmotivering. De kwaliteitsimpuls wordt grotendeels gefinancierd uit het bestaande budget van de rechtspraak. Een bedrag oplopend naar € 24 miljoen wordt echter via een opslag in de prijzen gefinancierd. Naast deze onderwerpen heeft de rechtspraak de normering van doorlooptijden als belangrijke prioriteit aangemerkt. Over de specifieke normen en de behaalde resultaten wordt door de rechtspraak gerapporteerd in het jaarplan en jaarverslag van de rechtspraak. Naast deze kwaliteitsimpuls wordt de begroting van de rechtspraak hoofdzakelijk bepaald door de instroomontwikkelingen en het daarop gebaseerde productievoorstel. Zowel de instroomramingen als het productievoorstel laten over de ramingsperiode (tot en met 2013) een gestage stijging zien. In dit beleidsartikel is de informatie beperkt tot de totale instroomverwachting en de verwachte uitstroom dan wel productieafspraak om inzicht te geven in de doelmatigheid. In hoofdstuk 7 is een nadere detaillering te vinden.

Toelichting

Op het gebied van civiele zaken en strafzaken beraden de Raad en het Parket zich op maatregelen om de toenemende instroom ten opzichte van 2005 en 2006 op te vangen, en zo de doorlooptijden en de voorraden (eind 2007: 696 civiele en 2 977 strafzaken) binnen aanvaardbare grenzen te houden.

Gezien het huidige voorraadniveau van belastingzaken (eind 2007: 1 497 zaken) en het moeilijk in te schatten toekomstige instroomniveau van cassatiezaken op dit gebied zal de Hoge Raad de komende jaren nog voldoende capaciteit nodig hebben om een acceptabel voorraadpeil van 600 à 700 belastingzaken te bereiken en de doorlooptijden niet te laten oplopen.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

De evaluatieonderzoeken die worden uitgevoerd hebben als doel te toetsen of met de beleidsmatig ingezette uitvoeringsactiviteiten de beoogde effecten worden bereikt op het gebied van de identificatieplicht, de raadsman bij het politieverhoor en mediation.

Operationele doelstelling 12.2

Het waarborgen van een effectieve toegang tot het rechtsbestel zodat burgers en bedrijven hun in de rechtsorde neergelegde rechten in en buiten rechte geldend kunnen maken.

Motivering

Een effectieve toegang tot het rechtsbestel is van groot belang om burgers en rechtspersonen in staat te stellen hun recht te halen. Daarbij staan het waarborgen van de toegang tot het recht en het uitgangspunt dat burgers en bedrijven in eerste instantie proberen zelf en samen een oplossing te vinden voor onderling gerezen conflicten en geschillen centraal.

Burgers en bedrijven hebben baat bij een toegankelijke juridische infrastructuur. Deze draagt onder meer bij aan een snellere oplossing van conflicten, aan het beperken van financiële en emotionele schade, de vermindering van administratieve lasten en aan het voor overeenkomsten en transacties noodzakelijke onderlinge vertrouwen.

De toegang is effectief als burgers met een juridisch probleem en conflict snel bij de meest passende dienstverlener (advocaat, mediator, notaris, deurwaarder) terecht kunnen voor bijstand. Om deze effectiviteit te kunnen waarborgen, worden in 2009 beleidsalternatieven ontwikkeld en uitgevoerd die leiden tot een rechtssysteem waarbinnen een optimale aansluiting plaatsvindt tussen rechtspraak, rechtsbijstand en (buiten gerechtelijke) geschiloplossing. Daarnaast wordt aandacht geschonken aan het verbeteren van het maatschappelijke vertrouwen in het notariaat en het professioneel handelen van de advocaat. Tot slot wordt gestreefd naar een meer effectieve en doelmatige aanpak van schulden.

Instrumenten

Duurzame en toegankelijke rechtsbijstand

Voor de toekomst moet een goede balans worden gevonden tussen de effectieve toegang tot het recht voor degenen die zelf niet in staat zijn de kosten te dragen en het beheersbaar houden van het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand. Het programma «Duurzame en Toegankelijke Rechtsbijstand» draagt daar op de volgende wijze aan bij:

• Het ontwikkelen van beleidsalternatieven die het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand en de toegang tot het stelsel verbeteren en goedkoper maken. Centraal daarbij staat welke geschillen van welke partijen op welke wijze dienen te worden beslecht tegen welke prijs;

• Het zodanig inrichten van het stelsel en de daarmee samenhangende ketens dat voor alle actoren optimale prikkels aanwezig zijn om te komen tot een effectieve en doelmatige uitvoering. Hierbij kan worden gedacht aan het aanbrengen van financiële prikkels om rechtshulpverleners en andere partijen te stimuleren efficiënter te werken. Doel daarbij is het bereiken van een eenvoudige en doelmatige afdoening van zaken tegen minimale kosten. Ook wordt gekeken op welke wijze de inkomensafhankelijke bijdrage zodanig kan worden ingezet dat de burger wordt geprikkeld om alleen bij serieuze problemen (met voldoende rechtsnoodzaak) gebruik te maken van het stelsel.

In het najaar van 2008 wordt u nader geïnformeerd over de concrete invulling van het programma «Duurzame en toegankelijke rechtsbijstand».

Bestuurlijke herinrichting

Wijziging van de Wet op de rechtsbijstand moet voor de toekomst leiden tot bestuurlijke herinrichting van het stelsel. Vijf Raden voor Rechtsbijstand worden samengevoegd opdat de (bestuurlijke) slagkracht, efficiency en eenvormigheid in de uitvoeringspraktijk verbetert.

In het najaar van 2008 wordt u nader geïnformeerd over de concrete invulling van het programma «Duurzame en toegankelijke rechtsbijstand».

Schuldsanering

Bezien wordt of eventuele wijziging van de Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP) kan bijdragen aan een meer effectieve en doelmatige aanpak van schulden. Met name gaat het daarbij om:

• De versterking van de minnelijke schuldhulp;

• Het tegengaan dat een natuurlijk persoon tot in lengte der dagen door zijn schulden wordt achtervolgd;

• Het terugdringen van het aantal faillissementen van natuurlijke personen.

In 2009 volgt een kabinetsstandpunt terzake het Voorontwerp Insolventiewet van de Commissie Kortmann. Ook komt er een herziening van het vergoedingenregime bewindvoering WSNP. Dat moet er toe leiden dat in alle gevallen de gehele vergoeding aan de bewindvoerder kan worden uitbetaald.

Buitengerechtelijke geschiloplossing

Om burgers in een vroeg stadium te ondersteunen bij het zelf en samen oplossen van problemen en conflicten, zet de overheid beleidsinstrumenten in die tijdelijk dan wel structureel nodig zijn om buitengerechtelijke afwikkeling te stimuleren, zoals:

• Het stimuleren van de totstandkoming van zelfregulering (gedragscode letselschadeafwikkeling);

• Uitbreiding geschillencommissies consumentenzaken;

• Ontwikkeling nieuwe deelgeschillenprocedure letselschadezaken;

• Invoering verwijzingsvoorzieningen mediation binnen het rechtsbestel.

Medio 2009 volgt een eindevaluatie van mediationvoorzieningen binnen het rechtsbestel. De resultaten hiervan zullen bepalend zijn voor de continuering van de al ingezette beleidsinstrumenten en de eventuele ontwikkeling van nieuwe beleidsalternatieven.

Het bevorderen van de kwaliteit van de juridische beroepsgroepen

De kwaliteitsborging in het notariaat wordt verbeterd en het wettelijke toezicht op het notariaat wordt versterkt door middel van wijziging van de Wet op het notarisambt. Het voorstel moet bijdragen aan de borging van het functioneren van en het maatschappelijk vertrouwen in het notariaat.

Het professioneel handelen van de advocaat wordt bevorderd door het vastleggen in de Advocatenwet van de kernwaarden waaraan de advocaat moet voldoen en de verplichting aan de Nederlandse orde van advocaten om een verordening op de vakbekwaamheid tot stand te brengen.

Verder wordt de Nederlandse orde van advocaten gestimuleerd om een verordening op de financiële integriteit tot stand te brengen en wordt het experiment «no win no fee» (TK 31 200 VI, nr. 93) verder uitgewerkt.

Meetbare gegevens bij 12.2

Zoals aangegeven onder de kopjes «verantwoordelijkheid» en «prestatiegegevens» bij de algemene doelstelling is de verantwoordelijkheid van de Minister voor een effectieve toegang tot het rechtsbestel, beperkt tot het scheppen van optimale voorwaarden. Logischerwijs kunnen dan ook geen outcome-indicatoren worden opgenomen, maar wordt volstaan met input-, throughput en outputindicatoren.

In onderstaande tabellen worden gegevens gepresenteerd die samen enig inzicht bieden in de effectiviteit van de ingezette beleidsinstrumenten. In aanvulling op deze prestatiegegevens wordt met evaluatieonderzoeken, beleidsdoorlichtingen (TK 31 031/29 949, nr. 19) en met de jaarlijkse monitors/trendrapportages WSNP (TK 31 200 VI en 24 515, nr. 96), gesubsidieerde rechtsbijstand 2006 (TK 30 800 VI, nr. 138), Trendrapportage notariaat 2006 (TK 23 706, nr. 69), Trendrapportage advocatuur 2006 (TK 31 200 VI, nr. 93) en Trendrapportage gerechtsdeurwaarders 2006(TK 31 000, nr. 1) ook op kwalitatieve wijze inzicht verkregen in de beleidseffecten.

Deze monitors leveren relevante beleidsindicatoren op die in zijn totaliteit inzicht geven in de meerjarige trends en kwantitatieve ontwikkelingen in de onderscheiden beroepsgroepen.

Gesubsidieerde rechtsbijstand

* inclusief loon- en prijsbijstelling 2008.

Bovenstaande tabellen geven inzicht in de doelmatigheid van de rechtsbijstand.

Toelichting

De cijfers met betrekking tot mediation laten voor wat betreft de verwijzing door de rechter een aanzienlijke stijging zien (van 3 355 in 2007 naar 10 000 in 2008 e.v.). De prognosecijfers zijn gebaseerd op de uitkomsten van een pilot bij de gerechten over de jaren 2000 tot en met 2004. In 2009 wordt het traject geëvalueerd, waarna op grond hiervan de prognosecijfers zullen worden bijgesteld.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

13 Rechtshandhaving, criminaliteits- en terrorismebestrijding

Algemene doelstelling

Het bestrijden van criminaliteit en terrorisme door een doelmatige en effectieve preventie, rechtshandhaving en sanctietoepassing.

Meerjarenperspectief

Met het project «Veiligheid begint bij Voorkomen» (VbbV) geeft dit kabinet prioriteit aan de rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding. Specifiek gaat daarbij de aandacht uit naar «ernstige criminaliteit», waarmee is bedoeld de georganiseerde misdaad, financieel-economische criminaliteit en cybercrime. In 2007 en 2008 zijn alle maatregelen in het kader van VbbV uitgewerkt en zijn afspraken gemaakt met de decentrale overheid en met andere instanties die een belangrijke rol spelen in het terugdringen van criminaliteit en overlast. Nu de fase van planvorming is beëindigd zal 2009 in het teken staan van het in praktijk brengen van wat is bedacht en overeengekomen. Dan wordt zichtbaar hoe het beleid doorwerkt en waar nog een bijstelling nodig is om de gewenste resultaten te kunnen boeken. In deze fase zal de vinger aan de pols worden gehouden (evaluatie) om de daarop volgende stap te kunnen maken naar de finale beleidsuitvoering, waarbij de maatregelen structurele inbedding vinden en daarmee de resultaten behaald worden. Dit is concreet uitgewerkt in de beleidsagenda en onder de operationele doelstellingen 13.1 en 13.3.

Artikel 13: Het niet-juridische verplichte deel op dit beleidsartikel is gereserveerd. Het niet-juridisch verplichte deel op dit beleidsartikel is bestuurlijk gereserveerd voor onder meer strafrechtelijke handhaving door het Openbaar Ministerie en terrorismebestrijding. Daarnaast is een gedeelte complementair noodzakelijk of anderszins bestuurlijk gebonden. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om projecten als Meld Misdaad Anoniem, Justitie in de Buurt, Regionale Arrondissementale Justitiële Beraden en bestrijding voetbalvandalisme. Indien de middelen niet besteedbaar zijn, heeft dit consequenties voor de capaciteit bij het OM en het CJIB. Voor wat betreft het programma Veiligheid begint bij Voorkomen (VbbV) worden op dit moment plannen opgesteld waardoor in de loop van 2008/2009 steeds meer geld bestuurlijk gebonden zal zijn.

* Er heeft een wijziging plaatsgevonden in de budgettenstructuur. Hierdoor is een aantal budgetten verplaatst.

** Reeks is inclusief vergoeding voor de bestuurlijke strafbeschikking. Het betreft de volgende bedragen: in 2009 1 565, in 2010 9 090, in 2011 11 962, in 2012 13 647 en in 2013 14 461. Deze reeks zal uiterlijk bij 1e suppletore wet worden overgeheveld naar artikel 13.3.1 Rechtshandhaving.

Omschrijving van de samenhang

De bijdragen van Justitie aan rechtshandhaving, criminaliteits- en terrorismebestrijding liggen op de beleidsterreinen preventie (13.1), opsporing en handhaving van straf- en ordeningswetgeving (13.3), ten uitvoerlegging van strafrechtelijke sancties en maatregelen (13.4) en slachtofferzorg (13.5).

Met het programma «Veiligheid begint bij Voorkomen» wordt de samenhang in het beleid op het terrein van preventie, rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding geborgd.

Voor de terrorismebestrijding (13.6) wordt een brede benadering toegepast. Deze gaat uit van een combinatie van repressieve maatregelen om de directe gevaren van terrorisme af te wenden en preventieve acties om terrorisme te voorkomen door het onderkennen en tegengaan van factoren die op termijn een terroristische dreiging kunnen genereren.

Verantwoordelijkheid

Op het terrein van preventie, opsporing, vervolging, de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties en maatregelen en slachtofferzorg, is de Minister van Justitie beleidsverantwoordelijk én verantwoordelijk voor de uitvoering van beleid. Op het gebied van corruptiebestrijding en ordeningswetgeving is deze verantwoordelijkheid beperkt tot de handhavingsaspecten van deze wetgeving. Voor wat betreft de opsporing beperkt de uitvoering zich tot een aantal specifieke taken. De (overige) opsporing gebeurt door bijzondere opsporingsdiensten die bij Wet zijn ingesteld. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij de betreffende vakdepartementen (de ministers van Financiën, Economische Zaken, Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu en Landbouw, Natuurbeheer en Visserij). De Minister van Justitie bepaalt op hoofdlijnen het landelijke opsporings- en vervolgingsbeleid en is samen met de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties verantwoordelijk voor het beheer van de politie als het gaat om de opsporing in strafzaken.

