Nr. 139 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft op 26 juni 2014 overleg gevoerd met Staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over:

• − de brief van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 5 maart 2014 houdende de aanbieding van het onderzoek naar doorwerking van de prikkel van de WWB binnen gemeenten (Kamerstuk 30 545, nr. 136);

• − de brief van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 17 maart 2014 over de gemeentelijke uitvoeringspraktijk van re-integratie (Kamerstuk 28 719, nr. 89);

• − de brief van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 20 maart 2014 inzake de voorhangprocedure van het ontwerpbesluit tot aanpassing van het besluit uitvoering sociale werkvoorziening en begeleid werken (Kamerstuk 29 817, nr. 132);

• − de brief van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 10 april 2014 over de toetsing van de Participatiewet aan het VN-verdrag en de individuele toepassing van loondispensatie (Kamerstuk 33 161, nr. 190);

• − de brief van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 24 april 2014 inzake de rapportage over de handhaving tijdens de dienstverlening van de Inspectie SZW;

• − de brief van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 24 april 2014 inzake de rapportage Afspraken en resultaten regionaal arbeidsmarktbeleid van de Inspectie SZW (Kamerstuk 29 544, nr. 519);

• − de verzamelbrief van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 28 april 2014 aan gemeenten;

• − de brief van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 15 mei 2014 over het verdeelmodel inkomensdeel en participatiebudget vanaf 2015 (Kamerstuk 30 545, nr. 137);

• − de brief van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 4 juni 2014 houdende de voorhangprocedure van het ontwerpbesluit tot aanpassing van het Schattingsbesluit arbeidsongeschiktheidswetten (Kamerstuk 29 544, nr. 527).

• − de brief van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 25 juni 2014 met de beantwoording van vragen van de commissie over het ontwerpbesluit tot aanpassing van het Schattingsbesluit arbeidsongeschiktheidswetten (Kamerstuk 29 544, nr. 539);

• − de brief van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid met de beantwoording van vragen van de commissie over de keuze ten aanzien van de vanaf 2015 toe te passen verdeelmodellen voor het inkomensdeel en het participatiebudget van de Participatiewet (Kamerstuk 30 545, nr. 138).

Van dit overleg brengt de commissie bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Van der Burg

Griffier: Post

Mevrouw Karabulut (SP): Voorzitter. Er staan heel veel belangrijke onderwerpen op de agenda. Ik probeer ze allemaal zo volledig mogelijk te behandelen.

Het gaat niet goed. Niet alleen is de vakantiekoorts de heer Potters naar zijn bol gestegen, er komen ook steeds meer werklozen bij. Komt dit omdat bijstandsgerechtigden massaal naar Hawaii vliegen voor een more inclusive vakantie of omdat kleine ondernemers door eigen schuld failliet gaan en afhankelijk te worden van de bijstand? Of komt het door het falende beleid van VVD en PvdA, dat zorgt voor massawerkloosheid en een enorme groei van het aantal bijstandsgerechtigden? Kan de Staatssecretaris misschien een grote moestuin aanwijzen waar de heer Potters bij wijze van snuffelstage voor € 5 per uur aan de slag mag? Al dan niet in zijn zwembroek, want ik gun liberalen natuurlijk hun vrijheid. Wellicht blijkt dit een goede manier tegen de groeiende massawerkloosheid te zijn. De afgelopen jaren is namelijk het aantal bijstandsgerechtigden met 10.000 naar ruim 120.000 gestegen. Komt dit doordat deze mensen zich massaal onttrekken aan de sollicitatieplicht en op vakantie gaan? Of komt het door de crisis?

De Staatssecretaris komt met een uitwerking van het Schattingsbesluit voor de Participatiewet op basis waarvan jonggehandicapten allemaal herkeurd worden. De criteria ontbreken of zijn beperkt uitgewerkt. Het besluit rammelt aan alle kanten. Het enige doel wat het lijkt te dienen is het verlagen van de uitkeringen van jonggehandicapten. Waarom is niet naar jonggehandicapten, verzekeringsartsen, vakbonden en andere betrokkenen geluisterd? Is de Staatssecretaris bereid dit besluit terug te nemen en te komen met een uitgewerkt voorstel? Het UWV is nog steeds bezig met het uitwerken en aanleggen van een taakbestand. Dat is een compleet nieuw onderdeel op basis waarvan herbeoordeeld zal worden. Ook een aantal andere onderdelen zijn nog in uitvoering. Is de Staatssecretaris bereid om deze operatie te staken tot er een uitgewerkt en haalbaar voorstel ligt? De Nederlandse Vereniging voor Verzekeringsgeneeskunde (NVVG) schrijft dat zij tegelijkertijd met de Kamer is geïnformeerd. Zij zegt ook dat het niet uitgewerkt is, dat er geen ervaring mee is en dat het allemaal nog theorie is. Wat is de reactie van de Staatssecretaris?

Waarom steekt de Staatssecretaris de 110 miljoen euro die gemoeid is met de uitvoering van deze operaties niet gewoon in de jonggehandicapten en hun begeleiding? Wat wil de Staatssecretaris bereiken met de uitkeringsverlaging van 5%?

Met het besluit over de sociale werkvoorziening (SW) verdwijnt de zorgplicht van gemeenten voor WSW'ers, de mensen in de sociale werkvoorziening. Dit is een slechte zaak omdat de landelijke en regionale uitwerking en ontwikkeling zich nog niet hebben uitgekristalliseerd. Regioplan concludeert dat de Participatiewet grote gevolgen heeft voor de Wajongers, de WSW'ers en de bijstandsgerechtigden en dat het erg moeilijk zal zijn om de 125.000 extra banen te realiseren. Kan de Staatssecretaris daarop reageren?

Kan de Staatssecretaris garanderen dat alle mensen die een beschutte werkplek nodig hebben, er ook daadwerkelijk een krijgen? Hoe staat het eigenlijk met de voor dit jaar beloofde extra banen, 7.500 om precies te zijn? Zijn die, of de helft daarvan, al gerealiseerd? Vorige week kondigde de Staatssecretaris aan dat er een meevaller van 20 miljoen op de sociale werkvoorziening lijkt te zijn. Waarop is die gebaseerd?

Om een lang verhaal kort te maken: er is nog ontzettend veel onduidelijk. De instroming in de sociale werkvoorziening stokt. Waar de mensen blijven is onduidelijk. In het besluit is de zorgplicht nog altijd niet geregeld. Ik verzoek de Staatssecretaris om dit alsnog te doen.

Bij de stukken zit een model waarmee de budgetten voor de Participatiewet voor zowel de uitkeringen als de begeleiding en de ondersteuning herverdeeld worden over de gemeenten. De Staatssecretaris kiest ervoor om hierbij de financiële prikkel als belangrijkste voorwaarde te laten gelden, boven rechtvaardigheid, betrouwbaarheid en financiële houdbaarheid. De VNG en Divosa wilden dit model niet. Veel wethouders zien problemen. Toch zet de Staatssecretaris door. Waarom kiest de Staatssecretaris voor deze route?

De prikkelwerking, die de Staatssecretaris verdedigt, zou ervoor zorgen dat minder mensen een beroep op de bijstand doen. Ik begon er al mee: het tegendeel is het geval. Hoe valt dit met elkaar te rijmen? Als de prikkel zo goed werkt, waarom blijkt dit dan niet uit een afname van het aantal mensen in de bijstand?

Tijdens de behandeling van de Participatiewet hebben wij uitvoerig gesproken over de gebieden waar de arbeidsmarktpositie van mensen door lage werkgelegenheid en hoge werkloosheid lastig is. Ik noem Noordoost-Groningen en delen van Limburg. Zowel de VNG als de Groningse gemeenten schrijven dat zij tekorten hebben en benadeeld worden. Het enige wat zij kunnen doen, is arbeidsgehandicapten werkloos maken om deze tekorten op te vangen. Zij vragen compensatie. Is de Staatssecretaris bereid die te geven? Luistert zij naar de alternatieven en de verbeteringen voor het model die gemeenten zelf aandragen? Niet alleen gemeenten in Groningen en Limburg hebben tekorten, ook Amsterdam geeft aan dat het benadeeld wordt.

De afgelopen maanden zijn er veel misstanden in gemeenteland gemeld. Werklozen worden zonder loon tewerkgesteld. De heer Potters is daar misschien blij mee. Zij worden aan allerlei gevaarlijke arbeidsomstandigheden blootgesteld, geïntimideerd en weggezet bij aardbeienboeren. Neem de toestand bij de gemeente Midden-Drenthe. Re-integratiebureau WorkFast zet met publieke middelen werklozen onder druk zonder dat iemand, behalve het bureau zelf, er beter van wordt. Ik heb verschillende malen aan de Staatssecretaris gevraagd om hiernaar te kijken en in te grijpen. De Staatssecretaris weigert dit. Ik verzoek de Staatssecretaris bij dezen nogmaals om de Inspectie SZW gericht onderzoek te laten doen, en een meldpunt voor misstanden met uitkeringen in het leven te roepen en om alle werklozen die zich bedreigd en geïntimideerd voelen en werkloos blijven, een plek te geven waar zij met hun klachten terechtkunnen.

