Nr. 394 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft op 10 april 2014 overleg gevoerd met Minister Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over:

• – de brief van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap d.d. 12 februari 2014 houdende een verslag van een schriftelijk overleg over de beleidsreactie op het advies van de NVAO over de accreditatie van de opleidingen Commerciële Economie en Media en Entertainment Management van Inholland (Kamerstuk 31 288, 363);

• – de brief van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap d.d. 28 november 2013 houdende een beleidsreactie op het advies van de NVAO over de accreditatie van de opleidingen Commerciële Economie en Media en Entertainment Management van Inholland (Kamerstuk 31 288, nr.355).

Van dit overleg brengt de commissie bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Tellegen

Griffier: Klapwijk

De heer Van Meenen (D66): Voorzitter. Het is goed dat wij over de situatie bij Inholland kunnen spreken. Ik wil niet te veel kijken naar het verleden, maar wel naar het heden en de toekomst. Om te beginnen feliciteer ik de instelling en de toekomstige studenten met de herstelde kwaliteit. De instelling heeft inspanningen geleverd om de studenten die opleidingen volgden alsnog te begeleiden naar een diploma. Er is de nodige kritiek op die inspanningen, in het bijzonder op de wisselende eisen in de examentrajecten. Hoe kijkt de Minister daarnaar? Het is nogal wat als je elke keer op een andere manier en op grond van andere eisen en criteria beoordeeld wordt en telkens niet aan dat diploma komt. Daar heb ik zorgen over.

Veel grotere zorgen heb ik over het nemen van verantwoordelijkheid voor studenten die niet aan de nieuwe eis kunnen voldoen en die afhaken of stoppen. Noch de instelling, noch de overheid heeft haar verantwoordelijkheid genomen en ziet dat er sprake is van aansprakelijkheid. Het is nogal wat. Ons hoger onderwijs is zo ingericht dat je uiterlijk na een jaar moet weten of je op de goede plek zit, als je aan een studie begint. In dit geval is dat soms pas in het derde, vierde of vijfde jaar van de studie gebeurd. Dat is een enorme inbreuk in het leven van jonge mensen. Op die manier gaan jaren verloren. De instelling heeft hierin uiteraard een eerste verantwoordelijkheid gehad, maar ook de overheid heeft gefaald wat betreft het toezicht. Hoe ziet de Minister haar verantwoordelijkheid en die van de instelling? Wij weten dat er een commissie heeft gekeken naar schadeloosstelling, als dat überhaupt al mogelijk is in het leven van jonge mensen, maar in de verslaggeving die ik hierover gezien heb, wordt slechts af en toe gekomen tot een vergoeding van het collegegeld. Dat is in mijn ogen volstrekt onvoldoende.

Ik wil graag lessen voor de toekomst trekken. Deze situatie kan zich op elk moment opnieuw voordoen. Ook op dit moment zijn er opleidingen in het land die zich, weliswaar minder heftig en onverwacht, in een hersteltraject bevinden. De uitkomst van zo'n hersteltraject kan, hoe ongelukkig ook, uiteindelijk negatief zijn. Datgene wat ons bij Inholland is overkomen, moeten wij ons niet nogmaals laten overkomen. Wij moeten werkelijk nadenken over de betekenis die het heeft voor studenten die de opleiding volgen. Wat is de positie van de overheid hierin? Welke verantwoordelijkheden nemen wij? Hoe gaan wij er in de toekomst mee om als aan studenten tijdens hun studie nieuwe hogere eisen worden gesteld, of als de opleiding gewoon stopt? Hoe kijkt de Minister daarnaar? Is zij bereid om in samenwerking met de Kamer, het veld en de studenten beleid te formuleren?

De heer Jasper van Dijk (SP): Voorzitter. Wij spreken niet voor de eerste keer over Inholland en de problemen die daar zijn ontstaan. Laat ik vooropstellen dat voor de SP het eindniveau van een opleiding boven iedere twijfel verheven moet zijn. Nu zijn er studenten die jarenlang een opleiding onder het niveau hebben gevolgd. Zij hebben problemen met het afronden van de opleiding omdat de eisen zijn opgekrikt. Het is begrijpelijk dat die eisen zijn opgehoogd, maar je kunt het de studenten niet kwalijk nemen dat zij tussentijds met nieuwe eisen worden geconfronteerd. Het is voor hen nu zwaarder om het diploma te halen. Erkent de Minister dat de problemen zijn veroorzaakt door Inholland en niet door de studenten?

Ik geef een paar voorbeelden van studenten die in de problemen zijn gekomen. Eentje krijgt steeds te maken met nieuwe regels en heeft nu al € 40.000 schuld. Een ander is al zes maanden bezig om zijn scriptieopzet te laten goedkeuren. Hij krijgt steeds met nieuwe docenten te maken en moet steeds twee maanden wachten als zijn opzet is afgekeurd. Vandaag stond in De Telegraaf het verhaal van student Femke. Zij spreekt over een nachtmerrie en zegt dat de opleiding inmiddels zo onder vuur lag dat alle docenten bang waren om fouten te maken en uit angst niemand meer lieten afstuderen. Haar studieschuld bleef ondertussen groeien. Wil de Minister reageren op die studenten? Begrijpt zij dat die in een moeilijke situatie zitten?

Je kunt zeggen: ga maar naar de rechter. Maar dat is niet voor iedere student weggelegd, bijvoorbeeld vanwege de kosten. Vindt de Minister niet dat zij hierin een rol heeft? Zij is verantwoordelijk voor het onderwijs, dus ook voor Inholland. Moeten wij er niet voor zorgen dat deze studenten geholpen worden? Ook het Profileringsfonds vergoedt niet in voldoende mate de geleden schade. Bovendien moet de student het dan maar zelf opknappen. Ik vind dat het ministerie een bijzondere verantwoordelijkheid heeft. Moet de Minister niet met de gedeputeerde studenten, de studentenvakbonden en het bestuur van Inholland aan tafel gaan zitten om hiervoor een nette fatsoenlijke oplossing te vinden, oftewel een schikking met een redelijke schadevergoeding?

Functioneert het toezicht naar behoren? Hoe kan het dat opleidingen die op meerdere terreinen een onvoldoende scoren, worden geaccrediteerd? De tekortkomingen zijn door de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) gesignaleerd, maar de opleidingen krijgen toch een positief advies. Functioneert de NVAO dan wel naar behoren? Moet de Minister niet eens kijken naar het functioneren van zowel de NVAO als de inspectie? Nu wordt als een opleiding in een hersteltraject komt, alleen gekeken naar de standaarden waar de opleiding op gefaald heeft. In het geval van Inholland was dat het eindniveau. Tijdens de visitatie kwamen echter andere problemen aan het licht, zoals de gebrekkige studiebegeleiding. Dat is niet onbelangrijk. Deze problemen zijn echter niet meegenomen in het positieve oordeel over de opleidingen. Is het niet logisch dat het visitatiepanel, dat een oordeel vormt over tekortkomingen, alle belangrijke aspecten bekijkt en over alle aspecten een oordeel vormt? Als het visitatiepanel dan tekortkomingen tegenkomt op andere standaarden dan die zij aanvankelijk zou bekijken, moet het op deze tekortkomingen kunnen handelen.

De heer Mohandis (PvdA): Voorzitter. De Kamer heeft inderdaad vaker gesproken over dit onderwerp. Laat ik vooropstellen dat het goed is dat het eindniveau van de opleidingen bij Inholland voldoet. Na al het gedoe met de diplomafraude is er op aandringen van de Minister en haar ambtsvoorganger veel werk bij Inholland verricht. Niemand heeft iets aan een hbo-onwaardig diploma. Er mag niet worden getornd aan het eindniveau. Studenten moeten het eindniveau aankunnen. Het eindniveau mag nooit worden aangepast aan de studenten. Door het opkrikken van het niveau bij Inholland kan niet worden voorkomen dat studenten wellicht achterblijven. Voor mijn fractie is het van belang dat studenten deze sprong kunnen nemen en dat zij, als zij hiertoe in staat zijn, kunnen rekenen op de juiste begeleiding. Volgens het rapport laat deze te wensen over. Op dit punt ontvang ik graag een reactie van de Minister.