Met de coördinerende verantwoordelijkheid van de Minister van Justitie op het terrein van fraudebestrijding, prostitutie, overlast en verloedering respectievelijk het project «Veiligheid begint bij Voorkomen» (VbbV) wordt de interdepartementale samenhang op deze terreinen geborgd. De verantwoordelijkheid voor de inhoud en uitvoering van het project VbbV ligt zowel bij Justitie als bij de overig betrokken vakdepartementen (in het bijzonder de ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Jeugd en Gezin en Wonen, Wijken en Integratie). Daarnaast bestaat er een coördinerende verantwoordelijkheid ten aanzien van de beleidsontwikkeling op het terrein van interceptie, decryptie en signaalanalyse.

De kwaliteitsborgende verantwoordelijkheid van de Minister richt zich op het stimuleren van de professionaliteit van de rechtshandhaving door het ontwikkelen van instrumenten en het bevorderen van het gebruik daarvan door andere ministeries, overheden en bestuursorganen in de niet-strafrechtelijke handhaving.

De Minister van Justitie en de Minister van BZK zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding.

Externe factoren

Een goed functionerende strafrechtsketen hangt mede af van een aantal externe factoren:

• Economische, demografische en (sociaal) maatschappelijke ontwikkelingen;

• De samenwerking in de totale veiligheidsketen;

• Internationale ontwikkelingen op het terrein van Justitie en politie.

Meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

De doelstelling uit het Coalitieakkoord is een reductie van de criminaliteit met 25 procent in 2010 ten opzichte van 20021 door:

1. Negentien procent minder geweldsdelicten;

2. Vijf procent minder vermogensdelicten;

3. Verbetering ophelderingspercentage met vijftien procent;

4. Daling criminaliteit tegen ondernemingen met vijfentwintig procent;

5. Daling recidive met tien procentpunt.

Voor een uitgebreidere toelichting op deze doelstelling wordt verwezen naar de rapportage over het programma «Veiligheid begint bij Voorkomen».

In het voorjaar van 2009 worden de resultaten van de eerste integrale Veiligheidsmonitor gepubliceerd, die onder meer belangrijke monitorinformatie voor het meten van bovenstaande outcome-doelstellingen oplevert. De Veiligheidsmonitor is een integraal onderzoek dat vanaf 2009 de sociale veiligheid in Nederland op landelijk, regionaal en lokaal niveau in kaart brengt. Voor het eerst meten, naast departementen en politiekorpsen, ook vele gemeenten hun veiligheidscijfer volgens deze Veiligheidsmonitor.

In onderstaande zijn per operationele doelstelling prestatie-gegevens opgenomen die betrekking hebben op de effecten van beleidsinstrumenten.

Voor de operationele doelstellingen 13.1, 13.5 en 13.6 geldt dat geen inzicht kan worden geboden in de maatschappelijke effecten van het beleid, daar het causale verband tussen in te zetten beleidsinstrumenten op de gewenste criminaliteitsdaling niet cijfermatig zijn uit te drukken. De criminaliteitsdaling is afhankelijk van veel factoren, die vaak ook buiten de directe beïnvloedingssfeer van de Minister van Justitie liggen. Waar mogelijk wordt volstaan met input- en of througputgegevens, kwalitatieve gegevens of wordt door middel van evaluatie-onderzoek inzicht verkregen in de beleidseffecten.

Operationele doelstelling 13.1

Het voorkomen en verder terugdringen van criminaliteit door inzet van een effectief instrumentarium van preventie en het effectief bestrijden van huiselijk geweld.

Motivering

Een effectieve en efficiënte rechtshandhaving is het meest gebaat bij een combinatie van preventie en repressie. Bij de preventie van criminaliteit heeft niet alleen de (rijks)overheid verantwoordelijkheden, maar de samenleving als geheel. Elke burger, elke ondernemer, maar ook elke organisatie en overheid kan bijdragen aan de preventie van criminaliteit. Vanuit Justitie krijgen daarnaast in 2009 integriteit, kansspelen en het tegengaan van huiselijk geweld extra aandacht.

Instrumenten

Het aanpakken van agressie en geweld

Naast de uitvoering van het «Actieplan tegen Geweld» (TK 28 684, nr. 65) ter bestrijding van geweld in het (semi-)publieke domein, komen er extra maatregelen ten behoeve van persoonsgerichte preventie van agressie en geweld. Dit in het kader van het project «Veiligheid begint bij Voorkomen». Ingezet wordt op het tegengaan van risicofactoren voor geweld (alcohol, wapens, media) en het toepassen van effectieve gedragsinterventies. De respectvolle omgang van mensen met elkaar en het fatsoen in het maatschappelijke verkeer wordt bevorderd door buurtbemiddeling, gedragscodeprojecten, gedragsinterventies in een vrijwillige setting en de registratie van alcohol- en druggebruik bij geweld.

Tegengaan van huiselijk geweld

In 2009 ligt de nadruk op preventie en het gezinsgericht aanpakken van huiselijk geweld. Bij de uitvoering van het «Plan van Aanpak Huiselijk Geweld» zijn de volgende speerpunten benoemd: privacy en beroepsgeheim, opvang en hulpverlening van slachtoffers, preventie en vroegsignalering. Verder worden de volgende activiteiten ter hand genomen:

• Om huiselijk geweld lokaal gerichter en meer uniform aan te pakken wordt een landelijke modelaanpak huiselijk geweld voor gemeenten ontwikkeld. Zo mogelijk wordt de RAAK-aanpak1 die voor kindermishandeling landelijk wordt ingevoerd, ook geschikt gemaakt voor het tegengaan van huiselijk geweld;

• Het bevolkingsonderzoek naar de aard en omvang van het huiselijk geweld wordt afgerond. Beleidsimplicaties zijn afhankelijk van de resultaten.

Het aanpakken van criminaliteit in het bedrijfsleven

Voor de aanpak van de criminaliteit in het bedrijfsleven wordt ingezet op het zorgvuldig afronden van alle projecten van de Actieplannen «Veilig Ondernemen deel 1» (TK 28 684, nr. 24), «deel 2» (TK 28 684, nr. 53) en «deel 3» (TK 28 684, nr. 116), in het bijzonder de projecten «Winkelcriminaliteit» en «Financieel-economische criminaliteit».

Het bevorderen van integriteit

In 2008 is in samenwerking met het ministerie van BZK onderzocht welke sectoren onder de reikwijdte van de Wet Bevordering Integere Besluitvorming Openbaar Bestuur (BIBOB) zouden kunnen vallen. De Wet en het besluit BIBOB zullen hiervoor worden aangepast.

In samenwerking met Movisie (koepelorganisatie voor vrijwilligers), de ministeries van VWS en OCenW en het NOC-NSF worden de maatregelen ingevoerd, ter voorkoming van seksueel misbruik van kinderen (TK 31 200 VI, nr. 43).

In 2010 verdwijnt de Verklaring van geen bezwaar bij oprichting van vennootschappen (zie «Snel en secuur toetsen; het alternatief voor de Verklaring van geen bezwaar»). Hiervoor in de plaats komt een instrument waarmee tijdens het bestaan van rechtspersonen controle kan worden uitgeoefend ter voorkoming van misbruik van deze rechtspersonen. Ter invoering van dit nieuwe controle-instrument zal in 2009 nieuwe regelgeving bij de Tweede Kamer worden ingediend.

Kansspelbeleid

Het kansspelbeleid is gericht op het bespreekbaar maken van deze problematiek en het verminderen van het aantal kansspelverslaafden, het beschermen van consumenten en het tegengaan en verminderen van het illegale aanbod van kansspelen.

In 2009 wordt de herziene Wet op de kansspelen en het inrichten van een kansspelautoriteit in de Tweede Kamer behandeld (TK 24 557, nr. 64 en nr. 65).

Meetbare gegevens bij 13.1

Het maatschappelijk effect (reductie van de criminaliteit) van het preventiebeleid kan niet los worden gezien van de inspanningen in het kader van het repressieve beleid. Deze resultaten worden gemeten via de «Veiligheidsmonitor Rijk» en de «Monitor Criminaliteit Bedrijfsleven».

De maatschappelijke effecten van het preventiebeleid (in termen van criminaliteitsreductie) zijn niet op kwantitatieve wijze uit te drukken. Dat wil zeggen dat niet door middel van indicatoren het causale verband tussen effectief preventiebeleid en de criminaliteitsreductie wordt weergegeven, maar dat wordt volstaan met een beperkt aantal meetbare gegevens waarmee een oordeel kan worden gevormd over de doelmatigheid van het preventiebeleid (input, throughput, output).

Onderstaande tabel toont de gerealiseerde en geraamde omvang van producten van de Dienst Justis voor een doeltreffende preventie van criminaliteit.

Toelichting

Verklaring van geen Bezwaar: Gelet op de herziening van het preventieve toezicht is vanaf 2010 geen productieraming opgenomen.

Bevordering Integriteit Besluitvorming Openbaar Bestuur: doorlooptijd 100%, tenzij met de gemeente/aanvrager uitstel overeengekomen is.

Overzicht naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van beleid

Operationele doelstelling 13.3

Het bestrijden van criminaliteit door een effectief en doelmatig instrumentarium van opsporing en vervolging, waaronder begrepen de verbetering van de samenwerking in EU-verband en op internationaal niveau op het terrein van Justitie en politie.

Motivering

Naast preventie vormen opsporing en vervolging de basis voor het effectief en doelmatig bestrijden van criminaliteit. Veel aandacht gaat hierbij uit naar criminaliteit die in het oog springt. Het is echter van groot belang het zoeklicht ook te richten op minder zichtbare maar in hun uitwerking ondermijnende verschijnselen. Evident daarbij is dat aandacht wordt geschonken aan de kwaliteit en professionaliteit waarmee dit gebeurt en dat zulke verschijnselen niet alleen nationaal aangepakt moeten worden maar ook internationaal.

Maatschappelijk effectief betekent dat ook moet worden afgewogen of een andere aanpak (bestuurlijke oplossingen, organisatorische maatregelen, administratieve voorzieningen en economische bepalingen) effectiever is.

In 2009 wordt ingezet op de verbetering van de effectiviteit van de opsporing en vervolging op de terreinen georganiseerde misdaad (inclusief prostitutie en mensenhandel), financieel-economische criminaliteit, cybercrime, politie- en opsporingsbestel, OM-afdoening, bestuurlijke strafbeschikking, «Justitie in de buurt» en Arrondissementale Justitiële Beraden en drugs. Daarnaast wordt onverminderd gestuurd op de doelmatigheid (van de uitvoering) van het beleid. Als basis hiervoor dienen de prestatiegegevens van de dienst Justis, het NFI, het MOT, het CIOT en het OM.

Instrumenten

Programma «Versterking aanpak georganiseerde misdaad» (PVAGM) (TK 29 911, nr. 10)

Om de schade die de georganiseerde misdaad toebrengt aan de Nederlandse samenleving verder terug te dringen is gekozen voor een versterkingsprogramma langs drie lijnen:

1. Professionalisering van de strafrechtelijke aanpak;

2. Verbreding van de aanpak door een forse impuls te geven aan de preventieve en bestuurlijke aanpak;

3. Versterking van de internationale samenwerking.

Naast meer structurele en organisatorische versterkingen zal op een aantal specifieke thema’s een zogenaamde programmatische aanpak worden ontwikkeld door het Openbaar Ministerie, de opsporingsdiensten, lokaal bestuur en andere relevante partijen, waarin de drie hiervoor genoemde versterkingslijnen zijn terug te vinden. Deze aanpak zal worden toegepast bij mensenhandel, georganiseerde hennepteelt, vastgoedgerelateerde (zware) criminaliteit en in het project Emergo. Het project Emergo is een samenwerkingsverband tussen de gemeente Amsterdam en de ministeries van Justitie, BZK en Financiën dat zich richt op het in beeld brengen en aanpakken van uitingen van verwevenheid van onderwereld en bovenwereld.

Prostitutie en mensenhandel

Om de opsporing van criminaliteit in de prostitutiebranche en ten aanzien van mensenhandel te verbeteren wordt in 2009 getracht meer inzicht te krijgen op de problematiek door:

• Een beter toezicht op de prostitutiebranche;

• Het uitvoeren en monitoren van de kaderwet vergunningen prostitutie;

• Het verstrekken van een financiële bijdrage aan het Bureau Nationaal Rapporteur Mensenhandel zodat deze de regering kan adviseren over het beleid en de aanpak van mensenhandel;

• Het verstrekken van subsidie aan Comensha, die zorgt voor de registratie van slachtoffers van mensenhandel en een goede doorverwijzing van deze slachtoffers naar opvang.

De aanpak van misstanden in de prostitutiebranche en overige sectoren worden zo nodig op grond hiervan aangepast. Daarnaast vindt versterking van de aanpak mensenhandel plaats door de Task Force «Aanpak mensenhandel» (TK 29 911, nr. 10).

Het programma «Versterking aanpak financieel-economische criminaliteit en fraude» (TK 29 911, nr. 10)

Om het vertrouwen van burgers in het economisch verkeer te behouden en te versterken, richt het versterkingsprogramma zich op:

• Preventie: aanpak fraude en corruptie;

• Intensivering van de stafrechtelijke handhaving: aanpak fraude, witwassen en corruptie;

• Bevorderen van het afnemen van onverklaarbaar vermogen, met inbegrip van de internationale dimensie van deze problematiek.

Bij de implementatie van het programma, dat onder meer betrekking heeft op uitbreiding en versterking van capaciteit en deskundigheid in het veld, zijn naast de ministeries van Justitie en BZK, politie en OM ook bijzondere opsporingsdiensten en enkele sectoren van het bedrijfsleven (verzekeraars en banken) betrokken. Het programma komt eveneens herkenbaar terug in de OM-proeftuinen vastgoed, witwassen, onverklaarbaar vermogen en heling via internet en in door de politie nog te benoemen pilotregio’s.

Het programma «Aanpak cybercrime»

Om de ongewenste effecten van digitalisering tegen te gaan is wetgeving aangepast en is een beleidskader voor de rechtshandhaving bij cybercrime in het algemeen en internetmisbruik in het bijzonder ontwikkeld (TK 28 684, nr. 133). In 2009 zal de samenwerking met de departementen van BZK en EZ als het gaat om de preventie van cybercrime en de daarbij behorende voorlichting, verder worden doorgezet. Het gaat hierbij zowel om preventie aan de kant van de burger als aan de kant van de bedrijven.