De heer Pieter Heerma (CDA): Voorzitter. Er staat vandaag heel veel en ook heel veel belangrijks op de agenda. Er moet mij van het hart dat het belang van dit onderwerp en de grootte van de agenda ontsierd worden door de clash die vandaag binnen de coalitie ontstond over een voorstel dat vanochtend door de VVD met veel bombarie in de media is gepresenteerd en waarvan de PvdA-fractie in niet mis te verstane woorden afstand heeft genomen. Het zou belachelijk en schofferend zijn. Ik vind het jammer dat beide coalitiepartijen in dit debat helemaal achteraan gebroederlijk naast elkaar zitten. Zo blijft het voor de rest van de Kamer ongewis hoe het precies zit, terwijl dit wel over het debat heen hangt. Ik ben benieuwd hoeveel overblijft van het met veel bombarie gelanceerde plan, maar ook van de grote woorden waarmee daarop gereageerd is.

Ik stel een aantal korte vragen. Ik weet niet of ze relevant zijn, maar ik wil ze gesteld hebben. Vindt de Staatssecretaris dat de heer Potters een punt heeft, als je werkende mensen en mensen in de bijstand vergelijkt? Hoe vaak komt dit voor? Als het voorkomt, hebben de gemeenten dan een instrumentarium om naar bevind van zaken te handelen? Genoeg hierover. Vol verwachting klopt ons hart voor het vervolg.

Ik ga naar de stukken voor dit overleg, allereerst naar de aangenomen motie over loondispensatie in individuele gevallen. Dit was een onderwerp waarover de Staatssecretaris en ik stevig van mening verschilden. De manier waarop zij in de brief de motie reageert, vind ik erg netjes. De Staatssecretaris houdt vast aan haar standpunt en het standpunt van het kabinet, maar geeft aan de motie te zullen uitvoeren. Ik hoop dat zij snapt dat ik vasthoud aan de wens om loondispensatie in individuele gevallen mogelijk te maken, waardoor mensen aan het werk komen die dat anders niet doen. Ik wacht de nadere uitwerking in dit najaar af. Mag ik de toezegging in de brief zo lezen dat de uitwerking er voor de begrotingsbehandeling zal zijn?

Ik kom op de voorhangprocedure over het ontwerpbesluit tot aanpassing van het Schattingsbesluit arbeidsongeschiktheidswetten. Mevrouw Karabulut stelde daar een groot aantal vragen over. Het kan niet ontkend worden dat dit het onderdeel op de agenda is waar de meeste vragen en zorgen van derden en belanghebbenden over binnenkomen. De NVVG, de Landelijke Cliëntenraad (LCR), vakbonden, vanuit allerlei hoeken komen zorgen maar vooral vragen om uitleg binnen, niet in het minst wat betreft het begrip «werknemersvaardigheden». Ik leg een aantal van de vragen voor aan de Staatssecretaris voor. Hoe gaat het UWV werknemersvaardigheden onderzoeken bij mensen die niet eerder hebben gewerkt? Wat zijn basale werknemersvaardigheden precies? Kan de Staatssecretaris daar licht op werpen? Wie beoordeelt deze vaardigheden?

Een tweede onderdeel van het Schattingsbesluit dat veel vragen oproept, is het vierde punt. Daarin staat dat iemand geen arbeidsvermogen heeft als hij niet ten minste vier uur per dag belastbaar is, tenzij hij ten minste twee uur per dag belastbaar is en in staat is om per uur ten minste een bedrag te verdienen dat gelijk is aan het minimumloon per uur. Er wordt in de toelichting heel weinig over gezegd, alleen dat het om een uitzonderlijk geval gaat. Ik vraag mij dit echter af. Is het echt een uitzonderlijk geval? Of gaat dat door die bijzin over twee uur een heel grote groep mensen raken? Gaat dit geen grote gevolgen hebben voor mensen met een medische urenbeperking? Ik krijg graag een nadere toelichting van de Staatssecretaris. Wij hebben hierover bij de behandeling van de Participatiewet veelvuldig met elkaar gesproken.

Ik sluit aan bij de vraag van mevrouw Karabulut over de NVVG. Zij heeft aangegeven dat zij hierbij niet betrokken is en met veel vragen zit. Klopt dit? Wat doet de Staatssecretaris met deze zorgen? Hoe betrekt zij de beroepsvereniging in het vervolgtraject? Volgens mij heeft de NVVG een rol in dit proces.

Een ander groot onderwerp op de agenda is het verdeelmodel, het inkomensdeel binnen het participatiebudget. Daar zijn overgangsregimes voor. Wij hebben in een technische briefing uitleg gehad over het multiniveaumodel. In de antwoorden op schriftelijke vragen staat dat gemeenten in Groningen en Limburg er beter uitkomen. Er zou sprake zijn van een gemiddelde verbetering van 1,2%. Toch bereikten ons de afgelopen dagen zorgelijke signalen, voornamelijk uit Groningen. Uit berekeningen blijkt dat er geen verschil is, dat het nog precies hetzelfde is als het was. Ik wil graag uitleg van de Staatssecretaris. Begrijpt zij de zorgen? Zijn die terecht? Kan zij ze weerleggen? In de betreffende brief staat dat gedurende het proces de vinger aan de pols gehouden wordt en dat mogelijk bijgestuurd wordt. Geldt dat bijsturen specifiek voor deze regio's als blijkt dat het minder mooi uitpakt dan de bedoeling is? Ik verwijs naar de motie-Kerstens hierover.

Het moet voor gemeenten langjarig wat opleveren als zij een goed beleid voeren dat leidt tot uitstroom uit de re-integratie. Hoe moeten wij «langjarig» duiden? Ook twee jaar is meerjarig en langer dan één jaar. Tegelijkertijd is het de vraag of gemeenten het aandurven om meerjarige afspraken te maken over loondispensatie als het risico niet afgedekt is.

Wij wachten op het wetsvoorstel over het quotum. Wanneer komt dat? Ook hierover is heel veel zorg en onrust. Wie valt eronder? Hoe pakt het precies uit? Kan de Staatssecretaris een reactie geven op het stuk vorige maand in Trouw over de «war on Wajong»? Die ontstaat doordat de groep Wajongers die wel kunnen werken zo klein is, dat om die groep geknokt gaat worden, terwijl andere groepen misschien buiten de boot vallen.

De heer Van Weyenberg (D66): Als je een compliment van mevrouw Karabulut krijgt, ook al is het zo verwoord, dan incasseer je dat. Wij hebben ervoor gezorgd dat het gaat om mensen aan de slag te krijgen en kansen te geven. Het gaat ons niet om symboolpolitiek.

Ik wil het hebben over de studietoeslag die is afgesproken tijdens de behandeling van de Participatiewet. Die is belangrijk voor jongeren met een beperking die willen studeren. Ik ben blij dat bij de behandeling in de Senaat – ik heb het beeld dat die succesvol was, maar er moet nog gestemd worden – naar aanleiding van het amendement dat is ingediend door D66 en dat Kamerbreed werd gesteund, is afgesproken dat er een toevoeging van de Staatssecretaris komt die ervoor zorgt dat de studietoeslag ook voor mensen met een medische urenbeperking beschikbaar komt. Ik zie uit naar de wijze waarop de Staatssecretaris dit wetstechnisch gaat vertalen.

Ik krijg het beeld dat heel veel gemeenten zich er niet van bewust zijn dat ze deze ruimte krijgen. Het zou doodzonde zijn als gemeenten hier vanwege onbekendheid geen gebruik van maken. Ik vraag de Staatssecretaris daarom om drie dingen te doen. Ten eerste vraag ik haar om in haar bestuurlijk overleg met de VNG het bestaan van deze studietoeslag nadrukkelijk onder de aandacht te brengen en de VNG te vragen hierover met de gemeenten het gesprek aan te gaan. Ten tweede vraag ik haar om in de verzamelbrief, die de Staatssecretaris naar gemeenten stuurt, veel aandacht te besteden aan de studietoeslag. Ten derde hoor ik graag hoe de Staatssecretaris zich een beeld wil vormen over de manier waarop gemeenten met de studietoeslag aan de slag gaan, zodat wij een beeld krijgen van het aantal gemeenten dat de toeslag aanbiedt. Ik roep jongeren die in gemeenten wonen waar die toeslag na 1 januari 2015 niet bestaat, op om dit aan mij door te geven.

Ik ga in op de verdeelmodellen van de budgetten. Dit betreft een heel grote hoeveelheid geld. In het participatiebudget wordt de verdeling gebaseerd op instroom in het verleden. De gemeente die een hoge instroom in de SW en de Wajong kende, krijgt meer geld voor het participatiebudget. Dat kun je bijna opvatten als een beloning voor slecht beleid. Natuurlijk is niet alle instroom afhankelijk geweest van het beleid, maar soms is dit wel het geval. Hoe ziet de Staatssecretaris dit? Waarom is niet gekozen voor objectieve verdeelmaatstaven? Dit budget loopt tot 2017. Is het de bedoeling dat daarna het budget wel op grond van objectieve maatstaven wordt verdeeld?

De heer Van Weyenberg (D66): Ik vraag mevrouw Karabulut om geduld. Ik kom aan het eind van mijn betoog met een heel aantal vragen over het Schattingsbesluit.