Het is goed dat er bestuurlijke afspraken zijn gemaakt over het afstudeertraject en specifiek over de begeleiding van studenten. Is de Minister bereid de Kamer te informeren over de begeleiding tijdens het hersteltraject? Hoe ziet zij dat proces? Het is ook goed dat Inholland studenten persoonlijk heeft aangeschreven om ze te wijzen op de mogelijkheid voor compensatie. Van de 586 aangeschrevenen blijken er 77 te hebben aangegeven hiervan gebruik te willen maken. Ik verbaasde mij over het aantal. Kan de Minister dit verklaren? Het is goed dat de compensatie wordt behandeld door een onafhankelijk panel. Hoe beoordeelt de Minister de acties van Inholland om de jongeren te compenseren? Vindt zij die afdoende?

Het is onontkoombaar dat studenten in de knel komen als de eisen halsoverkop omhooggaan. Wij hopen dat de communicatie richting de studenten eenduidig is, dat leraren niet allemaal iets anders aan de studenten vragen en dat helder is waaraan voldaan moet worden. Ik wijs op een motie van mij en collega's die vorig jaar breed aangenomen is. Hierin wordt de Minister verzocht om in samenwerking met studentenorganisaties te komen tot een betere voorlichting en klachtenregeling, zodat studenten exact weten waar zij terechtkunnen binnen de eigen onderwijsinstellingen. Graag ontvang ik een reactie op dit punt.

Het is belangrijk dat de samenleving vertrouwen heeft in de waarde van diploma's. Het is onontkoombaar dat studenten tussen wal en schip raken. Daarom is de aanbevolen begeleiding essentieel. Ik hoop dat de Minister mijn fractie gerust kan stellen dat zij erop toeziet dat die begeleiding op orde is en komt.

De heer Rog (CDA): Voorzitter. Het is niet de eerste keer dat wij over Inholland spreken. Er was veel mis en het is goed te constateren dat er nu veel goed is. De NVAO concludeert dat de opleidingen weer voldoen aan de maatstaven die wij van hbo-opleidingen verwachten, ook van de opleidingen waarover wij vandaag spreken. Dat is goed nieuws. Ik ben daar ontzettend blij mee, want wij mogen verwachten dat studenten aan hbo-opleidingen daadwerkelijk op dat niveau les krijgen.

Er is een begeleidingstraject aangeboden aan de studenten die de opleiding deden toen het niveau nog niet aan de maat was. Kan de Minister nog eens uitleggen hoe zo'n intensief traject van begeleiding eruitziet? Hoe verhoudt die begeleiding zich qua aard, omvang en duur tot de begeleiding op andere hbo-opleidingen? Hoe is het gesteld met het rendement op deze opleidingen ten opzichte van andere opleidingen? Ook op andere hbo-instellingen kunnen niet alle studenten hun opleiding afronden. In welke mate wordt er gebruikgemaakt van de aangeboden begeleiding? Kan de Minister een update geven van het aantal studenten dat gebruik heeft gemaakt van de aanbieding van het Profileringsfonds? Waarom maakt een aantal van die, vermoedelijk grote, groep studenten die een aanbod heeft gekregen daar geen gebruik van? Ziet de Minister voor de langstudeerders een mogelijkheid om een beroep te doen op de bijzondere omstandigheden op grond waarvan de prestatiebeurs kan worden omgezet in een gift voor de studenten, die ondanks al die extra begeleiding langer met hun studie bezig zijn dan normaal gesproken verwacht mag worden?

De heer Duisenberg (VVD): Voorzitter. Laten we wel wezen. Enerzijds is de toename van het aantal studenten aan universiteiten en hogescholen de afgelopen decennia – het betreft nagenoeg een verdubbeling van het aantal studenten – een geweldige ontwikkeling. Anderzijds heeft deze geleid tot een enorme toename aan discussies over de kwaliteit. Het ondanks die enorme toename handhaven van het kwaliteitsniveau is de grote uitdaging voor ons hoger onderwijs. De VVD steunt zeker de lijn van de NVAO en de Minister om geen concessies te doen aan de onderwijskwaliteit. Ik ben blij dat er zo veel verbeterd is bij Inholland en dat het voor al die studenten die nu hun bul bij Inholland halen, betekent dat ze iets hebben gepresteerd en iets meekrijgen in hun verdere leven in de samenleving. Het wordt niet afgedaan als: Inholland, dat is allemaal niks. Het is heel belangrijk dat de waarde van die bul buiten kijf staat en dat hierover geen discussie is. Die bul moet, zoals collega's eerder zeiden, hbo-waardig zijn.

Helaas betekenen de aangescherpte kwaliteitseisen ook dat sommige studenten, met name uit oudere jaren, een probleem hebben. Er is eigenlijk sprake van een overgangssituatie. Ik heb begrepen dat er gezamenlijk wordt ingezet op de begeleiding van die studenten. Men kan zich afvragen of deze begeleiding goed is of niet, maar de NVAO heeft gezegd dat deze naar behoren is en dat de kans wordt geboden om met die extra begeleiding de eindstreep te halen. Het is daarnaast belangrijk dat in de Wet versterking kwaliteitswaarborgen hoger onderwijs ook de positie van de student is verbeterd en dat het niet alleen maar om kwaliteitsborgingsregeltjes gaat. Deze wet stelt dat het onderwijs en het examenreglement specifiek omschreven moeten zijn, zodat een student om een schadevergoeding kan vragen als hij niet heeft gekregen wat hij verwachtte, en dat een hogeschool kan worden aangesproken op zijn verplichtingen jegens de student. Wij waren er groot voorstander van om dit in de wet mee te nemen en zo de stem van de student hierin beter te verankeren.

Het is belangrijk dat alles zorgvuldig verloopt voor de studenten die overblijven of het niet halen. Het is een betreurenswaardige situatie. De aanpak, met een onafhankelijke geschillencommissie en eventueel een schadevergoeding valt echter onder de kop «zorgvuldig». De NVAO onderstreept dit. Ik zal niet zeggen dat deze aanpak niet voldoende is.

Ik wil de Minister twee dingen meegeven. Ten eerste verneem ik graag op welke wijze zij bij de NVAO de vinger aan de pols gaat houden om ervoor te zorgen dat het hoge niveau dat is ingezet en de striktheid waarmee de NVAO werkt, wordt gehandhaafd. De stappen die wij de afgelopen paar jaar hebben gezet, zijn daarvoor heel belangrijk. Daarin mogen wij niet verslappen. Heeft de Minister daarbij specifieke dingen op het oog? Ten tweede neem ik een voorschot op de discussie over de prestatieafspraken, die wij ongetwijfeld de komende jaren gaan voeren. De factor kwaliteit is een enorme uitdaging. Ik weet dat mijn collega's deze opvatting delen. De huidige afspraken worden in 2016 herzien en dan moeten wij bekijken op welke wijze wij de factor kwaliteit nog veel belangrijker kunnen maken door minder te sturen op de aantallen en meer op de kwaliteit. Deelt de Minister die mening?

De heer Beertema (PVV): Voorzitter. Excuus voor mijn late komst. Ik heb veel niet gevolgd, maar ik heb het idee dat ik toch iets kan bijdragen.

