Nr. 114 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Veiligheid en Justitie heeft op 21 november 2012 overleg gevoerd met staatssecretaris Teeven van Veiligheid en Justitie over:

• − de brief van de minister voor Immigratie, Integratie en Asiel d.d. 24 oktober 2012 over de situatie rond het tentenkamp in Amsterdam Osdorp (29 344, nr. 91);

• − de brief van de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d. 15 november 2012 over de ontwikkelingen rond de tentenkampen in Amsterdam en Den Haag (29 344, nr. 92);

• − de brief van de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie d.d. 21 november 2012 met de reactie op het aanbod van de gemeente Amsterdam aan vreemdelingen uit het tentenkamp (29 344, nr. 104).

Van dit overleg brengt de commissie bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Jadnanansing

Griffier: Hessing-Puts

De heer Fritsma (PVV): Zoals iedereen weet, heeft de PVV-fractie in voorgaande jaren ook steeds gezegd dat het instrument van vreemdelingenbewaring moet worden toegepast met het oog op uitzetting wanneer mensen niet vrijwillig terugkeren. Nogmaals, we hebben te maken met mensen die willens en wetens hun vertrekplicht negeren. Dat mag niet beloond worden. Mevrouw Gesthuizen heeft moties ingediend bijvoorbeeld naar aanleiding van het debat over het tentenkamp in Ter Apel, waarin ze pleit voor opvang van mensen die hun vertrekplicht negeren. Ja, zo gaan mensen natuurlijk nooit weg. We moeten het vreemdelingenbeleid strikt handhaven. Als dat gebeurt, voorkomen we een hoop ellende. Nogmaals, de PVV vraagt het kabinet in te zetten op gedwongen terugkeer met vreemdelingenbewaring, met het oog op die terugkeer.

Voorzitter. Het gaat om mensen die wel kunnen terugkeren, maar niet willen terugkeren. Aan degenen die wel bereid zijn om mee te werken aan terugkeer, wordt gewoon opvang geboden. Verblijf in een tentenkamp is dus helemaal niet nodig. Die mensen moeten weg. Er kan opvang genoten worden als mensen meewerken aan hun terugkeer. Het is pure onwil. Daarom kan deze hele kwestie maar één uitkomst hebben, namelijk de terugkeer naar het land van herkomst. Ik herhaal mijn vraag. Wat is er gedaan om dit te bereiken? Waarom heeft de vreemdelingenpolitie niet ingegrepen? Waarom zijn deze mensen niet uitgezet of in ieder geval in vreemdelingenbewaring geplaatst met het oog op die uitzetting? De tentenkampen hadden allang ontruimd moeten worden. Het lijkt echter of er niets is gedaan om de Vreemdelingenwet te handhaven.

In plaats daarvan is de staatssecretaris zelfs bezig met het bevoordelen van deze tentenkampbewoners. Hij heeft namelijk opvang geboden aan degenen die een procedure hebben lopen, ook als die procedure normaal gesproken geen recht op opvang geeft. Dat is beloning van chantage. De staatssecretaris biedt de bewoners van het tentenkamp meer privileges dan de vreemdelingen die daar niet verblijven. Zo komen we natuurlijk nooit van het probleem af. Met het bevoordelen van deze actievoerders ondermijnt de staatssecretaris zelf het terugkeerbeleid. Ik vraag hem daarmee op te houden en de grenzen te handhaven die het vreemdelingenbeleid stelt.

Tot overmaat van ramp zijn er ook weer gemeenten die de zaak traineren. Nu neemt de burgemeester van Amsterdam, de heer Van der Laan, het voortouw. Tegen de afspraken in willen gemeenten toch opvang bieden aan uitgeprocedeerde vreemdelingen. Hoe gaat de staatssecretaris dat voorkomen? Zijn brief was hierover volkomen onduidelijk. Voor de PVV-fractie is het de hoogste tijd voor sancties, want anders houdt het nooit op met gemeenten die de afspraken schenden. Nogmaals, we zitten al met dit probleem sinds 2007. Toen is de afspraak met de gemeenten gemaakt om te stoppen met opvangvoorzieningen. Vijf jaar later hebben we het er nog steeds over. Het is dus nu echt tijd voor sancties. Zorg ervoor dat de gemeenten zich aan de afspraken houden door de opvang te stoppen en niet meer te hervatten. Wat mijn fractie betreft kan er gekort worden op het Gemeentefonds wanneer gemeenten toch de kont tegen de krib gooien. Hierop hoor ik graag een reactie.

Mevrouw Gesthuizen (SP): Voorzitter. Als eerste wil ik de staatssecretaris feliciteren met zijn nieuwe portefeuille. Een stoere man met een duidelijk snoeihard rechts profiel op immigratie en asiel. Ik houd mijn hart vast. Voor de SP is het nog maar de vraag of de staatssecretaris zorgvuldig met zijn portefeuille om zal gaan.

Gisteren hebben een aantal betrokkenen hun zorg uitgesproken over de situatie van uitgeprocedeerde asielzoekers die noodgedwongen op straat in tentenkampen leven. Ook staatssecretaris Teeven heeft ze ontmoet, gesproken en hopelijk ingezien hoe benard hun situatie is. Welke maatregelen gaat deze staatssecretaris nemen naar aanleiding van deze noodkreet? Hij heeft vorige week wel een sympathiek aanbod gedaan, maar dat zal uiteindelijk weinig uitmaken.

Deze asielzoekers zijn dan wel uitgeprocedeerd en dienen terug te keren, maar velen van deze mensen kunnen dit niet. Ze kunnen eigenlijk nergens heen. Voor hen moet er echt een echte oplossing komen. Het gaat hierbij veelal om mensen uit herkomstlanden die slecht meewerken zoals Somalië en Irak. Ook individuele omstandigheden kunnen de aanleiding zijn waarom mensen niet kunnen vertrekken. Deze mensen moeten volgens mijn fractie opvang krijgen tot terugkeer mogelijk is of ze moeten een vergunning krijgen, iets waarvoor de coalitiepartner van de staatssecretaris ook altijd heeft gepleit. Ook de ketenpartners hebben aangegeven dat opvang en goede begeleiding gunstig zijn voor de terugkeer. De Kamercommissie heeft in een bijzondere procedure een aantal deskundigen uitgenodigd en een aantal betrokkenen gehoord. Keer op keer hebben deze mensen gezegd dat opvang en goede begeleiding de beste ingrediënten zijn om mensen die moeten vertrekken, tot terugkeer te bewegen. Dat kan de staatssecretaris toch niet negeren.

Mevrouw Gesthuizen (SP): De heer Fritsma denkt dat de mensen die in Nederland verblijven en in deze tentenkampen hun heil hebben gezocht, allemaal al teruggekeerd hadden kunnen zijn. In dat simpele wereldbeeld zitten wel wat barstjes. De realiteit dringt hopelijk ook door tot in de PVV-fractie, namelijk dat deze mensen niet zomaar kunnen terugkeren. Als dat zo was, had de Nederlandse overheid hen al op het vliegtuig gezet. De meesten van hen zijn immers uitgeprocedeerd en hebben al te horen gekregen dat ze dienen te vertrekken of zelfs al vertrokken hadden moeten zijn.

Ik ben op werkbezoek geweest bij de marechaussee. Er zijn zeer dwingende maatregelen om mensen op het vliegtuig te zetten. Je kunt mensen bij wijze van spreken compleet inpakken en tegen hun wil vervoeren naar het land waar ze vandaan komen, maar vrijwel iedereen die in die tentenkampen zit, zou linea recta weer teruggestuurd worden naar Nederland. Mijnheer Fritsma, word wakker; we zitten met een probleem. De insteek van de SP is dat we geen mensen op straat willen. We willen niet dat mensen die op dit moment niet terug kunnen keren en ook niet teruggestuurd kunnen worden, op straat gaan bivakkeren.

Mevrouw Gesthuizen (SP): Ik wil best nog even ingaan op het buitenschuldcriterium. We zullen de gang van het debat afwachten, maar het lijkt mij dat we helemaal geen goed functionerende en sluitende asielprocedures hebben. Als er sprake is van een situatie waarin de mensen niet terug kunnen keren, is er volgens ons systeem immers geen sprake van buitenschuld op basis waarvan men dus een vergunning zou moeten krijgen. Dat punt moeten we nu juist vandaag bespreekbaar maken.

Ik wil graag de vraag van de heer Fritsma volledig beantwoorden. Er wordt inderdaad beweerd dat de DT&V al deze mensen heeft uitgenodigd voor een gesprek. Ik hoor graag van de staatssecretaris of dit het geval is en of deze mensen inderdaad nee op deze uitnodiging hebben gezegd. Ik heb gehoord dat dit beweerd wordt, maar ik weet niet of dit de realiteit is.

Mevrouw Gesthuizen (SP): Dat lijkt me een onzinnige redenering. Alle mensen in de tentenkampen die ik heb gesproken, zijn al jaren bekend bij alle instanties. De mensen hebben vaak ook een hele tijd in Nederland gewoond met een geldige verblijfsvergunning. Van al die mensen is overal bekend wie ze zijn, wat hun geboortedatum is, waar ze precies vandaankomen etc. etc. Sterker nog, die gegevens worden heel vaak gebruikt tegen die mensen. Men zegt dan: u komt daar en daar vandaan, dus u hebt geen recht op verblijf in Nederland. Die zaken zijn allemaal bekend. De heer Fritsma verkondigt gewoon onzin.

