Nr. 255 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

Voorzitter: Van der Burg

Griffier: Klapwijk

De voorzitter: Goedemorgen. Ik open dit algemeen overleg van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid over arbeidsongeschiktheid en beroepsziekten. Ik heet de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, zijn staf, de Kamerleden en de belangstellenden op de tribune of thuis van harte welkom. De spreektijd in eerste termijn bedraagt vijf minuten.

Het woord is allereerst aan mevrouw Schut-Welkzijn.

Mevrouw Schut-Welkzijn (VVD): Voorzitter. Het doel van de arbeidsongeschiktheidswetgeving die we nu hebben, is dat mensen weer aan het werk gaan zodra zij dat kunnen. Maar zodra mensen in de regeling Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten terechtkomen, komen zij er helaas niet meer uit. De WGA is een eindstation geworden, terwijl die regeling een tussenstation zou moeten zijn. Op dit moment worden mensen te lang aan hun lot overgelaten. Dat komt omdat er te weinig herkeurd wordt en het systeem te complex is. Dat moet eenvoudiger worden. Het UWV is verantwoordelijk voor de keuringen, maar er vinden niet genoeg keuringen plaats. Het UWV heeft er ook geen belang bij. Het UWV wil niet dat mensen als gevolg van een keuring in de Inkomensvoorziening Volledig en duurzaam Arbeidsongeschikten (IVA) terechtkomen. Dat is niet goed voor het trackrecord. Er zitten nu veel mensen verborgen in de WGA. Dat is op papier goed voor het trackrecord van het UWV, omdat er zo weinig langdurig arbeidsongeschikten zijn. Maar feitelijk weten we niet hoeveel langdurig arbeidsongeschikten er zijn, omdat ze niet worden herbeoordeeld in de WGA. Zo wordt de WGA dus van tussenstation eindstation.

Ik sprak gisteren Sandra Ballij van Ctalents. Ik kan het iedereen aanbevelen om eens met haar te gaan praten. Zij is een onderneemster die voornamelijk mensen in dienst heeft die blind of doof zijn. Zonder subsidie leidt zij mensen drie maanden op en 100% van hen krijgt daarna een baan. Op dit moment is 70% van de dove en blinde mensen volledig arbeidsongeschikt. Mensen met een zintuigelijke beperking melden zich zelfs bij haar aan om te werken. Ze geven aan dat ze depressief zijn, omdat ze door het UWV zijn afgeschreven. We moeten dus erkennen dat mensen re-integreerbaar zijn, dat ze naar werk kunnen worden begeleid en niet langer meer aan hun lot moeten worden overgelaten en dat ze werken zodra ze dat kunnen.

Anderhalf jaar geleden heb ik in een initiatiefnota voorgesteld om mensen in de WGA periodiek te herbeoordelen. Ik heb dit gedaan om een grotere uitstroom uit de WGA mogelijk te maken. De gemiddelde verblijfsduur in de WGA is sindsdien alleen maar gestegen, en wel van zes naar acht jaar. De noodzaak tot meer herbeoordelingen is er dus nog altijd. Het argument ertegen is altijd geweest dat er niet genoeg verzekeringsartsen zijn. Valt hier nu niet een mouw aan te passen? Kunnen hun taken niet herschikt worden, zoals het Capaciteitsorgaan voorstelt? Of kan de onafhankelijke bedrijfsarts in overleg met de arbeidsdeskundige de keuring niet voorbereiden, zodat de verzekeringsarts minder tijd kwijt is aan de keuring?

Private verzekeraars kunnen niet concurreren met het UWV, omdat het UWV op korte termijn goedkoper is voor werkgevers. Het UWV hoeft de risico's in de toekomst niet af te dekken, zoals private partijen dat wel kunnen. Het Actuarieel Genootschap heeft in januari aangegeven dat het systeem binnen afzienbare tijd failliet zal zijn. De kosten van arbeidsongeschiktheid zullen binnen vijf jaar de pan uit rijzen en private verzekeringen zullen binnen afzienbare tijd niet meer worden aangeboden. Het is dus nu tijd om in te grijpen. De publieke verzekering zal op termijn voor werkgevers veel duurder uitpakken, aangezien ze dan 1,58 keer hun eigen schade terugbetalen bij het UWV. De VVD is verheugd dat de Minister in de beantwoording van schriftelijke vragen van Aukje de Vries en mij heeft aangegeven dat hij onderzoekt hoe hij het evenwicht in deze hybride markt kan verbeteren. Waar denkt hij dan aan?

De VVD wil het systeem eenvoudiger maken, zodat de prikkels de juiste kant op gaan. We moeten voorkomen dat iedereen de rekening op elkaars bordje wil schuiven en dat er daarom minder wordt gekeurd dan nodig is. Het UWV wil niet dat er veel duurzaam arbeidsongeschikten in de IVA terechtkomen, want dat is slecht voor zijn trackrecord. Daarom wil ik me aansluiten bij de oproep van het Actuarieel Genootschap en de IVA ook privaat verzekerbaar maken. Het UWV heeft er dan geen belang meer bij om mensen uit de IVA te houden. Werkgevers zijn dan verantwoordelijk voor de risico's van duurzaam en niet duurzaam arbeidsongeschikten, dus voor de IVA en de WGA.

Mevrouw Schut-Welkzijn (VVD): Ik ben er ook bijna.

Werkgevers zijn dan verantwoordelijk voor de risico's van duurzaam en niet duurzaam arbeidsongeschikten, dus voor de IVA en de WGA. Volgens het Actuarieel Genootschap betekent dat voor iedereen een win-winsituatie. Mensen die hersteld zijn, gaan weer aan het werk. En mensen die wel duurzaam arbeidsongeschikt zijn, weten ook waar ze aan toe zijn. Zo wordt de WGA weer het tussenstation waarvoor de regeling bedoeld is.

De VVD is er voorstander van dat de bedrijfsarts en de reguliere gezondheidszorg beter samenwerken. Artsen in de curatieve zorg houden nog te weinig rekening met het werk van mensen, terwijl werken kan bijdragen aan het herstel. Bewustwording in de curatieve zorg over beroepsziekten door meer en betere voorlichting met en door het veld, daar zijn we voor. Ik neem als voorbeeld longziekten. We vinden daarentegen dat het opleggen van procesverplichtingen via wetgeving meer polder geeft, maar dat het niet per se hoeft te leiden tot betere zorg.

In mijn nota wordt gesproken over het structureel periodiek herbeoordelen. Is het niet mogelijk om nu al te starten met het herbeoordelen van mensen van wie verzekeringsartsen bij het UWV hebben aangegeven dat ze verwachten dat zij gedeeltelijk hersteld zijn? Op die manier gaan mensen weer aan het werk zodra ze dat kunnen.