De diplomafraude bij Inholland werd door ons gekarakteriseerd als onderdeel van een systeemcrisis. Als het civiel effect van diploma's verloren gaat, is alles in het onderwijs verloren. Doekle Terpstra is geen vriend van de PVV, maar ik heb hem voluit geprezen toen hij die ontzettend ondankbare en zeer risicovolle taak op zich nam om de boel te redden op Inholland. Zijn acties hebben zuiverend gewerkt. Studenten worden weer aangesproken op kennis en individuele prestaties. Hij heeft het competentieonderwijs vrijwel onmiddellijk vaarwel gezegd en daarvoor prijs ik hem tot op de dag van vandaag. Het is niet alleen dat. Ook de lumpsumfinanciering, het governancemodel en het ontbreken van selectie aan de poort hebben een belangrijke rol gespeeld in de aanloop naar de systeemcrisis en de diplomafraude.

Inholland heeft inmiddels de exameneisen stevig opgeschroefd. Dat verdient zeker een compliment. Het is van het allergrootste belang dat het civiel effect hersteld wordt. Het levert alleen wel een gigantisch nieuw probleem op. Ik ben er persoonlijk nauw bij betrokken geweest, want ik ken een aantal van de mbo-leerlingen uit de cohorten die nu door de opgeschroefde eisen enorm in de problemen zitten. Ik heb hen indertijd in de klas gehad op niveau 2. Dat wil ik toch even vermeld hebben. Ze kwamen op niveau 2 binnen. Deze meiden en jongens hadden dus zelfs geen vmbo-tl-diploma, maar enkel iets wat nog daaronder zit. Toen wist ik al dat veel van die jongens en meiden niet verder zouden komen dan niveau 2 of maximaal 3. Ook op het roc waar ik toen werkte, waren de perverse prikkels doorgedrongen tot in het klaslokaal. De leerlingen over wie ik het heb, moesten en zouden uitstromen op niveau 4. En waarom ook niet? Het competentie gericht onderwijs (cgo) maakte dat immers mogelijk. Het zorgde ervoor dat elke leerling uiteindelijk werd gekwalificeerd, ongeacht de eigen kwaliteiten. Al die niveau 2-leerlingen heb ik supertrots de school zien verlaten met een niveau 4-diploma in de hand. Allemaal werden ze door een Inhollanddocent die speciaal bij ons kwam om te werven, zelfs in mijn lokaal, ervan overtuigd dat ze een MEM-opleiding op hbo-niveau uitstekend zouden aankunnen. Als een standwerker harkte hij ze binnen. De diplomakoek werd bewust heel laag opgehangen om ook de meest incompetente leerlingen te doen slagen. Nu hangt hij op een enorme hoogte. Iedereen begrijpt dat er nu niet alleen een groep studenten is die met veel moeite dat diploma zal halen en die begeleiding behoeft, maar dat er ook een groep is die dat zonder al die kunstgrepen gewoon niet zal lukken.

De Minister schermt in de beantwoording van de schriftelijke vragen met het Profileringsfonds. Ook al zouden de studenten daarvan gebruikmaken, dan kan dat fonds bij lange na de kosten niet dekken. Die studenten zijn door glanzende brochures en mooie praatjes naar opleidingen gelokt, die voor hen uiteindelijk eindigen in een doodlopende straat. Wij praten over gemaakte studiekosten, over gederfde inkomsten op het beloofde hbo-niveau en over eventuele kosten die de studenten in de toekomst nog zullen maken als ze alsnog voor een studie kiezen waarvoor ze wel geschikt zijn. Wat mij betreft kunnen wij spreken van misleiding. Die studenten zijn buiten hun schuld door een pervers wervingsbeleid in deze uitzichtloze situatie gebracht, dat alleen ten voordeel strekte aan de instelling en onnoemelijk veel schade heeft toegebracht aan al die individuele studenten.

Wat gaat de Minister ondernemen om ervoor te zorgen dat deze studenten gecompenseerd worden? Dat zouden wij graag zien. De overheid en wij als controleur van de overheid, hebben gefaald door het beleid goed te keuren dat de misstanden bij Inholland en andere onderwijsinstellingen mogelijk heeft gemaakt. Ik heb er een paar genoemd: de invoering van het competentieonderwijs, de lumpsumfinanciering, het governancemodel en de onwil om aan de poort te selecteren. Graag ontvang ik een reactie van de Minister daarop.

De NVAO is zeer kritisch over de begeleiding van de studenten. Deze zou aan alle kanten te wensen overlaten. De Minister doet er in de beantwoording van het schriftelijk overleg laconiek over. Inholland laat zien serieus aan de slag te gaan met aanbevelingen en adviezen, zegt de Minister. Waaruit blijkt dat nou precies? Ik heb andere berichten. Overtuig de Kamer, zou ik zeggen. Het is een schande dat de Minister zich zo gemakkelijk afmaakt van een zaak die zo diep ingrijpt in de levens van die individuele studenten. Ik heb op mijn kantoor een dik dossier liggen van een leerling die probeert om toch nog dat diploma te halen. Het is een papieren lijdensweg, maar voor die leerling is het echt verschrikkelijk. Zij vraagt om structuur en adequate begeleiding, maar krijgt deze niet. Zij is een van degenen die in de steek worden gelaten. Ik vraag de Minister om haar verantwoordelijkheid te nemen.

Minister Bussemaker: Voorzitter. Het is helaas niet voor de eerste keer dat de Kamer over Inholland spreekt. In het verleden zijn er meerdere overleggen aan Inholland gewijd. Dat was nodig ook, omdat er sprake was van een ernstige situatie met grote gevolgen voor de studenten van Inholland maar ook voor het gehele bestaan van het hoger onderwijs, in het bijzonder de hbo-instellingen. De discussie verspreidde zich als een inktvlek over het land en de vraag luidde of een hbo-diploma nog wel diplomawaardig is. Verschillende leden hebben gememoreerd hoe belangrijk het is dat een hbo-diploma diplomawaardig is. Dat is van het allergrootste belang, niet alleen voor het hoger onderwijs maar ook voor alle studenten. Die moeten kunnen rekenen op een diploma dat het waard is en waarmee ze hun toekomst in kunnen. Het was al ernstig genoeg dat dit vier jaar geleden bij twee opleidingen van Inholland niet het geval was. Dit was dus niet bij alle opleidingen het geval en, zoals toen bleek, gelukkig ook niet bij alle hbo-instellingen.

De situatie bij Inholland vroeg van velen veel aandacht. In de eerste plaats van de instelling zelf, maar ook van de NVAO, van het departement, van mijn voorganger en van de inspectie. Iedereen heeft zich met de situatie bij deze opleiding beziggehouden. Gelukkig kunnen wij, met inachtneming van de ernstige gevolgen voor studenten, concluderen dat de situatie na vier jaar echt gewijzigd is. In 2013 is door de NVAO geconstateerd dat de opleidingen MEM en CE accreditatiewaardig zijn. In 2012 zijn al de opleidingen Bedrijfseconomie en Vrijetijdsmanagement accreditatiewaardig bevonden. De inspectie constateerde destijds dat er geen aanleiding meer was voor extra inspectieaandacht voor deze opleidingen. Ik zie dit algemeen overleg dan ook, net als het advies van de NVAO en de rapporten die daaraan ten grondslag liggen, als een sluitstuk van de algemene overleggen over de kwaliteit van deze opleidingen. Ik hoop, en eerlijk gezegd verwacht ik dat ook wel, dat dit het laatste overleg is dat wij onder de titel «Inholland» met elkaar voeren. De kwaliteit van de instellingen is immers geborgd. Het feit dat er een bestuurlijke afspraak is gemaakt, mag niet afdoen aan de conclusie van de NVAO en de panels. De opleidingen zijn aan de maat. Daarvoor hebben wij de NVAO en als die dat zegt, dan moeten wij daarvan kunnen uitgaan. Sommigen, de heer Van Dijk in het bijzonder, stellen daar weer allerlei nieuwe vragen over. Dan gaan wij weer terug naar af. Wij moeten met elkaar vaststellen dat er de afgelopen jaren substantiële stappen zijn gezet, ook bij deze opleidingen. Is er misschien nog wat te verbeteren? Vast wel, maar dat is bij heel veel opleidingen het geval. Het is mijn opdracht om samen met de NVAO en anderen ervoor te zorgen dat opleidingen altijd gestimuleerd worden om zich verder te verbeteren. De vraag was echter of de opleidingen accreditatiewaardig zijn. De NVAO zegt van wel en daar vertrouw ik op. Er is dus heel veel gebeurd, ook dankzij de inspanningen van Inholland. De heer Van Meenen feliciteerde Inholland en de toekomstige generaties studenten. Ik zeg hem dat na. Er is, ondanks alle problemen, een enorme krachtsinspanning geleverd om die opleidingen te verbeteren en de studenten goed te begeleiden. Op die begeleiding kom ik later terug.