We zitten met een groep mensen die weliswaar zijn uitgeprocedeerd, maar die op dit moment niet kunnen vertrekken naar hun land van herkomst. Wat doen we met deze mensen? Nemen we onze verantwoordelijkheid of zeggen we heel erg makkelijk vanuit Den Haag: burgemeester van Den Haag, burgemeester van Amsterdam, burgemeester van Rotterdam, zoek het maar uit; dit zijn jullie mensen, zorg ervoor dat ze van de straat blijven, maar we willen niet dat jullie noodopvang bieden. Dit is de realiteit en die is zeker ook het gevolg van het beleid waarvoor de PVV de afgelopen jaren medeverantwoordelijk is geweest. Ik zei het al tegen de staatssecretaris: goede begeleiding is gunstig voor terugkeer.

Mevrouw Gesthuizen (SP): Ik wil de redenering wel weer terugdraaien, maar ik snap de theoretische discussie die de heer Azmani wil aangaan, niet zo goed. We zitten met een probleem. Alleen al in het tentenkamp in Amsterdam aan de Notweg zitten ongeveer 88 bewoners. Hier in Den Haag zitten er ook tientallen. Velen van deze mensen zijn vandaag op de publieke tribune aanwezig. Als het zo gemakkelijk was, konden deze mensen toch gewoon uitgezet worden? We hebben als vaste Kamercommissie zelf met de minister van Immigratie uit Irak gesproken. Zo simpel is het dus helaas niet. De heer Azmani kan wel zeggen dat hij puur in theorie wil weten hoe ik dit probleem wil oplossen, maar ik wil dit probleem graag in de praktijk oplossen. De praktijk is dat deze mensen veroordeeld zijn tot een bestaan op straat. Dat wil ik niet. Dat wil ik niet voor deze mensen, maar zeker ook niet voor de andere inwoners van dit land.

Voorzitter. De staatssecretaris kan toch niet al die signalen van de direct betrokkenen en deskundigen negeren? Die zeggen allemaal dat opvang en goede begeleiding gunstig zijn voor de terugkeer. Onderdak aan deze mensen geeft ze rust, helpt ze gezondheidsproblemen onder controle te krijgen en weer grip te krijgen op hun leven. Ook burgemeester Van der Laan, de burgemeester van Amsterdam, beaamde dat bij het rondetafelgesprek dat op 23 oktober jl. werd georganiseerd. Bovendien is bewezen dat medische problemen een belemmering vormen voor de wil om terug te keren. En als men ergens ziek door wordt, is het wel door de erbarmelijke situatie van het leven op straat. Mocht uiteindelijk toch blijken dat terugkeer echt niet mogelijk is, dan kan alsnog worden besloten om over te gaan tot het afgeven van een vergunning. Is de staatssecretaris bereid om dit te bespreken met de ketenpartners? Door de deskundigen die aanwezig waren bij het rondetafelgesprek, werd onder onze aandacht gebracht dat we op het buitenschuldcriterium moesten letten, omdat daarvan veel te spaarzaam gebruik wordt gemaakt.

Opvang leidt niet alleen tot meer terugkeer; opvang leidt er ook toe dat uitgeprocedeerde asielzoekers minder vatbaar zijn voor mensenhandel, moderne slavernij, prostitutie en criminaliteit, die een grote last voor de maatschappij vormen. Ook dit kan de staatssecretaris niet ontkennen.

Het harde beleid van het kabinet-Rutte I heeft overduidelijk gefaald. Helaas komt het regeerakkoord op dit punt nog niet met oplossingen. In december 2010 zei de PvdA-woordvoerder nog dat ze van mening was dat het regeerakkoord geen of amper voorstellen bevatte die een oplossing boden voor kwetsbare groepen vreemdelingen en dat het regeerakkoord op het gebied van immigratie daarmee eenzijdig en onbarmhartig was. Al vrees ik dat deze staatssecretaris net zo goed zal zijn als zijn voorganger, minister Leers, toch geef ik Rutte II graag een kans om het beter te doen. Vreemdelingen hebben vaak al veel meegemaakt en leven liever in de illegaliteit dan dat ze vanaf straat terugkeren naar het land waaruit ze zijn gevlucht. Staatssecretaris, doe er wat aan.

De heer Schouw (D66): Voorzitter. Het beleid van het vorige kabinet kenmerkte zich een beetje door streng maar rechtvaardig te zijn. De fractie van D66 hoopt dat met de komst van de PvdA in dit kabinet het woord «humaan» ook in dit rijtje terechtkomt en dat het met hoofdletters wordt geschreven. Daarom is dit debat vandaag buitengewoon interessant: een nieuwe staatssecretaris, maar ook een nieuw kabinet en, naar ik hoop, een nieuwe koers met de H van «humaan» voorop. Ik dank de staatssecretaris voor de brief die hij vanmiddag nog gestuurd heeft op mijn verzoek dat ik heb gedaan om hem een reactie te ontlokken over de zaak in Amsterdam.

De crux van dit hele debat is betrekkelijk overzichtelijk als ik de staatssecretaris aanhaal. In zijn brief schrijft hij: «Vreemdelingen die terug willen, kunnen immers terug». Als je er zo over denkt, moet je dus zeggen: weg met de tentenkampen en laat de mensen maar vertrekken. Maar de afgelopen jaren hebben we geleerd dat het niet zo eenvoudig is. Vreemdelingen kunnen niet altijd terug, ook al zouden ze heel graag willen. Daarvoor zijn vier redenen. De eerste is het thuisland dat niet meewerkt. Dat hebben we net al even gewisseld. De tweede reden is dat de veiligheid niet is gegarandeerd. Over het verschil in interpretatie van ambtsberichten hebben we uitvoerig gesproken. De vorige minister heeft gezegd dat we dat beter gingen doen. Nederland zegt dat het veilig is in Somalië en Irak, terwijl Duitsland zegt dat het helemaal niet veilig is. Ik kan me heel goed voorstellen dat de uitgeprocedeerde asielzoekers liever op het ambtsbericht uit Duitsland vertrouwen dan op dat uit Nederland. Dat mensen ziek zijn, speelt een belangrijke rol. Dat is de derde reden. De vierde reden is dat mensen stateloos zijn. Ook bij dit probleem kijkt de Nederlandse regering naar het plafond, maar lost zij het niet op. Dit zijn dus vier reële problemen. Hoe kijkt de staatssecretaris er tegenaan? Heeft de staatssecretaris zich op de hoogte gesteld van de mate waarin deze vier problemen zich voordoen bij de groep in Amsterdam?

Naar de opvatting van mijn fractie vallen dus veel mensen tussen wal en schip, ook omdat de huidige wetgeving en het huidige beleid niet sluitend zijn. Dat hadden we allemaal kunnen weten. Drie weken geleden hebben we hier nog een hoorzitting met experts gehouden waarbij een aantal van mijn collega's jammerlijk verhinderd was. Ze hadden van die wetenschappers kunnen vernemen dat er hiaten in het beleid zitten, dat er wat aan gedaan moet worden en dat het een beetje kortzichtig is – dat zeg ik tegen de staatssecretaris – om aan het land mede te delen: «Vreemdelingen die terug willen, kunnen immers terug». Zo eenvoudig is het niet. Het buitenschuldbeleid is te strikt. Er is geen procedure in dit land om stateloosheid vast te stellen en de vertrektermijnen zijn vaak te kort. Lees de rapporten erop na, kijk het verslag van de hoorzitting er nog eens op na. Dat zijn de feiten.

Concluderend: er liggen voor een staatssecretaris met een juridische achtergrond buitengewoon veel kansen om het huidige asielbeleid een menselijker en beter gezicht te geven. Is de staatssecretaris bereid zich hiervoor in te zetten? Mijn fractie wil ten eerste dat de staatssecretaris een open dialoog aangaat met de burgemeester van Amsterdam en geen bokswedstrijd. Zo komt het namelijk op mij over. Ten tweede wil mijn fractie dat de staatssecretaris in overleg gaat met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) over de manier waarop omgegaan moet worden met de tentenkampen in andere gemeenten en met de zogenaamde winterregeling voor de komende maanden. Voormalig collega Spekman heeft hierover in 2010 een prachtige motie ingediend en ik ben niet te beroerd om die nogmaals in te dienen. Ten derde wil mijn fractie dat er precies nagegaan wordt hoe het zit met de huidige groep uitgeprocedeerde asielzoekers op basis van de criteria die ik eerder noemde. Ten vierde wil mijn fractie dat de staatssecretaris toezegt de vermaledijde buitenschuldprocedure te bekijken; die is veel te strikt waardoor mensen tussen wal en schip vallen.

De heer Van Ojik (GroenLinks): Voorzitter. Het is moeilijk te schatten hoeveel ongedocumenteerde mensen Nederland telt. Dat weten we eigenlijk niet. Waarschijnlijk gaat het om duizenden mensen. Als we de mensen in de tentenkampen in Den Haag en Amsterdam bij elkaar optellen, zijn het er ongeveer 130. Die vormen dus het topje van de ijsberg. Ze maken een probleem zichtbaar dat in de Nederlandse samenleving veel breder aanwezig is en waarvoor dit kabinet en deze staatssecretaris hun ogen niet langer kunnen sluiten.