De heer Pieter Heerma (CDA): Voorzitter. Ik zou graag willen beginnen met de WGA en het hybride stelsel waar de VVD-fractie het zojuist ook over had. Dat is een discussie die al langer loopt. De Minister erkent ook dat het hybride stelsel onder druk staat. Dat heeft hij ook gedaan in de beantwoording van de vragen van de VVD-fractie naar aanleiding van het pleidooi van het Actuarieel Genootschap. Volgens mij heeft de Minister ook aangegeven dat wij voor de zomer horen wat er wordt gedaan om die balans te verbeteren. Het is nog geen zomer, maar we hebben effectief alleen nog de maand juni voordat het zomerreces van start gaat. Ik ben nieuwsgierig naar de stand van zaken. Volgens mij wordt breed erkend dat er een probleem is met de balans tussen het UWV en de private verzekeraars en dat de houdbaarheid van het systeem daarmee in het gedrang komt. De Minister erkent ook dat er een nieuwe balans moet komen. Wellicht kan hij aangeven wat wij voor de zomer zullen krijgen en hoe het daarmee staat?

Een tweede agendapunt is de toekomst van de arbeidsgerelateerde zorg. Bij het voorbereiden van dit algemeen overleg moest ik terugdenken aan het AO van vorige week over loondoorbetaling, waarin vrij breed in de Kamer en ook door de Minister is gerefereerd aan de situatie waarin werkgevers en werknemers er samen niet uitkomen en dan naar de politiek gaan om het salomonsoordeel te krijgen. Er is in dat debat veelvuldig gerefereerd aan de wens om de polder een spiegel voor te houden. Bij de toekomst van de arbeidsgerelateerde zorg speelt dit eigenlijk ook wel. In het SER-advies, het driedubbel verdeelde SER-advies, wordt breed erkend wat voor knelpunten er zijn. Het lukt de werkgevers en werknemers echter niet om daar vervolgens gezamenlijk uit te komen, waarna de kroonleden er nog een derde lijn naast hebben gelegd. Dat is misschien in dit geval zelfs wel mooi: dat het driedubbel verdeeld was. De Minister heeft ook ten aanzien van dit punt aangegeven dat wij voor de zomer vervolgstappen krijgen. Ik ben benieuwd hoe het daarmee staat, hoe het staat met het salomonsoordeel in dezen.

Ik wil een aantal knelpunten naar voren brengen die ook door de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB) naar voren zijn gebracht. Ik ben benieuwd hoe de Minister daartegen aankijkt. Er wordt geconstateerd dat er een gebrek aan aandacht voor preventie is. Zou aandacht voor die preventie geen onderdeel moeten worden van dat basiscontract waar de Minister het over heeft? Hoe staat het met de discussie over het tekort aan bedrijfsartsen? Dat geldt overigens ook voor verzekeringsartsen. Er is een discussie of er niet een opleidingsfonds moet komen, omdat de instroom te laag is. De aanmelding van bedrijfsartsen ligt op ongeveer 10% van wat voor de lange termijn nodig is. Die aanmelding ligt op 15 per jaar, terwijl er 150 per jaar nodig zijn. Hoe kijkt de Minister daartegen aan? We hebben hierover al vaker met elkaar gesproken. Wordt dit een onderdeel van het verhaal dat wij voor de zomer zullen krijgen?

Wat betreft de melding van beroepsziekten geven zowel de NVAB als verschillende vakbonden aan dat het te overwegen valt om die meldingsplicht niet bij de bedrijfsarts maar bij de werkgever neer te leggen.

De heer Pieter Heerma (CDA): Voor de schorsing heb ik gesproken over de WGA en over de toekomst van de arbeidsgerelateerde zorg. Ik ga verder met mijn volgende onderwerp: de aanpassing van het Schattingsbesluit arbeidsongeschiktheidswetten. We hebben daar ook een schriftelijk overleg over gehad. Diverse organisaties, zoals vakbonden en de Landelijke Cliëntenraad, hebben ons mails gestuurd over de zeer beperkte groep die er fors in inkomen op achteruit gaat als gevolg van een maatregel die voornamelijk is genomen met het oog op deregulering en uitvoeringskosten. Het gaat om meer dan € 100 per persoon per maand voor iets wat eigenlijk alleen maar bedoeld was voor deregulering en besparing. Het pleidooi vanuit de vakbonden en de Landelijke Cliëntenraad is om het overgangsrecht uit te breiden. De Minister heeft aangegeven dat het overgangsrecht adequaat is. Volgens mij gaat het hierbij om zes maanden. Is de Minister inderdaad van mening dat het overgangsrecht voldoende en adequaat is? Of is hij gevoelig voor het pleidooi van de vakbonden en de Landelijke Cliëntenraad? Het gaat dus om het effect van een maatregel die een behoorlijke besparing van uitvoerings- en dereguleringskosten oplevert. Het gaat hierbij om een zeer beperkte groep, naar ik meen om enkele honderden gevallen.

Ik heb nog een vraag die hieraan verwant is. Die heeft met de oude en de nieuwe Wajong te maken. In de beantwoording van de vragen over het schattingsbesluit wordt ook de link gelegd met het verschil tussen de WIA en de Wajong. Het betreft een individuele casus. Ik ben daar altijd wat terughoudend mee, maar ik wil die casus toch voorleggen omdat die interessant is. Het gaat om een vrouw met een progressieve spierziekte die ondanks een heftig ziektebeeld vier dagen per week weet te werken. Doordat de ziekte progressief is, is zij genoodzaakt om een halve dag minder te gaan werken. Zij gaat er als gevolg van het systeem dan netto zo op achteruit, dat ze van het UWV het advies krijgt om twee in plaats van drieënhalve dag te gaan werken. Dan zou ze namelijk netto een stuk meer overhouden. Dat is gek. Met deze regels stimuleren we dus eigenlijk inactiviteit en een hogere uitkering. De nieuwe Wajong ondervangt dit. Er is een mogelijkheid om over te stappen van de oude naar de nieuwe Wajong. We weten echter dat iemand met een progressieve spierziekte dat nooit zal doen. Ik snap dat het complex is en dat het ook specifieke casuïstiek is, maar zou het UWV in zulke specifieke gevallen niet meer mogelijkheden moeten hebben om te kijken naar de oude en nieuwe Wajong? Een overstap naar de nieuwe Wajong is bij een progressieve spierziekte geen optie. Kan het UWV niet meer maatwerk leveren en zeggen dat het gewaardeerd wordt als iemand in een dergelijke situatie meer wil werken en dat het gek is als het UWV zegt: ga minder werken om netto meer over te houden, zodat wij meer uitkeringslasten hebben? Ik realiseer me dat dit een individuele casus is – wellicht komt het maar een aantal keren voor – maar is hier een mouw aan te passen?