Het tweede deel van het verdeelmodel betreft het inkomensdeel. Hebben gemeenten dankzij dit model langjarig profijt van succesvol beleid? Als je een goed handhavingsbeleid voert waarmee je mensen activeert en ongelijk gebruik tegengaat en wanneer je er goed in bent om mensen aan het werk te helpen – dat vind ik het allerbelangrijkste – houd je dan lang financieel voordeel? Dat is belangrijk, want dan is er een financiële reden voor gemeenten om dit te doen. Ik vond die bij het oude model onvoldoende.

De loonkostensubsidie wordt onderdeel van het zogenaamde inkomensdeel van het budget. Wat betekent dit voor het verdeelmodel? Mensen met zo'n loonkostensubsidie hebben een baan. Ze zijn dus geen bijstandsgerechtigde meer. Het verdeelmodel verdeelt echter het geld op basis van de kans dat mensen in de bijstand komen. Wordt die kans niet vertekend omdat je geen rekening meer houdt met de hoeveelheid mensen die loonkostensubsidie hebben gekregen? Hoe waarborg je dat de gemeente weet dat er geld voor de loonkostensubsidie blijft? Met name werkgevers zullen niet met dit instrument gaan werken als zij niet zeker weten dat iemand die zij aan de slag helpen, over meerdere jaren loonkostensubsidie van de gemeente krijgt.

Er worden nieuwe criteria voor het Schattingsbesluit geïntroduceerd, zoals basale werknemersvaardigheden. De Staatssecretaris kon geen tipje van de sluier oplichten van wat wij daaronder moeten verstaan en hoe het UWV dit gaat meten. Mevrouw Karabulut en de heer Heerma vroegen er ook naar. Kan de Staatssecretaris vandaag wel een tipje van de sluier oplichten? Waaraan moet ik denken? Vallen sociale vaardigheden eronder? Basale werknemersvaardigheden worden een belangrijk onderdeel van de beantwoording van de vraag of iemand arbeidsvermogen heeft. Ik wil meer weten.

Volgens het besluit heeft iemand geen verdienvermogen als hij minder dan vier uur per dag belastbaar is, tenzij hij twee uur per dag het minimumloon per uur kan verdienen. Ook dat werd net genoemd. De Staatssecretaris zei dat dit een uitzondering is. Ik ben oprecht bezorgd dat dit een probleem gaat worden. De Landelijke Cliëntenraad gaf het voorbeeld van iemand die, door zich tot het uiterste in te spannen, het net lukt om twee uur het minimumloon te verdienen, maar die drie uur werk gewoon niet haalt. Hoe voorkomen wij dat dit besluit te ruw uitvalt, zeker voor mensen met een urenbeperking? Deelt de Staatssecretaris mijn zorg? Waar komt deze atypische toevoeging aan het criterium dat je vier uur moet werken vandaan? Wat wordt hiermee beoogd? Wat betekent het voor de relatie met de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) als straks geoordeeld wordt dat iemand arbeidsvermogen heeft? Komt hij dan nooit meer in aanmerking voor dagbesteding? Is dit het gevolg?

Ik wacht met belangstelling het wetsvoorstel over de garantiebanen en de quota af. Wij hopen dat werkgevers in 2014 aan de slag gaan. In 2015 gaan wij keihard afrekenen op een hoger getal. Dit is ook zo'n afspraak die wij hebben aangescherpt in de afspraken met de coalitie. Om te weten of die banen echt extra zijn, moet je weten hoeveel banen er om te beginnen zijn. Op 24 april 2013 is een nulmeting toegezegd over de stand op 1 januari 2013. Het is inmiddels bijna juli 2014, maar ik heb nog geen nulmeting gezien. Vol verwachting vraag ik aan de Staatssecretaris wanneer die komt.

De heer Potters (VVD): Voorzitter. Een baan is niet alleen een inkomen, maar ook belangrijk voor zelfontplooiing en het opdoen van sociale contacten. De VVD is dan ook zeer tevreden dat zowel de aangepaste bijstandswet als de Participatiewet door beide Kamers zijn behandeld. Een compliment aan de Staatssecretaris is op zijn plaats. Wij gaan mensen in de bijstand en met een beperking met beide wetten helpen om sneller aan de slag te komen op de reguliere arbeidsmarkt. Volgens mij wil de Kamer dit.

Ik wil dit algemeen overleg gebruiken om meerdere punten aan te stippen. Allereerst ga ik het hebben over langdurige vakantie in de bijstand. Laat het helder zijn: ieder mens heeft recht op vakantie, ook mensen die in de bijstand zitten. Zoals in de wet staat, heeft een bijstandsgerechtigde recht op vier weken vakantie op jaarbasis.

De heer Potters (VVD): Volgens mij moet ik toch even de WWB aan mevrouw Karabulut uitleggen. Als je vier weken in het buitenland bent vanwege vakantie – nogmaals, daar is op zich geen probleem mee – heb je geen sollicitatieplicht en ben je niet beschikbaar. Als er een ingroeimodel is en je wat langer in de bijstand zit, heb je gewoon je vier weken, maar niet in het begin, als de kans op uitstroom het grootst is. Daar gaat het om. Ik geef geen kwalificaties in de richting van gemeenten. Dit zijn de signalen die wij ontvangen. Het is een feitelijke vraag over prikkelwerking en activering. Daar moeten wij het bij houden.

Ik heb drie vragen aan de Staatssecretaris. Is de Staatssecretaris het met de VVD eens dat de eerste maanden in de bijstand de kans op uitstroom het grootst is en dat het van groot belang is dat je zo lang mogelijk beschikbaar bent? Is zij het met ons eens dat het niet raadzaam is om meteen vier weken afwezig te zijn in verband met vakantie? Wil de Staatssecretaris onderzoeken hoe het systeem van de bijstand veranderd kan worden in het model dat de VVD wil? Er hoeft geen standpunt te worden ingenomen, maar ik wil weten hoe en op welke manier dit zou kunnen.

De heer Potters (VVD): Voorzitter. Wij zijn blij dat de Staatssecretaris het met de VVD eens is dat gemeenten die bovengemiddelde prestaties leveren bij het inkomensdeel, daar meerjarig voordeel van moeten hebben. Ook moeten gemeenten die achterblijven, zich aangespoord voelen om hun prestatie te verbeteren en moeten zij de effecten van verbetering terugzien. In het gekozen multiniveaumodel zien wij dat duidelijk terug.

De VVD heeft nog wat vragen over het participatiebudget. Ook de VVD vindt het belangrijk om tijdelijk rekening te houden met de regionale verschillen en de herverdeeleffecten in het model. De vraag is hoe dit moet gebeuren en hoelang de overgangsperiode moet duren. Kan de Staatssecretaris garanderen dat er op de lange termijn voldoende prikkelwerking uitgaat van het gekozen model voor het participatiebudget? Hoe gaat zij dit waarborgen? Is de Staatssecretaris het met de VVD eens dat ook het participatiedeel van het nieuwe verdeelmodel gericht moet zijn op maximale uitstroom?

De VVD heeft net als andere partijen vragen gesteld over de definitie, de reikwijdte en meetbaarheid van het begrip «arbeidsparticipatie». Uit de antwoorden blijkt dat een aantal zaken door het UWV nog nader moeten worden bepaald, waaronder de definitie van «basale werknemersvaardigheden». Hoe en op welke termijn wordt de Kamer nader geïnformeerd over deze openstaande punten?

De VVD heeft vragen gesteld over de herkeuring van Wajongers in relatie tot de AWBZ-dagbesteding. De VVD is het niet met de Staatssecretaris eens dat iedereen die nu naar de dagbesteding gaat, per definitie geen arbeidsmogelijkheden heeft. Sterker nog, een deel van de AWBZ-dagbesteding is er juist op gericht om op termijn arbeidsritme en -vaardigheden op te bouwen. Kan het zo zijn dat mensen wel arbeidsmogelijkheden hebben en in aanmerking komen voor een herkeuring? Het betreft toch zo'n 10.000 Wajongers.

Uit antwoorden op de vragen over de eerste suppletoire begroting van 2014 blijkt dat de instroom in de Wajong 2010 is gestegen tot 18.000 personen. Voor een klein deel heeft dat te maken met een gerechtelijke uitspraak. De Wajong 2010 heeft dus niet geleid tot een substantiële vermindering van de instroom. Deelt de Staatssecretaris de conclusie van de VVD dat de doelstelling van de Wajong 2010, substantieel mindere instroom, niet is gehaald en er bij nader inzien misschien te weinig prikkelwerking van deze wet uitging?

WorkFast is een bedrijf dat sociale diensten en werkpleinen helpt mensen uit de bijstand sneller aan het werk te krijgen. Er is veel over gezegd en geschreven, met name door mevrouw Karabulut. Ik benadruk dat de mensen van WorkFast met enorme passie bijstandsgerechtigden weer aan het werk proberen te helpen. Ik ben naar aanleiding van de berichtgeving op werkbezoek geweest en heb diverse gesprekken gevoerd, ook met de bijstandsgerechtigden zelf. WorkFast wijst op eigen verantwoordelijkheid, zelfredzaamheid en het werken aan eigenwaarde. Dat is het doel. WorkFast helpt bijstandsgerechtigden een nieuw perspectief te ontwikkelen. Daarbij wordt goed bekeken of betrokkenen geen medische beperkingen hebben op grond waarvan ze bepaalde werkzaamheden niet kunnen doen. Indien nodig vallen deze mensen buiten het traject van WorkFast. Kortom, WorkFast houdt voldoende rekening met de niet-kunners, maar is heel duidelijk ten opzichte van de niet-willers. Niet willen is wat de VVD betreft terecht geen optie. WorkFast geeft aan dat men negen van de tien personen weer aan het werk krijgt. Dat is een fantastisch resultaat. Dat dit uitstekende cijfers zijn, mag ook weleens gezegd worden.