Veel uitgeprocedeerde asielzoekers kunnen geen kant op. Ze zijn niet welkom in Nederland en kunnen ook niet terug naar het land van herkomst. De staatssecretaris lijkt dit te betwijfelen. Ik denk dat hij er in zijn terugkeerbeleid ten onrechte van uitgaat dat iedereen kan terugkeren. Het moet mogelijk zijn om hierover veel betere informatie te verkrijgen. Welke landen werken onder welke condities wel of niet mee aan terugkeer? Het is toch idioot dat we hierover elke keer weer een discussie hebben? Er zijn mensen die zeggen: nee hoor, wie terug wil kan terug, en mensen die zeggen: nee hoor, die mensen willen wel terug maar ze kunnen niet terug. Kan de staatssecretaris niet veel meer helderheid verschaffen over het beleid op dit punt dat feitelijk van kracht is in de landen waarnaar de mensen geacht worden terug te keren?

Hetzelfde geldt voor de discussie over de veiligheid in die landen. Er is twee dagen geleden een nieuw ambtsbericht verschenen over de situatie in Irak. Ik heb dat gelezen en mezelf de vraag gesteld of ik, als ik in het tentenkamp tegenover het Centraal Station zat, terug zou willen keren. Zou ik denken dat dit land zo veilig was dat ik daarvoor mijn plek hier zou willen opgeven? Ik zou er niet lang over hoeven na te denken. Collega Schouw sprak al over nog ernstiger ambtsberichten in andere landen, maar ik heb het nu over het ambtsbericht dat de leidraad is voor de Nederlandse regering. Daarin wordt gesproken over een verslechterende veiligheidssituatie waarin steeds meer dodelijke slachtoffers vallen etc. etc., ook in vergelijking met vorig jaar. Ik hoef het niet te herhalen. Het moet toch mogelijk zijn om in die ambtsberichten met gebruikmaking van een veel bredere inbreng van bijvoorbeeld de internationale organisaties, van Vluchtelingenwerk, van de vluchtelingenorganisaties van de VN, een zodanig beeld te krijgen dat op basis daarvan kan worden gezegd of het veilig is om naar een land terug te keren?

Naar de smaak van mijn fractie meent de staatssecretaris ten onrechte dat hij een serieus aanbod heeft gedaan waarmee hij zich maximaal inspant om tot een uitweg te komen. Wie zich meldt en meewerkt aan terugkeer, krijgt 30 dagen opvang. In dit verband wil ik de staatssecretaris iets anders vragen. We hebben hier inderdaad een hoorzitting gehad. De burgemeester van Amsterdam stelde toen voor om eens na te denken over wat hij noemde een lichter criterium: niet wie meewerkt aan uitzetting krijgt recht op opvang, maar wie meewerkt aan een oplossing. We definiëren dus ruimer: wie meewerkt aan een oplossing, krijgt recht op opvang. Ik vraag de staatssecretaris hierop te reageren.

Ten slotte vraag ik de staatssecretaris of hij bereid is met de gemeenten en de vluchtelingenorganisaties in gesprek te gaan over de wijze waarop het Rijk ondersteuning kan bieden bij de zorgplicht die, ook volgens de rechter, aan gemeenten is toegekend, gezien de uitzichtloze situatie waarin de mensen in de tentenkampen zitten.

De heer Voordewind (ChristenUnie): Voorzitter. Ook ik ben bij het tentenkamp in Amsterdam geweest. Eerder ben ik ook in Ter Apel geweest. We hebben wanhopige blikken en belabberde en tragische situaties aangetroffen. Sommige mensen zijn ziek, maar de mensen zijn vooral boos. Ze roepen dat het lijkt alsof ze in Nederland als asielzoeker minder rechten hebben dan dieren. Dat komt hard over, maar ik kan het heel goed begrijpen als ik zie in wat voor situatie ze zitten. Het is niet de eerste keer dat ze in een tentenkamp zitten. Sommigen hebben in het kamp in Ter Apel gezeten. Die zijn toen weliswaar opgevangen, maar na een paar weken weer op straat gezet.

We zitten in een patstelling. We hebben dit debat al een aantal keren gevoerd in de Kamer. Vorige keer was dat met voormalig minister Leers, nu voor de eerste keer met de staatssecretaris, die ik trouwens feliciteer met zijn nieuwe functie. Dit geeft wel nieuwe kansen. We hebben met een nieuw kabinet te maken waarvan de PvdA wel degelijk deel uitmaakt. Dat geeft me goede hoop. Ik heb goed samengewerkt met Sharon Dijksma, de voormalige PvdA-woordvoerder. We zijn gezamenlijk opgetrokken met betrekking tot de uitgeprocedeerde asielzoekers in de tentenkampen. Ik heb nog even teruggelezen wat Sharon Dijksma in het laatste debat heeft gezegd. Ze heeft toen heel duidelijk gezegd dat deze mensen niet terug kunnen naar onveilige situaties zoals in Irak en Somalië. De inzet in die debatten was hetzelfde. Ik hoop dat de lijn van de PvdA ook in dit debat, en ook in de komende debatten, hetzelfde zal zijn. De Kamer moet, het liefst samen met de staatssecretaris, die patstelling doorbreken. De staatssecretaris kan zeggen dat deze mensen prima kunnen terugkeren en opvang krijgen als ze vrijwillig terugkeren, maar we weten dat de situatie niet zo eenvoudig is. De mensen zijn werkelijk doodsbang om zelfs alleen maar een handtekening te zetten dat ze vrijwillig terug willen. Ik kan me dat heel goed voorstellen omdat ik de situatie in Irak ook zelf ken. Ik ben afgelopen weekend net teruggekomen van de Syrische grens. Ook daar zie je de angst in de ogen van de vluchtelingen en de uitzichtloosheid van de situatie waarbij het de vraag is hoelang ze moeten wachten op uitsluitsel en perspectief.

Voormalig minister Leers heeft eind mei in het laatste debat gezegd dat hij gaat bekijken of hij gezamenlijk met Irak tot een terugkeerbeleid kan komen. Hij heeft toen toegezegd dat hij in september naar Irak zou reizen. Dat heeft hij niet gedaan. Ik vraag de staatssecretaris hoe hij een vervolg geeft aan de toezegging van de toenmalige minister aan Irak om uit deze impasse te komen. De toenmalige minister heeft 5 miljoen euro aangeboden als afkoopsom om de asielzoekers wel gedwongen terug te nemen. De Irakese minister die we toen als Kamer hebben gesproken, heeft daarvoor vriendelijk bedankt. Die wilde uiteraard wel graag die 5 miljoen euro ontvangen, maar niet in ruil voor gedwongen terugkeer.

We zitten nu nog steeds in dezelfde situatie met betrekking tot de Irakese asielzoekers. Hoe gaat de staatssecretaris dit oplossen? Hij kan de asielzoekers wel uit de tentenkampen zien te krijgen, maar dan krijgen we weer een tentenkamp in Rotterdam of in Utrecht. Dat blijft zich herhalen totdat we een echt uitzicht bieden aan deze mensen, die niet terug kunnen vanwege de veiligheidssituatie en vanwege het feit dat de regeringen niet willen meewerken. Ik hoop dat de staatssecretaris niet alleen naar een tijdelijke oplossing gaat zoeken. Ik spreek mijn waardering uit voor burgemeester Van der Laan. Die heeft een perspectief geboden voor een week of vier, maar daarmee hebben we nog geen structurele oplossing.

De vorige minister heeft over de Somaliërs ook gezegd dat hij ze, desnoods gedwongen, ging uitzetten. Hij heeft ze anderhalf jaar in vreemdelingendetentie gezet en moest ze noodgedwongen, onder andere door een tik op de vingers van het Europese Hof, weer op straat zetten omdat ze niet uit te zetten waren. Het alternatief dat hij bood, vrijwillige terugkeer, moest dan mogelijk zijn met één kleine kanttekening namelijk dat ze Al-Shabaab proof waren. Gekker kun je het niet maken: je wilt niet dat mensen in Nederland in boerka's lopen, maar dat wordt wel vereist van de asielzoekers die terug moeten. Ik kan deze lijnen niet met elkaar rijmen en ik hoop dat de staatssecretaris hiervoor toch een andere lijn bedenkt.

Ik heb ten eerste een oproep aan de staatssecretaris. Doorbreek de patstelling door de mogelijkheden te benutten. Interpreteer het buitenschuldcriterium zodanig dat we een oplossing vinden voor de mensen die op dit moment absoluut niet terug kunnen, met name de Somaliërs en de Irakezen, maar ook de statelozen. Nederland schijnt een van de weinige landen te zijn die geen verdrag voor statelozen kennen. Deze mensen zitten maar te wachten en zwerven door Nederland omdat ze nergens anders heen kunnen.

Ten tweede houd ik een pleidooi om de mensen die nog in een beroepsprocedure zitten of die nog in hoger beroep zijn, op te vangen en niet op straat te zetten, want dan worden ze de illegalen en de zwervers van de toekomst. Geef ze een humane behandeling.

De heer Van Hijum (CDA): Voorzitter. Het is al door een aantal collega’s gezegd: dit is het eerste overleg met de staatssecretaris in zijn nieuwe rol. Ik wens de staatssecretaris hierbij veel succes toe, want het is een belangrijke en ook zware portefeuille. Ik hoop op een goede samenwerking in de komende periode. Ik wens hem ook wijsheid toe in het vinden van een goede balans tussen enerzijds de noodzaak om strikt te zijn en een restrictief beleid te voeren dat in de wet- en regelgeving is verankerd en anderzijds altijd voor ogen te houden dat het om mensen gaat. Het vinden van de balans tussen strikt en humaan is heel moeilijk. Iedere keer wordt dat weer bewezen door de debatten die we hier met elkaar voeren.