Er heeft een echte verandering in de cultuur van de instelling plaatsgevonden. Docenten voelen zich meer eigenaar van het onderwijs. De interne en externe kwaliteitszorg is op orde gebracht en er wordt weer hbo-waardig onderwijs gegeven. Daarmee is Inholland gelukkig weer uit het dal gekomen. Ik ben blij dat een aantal leden duidelijk zei dat er maatregelen zijn genomen en dat wij nu vooral moeten sturen op kwaliteit in plaats van aantallen. De heer Duisenberg zei dat en ik ben dat zeer met hem eens. Wij moeten dat hbo-waardige diploma centraal blijven stellen. Wij moeten dus ook vermijden dat wij de slinger de andere kant opsturen. Wij hebben met elkaar geconstateerd dat bij enkele opleidingen van Inholland het veel te gemakkelijk was om een diploma te halen, dat deze niet voldeden aan de eisen die wij aan ons hoger onderwijs stellen en dat er forse inspanningen geleverd moesten worden om de kwaliteit te verbeteren. Dat is gebeurd. Als je de kwaliteit verbetert, leidt dat er ook toe dat niet alle studenten hun diploma zullen halen. Het gemiddelde ligt rond de 50%. Dat betekent dus dat ook bij Inholland niet alle studenten hun diploma zullen halen. Wij moeten erop letten dat wij, uit compassie met studenten voor wie dit heel vervelend is, de slinger niet weer de andere kant op laten gaan. Er mag wel van ons verwacht worden dat wij het maximale doen om die studenten goed te begeleiden. Voor zover ik als stelselverantwoordelijke kan zien, heeft Inholland het maximale eraan gedaan. Het is dus niet zo dat elke student een diploma moet halen, hoe graag wij hem of haar dat ook gunnen, omdat deze opleidingen in de belangstelling staan, terwijl hij of zij dat diploma bij andere instellingen niet zou kunnen halen. De heer Mohandis zei dat niet alle studenten zullen kunnen afstuderen. Wij kunnen noch garantie geven op studiesucces, noch op rendement.

Minister Bussemaker: Dat is ook allerminst het geval. Ik weet niet of u zich nog kunt herinneren wat u een halfjaar geleden aan pakken papier hebt gekregen over het accreditatiestelsel. Dat was niet gering. Er zullen mensen zijn die vragen waarom dit zo'n stapel papier met zich mee moest brengen. Dat is omdat wij dat buitengewoon zorgvuldig doen en er een overkoepelende evaluatie van het gehele accreditatiestelsel is geweest. Daarin is geconcludeerd dat het gehele accreditatiestelsel naar behoren functioneert, dus ook de NVAO en de inspectie. Tegelijkertijd hebben wij in het najaar een aantal maatregelen genomen via de Wet versterking kwaliteitswaarborgen hoger onderwijs. Daarin draaien wij de duimschroeven in juridische zin nog eens aan om ervoor te zorgen dat als er ergens iets niet op orde is, wij daarmee aan de slag gaan.

Volgende week of de week daarop hebben wij een debat over governance. Ook met betrekking tot governance hebben wij een heleboel lessen geleerd – ik denk aan Amarantis – van de signalen die ons bereiken en die betrekking kunnen hebben op kwaliteit en soms op andere terreinen, en over de wijze waarop wij die bijtijds goed bij elkaar kunnen brengen. Ik heb dus geen reden om te concluderen dat het stelsel als zodanig niet werkt. Integendeel, wij hebben nog maar kort geleden met elkaar vastgesteld dat het wel werkt en dat al die instellingen, mijn departement, de inspectie, de NVAO, organisaties moeten zijn die in de toekomst blijven leren van nieuwe incidenten en lessen trekken uit de ervaringen in andere landen. Ik denk ook aan de motie-Rog over accreditaties en de manier waarop je de kwaliteit kunt waarborgen met zo min mogelijk bureaucratie en door docenten zo veel mogelijk eigenaar te maken van dat gehele proces. Er valt nog van alles in te verbeteren, maar ook dat moeten wij niet vermengen met de discussie over datgene wat er vier jaar geleden aan de hand was met twee opleidingen en wat er sindsdien is gebeurd.

De NVAO constateert over deze opleidingen dat van de zestien standaarden er vijftien goed zijn, waaronder de begeleiding. Zij zegt wel dat de begeleiding beter kan. De NVAO ziet dit vooral als een overgangsprobleem. Het betreft immers de zittende studenten, dat stuwmeer aan ouderejaarsstudenten. Een van de lessen is dat ons accreditatiestelsel ons stimuleert om, waar mogelijk, van een 6 een 8 te maken. Er is echter geen sprake van een 4. Ik constateer ook dat Inholland lessen heeft getrokken uit dat accreditatierapport. Men heeft de begeleiding opgeschroefd en meer maatwerk geleverd. Ik zal daar straks nader op ingaan.

De heer Van Meenen vroeg of wij het wel goed geregeld hebben en wat het betekent voor de student als de kwaliteit van de opleiding niet goed is. Als een opleiding moet stoppen omdat de kwaliteit niet op orde is, worden zittende studenten in beginsel elders ondergebracht om hun opleiding af te ronden. Dat is de hoofdregel. Dat is een belangrijke regel, omdat studenten anders te veel de dupe worden van de slechte kwaliteit van een opleiding. Pas als studenten nergens anders terechtkunnen, mag de opleiding worden voortgezet. Dat is echter een uitzondering. Op deze wijze wordt ervoor gezorgd dat studenten van opleidingen in afbouw een volwaardig getuigschrift kunnen behalen en is die afbouwmogelijkheid ook in het belang van de student. De afbouwperiode van een opleiding is gemaximeerd tot de resterende studieduur van de zittende studenten plus een jaar. Studenten kunnen zich vanaf dat moment niet meer inschrijven voor een opleiding in afbouw. Gelukkig zijn de opleidingen bij Inholland waarover wij spreken opnieuw geaccrediteerd. Was dat niet het geval geweest, dan zouden deze maatregelen genomen zijn om ervoor te zorgen dat studenten zo goed mogelijk hun studie konden afmaken.