De heer Kerstens (PvdA): Voorzitter. Net als alle anderen hier kan ik niet wachten op de foto's van het bezoek van de heer Potters en mevrouw Karabulut.

Eergisteren sprak de Staatssecretaris met de Eerste Kamer over zowel de Participatiewet als de WWB. Hoewel dit aan de Eerste Kamer is en wij nog even moeten afwachten, zou het zomaar kunnen dat beide wetten ook aan de overkant op een meerderheid kunnen rekenen. Dit betekent, zeker waar het de Participatiewet betreft, na jaren onzekerheid duidelijkheid op een aantal belangrijke punten. Dit betekent duidelijkheid voor gemeenten, die nu echt de regie gaan krijgen. Zij krijgen, anders dan bij de uiteindelijk gestrande Wet werken naar vermogen (Wwnv), een betere uitgangspositie, omdat er in de eerste cruciale jaren na invoering van de wet 1 miljard euro meer beschikbaar is dan onder de Wet werken naar vermogen het geval zou zijn geweest. Gemeenten krijgen bij de uitvoering hulp van sociale partners, werkgevers en vakbonden, die met het sociaal akkoord en de daarin gemaakte afspraken een stevig commitment hebben afgegeven, bijvoorbeeld over het creëren van minstens 125.000 extra banen voor mensen met een beperking, een forse inkomensverbetering voor minstens 125.000 gezinnen. Dat is een commitment waarvan ik in mijn vele contacten met de vakbonden en werkgevers proef dat men ervoor staat en ervoor gaat.

Er is ook duidelijkheid voor werkgevers. Werkgevers krijgen instrumenten aangereikt die ze een handje helpt om hun maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen en mensen met een beperking een kans te geven in hun bedrijf, als collega tussen de collega's. Werkgevers snappen dat als ze onvoldoende leveren, ze een handje worden geholpen met het wetsvoorstel over de quotumwet, dat binnenkort naar ons toekomt. Wanneer kan de Kamer dat tegemoetzien?

Instemming door de Eerste Kamer betekent ook duidelijkheid voor de vakbonden, die zich in de aanloop naar de wet niet onbetuigd hebben gelaten. Werd ten tijde van de Wet werken naar vermogen alleen fors geprotesteerd, nu werd ook gepraat en onderhandeld. Met resultaat, ik noemde al het sociaal akkoord. De vakbeweging heeft aangegeven mee te werken aan de uitvoering van de wet. Dat is verstandig. Na tot nu toe maximaal te hebben ingezet op beïnvloeding van het wetgevingsproces, kan op die manier de belangenbehartiging worden voortgezet in de zogenaamde werkkamer in de arbeidsmarktregio's, in de gemeenten, en indien nodig in het kader van individuele belangenbehartiging. Als het aan mij ligt, kan dat ook nog op een andere manier. Daar kom ik zo op terug.

De inwerkingtreding van de Participatiewet biedt natuurlijk vooral duidelijkheid aan degenen voor wie de wet uiteindelijk bedoeld is. Dat zijn niet de gemeenten, niet de werkgevers en ook niet de vakbonden. Het is hartstikke belangrijk dat zij gaan samenwerken, ook met het onderwijs en het UWV, en dat met het sociaal akkoord en de wet een stevig fundament onder die samenwerking is gelegd. De wet is echter in de allereerste plaats bedoeld voor de mensen die net als wij allen in, met en door hun werk vooruit willen komen, maar daar wat meer hulp bij nodig hebben. Dit zijn mensen voor wie het hebben van werk veel meer inhoudt dan een keer per maand een salarisstrookje krijgen. Het betekent voor hen structuur, sociale contacten, jezelf ontwikkelen, meedoen en ertoe doen. Voor deze mensen is straks niet meer het etiketje bepalend, maar wat ze kunnen, willen en nodig hebben om aan het werk te kunnen. Die mensen hebben lang in onzekerheid gezeten over de vraag of die wet er nou wel of niet kwam en wanneer dan? Aan die onzekerheid komt wellicht volgende week een eind.

Daarmee is natuurlijk niet alle onzekerheid verdwenen. Als je nu in de sociale werkvoorziening werkt, kan niemand je garanderen dat er niks verandert. Duidelijk is wel dat de sociale werkvoorziening niet wordt afgebroken, dat er geen 70.000 mensen op straat worden gezet, dat er juist kansen liggen met de nieuwe wet, dat de mensen die er nu werken hun rechten houden, dat mensen op de wachtlijst een grotere kans op werk krijgen omdat ze voorrang krijgen en dat het kabinet fors bijdraagt aan de pensioenen in de sector. Wat de herbeoordeling van Wajongers betreft: of je geheel of gedeeltelijk arbeidsgeschikt of arbeidsongeschikt wordt verklaard, is nog niet duidelijk. Wel is duidelijk dat die beoordeling zorgvuldig zal plaatsvinden, dat er maximaal wordt ingezet op het krijgen van een baan met recht op een individueel plan van aanpak en voorrang bij het krijgen van een baan, en dat je bij het niet vinden van een baan niet in de bijstand terechtkomt. Het is overigens zaak om de huidige onduidelijkheden snel weg te nemen.

Tijdens de wetsbehandeling in de Kamer heb ik namens zes partijen een motie ingediend waarin wordt verzocht om bij het verdelen van de middelen over de gemeenten rekening te houden met regionale verschillen. Het doet mij deugd dat het kabinet voor zowel het inkomens- als het participatiedeel heeft gekozen voor de modellen die het meest rekening houden met de elementen die niet voor alle gemeenten gelijk zijn. Dit zijn elementen als het huidige aantal mensen in de werkvoorziening, de Wajong en de bijstand, de kans dat je een beroep moet doen op de bijstand en de mogelijkheden bij overheid en bedrijfsleven om arbeidsplaatsen te creëren. Die zijn niet op alle plekken gelijk en daar houden de modellen rekening mee. De motie leidt tot meer geld voor zwakkere regio's. Kan de Staatssecretaris aangeven hoeveel euro naar haar schatting, want de vertaling voor het inkomensdeel moet nog plaatsvinden, als gevolg van de nieuwe verdeelmodellen naar de zwakkere regio's wordt geschoven? Heeft de Staatssecretaris werk gemaakt van een ander element in de motie over de mogelijkheden die het zogenaamde reshoren, het terughalen van werk uit het buitenland, biedt voor mensen met een beperking?

Zonder te beweren dat het overal een makkie wordt, de Kamer heeft een verschil gemaakt. De PvdA wil bekijken of er meer mogelijk is. Ik doe een beroep op de Staatssecretaris om de sociale werkvoorziening in de zwakkere regio's in staat te stellen plannen in te dienen voor de zogenaamde Asschergelden. Volgens mij is dit voor banenplannen bedoelde geld nog niet geheel besteed. Mij lijkt het moment aangebroken om sociale werkplaatsen, zeker die in de zwakkere regio's, daarvoor in aanmerking te laten komen. Tot nu toe heeft de SW-sector geen plan mogen indienen. Werkgevers en vakbonden in de sector moeten voor mensen het verschil kunnen maken, waar mogelijk bijgestaan door gemeenten, arbeidsmarktregio's of regionale bedrijven. Ik heb steeds gezegd dat ik geloof in de sociale werkvoorziening en de mensen die er werken. Ook de afgelopen weken heb ik mooie voorbeelden gezien van de rol die de sociale werkvoorziening in de Participatiewet kan hebben.

Ik heb al eerder gezegd dat Wajongers in het sociaal akkoord met een herbeoordeling en een gang richting bijstand het kind van de rekening dreigden te worden als er na die beoordeling geen werk zou zijn. Gelukkig wordt de soep niet zo heet gegeten als die werd opgediend.

De heer Kerstens (PvdA): Ik hoop dat de heer Van Weyenberg het niet alleen een opmerkelijke oproep vindt, maar ook één die de moeite van het bestuderen en wellicht van het ondersteunen waard is. De banenplannen leveren niet veel nieuwe banen op. Dat is ook niet een van doelstellingen. De banenplannen kunnen wel helpen om mensen werk te laten houden. De heer Van Weyenberg zei dat terecht. Mensen die op dit moment in onbepaalde dienst van de sociale werkvoorziening zijn, houden hun dienstverband. Mensen die een tijdelijk contract hebben, krijgen soms een vast contract aangeboden. Ik mocht dat afgelopen week meemaken bij Sallcon, het SW-bedrijf in Deventer. Op andere punten gebeurt dit echter niet. Als vakbonden en werkgevers in de sociale werkvoorziening samen met regionale werkgevers en gemeenten rond de tafel gaan zitten, kunnen zij met heel creatieve en goede plannen komen die de positie van de sociale werkvoorziening in de zwakke regio's versterken, doordat er extra werk komt of een plek wordt gevonden voor mensen die anders hun plek kwijtraken. Ik wil hen daartoe in staat stellen.