Ik rond af met een paar zinnen. Er is de afgelopen weken in de media heel veel aandacht geweest voor een steen die door verzekeringsartsen in de vijver is gegooid. Het ging daarbij om de relatie tussen werkloosheid en arbeidsongeschiktheid, om de vervaging tussen werkloos zijn en ziek worden. Dat pleidooi kent eigenlijk twee kanten. Het is een ambigu verhaal en daarmee ook ingewikkeld. Aan de ene kant stellen verzekeringsartsen: wellicht wordt werkloosheid ten onrechte te veel gemedicaliseerd en vervaagt die grens. Aan de andere kant vragen ze om meer onderzoek of werkloosheid in zichzelf niet ziekmakend is. Zij vragen dus juist meer aandacht voor die grens. Er is heel veel aandacht aan besteed. Ik ben benieuwd hoe de Minister hiertegen aankijkt en of hij wat voelt voor het pleidooi van de verzekeringsartsen om meer onderzoek te doen naar dat overgangsgebied tussen werkloosheid en arbeidsongeschiktheid.

Mevrouw Tanamal (PvdA): Voorzitter. Per jaar gaan er zo'n 3.700 werknemers dood aan een beroepsziekte en van hen sterven 2.000 mensen aan een aan arbeid gerelateerde longziekte. Dat aantal is schrikbarend hoog en vormt een grote bron van zorg waar we gewoon veel meer aandacht aan zouden moeten besteden. Werknemers hebben gewoon recht op bescherming van de werkgever. Nu is de bedrijfsarts verantwoordelijk voor de meldingen, maar dat gebeurt minimaal. In het rapport staat dat slechts 20% van de bedrijfsartsen meer dan twee keer per jaar een melding doet. Daarbij worden argumenten aangevoerd dat uren niet declarabel zullen zijn, dat er technische redenen zijn of dat men gewoon geen tijd heeft. Dergelijke argumenten zijn gewoon niet verdedigbaar. De gezondheid van mensen wordt in gevaar gebracht. In het rapport staat zelfs dat er werkgevers zijn die de arbodienst of de bedrijfsarts die een melding heeft gedaan gewoon ontslaan en een ander nemen. Ook staat in het rapport dat het bedrijfsbeleid veel te veel gericht is op verzuimbeheersing, en te weinig op preventie.

Er gaan steeds meer geluiden op dat de verantwoordelijkheid voor de melding bij de werkgever zou moeten liggen. Dat wordt bijvoorbeeld gezegd door de bedrijfsartsen zelf, door de vakbonden en door de Long Alliantie Nederland (LAN). Nu zijn de werkgevers wel verantwoordelijk voor de melding van een bedrijfsongeval, maar niet voor de melding van een beroepsziekte. Het voordeel daarvan is dat er dan een gelijke verantwoordelijkheid en meldingssystematiek is voor ongevallen en beroepsziekten. Nu kan de Inspectie SZW niet handhaven, omdat zij niet kan handhaven op een bedrijfsarts. De inspectie kan wel handhaven wanneer de werkgever verantwoordelijk is. Ik heb de volgende vraag aan de Minister. Zou het niet logisch zijn om de werkgever voor de hele arbo verantwoordelijk te laten zijn, dus voor de preventie, de melding en de registratie? Zou dat niet een goede prikkel zijn om ervoor te zorgen dat alles wordt gedaan om werknemers te beschermen tegen alles wat een beroepsziekte kan veroorzaken? Wat vindt de Minister van het voorstel van die partijen om de werkgever verantwoordelijk te maken? Denkt hij dat dat iets gaat oplossen?

Door de anonieme meldingen van de bedrijfsarts is er helemaal geen directe koppeling met het bedrijf. Wanneer die koppeling er wel zou zijn, zou er een betere netwerkaanpak tussen sectoren kunnen ontstaan, waardoor werknemers ook beter beschermd kunnen worden. Ik hoor hier graag een reactie van de Minister op. De bedrijfsartsen stellen zelf voor om een meldingssysteem van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) te koppelen aan hun eigen systeem, aan de arbodienst. Daarmee zou het gebruiksvriendelijker en makkelijker worden. Daarmee zou het waarschijnlijk ook meer gebeuren. Wat vindt de Minister daarvan? Zou hij hier een rol in kunnen spelen?

Het aantal van 2.000 longziekten in Nederland is ontzettend hoog. Ik hoor graag of de Minister mogelijkheden ziet om dit aantal aanzienlijk terug te dringen. Hij kan daarbij wellicht deskundigheid inzetten van andere instellingen, bijvoorbeeld de LAN die heel goed werk doet op het gebied van preventie en voorlichting.

Ik sluit me graag aan bij de woorden van mijn buurman over de SER. Er staan een hoop woorden en veel goede intenties en verwachtingen in het rapport, maar wij zouden zo graag zien dat een aantal dingen gewoon beter wordt geregeld in de wetgeving. Ik snap wel dat dit wat lastig is, maar het is nu wel erg vrijblijvend. De toegang van de werknemers tot het spreekuur van de bedrijfsarts is wel geregeld, maar ziet de Minister ook mogelijkheden om het recht op een onafhankelijke bedrijfsarts en een second opinion in de wet op te nemen?

Ik hoor voorts graag nog een reactie van de Minister op het contract. In het contract-plus wordt een aantal zaken meegenomen die van belang zouden zijn om daar eventueel in op te nemen, zoals privacybescherming en bewaartermijnen van medische informatie, maar ik vind eigenlijk dat iets dergelijks in een gewoon contract moet worden opgenomen. Dat moet toch gewoon geregeld worden? Daar hoeft toch geen contract-plus voor afgesloten te worden?

Ik wil nog een opmerking maken over de arbodienstverlening. Het aandeel preventie binnen de arbo is steeds meer afgenomen. Ziet de Minister een mogelijkheid om in het basiscontract iets op te nemen waardoor preventie een verplicht onderdeel wordt?

Bij 50% van de zieke werknemers worden de gezondheidsklachten veroorzaakt door psychische problemen. Vooral de jongeren en de flexwerkers zijn hiervan de dupe. Kan de Minister aangeven hoe het nu moet met de samenwerking tussen de bedrijfsartsen en de huisartsen? Hij heeft gezegd dat hij er geen druk van bovenaf op wil leggen, maar we willen wel graag dat er iets op dat vlak gebeurt. Welke mogelijkheden ziet de Minister om eventueel de regie te voeren wanneer er niets gebeurt?

De Minister heeft aangegeven dat hij bereid is om bepaalde initiatieven te steunen. Dat is heel goed, dat moet zeker gebeuren. Maar wat als die initiatieven achterwege blijven? Ik noem bijvoorbeeld de vrijwillige sectorale en de regionale initiatieven. Zijn er mogelijkheden voor de Minister om daar dan toch enige sturing aan te geven? Welke mogelijkheden ziet hij voor de zzp'ers om hier gebruik van te maken?