Met de extra toegekende gelden aan politie en het OM worden drie proeftuinen ingericht: voor de bestrijding van kinderpornografie, phising (misbruik van persoonlijke gegevens op het internet) en vormen van heling en fraude op internet. Verder wordt er met deze gelden extra ingezet op de bestrijding van cybercrime. Ook gaan het OM en politie verder met het bijscholen van medewerkers op het gebied van de bestrijding van cybercrime. Over de voortgang van deze activiteiten wordt separaat door het project VbbV aan de Tweede Kamer gerapporteerd.

Politie- en opsporingsbestel

Om te komen tot een efficiënt, handhaafbaar en gebruiksvriendelijk opsporingsbestel waarbij de kwaliteit van de opsporing centraal staat, wordt in 2009 de toezichtsstructuur rond de buitengewoon opsporingsambtenaar (BOA) aangepast en de kwaliteit van het toezicht verbeterd.

OM-afdoening en bestuurlijke strafbeschikking

Om de afdoeningcapaciteit van de Justitieketen enerzijds te ontlasten en anderzijds te vergroten, wordt de Wet OM-afdoening (Stb. 2008, nr. 4) de komende jaren gefaseerd ingevoerd. In 2008 is in een deel van het land reeds gestart met het tot straf beschikken voor overtreding van artikel 8 Wegenverkeerswet 1994 («Dronken rijden»). In 2009 wordt gestart met de strafbeschikkingsbevoegdheid voor buitengewoon opsporingsambtenaren (BOA’s) in dienst van onder meer gemeenten en waterschappen. In 2009 wordt de voorlichting over en ondersteuning bij de implementatie van de bestuurlijke strafbeschikking actief ondersteund, onder meer via de websitewww.bestuurlijkestrafbeschikking.nl.

Justitie in de Buurt en Arrondissementale Justitiële Beraden

De bijdrage voor «Justitie in de Buurt» – aangevuld met pijler 5 gelden – is omgezet in een structurele bijdrage voor Veiligheidshuizen. In 2009 is er een landelijk dekkend systeem van Veiligheidshuizen. Kennisdeling tussen Veiligheidshuizen wordt landelijk ondersteund evenals continuering en verdere professionalisering van de Arrondissementale Justitiële Beraden.

Wijkaanpak

Justitie heeft in de charters met de 18 gemeenten over de wijkaanpak heldere afspraken gemaakt om de veiligheid in de 40 wijken te vergroten.

Drugs

In 2009 wordt een algemene beleidsnota over het Nederlandse drugsbeleid naar de Tweede Kamer gezonden, waarin zal worden ingegaan op het volksgezondheidsaspect en de justitiële invalshoek.

Meetbare gegevens bij 13.3

Onderstaande realisaties en ramingen van prestatiegegevens zijn een indicatie voor het beoogde beleidsresultaat, maar ook een middel om te sturen op doelmatigheid van de opsporing en vervolging: output-, throughput- en inputgegevens.

De ontwikkelingen en samenhangen in de criminaliteit en de rechtshandhaving worden periodiek en systematisch in kaart gebracht en zo veel mogelijk geduid met behulp van evaluatieonderzoeken, beleidsdoorlichtingen en door middel van de publicatiereeks «Criminaliteit en rechtshandhaving» (C&R). Door in deze publicatiereeks de informatie over de verschillende onderdelen met elkaar in verband te brengen, wordt de samenhang in de strafrechtsketen kwantitatief in beeld gebracht (outcome).

De hieronder opgenomen tabellen laten zien welke bijdrage batenlastendienst Justis, het Meldpunt Ongebruikelijke Transacties (MOT), het Centraal Informatiepunt Onderzoek Telecommunicatie (CIOT) en het OM leveren aan de opsporing en vervolging van criminaliteit.

In de begroting van de baten-lastendienst Justis is een overzicht opgenomen waarin kostprijsinformatie per product is vermeld.

Toelichting

Het aantal ongebruikelijke transacties zal naar verwachting vanaf 2008 fors stijgen. De grote stijging is het gevolg van een aanscherping van het meldbeleid van melders als gevolg van het toezicht op de meldplicht. Het aantal verdachte transacties geeft daardoor ook een stijging te zien. In verhouding tot het aantal ongebruikelijke transacties geeft het aantal verdachte transacties een indicatie voor de kwaliteit van dit opsporingsinstrument (effectiviteit).

Toelichting

De (Bijzondere) Opsporing- en Inlichtingendiensten (aanvragers) vergaren op een snelle, efficiënte, veilige, gestructureerde en volumeonafhankelijke wijze via het CIOT gegevens die noodzakelijk zijn voor het opsporingsproces. Het aantal vragen en de bijbehorende «hitrate» zijn hierbij graadmeters voor het belang van en de doelmatigheid en effectiviteit van dit opsporingsinstrument.

Toelichting

De cijfers van het Openbaar Ministerie geven de productie voor de komende jaren weer. Dat geeft een indicatie voor de inzet op het terrein van vervolging.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Operationele doelstelling 13.4

Het bestrijden van criminaliteit met een effectieve en doelmatige tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties en maatregelen.

Motivering

Vergroting van de maatschappelijke veiligheid door enerzijds een veilige en humane tenuitvoerlegging van sancties en anderzijds door het terugdringen van recidive is een speerpunt van het kabinet. Met het sanctiestelsel worden verschillende doelen nagestreefd (TK 29 200 VI, nr. 167). Allereerst het herstel van de rechtsorde door vergelding van de geschonden norm en genoegdoening voor slachtoffers van misdrijven. Daarnaast de vergroting van de maatschappelijke veiligheid door het afschrikken van potentiële delinquenten, het onschadelijk maken van delinquenten gedurende de vrijheidsbeneming en de vermindering van de kans op recidive na invrijheidstelling.

Een persoonsgerichte benadering staat centraal bij het stelsel van sancties: straffen op maat, mede op basis van adequate advisering en een verbeterde samenwerking tussen de ketenpartners. De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) en de reclasseringsorganisaties zijn verantwoordelijk voor de tenuitvoerlegging van sancties, het bieden van begeleiding en het uitoefenen van toezicht. In de aansluiting met de samenleving spelen naast vele vrijwilligersorganisaties, gemeenten ook een steeds belangrijker rol. Voor wat betreft de zorg, geldt dat voor de instellingen van de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ). Zo worden vraag naar en aanbod van sanctiemodaliteiten optimaal op elkaar afgestemd.

Instrumenten

Verschillende instrumenten richten zich op de verschillende fasen van de sanctietoepassing, ruwweg vóór, tijdens en na de detentie.

In de eerste fase dient de rechter over een breed sanctiearsenaal te beschikken om een alternatief te kunnen kiezen voor de (vooral korte) vrijheidsstraf. Hiermee kan een belangrijke bijdrage worden geleverd aan vermindering van de kans op recidive. In dat kader vindt intensivering van de voorwaardelijke sancties plaats.

Belangrijkste activiteiten in 2009 zijn:

• Aanbieding wetsvoorstel herziening voorwaardelijke veroordeling aan de Tweede Kamer (TK 30 300 VI, nr. 164); Het wetsvoorstel is bedoeld om gedrag van daders gericht aan te pakken en specificeert daarom het arsenaal van bijzondere voorwaarden waaruit de rechter kan kiezen (bijvoorbeeld een strenge gedragstraining of een gebiedsverbod).

• Landelijke implementatie van het verbeterd reclasseringsadvies ten behoeve van OM, ZM en DJI en van het verbeterd reclasseringstoezicht, gebaseerd op het risicoprofiel van de dader en afgestemd op de gestelde bijzondere voorwaarden (TK 29 270, nr. 14). In vier arrondissementen worden pilots uitgevoerd met voorwaardelijke sancties gericht op recidiverende geweldplegers, verslaafden, jong volwassenen en huiselijk-geweldplegers (TK 30 300 VI, nr. 164);

• Inkopen effectieve zorg voor verslaafden en verbetering aansluiting Justitie en zorg. Uitbreiding aantal plaatsen voor verslaafden in 2009 met 1 000 in het kader van de voorgenomen verdubbeling van 3 000 in 2006 naar 6 000 in 2011 (TK 31 110, nr. 1).

Vrijheidsstraffen blijven onmisbaar zowel met het oog op de doelstelling van vergelding als van onschadelijkmaking. Een eerste vereiste daarvoor is de beschikbaarheid van voldoende sanctiecapaciteit (zie tabel overzicht intramurale sanctiecapaciteit). Maar ook tijdens de detentie wordt gewerkt aan vermindering van het recidiverisico. Daarbij staat een persoonsgerichte benadering centraal. Binnen het programma voor de modernisering van het gevangeniswezen vinden in 2009 de volgende gerichte activiteiten plaats (TK 24 587 en 31 200 VI, nr. 236):

• Plaatsing van gedetineerden in de doelgroepen preventief gehechten, kort- respectievelijk langverblijvenden, bijzondere groepen, vrouwen en strafrechtelijke vreemdelingen;

• Concentratie van de bijzondere zorgplaatsen in het gevangeniswezen en uitbreiding daarvan met 133, alsmede realisatie van basiszorgvoorzieningen in alle gesloten penitentiaire inrichtingen;

• Uitvoering van persoonsgerichte aanpak, onder andere door een gestandaardiseerde screening van elke gedetineerde, invoering van persoonsgebonden verlof en een onderwijsaanbod per doelgroep;

• Gefaseerde aanbod van het aanbod van arbeid, conform de in 2008 vastgestelde maatstaven.

Een gedegen voorbereiding van de invrijheidstelling en een goede nazorg na afloop van detentie zijn van groot belang om het recidiverisico te verminderen. Speerpunten voor 2009 zijn daarbij:

• Landelijke implementatie samenwerkingsprotocol nazorg Justitie en gemeenten;

• Verbetering screeningsproces van gedetineerden door de Dienst Justitiële Inrichtingen;

• Verbeteren van de aansluiting tussen justitiële voorzieningen en reguliere zorg;

• Bredere toepassing voorwaardelijke invrijheidstelling (Stb. 2007, nr. 500).

Forensische zorg/ terbeschikkingstelling

In 2009 wordt verder gewerkt aan de verbetering en veilige tenuitvoerlegging van de Tbs-maatregel door:

• Evaluatie pilots forensisch psychiatrisch toezicht;

• Uitvoeren onderzoeksprogrammering;

• Uitvoeren van Wetgeving voorwaardelijke beëindiging en Tbs met voorwaarden;

• Uitvoeren inhoudelijke en procesevaluatie adviescollege verloftoetsing Tbs.

Meetbare gegevens bij 13.4

* Exclusief in bewaring gestelden op politiebureau’s.

Toelichting

Ten opzichte van de ontwerpbegroting 2008 is de productietaakstelling neerwaarts bijgesteld als gevolg van de verwachte lagere behoefte aan sanctiecapaciteit binnen het gevangeniswezen. De opgenomen tijdelijke capaciteit houdt verband met de meerjarige oploop van de capaciteitsbehoefte (zie 2013). Tenslotte is rekening gehouden met de omzetting van strafrechtelijke capaciteit in intramurale forensische zorgplaatsen. Een nadere toelichting hierop is opgenomen onder 13.4.2.

* Het betreft hier het aantal door DJI uitgevoerde penitentiaire programma’s (PP), eventueel in combinatie met een aanvullende maatregel als elektronisch toezicht (ET). ET kan als een aanvullende maatregel bij een PP worden opgelegd of als bijzondere voorwaarde bij een voorwaardelijke veroordeling door de rechter. De maatregel ET leidt op zichzelf niet tot substitutie van celcapaciteit.

Toelichting

Naast intramurale capaciteit biedt DJI ook de mogelijkheid om straffen extramuraal ten uitvoer te leggen. Daarbij gaat het om penitentiaire programma’s, elektronisch toezicht en elektronische detentie. Bovenstaande tabel geeft de ontwikkeling weer in de extramurale capaciteit. Daarbij wordt uitgegaan van een onderverdeling in: (basis)penitentiaire programma’s ((B)PP), elektronisch toezicht (ET) en elektronische detentie (ED). Met de overdracht van de PP’s naar de reclassering is in bovenstaand overzicht geen rekening gehouden.

Toelichting

Beschikbaarheid van voldoende capaciteit is noodzakelijk voor zowel de doelstelling van vergelding als voor de onschadelijkmaking. De tenuitvoerlegging van de maatregel van terbeschikkingstelling vindt plaats in justitiële Tbs-klinieken en in GGZ-instellingen.

Bovenstaande tabel geeft de meerjarige ontwikkeling van de FPC’s/Forensische zorg weer. Ten opzichte van de ontwerpbegroting 2008 is de productietaakstelling op grond van de PMJ-uitkomsten 2008 opwaarts bijgesteld. Het uitvoeringsverschil van 100 plaatsen in 2008 is het gevolg van vertraging in lopende uitbreidingsprogramma’s. Deze vertraging wordt veroorzaakt door aangescherpte bouwkundige brandveiligheidseisen en sanering van vervuilde grond.

Toelichting

Van de intramurale forensische zorgplaatsen worden een aantal plaatsen binnen het Gevangeniswezen gerealiseerd. Bovenstaande tabel geeft inzicht in het aantal plaatsen dat dit betreft.

Toelichting

Met ingang van 2007 zijn de middelen voor de forensische zorg in het strafrechtelijk kader overgeheveld vanuit het Algemeen Fonds Bijzondere Ziektekosten naar de Justitiebegroting. Voorts zijn vanwege autonome groei van de forensische zorg extra middelen beschikbaar gekomen, waarmee circa 1 200 intramurale plaatsen ingekocht worden bij GGZ-instellingen en instellingen voor gehandicaptenzorg. Daarnaast wordt jaarlijks voor circa € 25 miljoen ambulante forensisch zorg ingekocht ten behoeve van personen met strafrechtelijke titel.

Vanaf 2010 worden 700 reguliere plaatsen in het Gevangeniswezen omgevormd tot forensische zorgplaatsen. Daarvan worden 350 forensische zorgplaatsen voor gedetineerden ingekocht bij GGZ-instellingen. De overige 350 plaatsen worden gerealiseerd in het gevangeniswezen.