Mijn collega's hebben veel vragen over het Schattingsbesluit gesteld. Ik sluit mij daarbij aan. Wij hebben gelezen dat het nieuwe Schattingsbesluit geen gevolgen heeft voor bijvoorbeeld de WIA. Dat was een belangrijke voorwaarde voor de PvdA die niet via een achterdeurtje geconfronteerd wilde worden met aanpassingen. Het kabinet zegt echter dat er voorlopig geen gevolgen zijn. Ik vind het van belang dat de Kamer haar oordeel kan geven als «voorlopig» voorbij is en er toch wijzigingen voor de WIA aan de orde zijn. Ik ga ervan uit dat de Staatssecretaris dat ook van belang vindt en de Kamer kan toezeggen dat dit ook gebeurt.

Ik heb diverse malen bepleit dat niet iedereen voor de keuringsarts hoeft te verschijnen. Ik ben blij dat dit ook niet zo is. Heb ik goed begrepen dat de Staatssecretaris aan dit verzoek heeft voldaan en dat bijvoorbeeld mensen die in een instelling verblijven of in de dagbesteding zitten, niet worden herbeoordeeld en automatisch hun huidige Wajonguitkering van 75% behouden? Kan zij aangeven hoe groot de groep is die niet langer in spanning hoeft te zitten?

De heer Kerstens (PvdA): Dat werk de fijnste manier is om mee te doen aan de samenleving spreekt voor zich. Wij vinden dit allemaal, aan welke kant van de tafel wij ook zitten. Ik noemde echter net die 50- of 55-jarige bouwvakker die als gevolg van de crisis zijn baan is kwijtgeraakt. Die heeft misschien tweeënhalf of drie jaar recht op een WW-uitkering. Die heeft in die tweeënhalf of drie jaar ontzettend zijn best gedaan en heel veel sollicitaties de deur uitgedaan. Het is niet gelukt en hij belandt in de bijstand. Overigens vaker niet in de maand juni dan wel, want er zijn nog elf andere maanden dat je in de bijstand kunt belanden. Ik heb er niet zo veel vertrouwen in dat die mijnheer in die periode een baan vindt, ook als hij niet twee weken op een camping in Nunspeet gaat zitten. Overigens ben ik het ermee eens dat een aantal belemmeringen moet worden weggenomen. Daar heb ik al het een en ander over gezegd.

Ik vind dit plan niet bijdragen aan de positieve en juiste beeldvorming over mensen die aangewezen zijn op een bijstandsuitkering. Ik verwacht van dit plan ook geen wonderen wat betreft het aan het werk komen van mensen uit de bijstand. Ik heb de heer Potters eerder opgeroepen om net als de PvdA te pleiten voor lage lasten op arbeid. Dat levert banen op en daarmee zijn deze mensen meer geholpen.

Staatssecretaris Klijnsma: Het is goed gebruik om, als je een onderzoek doet, te kijken naar het resultaat. Edoch, laat ik het nog een keer heel helder zeggen, mij is niet ter ore gekomen dat mensen in de eerste maand van hun bijstand massaal op vakantie gaan. Mij is dus ook niet ter ore gekomen om hoeveel mensen het gaat. Ik blijf erbij dat ik het een groot goed vind dat gemeenten in dezen maatwerk kunnen leveren.

Ik wil nog wat kwijt. Het is ook zo dat als mensen naar het buitenland moeten, dit niet altijd omwille van vakantie is.

Staatssecretaris Klijnsma: Ik heb gezegd dat ik ga onderzoeken of er een probleem is, dat mij niet bekend is dat er signalen zijn, en dat ik het een groot goed vind als er rust op het WWB-front komt in de context van de afspraken die in het regeerakkoord gemaakt zijn. Ik ben daarover glashelder geweest.

Ik wil graag een aantal zaken geclusterd behandelen. Ik begin met de verdeelmodellen. Er werd ingezoomd op de zwakkere regio's van ons land. Daar is al menigmaal in debatten de aandacht voor gevraagd. Uit de verdeelmodellen blijkt dat met name de zwakkere regio's er goed uitkomen. Wij hebben dat deze week inzichtelijk gemaakt voor een van de verdeelmodellen. De regio's gaan erop vooruit. In 2015 is dat nog beperkt omdat 75% van de middelen in 2015 nog historisch wordt verdeeld. Wij zullen zien dat de komende jaren de percentages van de schijven verhoogd worden. Bij volledige toepassing van het nieuwe model neemt het voordeel toe tot circa 5%. Per gemeente kan het licht verschillen, maar de zwakkere regio's gaan er in de gehele context op vooruit. Ik heb dat voor de Kamer inzichtelijk gemaakt.

De heer Kerstens vroeg naar Oost-Groningen en de sectorplannen. Hij noemt dat de Asschermiddelen. De sectorplannen zijn er in twee tranches geweest. Op 31 mei jl. sloot de tweede tranche. De regio Oost-Groningen heeft daarop ingetekend. De regio Groningen kan daaruit ook middelen verwachten. De zaken worden nu verder uitgewerkt. De Minister is bezig om te bekijken of en hoe er een derde tranche komt. Ik adviseer de heer Kerstens om hiervoor de aandacht van de Minister te vragen.

Er zijn vragen gesteld over de prikkelwerking van de verdeelmodellen. Onderzoek heeft aangetoond dat de prikkelwerking in de WWB heeft geleid tot een lager bijstandsvolume van circa 8%. De huidige economische situatie leidt echter tot een toename van het aantal bijstandsgerechtigden. Dat is logisch. Het macrobudget is hierop aangepast en wordt toereikend vastgesteld. De prikkelwerking werkt dus.

Het CDA en D66 vroegen hoe je inzicht kunt krijgen in het langjarig voordeel voor gemeenten. In het multiniveaumodel dat wij gaan hanteren, houden gemeenten blijvend voordeel van goed beleid en uitvoering. Aangezien het model geen historische component bevat, wordt het voordeel voor een individuele gemeenten ook op lange termijn niet afgeroomd. Dat is er dus ook voor meerdere jaarschijven.

In het verdeelmodel voor het inkomensdeel wordt rekening gehouden met de manier waarop de nieuwe doelgroep van de Participatiewet over de gemeenten is verdeeld. Er zijn aan het macrobudget middelen toegevoegd voor de inzet van loonkostensubsidie, uit mijn hoofd zo'n 510 miljoen. De middelen voor loonkostensubsidies zullen worden verdeeld als integraal onderdeel van het inkomensdeel van de Participatiewet. Het is aan gemeenten om te bepalen hoe zij het instrument loonkostensubsidie inzetten. Het inzetten van loonkostensubsidie levert gemeenten per saldo een besparing op. Dit voordeel blijft meerjarig behouden.

Staatssecretaris Klijnsma: Wij hebben met de Tweede Kamer en de VNG voor beide verdeelmodellen een aantal evaluaties en monitormomenten afgesproken. De verdeelmodellen zijn nieuw en dan is het belangrijk om een vinger aan de pols te houden. De vraag van de heer Van Weyenberg is zeer terecht. Wij bekijken per jaar of de verdeelmodellen voldoen aan hetgeen wij beogen.

Het is natuurlijk niet zo dat de voordelen opstapelen. Je dient iedere keer naar het macrobudget te kijken. Als een gemeente jaar in, jaar uit goed beleid voert, heeft de gemeente daar profijt van, ook financieel.

Staatssecretaris Klijnsma: Ik vind oprecht dat wij vanaf 1 januari 2015 het voortouw aan de gemeenten moeten geven. Adel verplicht en dat betekent dat ik de gemeenten volg, maar bejegen als medeoverheid. Wij hebben goede afspraken gemaakt en die heeft de Kamer op papier. De Kamer weet precies wanneer wat helder moet zijn. Ik ben vast van plan de Kamer daarvan op de hoogte te stellen.

Mevrouw Karabulut vroeg hoe de «meevaller» van 2 miljoen op de WSW-middelen eruit ziet. Die meevaller is gebaseerd op het feit dat bij de Participatiewet de autonome uitstroom van mensen die op AOW-gerechtigde leeftijd zijn gekomen heel behoedzaam is geraamd, behoedzamer dan het geval was bij de Wet werken naar vermogen, de voorganger van de Participatiewet. Uit onderzoek blijkt dat de verwachte uitstroom hoger is dan die behoedzame raming. Hierdoor krijgen gemeenten meer middelen dan op basis van het WSW-volume in 2015 nodig is. De middelen laten wij bij de gemeenten en halen wij niet terug.

De zorgplicht is in de Tweede Kamer al aan de orde geweest. Afgelopen dinsdag was die onderwerp van gesprek in de Eerste Kamer. De zorgplicht in de WSW zag erop dat gemeenten zo veel mogelijk mensen met een WSW-indicatie een dienstbetrekking aanboden. Met de Participatiewet wordt de instroom in de WSW afgesloten. Daarmee komt ook de zorgplicht te vervallen. Het zittend bestand van de WSW heeft al een dienstbetrekking. De wettelijke rechten en plichten van mensen die werken op basis van een WSW-indicatie veranderen niet. Gemeenten behouden als goed werkgever de plicht om op te treden voor mensen met een WSW-dienstbetrekking. De zorgplicht betreft een inspanningsverplichting en geen baangarantie. Het karakter is daarmee wezenlijk anders. Mensen met een WSW-indicatie kunnen aan de zorgplicht geen rechtstreekse rechten ontlenen. Juridisch gezien gaat het om een inspanningsverplichting en geen garantie.