Meteen vandaag is ditzelfde dilemma weer aan de orde. Dit overleg gaat over mensen die uitgeprocedeerd zijn en die voor het grootste deel al lange tijd in ons land verblijven. Gisteren hebben we een petitie mogen ontvangen en hebben we met een aantal mensen gesproken. Ik kan me iemand herinneren die zei al zeventien jaar in Nederland te verblijven. Enerzijds zijn er mensen die niet terug willen, voor wie ik nog wel begrip kan hebben, zeker als we het over zulke lange perioden van verblijf in Nederland hebben. Anderzijds zijn er mensen die niet terug kunnen, althans zeggen niet terug te kunnen. Die hebben zich verzameld in tentenkampen.

Ik heb de brief van de staatssecretaris gelezen. Ik bedoel dan de brief met het aanbod dat hij aan de bewoners van de tentenkampen heeft gedaan. Hierin schrijft hij dat de openbare orde in de eerste plaats een kwestie van de gemeente is en dat het bieden van onderdak, de asielrechtelijke kant, een kwestie van rijksbeleid is. En hij doet het aanbod om in elk geval de mensen individueel te faciliteren en te begeleiden bij terugkeer. Tegelijkertijd biedt hij 30 dagen opvang aan de mensen die nog in een lopende toelatingsprocedure zitten. Mijn fractie kan zich goed in die lijn vinden.

Ik moet eerlijk zeggen dat ik de reactie van de staatssecretaris op de inzet van burgemeester Van der Laan in de brief die ik vandaag las, minder helder vond. Het gaat dan over het aanbod van de gemeente Amsterdam om 30 dagen opvang te realiseren, samen met in totaal 10 andere gemeenten. Mijn fractie heeft de indruk dat de staatssecretaris met zijn reactie de deur weer op een kier zet voor opvang door de gemeenten. De staatssecretaris geeft aan dat er een vrees is voor precedentwerking, maar hij reageert er vervolgens niet echt op. Wat is het echte oordeel van de staatssecretaris over deze actie van de gemeente? Vindt hij dat hiermee valse hoop en een perspectief worden geboden, wat we eigenlijk niet zouden moeten doen? Of vindt hij dat een gemeente legitiem humanitaire redenen kan hebben om in een aantal situaties toch opvang te verzorgen? Als dat laatste het geval is, moet de staatssecretaris niet tegen de gemeenten zeggen: lost u dat probleem maar op. Dan moet hij aangeven wat er niet deugt aan onze huidige procedures en aan de gronden voor opvang. Die scherpte mis ik in de brief. Ik ben erg benieuwd naar de reacties van de staatssecretaris op de gestelde vragen. Bieden zaken als het buitenschuldcriterium of opvang bij gedwongen terugkeer op het moment dat men toch zijn medewerking verleent aan terugkeer, onvoldoende grond? Ik merk dat er enige twijfel, enige ruimte in de brief zit.

Hoe verhoudt de huidige situatie zich tot de bestuurlijke afspraken die in 2007 zijn gemaakt met de VNG door de toenmalige staatssecretaris Albayrak? Daarin was heel hard afgesproken dat «gemeenten gelet op het bovenstaande – dat wil zeggen de discussie die toen werd gevoerd over de Vreemdelingenwet – noch direct noch indirect zullen meewerken aan de opvang van onrechtmatig in ons land verblijvende vreemdelingen en de bestaande noodopvang zullen beëindigen». Ik wil van de staatssecretaris weten of die bestuurlijke afspraak nog steeds staat en of hij de vrees kan wegnemen dat we toch langzaam weer stapjes zetten naar een lokaal asielbeleid.

De heer Azmani (VVD): Voorzitter. Ook mijn succeswensen aan de staatssecretaris op deze portefeuille, en ook ik hoop op een constructieve samenwerking met deze commissie. Dit is de eerste keer dat ik het woord voer namens de VVD-fractie in een AO op het terrein van immigratie en asiel.

We spreken vandaag over die tentenkampen. Ik heb gelezen dat we hierover in het verleden ook al gesproken hebben naar aanleiding van de situatie in Ter Apel, waarbij de burgemeester van Vlagtwedde er toen voor heeft gekozen een noodverordening uit te vaardigen en het tentenkamp heeft ontruimd, waarmee de rust in het Noorden is wedergekeerd. Dit debat hoort eigenlijk wel thuis in de gemeenteraad. Het is een vraagstuk over de openbare orde en die valt onder de verantwoordelijkheid van de burgemeester en de driehoek. Hij dient deze acties af te wegen op basis van de Wet openbare manifestaties. Het Rijk komt hierbij geen directe rol toe.

De handreiking die de staatssecretaris vorige week heeft gedaan om tot een oplossing te komen, was in mijn ogen dan ook ruimhartig. Nederland heeft een zorgvuldige asielprocedure met de nodige kwaliteitswaarborgen. Er is een fatsoenlijke rechtsgang en een mogelijkheid tot beroep en hoger beroep bij de rechtsprekende instanties. Vreemdelingen die echt bescherming nodig hebben, krijgen die in dit land ook. Vreemdelingen die geen bescherming nodig hebben, moeten gewoon Nederland verlaten, hoe vervelend dat ook voor hen persoonlijk is.

Kortom, deze actievoerende vreemdelingen moeten niet anders worden behandeld dan andere uitgeprocedeerde vreemdelingen. Ons terugkeerbeleid vindt plaats in de lijn van de internationale regelgeving, de Terugkeerrichtlijn. De primaire verantwoordelijkheid om zijn vertrek te organiseren ligt bij de vreemdeling zelf. De eigen verantwoordelijkheid staat voorop. Daarnaast kan de vreemdeling ondersteuning krijgen van de overheid. Als men niet zelfstandig vertrekt, kan overgegaan worden tot gedwongen vertrek. Ook dat is in lijn met de richtlijn.

Manifestaties als deze en het niet consequent handelen scheppen verwachtingen. De gebeurtenissen in Amsterdam geven de betreffende mensen hoop en verwachtingen. Elke strohalm wordt gepakt om maar niet te hoeven terugkeren. Dat kunnen we ze soms niet eens verwijten. Ze hebben hun hele hebben en houwen vaak achtergelaten om dit avontuur aan te gaan. Vaak zijn daarbij kosten noch moeiten gespaard. Ook de verwachtingen van de achtergebleven mensen kunnen zeer hoog zijn.

In dat licht neem ik het vooral de links-extremistische campinggasten en organisaties kwalijk dat ze over de rug van deze vreemdelingen hun wereldvreemde ideologie uitventen. Dan heb ik het bijvoorbeeld over organisaties als de Anti Fascistische Actie Nederland (AFA), Occupy Den Haag en Utrecht, de Anarchistische Anti-deportatie Groep Utrecht (AAGU) en Migrant to Migrant. Ze wekken valse hoop om daarmee uitvoering te geven aan hun linkse idealen en de strijd aan te gaan met onze staat, het recht en de overheid. Ik heb me dan ook uitermate gestoord aan de berichtgeving dat de woordvoerder van de laatste organisatie – en dan heb ik het over Migrant to Migrant – meteen heeft aangegeven dat het aanbod van de staatssecretaris niet acceptabel is en zelfs de conclusie trekt dat dit aanbod ongepast is. Dit laat zien dat het niet het doel van deze organisaties is om tot een oplossing te komen. De vreemdeling ziet deze organisaties als laatste strohalmen, maar ze geven valse hoop. Zij zijn er medeverantwoordelijk voor dat vreemdelingen ervan afzien om aan hun rechtsplicht te voldoen en te doen wat uiteindelijk het beste voor hen is: Nederland verlaten in plaats van te proberen een perspectiefloos en illegaal bestaan in de marges van een samenleving op te bouwen.

Ik heb een inhoudelijke vraag over de terugkeer naar Somalië voor de staatssecretaris. Ik ben benieuwd wat de actuele stand van zaken in dit kader is en of we hierover op korte termijn een ambtsbericht kunnen verwachten?

De heer Azmani (VVD): Dat zijn veel vragen in één keer. De vragen over de inhoudelijke kant van de zaak zijn eigenlijk al kort in het debat met mevrouw Gesthuizen gewisseld. Laat het duidelijk zijn dat er landen zijn die niet meewerken. Dat is jammer. Ik hoop dat de staatssecretaris zijn best zal doen om in contacten met die landen te regelen, in terugkeer- en overnameovereenkomsten, dat vrijwillige terugkeer mogelijk wordt. Mijn fractie heeft hiervoor ook in het verleden altijd gepleit. Er is ook een motie ingediend om ervoor te zorgen dat die landen mee gaan werken aan terugkeer en dat daaraan consequenties worden verbonden, zoals dat op dit moment met Ghana gebeurt. Die motie is ook aangenomen door de Kamer. Het lijkt me helder dat we er zo in staan.

Op het moment dat er vrijwillige terugkeer mogelijk is zoals bij Irak – in 2011 zijn 4200 Irakezen vrijwillig teruggekeerd naar Irak – staat vrijwillige terugkeer voorop. Wanneer men niet bereid is om vrijwillig terug te keren, is het niet het probleem van de Nederlandse overheid dat mensen hun verantwoordelijkheid nemen en ervoor kiezen om dan maar op straat te leven. Het is hun eigen verantwoordelijkheid om te kiezen.

De lijn van de VVD is niet anders dan de lijn van de VVD in een vorig kabinet. Het zou ook verbazend zijn als de fractie van D66 iets anders gaat organiseren of bedenken op het moment dat ze met hun partij een kabinet instappen. Ik vind het eigenlijk een vreemde vraag van de heer Schouw.