Ik heb nog een opmerking over de Arbowet. In de brief van 28 januari 2015 staat dat het takenpakket van de preventiemedewerker al onderwerp van instemmingsrecht in de WOR is, maar dat die medezeggenschap moet worden uitgebreid met de eis tot overeenstemming tussen de werkgever en het medezeggenschapsorgaan over de keuze van een preventiemedewerker en diens positionering in de organisatie. In de Arbowet wordt nu echter gesproken over «instemming» en niet meer over «overeenstemming». Dat is nogal een groot verschil. Bij overeenstemming is het voor werknemers mogelijk om een vetorecht te gebruiken, maar op het moment dat er van instemming wordt gesproken, kan de kantonrechter eraan te pas komen. Dat is dus eigenlijk een verzwakking van de positie van de medezeggenschap. Ik hoor graag van de Minister waarom dit tot stand is gekomen en waarom dit dan beter zou zijn. Het is immers niet in overeenstemming met de brief.

De heer Van Weyenberg (D66): Voorzitter. Ik begin met de zorg en de rol van de bedrijfsarts. Daarover heb ik één specifieke vraag. De Minister zegt dat we nu die vrije toegang van werknemers tot de bedrijfsarts gaan vastleggen. Dat lijkt mij een groot goed. Wordt dit ook echt een onvoorwaardelijk recht waarvan een werknemer altijd gebruik kan maken zonder dat hij of zij daarvoor eerst toch nog langs de leidinggevende moet? Komt dit echt klip-en-klaar in de wet te staan en wanneer komt die wetswijziging?

Ik sluit me aan bij het gevoel van onder meer mevrouw Tanamal dat we het heel veel over preventie hebben, maar dat uit de stukken niet duidelijk wordt wat er nu echt zal worden gedaan. Er wordt veel gesproken over preventie, maar welke actie volgt er nu echt? Kan de Minister de drie belangrijkste wijzigingen noemen waaruit blijkt dat er meer oog voor preventie komt? Een kwart van de werkgevers heeft gewoon geen contact met een arbodienst. We kunnen wetten maken tot we blauw zien in deze Kamer, maar ik begrijp dit gewoon niet. Hoe is het mogelijk dat zo veel werkgevers dingen doen die niet overeenkomen met de wet? Waar is dan de handhaving, waar is de inspectie? Dit baart mij zorgen. Hoe denkt de Minister dit te kunnen aanpakken? Ik vind het gewoon echt een te hoog percentage.

De heer Van Weyenberg (D66): Mevrouw Schut heeft helemaal gelijk; dat is de wet. Het gaat mij om het veel te hoge percentage bedrijven dat gewoon de wet niet naleeft.

Ik maak mij zorgen over de opleiding van bedrijfs- en verzekeringsartsen. Momenteel verlaten 15 bedrijfsartsen per jaar de opleiding, terwijl het capaciteitsorgaan zegt dat er 150 per jaar nodig zijn. Dat staat nog los van eventuele extra ambities met verzekeringsartsen, zoals mevrouw Schut aangaf. Welke rol ziet de Minister hier voor zichzelf? Het Ministerie van VWS heeft een rol als het gaat om de opleiding van medici. Ik weet dat hier allerlei onderzoek naar loopt of heeft gelopen. Wat gaan we hier nu aan doen? Ik kan me nog mijn eerste algemeen overleg herinneren. Toen kwam deze ontwikkeling ook al ter sprake. Ik zie zo weinig vooruitgang en ik maak mij in toenemende mate zorgen dat dit een beetje voortkabbelt en we opeens een tekort zullen hebben aan bedrijfs- en verzekeringsartsen. Welke rol ziet de Minister hier voor zichzelf en wat gaan we nu echt doen? Ik mis op dit punt de echte urgentie.

Ik sluit me kortheidshalve aan bij de vragen van mevrouw Schut over de WGA. Dat geldt ook voor de suggestie om na een aantal jaren de conclusie te trekken dat er inmiddels sprake is van duurzame arbeidsongeschiktheid. Ik vind het een ingewikkelde vraag, maar ik voel wel ongemak ten aanzien van deze groep. Ik hoor graag een reactie op de suggestie, die ik inmiddels uit veel monden heb gehoord. Ik hoor ook graag een reactie op de noodkreet van de heer Faas, de voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Verzekeringsgeneeskunde, over het begrip «ziekte». De heer Heerma heeft daar ook al over gesproken.

Ik wil ten slotte nog specifiek aandacht vragen voor de vraag, hoe wij omgaan met mensen die een vruchtbaarheidsbehandeling ondergaan. Er is hier sprake van een medische noodzaak, omdat het hun helaas niet lukt om zwanger te worden. Dat zijn vaak heel ingewikkelde, ingrijpende en pijnlijke processen. Hierover zijn in het verleden al Kamervragen gesteld. In 2009 verwees een voorganger van de Minister naar de Wet Arbeid en Zorg en zei: uiteindelijk is het allemaal aan de rechter. Voor zover ik weet, is er echter nog steeds geen jurisprudentie en is er ook heel veel onduidelijkheid. Dit gaat om 30.000 paren per jaar. Jaarlijks bezoeken tussen de 50.000 en de 60.000 mensen een specialist voor onderzoek en een diagnose. De belangenvereniging Freya suggereert om veel helderder te maken waar mensen recht op hebben. Zij stelt zelfs voor om in de wet op te nemen dat iemand die een vruchtbaarheidsbehandeling ondergaat net zo moet worden behandeld als een zwangere die een verloskundige bezoekt en daarvoor recht heeft op betaald verlof.

Er zijn hierbij volgens mij meerdere wegen die naar Rome leiden. Ik pleit dus niet voor een bepaalde oplossing, maar wel voor meer duidelijkheid. Zou de Minister, ook in overleg met Freya, nog eens goed willen kijken naar deze problematiek en de Kamer kunnen laten weten of hij ook van mening is dat hierover meer duidelijkheid moet worden gecreëerd? Zo ja, welke wegen ziet hij dan om die toenemende duidelijkheid tot stand te brengen? Het expliciteren van de wettelijke basis kan een ultimum remedium zijn, maar misschien zijn er minder ingrijpende en ook snellere wegen om dit te bereiken. Ik vind het gewoon een serieus probleem. Het betreft heel veel mensen, die het ook vaak ingewikkeld vinden om dit met hun werkgever te bespreken. Helaas reageert ook niet elke werkgever daar even welwillend op. Ik doe dus een open verzoek aan de Minister. Wil hij hier in overleg met de patiëntenvereniging en de Nederlandse Vereniging van Arbeidsdeskundigen (NVvA) naar kijken en de Kamer informeren over de manier waarop die duidelijkheid kan worden vergroot en of het aanpassen van de wet hier een bijdrage aan zou kunnen leveren?