De taakstelling voor het realiseren van extra forensische zorgplaatsen bedraagt in 2008 gemiddeld 367 plaatsen. Ultimo 2008 zijn naar verwachting circa 300 plaatsen gerealiseerd. De gemiddelde productie blijft in 2008 echter achter. In het Gevangeniswezen worden 160 plaatsen minder gerealiseerd en in de GGZ is sprake van een realisatie die 171 plaatsen lager ligt. De gemiddelde productie komt voor 2008 derhalve uit op 36 plaatsen.

De taakstelling voor 2009 is gemiddeld 500 plaatsen. In het Gevangeniswezen worden gemiddeld 24 plaatsen meer gerealiseerd en bij de GGZ blijft naar verwachting de realisatie 119 plaatsen achter. Per saldo blijft in 2009 de realisatie derhalve achter bij de productietaakstelling met gemiddeld 95 plaatsen en komt uit op een aantal van 405 plaatsen.

* Met ingang van 2008 wordt het Pieter Baancentrum gefinancierd op basis van de capaciteit in aantallen plaatsen. Tot en met 2007 vond financiering plaats op basis van aantal rapporten.

Toelichting

Het Pieter Baan Centrum (PBC) is onderdeel van het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie (NIFP). De jaarlijkse kosten van het PBC vertonen een stijgende lijn bij gelijkblijvende capaciteit van 32 plaatsen. Hierdoor stijgt de gemiddelde prijs per dag ten opzichte van de prijs zoals opgenomen in de begroting 2008 (€ 962). Genoemde stijging komt voort uit bouwkundige- en personele investeringen in het kader van brandveiligheid en maatregelen ter verbetering van de kwaliteit van het NIFP.

Toelichting

Bij de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties en maatregelen is een belangrijke rol weggelegd voor de reclassering. De reclassering is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de tenuitvoerlegging van taakstraffen. Ook in de periode na detentie speelt de reclassering een rol via bijvoorbeeld toezicht en begeleiding. Daarmee levert de reclassering een belangrijke bijdrage aan het terugdringen van recidive. In 2009 wordt de productportfolio voor Advies en Toezicht doorontwikkeld.

Toelichting

Vanaf 2008 worden transacties gefaseerd vervangen door de strafbeschikkingen. Slechts voor een beperkt aantal zaken blijft de transactie als modaliteit bestaan. Het percentage geïnde zaken na 1 jaar zal daarom in de loop van 2009 en zeker in 2010 en verder steeds meer gebaseerd zijn op een beperkt aantal aangeboden transacties. Mogelijk heeft dit invloed op het percentage binnen 1 jaar geïnde zaken.

In 2008 is de Wet «OM-afdoening» in werking getreden. Door de verdere (gefaseerde) overgang van transactie naar strafbeschikking, die de Wet voorstaat, zal in 2009 het aantal strafbare feiten waarvoor een transactie wordt aangeboden naar verwachting dalen.

Het percentage geïnde of afgedane zaken geeft een indicatie voor de doelmatigheid en effectiviteit van de tenuitvoerlegging.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Operationele doelstelling 13.5

Het bijdragen aan de beperking van de schade van slachtoffers door een effectieve slachtofferzorg.

Motivering

Sommige slachtoffers hebben opvang en ondersteuning nodig om de gevolgen van een delict te boven te komen. Ondersteuning wordt geboden op juridisch, praktisch en sociaal-psychologisch gebied en is afhankelijk van de ernst en het type delict. Met de invoering van de Wet «Versterking van de positie van het slachtoffer in het strafproces» krijgt het slachtoffer een zelfstandige positie in het strafproces, naast de mogelijkheid zich te voegen als benadeelde partij. Uitgangspunt is dat slachtoffers zelf bepalen van welke diensten en rechten zij gebruik maken, daartoe gefaciliteerd door de organisaties in de strafrechtsketen. Onafhankelijk van het strafproces wordt slachtoffers de mogelijkheid geboden te spreken met de dader. Slachtoffers van ernstige geweldsdelicten komen, onder bepaalde voorwaarden, in aanmerking voor een financiële tegemoetkoming in de schade.

Instrumenten

De belangrijkste ontwikkelingen in 2009 zijn de volgende:

• In 2009 wordt het wetsvoorstel «Versterking positie van het slachtoffer in het strafproces» ingevoerd. Op onbetaalde schadebedragen zal een voorschot aan het slachtoffer worden uitgekeerd, waarmee Justitie de vordering op de dader overneemt.

• Implementatie van de maatregelen voortkomend uit het plan «Slachtoffers centraal»1 gericht op het verbeteren van:

– de wijze waarop slachtofferzorg is georganiseerd;

– de kwaliteit van de uitvoering van slachtofferzorg;

– de mogelijkheden van schaderegeling voor het slachtoffer.

• In 2009 zullen de maatregelen uit het wetsvoorstel «Versterking positie van het slachtoffer in strafproces»2 in werking treden:

– voorschotregeling schadevergoedingsmaatregelen;

– civiele voeging ten aanzien van de ouders van een verdachte beneden de 14 jaar en bij ad informandum zaken;

– verruiming van het voegingscriterium;

– verschijningsplicht ouders minderjarige verdachten;

– uitgebreider informeren van het slachtoffer en de mogelijkheid voor het slachtoffer kennis te nemen van processtukken, of deze zelf aan het dossier toe te voegen.

• In 2009 wordt de pilot voor nabestaanden uitgebreid. De pilot voorziening nabestaanden is opgezet omdat de ondersteuning aan slachtoffers van ernstige misdrijven en hun nabestaanden tekort schoot.

Meetbare gegevens bij 13.5

Onderstaande tabellen tonen de voor 2009 verwachte vraag van slachtoffers naar de diensten die Stichting Slachtofferhulp Nederland en het Schadefonds Geweldsmisdrijven aanbieden. Bij Slachtofferhulp gaat het om juridische, praktische en emotionele ondersteuning. Bij het Schadefonds Geweldsmisdrijven gaat het om beslissingen op aanvragen tot een uitkering uit het schadefonds. Daarom zijn alleen verwachte aantallen opgenomen.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Operationele doelstelling 13.6

Het risico op en de vrees voor terroristische aanslagen in Nederland zoveel mogelijk verkleinen, alsmede het op voorhand beperken van schade als gevolg van een mogelijke aanslag.

Motivering

In Nederland zijn ruim 20 instanties1 betrokken bij de bestrijding van terrorisme. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb) heeft tot taak een doeltreffende coördinatie, samenwerking en afstemming van beleid en uitvoering te ontwikkelen. Dit betreft niet uitsluitend een preventieve taak, maar is ook noodzakelijk op het moment van concrete dreiging.

Instrumenten

De instrumenten op het gebied van terrorismebestrijding vallen uiteen in: de reguliere dreigingsanalyses, het ontwikkelen van beleid en strategie, de regie, coördinatie en samenwerking op het gebied van terrorismebestrijding, het bewaken en beveiligen in het algemeen en specifiek van de burgerluchtvaart.

Dreigingsbeeld Terrorisme, dreigingsanalyses

In 2009 zal vier keer een Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) worden opgesteld. Dit is een analyse van de nationale en internationale terroristische dreiging tegen Nederland en Nederlandse belangen in het buitenland. Op basis van het DTN kunnen zo nodig beleidsmaatregelen worden genomen. Naast de DTN’s worden dreigingsanalyses opgesteld, die meer gekoppeld zijn aan het object of de persoon tegen wie de (eventuele) dreiging zich richt. De DTN’s en de dreigingsanalyses kunnen aanleiding vormen voor (beleids)maatregelen.

Ontwikkelen van beleid en strategie

Europa

In 2009 wordt gewerkt aan de implementatie van diverse Europese beleidsinstrumenten. Op Europees niveau wordt aandacht besteed aan de uitvoering van de actieplannen op het gebied van terrorismebestrijding, radicalisering en rekrutering en beveiliging van explosieven. Zo wordt het «Early warning systeem» uitgevoerd en wordt een Europees netwerk opgericht van explosievenopruimingsdiensten. De aanbevelingen die volgen uit de evaluatie op het terrein van voorbereiding op en respons na een terroristische aanslag zullen worden uitgevoerd. Nederland zal de eigen ervaringen met de brede lokale aanpak van radicalisering delen met Europese partners en prioriteit geven aan maatregelen ter verbetering van de informatie-uitwisseling tussen nationale en Europese organisaties. Door samenwerking met landen zoals Algerije en Marokko wordt in de bredere internationale context een bijdrage geleverd aan de bestrijding van terrorisme.

Anti-terrorismebeleid

Op basis van het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland wordt samengewerkt met specifieke individuele landen. Het gaat daarbij om zaken als grensbewaking, aanpak op het internet, detentiebeleid en het tegengaan van terrorismefinanciering. Vanuit de constatering dat een slechte mensenrechtensituatie kan bijdragen aan extremisme en gewelddadige politieke oppositie, worden mensenrechtenaspecten in (activiteiten op het gebied van) het anti-terrorismebeleid meegewogen.

Radicalisering

In 2009 wordt het beleidskader ten aanzien van het salafisme dat eind 2007 naar de Tweede Kamer is verzonden (TK 29 754, nr. 106) – uitgewerkt en geconcretiseerd. Bekeken wordt of nog aanvullend beleid noodzakelijk is. In internationaal verband wordt gewerkt aan het tegengaan van radicalisering, onder meer door de verdere implementatie van het Europese actieplan en de VN-strategie op dit terrein.

Regie, Coördinatie en Samenwerking

Aanpak radicaliseringshaarden

De aanpak van de radicaliseringshaarden wordt in 2009 voortgezet. Het delen van kennis en ervaring op lokaal niveau, in samenwerking met landelijke inlichtingen- en uitvoeringsdiensten, heeft hierbij prioriteit. Op basis van periodieke analyses worden ontwikkelingen binnen de radicaliseringshaarden gemonitord, of worden eventueel nieuwe haarden benoemd.

Cameratoezicht

Voor het programma «Beveiliging Vervoersector met Cameratoezicht» worden in 2009 projecten uitgevoerd op openbaar vervoerlocaties die in het Alerteringssyteem Terrorismebestrijding als kwetsbaar worden aangemerkt. Voor de investeringen in cameratoezicht door openbaar vervoerbedrijven is een subsidieregeling in het leven geroepen.

Bewaken en beveiligen

De NCTb is verantwoordelijk voor de beveiliging van het nieuw in Nederland gevestigde Libanontribunaal. In 2009 wordt verder onderzoek gedaan naar innovaties op het gebied van beveiliging die bijdragen aan een effectievere uitvoering of een betere acceptatie van de inzet van beveiligingsmaatregelen in de samenleving.

Beveiliging Burgerluchtvaart

De NCTb is betrokken bij het voorstel van de Europese Commissie voor een kaderbesluit «EU-Passenger Name Records». Deze maatregel moet een bijdrage leveren aan de bestrijding van terroristische misdrijven en georganiseerde criminaliteit, door het verzamelen van inlichtingen over terroristen en criminelen en het in kaart brengen van hun gedragspatronen.

Meetbare gegevens bij 13.6

De maatschappelijke effecten in het kader van de terrorismebestrijding zijn moeilijk meetbaar te maken. Voor meetbare gegevens wordt verwezen naar de periodieke voortgangsrapportage terrorismebestrijding waarin een beeld wordt geschetst van de stand van zaken van het terrorismebeleid in Nederland.

In 2009 wordt een evaluatie (beleidsdoorlichting) afgerond met betrekking tot anti-terrorismebeleid. Met ingang van volgend jaar wordt getracht – mede op basis van de resultaten van deze evaluatie – meer inzicht te bieden in de te verwachten beleidseffecten.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

14 Jeugd

Algemene doelstelling

Het bestrijden en voorkomen van jeugdcriminaliteit en het beschermen van jeugdigen tegen aantasting van een goede opvoedings- en leefsituatie op het terrein van interlandelijke adoptie en internationale kinderontvoering.

Meerjarenperspectief

Het bestrijden van jeugdcriminaliteit is één van de speerpunten van het kabinetsbeleid. De inzet is om de recidive over 7 jaar onder jeugdigen te laten dalen met 10 procentpunt. Dit houdt een daling van 60% naar 50% in de periode van 2002–2010 in. De afgelopen jaren is geïnvesteerd in de persoonsgerichte aanpak en het verhogen van de effectiviteit van sancties. De nadruk voor de komende jaren ligt op het verder voortzetten van genoemde investeringen en op de samenhang tussen preventie, repressie en nazorg.

Wat betreft interlandelijke adoptie wordt een nadere invulling gegeven aan de belangen van de te adopteren buitenlandse kinderen en de wensen van adoptiefouders. Daarbij wordt rekening gehouden met de druk op het adoptieproces door het afnemend aantal kinderen dat voor interlandelijke adoptie in aanmerking komt.

Wat betreft de internationale kinderontvoering naar Nederland wordt een verkorting beoogd van de duur van de gerechtelijke procedure bij inkomende zaken.

Artikel 14: Het niet-juridische verplichte deel op dit beleidsartikel is gereserveerd. Dit budget is vooral bestemd voor activiteiten op het gebied van de aanpak van de jeugdcriminaliteit en de verbetering van de kwaliteit van de JJI’s.

* Deze middelen zijn vanaf 2008 overgeheveld naar de programmabegroting van Jeugd en Gezin.

Omschrijving van de samenhang

Kinderen hebben recht op een gezonde en evenwichtige ontwikkeling en groei naar zelfstandigheid. Dit recht is opgenomen in het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) dat door Nederland is ondertekend. Het Rijk is voorwaardenscheppend ten behoeve van dit recht van kinderen. Het jeugdbeleid is verdeeld over verschillende departementen, onder andere Justitie, het programmaministerie voor Jeugd en Gezin en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. De bijdrage van de Minister van Justitie bestaat uit het beleid inzake de aanpak van jeugdcriminaliteit, interlandelijke adoptie en internationale kinderontvoering.

Verantwoordelijkheid

De Minister van Justitie is eerstverantwoordelijk voor de effectieve aanpak van jeugdcriminaliteit en het zorgvuldig uitvoeren van de vastgestelde internationale verdragen inzake internationale kinderontvoering en interlandelijke adoptie (conform Haags adoptieverdrag en het IVRK). De Minister voor Jeugd en Gezin is verantwoordelijk voor een samenhangend jeugd- en gezinsbeleid. De Minister voor Jeugd en Gezin levert vanuit deze verantwoordelijkheid een bijdrage aan het justitieel jeugdbeleid.