Staatssecretaris Klijnsma: Dat is bij uitstek de filosofie van de Participatiewet. Wij willen graag dat ieder mens voor zich en samen met de gemeente bekijkt wat de beste plek voor hem of haar is. De vraag was echter of de mensen die in de dagbesteding zitten allemaal herkeurd moeten worden. Daarop is het antwoord nee.

De SP vroeg hoe het verkeer met de deskundigen over het Schattingsbesluit is. Ik heb het besluit met het UWV uitgewerkt. Bij het UWV werken heel veel deskundigen, onder wie verzekeringsartsen. Die zijn aangesloten bij de koepel van verzekeringsartsen. Het UWV voert de wet uit en is mijn gesprekspartner bij de uitvoering. Ik vind het belangrijk om met de paraplu van de verzekeringsartsen goed in gesprek te blijven. Het is belangrijk dat wij ook bij de herkeuring alle expertise benutten. Er zit ongelofelijk veel expertise bij het UWV.

De CDA-fractie en de D66-fractie vroegen wat basale werknemersvaardigheden zijn. Dat zijn vaardigheden die bij alle taken en in alle bedrijfstakken nodig zijn om te kunnen werken. Bij het takenbestand wordt per taak bekeken welke vaardigheden in de werkomgeving nodig zijn. Wanneer blijkt dat bepaalde vaardigheden voor iedere taak nodig zijn, kan men spreken van een basale vaardigheid. Wij bekijken wat die zijn en dat wordt benut bij de herbeoordeling van de mensen. Kunnen mensen bijvoorbeeld een aanwijzing opvolgen en op tijd komen?

Staatssecretaris Klijnsma: Ik ken de Kamer goed genoeg om te weten dat de Kamer altijd mogelijkheden heeft om het kabinet te bevragen en dingen mee te geven.

Ik kom bij de vraag van het CDA over de banenafspraak. Ook mensen die in de bijstand zitten, kunnen tot de doelgroep behoren. De heer Heerma heeft een artikel in Trouw gelezen en vraagt of het zo is dat het aantal Wajongers te klein is voor de banen die met de werkgevers zijn afgesproken. Het gaat natuurlijk niet alleen om de Wajongers, maar ook om de mensen die op de wachtlijst van het SW-bedrijf staan en de nieuwe doelgroep die bij de gemeenten aanklopt. Wij verwachten dat er wel degelijk genoeg mensen zijn om deze plekken te vervullen, omdat die plekken in de tijd zullen groeien.

Staatssecretaris Klijnsma: Met de 125.000 garantiebanen hebben we afgesproken dat we focussen op de mensen die tot nu toe het moeilijkst aan de bak zijn gekomen. Dat is geen sinecure, ook niet voor werkgevers. Ik heb menigmaal gezegd dat ik het dapper vind dat werkgevers hiervoor willen staan. Als mensen wat lichtere beperkingen hebben en wel hun wettelijk minimumloon kunnen verdienen, dan worden ze hetzelfde bejegend als wij allemaal. Zij kunnen bij de gemeente aankloppen als ze hulp nodig hebben in de zin van een werkplekaanpassing of een no-riskpolis, maar de loonkostensubsidie en de garantiebanen zijn voor hen niet aan de orde. Dat moet helder zijn, ook in de signalen aan de werkgevers. Die eenduidigheid is essentieel.

Ik kom op de vragen over medische urenbeperkten. Ik ben voornemens om bij verzamelwet het amendement van de heer Van Weyenberg en mevrouw Schouten te vervolmaken, zodat ook medische urenbeperkten een studietoelage kunnen krijgen.

Staatssecretaris Klijnsma: Mijn ervaring is dat men in het gehele land het instrument verzamelbrief goed kent, zowel ambtelijk als bestuurlijk. Wij hebben natuurlijk spilsplinternieuwe bestuurders die het vehikel nog even moeten leren kennen, maar die verzamelbrief komt ongetwijfeld in hun posttas terecht. Het is een heel plezierig instrument omdat je alle gemeenten heel snel kunt bereiken.

De vraag was waarom er wordt gekeken of iemand het wettelijke minimumloon kan verdienen als hij maar voor twee uur per dag belastbaar is. In de systematiek van het UWV om de belastbaarheid per dag vast te stellen, kan het UWV aangeven of iemand vier uur of twee uur kan werken. Iemand heeft arbeidsvermogen als hij ten minste vier uur per dag kan werken. De reden daarvoor is dat als iemand een loonwaarde onder het minimumloon heeft, het niet realistisch is om te denken dat een werkgever hem aanneemt voor minder uren per dag. De economische waarde van deze arbeid zou dan zo klein worden, dat het voor een werkgever niet lonend is. Een uitzondering is als iemand twee uur kan werken tegen ten minste het minimumloon. Zo iemand kan wel aantrekkelijk genoeg zijn voor een werkgever. Hij heeft dan ook arbeidsvermogen. Twee uur kunnen werken is uitzonderlijk, blijkt uit gegevens van het UWV. Ik begrijp de vraag goed en vind hem heel relevant. Ik wil best monitoren hoe vaak dit bij de beoordeling van het arbeidsvermogen van mensen voorkomt. Op dit moment krijg ik van het UWV terug dat het uitzonderlijk is.

Staatssecretaris Klijnsma: Ik ga dat na bij het UWV. Ik zal de Kamer voor het VAO daarover informeren.

De heer Potters zei dat de instroom in de Wajong in 2013 is gestegen. Dat klopt. Als Wajongers gaan werken, leidt dat niet direct tot uitstroom. Zij krijgen heel vaak suppletie op wat zij verdienen. Meestal combineren werkende Wajongers hun loon met een uitkering. Daarom is het aantal Wajongers niet enorm gedaald. Bovendien hebben de mensen in de Wajong last gehad van de crisis en konden zij daardoor veel minder snel aan de slag komen, net als alle andere mensen in Nederland.

Staatssecretaris Klijnsma: Dit is natuurlijk heel moeilijk te duiden. Wij gaan nu met de Participatiewet werken en alle Wajongers die arbeidscapaciteiten hebben, kunnen gewoon aan de slag geholpen worden.

Ik kom bij de vraag van de PvdA of de Kamer toekomstige wijzigingen van het Schattingsbesluit te zien krijgt, bijvoorbeeld in verband met de WIA. Dit kan ik volmondig toezeggen. De nieuwe regels voor mensen die met loonkostensubsidie gaan werken en door ziekte uitvallen, worden voorgesteld in een wetsvoorstel dat ik te zijner tijd graag met de Kamer bespreek.

Staatssecretaris Klijnsma: Er was een aantal aanvullende vragen. Wanneer komt de nulmeting? Die is gepland voor het najaar, omdat wij voor de eerste keer in 2016 meten over 2015 en wij de instrumenten nodig hebben die wij in de quotumwet hebben opgeschreven. Het voorstel voor de quotumwet wil ik voor de zomer aan de Kamer presenteren. Op basis daarvan zullen wij doorstappen naar de nulmeting.

De SP-fractie vroeg naar het VN-verdrag en de manier waarop de Participatiewet daaraan getoetst is. Wetsvoorstellen worden voor onafhankelijk advies voorgelegd aan de Raad van State, die altijd toetst aan alle internationale aangelegenheden. Het kabinet ziet daarom geen aanleiding voor additionele toetsen. Bij de totstandkoming van de Participatiewet is nagegaan of deze in overeenstemming is met het VN-gehandicaptenverdrag. Nederland heeft dat verdrag immers in 2007 al ondertekend. Ik weet dat mijn collega Van Rijn doende is om het VN-verdrag zo snel mogelijk bij de Kamer te krijgen, zodat het geratificeerd kan worden. Het is een standaard onderdeel van het wetgevingsproces dat bij het opstellen wordt nagedaan of de regelgeving in overeenstemming is met de verdragen die Nederland heeft geratificeerd of ondertekend.

In de Eerste Kamer werd mij gevraagd of ik gemeenten wil vragen de Participatiewet uit te voeren in de context van het VN-verdrag. Dat heb ik toegezegd.

Staatssecretaris Klijnsma: Ik heb met Terug naar de bossen gesproken. De vertegenwoordigers zitten hier. Het klinkt een beetje raar, maar ik vind het een mooie term. Wij hebben tegen elkaar gezegd dat de formele toetsing achter de rug is, maar dat het zaak blijft om naar het brede te decentraliseren beleid te kijken, zeker als straks collega Van Rijn met de ratificering van het verdrag naar de Kamers komt. Ik wil geen dingen van mijn tafel afduwen, maar in de context van het ratificeren zullen de Kamers zeker een aantal dingen bediscussiëren. Het feit blijft dat gemeenten zich moeten verdiepen in het VN-verdrag.