De heer Ulenbelt (SP): Voorzitter. Ongeveer een jaar geleden heeft de Tweede Kamer een hoorzitting gehouden over beroepsziekten. Er werd toen een ontluisterend beeld geschetst van de herkenning en erkenning van beroepsziekten in Nederland en het gebrek aan preventie. Onderschrijft de Minister dat beeld? In 1908 schreef Louis Heijermans – inderdaad de broer van – een monumentaal boek met de titel «Handleiding tot de kennis der beroepsziekten». Het staat vast in de bibliotheek van het ministerie. Ik raad de Minister aan om dat boek te lezen. Het zegt veel over de geschiedenis, maar het zegt ook veel over nu. In het boek wordt gesproken over cementschurft, de glasblazershand en de mijnwormziekte; allemaal beroepsziekten die zijn verdwenen. Die zijn niet zozeer verdwenen als gevolg van preventie, maar doordat de beroepen zijn verdwenen. Er staan echter ook heel veel beroepsziekten in die nog steeds bestaan. Heijermans was de eerste die bezig was om de fabrieksartsen – die heetten toen zo – wijs te maken op het gebied van beroepsziekten en de erkenning ervan. Dat was goed werk. Als je nu kijkt naar wat bedrijfsartsen weten over beroepsziekten, wat zij daarover melden, dan zijn we bijna terug in de tijd van voor Heijermans. Ziet de Minister dat ook zo? We weten precies hoeveel bloembollen we vandaag verkopen in Londen, om maar eens wat te noemen. Maar we weten in dit land niet hoeveel mensen een beroepsziekte hebben, waar zich dat voordoet en wat er aan de hand is.

De Minister gaat het nu opnemen in de contracten die bedrijven moeten afsluiten met bedrijfsartsen, maar het is toch veel beter om de melding van beroepsziekten door de werkgever te laten doen? Mevrouw Tanamal heeft daar ook al op gewezen. Die kan dan worden voorbereid door de bedrijfsarts. De bedrijfsartsen, de vakbonden en de Long Alliantie Nederland – een conglomeraat van bedrijven, patiëntenverenigingen enz. – zijn daar een voorstander van en ik vermoed dat daar ook bij de Arbeidsinspectie stemmen voor opgaan. Nu kan immers niemand iets doen op basis van de registratie bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB). We weten dat het er is, we weten dat het er meer moeten zijn. Mijn vraag aan de Minister luidt: zou hij de wet zo willen wijzigen dat de werkgever de verantwoordelijkheid krijgt voor de beroepsziekte, zodat de preventie ook veel effectiever kan zijn op basis van de meldingen? Dat kan gewoon gebeuren naar analogie van bedrijfsongevallen. Ik denk dat dat zal werken.

De heer Ulenbelt (SP): Naast de problemen rond de herkenning van beroepsziekten is het ook nogal problematisch gesteld met de erkenning van beroepsziekten. Vanochtend stond er weer een artikel in Trouw over hoe dat gaat met asbest. De Minister heeft het vast gelezen. Ik vraag hem om in overleg te treden met de asbestmensen om het systeem zoals we dat nu hebben in Nederland, te verbeteren. Het Instituut Asbestslachtoffers (IAS) heeft ons een brief gestuurd. Het IAS ziet ook problemen en vraagt om een verhoging van de tegemoetkoming en om een verruiming van de mogelijkheden voor nabestaanden om die tegemoetkoming aan te vragen. De Minister wijst dat af. Hij vindt het niet passend. Ik snap daar werkelijk helemaal niets van. Ik vraag hem om in overleg te treden met de mensen die daar verstand van hebben, om de regeling aan te passen en daarbij ook naar het buitenland te kijken. Toen liepen we misschien een beetje voor met dat Instituut Asbestslachtoffers, maar inmiddels lopen we volgens mij achter.

Datzelfde probleem doet zich voor met mensen met een organisch psychosyndroom (OPS). Dat is een schildersziekte. Zou de Minister ook op dat vlak initiatieven willen nemen?

Wat erg zou helpen bij de erkenning van beroepsziekten, is inderdaad de instelling van een onafhankelijk instituut dat medische oordelen geeft. Wanneer komt dat er?

De arbozorg is in Nederland een dramatische zaak. Dat kwam ook in de hoorzitting aan de orde. Er is sprake van een dramatische daling van het aantal bedrijfsartsen. Dat begrijp ik ook wel, want het werk van een bedrijfsarts is helemaal niet leuk meer. Je bent alleen nog maar bezig met de begeleiding van ziekteverzuim, en niet meer met preventie. Dat moet de Minister toch grote zorgen baren. 5% van de bedrijfsartsen is jonger dan 40 jaar. Straks zijn alle bedrijfsartsen dood en hebben we helemaal geen bedrijfsgezondheidszorg meer! Ik houd derhalve een pleidooi voor een andere financiering van de opleiding voor bedrijfsartsen. Die is nu privaat. Die zou publiek moeten worden, net zoals dat het geval is bij andere opleidingen tot arts.

Er is vandaag al gewezen op een toename van psychische aandoeningen. Ik kan mij zomaar voorstellen dat de Minister een deskundige toevoegt aan de vier deskundigen die in de arbodiensten werkzaam zijn. Dat is dan de psycholoog of de psychiater. Bedrijfsartsen kunnen moeilijk met psychische aandoeningen omgaan. Waarom kiezen we niet voor een vijfde deskundigheid bij de arbodienst? Ik ben zelf opgeleid als arbeidspsycholoog. Nu ben ik mijn eigen opleiding een beetje aan het promoten, maar dergelijke types zouden we in deze tijd natuurlijk prima kunnen gebruiken. Ik heb begrepen dat nog heel veel arbeidspsychologen werk zoeken. Dat komt dan dus prima uit.

Tot slot kom ik op de aanpassing van het schattingsbesluit. Honderden mensen worden gedupeerd. Ze gaan er gemiddeld € 2.400 per jaar op achteruit. Dat is dus € 200 in de maand. Er is voor minder geld opstand in dit parlement uitgebroken! Er is een voorhangprocedure. Ik wil de Minister vragen of dat nu niet anders kan. Waarom komt er geen urenregistratie in de polisadministratie? Als we dat doen, kan het wel automatisch worden berekend. Ik vraag een VAO aan, omdat ik de Kamer wil voorstellen om de desbetreffende aanpassing van het schattingsbesluit niet uit te voeren.

Ik hoop dat de Minister maatregelen neemt rond beroepsziekten en de Arbeidsinspectie daarin een echte taak geeft. Heijermans bedankte indertijd de Arbeidsinspectie. Ik hoop dat het nu zo wordt dat werkend Nederland de Inspectie SZW kan bedanken voor het goede werk dat zij doet bij de bestrijding van beroepsziekten.