Verschillende departementen en organisaties die dagelijks met kinderen van doen hebben, zijn verantwoordelijk voor de preventie van jeugdcriminaliteit. Het kabinet stimuleert dat de uitvoerende organisaties gezamenlijk in een zo vroeg mogelijk stadium bedreigende situaties voor jeugdigen signaleren en passende maatregelen treffen. Immers, wanneer de voorliggende schakels in de keten onvoldoende functioneren, groeit de druk op de jeugdstrafrechtsketen.

De uitvoering van de bestrijding van jeugdcriminaliteit ligt in handen van organisaties, zoals de politie, Halt, het Openbaar Ministerie, de Bureaus Jeugdzorg (t.a.v. de jeugdreclassering), de Raad voor de Kinderbescherming, de Dienst Justitiële Inrichtingen en de Zittende Magistratuur. De Minister stuurt door middel van regelgeving, kaderstelling en financiering.

Externe factoren

De omvang van jeugdcriminaliteit is deels afhankelijk van ontwikkelingen in de samenleving die niet direct door Justitie zijn te beïnvloeden. Sociale problemen en demografische veranderingen zijn factoren die van invloed kunnen zijn op de ontwikkeling van criminaliteit.

Justitie heeft geen invloed op het aantal kinderen dat voor interlandelijke adoptie in aanmerking komt. Als gevolg daarvan is de rol van Justitie beperkt tot de handhaving van de regelgeving en de controle en het toezicht op het adoptieproces.

Justitie kan logischerwijs het aantal kinderontvoeringen niet beïnvloeden. Justitie beperkt zich tot het maximaal haalbare: goede internationale afspraken, adequate gerechtelijke procedures en soepele geschillenbeslechting.

Meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

De resultaten op het gebied van jeugdcriminaliteit, internationale kinderontvoering en interlandelijke adoptie worden door verschillende factoren beïnvloed. Verschillende factoren liggen ook buiten de directe beïnvloedingssfeer van de Minister van Justitie. Hierdoor is het onmogelijk om precies te meten c.q. inzichtelijk te maken in hoeverre het beleid van Justitie bijdraagt aan de realisatie van de maatschappelijk effecten (outcome) die met dit artikel worden beoogd. Voor de bestrijding van de jeugdcriminaliteit en vermindering van recidive (operationele doelstelling 14.2) zijn maatschappelijke effecten beter inzichtelijk te maken, dan op het gebied van interlandelijke adoptie en internationale kinderontvoering.

Om desondanks een optimaal inzicht te bieden in de te verwachten effecten van het gevoerde beleid worden bij de operationele doelstellingen diverse (input, throughput, output en outcome) prestatie-indicatoren gehanteerd. Deze bieden in gezamenlijkheid een indicatie voor de te verwachten beleidseffecten.

In aanvulling op de (kwantitatieve) prestatiegegevens wordt daarnaast door middel van evaluatieonderzoek periodiek en indien nodig onderwerpspecifiek, op kwalitatieve wijze informatie verkregen over de beleidseffecten.

Operationele doelstelling 14.1

Een zorgvuldige uitvoering van en toezicht op interlandelijke adoptie en zaken van internationale kinderontvoering in het licht van de relevante verdragen en Europese verordeningen op dit terrein.

Motivering

Om te voldoen aan de uitgangspunten en waarborgen van het Haags Adoptieverdrag en het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind wordt gewaarborgd dat ouders adequate voorlichting krijgen (uitgevoerd door de Stichting Adoptie Voorziening), wordt toezicht gehouden op de vergunninghouders (deze zijn verantwoordelijk voor de adoptiebemiddeling) en wordt vormgegeven aan het gezinsonderzoek (uitgevoerd door de Raad voor de Kinderbescherming).

De Centrale autoriteit interlandelijke kinderontvoering voert activiteiten uit ter bescherming van jeugdigen in het kader van internationale kinderontvoering. Onder meer door het geven van voorlichting en het bieden van procesvertegenwoordiging.

Instrumenten

Interlandelijke Adoptie

De volgende instrumenten dragen bij aan de verhoging van kwaliteit van het adoptieproces:

• Het in 2008 vastgestelde kwaliteitskader o.a. gericht op de verdere professionalisering van de vergunninghouders wordt geïmplementeerd. De implementatie bij de vergunninghouders start in 2008, maar loopt door in 2009.

• Op 29 mei 2008 heeft de Commissie Kalsbeek haar advies, inzake interlandelijke adoptie, aan de Minister van Justitie aangeboden. Belangrijke aspecten in het advies zijn o.a. het toezicht en controle, kwaliteitseisen aan de vergunningshouders en de leeftijdsgrenzen. De bevindingen van de commissie worden betrokken bij de herziening van de Wet «Opneming buitenlandse kinderen» in 2009.

In 2009 zal voor adoptiefouders de regeling om tegemoet te komen in adoptiekosten ter vervanging van de buitengewone uitgaven (Wet inkomstenbelasting 2001) inwerking treden. Dit naar aanleiding van de motie Van der Vlies1 en de Commissie Kalsbeek, teneinde de financiële drempels voor aspirant adoptiefouders om te adopteren te verlagen.

Internationale kinderontvoering

De Centrale autoriteit internationale kinderontvoering biedt ondersteuning bij teruggeleiding van het ontvoerde kind, zowel naar als uit Nederland. Daarnaast bemiddelt de Centrale autoriteit ook in internationale omgangszaken. In 2009 wordt het in 2008 opgestelde beleidsplan met het doel de adequaatheid van de procedure bij inkomende zaken te vergroten uitgevoerd. Daarbij zullen normen voor de doorlooptijden van de procedure worden vastgesteld. Onderdeel van het beleidsplan is daarnaast de uitplaatsing van de procesvertegenwoordigende taak van de Centrale autoriteit om de «equality of arms» te vergroten.

Meetbare gegevens bij 14.1

De beleidseffecten op het terrein van interlandelijke adoptie en internationale kinderontvoering zijn niet meetbaar te maken met outcome-indicatoren (dat wil zeggen indicatoren die cijfermatig inzicht bieden in het maatschappelijk effect van het beleid).

Met betrekking tot interlandelijk adoptie is een indicator geformuleerd die inzicht biedt in de doorlooptijd van het volgen van de voorlichting tot aan het al dan niet verkrijgen van de beginseltoestemming. Met betrekking tot internationale kinderontvoering zijn geen indicatoren voorhanden.

Toelichting

Het aantal voorlichtingsgroepen wordt bijgesteld aan het te verwachten aantal adoptiekinderen. In het belang van de adoptiefouders duurt de doorlooptijd vanaf het starten van de voorlichting tot aan het krijgen van de beginseltoestemming niet langer dan noodzakelijk. De doorlooptijd bestaat uit 12 tot 14 weken voorlichting, het adoptieonderzoek door de Raad voor de Kinderbescherming dient binnen 105 dagen plaats te vinden en de Centrale autoriteit neemt binnen twee weken een besluit over het al dan niet toekennen van een beginseltoestemming.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Er vinden geen onderzoeken plaats.

Operationele doelstelling 14.2

Het voorkomen dat jeugdigen delicten plegen wanneer zij dat wel doen, niet in herhaling vervallen (het verminderen van recidive).

Motivering

Jeugdcriminaliteit brengt zowel de samenleving als de ontwikkeling van de individuele jongere veel schade toe en moet daarom voorkomen worden. In het programma «Aanpak Jeugdcriminaliteit», een onderdeel van het project «Veiligheid begint bij voorkomen», is een samenhangend pakket van maatregelen ondergebracht. Speerpunten zijn vroegtijdig ingrijpen, een persoonsgerichte aanpak, een snelle en consequente jeugdketen en passende nazorg. Vroegtijdig ingrijpen richt zich in het bijzonder op kinderen onder de 12 jaar die in aanraking komen met de politie. Dit is een belangrijke doelgroep, daar de kans op gedragsverandering het grootst is, wanneer de interventie zo vroeg mogelijk plaatsvindt. Het voorkomen van delicten betreft in veel gevallen het voorkomen van herhaling (voorkomen van recidive). Een effectieve aanpak, een snelle tenuitvoerlegging van de sanctie en continuïteit in de begeleiding zijn aspecten die hieraan bijdragen.

In het kader van de verbeterplannen van de Justitiële Jeugdinrichtingen wordt gewerkt aan de verhoging van de kwaliteit en effectiviteit van de opvoeding en behandeling.

Instrumenten

Programma «Aanpak Jeugdcriminaliteit»

Vroegtijdig ingrijpen

Jeugdigen die vroeg beginnen met het plegen van strafbare feiten, hebben een grote kans dit gedrag lange tijd door te zetten. Het tijdig signaleren van dit gedrag en de inzet van methoden om dit gedrag te beïnvloeden, helpen in belangrijke mate criminele carrières te voorkomen. De volgende instrumenten dragen bij aan een verbeterde aanpak van 12-minners:

• In 2009 worden alle 12-minners die een misdrijf hebben gepleegd geregistreerd. Tevens komt in 2009 een gevalideerde methodiek beschikbaar die het mogelijk maakt risico’s bij deze kinderen te signaleren om ze vervolgens door te verwijzen naar hulpverlening;

• Naar aanleiding van de beleidsverkenning naar de problematiek en aanpak van overlastgevende en criminele 12-minners in 2008, worden in 2009 samen met de Minister van Jeugd en Gezin activiteiten uitgevoerd. Het doel is te komen tot een effectief maatregelenpakket. Hierbij wordt ook de inzet van de STOP-reactie betrokken.

Persoonsgerichte aanpak

De effectiviteit van sancties neemt toe wanneer deze aansluit op de problematiek van de jongere. Inmiddels zijn verschillende interventies (voorlopig) erkend door de Erkenningscommissie Gedragsinterventies Justitie. De volgende activiteiten dragen bij aan de verdere ontwikkeling van een persoonsgerichte aanpak:

• In 2010 zal een volledig palet van erkende gedragsinterventies beschikbaar zijn. Daartoe worden in 2009 wederom nieuwe gedragsinterventies voor jeugdigen voorgelegd aan de Erkenningscommissie Gedragsinterventies Justitie. De (voorlopig) erkende gedragsinterventies voor jeugdigen worden landelijk geïmplementeerd en er starten evaluatieonderzoeken voor de (voorlopig) erkende gedragsinterventies;

• De Wet «Gedragsbeïnvloeding jeugdigen», gericht op een verruiming van de mogelijkheden tot gedragsbeïnvloeding, is in 2008 in werking getreden. In 2009 zal het opleggen van de gedragsbeïnvloedende maatregel verder worden gestimuleerd en worden knelpunten, die zich in de praktijk voordoen, weggenomen;

• Een landelijk kader, waarin is vastgesteld welke rol de ketenpartners hebben m.b.t. signalering, screening en risicotaxatie, is ontwikkeld. In 2009 worden de instrumenten van de ketenpartners hierop aangepast en in pilots getest.

Snelle en consequente jeugdketen

Een sanctie dient snel te volgen op de overtreding of misdrijf van de jongere. Op deze manier ervaart de jongere de relatie tussen de misstap en de straf. Het is daarom van belang dat de verschillende partners in de keten hun aanpak snel, consequent en goed op elkaar (kunnen) afstemmen. De volgende instrumenten dragen hier aan bij:

• In 2009 worden concrete verbetervoorstellen gericht op het versnellen van processen bij de ketenpartners uitgevoerd. Deze komen voort uit het onderzoek naar de doorlooptijden van het jeugdstrafrecht dat in 2008 is gestart;

• In 2008 is gestart met het optimaliseren van de (digitale) informatie-uitwisseling tussen de ketenpartners. Dit wordt in 2009 voortgezet. Dit behelst onder meer de aansluiting van Halt en BJZ/jeugdreclassering op de infrastructuur van de jeugdstrafrechtsketen.

Passende nazorg

Voor een geslaagde terugkeer in de samenleving na een verblijf in de Justitiële Jeugdinrichting dienen alle jeugdigen, met een strafrechtelijke titel, vanaf 1 april 2009 een passend nazorgtraject aangeboden te krijgen. De volgende activiteit draagt hier aan bij:

• Per 1 april 2009 zijn de netwerk- en trajectberaden landelijk dekkend ingevoerd en operationeel. Deze werkwijze zorgt voor een goede aansluiting tussen het verblijf in de Justitiële Jeugdinrichting en het voor- en natraject;

• Vooruitlopend op de wettelijk verplichte nazorg wordt in 2009 het project «Vrijwillige nazorg 18+ Pij-ers» gecontinueerd. Hiermee wordt in vrijwillig kader een werkwijze en structuur ingericht waardoor de uitvoeringsorganisaties reeds in de praktijk brengen wat op het moment van inwerkingtreding van de nieuwe wet de verplichte situatie wordt;

• Samen met de minister voor WWI wordt ingezet op het terugdringen van de oververtegenwoordiging van Antilliaanse en Marokkaanse Nederlanders in de criminaliteit. Daartoe worden, in navolging van de afgelopen jaren, de G4-gemeenten in 2009 ondersteund in de aanpak «Voorkomen criminele loopbaan» Marokkaans Nederlandse jongeren. De aandacht gaat bij de aanpak onder andere uit naar ouders, ketenaanpak en de gemeenschap.

Verbeterplannen Justitiële Jeugdinrichtingen

De afgelopen jaren zijn belangrijke verbeteringen in gang gezet bij de Justitiële Jeugdinrichtingen (JJI’s) gericht op de kwaliteit en veiligheid. Onderstaande activiteiten zorgen voor een goede basis in de JJI’s wat de effectiviteit van de opvang en behandeling zal vergroten en de aandacht voor de jeugdigen doet toenemen1.

Goede basis

De volgende activiteiten dragen bij aan een goede basis en zijn randvoorwaardelijk voor de verdere kwaliteitsverbeteringen:

• Werving en bijscholing van extra personeel voor de Justitiële Jeugdinrichtingen (groepsleiders en gedragsdeskundigen);

• Invoering van een basismethodiek m.b.t. de dagelijks gang van zaken in alle jeugdinrichtingen voor een meer uniforme werkwijze. Deze biedt concrete handvatten voor groepsleiders in de bejegening van jeugdigen;

• In 2009 wordt een kwaliteitsborgingsysteem ontwikkeld voor de JJI’s. Doel hiervan is een scherper kader voor de kwaliteit van de primaire processen en een sluitend systeem van periodieke toetsing, evaluatie en bijstelling. Daarmee wordt een standaard basiskwaliteitsnorm gegarandeerd;

• Bij de gelegenheid van de aanpassing van de Beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen wordt onder meer voorzien in een wettelijke regeling voor nachtdetentie, een wettelijke regeling van de pedagogische «time-out» maatregel en een regeling voor verplichte nazorg voor jeugdigen na het verblijf in een Justitiële Jeugdinrichting. Met het voorstel wordt tevens uitvoering gegeven aan enkele resterende aanbevelingen uit het evaluatierapport «Rechten in Justitiële Jeugdinrichtingen»2.