Alles bij elkaar is het goed om in het kader van de stelseldiscussie aan te geven dat de verschillende instellingen een gedeelde verantwoordelijkheid hebben. Er is nadrukkelijk gevraagd naar mijn eigen verantwoordelijkheid. Ja, ik ben verantwoordelijk, maar voor het stelsel. Natuurlijk betreur ik het dat een aantal studenten bij Inholland een studievertraging heeft opgelopen, maar dat is een gevolg van het verbeterproces. Dat is voor hen heel vervelend. Ik heb al gezegd dat ik niet verwacht dat alle studenten bij Inholland de eindstreep halen, omdat ook andere persoonlijke belemmeringen een rol kunnen spelen, zoals die ook bij andere studenten een rol spelen. Ik kan niet treden in die individuele gevallen. Ik kan wel nagaan of ik mijn stelselverantwoordelijkheid waarmaak. Al mijn eerdere opmerkingen bij elkaar genomen, kan ik zeggen dat ik die stelselverantwoordelijkheid neem. Deze verantwoordelijkheid kan ik alleen nemen als de instellingen ook hun eigen verantwoordelijkheid nemen. Ik ga uit van de professionaliteit van instellingen en daarom is er een rol voor hen weggelegd. Zij kennen de studenten, weten wat de begeleidingsbehoefte is en kunnen maatwerk leveren. Als het niveau van een opleiding hbo of wo is, kun je, gelet op de vooropleidingseisen aan de student, ervan uitgaan dat de student het aankan. Ik constateer dat bij Inholland een aantal jaren geleden dingen niet goed zijn gegaan, maar dat de instelling wel de verantwoordelijkheid heeft genomen. Ook de NVAO heeft een verantwoordelijkheid waarover wij het net uitgebreid hebben gehad. Zij beoordeelt het onderwijsprogramma, het personeel en de vraag of de opleidingsvoorzieningen voor studenten aan de maat zijn. De NVAO constateerde dat deze in het verleden niet goed waren, dat dit nu wel het geval is, maar dat op het punt van begeleiding verdere verbetering mogelijk is. De NVAO heeft het afgelopen jaar geconstateerd dat de begeleiding nu goed functioneert.

Ook de individuele student heeft een verantwoordelijkheid. Als een student niet tevreden is over bijvoorbeeld de begeleiding, kan hij dit aankaarten bij de instelling en, in het uiterste geval, bij de rechter. Wij hebben door de Wet versterking kwaliteitswaarborgen hoger onderwijs de positie van de student versterkt, bijvoorbeeld door de verplichting voor instellingen om de feitelijke vormgeving van het onderwijs op te nemen in de Onderwijs- en Examenregeling (OER). Alles bij elkaar denk ik dat het systeem goed functioneert. Hoewel er altijd verbeteringen mogelijk zijn, kunnen wij hierover tevreden zijn.

Ik ga over op de vragen die zijn gesteld over de groep studenten, in het bijzonder over de begeleiding van en de tegemoetkoming aan de studenten die de opleidingen MEM en CE volgden.

Minister Bussemaker: De heer Van Dijk stelt een vraag over het stelsel. Ik geef aan dat daarin verschillende partijen hun verantwoordelijkheid hebben. Hij draait het om, alsof alles wat bij een, twee of drie opleidingen niet gezien is, onmiddellijk het gehele stelsel bedreigt. Natuurlijk was het beter geweest als dit niet door de media maar op een andere wijze naar voren was gebracht. Het gaat niet alleen om de NVAO, maar ook over de manier waarop wij studenten kunnen helpen om eventuele klachten zichtbaar te maken. Het is misschien wel het belangrijkste instrument om zorgen over opleidingen naar boven te halen. Deze zouden niet alleen door accreditatie naar voren moeten komen. Ik kom later hierop terug, omdat de heer Mohandis verwees naar de eerder door hem ingediende motie.

Natuurlijk constateren wij dat er dingen beter moeten. Ik wil niet om die verantwoordelijkheid heen draaien, maar er is expliciet gevraagd naar de stelselverantwoordelijkheid. Dat stelsel kent allerlei manieren om elkaar te controleren. Wij kunnen niet uit deze casus concluderen dat het gehele accreditatiestelsel niet deugt. Eerlijk gezegd zou dat ook niet bij dit algemeen overleg besproken moeten worden. Er zijn heel veel overleggen over Inholland geweest en naar aanleiding daarvan zijn er zelfs wetswijzigingen doorgevoerd. Bij al die thema's is deze vraag steeds aan de orde gekomen en is gezegd dat hieruit lessen getrokken kunnen worden waarmee het stelsel kan worden verbeterd, maar dat het niet zo is dat er helemaal niets deugt. Dan hadden wij geen wetten aangepast, maar hadden wij nieuwe wetten moeten maken, de NVAO weg moeten doen en een heel nieuw stelsel moeten opbouwen. Dat hebben wij allemaal niet geconstateerd, ook u niet.

Minister Bussemaker: Voorzitter. De meeste van de vragen hebben betrekking op de begeleiding en de gevolgen voor de studenten. Ik zei net al dat ik herken dat er studenten geleden hebben en dat dit buitengewoon vervelend voor hen is. Zij hebben studievertraging opgelopen en misschien zijn er andere gevolgen, ook financiële, die daarmee te maken hebben. Het gaat vooral om de studenten uit de oude cohorten, die zijn begonnen in een tijd dat de eisen lager waren dan de eisen die nu door de opleiding worden gesteld. Die groep studenten ervaart ook problemen in de afstudeerfase. Ik begrijp heel goed dat er bezorgdheid is over deze groep studenten. Wij willen niet dat studenten de dupe worden van problemen die zich in het verleden hebben voorgedaan. Je moet hen zo goed mogelijk helpen en begeleiden vanuit de aanname dat er geen concessies aan de kwaliteit gedaan worden. Op alle andere terreinen van begeleiding vraagt dat des te meer om ook deze groep studenten zo goed mogelijk naar de eindstreep te helpen.

Inholland heeft grote stappen gezet om de opleidingen accreditatiewaardig te maken, maar ook om studenten te begeleiden. De instelling is aan de slag gegaan met de aanbevelingen voor de begeleiding die de panels in de rapporten van november 2013 hebben gedaan. In de eerste plaats kiest Inholland voor meer individuele begeleiding en in de tweede plaats heeft Inholland compensatiemogelijkheden geregeld via het Profileringsfonds. Over beide onderdelen zijn veel vragen gesteld, dus het lijkt mij goed om er iets uitgebreider op in te gaan.

De heer Rog vroeg hoe de begeleiding eruitziet en hoe die is in vergelijking met andere instellingen. Inholland heeft verschillende maatregelen genomen om de begeleiding in de afstudeerfase te intensiveren. De begeleiding bij het maken van het startdocument is geïntensiveerd, er zijn meer werk- en hoorcolleges over onderzoeksvaardigheden, er zijn consulten voor taal en onderzoek en afstudeerkringen en er is individuele begeleiding, extra taalondersteuning, een individueel consult binnen afstudeerkringen en feedback op de scriptie. Bij de opleiding MEM ontvangt de student in de afstudeerfase ruim 32 uur begeleiding voor het gehele afstudeertraject. De ondersteuning in de afstudeerfase bij CE is uitgebreid van 18 uur naar 24 uur. Dat is behoorlijk fors. Ik kan dit niet een-op-een vergelijken met het landelijke gemiddelde, want wij hebben geen cijfers over uren voor ondersteuning in de afstudeerfase. Dat maakt vergelijken lastig. Wij weten wel dat de begeleiding in vergelijking met wat ik anekdotisch en exemplarisch over andere instellingen weet fors is en voldoende lijkt. Ik zeg «lijkt». Niet omdat ik daaraan twijfel, maar omdat er geen standaard is van het aantal uren gewenste begeleiding. De maatregelen richten zich niet alleen op studenten, maar ook op begeleiders en examinatoren die worden begeleid en gecertificeerd. Iedere student die niet slaagt voor zijn startdocument of afstudeerscriptie, wordt opnieuw begeleid. Het is dus niet: een keer mislukt, een onvoldoende en dus geen diploma. Er wordt opnieuw actie ondernomen.