De heer Azmani (VVD): De heer Schouw heeft het over concessies die worden gedaan. De heer Schouw heeft het regeerakkoord gelezen. Dan heeft de heer Schouw ook de paragrafen gelezen over immigratie, integratie en asiel. Daarin staat precies beschreven wat de koers en de houding van het kabinet zijn en welke afspraken er zijn gemaakt. Dat betekent dus een restrictief beleid. Dat restrictieve beleid wordt de komende jaren gewoon voortgezet. Er is één concessie gedaan, namelijk ten aanzien van het kinderpardon, en dat weet de heer Schouw ook heel goed. Deze concessie is gedaan, maar het beleid dat door vorige kabinetten is ingezet, namelijk een restrictief toelatingsbeleid, is de koers die de VVD de komende jaren zal varen. We wijzigen dus niet van standpunten.

En humaan? Wat verstaat de heer Schouw onder humaan beleid? Ik versta in ieder geval het beleid dat we nu voeren, als een humaan beleid.

Mevrouw Arib (PvdA): Voorzitter. Ook ik heet de nieuwe staatssecretaris op dit dossier van harte welkom en hoop op een goede en constructieve samenwerking, net als mijn collega's. Ook voor mij is dit een nieuw dossier en het is de eerste keer dat ik in dit verband hierover spreek. Ik vind het fijn te horen dat iedereen zich verheugt op de samenwerking met de PvdA. Dat is wederzijds en iets wat ik de afgelopen weken heel erg heb gemist.

Vandaag spreken we over de situatie in de tentenkampen in Amsterdam en Den Haag. Het is niet eenvoudig om hierover een pasklare mening met een pasklare oplossing te hebben. Eerder hebben we zoiets gezien in Ter Apel en Den Bosch. De mensen over wie we het vandaag hebben, verblijven – ik begrijp dat er nu een andere oplossing is – al weken in tenten. In Amsterdam is het tentenkamp niet ver van mij vandaan, ik ben er langs gefietst. De situatie vraagt veel. Het is voor de mensen zelf heel erg, maar ook voor de omgeving. De bewoners hebben in het begin meegedaan en hulp geboden, maar daaraan zijn grenzen. In die zin is het heel logisch dat burgemeester Van der Laan zijn eigen verantwoordelijkheid heeft genomen en in overleg met andere burgemeesters tenminste een tijdelijke oplossing voor deze mensen heeft gevonden. Dat behoort tot zijn verantwoordelijkheid. Als burgemeester is hij verantwoordelijk voor de openbare orde en voor de veiligheid. Voor mij als zorgwoordvoerder is het bovendien heel belangrijk omdat ook de volksgezondheid in het geding was. In die zin is het goed dat er naar een humane oplossing is gezocht.

Mevrouw Arib (PvdA): Ik ben net begonnen en ik zal hierop zeker in mijn inbreng terugkomen. Ik heb het rondetafelgesprek niet bijgewoond, maar los van dat gesprek heeft mijn fractie hierover al eerder de nodige vragen gesteld en opmerkingen gemaakt. Daarover wil ik nog iets zeggen. Ik was gisteren ook aanwezig bij de petitieaanbieding. Collega Van Hijum heeft verwezen naar degene die namens de asielzoekers heeft gesproken en die al zeventien jaar in Nederland verblijft, vanaf zijn tiende jaar. Dat zijn allemaal individuele verhalen. Ik kan heel moeilijk over individuele dossiers oordelen. Er zitten mensen die, naar ik begrijp, uitgeprocedeerd zijn, die terug zouden moeten gaan, maar die niet mee willen werken aan hun terugkeer. Er zitten ook mensen die terug zouden willen, maar niet kunnen. Dat is een groep mensen waarvoor we altijd aandacht hebben gevraagd.

In het vorige kabinet, en ook nu, werd gezegd dat men een beroep kan doen op het buitenschuldcriterium om een buitenschuldvergunning te krijgen. Dat schijnt zo te zijn, maar in hoeverre werkt zo'n buitenschuldcriterium in de praktijk? Ik krijg signalen dat het bijna onmogelijk is om voor zo'n buitenschuldcriterium in aanmerking te komen. Ik wil van de staatssecretaris precies weten hoeveel mensen er de afgelopen periode een beroep gedaan hebben op dat buitenschuldcriterium en hoeveel er zijn toegekend.

Ik hoor ook dat de DT&V soms tot de conclusie komt dat iemand niet kan worden uitgezet en in aanmerking komt voor het buitenschuldcriterium, maar dat de IND dan nog zegt: daar komt u niet voor in aanmerking. Ik wil precies weten hoe het werkt en hoe het in de praktijk voor de mensen uitpakt. Anders is het een holle kreet waarachter men zich kan verschuilen, maar waarop mensen die echt asiel nodig hebben of niet terug kunnen, geen beroep kunnen doen.

De heer Voordewind (ChristenUnie): Die cijfers kennen we. Eerder heeft de minister 40 keer in zijn ambtstermijn het buitenschuldcriterium gebruikt, dus zeer terughoudend. De vorige PvdA-woordvoerder zei het ook. De criteria zijn zeer terughoudend toegepast, terwijl we van de betrokken organisaties en de asieladvocaten te horen krijgen dat mensen die bijvoorbeeld uit Irak komen en met name uit Bagdad waar ons de afgelopen dagen de bommen om de oren vlogen, daarvoor in aanmerking zouden kunnen komen.

Mevrouw Arib stelt de vraag aan de staatssecretaris, maar we zitten hier in een politiek debat. Ik wil daarom mevrouw Arib vragen wat het standpunt van de PvdA is over de terughoudende manier waarop de afgelopen jaren het buitenschuldcriterium is toegepast. Vindt mevrouw Arib dat te terughoudend en pleit ze bij de staatssecretaris om het ruimer toe te passen?

De heer Van Ojik (GroenLinks): Ik heb de burgemeester vanochtend op de radio gehoord over dit onderwerp. Hij is zelf de eerste om te benadrukken dat dit niet gaat om het zoeken van een oplossing, laat staan een structurele oplossing. Dit is een humanitair gebaar om de mensen de kans te geven om even bij te komen.

Mevrouw Arib was er niet bij op de hoorzitting. Zoals we altijd hopen dat het kabinet met één mond spreekt, hopen we ook dat de fractie van de PvdA met één mond spreekt. Op de hoorzitting was wel een collega van mevrouw Arib aanwezig. Die zei toen dat de suggestie van de burgermeester haar wel aansprak. Vandaar mijn vraag. Ik ben graag bereid om te wachten op het antwoord van de staatssecretaris, maar ik wil op een gegeven moment wel graag een antwoord van collega Arib op deze vraag hebben.

Mevrouw Arib (PvdA): Nogmaals, ik was niet bij dat rondetafelgesprek aanwezig. Ik weet ook niet precies wat mijn collega toen heeft gezegd, maar ik ben heel erg bereid om mee te denken over de beste oplossing. Kijk, het is een heel gevoelig dossier. Dat weet ik ook. Politiek ligt het ook heel gevoelig. Dat de collega's mij zo verwelkomen zegt ook wel wat. Hoe emotioneel dit dossier ook is, ik wil bekijken hoe we ervoor kunnen zorgen dat er een rechtvaardig asielbeleid wordt gevoerd in samenwerking met elkaar. Tegelijkertijd, als mensen jarenlang in Nederland verblijven, als ze alle procedures hebben doorlopen, als de rechter ernaar heeft gekeken en ze moeten uiteindelijk weg, hoe hard het ook is, is dat ook een keuze. Alleen op die manier kunnen we bescherming bieden aan mensen die het echt nodig hebben.

Ik hoop dat die doelstelling ons straks bindt. Natuurlijk gelden ook voor mij allerlei regels als Kamerlid. Ik ga echt op basis van argumenten met de collega's in debat om keuzes te kunnen maken die voor de mensen en voor de samenleving als geheel belangrijk en goed zijn.

Mevrouw Arib (PvdA): Volgens mij ben ik helder geweest: het buitenschuldcriterium wordt gebruikt als argument, maar dit werkt in de praktijk niet helemaal. Ik heb hierover een vraag aan de staatssecretaris gesteld omdat ik precies wil weten hoe het werkt. Op basis van zijn antwoord wil ik bekijken of dat echt werkt, of dat er opnieuw bekeken moet worden of dat criterium niet als argument wordt gebruikt om mensen af te wijzen. Daarin ben ik helder geweest. Ik heb het voorbeeld genoemd van de DT&V.

We staan nog steeds achter ons standpunt met betrekking tot de opvang van mensen. Ik was er nog niet aan toegekomen, maar we zijn van mening dat mensen die echt niet terug kunnen, opvang moeten krijgen.

Ik hoor ook graag van de staatssecretaris hoe hij aankijkt tegen kwetsbare groepen. Het is voor de PvdA altijd belangrijk geweest dat mensen niet op straat worden gezet, zeker met de wintertijd. Dat schijnt de vries- en kouregeling te heten. Het is vooral belangrijk dat gezinnen met kinderen, ouderen en zieken niet op straat komen te staan. We weten heel goed dat mensen die op straat terechtkomen en illegaal zijn, een makkelijke prooi vormen voor uitbuiting. Collega Gesthuizen heeft de slachtoffers van mensenhandel al genoemd. Deze staatssecretaris kent ze ook vanuit zijn portefeuille veiligheid.