Effectiviteit van het verblijf

Om de effectiviteit van het verblijf te vergroten vinden activiteiten plaats die het verblijf en de behandeling meer laten aansluiten op de doelgroep:

• Ten behoeve van de groep jeugdigen, met een Pij-maatregel, die niet past binnen de reguliere groepen van de jeugdinrichtingen is de pilot «Individuele Traject Afdeling» (ITA) gestart. Dit houdt in dat een individueel behandelprogramma veelal gericht op arbeidstoeleiding aan groepsongeschikte jeugdigen wordt geboden. Deze pilot wordt in 2009 geëvalueerd. Naar aanleiding van de resultaten wordt bezien of de ITA wordt voortgezet;

• Een betere samenwerking tussen scholen en de Justitiële Jeugdinrichtingen moet ertoe leiden dat in 2009 het onderwijs een integraal onderdeel van het dagprogramma is dat aansluit op de scholingsbehoefte van de populatie;

• Ten behoeve van verbeteringen in de oplegging en uitvoering van de Pij-maatregel vindt wetenschappelijk onderzoek plaats naar o.a. de achtergrondfactoren van de Pij-populatie, beleid en regelgeving en gedragsinterventies.

Maatregelen gericht op de Pij-maatregel

Het Forensisch Consortium Adolescenten (ForCA), een samenwerkingsverband van de JJI’s, het NIFP en de GGZ, is opgericht met het doel kennis en ervaring over diagnostiek en behandeling van Pij-jeugdigen te bevorderen. Daartoe vinden de volgende activiteiten plaats:

• In het kader van ForCa worden twee residentiële oberservatie-units ten behoeve van de Pij-advisering ingericht.

• De doorlooptijden van de advisering van het NIFP aan de rechtbank over jeugdigen bij wie een Pij-maatregel wordt overwogen, wordt in 2009 teruggebracht naar maximaal drie maanden. Dit bespoedigt het verloop van het strafrechtelijk proces.

• De kwaliteit van de diagnostiek en de daarop gebaseerde pro Justitia rapportages en de adviezen over verlenging van de Pij-maatregel wordt verbeterd. Met het NIFP worden hierover concrete afspraken gemaakt.

Meetbare gegevens bij 14.2

De belangrijkste (outcome) indicator voor beoogde beleidseffecten vormt het recidivepercentage, zoals ook in het Coalitieakkoord ten doel gesteld. Aanvullend worden indicatoren gehanteerd die inzicht geven in doorlooptijd in de jeugdstrafrechtsketen, de kwaliteit van de gedragsinterventies voor jeugdigen en het bereik van de nazorg. Deze indicatoren bieden in gezamenlijkheid zicht op de effecten van verschillende in te zetten beleidsinstrumenten ter bestrijding van de jeugdcriminaliteit en het voorkomen van recidive.

a. Recidive

In de periode van 2002–2010 dient de recidive onder jeugdigen te dalen met 10 procentpunt. De recidive cijfers met betrekking tot de jeugd worden gepubliceerd in de jaarlijkse Recidivemonitor van het WODC (www.wodc.nl). In deze rapportage wordt naast de 7-jaars recidive ook bericht over de 2-jaars recidive. In april 2008 is de laatste recidivemeting aan de Tweede Kamer verstuurdTK 28 684, nr. 135.

b. Kwaliteit interventies: erkende gedragsinterventies

Ten behoeve van de kwaliteit van gedragsinterventies wordt gewerkt aan een palet van gedragsinterventies voor jeugd, dat alle criminogene factoren bestrijkt en waarvan de effectiviteit wetenschappelijk is vastgesteld. Het streven is dat vanaf 2011 alleen erkende gedragsinterventies voor jeugd gefinancierd worden. In 2009 wordt hiertoe een indicator ontwikkeld.

c. Tijdige afdoening in de jeugdstrafrechtsketen

Toelichting

Korte doorlooptijden dragen bij aan de vermindering van recidive daar de interventie snel volgt op het delict. In 2001 is de landelijke richtlijn voor doorlooptijden vastgesteld (Kalsbeeknorm). Het hanteren van deze 80%-norm laat ruimte voor complexe jeugdstrafrechtzaken die mogelijk een langere doorlooptijd vergen. In het kader van het verder verbeteren van de doorlooptijden is in 2008 een landelijk onderzoek gestart. Dit onderzoek kan leiden tot aanpassingen van norm en moet bijdragen aan het duurzaam realiseren van de (eventueel aangepaste) normen.

d. Nazorg

* na verblijf in de Justitiële jeugdinrichting op strafrechtelijke titel.

Toelichting

Goede nazorg is het sluitstuk van een strafrechtelijke interventie. Een geslaagde terugkeer in de samenleving vermindert de kans op terugval in het criminele gedrag. Op dit moment wordt nog niet aan alle jeugdigen die een JJI verlaten een sluitend nazorgtraject aangeboden. Een ruwe schatting is dat in 2007 circa 70% van de jeugdigen enige vorm van nazorg aangeboden heeft gekregen. De diverse maatregelen zullen dit percentage doen oplopen naar 100% vanaf 2010.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

15 Vreemdelingen

Algemene doelstelling

Een gereglementeerde en beheerste toelating tot, verblijf in en vertrek uit Nederland of terugkeer, op een wijze die in nationaal en internationaal opzicht maatschappelijk verantwoord is.

Meerjarenperspectief

Voor het vreemdelingenbeleid zijn door het kabinet voor de komende jaren verschillende uitgangspunten geformuleerd.

• Een betere en snellere asielprocedure ten behoeve van een rechtvaardig en humaan asielbeleid. Zoveel mogelijk wordt voorkomen dat (ex-)asielzoekers met rechtmatig verblijf op straat komen. Binnen het asielbeleid is meer specifieke aandacht voor kwetsbare groepen, zoals gezinnen met kinderen, alleenstaande minderjarigen, medische gevallen, achtergebleven vrouwen en slachtoffers van mensenhandel;

• Een effectief en efficiënt toegangs- en grenstoezichtsproces, waarmee illegale migratie en grensoverschrijdende criminaliteit wordt voorkomen;

• De overgang naar een toelatingsbeleid dat selectief is waar het kan en restrictief is waar het moet. Gewenste vormen van migratie worden met een innovatief en eigentijds migratiebeleid gestimuleerd. Ingezet wordt op vereenvoudiging van het huidige vergunningenstelsel, verbetering van toelatingsprocedures en versterking van toezicht en handhaving;

• Terugkeer van vreemdelingen die niet voor toelating in aanmerking komen, met de nadruk op zelfstandig en vrijwillig vertrek en vermindering van herhaalde aanvragen;

• Vertrek met voorrang van vreemdelingen die een veiligheidsrisico vormen, zoals criminele en overlastgevende vreemdelingen, al dan niet illegaal;

• Het versterkt inzetten op Europese (operationele) samenwerking;

• De verdere afwikkeling van de oude Vreemdelingenwet in 2009.

Artikel 15: Het niet-juridisch verplichte deel van het budget op dit beleidsartikel is geoormerkt voor onder meer de Vereniging Vluchtelingenwerk Nederland, voor de begeleiding van asielzoekers. Daarnaast is een deel gereserveerd voor de Internationale Organisatie voor Migratie teneinde haar in staat te stellen om (gewezen) asielzoekers te faciliteren om het Nederland vrijwillig te verlaten.

Omschrijving van de samenhang

Het vreemdelingenbeleid heeft betrekking op vreemdelingen die Nederland als veilig toevluchtsoord beschouwen, vluchtelingen en asielzoekers en op reguliere migranten die een verblijf in Nederland doorslaggevend vinden voor hun toekomstperspectief. De toelating, het verblijf en de terugkeer zijn hieronder in de operationele doelstellingen 15.1 tot en met 15.3 uitgewerkt.

Daarbij zijn de volgende wettelijke en internationaal overeengekomen uitgangspunten van belang:

• Voor vluchtelingen en asielzoekers is het beleid mede gebaseerd op het Vluchtelingenverdrag en het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden;

• Reguliere migratie heeft onder meer betrekking op kennismigratie, op au pairs en studenten, op gezinsvorming of gezinshereniging en op migratie op medische gronden. Van toepassing is Europese regelgeving, met name op grond van titel IV van het EG-verdrag (vrij verkeer van personen), en nationale regelgeving, zoals de Vreemdelingenwet 2000 en voor het behandelen van aanvragen tot naturalisatie de Rijkswet op het Nederlanderschap;

• Het vreemdelingenbeleid is gebaseerd op de geldende internationale en Europese kaders en houdt rekening met nationale en maatschappelijke belangen, met name van economische, wetenschappelijke en culturele aard.

Verantwoordelijkheid

De Minister en de Staatssecretaris van Justitie zijn verantwoordelijk voor het vreemdelingenbeleid. Daarnaast zijn zij verantwoordelijk voor de coördinatie en afstemming binnen de vreemdelingenketen en voor de uitvoering van het vreemdelingenbeleid.

Externe factoren

De factoren en randvoorwaarden die van essentieel belang zijn voor het beleid:

• De samenwerking in de totale vreemdelingenketen;

• De samenwerking met andere ministeries, andere overheden en medewerking van maatschappelijke partners;

• Ambtsberichten;

• Internationale ontwikkelingen.

Meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

Het is niet mogelijk om aan de hand van een of enkele indicatoren uitspraken te doen over de maatschappelijke effecten van het vreemdelingenbeleid. Dit omdat kwalificaties als «beheerste en gereglementeerde toelating» en «maatschappelijk verantwoord» moeilijk cijfermatig zijn uit te drukken.

De meetbare gegevens – die onder de drie operationele doelstellingen zijn weergegeven – bieden dan ook hoofdzakelijk zicht op de verwachte input, throughput en output van het beleid en in mindere mate op de outcome (de maatschappelijke effecten van het beleid). Het gaat daarbij ondermeer om doorlooptijden in de vreemdelingenprocedures, de in- en uitstroom in de opvang en de gegevens over terugkeer. Daar waar geen indicatoren zijn en kunnen worden opgenomen wordt volstaan met het overzicht van uit te voeren evaluatieonderzoeken. Deze onderzoeken moeten een kwalitatief beeld geven van de effecten van het vreemdelingenbeleid.

Operationele doelstelling 15.1

Een vreemdeling die een verblijfsvergunning of naturalisatie aanvraagt, krijgt binnen de daarvoor gestelde termijn een besluit uitgereikt.

Motivering

Voor asielzoekers die bescherming nodig hebben wil Nederland een veilig toevluchtsoord zijn. Verzoeken voor een asielaanvraag moeten dan ook efficiënt, zorgvuldig en tijdig worden afgedaan.

Voor reguliere vreemdelingen zal het toelatingsbeleid de komende jaren in het kader van Modern Migratiebeleid overgaan naar een beleid dat selectief is waar het kan en restrictief is waar het moet. Nederland wil een innovatieve, concurrerende en ondernemende economie creëren, waarbij wordt ingezet op selectieve toelating van kennismigranten. Belanghebbende bedrijven, onderwijs- en onderzoeksinstellingen en andere betrokken instanties moeten het vertrouwen krijgen om als partner van de overheid mede verantwoordelijkheid te dragen voor de toelating en het verblijf van de migrant bij wie zij belang hebben. Belangrijk hierbij is het tegengaan van misbruik en fraude van de toelatingsprocedure. Daarnaast is het voor de ontwikkeling van het Nederlandse toelatingsbeleid belangrijk dat in Europees verband wordt gewerkt aan verdere harmonisatie van het toelatingsbeleid.

Het naturalisatiebeleid is mede gericht op de zorgvuldige en tijdige afdoening van naturalisatieaanvragen in de Nederlandse Antillen en Aruba. Ook wordt toegezien op de zorgvuldige afwikkeling van procedures om via een optieverklaring via Nederlandse gemeenten en de partners van de Nederlandse Antillen en Aruba Nederlander te worden.

Instrumenten

Een effectievere asielprocedure

In juni 2008 is de beleidsbrief «Naar een effectievere asielprocedure en een effectiever terugkeerbeleid» aan de Tweede Kamer gestuurd. Op basis van deze brief en de beraadslagingen hierover in de Tweede Kamer zal een grondige wijziging in de asielprocedure worden aangebracht, waardoor de procedure zorgvuldiger èn sneller zal worden.

In 2009 zullen implementatie en wijzigingen in de wet- en regelgeving worden voorbereid, waaronder wijzigingen in de Vreemdelingenwet 2000 en in het Vreemdelingenbesluit 2000.

Verbetering van de reguliere procedure

De ambitie om een innovatieve, concurrerende en ondernemende economie in Nederland te creëren wordt binnen het project «Modern Migratiebeleid» voortgezet, waarbij in 2009 de nadruk ligt op het opstellen van het wetsvoorstel en de bijbehorende regelgeving.

Behalve de vreemdelingenwetgeving wordt ook bezien welke andere wetgeving herziening behoeft om de kabinetsdoelstellingen te verwezenlijken, met name om digitale uitwisseling van informatie mogelijk te maken die nodig is voor toelating, toezicht en handhaving.

Waar met een beleidswijziging kan worden volstaan wordt – vooruitlopend op de wijziging van de Vreemdelingenwet – via proeftuinen en pilots ervaring opgedaan met aspecten van het nieuwe migratiebeleid. Zo kunnen geselecteerde werkgevers bij een gemeenschappelijk loket van IND en CWI zowel een verblijfsvergunning als een tewerkstellingsvergunning aanvragen. Daarnaast is het expatcentrum in Amsterdam geopend, waar bij één loket met een gecombineerde aanvraag voor een Machtiging tot Voorlopig Verblijf (MVV) en verblijfsvergunning de overkomst van kennismigranten kan worden geregeld. Voor MVV-vrije kennismigranten zal de verblijfsvergunning al kunnen worden aangevraagd terwijl de kennismigrant zich nog in het buitenland bevindt. Tevens zal in de eerste helft van 2009 de regeling hoogopgeleiden van kracht worden; afgestudeerden en gepromoveerden van Nederlands hogere onderwijsinstellingen en van geselecteerde buitenlandse topuniversiteiten krijgen maximaal een jaar de gelegenheid om in Nederland een baan als kennismigrant te vinden, waarbij zij gedurende dat zoekjaar arbeid mogen verrichten waar een tewerkstellingsvergunning voor is vereist. Na twee jaar wordt bezien of er voldoende voedingsbodem is voor een structurele talentenregeling.