Mevrouw Karabulut heeft een aantal vragen over re-integratie gesteld. Zij heeft die ook schriftelijk gesteld en ik heb ze schriftelijk beantwoord, onder andere die over de re-integratie-instelling WorkFast. Het is zoals het is. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor een juiste uitvoering van de WWB en de wijze waarop zij hun re-integratiebeleid vormgeven. Het is aan het college om eventuele misstanden op te sporen. Cliënten hebben altijd de mogelijkheid om beroep en bezwaar aan te tekenen. Als mensen vinden dat er sprake is van onheuse bejegening, dan kunnen zij altijd een klacht bij de gemeente indienen. Onderzoek door de inspectie is niet aan de orde, want het betreft de beleidsvrijheid van gemeenten. De inspectie onderzoek geen individuele gemeenten.

Staatssecretaris Klijnsma: De D66-fractie krijgt signalen dat gemeenten niet goed op de hoogte zijn van de regels voor de studieregeling. Ik had hierop al gereageerd door te zeggen hoe wij de studieregeling aanpassen. De studieregeling als zodanig zal ik op dezelfde wijze onder de aandacht brengen.

De heer Kerstens vroeg naar reshoring. Daar hebben wij vaker over gesproken. In de verzamelbrief van december 2013 heb ik gemeenten gewezen op de kansen van reshoring. Ook de Kamers van Koophandel hebben hiervoor steeds meer trajecten lopen. Door het kabinet wordt een en ander enorm gepromoot. Ik zal best practices van bedrijven die via reshoring werk creëren voor mensen uit de doelgroep, actief uitdragen. Bovendien stuurt de Minister van SZW binnenkort een brief aan de Kamer waarin hij zijn visie op reshoring schetst.

De heer Van Weyenberg (D66): Voorzitter. Ook ik wacht met grote belangstelling die brief af. Ik heb dezelfde vragen. Ik dank de Staatssecretaris voor de toezegging om de studietoeslag actief onder de aandacht te brengen in het bestuurlijk overleg met de VNG en in de verzamelbrief en dat zij in de praktijk een oogje houdt op de manier waarop dit door gemeenten wordt opgepakt. Ik zie uit naar de wetsreparatie die zij in de Eerste Kamer heeft aangekondigd en die ervoor zorgt dat de studietoeslag ook voor mensen met een medische urenbeperking beschikbaar is.

Het is afwachten hoe het verdeelmodel en de Participatiewet er na 2017 uit gaan zien. Het mag helder zijn dat mijn fractie voorkeur heeft voor een zo objectief mogelijke vormgeving.

Dat er een meerjarig voordeel blijft, vind ik erg belangrijk. Het is cruciaal voor gemeenten om aan de voorkant te investeren en mensen aan de slag te helpen. Ook is het voor een effectieve handhaving nodig dat na de kosten de baten komen. Het moet niet zo zijn dat je twee mensen in dienst neemt om de begeleiding te intensiveren en daar geen rendement op maakt. Dan doen gemeenten het gewoon niet en dat willen wij niet.

De Staatssecretaris heeft een aantal opmerkingen over de relatie met de WMO gemaakt. De nulmeting komt in het najaar en de Staatssecretaris legt de link met de quotumwet. Aan de ene kant begrijp ik dat en aan de andere kant denk ik: de nulmeting ging om de garantiebanen en niet om de quotumwet. Waarom heeft zij die link gelegd?

De heer Potters (VVD): De bijstand is een tijdelijk vangnet dat wordt opgebracht door de belastingbetaler. Dan mag je verwachten dat mensen alles op alles zetten om er zo snel mogelijk uit te komen. Als je meteen een paar weken op vakantie gaat, is dat niet handig en frustreert dat mogelijk de kansen op een baan, op tijdelijk werk en op uitstroom. Ik benadruk dat uit het rapport van de Inspectie SZW blijkt dat in de beginperiode de kans op uitstroom het grootst is en dat tijdelijk werk een opstapje kan zijn naar definitief werk. Wij juichen dat van harte toe. Ik denk dat iedereen in de Kamer dit doet.

Ik ben blij met de toezegging over het onderzoek. Wij moeten goed bekijken of de systematiek aangepast kan worden en dient aan te sluiten bij de systematiek van de WW. Ik wacht de reactie van de Staatssecretaris af.

Ten slotte geef ik de complimenten aan de Staatssecretaris over het gekozen multiniveaumodel van het buigbudget, dat leidt tot meer uitstroom en meer prikkelwerking en ervoor zorgt dat meer mensen aan de slag komen. Dat is waar wij deze wetten voor behandelen.

De heer Kerstens (PvdA): Voorzitter. Ik ga mijn schaarse tijd niet besteden aan het voorstel. Dat heeft de heer Potters vandaag zelf vakkundig de nek omgedraaid. Ik zeg wel wat over belangrijke onderwerpen. Ik heb het gehad over de duidelijkheid die nodig is. Ik ben blij dat vandaag duidelijkheid is gekomen voor Wajongers die in een instelling verblijven en in de dagbesteding zitten en die niet langer het zwaard van Damocles van een herkeuring boven hun hoofd hebben hangen. Ik ben ook blij met de duidelijkheid dat de nieuwe verdeelmodellen waarom de Kamer heeft gevraagd, uiteindelijk zo'n 5% meer opleveren voor de zwakke regio's dan zonder de breedgesteunde motie waar die modellen op gebaseerd zijn het geval zou zijn geweest.

De Staatssecretaris nodigde mij uit om mij te vervoegen bij de Minister van SZW voor het ter beschikking stellen van de zogenaamde Asschergelden voor SW-bedrijven. Ik ga er overigens van uit dat de Staatssecretaris bij de monitoring extra aandacht heeft voor de voortgang in de zwakkere regio's. In de provinciale staten van Groningen heeft gisteren een motie gecirculeerd om de problematiek aan te pakken, want de Groningers zitten niet stil. Die motie betreft het instellen van een commissie die een samenhangende aanpak moet ontwikkelen waarmee de arbeidsmarktproblematiek in Oost-Groningen kan worden bestreden. Is er vanuit het kabinet bereidheid om te bekijken wat het in overleg met die commissie kan bijdragen?

Ik ben blij dat de Staatssecretaris toezegt dat zij voorlopig niet, maar waarschijnlijk ook niet daarna, van plan is om over te gaan tot allerlei aanpassingen van het Schattingsbesluit die de WIA zouden raken en dat zij, mocht dat onverhoopt toch het geval zijn, eerst langs de Kamer komt.

Omdat ik in de eerste termijn op verzoek van de heer Heerma iets moest zeggen over het plan van de heer Potters, heb ik geen tijd gehad om wat woorden te wijden aan thema's die ik al vaker heb aangestipt. Het betreft reshoring, waarover de Staatssecretaris net wat heeft gezegd, en het sociaal aanbesteden. De Staatssecretaris zei dat de Minister van SZW met een visie over reshoring komt. Dat zal naar aanleiding van de uitvoering van de motie van CDA en PvdA zijn. Ik hoop dat die visie echt wat voorstelt en de aanzet kan zijn voor een actieplan. Het terughalen van werk uit het buitenland kan veel soelaas bieden aan de mensen over wie wij het hebben. Het past volgens mij ook heel mooi bij de werkagenda van het kabinet.

Ik kom met een initiatiefvoorstel om het sociaal aanbesteden meer te laten doen dan het nu doet. Het kan namelijk kansen en perspectief bieden aan mensen voor wie deze wetten bedoeld zijn. Social return wordt nu vaak op een zodanige manier ingevuld dat je een carrousel van mensen krijgt die in en uit allerlei kaartenbakken gaan. Dat kan niet de bedoeling zijn. Als de Staatssecretaris echt werk maakt van reshoring, doe ik dat voor sociaal aanbesteden. Ik hoop op een welwillende ontvangst van dat plan. Ik neem dan aan dat dat plan deugt, want met plannen die niet deugen hoeft de Staatssecretaris niet zoveel.

Mevrouw Karabulut (SP): Voorzitter. Het is heel opvallend aan dit debat en aan de reeks van debatten over werkloosheid en arbeidsgehandicapten dat het heel weinig gaat om het gigantisch grote probleem van werkloosheid en het bestrijden daarvan. Wij hebben het over instrumenten, over Schattingsbesluiten, over de zwembroek van de heer Potters, maar over het grootste probleem van de laatste jaren, namelijk dat er 120.000 mensen in de bijstand zijn bijgekomen en dat wij meer dan 8% werklozen hebben, wordt niet of nauwelijks gesproken. Ik beperk mij tot de verantwoordelijkheid van de Staatssecretaris en vraag haar hoe het kan dat die 120.000 bijstandsgerechtigden er de afgelopen jaren bij zijn gekomen. Als wij alleen kijken naar de termijn waarvoor de Staatssecretaris verantwoordelijk is, gaat het over tienduizenden. Ik meen over 50.000. De Staatssecretaris zegt dat de prikkelwerking die wij opnieuw introduceren met een nieuwe verdeelmodel van budgetten voor gemeenten, doet waarvoor zij is bedoeld, namelijk voorkomen dat mensen instromen in de bijstand. Dat doet het model niet. Hoe kan dat? Hoe kan het dat het financiële aspect vooropstaat in plaats van de betrouwbaarheid en de duurzame re-integratie en dat er gigantische aantallen werklozen bijkomen? Het gevaar is dat alles wat wij sinds 2004 met het financiële model onder de bijstandswet hebben meegemaakt, voor nog grotere groepen gaat gelden, ook voor mensen met beperkingen die al met 10–0 achterstaan op de haast hysterische arbeidsmarkt.