Staatssecretaris Teeven: Voorzitter. Ik dank de leden voor hun inbreng in eerste termijn. De wittebroodsweken in de immigratieportefeuille zijn snel voorbij, ook voor deze staatssecretaris. Het is goed dat ook te constateren. De wittebroodsweken voor het kabinet zijn überhaupt snel voorbij. Een aantal van de woordvoerders hebben daaraan al wat woorden gewijd. Dat betekent dat we ook snel aan de slag moeten.

Het is goed te zeggen wat de uitgangspunten voor het beleid van dit kabinet zullen zijn met betrekking tot deze portefeuille. De heer Schouw zei er al iets over en mevrouw Gesthuizen zei er ook iets over, toen ze me in een bijzin feliciteerde. De sleutelwoorden zijn snelheid, zorgvuldigheid, rechtvaardigheid en handhaving. Dat zijn voor mij de uitgangspunten voor dit beleid. In deze periode zullen centraal staan: het tegengaan van stapelen, een harde aanpak van de illegaliteit, inzet op terugkeer inclusief interdepartementaal commitment en een bestrijding van misbruik en procedures. Ook alle andere dingen die in het regeerakkoord zijn afgesproken, zal ik natuurlijk uitvoeren. Ik zal er mijn uiterste best voor doen om dat in de geest van het regeerakkoord te doen. Daarom vind ik het ook niet erg dat de couleurs locales van de VVD en de PvdA duidelijk hoorbaar zijn in dit debat. Het is een uitdaging om met deze commissie, inmiddels onderdeel van de commissie voor Veiligheid en Justitie, dingen voor mensen te doen. Daarom ben ik aan deze klus begonnen en daarom heb ik deze portefeuille er niet tegen wil en dank bij gekregen. Ik vind het een uitdaging om te bekijken wat de mogelijkheden en onmogelijkheden zijn.

Ik moet constateren dat in de afgelopen tijd uitgeprocedeerde vreemdelingen vaker aandacht hebben gevraagd voor hun situatie en gebruik hebben gemaakt van hun recht op demonstratie. Nu is het in Amsterdam en Den Haag, maar in het afgelopen jaar hebben we het ook gezien in Ter Apel, Den Bosch en ik geloof ook in Zwolle. Ik respecteer het recht op demonstratie, maar ik constateer dat die soms lang duurt. Als de burgemeester een eind aan de demonstratie wil maken zoals in Den Haag, komt de rechter er soms aan te pas en die kan dan vinden dat de demonstratie langer mag duren. In Amsterdam speelt dat nog niet. De burgemeester van Amsterdam heeft wel aangekondigd de demonstranten de gelegenheid te geven om het aan de rechter voor te leggen.

Dat is een goede zaak, maar ik constateer tegelijkertijd dat de vreemdelingen uit het tentenkamp in Amsterdam mij bij de petitie een schriftelijke verklaring hebben doen toekomen. Daarin vragen ze mij om een verblijfsvergunning. Eigenlijk wordt van mij gevraagd – en dit is gelijk een reactie op de opmerkingen die de heer Van Hijum maakte – om eerder genomen zorgvuldige beslissingen van de IND aan de kant te schuiven. Laat ik daarover volstrekt helder zijn. Ik ben van mening dat de procedures zorgvuldig zijn verlopen en dat er dus geen sprake van kan zijn dat ik lichtvoetig en snel eerder genomen beslissingen aan de kant schuif. Ik zou dat onrechtvaardig vinden.

Ik heb in mijn brief van twee weken geleden laten weten dat het een precedentwerking heeft als we mensen die in een tentenkamp gaan zitten, wezenlijk anders behandelen dan andere uitgeprocedeerde asielzoekers, en voor de mensen in een tentenkamp dus een uitzonderingssituatie scheppen.

Staatssecretaris Teeven: Of ik het allemaal over mijzelf heb afgeroepen, laat ik vandaag in het midden. Als ik de heer Fritsma hoor en ik hoor de reacties van de mensen in het tentenkamp, zit ik toch behoorlijk op een weg die er een beetje tussenin loopt, een middenweg. Ik zie overigens geen tegenstrijdigheid. In het kader van rijksbestuur hebben we ook te maken met de uitvoering door lokaal bestuur. Ik moet het niet vanaf de eerste dag dat ik hier als staatssecretaris zit, onmogelijk maken om met het lokaal bestuur uitvoering te geven aan het vreemdelingenbeleid.

In antwoord op de vraag van de heer Van Hijum wil ik het volgende zeggen. De burgemeester van Amsterdam doet in het kader van de handhaving van de openbare orde een beroep op het Rijk om de situatie te bekijken, omdat hij voornemens is de demonstratie te beëindigen vanwege de openbare orde. Hij wil de vreemdelingen die zich in het tentenkamp bevinden, de tijd geven om naar de rechter te gaan en hij doet een beroep op het Rijk door te vragen of de mensen die nog in een procedure zitten, nog één stap in die procedure mogen zetten. Dan kunnen we zeggen, zoals de heer Fritsma doet, dat dit anders is dan voor de mensen die niet in dat kamp zitten, maar we hebben wel te maken met een situatie rondom de openbare orde. Ik denk dat het verstandig beleid is en laat ik maar meteen zeggen dat het wel mijn bedoeling is om verstandig beleid te voeren. Ik moet goed bekijken wat er speelt rond de openbare orde, hoe de samenwerking moet zijn met de gemeenten en op welke manier we die kunnen effectueren.

Ik heb begrip voor het standpunt van de partij van de heer Fritsma. Dat standpunt is mij ook bekend. Hij heeft de afgelopen twee jaar af en toe een gematigd geluid laten horen omdat hij toen meedacht over de manier waarop we dit probleem moesten oplossen. Ik hoop ook met zijn fractie op een constructieve wijze aan oplossingen te kunnen werken. Let wel, het moet wel om oplossingen gaan. Als we niet in de richting van oplossingen gaan, wordt de samenwerking tussen het kabinet en de partij van de heer Fritsma de komende jaren moeizaam.

Staatssecretaris Teeven: De vraag van de heer Fritsma is een herhaling, maar ik zal hem toch kort beantwoorden. Er is sprake van een situatie waarin die vertrekplicht onverkort geldt. Dat zijn we helemaal met elkaar eens. Maar er is een probleem ontstaan met de openbare orde in Amsterdam en het lokale bestuur doet een beroep op het Rijk. Ik behoor niet tot de categorie bestuurders die dan zeggen: je zoekt het maar uit. Ik realiseer me heel wel dat dit tot precedentwerking kan leiden, maar die precedentwerking was er al. In de gedoogconstructie waaraan de partij van de heer Fritsma ook deelnam, was er in Ter Apel voor de toenmalige minister een soortgelijke situatie. Ik heb het lokale bestuur gezegd dat we dit niet opnieuw gaan doen en dat dit voor mij de laatste keer was.

Bovendien moet ik constateren dat mijn aanbod, die handreiking waarmee de heer Fritsma zoveel problemen heeft, in ieder geval door de mensen in het tentenkamp niet als handreiking is ervaren. Dat commentaar krijg ik van de andere partijen in de Kamer.

Staatssecretaris Teeven: In eerste instantie was mijn aanbod dat de mensen die nog in de procedure zitten, één stap in de procedure kunnen maken en gedurende 30 dagen ook nog de kans krijgen om af te koelen. Lees het maar na in mijn brief. Dat is het aanbod van mijn zijde.

Waarom vrees ik dat het aanbod van de gemeente Amsterdam niet zo'n fijn aanbod is en valse hoop geeft? Laat ik er gewoon eerlijk over zijn: omdat je dan tegen mensen zegt dat ze mogen afkoelen, terwijl er eigenlijk niets gebeurt. We wekken dan de hoop dat er iets aan hun situatie wordt gedaan terwijl dat uiteindelijk niet zo zal zijn. Ik kan me voorstellen dat de burgemeester van Amsterdam dat doet vanuit de optiek van de openbare orde, vanuit het oogpunt dat hij een eind aan die demonstratie wil maken. Ik denk niet dat het bijdraagt aan de uitvoering van het vreemdelingenbeleid, als dat de vraag is die de heer van Hijum stelt.

Staatssecretaris Teeven: De conclusie is – en hiermee heb ik gelijk een andere vraag van de heer Van Hijum beantwoord – dat ik contact heb gehad met de VNG. Mevrouw Arib had hierover ook een vraag. De dialoog is in gang gezet. De VNG en ik delen de conclusie dat een lokale opvang van illegale vreemdelingen geen oplossing is voor dit probleem. Die zal landelijk gevonden moeten worden. Dat is dus een andere oplossing dan de oplossing die nu wordt gesuggereerd in de gemeente Amsterdam. Dat laat onverlet – en nogmaals, ik geef geen twee signalen – dat de burgemeester van Amsterdam wel degelijk een verantwoordelijkheid heeft ten aanzien van de openbare orde. Als hij denkt dat het in het kader van de rust en de veiligheid in zijn stad verstandig is deze weg te kiezen, zeg ik dat dit niet bijdraagt aan de uitvoering van het vreemdelingenbeleid, maar dat het zijn verantwoordelijkheid is dit concreet te doen.

Voorzitter. Vandaag is al een aantal keren gezegd dat het belangrijk is dat een asielzoeker, een vreemdeling, moet meewerken aan zijn terugkeer. De asielprocedure heeft totaal geen betekenis als we geen inhoud willen geven aan het begrip terugkeer en de verplichting om te vertrekken.