Mevrouw Voortman (GroenLinks): Voorzitter. Het kabinet wil dat wij allemaal gezond werken en langer werken. De Minister schrijft in zijn brief dat door arbeidsgerelateerde zorg en het voorkomen van verzuim- en gezondheidsproblemen maatschappelijke kosten kunnen worden bespaard. Voor GroenLinks is het voorkomen van verzuim en ziekte niet alleen een middel om geld te besparen, maar ook een doel op zich. In uitingen voert dit kabinet vaak primair het financiële argument aan. Wij verzetten ons tegen dat «economistische» denken. Vindt de Minister ook dat niet alleen de kosten van zieke werknemers vermeden moeten worden, maar dat het in de eerste plaats vooral ook niet wenselijk is als mensen ziek zijn door hun werk? Ik vermoed dat het voorkomen van ziekte net zo goed zijn doel is. Ik vraag de Minister om dat ook zo te benoemen, en niet altijd het financiële argument voorop te stellen.

Als het gezond houden van mensen en het mogelijk maken van langer werken onze doelen zijn, dan moeten we daarvoor ook de voorwaarden scheppen. Ik noem ten eerste preventie. Preventie is heel erg belangrijk, omdat wij juist willen voorkomen dat werknemers ziek worden. GroenLinks vindt dat wij hier dus eisen aan mogen stellen. Je zult pas echt aandacht voor preventie krijgen, als dat ook een vast onderdeel wordt van het basiscontract dat werkgevers met bedrijfsartsen afsluiten. Waarom kiest de Minister hier niet voor in zijn voorstel? Ik zie graag een reactie van hem op mijn voorstel om preventie een vast onderdeel te maken van het basiscontract.

Ik noem ten tweede de onafhankelijkheid van de bedrijfsartsen. Zij moeten onafhankelijk kunnen werken en kunnen dus niet direct gefinancierd worden door de werkgever. Wie betaalt, bepaalt immers. GroenLinks is daarom voorstander van een andere financieringsvorm, zodat de onafhankelijkheid geborgd is.

Een derde voorstel gaat over de vrije toegang tot de bedrijfsarts. De Minister geeft in zijn brief aan dat het kabinet de vrije toegang van werknemers tot de bedrijfsarts in wetgeving gaat vastleggen. Zoals de Minister zelf echter schrijft, is de arbeidsgerelateerde zorg niet alleen belangrijk voor werknemers maar voor alle werkenden. Het recht op vrije toegang tot de bedrijfsarts zou dus, wat GroenLinks betreft, ook moeten gelden voor werkenden die niet in dienst zijn bij de betreffende werkgever, zoals flexwerkers en zzp'ers. Het is toch eigenlijk te gek voor woorden dat het straks mogelijk is dat op één en dezelfde bouwplaats een bouwvakker die in vaste dienst is, wel naar de bedrijfsarts zou kunnen terwijl de bouwvakker die als schijnzelfstandige werkt, dat niet kan. Ook de vrije toegang tot de bedrijfsarts voor alle werkenden is in het belang van de werkenden, het bedrijf en uiteindelijk ook de maatschappij. Deelt de Minister deze mening en gaat hij dit ook zo uitwerken?

Ten vierde, er worden veel te weinig bedrijfsartsen opgeleid om voorbereid te zijn op de toekomst. Ook andere woordvoerders hebben hier al over gesproken. Ik heb hier jaren geleden al aandacht voor gevraagd en er is nog steeds geen verbetering zichtbaar. Het kabinet lijkt hier niet snel actie op te willen ondernemen. GroenLinks wil dat er meer aandacht in het curriculum komt voor de specialisatie tijdens de opleiding tot arts. Ook willen wij dat de bekostiging, net als voor andere specialismen, via een opleidingscentrum gebeurt in plaats van privaat. Waarom zou het voor een oncoloog wel via een opleidingscentrum gebeuren, en voor een bedrijfsarts niet? Het is toch allebei enorm belangrijk? Ik vraag de Minister daarom om echt snel te komen met een actieplan om de instroom in de opleiding van bedrijfsartsen te vergroten en deze punten daarin mee te nemen.

Ik wil de Minister tot slot een vraag stellen over het Schattingsbesluit arbeidsongeschiktheidswetten. Wij hebben eerder onze zorgen geuit en vragen gesteld over de groep mensen in de WAO die er door de nieuwe berekening financieel flink op achteruitgaan. De Minister zegt dat mensen die het betreft, pas individueel worden geïnformeerd bij de implementatie in de tweede helft van 2015. Als ik het goed lees, is het dus mogelijk dat iemand in december 2015 pas individueel geïnformeerd wordt over de verlaging van zijn WAO-uitkering die ingaat op 1 januari 2016. Dat kan toch niet kloppen?

Moeten deze mensen geen recht op een halfjaar compensatie hebben vanaf het moment dat zij geïnformeerd worden? Of kan de Minister nogmaals kijken of het echt niet mogelijk is om deze mensen tijdig te informeren?

Minister Asscher: Voorzitter. Ik wil u allereerst bedanken voor de iets langere schorsing. Er zijn vandaag veel onderwerpen aan de orde en het kostte even wat tijd om een ordening in de beantwoording aan te brengen.

Het is een heel belangrijk onderwerp, met weliswaar een technische kant maar natuurlijk ook met heel zware gevolgen voor mensen. Daar werd door mevrouw Voortman terecht op gewezen. Ziek zijn kost geld, maar wat nog veel belangrijker is: ziek zijn levert verdriet op en gaat ten koste van de gezondheid en het levensgeluk. Wij voeren daar vandaag de gehele dag in allerlei vormen debatten over. Dat is dus goed. Ik zal geen algemene spreekteksten voorlezen – tenzij daar in tweede termijn om gevraagd wordt – maar zal proberen om de vragen zo goed mogelijk te beantwoorden.