Er is een aantal verschillen tussen de twee opleidingen. Bij MEM wordt meer aan maatwerk voor en begeleiding van de hogerejaarsstudenten gedaan. Er worden scriptieherkansingskringen ingevoerd, er is verplichte aanwezigheid voor colleges die over onderzoek gaan, er is meer begeleiding voor studenten van de oude naar de nieuwe stijl en er is verdere scholing en certificering van begeleiders en examinatoren. Daarnaast wordt het inzetten van kundige examinatoren van buiten de opleiding ook steeds vaker toegepast. Dat is overigens een gevolg van het algemene beleid dat vreemde ogen dwingen. Bij CE zijn er extra workshops onderzoeksvaardigheden en extra begeleiding in de plan van aanpak-fase bij de afstudeerwerken. De examinatoren en begeleiders hebben tweewekelijks gezamenlijke reviews waarbij de plannen van aanpak en/of de eindwerken worden besproken. Dat versnelt ook de gedeelde normering en vermindert de professionele kramp. Ook hier worden kundige examinatoren van buiten de opleiding steeds vaker ingezet. Aan inzet en beleid ontbreekt het dus niet. Tegen de heer Rog zeg ik dat ik niet precies de standaard kan aangeven, maar dat ik denk dat veel studenten bij andere opleidingen en instellingen blij zouden zijn als zij niet alleen deze intensiviteit, maar ook de variëteit aan vormen van begeleiding in de afstudeerfase zouden hebben.

Het volgende punt is de compensatiemogelijkheid via het Profileringsfonds. Inholland heeft de betreffende studenten uitgenodigd om afstudeersteun aan te vragen, indien zij buiten hun eigen schuld studievertraging hebben opgelopen. Dit betekent wel dat studenten zelf actie moeten ondernemen. Het lijkt mij dat je dat van studenten in het hbo kunt vragen. Zij kunnen een verzoek indienen als zij denken dat de studievertraging niet aan henzelf te wijten is maar aan externe factoren, in dit geval de kwaliteit van de opleiding. Een onafhankelijk panel bestaande uit Paul Rullmann, oud-collegelid van de TU Delft, een student die voorgedragen is vanuit de LSVB en iemand van Inholland die de opleidingen kent, beoordeelt de aanvragen. Ik constateer dat Inholland het merendeel van de aanvragen voor afstudeersteun heeft gehonoreerd. Er zijn 79 aanvragen ingediend en daarvan zijn 52 aanvragen gehonoreerd. Het gaat om aanvragen die te maken hebben met de kwaliteit van de opleidingen. Overigens zijn er ook voor afgestudeerden mogelijkheden tot compensatie. Het aantal klachten van studenten neemt sinds het najaar af. Toen heeft Inholland naar aanleiding van de opmerkingen van de NVAO extra maatregelen genomen om de begeleiding nog verder te verbeteren.

Het aantal ingeschreven studenten dat zesdejaars en hoger is, bedraagt in het huidige studiejaar 2013–2014 553. Inholland schat in dat uiteindelijk 80 van deze studenten geen diploma zullen halen. De vraag naar de vergelijking met andere opleidingen blijft. Daar zijn ook ouderejaarsstudenten die geen diploma halen. Dat kan met ander gedrag te maken hebben, want er zijn wel meer studenten die afhaken, ook bij andere opleidingen. Als ik alles overzie, zijn 52 van de 79 aanvragen gehonoreerd, nemen de klachten af en is de begeleiding zeer geïntensiveerd. Wij kunnen daaruit afleiden dat er in zijn algemeenheid van alles aan gedaan is om studenten te helpen. Als studenten vinden dat zij niet de begeleiding krijgen die zij nodig hebben of dat zij niet gecompenseerd worden door het Profileringsfonds, zijn dat dusdanige individuele gevallen dat er geen andere weg meer rest dan die naar de rechter. Ik zie vanuit mijn verantwoordelijkheid niet op welke wijze ik voor deze gevallen een structurele voorziening moet treffen. Dan zouden wij voor alle opleidingen waarbij iets mis is, moeten zeggen dat het collegegeld in een gift wordt omgezet. Dat is geen mogelijkheid. Ik ben verantwoordelijk voor het stelsel en de instelling is verantwoordelijk voor haar eigen beleid. Ik constateer dat zij haar verantwoordelijkheden heeft genomen door de eisen aan de opleiding te verhogen, de begeleiding te verbeteren en mogelijkheden te geven voor het Profileringsfonds, dat drieënhalve ton heeft weggegeven. Dat betreft ook collegegeld en kan een compensatie zijn voor opgelopen vertraging en daarmee dus een tegemoetkoming in de studiefinanciering. Als er daarnaast nog mensen zijn die zeggen dat zij niet gehoord zijn of die middelen niet hebben gekregen, rest maar één weg. Daar hebben wij de rechter voor. Dan is het geen beleidsbeoordeling meer, maar betreft het echt individuele gevallen.

De heer Jasper van Dijk (SP): We zijn bij de hamvraag. Dit is precies datgene wat ik in mijn eerste termijn vroeg. Gaat de Minister tegen deze studenten zeggen dat ze maar naar de rechter moeten gaan? Dat is niet zo eenvoudig. Dat kost ook weer geld en is een heel gebeuren. Hier komen wij bij de vraag van dit debat. De uitzonderlijke situatie waarin wij nu zitten, is niet vergelijkbaar met die van andere opleidingen waar problemen zijn. Dit is het drama Inholland. Moet de Minister niet zo moedig zijn om te zeggen: ja, er heeft hier een uitzonderlijk drama plaatsgevonden, ik ga wel degelijk de verantwoordelijkheid nemen om deze laatste groep, die niet eens zo heel groot is, fatsoenlijk te begeleiden naar een nette schadevergoeding of een net diploma en ik laat hen niet stikken? Op dat laatste komt het eigenlijk neer als zij zegt dat zij niks voor hen kan doen. Heeft de Minister geen bijzondere verantwoordelijkheid in dit drama?

Minister Bussemaker: Volgens mij heb ik, maar vooral de instelling, de verantwoordelijkheid genomen door er alles aan te doen om die studenten naar de eindstreep te helpen en als dat niet lukt, compensatie te geven via het Profileringsfonds. De groep studenten die dat om een of andere reden niet gedaan heeft en die zich niet herkend voelt, roep ik op om alsnog contact op te nemen met Inholland. Ik hoor geluiden dat niet alle studenten hun klachten bij Inholland hebben neergelegd. Ik raad hun aan om een aanvraag in te dienen als zij denken recht te hebben op het Profileringsfonds. Als je vervolgens om een of andere reden niet tot overeenstemming met de instelling komt, gaat het zoals het ook in andere gevallen gaat: dan ga je uiteindelijk naar een rechter. Ik kan vanuit mijn verantwoordelijkheid niet beoordelen wat er aan de hand is met de groep studenten die nu niet in aanmerking komt voor het Profileringsfonds en geen gebruik heeft gemaakt van de begeleiding. Zijn dat gewone afhakers, die wij overal hebben? Zijn dat studenten die zelf hun verantwoordelijkheid niet hebben genomen? Of zijn dat studenten die er alles aan gedaan hebben, maar uiteindelijk niet goed door Inholland zijn begeleid? Dat is een individuele afweging die de rechter moet maken.

Minister Bussemaker: Daarom heeft Inholland een onafhankelijk panel ingezet. Als deze groep studenten naar de rechter gaat en daar blijkt dat de situaties van deze studenten precies op elkaar lijken, dan volgt de rest vanzelf. Ik wil liever inzetten op het leveren van maatwerk en bekijken hoe Inholland met de ingezette begeleiding, die het afgelopen halfjaar verder geïntensiveerd is, er alles aan doet om deze groep studenten naar de eindstreep te krijgen.