Ik ben steeds bereid om met de Kamer te praten over het asielbeleid, maar dat moeten we wel doen op basis van objectieve informatie over het land van herkomst. De heer Voordewind en de heer Schouw hebben hierover met name gevraagd hoe het dan zit in die landen van herkomst. Ik zal later nog lopen langs de vier criteria die de heer Schouw heeft aangelegd. Er zijn een aantal zaken waarover we meer moeten weten, maar dat kan op zich geen reden of aanleiding zijn om het asielbeleid ten aanzien van een bepaald land te herzien.

De afgelopen twee jaar zijn er met mijn voorganger afspraken over het asielbeleid gemaakt. De heer Voordewind heeft dat ook gezegd. De meerderheid van de Kamer heeft bepaalde standpunten gedeeld. Die afspraken moeten we niet meteen overboord gooien. De afspraken die we met elkaar delen, moeten we vasthouden. Natuurlijk is de samenstelling van de Kamer nu een andere dan die van voor 12 september. Dat realiseer ik me heel goed, maar dat betekent niet dat we lastige consequenties uit de weg moeten gaan als we daarmee worden geconfronteerd. Ik wil absoluut niet dat mensen valse hoop wordt geboden. Dat moeten we voorkomen. Laat dat helder zijn, want er luisteren vandaag op de publieke tribune ook mensen mee die het aangaat.

De heer Fritsma heeft gevraagd waarom ik niet ogenblikkelijk de vreemdelingenpolitie erop af heb gestuurd. Ik denk dat deze vreemdelingen het recht hebben om te demonstreren. Dat is door de rechter in de Irakese zaak ook uitgesproken, toen de burgemeester in Den Haag een einde wou maken aan de demonstratie. Het is aan de burgemeester om zijn bevoegdheden in het kader van de openbare orde te hanteren. Dat geldt ook voor wat er op dit moment in Amsterdam gebeurt. Ik ga die bestaande exclusieve bevoegdheid van de burgemeester niet doorkruisen door de vreemdelingenpolitie erop af te sturen. Er zullen uiteraard controles plaatsvinden en gegevens worden overgedragen aan de vreemdelingenpolitie, als die demonstratie wordt beëindigd. De burgemeester heeft dat al in zijn brief kenbaar gemaakt.

Het is ook van belang dat de groep die zich in dat tentenkamp bevindt, individualiseerbaar wordt. Er zijn geen oplossingen denkbaar zonder die groep individueel te maken. Daaraan moet die groep wel meewerken. Het kwam al even aan de orde tijdens de eerste termijn van de Kamer dat er een inloopspreekuur is georganiseerd door de DT&V op – ik zeg het even uit mijn hoofd – 8 en 9 oktober. Daarvan is totaal geen gebruikgemaakt. De heer Fritsma heeft hiermee een punt. Het is belangrijk dat we weten wie wie is en wie in welke situatie verkeert, als we willen werken aan het begin van een oplossing.

Staatssecretaris Teeven: Naar aanleiding van mijn brief hebben zich geen personen gemeld. Op het aanbod om zich te melden op 16 oktober voor 16.00 uur heeft niemand gereageerd. Ik kan op dit moment niet zeggen wat de reactie is geweest op de brief van de burgemeester. Dat is mij niet bekend en volgens mij loopt het nog.

De heer Fritsma en de heer Van Ojik hebben gevraagd hoe het komt dat de mensen uit het tentenkamp niet kunnen worden uitgezet. Er is een vertrekplicht. Daarover heb ik gesproken. Als men niet vertrekt, kan een gedwongen vertrek aan de orde zijn. Bij een gedwongen vertrek is het wel belangrijk dat de vreemdeling meewerkt aan het vaststellen van zijn identiteit en nationaliteit. Los hiervan denk ik dat iedere vreemdeling die terug wil keren, ook daadwerkelijk terug kan keren. Er is mij en mijn medewerkers geen enkel land bekend dat structureel weigert om onderdanen die daadwerkelijk willen terugkeren, terug te nemen. Daarom heb ik ook de handreiking gedaan – die echt als handreiking bedoeld was – om mensen die vrijwillig willen terugkeren, onderdak te bieden in een vrijheidsbeperkende locatie.

De heer Fritsma heeft gevraagd wat ik van het voornemen van de gemeente Amsterdam vind. Ik heb daarover net al iets gezegd. Enerzijds maakt dit de uitvoering van het vreemdelingenbeleid niet makkelijker omdat ik denk dat er valse hoop wordt gewekt. Anderzijds – en dit is geen tweezijdig signaal – heb ik te maken met de verantwoordelijkheden van de plaatselijke burgemeester. Als die vindt dat het in het kader van de openbare orde en veiligheid noodzakelijk is om een afkoelingsperiode in te lassen, zoals hij zelf schrijft, dan is die beoordeling op dat moment aan hem.

De heer Fritsma vraagt waarom ik niet kort op het Gemeentefonds. Ik heb de VNG en de gemeenten duidelijk gemaakt dat ze een beroep kunnen doen op de DT&V, als ze worden geconfronteerd met asielzoekers. Dat aanbod ligt er. In de praktijk wordt er ook samengewerkt, maar de gemeenten denken er wel verschillend over. Dat is de heer Fritsma uiteraard bekend. Samenwerking is belangrijk om het probleem op te lossen. Het helpt helemaal niet om continu het conflict met de gemeenten te zoeken. Dat ben ik ook niet van plan, want ik moet zoeken naar oplossingen en geen nieuwe conflicten veroorzaken. Dat zou de Kamer vast niet waarderen.

Mevrouw Gesthuizen en mevrouw Arib hebben vragen gesteld over de buitenschuldprocedure. Het buitenschuldbeleid is voor mensen die willen meewerken aan hun vertrek, maar er niet in slagen om terug te keren naar het land van herkomst. Er kan dus alleen sprake zijn van een beroep op de buitenschuldregeling als mensen daadwerkelijk bereid zijn om terug te keren. De situatie kan dan aan de orde komen dat mensen niet in staat zijn om terug te keren zonder dat dit aan hen te wijten is. Daarvoor geldt al een aantal jaren een beleid. Ik ben niet voornemens dat beleid op dit moment te wijzigen. Ik zal naar aanleiding van de vraag van mevrouw Arib wel bezien hoeveel buitenschuldverklaringen de afgelopen jaren zijn verstrekt door mijn voorgangers. Ik zie op voorhand geen reden om dat buitenschuldbeleid aan te passen. Ik zie wel reden om de Kamer nog eenmaal duidelijk te maken wat mijn voornemens op dat terrein zijn.

Mevrouw Gesthuizen (SP): Ik hoop niet dat het een vlucht naar voren is dat de staatssecretaris zegt ons op termijn nog te informeren want zoveel tijd hebben we simpelweg niet. Er is een week respijt gegeven omdat de rechter de zaak van het tentenkamp in Amsterdam nog gaat bekijken. Maar ja, zoals ik het heb begrepen valt op 30 november in ieder geval de bijl en moet de boel ontruimd zijn. In mijn ogen hebben we dus geen tijd.

Begrijp ik de staatssecretaris goed dat hij in ieder geval blijft bij datgene wat hij vanmiddag heeft geschreven? Hij wil alleen opvang bieden onder heel duidelijke voorwaarden. Hij wil geen valse hoop geven. Over de buitenschuldprocedure zegt hij dat deze eigenlijk wel werkt. Daarmee zegt hij volgens mij dat het hele tentenkamp niet nodig is, omdat iedereen die daar zit, zou kunnen vertrekken als hij of zij dat wil. Ik interpreteer het maar even zo dat er dus in de ogen van de staatssecretaris geen enkele behoefte is om wat verder te gaan en te zeggen: deze mensen, die we op dit moment niet kunnen uitzetten en die niet kunnen vertrekken, gaan we weer opvangen.

Staatssecretaris Teeven: Nee. De staatssecretaris zegt wat anders. Ik zeg dat een buitenschuldregeling alleen aan de orde kan zijn als er sprake is van een vrijwillig vertrek, als mensen mee willen werken aan terugkeer naar het land van herkomst. Ik heb de bereidheid uitgesproken dat, als mensen het willen, de DT&V de mogelijkheden met hen gaat bekijken. Dan bekijken we alle procedures, de identiteitspapieren in het land van herkomst en de mogelijkheden. Vervolgens komt de vraag aan de orde of men wel naar Mogadishu kan, maar niet naar de rest van Somalië, of andersom. Dat soort vragen komt dan aan de orde. Die vragen worden objectief door mijn medewerkers van de DT&V bekeken. Vervolgens wordt er een advies gegeven aan de IND en als er echt sprake is van buiten schuld, wordt er een advies gegeven om een document uit te geven waarmee mensen kunnen blijven.

Maar laat ik geen valse hoop bieden. We zitten nu nog met de situatie dat er een groep mensen in een tentenkamp in Amsterdam zit. Die mensen willen zich niet individualiseerbaar maken voor de rijksoverheid. Ik moet nog afwachten of ze zich wel individualiseerbaar willen maken voor de gemeente Amsterdam. Ook de gemeente Amsterdam heeft gezegd dat ze moet weten wie ze in huis krijgt in het geval van dak- en thuislozenopvang. Het lijkt me een redelijk standpunt dat de gemeente wil weten wie het zijn. Dat moet dus allemaal nog gebeuren, maar het aanbod ligt er. Ik zeg het ook tegen degenen die hier toehoren, omdat ik signalen heb ontvangen dat er zelfs in het tentenkamp in Amsterdam mensen waren die niet zomaar zeiden dat mijn aanbod helemaal niets is. Voor de mensen die vrijwillig willen terugkeren, ligt het aanbod er nog steeds. Die mensen moeten zich melden en dan gaan we eraan werken. Als men in die procedure zit, kan de buitenschuldverklaring op enig moment van toepassing zijn.