Vanaf volgend jaar zijn gemeenten voor alle groepen verantwoordelijk. Als er een ding is dat wij hebben geleerd, is het dat de prikkel niet leidt tot duurzame re-integratie en uitstroom naar banen. Ik doe nog een keer een klemmend beroep op de Staatssecretaris om het samen met gemeenten, die hier ideeën voor hebben, en wetenschappers over een andere boeg te gooien en te onderzoeken hoe de duurzame uitstroom ingebouwd kan worden. Als je snel mensen eruit jast of heel veel boetes oplegt, ben je naar de maatstaven van de heer Potters en de VVD-fractie goed bezig. Zo pervers is het systeem. Het is heel erg gericht op de korte termijn en op het straffen, terwijl wij nota bene gisteren in een overleg met de Minister van Sociale Zaken een recent onderzoek hebben behandeld over de resultaten van preventie, begeleiding en ondersteuning van mensen. Als je investeert kunnen werkloosheid, uitval en arbeidsongeschiktheid voorkomen worden.

Mevrouw Karabulut (SP): Ik verwijs kortheidshalve naar alle voorstellen in het verkiezingsprogramma, maar ook naar alle onderzoeken die wij de afgelopen jaren hebben uitgevoerd en de voorstellen die wij daarin hebben verwerkt. Ik stel de heer Potters voor om te kijken naar wat mensen nodig hebben. Oordeel niet en ga niet direct in de modus om met proefballonnen in de krant te komen. Daarmee bedient hij zijn achterban, maar doet hij de werklozen tekort. Ik zou persoonlijk een toontje lager zingen als ik verantwoordelijk zou zijn voor het huidige aantal werklozen en het feit dat het aantal bijstandsgerechtigden met tienduizenden groeit. Heeft de heer Potters gezien hoe vol de hal in Zwolle was? Daar stonden rijen werklozen die een baan wilden. Kunnen alle mensen die niet op vakantie willen maar dolgraag aan de slag willen, zich misschien melden bij de heer Potters? Dit lijkt voor sommigen misschien een beetje buiten de orde, maar het gaat over het principe. Je ziet dat met het perverse systeem van korten en met het kortetermijndenken geen duurzame resultaten geboekt worden. Daarom komen arbeidsgehandicapten niet aan de bak en groeit de werkloosheid. Wij zien dat met het nieuwe model, ondanks alle debatten en discussies die wij hebben gevoerd, de gemeenten die het al lastig hadden, waar de werkgelegenheid laag is en waar mensen via de sociale werkvoorziening aan de slag zijn, in de financiële problemen zitten. Als ik de Staatssecretaris dan verzoek om een noodfonds op te zetten voor Noordoost-Groningen, zegt zij dat wij wat gaan doen met de sectorplannen van de heer Asscher. Die sectorplannen en de middelen daarvoor, komen alleen maar beschikbaar wanneer mensen al ontslagen zijn.

Dit geldt ook voor het Schattingsbesluit. Ik vind het onverantwoord. Mijn fractie kan er dan ook niet mee instemmen, in tegenstelling tot de meeste andere fracties. Het is niet uitgewerkt en het is onduidelijk. Professionals zeggen – ja, die zitten ook bij het UWV, maar zij moeten uitvoeren wat de Staatssecretaris verzint – dat het onverantwoord en niet te beoordelen is. Eén ding staat voorop: 240.000 mensen moeten herkeurd worden om de bezuiniging van 1,1 miljard euro te behalen. Kan de Staatssecretaris mij vertellen waarom mensen 5% op hun uitkering gekort worden?

Over het punt van toetsing van het VN-verdrag is het nodige gezegd. Ik voorzie grote problemen met de WSW en de zorgplicht. Ik blijf dit en de misstanden bij de gemeenten als gevolg van de grote werkloosheid aankaarten. Ik wil graag dat de Staatssecretaris iets minder luistert naar de rechterzijde en iets meer om zich heen en naar de linkerzijde kijkt, en vooral naar de werklozen zelf.

Staatssecretaris Klijnsma: Voorzitter. De heer Heerma vroeg of het onderzoek naar de motie-Heerma over loondispensatie en loonkostensubsidie voor de begrotingsbehandeling bij de Kamer kan zijn. Het antwoord is ja. Datzelfde geldt voor de brief die ik heb toegezegd. Wij weten niet wanneer het VAO komt, maar als ik die brief voor dinsdagmiddag aan de Kamer stuur, denk ik dat dat op tijd is.

De heer Van Weyenberg vroeg naar de nulmeting. Die hoort in mijn visie bij de quotumwet omdat in de quotumwet de instrumenten voor de garantiebanen zitten. Daaruit blijkt welke doelgroepen het precies betreft. Daarom is het zo belangrijk, daar werk ik heel hard aan, dat die quotumwet zo snel mogelijk bij de Kamer landt, want dan kunnen wij doorstappen.

De heer Potters is nog even doorgegaan op zijn initiatief. Ik heb daar het mijne van gezegd. Ik onderstreep dat het gaat om een verblijf in het buitenland. Ik ken veel mensen die niet voor een vakantie naar het buitenland moeten. Ik zeg nog een keer dat ik heel veel mensen in de bijstand tegenkom die staan te popelen om te gaan werken.

Mevrouw Karabulut zegt dat de banen er niet zijn. Zij heeft een punt, want die banen zijn er nog niet allemaal. Gelukkig gloort er licht aan de horizon. Het kabinet doet er alles aan om mensen zo goed mogelijk te equiperen om die banen in te vullen. Vandaar de sectorplannen, de ESF-middelen en al die zaken die wij vanmiddag bij de kop hebben. Daar ligt het absoluut niet aan. Mensen die een uitkering hebben, moeten we zo snel mogelijk aan de banen die er wel zijn helpen. Ik neem afstand van de uitspraak dat mensen in de bijstand die banen niet willen invullen.

De heer Kerstens vraagt of ik wil kijken naar de regio's die het het moeilijkst hebben. Dat heb ik al toegezegd. Ik heb ook toegezegd dat ik met die regio's in nauw contact blijf. Dat geldt ook voor het ondersteunen van de commissie die door de provincie Groningen wordt ingesteld. Als ik daar een bijdrage aan kan leveren, zal ik dat niet laten.

De heer Kerstens heeft de aandacht op reshoring gelegd, maar daar ben ik al op ingegaan. Ik neem er kennis van dat hij voornemens is om het initiatief te nemen voor het sociaal aanbesteden.

Mevrouw Karabulut zei dat het bestrijden van de werkloosheid aan de orde is. Dat beaam ik. Dat doen wij ook met zijn allen. Zo voelt dat en dat geldt voor alle leden van de commissie. Ik kijk naar Noordoost-Groningen en de middelen die wij kunnen inzetten. Ik heb contact met wethouders in Oost-Groningen over de ESF-middelen, die je kunt gebruiken voor de arbeidsmarkt en die je niet op de plank mag laten liggen. Daarop moet ingezet worden en ik help daarbij.

Mevrouw Karabulut sprak over de Wajongers die, als zij niet duurzaam arbeidsongeschikt zijn, in 2018 na herkeuring gekort worden op hun uitkering als zij geen baan hebben gevonden. Dat is waar. Ik heb dat nooit onder stoelen of banken gestoken. Deze mensen moeten met voorrang op de garantiebanen terechtkomen. Wajongers, net als bijstandsgerechtigden, vinden het plezierig om mee te doen. Ook Wajongers moet de hand gereikt worden om te participeren in de samenleving. Ik vind het plezierig dat alle vijf de leden daar vanmiddag hun steen aan hebben bijgedragen.

De voorzitter: Ik zal de Voorzitter verzoeken om een VAO in te plannen. De volgende toezeggingen zijn gedaan:

• − De Staatssecretaris informeert de Kamer na het zomerreces over gesprekken met gemeenten in Noordoost-Groningen over de middelen die zij ontvangen uit het participatiebudget.

• − De Staatssecretaris zal bij het UWV nagaan hoe vaak het voorkomt dat mensen met een medische urenbeperking onder het criterium van het Schattingsbesluit vallen en minder dan twee uur werken maar wel het minimumloon kunnen verdienen, en zal de Kamer hierover voor aanstaande dinsdag 12.00 uur informeren.

De voorzitter: De Staatssecretaris bevestigt dit.

• − De studieregeling wordt via een verzamelbrief onder de aandacht van de gemeenten gebracht.

• − Het voorstel voor de quotumwet wordt voor de zomer naar de Kamer gestuurd. Daarin staat ook de informatie over de nulmeting. De Kamer wordt hierover in het najaar nader geïnformeerd.

De voorzitter: Dat hebben wij genoteerd.

• − Naar aanleiding van de motie over loondispensatie van de heer Heerma wordt voor de begrotingsbehandeling van Sociale Zaken het onderzoek hierover naar de Kamer gestuurd.

De voorzitter: De vraag daarbij is of de Staatssecretaris de resultaten van het onderzoek met ons allen of alleen met de heer Potter wil delen. Wij zijn daar allen zeer nieuwsgierig naar. Wij noteren dit als een toezegging.

Ik bedank iedereen en sluit de vergadering.