De heer Van Meenen (D66): Ik bedank voor de commissie-Beertema. Het idee is heel vriendelijk, maar dat ga ik niet doen. De Minister begon haar betoog met de hoop uit te spreken dat dit het laatste debat is dat wij over Inholland hebben. Zij wil graag een streep zetten onder de kwestie en in de richting van de toekomst denken. Daartoe zijn mogelijkheden, maar niet als de Minister deze houding blijft innemen. Hoe het ook zij, wij moeten erkennen dat er iets fout is gegaan. Er is een groep studenten die gewoon gedupeerd is door het falen van de instelling of de overheid en in ieder geval niet door falen van henzelf. Als deze studenten niet in staat zouden zijn geweest om deze opleiding te halen, hadden zij dat na één jaar moeten weten en niet na zes, zeven of acht jaar.

Hoe kan dat in mijn ogen eruitzien? Ik heb de hoop en de verwachting dat een aantal studenten alsnog de opleiding afrondt. Laten wij ervan uitgaan dat een stuk of 80 dat niet kan. Ik stel de Minister voor om voor die groep de studieschuld om te zetten in een gift. Natuurlijk zal dit voor een aantal studenten niet terecht zijn. Dat begrijp ik. Maar andersom is dat ook het geval. Ik probeer mij een voorstelling te maken van een rechtszaak waarin je moet aantonen dat de schuld niet bij jou ligt, terwijl er een oerwoud van verantwoordelijkheden is, en de manier waarop je je tijd en je leven de afgelopen jaren ingericht hebt, wordt beoordeeld. Dat wordt een oeverloos gedoe dat de schade voor deze studenten alleen nog maar verder zal verergeren. Laat de Minister een streep onder deze kwestie zetten door een genereus gebaar te maken en voor mogelijk 80 studenten de studieschuld om te zetten in een gift. Dat is mijn voorstel. Ik hoop dat de Minister hierop wil ingaan.

Minister Bussemaker: Ik moet iets corrigeren. Ik had het net over drieënhalve ton. Dat bedrag klopt. Het is echter nog niet in zijn geheel uitgegeven maar gereserveerd voor de casuïstiek die door het afstudeerpanel is behandeld.

Voorzitter. Bovenop dit alles heeft Inholland zelf het initiatief genomen voor een bestuurlijke afspraak met de NVAO. Die afspraak is tot stand gekomen op 19 november 2013. Over drie jaar wordt door een onafhankelijk extern panel beoordeeld of de verbeteringen duurzaam zijn. Daarbij wordt bekeken of de problemen van studenten in het afstudeertraject zijn opgelost en wordt gekeken naar het studiesucces van studenten en naar de handhaving van de waarborging van het eindniveau van de opleidingen. Het panel moet aantonen dat Inholland de duurzaamheid van de verbeteringen echt wil waarborgen. Ik denk zelf dat Inholland hiervoor de ruimte en het vertrouwen moet krijgen en dat het van Inholland vraagt om nadere maatregelen te nemen. Het vraagt van de studenten om ook in de toekomst hun inzet te tonen om een diploma te halen.

De heer Mohandis vroeg of het rapport eerder kan verschijnen dan over drie jaar. Gezien de geluiden die ik vandaag hoor, ben ik bereid om te bekijken of een tussenrapportage mogelijk is. Het moet niet een heel gedetailleerd rapport zijn, maar wij moeten de thermometer erin steken. Een van de thema's die moet terugkomen, is de vraag of de problemen van de studenten in het afstudeertraject zijn opgelost. Dan kunnen wij bezien of er van studentenzijde klachten zijn en of de klachten afnemen. Wij ontvangen gelukkig signalen dat de klachten afnemen. Wij zouden eind 2015 een eerste rapportage kunnen sturen. Daarin kan ik ook meenemen welke berichten ik van Inholland krijg over het onafhankelijke panel dat nog met een aantal studenten bezig is. Ik hoop dat het de kant opgaat die wij nu signaleren: minder klachten van studenten en meer studenten die met extra begeleiding het einddiploma halen.

Er werd gevraagd of studenten voldoende op de hoogte zijn. Naar mijn idee is dat het geval. Er is regelmatig overleg tussen Inholland en studenten. Inholland heeft alle studenten in het collegejaar 2012–2013 die langer dan vijf jaar studeerden, een brief gestuurd en hen uitgenodigd om afstudeersteun aan te vragen, indien zij vertraging hadden buiten hun schuld om. In aanvulling hierop zal ik Inholland vragen om het onafhankelijk panel te laten berichten over de 27 studenten die een beroep hebben gedaan op het Profileringsfonds, maar die geen tegemoetkoming hebben gekregen. Is er alles aan gedaan om de studenten goed voor te lichten? Waarom hebben zij geen tegemoetkoming gekregen? Ik zal Inholland ook vragen om nogmaals in de breedte studenten te vragen zich vooral te melden als zij denken dat hun onrecht is aangedaan en zij onterecht studievertraging of financiële problemen hebben opgelopen.

De heer Mohandis vroeg naar de studentenorganisaties en de voorlichting. Bij de evaluatie van het wetsvoorstel inzake de versterking van de besturing en naar aanleiding van de motie-Mohandis c.s. hebben wij de laatste tijd met de studentenvakbonden, maar ook met de Vereniging Hogescholen en de vereniging van universiteiten (VSNU), gesproken over de manier waarop de klachtenregeling en met name de voorlichting over de faculteit en de klachtenprocedure verbeterd kunnen worden. Men heeft aangegeven hiermee aan de slag te gaan. De instellingen zullen ons hierover binnenkort rapporteren. Wellicht kan dit onderwerp in het notaoverleg terugkomen. Ook dat is een belangrijk instrument om in de toekomst ervoor te zorgen dat klachten van studenten over de kwaliteit van het onderwijs zo snel mogelijk naar voren komen.

De heer Van Meenen (D66): Voorzitter. In de eerste termijn is door alle interrupties voldoende duidelijk geworden dat mijn fractie vindt dat studenten ernstig gedupeerd zijn door het falen van een instelling en de overheid, die met name verantwoordelijk is voor het toezicht. Helaas vertaalt de Minister de verantwoordelijkheid voor het stelsel naar een verbetering van het stelsel. Dat is mooi en goed en daarvoor kunnen wij alle lof uiten. De Minister vertaalt die verantwoordelijkheid echter helaas niet naar een verantwoordelijkheid voor de gevolgen van dat falen voor een grote groep studenten. Ik heb in een interruptie het voorstel gedaan om in ieder geval de groep die dit traject zonder diploma zal afronden, te compenseren door een omzetting van de prestatiebeurs in een gift. Ik neem het feit in acht dat daarbij natuurlijk fouten gemaakt worden, maar dat zal andersom ook zeker het geval zijn. Ik wens het absoluut niet voor mijn verantwoordelijkheid te nemen dat wij deze studenten de gang naar de rechter aanbieden. Die staat iedereen vrij, dus dat hoeven wij niet te doen. Bovendien legt deze een extra druk op de studenten en zal dat hun leven niet aangenamer maken, los van de uitkomst. Ik herhaal mijn voorstel. Ik hoop dat er veel studenten alsnog een diploma kunnen halen, zonder toe te geven aan de kwaliteit. Ik kan mij voorstellen dat zij via het Profileringsfonds, als dat extra scherp kijkt, hun compensatie kunnen halen.

De Minister wil niet meegaan in het voorstel, omdat zij bang is voor precedentwerking. Volgens mij is Inholland echt zonder precedent en zijn alle maatregelen die daarna zijn getroffen, erop gericht om het bij deze eenmalige toestand te laten. In die zin kunnen wij er op vertrouwen dat het geen precedent zal zijn. Omdat ik niet zeker weet hoe de Minister op mijn voorstel zal reageren, vraag ik een VAO aan.