Staatssecretaris Teeven: Ik zal proberen nog sneller te gaan. De heer Schouw heeft gevraagd of ik bereid ben de Tweede Kamer te rapporteren over de uitwerking van het buitenschuldcriterium. In het werkprogramma van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) is een onderzoek opgenomen voor het buitenschuldbeleid. Dat wordt in 2013 afgerond. Ik zal de Kamer rapporteren over de uitkomsten.

De heer Schouw heeft ook gevraagd hoe het kan dat Duitsland Somalië onveilig vindt en Nederland niet. Ik wijs op de brief van de minister van Buitenlandse Zaken van 23 oktober jl. Hieruit blijkt dat Duitsland op dit moment alle asielaanvragen van Somalische vreemdelingen op individuele basis beoordeelt. Duitsland hanteert geen bijzonder beleid voor de specifieke groepen en uitzetting van afgewezen asielzoekers vindt op dit moment niet plaats.

De heer Schouw vraagt me ook in overleg te gaan met de VNG. Ik heb gezegd dat ik dit al gedaan heb. Ik heb de heer Wienen, de burgemeester van Katwijk, hierover deze week intensief gesproken. De VNG heeft informatie op haar website gezet over de wijze waarop de gemeenten om moeten gaan met tentenkampen, over het beleid op dat punt. Naar mijn mening is dat ook de plek waar gemeenten de knelpunten kunnen inbrengen met betrekking tot de zorgplicht, zoals de heer Van Ojik die heeft genoemd.

De heer Voordewind (ChristenUnie): Ik wil nog even terugkomen op het buitenschuldcriterium. De staatssecretaris zegt dat we dit nog eens gaan bekijken naar aanleiding van het voorliggende advies. Dat krijgen we halverwege 2013 terug. Als de uitkomst positief voor de mensen in de tentenkampen zou kunnen zijn, hebben ze er dan natuurlijk niks meer aan.

Voor de statelozen schijnt geen procedure in Nederland te zijn op grond van het Staatlozenverdrag. Erkent de staatssecretaris dat? Is hij bereid dit te bekijken en in die context ook deze mensen te plaatsen met betrekking tot het buitenschuldcriterium?

De Somaliërs zijn uit de vreemdelingendetentie gezet omdat de voormalige minister ze niet kon uitzetten. Die zijn weer op straat gezet. Uitzetting was dus niet mogelijk. Dat gold voor gedwongen uitzetting van Irakezen. De minister zou toen naar Irak reizen. Kon dat niet? Hoe gaat de staatssecretaris daarmee verder om wat betreft het niet kunnen uitzetten van deze groepen en het buitenschuldcriterium?

Staatssecretaris Teeven: Even staccato over Somalië. Op korte termijn verwacht ik een nieuw ambtsbericht van het ministerie van Buitenlandse Zaken over de situatie in Somalië. Ik ga dat zorgvuldig bestuderen en dat zou aanleiding kunnen zijn om het beleid ten aanzien van Somalische asielzoekers te wijzigen. De beschikbare informatie lijkt te suggereren dat er sprake is van een verbetering in de veiligheidssituatie in Somalië.

Voor Irak zijn er inderdaad aanwijzingen dat de veiligheidssituatie lijkt te verslechteren. Dat hebben de commissieleden zelf ook ondervonden. Dat geldt echter niet voor heel Irak. In een aantal regio's, bijvoorbeeld de autonome Koerdische regio, is dat niet het geval. Ik zal overleg voeren met de centrale regering, maar ook met de autonome regering om te bezien of er nog deeloplossingen denkbaar zijn voor de situatie in Irak.

Staatssecretaris Teeven: Nou, de staatssecretaris zegt niet dat hij daar een opening voor laat. De staatssecretaris zegt dat de situatie verslechterd is. Er zijn allerlei aanwijzingen dat de situatie verslechtert. We zullen bezien of dat de mogelijkheid van vrijwillige terugkeer onmogelijk maakt. Dat zijn a priori niet precies dezelfde dingen. We gaan het opnieuw bekijken en dan zal ik de Kamer daarover informeren.

Voorzitter. De heer Schouw heeft me nog gevraagd wat ik ga doen met de winterkouderegeling. De toenmalige minister Leers heeft daarover al aan de Kamer geschreven dat vreemdelingen die geen recht op opvang hebben, niet op straat gezet worden als er sprake is van vrieskou. Ik verwijs ook naar de brief van 15 december 2010 die mijn voorganger naar de Kamer heeft gestuurd naar aanleiding van de motie van de heer Spekman. Hierover had de heer Schouw het ook in zijn interventie. Hij zou deze motie nog eens opduiken. Dat hoeft dus niet. Het beleid op dat punt wordt gehandhaafd en verandert dus niet.

Het is wel belangrijk dat er op dit moment heel veel vreemdelingen in de tentenkampen zitten die niet kenbaar hebben gemaakt wie ze precies zijn. Laat ik het nog één keer zeggen. Zolang dat niet gebeurt, blijft iedere oplossing onmogelijk.

De heer Van Ojik heeft gevraagd of ik kan aangeven welke landen onder welke voorwaarden meewerken aan terugkeer. Ik weet dat er heel veel landen zijn die voorwaarden stellen aan gedwongen terugkeer. Mij zijn geen landen bekend die niet willen meewerken aan vrijwillige terugkeer. Als mensen vrijwillig willen terugkeren, zijn daarvoor bijna altijd mogelijkheden.

De totstandkoming van ambtsberichten gebeurt zeer zorgvuldig. De heer Van Ojik is er volgens mij ook ambtshalve vanuit een eerdere betrekking mee bekend dat dit zeer zorgvuldig gebeurt. Er wordt niet alleen informatie ingewonnen in het betreffende land, maar er worden bij de totstandkoming ook rapporten betrokken van niet-gouvernementele organisaties (ngo's), VN-organisaties en andere organisaties. Ik wijs er in dat verband op dat bijvoorbeeld het ambtsbericht uit Afghanistan uit 2001 dat een belangrijke rol speelt bij terugkeer, nog steeds op waarde wordt geschat. Er is nog steeds geen ander oordeel.

De heer Voordewind heb ik al gezegd dat mijn voorganger met Irak in gesprek was. Ik ben ook nog met Irak in gesprek. Dat heeft tot op heden niet het gewenste resultaat gehad. Ook de inspanningen van mijn voorganger hebben niet tot het gewenste resultaat geleid. Ik werk samen met andere bestemmingslanden om in Europees verband op te trekken naar de Irakese overheid. Ik zal op de Europese Raad van 6 december a.s. een voorstel doen voor een gezamenlijk initiatief om te bekijken wat er met betrekking tot Irak mogelijk is. Als dat resultaat oplevert, zal ik de Kamer daarover informeren.

De heer Van Hijum had een vraag over het bieden van opvang gedurende 30 dagen. Ik heb het eigenlijk al gezegd. Het Rijk is tegen noodopvang. Ik houd dus vast aan het uitgangspunt dat noodopvang zeer onwenselijk is omdat dit het vreemdelingenbeleid doorkruist. Tegelijkertijd zeg ik dat in het kader van de openbare orde de burgemeester van Amsterdam wel zoekt naar een werkbare oplossing. Dat doet hij, zoals mevrouw Arib dat zo mooi zei, binnen de verhoudingen die hij heeft met de Amsterdamse raad. We voeren hier dus geen rijksbeleid zonder te kijken naar wat er in de gemeenten gebeurt. Ik ken de fractie van de heer Van Hijum als een fractie die het buitengewoon op prijs stelt dat we ook kijken naar de belangen van het lokaal bestuur.

De heer Van Hijum vraagt of ik de deur nu op een kier zet voor nieuwe kampen. Dat is niet zo. Het aanbod dat ik heb gedaan en dat, in ieder geval door een aantal mensen op de tribune, niet als een aanbod werd herkend, zal niet worden gedaan omdat dit inderdaad een doorkruising is van het vreemdelingenbeleid. Men moet geen betere behandeling krijgen omdat men in een kamp gaat zitten.

De vragen van de heer Azmani heb ik beantwoord en ik heb goed notie genomen van het feit dat de heer Azmani vindt dat ik te ruimhartig ben geweest. Ik neem dat voor kennisgeving aan. Net als tegen de heer Fritsma zeg ik ook tegen de heer Azmani dat ik het een taak van het kabinet vind om te zoeken naar echte oplossingen en niet alleen naar schijnoplossingen. Daarmee zal ik dan ook doorgaan.

Ik heb veel vragen van mevrouw Arib al beantwoord. Ik heb de toezegging gedaan dat ik met betrekking tot de buitenschuldprocedure een brief aan de Kamer zal sturen. Ik houd eraan vast dat vrijwillige terugkeer mogelijk is. Verder heeft ze nog een vraag gesteld over kwetsbare personen zoals gezinnen, zieke mensen etc. Gezinnen met minderjarige kinderen zullen altijd onderdak krijgen in een gezinslocatie als ze in een humanitaire noodsituatie terechtkomen en ik zal zorgvuldig omgaan met zieke mensen. Net als het vorige kabinet bestaat ook dit kabinet niet uit onmensen. Ik zie de heer Schouw verbaasd opzij kijken, maar het is echt zo. Ook dit kabinet gaat zorgvuldig om met deze mensen.