Ik begin bij de vragen van de VVD, die onder andere gingen over de systematiek van de WGA. Verschillende Kamerleden hebben daarover gesproken, ook omdat ik daar recentelijk Kamervragen over heb beantwoord. De VVD vraagt of er niet iets te bedenken is om de capaciteit van verzekeringsartsen uit te breiden, zodat er vaker, eventueel periodiek, kan worden herkeurd. Op zichzelf is periodieke herkeuring niet per definitie zinvol. Er wordt nu periodiek gekeurd indien het UWV denkt dat daarvan een effect te verwachten is. Als herstel in de rede ligt, is het logisch om na een bepaalde vastgestelde periode te herkeuren. Verder wordt gekeurd wanneer hetzij de gerechtigde hetzij de werkgever hetzij de verzekeraar daarom verzoekt. Dat zijn keuringen die voorrang krijgen. In mijn ogen zijn er daarmee op zichzelf afdoende mogelijkheden voor herkeuring. Als je daarbovenop een periodieke herkeuring zou invoeren, zou dat duur zijn en relatief weinig opleveren. Daarmee is ook het alleen al om die reden uitbreiden van het aantal verzekeringsartsen geen oplossing. Mevrouw Schut vroeg of het UWV dan niet kan herkeuren als de verzekeringsarts herstel verwacht. Zeker, dat is ook de praktijk. Herkeuringen worden door het UWV geïnitieerd indien herstel wordt verwacht. Dat soort voorspellingen is naar hun aard natuurlijk altijd lastig. Bij de ene ziekte is dat minder lastig dan bij de andere. Er moet herkeurd worden, want er zijn geen garanties dat het te verwachten herstel zich daadwerkelijk voordoet op het moment dat men dat verwacht.

Mevrouw Schut heeft voorts gevraagd waar ik aan denk bij de verbetering van het hybride financieringssysteem. De heer Heerma heeft die vraag herhaald.

Minister Asscher: Mevrouw Schut gaf in eerste termijn al aan dat wij bij de behandeling van haar nota dieper op dit vraagstuk zullen ingaan. Mij staat geen andere informatie ter beschikking dan datgene wat ik zojuist naar voren heb gebracht. Het is daadwerkelijk mijn beeld dat er wel degelijk herkeurd wordt indien daar aanleiding voor is. Ik zal er later nog iets over zeggen naar aanleiding van de discussie over de vraag of het UWV er vanwege het trackrecord belang bij heeft om dat niet te doen. Ik heb daar echter geen andere informatie over. Ik wil de signalen daarover graag bekijken. Wij zullen daar in een later stadium op terugkomen. Op dit moment heb ik echter geen aanleiding om te zeggen dat dat niet gebeurt zoals bedoeld was.

De verbetering van het hybride financieringssysteem is belangrijk, omdat dat systeem op de lange termijn alleen maar kans van slagen heeft als er een zekere balans in is en als dat ook door de verschillende partijen, dus ook door de marktpartijen, als doenlijk wordt beschouwd. Ik neem die signalen zeer serieus. Ik heb dat ook aangegeven in de antwoorden op de vragen van mevrouw Schut en mevrouw De Vries. Ik ben op dit moment aan het onderzoeken hoe ik het evenwicht op de markt zou kunnen verbeteren. De heer Heerma zegt terecht dat het al bijna zomer is. Ik wil de Kamer voor de zomer informeren over de stappen die ik ga zetten. Ik wil daar nu inhoudelijk niet op ingaan, omdat er dan rechtsgevolgen zouden kunnen worden ontleend aan de voorbeschouwing die ik daarover ten beste geef. Ik zeg de Kamer toe dat ik die termijn zal halen, dus dat ik voor de zomer kom met voorstellen om de balans te verbeteren. Ik vraag de Kamer om nog even geduld te hebben als het gaat om informatie over wat die voorstellen zullen behelzen. Iedereen realiseert zich dat de belangen die hierbij een rol spelen, heel groot zijn.

Heeft het UWV er belang bij om zo min mogelijk mensen naar de IVA door te sturen? In mijn ogen heeft het UWV daar oprecht geen belang bij. Uit het onderzoek Duurzaam niet-duurzaam dat vorig jaar met de Kamer is besproken, blijkt dat het UWV streng maar wel conform de regels keurt en dat dit ook belangrijk is. Toetreding tot de IVA betekent immers dat je wordt afgeschreven voor de arbeidsmarkt. Dat dient niet lichtvaardig te gebeuren. Wat vind ik dan van het idee om de IVA ook privaat verzekerbaar te maken? Ik zei zojuist al dat ik de signalen over de problematiek rond de hybride financiering zeer serieus neem en bekijk hoe dat evenwicht verbeterd kan worden. Ik moet wel zeggen dat ik, zonder daar nu al helemaal de diepte in te gaan, zorgen heb over de complexiteit die het onderbrengen van de IVA in een privaat hybride stelsel met zich mee zal brengen in een op zichzelf al afdoende ingewikkeld stelsel. Het lijkt me met het oog daarop zaak om nu eerst het bestaande WGA-stelsel te verbeteren. Dan zou je op de lange termijn de discussie kunnen voeren over de vraag of ook de IVA privaat verzekerd zou moeten worden en wat daar dan de voor- en nadelen van zijn.

Het CDA vraagt naar de klassesystematiek en de rol van het UWV in de casus van iemand met een progressieve spierziekte. Dat is inderdaad een schrijnend voorbeeld. Het gaat om iemand die ondanks die ziekte wil doorwerken en dat ook kan, maar die helaas iets terug moet en dan een flinke terugval in salaris meemaakt. Ik herken dat beeld. Dat is een beeld dat samenhangt met het gebruik van zo'n klassesystematiek. De wijziging van het schattingsbesluit brengt daar ook geen verandering in aan. Het kan inderdaad zo zijn dat een toename van loon betekent dat het totale inkomen daalt, hoe merkwaardig dat ook is, maar dat is een gevolg van het werken met die klassesystematiek. Ondanks het feit dat je zo nu en dan helaas zo'n casus zult tegenkomen, ben ik niet van plan om dat systeem zelf te verlaten, omdat dat weer allerlei andere nadelen met zich brengt. Ook ben ik geneigd om negatief te antwoorden op de vraag om het UWV ruimte te geven om daarvan af te wijken, hoe sympathiek ik die vraag ook vind. Het is inherent aan het gebruik van de klassesystematiek dat het ook negatieve gevolgen heeft. Zou je het UWV de ruimte geven om daar voor individuen van af te wijken, dan breng je het UWV wel in een buitengewoon lastige positie. Dat brengt immers met zich mee dat je dat dan gemotiveerd zult moeten besluiten. Niet om duur te doen, maar ik vrees dat je daarmee een hele stoet aan gevolgprocessen opent. Dat is mijn reactie. Ik wil er met liefde nog een keer naar kijken, maar ik ben een beetje terughoudend op dat punt.

De heer Pieter Heerma (CDA): Die laatste zin van de Minister stemt mij hoopvol. Het is een ingewikkelde casuïstiek. Ik kan heel veel van het betoog van de Minister volgen; er is ook heel veel gesproken over de oude en de nieuwe Wajong. In gevallen waarin mensen zeggen dat ze wel meer willen gaan werken, maar dat ze er dan heel veel op achteruitgaan, is er een mogelijkheid om te zeggen: neem het risico om naar de nieuwe Wajong over te stappen. Daarin is dit probleem immers minder aan de orde. Ik snap dat de Minister op dat vlak niet veel wil doen, omdat mensen die mogelijkheid hebben en dat risico kunnen nemen.