De heer Duisenberg (VVD): Voorzitter. Ik wil benadrukken dat het grote winstpunt is dat er een enorme slag is gemaakt door de kwaliteit van het hbo weer op een heel hoog niveau neer te zetten. Het is heel belangrijk voor alle studenten en met name voor de studenten aan Inholland, of je nu bij CE of MEM hebt gezeten of welke studie dan ook hebt gedaan, dat het Inhollandpapiertje echt wat waard is. Met betrekking tot deze twee studies en de studenten is door alle actoren zo adequaat en zorgvuldig mogelijk gehandeld. De verantwoordelijkheid ligt bij alle actoren: de instelling, de studenten en de onafhankelijke commissie. De lijst van dingen die gedaan worden, is lang. Gelukkig zijn er goede voorbeelden. Ik zei al dat ik dit weekend sprak met iemand die zei dat de begeleiding echt uitstekend werkt. Dat heeft mij over de streep getrokken.

Ik ben het eens met de lijn die gevolgd wordt ingeval iemand het er uiteindelijk niet mee eens is. Eerst is er de commissie, maar uiteindelijk is er de gang naar de rechter. Dat is het eindantwoord. Ik denk echter dat er zo veel stappen zijn, dat er heel veel borging in het stelsel is ingebouwd. Ik ben blij dat de Minister zegt dat kwaliteit het aandachtspunt is dat wordt vastgehouden. Ik zie uit naar de discussie hierover.

Minister Bussemaker: Voorzitter. Ik wil nog een keer gezegd hebben dat er geen systeemcrisis was, hoe naar de gebeurtenissen bij een aantal opleidingen van Inholland ook zijn. Toen deze naar voren kwamen, is er bij heel veel opleidingen extra gecontroleerd en bekeken of er ook allerlei gelijke problemen als bij Inholland waren. De conclusie was van niet. Gelukkig, het was dus geen systeemcrisis. Daarom horen er ook geen systeemmaatregelen bij. Er horen maatregelen bij op instellingsniveau en vooral op opleidingsniveau. Het gaat immers niet om alle opleidingen van Inholland, maar om een aantal. In die gevallen moet er maatwerk geleverd worden. Ik memoreer dat 79 van de 586 studenten die aangeschreven zijn, een beroep hebben gedaan op het Profileringsfonds. 52 van hen een tegemoetkoming hebben gekregen. Wij hebben het dus over 27 studenten die de tegemoetkoming niet hebben gehad. Ik zal Inholland vragen alle studenten die nu bezig zijn met de afstudeerfase nog een keer aan te schrijven en te wijzen op het bestaan van het Profileringsfonds. Dan weten wij zeker dat er alles maar dan ook alles aan gedaan is om studenten te bereiken en op het fonds te wijzen, en dat niemand om die reden iets niet krijgt terwijl iedereen vindt dat hij of zij er recht op heeft.

Ik vraag ook om een overzicht van de aanvragen die de commissie beoordeelt, van haar besluiten en van de afwegingen die daarbij gemaakt zijn. Ik ben immers zelf ook benieuwd hiernaar. Het kan natuurlijk geen individueel overzicht worden. Het wordt een geaggregeerd overzicht van de gronden waarop aanvragen geheel of deels toegekend of niet toegekend worden. Ik kan Inholland vragen om nogmaals in gesprek te gaan met de afgewezen studenten en zo een soort dubbelcheck doen bij de instelling zelf, die de eindverantwoordelijkheid draagt. Nogmaals, het is geen systeemcrisis maar een probleem bij de opleiding. De instelling moet hiervoor de verantwoordelijkheid nemen en met de afgewezen studenten het gesprek aangaan om zelf zeker te weten dat men er alles aan gedaan heeft om een zorgvuldig besluit te nemen. Ik ga er eigenlijk van uit dat het onafhankelijke panel dit ook zal doen, maar een dubbelcheck kan geen kwaad.

Vervolgens rest de rechter. Ik ben het niet eens met degenen die zeggen dat het allemaal zo ontzettend ingewikkeld is en dat niemand het zal doen. Er is een college van beroep voor studenten. Ik weet dat studenten over het algemeen redelijk goed de weg naar dat college van beroep weten te vinden. Dat zijn er ongeveer 100 per jaar. Dan zou je zeggen dat die 27 daarheen gaan, al dan niet georganiseerd en in gezamenlijkheid. Als zij dezelfde eisen hebben, wordt het ook gemakkelijker voor een college van beroep. Dat college moet een opleiding beoordelen. Als er overeenkomstige elementen zijn, gebeurt het wel vaker bij de rechter dat de uitspraak voor de een wordt meegenomen bij de uitspraak voor de ander. Het gaat hierbij echter steeds om individuele gevallen. Ik werp de suggestie verre van mij dat het gaat om een heel cohort en enorme groepen. Het gaat om een zeer beperkte groep.

Inholland is bezig met het intensiveren van de begeleiding volgens de zelfgemaakte afspraak met de NVAO. Ik hecht er zeer aan om te weten of Inholland de ingezette lijn doorzet, of het aantal klachten afneemt en of de tevredenheid over de begeleiding de komende tijd toeneemt. Daarom ben ik graag bereid om over anderhalf jaar in plaats van over drie jaar een tussenrapportage te sturen.

De heer Van Meenen (D66): Heel wat studenten hebben zich niet bij de onafhankelijke commissie gemeld, omdat deze heel beperkt is in haar mogelijkheden. Zij kan namelijk alleen een beroep doen op het Profileringsfonds. De groep zou veel groter kunnen zijn. Wij zullen dat zien als er opnieuw een oproep komt.

Ik waag toch nog een poging om eruit te komen. De Minister heeft veel vertrouwen in de onafhankelijke commissie. Is zij bereid die commissie de bevoegdheid te geven om, ingeval deze het van toepassing acht, bij de Minister aan te geven dat er sprake is van een situatie waarin besloten moet worden tot omzetting van de prestatiebeurs in een gift?

Minister Bussemaker: Ik heb die toezegging gedaan omdat ik merk dat niet ieder van u overtuigd is van de gezette stappen. Uit de gezette stappen van Inholland en het onafhankelijk panel moeten wij op een gegeven moment constateren, hoe pijnlijk het ook is voor individuen, dat sommigen terecht geen compensatie uit het Profileringsfonds krijgen, omdat ze studievertraging hebben opgelopen om redenen die niets te maken hebben met de kwaliteit van de opleiding. Enkele woordvoerders hebben terecht gewezen op andere studenten die ook uitvallen en collegegeld moeten terugbetalen. Het kan heel goed zijn dat die studenten ertussen zitten, net als bij andere opleidingen. Gezien de aantallen die een beroep hebben gedaan op het Profileringsfonds en die een tegemoetkoming hebben gekregen, en de manier waarop Inholland dit onafhankelijke panel heeft ingesteld, heb ik er vertrouwen in dat het op een zorgvuldige manier gebeurt. Voor de termijn waarop dit gebeurt, ben ik afhankelijk van de commissie en Inholland.

Ik wil heel duidelijk maken dat het niet om een systeemcrisis gaat, maar om de verantwoordelijkheid van de instelling en de opleiding. Ik wil niet vooruitlopen op de conclusies die u misschien wilt trekken. De conclusie kan zijn dat er toch een probleem is. De conclusie kan ook zijn dat alles wat tot nu toe gedaan is inderdaad klopt. Daarom wil ik ook andere dingen weten en het verzoek van de heer Mohandis inwilligen om eerder dan binnen drie jaar met een rapportage te komen. Hieruit kunnen wij afleiden of de lijn waarbij het aantal klachten afneemt en meer studenten hun diploma halen, zich voortzet. Over die totaliteit moet je het dan met elkaar hebben.