Bestrijding fraude en misbruik

Het bestuurlijke toezicht door de IND en de politie op de naleving van de voorwaarden voor geldigheid van afgegeven vergunningen wordt in 2009 versterkt. Hierbij wordt onder meer gebruik gemaakt van de methodiek van «Programmatisch Handhaven». Dit is een model waarmee de risico’s in kaart worden gebracht die de IND en de samenleving lopen, als regels niet worden nageleefd. De methode maakt daarnaast inzichtelijk in hoeverre deze risico’s een bedreiging vormen voor de beleidseffecten die de overheid nastreeft.

Een klantgerichte, effectieve en efficiënte IND

De IND is in 2006 het vernieuwingsprogramma «IND bij de tijd» gestart om de klantgerichtheid, effectiviteit, efficiency en flexibiliteit te vergroten. Nagenoeg alle verbeterprojecten zijn inmiddels geïmplementeerd. In 2009 zal het informatiesysteem worden vervangen door het nieuwe systeem INDIGO en worden de primaire (beslis)processen van de IND herontworpen. Daarna zullen procedurele, persoonlijke en relatiegegevens worden geregistreerd, tezamen met documenten en data die betrekking hebben op de aanvrager. Het systeem heeft tevens mogelijkheden voor geautomatiseerde gegevensuitwisseling met andere overheidsinstanties en gegevensleveranciers.

Rijkswet op het Nederlanderschap

Het voorstel tot wijziging van de Rijkswet op het Nederlanderschap inzake meervoudige nationaliteit en andere nationaliteitsrechtelijke aangelegenheden is inmiddels in de Rijksministerraad behandeld en voorgelegd aan de Raad van State. Dit voorstel bevat wijzigingen met betrekking tot meervoudige nationaliteit, het intrekken van het Nederlanderschap, het verplicht stellen van kennis van het Nederlands bij naturalisatie op de Nederlandse Antillen en Aruba en andere nationaliteitsrechtelijke kwesties. In 2009 is parlementaire behandeling voorzien.

Meetbare gegevens

De «tijdigheid van de te nemen besluiten in vreemdelingenzaken» wordt uitgedrukt in streefcijfers ten aanzien van de afhandeling van asielaanvragen, reguliere aanvragen en naturalisatieverzoeken. Het gaat hier om outputprognoses, uitgaande van ramingen van verwachte instroom van vreemdelingen.

Evaluatieonderzoeken moeten op kwalitatieve wijze uitdrukking geven aan de effecten die worden verwacht van het modern migratiebeleid, een effectiever asielbeleid, de bestrijding van fraude, et cetera. Zie hiervoor het overzicht van uit te voeren evaluatieonderzoeken.

Toelichting

De asielinstroom wordt voor 2008 en 2009 geraamd op 16 000. Onder overige instroom zijn de herbeoordelingen, de intrekkingen en de zij-instroom opgenomen. De zij-instroom wordt veroorzaakt door vernietiging van beschikkingen door de rechtbank of door intrekkingen van beschikkingen door de IND. Statusverleningen hebben betrekking op de positieve beslissingen. De grote onzekerheden op dit beleidsterrein maken dat is afgezien van aanpassing van de raming voor de jaren na 2009. De onzekerheden hebben zowel betrekking op de instroom als op het proces van terugkeer en vertrek.

De asielinstroom heeft de voortdurende aandacht. Waar mogelijk worden maatregelen getroffen om de instroom te beperken en beheersen. Een belangrijke set van maatregelen in dat kader is opgenomen in de beleidsbrief «Naar een effectievere asielprocedure en een effectiever terugkeerbeleid». Ook wordt bij de toepassing van het landgebonden asielbeleid continu gekeken of nog aan de voorwaarden voor bescherming wordt voldaan.

Met behulp van de inrichting van een meetsysteem wordt het lerend vermogen van de IND ten aanzien van de besliskwaliteit verbeterd. Dit moet op termijn leiden tot een stijging van het percentage standhouding van beslissingen bij de rechter.

De aanvullende aandacht voor klachtenmanagement in 2007 heeft geleid tot een daling van het aantal klachten. Specifieke activiteiten zoals een klanttevredenheidsonderzoek en het wegwerken van de achterstanden hebben hiertoe bijgedragen. Voor het eerst is de IND onder de doelstelling van 2,0% gekomen. Zodra blijkt dat de afname structureel is zal de meerjarendoelstelling worden bijgesteld.

De fluctuatie van de kostprijs over de jaren wordt voornamelijk veroorzaakt door de samenstelling van de verschillende producten. Vanaf 2011 zorgt de stijging van de afhandeling in de goedkopere reguliere (asielgerelateerde) producten voor een daling van de gemiddelde kostprijs.

Toelichting

De totale instroom regulier wordt in 2009 geraamd op 293 800. Het aantal afhandelingen zal vanaf 2009 gelijk zijn aan de instroom. Positieve beslissingen worden weergegeven bij «Inwilligingen Regulier».

De nieuwe benadering van dienstverlening aan de klant maakt tijdig beslissen een belangrijk speerpunt van de IND en het streven is om 100% van de aanvragen binnen de gestelde termijn af te handelen. In 2007 is dit streefpercentage niet gehaald door met name de registratie van termijnopschortende acties. Implementatie van een nieuwe applicatie heeft de registratie van opschortende acties verbeterd.

Toelichting

Voor naturalisatie is rekening gehouden met een instroom van 26 700 verzoeken. Dit zijn 24 510 verzoeken uit Nederland en 1 990 verzoeken uit het buitenland, Aruba of de Nederlandse Antillen. Daarnaast is sprake van 200 fraudeonderzoeken. Fraudeonderzoek vindt plaats indien er gerede twijfels zijn over door de verzoeker aangedragen informatie voor de verkrijging van het Nederlanderschap.

De positieve beslissingen hebben betrekking op het aantal inwilligingen van aanvragen. Het streven is om 100% van de verzoeken binnen de wettelijke termijn af te handelen. Gestreefd wordt naar een klachtenpercentage van maximaal een half procent van aanbod en beginvoorraad.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Operationele doelstelling 15.2

Asielzoekers in afwachting van een uitspraak over hun aanvraag voor een verblijfsvergunning en aan hen gelijk gestelden worden op een humane en sobere wijze opgevangen.

Motivering

Gedurende de asielprocedure krijgt de asielzoeker opvangvoorzieningen aangeboden. Beleidsuitgangspunten zijn hierbij:

• De asielzoeker wordt begeleid om zich op de toekomst voor te bereiden;

• De opvang wordt, mede gezien de voor de toekomst verwachte omvang van de opvangbehoefte, optimaal georganiseerd;

• Personen die tot Nederland worden toegelaten worden snel uitgeplaatst naar reguliere huisvesting.

Instrumenten

De opvang van asielzoekers en andere opvanggerechtigden

Opgevangen worden asielzoekers in een asielprocedure, vergunninghouders in afwachting van huisvesting in een gemeente en uitgeprocedeerde asielzoekers van wie de vertrektermijn nog niet is verstreken of die onder een vrijheidsbeperkende maatregel vallen ter fine van vertrek. Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) is grotendeels verantwoordelijk voor de uitvoering van de opvang. De verwachting is dat de decentrale opvang eind 2009 zal zijn leeggestroomd, mede door uitvoering van de Regeling afwikkeling nalatenschap oude Vreemdelingenwet.

Beschermde opvang

Per 1 januari 2008 is de tweejarige pilot naar beschermde opvang gestart. Amv’s die (mogelijk) slachtoffer zijn van mensenhandel of mensensmokkel worden besloten opgevangen om te voorkomen dat zij uit de opvang verdwijnen. De jongeren worden in een intensief begeleidingstraject weerbaar gemaakt en zij worden ondersteund bij de voorbereiding op hun toekomst, ook wanneer zij dienen terug te keren. De pilot wordt op 31 december 2009 afgesloten.

Vrijheidsbeperkende locatie

Zoals ook aangekondigd in de beleidsbrief «Naar een effectievere asielprocedure en een effectiever terugkeerbeleid» kunnen vreemdelingen voor wie aanleiding bestaat een toezichtmaatregel op te leggen ter fine van vertrek worden geplaatst in een vrijheidsbeperkende locatie (VBL). Om toezicht uit te kunnen oefenen wordt de bewegingsvrijheid beperkt. Plaatsing in een VBL geeft een uitgeprocedeerde asielzoeker bovendien een eenduidig signaal en kan daarmee een extra prikkel vormen voor zelfstandig vertrek. De instelling van een VBL heeft tevens tot doel het maatschappelijke draagvlak voor het terugkeerbeleid te vergroten. De maatregel wordt individueel opgelegd, primair aan ex-asielzoekers bij wie het belang van terugkeer extra groot is om verblijf in de illegaliteit te voorkomen.

In 2009 zal voorrang worden gegeven aan gezinnen met kinderen en aan mensen die nog onder de oude Vreemdelingenwet hun aanvraag hebben ingediend.

Meetbare gegevens

Ten aanzien van de opvang van vreemdelingen wordt in beeld gebracht of de opvangcapaciteit toereikend is en of deze voldoet aan de kwaliteitseisen die mogen worden gesteld aan de eisen van humaniteit (zoals de brandveiligheid, de kwaliteit en toegang tot gezondheidszorg in de vreemdelingenopvang). Het betreft derhalve niet zozeer outcome-gegevens (die maatschappelijke effecten van de opvang inzichtelijk maken) als wel output, throughput en inputgegevens.

Evaluatieonderzoeken moeten op kwalitatieve wijze uitdrukking geven aan de effecten die worden verwacht van het opvangbeleid. Zie hiervoor het overzicht van uit te voeren evaluatieonderzoeken.

Toelichting

Gezien de geraamde hogere instroom van asielzoekers van 16 000 per jaar in 2008 en 2009 zal de instroom in de COA-opvang naar verwachting 13 200 zijn. Mede door de hogere uitstroom van mensen die onder de oude Vreemdelingenwet vallen zal de gemiddelde bezetting in 2009 13 644 zijn. De raming van de asielinstroom is vanwege de grote onzekerheden op dit beleidsterrein na 2010 niet aangepast. De maatregelen uit de beleidsbrief «Naar een effectievere asielprocedure en een effectiever terugkeerbeleid» leiden bij een gelijkblijvende asielinstroomm van 10 500 per jaar tot een daling van de gemiddelde bezetting bij he COA.

In 2009 zullen van de laatste ex-Amv’s de leefgelden worden beëindigd. Leefgelden zullen dan uitsluitend worden uitgekeerd ten behoeve van Amv’s jonger dan 18 jaar.

Door het in gebruik nemen van het tweede land-AC gedurende 2008 versnelt de AC-afdoening en kan worden volstaan met minder TNV-plaatsen.

Wanneer de bezetting onverwacht hoger is dan voorzien, wordt gebruik gemaakt van opties op plaatsen, zodat opvanggerechtigden tegen dezelfde prijs kunnen worden opgevangen. Voor een vrijheidsbeperkende locatie worden vooralsnog 375 plaatsen toereikend geacht. Indien de plaatsen toch ontoereikend blijken te zijn, zullen ondermeer gezinnen met kinderen en mensen die nog onder de oude Vreemdelingenwet een aanvraag hebben ingediend, voorrang krijgen.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Operationele doelstelling 15.3

Een effectieve en zorgvuldige uitvoering van het terugkeerbeleid, opdat een vreemdeling die niet (meer) rechtmatig in Nederland verblijft, Nederland zelfstandig of gedwongen verlaat.

Motivering

Vreemdelingen die niet of niet meer rechtmatig in Nederland verblijven zijn maatschappelijk en sociaal-economisch bijzonder kwetsbaar. Bovendien vormen zij een belasting voor (gemeentelijke) overheden en gaat illegaliteit gepaard met ongewenste effecten als overlast en criminaliteit. Het terugkeerbeleid is erop gericht hen naar het land van herkomst of naar een ander land te laten vertrekken. Illegaal verblijf van vreemdelingen in Nederland moet zo veel mogelijk voorkomen worden, hetgeen onder meer effectief en goed georganiseerd grenstoezicht vergt.

Instrumenten

Grensbeheer

In EU-verband wordt een geïntegreerd grensbeheer nagestreefd, waarbij de mobiliteit van bonafide reizigers wordt bevorderd en illegale immigratie wordt tegengegaan. Op nationaal niveau wordt gewerkt aan een beleidskader voor de modernisering van het grensmanagement met het oog op slimmer, sneller en beter grenstoezicht.

Geïntegreerd terugkeerbeleid

In het geïntegreerde terugkeerbeleid wordt ten behoeve van specifieke nationaliteiten en herkomstregio’s een samenhangend pakket van maatregelen ontwikkeld, zoals herintegratieondersteuning, gezamenlijk optreden van lidstaten vis à vis specifieke landen van herkomst en de uitvoering van gezamenlijke terugkeeroperaties. Na overeenstemming over de Europese richtlijn inzake gemeenschappelijke normen en procedures voor de terugkeer van vreemdelingen zal de implementatie zo spoedig mogelijk ter hand worden genomen.

Gericht terugkeerbeleid

In 2009 richt de aandacht van de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) zich in het bijzonder op de volgende categorieën:

• Vreemdelingen die niet in aanmerking zijn gekomen voor een verblijfsvergunning in het kader van de Regeling afwikkeling nalatenschap oude Vreemdelingenwet;

• Alleenstaande minderjarige vreemdelingen (Amv’s) en ex-Amv’s;

• Vreemdelingen op wie artikel 1F van het Vluchtelingenverdrag van toepassing is;

• Vreemdelingen met criminele antecedenten; veroordeelde vreemdelingen direct aansluitend op hun straf en vreemdelingen die ongewenst verklaard zijn.

Daarnaast wordt aandacht gegeven aan de uitwerking van (lokale) terugkeerinitiatieven van NGO’s en wordt geïnvesteerd in de samenwerking met de autoriteiten van de landen van herkomst.

Bevorderen en faciliteren van zelfstandige terugkeer

Een van de instrumenten om zelfstandige terugkeer te bevorderen is de toepassing van de REAN-regeling van 1 mei 2006 die wordt uitgevoerd door de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM).

Migratie en ontwikkeling

De wederzijdse relatie tussen migratie en ontwikkeling wordt steeds meer erkend en Nederland speelt in dit kader een voortrekkersrol in Europees en internationaal verband. De notitie «Migratie en Ontwikkeling», die is geschreven door de Minister van Ontwikkelingssamenwerking en de Staatssecretaris van Justitie, zal in 2009 en de jaren daarna worden geïmplementeerd.

In het kader van de algehele benadering van migratie («global approach») die de Europese Unie voorstaat, wordt daarnaast samenwerking met derde landen gezocht in mobiliteitspartnerschappen en samenwerkingsplatforms. In mobiliteitspartnerschappen wordt de samenwerking met de landen van herkomst van (illegale) migranten verbeterd. EU-ondersteuning hierbij richt zich bijvoorbeeld op het beheersen van migratie en het tegengaan van mensensmokkel.

Bezien wordt in hoeverre het (arbeids)migratiebeleid en het onwikkelingsbeleid op elkaar afgestemd kan worden, zodat een zogenaamde win-win-winsituatie gecreëerd wordt. Niet alleen wordt het dan voor de arbeidsmigrant mogelijk om hier werkervaring op te doen en geld te verdienen, maar tevens wordt een brain-drain uit het land van herkomst voorkomen (en brengt de migrant na terugkeer geld en opgedane kennis mee) en benut Nederland de capaciteiten van de migrant op tijdelijke basis.

Meetbare gegevens

De effectiviteit en zorgvuldigheid van de uitvoering van het terugkeerbeleid is redelijk goed in beeld te brengen, zij het op het niveau van output. Maatschappelijke effecten van het terugkeerbeleid zijn lastig kwantificeerbaar, door middel van een prestatie-indicator (explain).

De invloed die de Minister van Justitie heeft op de terugkeer van vreemdelingen is beperkt tot het hierboven genoemde instrumentarium. Desondanks wordt in onderstaande cijfermatig weergegeven in hoeverre uitgeprocedeerde vreemdelingen Nederland daadwerkelijk (zelfstandig of gedwongen) zullen verlaten.

* exclusief in bewaring gestelden op politiebureau’s.

Toelichting

De gemiddelde dagprijs stijgt als gevolg van:

• Een wijziging in de productmix;

• De ingebruikname van de (nieuwbouw-)locaties in Alphen aan de Rijn en Zaandam;

• Bouwkundige en personele investeringen ter vergroting van de brandveiligheid.

* De aantallen zijn op basis van de realisatie van 2007 meerjarig bijgesteld.

In de begroting van baten-lastendienst DJI is een overzicht van de capaciteit van de vreemdelingenbewaring en een tabel met een overzicht van de capaciteit in de uitzetcentra opgenomen.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

17 Internationale Rechtsorde

Algemene doelstelling

Bevorderen van de totstandkoming van een Europese en internationale rechtsorde.

Meerjarenperspectief

De komende jaren zet Justitie in op het versterken van de effectiviteit van en het vertrouwen in de Europese en de internationale rechtsorde.

Voorwaarde voor een effectieve en vertrouwenwekkende Europese rechtsorde is de adequate uitvoering van Europese wet en regelgeving. Voor Justitie gaat het in het bijzonder om de thema’s: Voorkomen, opsporen, vervolgen, ten uitvoer leggen, bewaken en beschermen. Justitie zal de komende jaren inzetten op het verbeteren van de samenwerking tussen de uitvoeringsdiensten van de nationale en Europese overheden. Daarnaast wordt gewerkt aan versterking van het vertrouwen tussen overheidsinstanties onderling alsmede het vertrouwen van burgers in de effectiviteit van het optreden van nationale en Europese overheden bij de bestrijding van terrorisme en criminaliteit met waarborging van mensenrechten en vrijheden.

Ten aanzien van de internationale rechtsorde wordt ingezet op de universaliteit van mensenrechten en de verdediging van de waarden van de rechtsstaat.

Omschrijving van de samenhang

Justitie staat voor een rechtvaardige en veilige samenleving. Die doelstelling houdt niet op bij de landsgrenzen. In de eerste plaats omdat onze rechtsstaat en onze veiligheid nauw verbonden zijn met onze Europese en internationale omgeving en omdat inwoners van Nederland zich ook buiten Nederland vrij en veilig willen kunnen bewegen, maar ook vanuit morele overwegingen. Gezocht wordt naar een optimale balans van veiligheid en rechtvaardigheid.

Verantwoordelijkheid

Justitie heeft ten aanzien van de Europese en internationale ruimte van vrijheid, veiligheid en recht een gedeelde verantwoordelijkheid met de Minister van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties en van Buitenlandse Zaken. De verantwoordelijkheid van de Minister van Justitie ligt in het verlengde van zijn nationale verantwoordelijkheid. Buitenlandse Zaken heeft algemene verantwoordelijkheid voor de coördinatie van de Nederlandse inzet bij het Europese en internationale beleid.

Externe factoren

Het Europese en internatonale justitiebeleid krijgt gestalte in onderhandeling in de EU met de Europese lidstaten, in de interactie met internationale organisaties, zoals de Verenigde Naties en de Raad van Europa en tussen staten onderling.

Meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

De bijdrage van Nederland aan de totstandkoming van internationale regelgeving en samenwerking laat zich in algemene zin niet goed in meetbare prestatie-indicatoren uitdrukken. Dit als gevolg van de doorgaans onvoorspelbare onderhandelingsdynamiek.

Wel is onder operationele doelstelling 17.1 aangegeven op welke wijze Justitie in 2009 zo optimaal mogelijk bijdraagt aan internationale regelgeving en samenwerking. Tevens wordt met evaluatieonderzoek kwalitatieve informatie verkregen ten aanzien van de beleidseffectiviteit.

Operationele doelstelling 17.1

Het bijdragen aan de inzet van Nederland aan de totstandkoming van deugdelijke en effectieve EUen internationale regelgeving evenals de verbetering van samenwerking op het terrein van justitie en politie in EU-verband en op internationaal niveau.

Motivering

Justitie staat voor een rechtvaardige en veilige samenleving. Die doelstelling houdt niet op bij de landsgrenzen. In de eerste plaats omdat onze rechtsstaat en onze veiligheid nauw verbonden zijn met onze Europese en internationale omgeving en omdat inwoners van Nederland zich ook buiten Nederland vrij en veilig willen kunnen bewegen, maar ook vanuit een morele imperatief. Daarom investeert Nederland uit overtuiging in de versterking van de internationale samenwerking en rechtsorde.

De Europese en internationale rechtsorde worden gevormd door het Europese acquis, multilaterale en bilaterale verdragen en de instellingen zoals de organen van de EU, de Raad van Europa en de VN die met de totstandkoming en (toezicht op) de uitvoering van deze regelgeving zijn belast. De Europese en internationale regelgeving en instituties bieden de kaders voor internationale samenwerking bij het oplossen en voorkomen van problemen in de ruimte van vrijheid, veiligheid en recht die het nationale niveau overstijgen.

Justitie is mede verantwoordelijk voor de Nederlandse inbreng in de totstandkoming van een deugdelijke Europese en internationale rechtsorde. Dat betekent: bijdragen aan de ontwikkeling en instandhouding van Europese en internationale regelgeving en instituties en actieve justitiële en politiële samenwerking binnen deze kaders.

Het betekent ook het bevorderen van de nationale rechtsorde binnen het Koninkrijk en in derde landen waar Nederland – onder meer op justitieel gebied – een samenwerkingsbelang bij heeft en in fragiele staten.

Instrumenten

Bevorderen van de mensenrechten

Om de burger vertrouwen te blijven geven in de Nederlandse rechtsstaat, maar ook in die van de andere lidstaten van de EU en de Europese rechtsorde moeten waar nodig de mensenrechtelijke toezichtsystemen worden versterkt dan wel uitgebreid. Een goede waarborging van mensenrechten in Nederland en elders in Europa is, naast een doel op zich, essentieel voor de bevordering van het genoemde vertrouwen. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens levert hier een belangrijke bijdrage aan. Justitie zal daarom, onder andere, in bilaterale contacten het belang van het Hof verder uitdragen.

Justitie speelt ook in de ruimere internationale context een actieve rol in de uitvoering van de mensenrechtenstrategie van het kabinet. In samenwerking met de Minister van Buitenlandse Zaken wordt in 2009 gezocht naar mogelijkheden om het internationaal rechtelijke instrumentarium ter bestrijding van terrorisme te verbeteren.

EU meerjarenprogramma voor «Justitie en Binnenlandse Zaken» (JBZ)

Tijdens het Zweedse voorzitterschap in de tweede helft van 2009 zal een nieuw EU meerjarenprogramma voor JBZ worden vastgesteld, dat richtinggevend zal zijn voor het tweede decennium van deze eeuw. Een «Future Group» van enkele lidstaten heeft aan het concept meerjarenprogramma voor de Europese Commissie gewerkt. Nederland maakt geen deel uit van de Future Group maar probeert wel degelijk via haar Europese netwerken invloed uit te oefenen. Het accent ligt daarbij op de uitvoering en implementatie van het nu lopende «Haags Programma» en de verdere uitbouw van het EU acquis op JBZ-gebied.

Capaciteitsopbouw; fragiele staten

Ter bevordering van de internationale rechtsorde biedt Justitie hulp bij de versterking van de nationale rechtsorde in derde landen waar Nederland – onder meer op justitieel gebied – een samenwerkingsbelang heeft en fragiele staten.

• Structurele capaciteitsopbouw. De capaciteitsopbouw vindt structureel plaats in de nieuwe lidstaten van de EU die nog onder het EU-monitorprogramma vallen. Dit betreft de kandidaat-lidstaten van de EU, de oorspronglanden van grote groepen inwoners van Nederland (zoals Marokko) en Indonesië en Suriname waarmee historische banden bestaan;

• Incidentele capaciteitsopbouw. Meer incidenteel of gekoppeld aan specifiek beleid wordt capaciteitsopbouw verricht in andere landen, bijvoorbeeld ter ondersteuning van politiële-, anti-terrorisme- of migratiesamenwerking. In 2009 gaat de aandacht ondermeer uit naar Bulgarije en Roemenië (hulp bij de bestrijding van mensenhandel), de opbouw van asielcentra in Turkije (samen met het Verenigd Koninkrijk) en komt een nieuwe samenwerkingsovereenkomst met het ministerie voor Wetgeving en Mensenrechten in Indonesië tot stand;

• Ten slotte draagt Justitie bij aan de opbouw van de rechtsstatelijkheid van fragiele staten (veelal gelegen in Afrika en Azië maar ook in Europa).

Eurojust

Zowel voor Europol als voor Eurojust geldt dat in EU-verband wordt gewerkt aan concrete maatregelen voor een verbeterde werking van deze organisaties. Nederland speelt een actieve rol in die discussie en werkt toe naar feitelijke versterking en betere benutting van beide organisaties nog in 2009. In 2009 of 2010 worden voorstellen verwacht van de Europese Commissie voor de mogelijke inrichting van een Europees Openbaar Ministerie.

Gegevensuitwisseling

Zowel op het terrein van recht, migratie als veiligheid is de uitwisseling van informatie tussen overheidsdiensten cruciaal om effectief te kunnen optreden. Dit kan echter raken aan de persoonlijke levenssfeer van burgers. Justitie participeert in Europese gremia waarin wordt gezocht naar verbeteringsmogelijkheden voor informatie-uitwisseling – specifiek met derde landen – en gegevensbescherming. Justitie werkt toe naar een coherente Europese standpuntbepaling in 2009, waarbij wordt ingespeeld op technologische ontwikkelingen die de controle op correcte omgang met gegevens kunnen bevorderen (bijvoorbeeld met logging en tracing-technieken).

De Nederlandse inbreng in het EU-standpunt zal mede worden gebaseerd op het rapport van de Commissie Brouwer en het begin 2009 te verwachten regeringsstandpunt dat wordt opgesteld vanuit het gezamenlijke project «Veiligheid en privacy» van Justitie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Tevens wordt ten behoeve van de Nederlandse inbreng een beleidsstandpunt opgesteld over informatie-uitwisseling met derde landen, zodat meer transparant is op basis waarvan keuzes kunnen worden gemaakt of/en in welke mate informatie-uitwisseling met een niet EU-lidstaat kan plaatsvinden.

Meetbare gegevens bij 17.1

Het resultaat van internationaal werk is niet gemakkelijk te meten. De behaalde resultaten zijn immers uitkomsten van een onderhandelingsproces waarbij het sluiten van compromissen vaak noodzakelijk is. Niettemin wil Justitie op specifieke beleidsonderwerpen meer concrete doelen en tussendoelen formuleren. In 2009 zullen de uitkomsten bekend worden van een WODC-onderzoek naar de effectiviteit van de beïnvloeding door Justitie van Europese en internationale justitiedossiers. Dit zou kunnen leiden tot nieuwe werkmethoden waarbij meer van indicatoren gebruik gemaakt wordt.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

HOOFDSTUK 4 NIET-BELEIDSARTIKELEN

Niet-beleidsartikel 91.1 Algemeen

Effectieve besturing van het Justitie-apparaat.

Het niet-beleidsartikel 91.1 «Algemeen» bestaat voor een groot gedeelte uit apparaatsuitgaven die niet direct toe te rekenen zijn aan één van de operationele doelstellingen op de Justitiebegroting. Het betreft voornamelijk stafdiensten die werkzaamheden verrichten voor de Justitieorganisatie als geheel.

Naast de apparaatsuitgaven van de stafdiensten zijn ook de apparaatsuitgaven van de beleidsonderdelen onder dit niet-beleidsartikel opgenomen. De uitgaven voor het beleid (de programma-uitgaven) zijn opgenomen onder de beleidsartikelen. Omdat de hier opgenomen apparaatsuitgaven niet direct toe te rekenen zijn aan de uitvoering van het beleid, zijn deze opgenomen onder het niet-beleidsartikel. De beleidsartikelen 11.1 «(Nationale) wetgeving» en 17.1. «Internationale regelgeving» zijn de enige beleidsartikelen waarop ook apparaatsuitgaven zijn ondergebracht.

Tevens zijn bij niet-beleidsartikel 91.1 uitgaven opgenomen van de Directoraten-Generaal en hun staven en de uitgaven voor de politieke en ambtelijke leiding van het departement.

In incidentele gevallen komt het voor dat – ter voorkoming van veel administratieve werkzaamheden – ten laste van niet-beleidsartikel 91.1 (centraal) kosten worden geboekt die betrekking hebben op de gehele Justitie-organisatie. Het gaat in deze gevallen altijd om uitgaven van een relatief gering materieel belang.

Niet-beleidsartikel 92.1 Nominaal en onvoorzien

Nominaal en onvoorzien.