Maar als het over progressieve spierziekten gaat, dan gaat het dus niet om mensen die meer willen gaan werken en er dan op achteruitgaan, maar dan gaat het om mensen die een progressieve ziekte hebben en daardoor minder moeten gaan werken. Dat kan niet anders. Volgens mij lopen de aantallen mensen met een progressieve spierziekte niet in de duizenden. Deze mensen krijgen vervolgens het signaal om niet terug te gaan van vier naar drieënhalve dag, maar om gelijk terug te gaan naar twee dagen, omdat ze dan netto veel meer overhouden. Dit is zeer specifiek en het gaat om zeer beperkte aantallen. Het gaat dus niet om mensen die meer willen gaan werken en daar ook meer aan over willen houden, maar om mensen met een bepaald ziektebeeld die van het UWV het signaal krijgen om nog minder actief te worden dan zij tegen wil en dank al zijn. Ik weet niet of er ruimte zou moeten zijn voor meer maatwerk of een discretionaire bevoegdheid, maar ik heb die neiging wel. De Minister geeft aan dat hij er nog eens naar wil kijken. Ik wil dat accepteren. Dat geldt ook voor zijn uitleg dat het heel ingewikkeld is en dat hij niet te snel wil gaan. Als hij de deur nu helemaal dichtgooit, zou ik dat ingewikkelder vinden. Ik wil hem nu niet het mes op de keel zetten. Deze systematiek is volgens mij heel specifiek. Volgens mij is dit iets wat wij niet willen.

Minister Asscher: Ik wil geen valse verwachtingen wekken. Ik zal er in de brief op ingaan, maar ik vind een dergelijke verplichting om de gewerkte uren in alle polisadministraties op te nemen wel een heel stevige ingreep. Ik zal daarop ingaan in de brief, maar ik wil de Kamer wel meegeven dat die brief zich vooral zal richten op de vraag of er voldoende tijd is. Dat is niet altijd het gewenste antwoord, dat snap ik ook, maar ik zal de vraag van de heer Ulenbelt daarin meenemen en dus ook schriftelijk beantwoorden.

Ik heb de vraag van de VVD of er iets te zeggen is over het aantal herbeoordelingen sinds 2011 nog niet beantwoord. We hebben daar ook een interruptiedebat over gevoerd. Er is een koppeling tussen het aantal herbeoordelingen en het aantal gerechtigden. Dat betekent dat er ook een automatische groei is van het aantal herbeoordelingen als het aantal gerechtigden groeit. Voor zover mij bekend is, wordt die systematiek ook gevolgd. Dat doet niets af aan het algemene punt van mevrouw Schut of er geen winst te behalen is door vaker tot herbeoordeling over te gaan, maar dat zegt iets over de absolute omvang van het aantal herbeoordelingen.

D66 en de VVD vragen of je niet na een aantal jaren WGA de conclusie moet trekken dat de arbeidsongeschiktheid duurzaam is, waardoor de IVA meer voor de hand zou liggen. De vraag of iemand duurzaam arbeidsongeschikt is, is uiteindelijk een medisch oordeel van de verzekeringsarts. Ik heb vertrouwen in de deskundigheid van de verzekeringsartsen die zich daarover buigen. Ik voel er niet voor om er een termijn aan te verbinden, dus om te denken aan een soort automatische overgang naar de IVA. Daarnaast moet er ook niet te lichtvaardig worden overgegaan tot het onderbrengen bij de IVA, aangezien je mensen daarmee eigenlijk permanent afschrijft voor de arbeidsmarkt. Als het zo is, is het zo, maar dat vind ik echt een oordeel van de verzekeringsarts, en niet iets wat we via een termijn zouden moeten afdwingen.

Minister Asscher: Nee, excuses. Dan heb ik de vraag van mevrouw Schut niet goed geparafraseerd. Van Weyenberg heeft het ook niet gesuggereerd.

Het CDA maakt zich zorgen over de lage instroom van verzekeringsartsen en daarmee over het gebrek aan capaciteit. De heer Heerma heeft volkomen gelijk. Het is buitengewoon belangrijk dat er voldoende verzekeringsartsen zijn. In de komende jaren is het in ieder geval niet mogelijk om capaciteit te herschikken, vanwege de Wajong-herkeuringen, waarvoor we iedereen heel hard nodig hebben. Dat loopt tot oktober 2018; daarna kan er wellicht wel weer herschikt worden.

Er werd aandacht gevraagd voor de vervaging van de grens tussen werkloosheid en arbeidsongeschiktheid, waarover onlangs artikelen zijn verschenen in de media. Inderdaad is het soms vaag of de werkloosheid het probleem is of de arbeidsongeschiktheid. We zien daar heel beeldende voorbeelden van. Voor de zomer krijgt de Kamer het verdiepingsonderzoek WGA 80–100. Ik denk dat we deze discussie aan de hand van dat onderzoek concreter kunnen gaan voeren. Dan kunnen we meer precies kijken of er misschien dingen aan te doen zijn en of er nog oplossingen zijn die we nu niet beproeven. Op zichzelf is het beeld echter wel herkenbaar dat je soms de kip en het ei kunt verwisselen als het erom gaat wat het probleem is.

D66 vindt dat er veel te weinig bedrijfs- en verzekeringsartsen bij komen. Het zijn er zo'n 15 per jaar terwijl er 150 nodig zijn. Welke rol ligt er hierin bij SZW? De heer Van Weyenberg gaf zelf al aan dat de opleiding van artsen primair op het terrein van VWS ligt, maar ik begrijp en ik deel de zorgen over het beperkte aantal bedrijfs- en verzekeringsartsen, ook vrij beeldend beschreven door de heer Ulenbelt. Ik ga daarover opnieuw in gesprek met de Minister van VWS en met het UWV, om te bekijken of er nog meer te doen is en of ik daaraan kan bijdragen om ervoor te zorgen dat dit hersteld wordt. We hebben die mensen wel degelijk nodig.

Minister Asscher: Zeker. Ik zal hier zo nog even op terugkomen. Mevrouw Tanamal had hierover ook een vraag die aanleiding geeft om hierop nog in te gaan. En ja, ik zal de Kamer erover informeren.

Ik kom eerst bij de vragen over preventie. Het belang van preventie, dat door de Partij van de Arbeid benadrukt wordt, deel ik. Voorkomen van gezondheidsschade is altijd te verkiezen boven het proberen te herstellen en de schade te verhalen. In de reactie van het kabinet op het SER-advies is daar heel duidelijk aandacht aan besteed. Er worden allerlei goede en positieve initiatieven aangekondigd en ontplooid, maar er wordt ook een duidelijk beroep gedaan op werkgevers. Wat mij betreft zijn wettelijke maatregelen als de second opinion en het basiscontract aan de orde. Hierbij is dus, anders dan bij het herstel in de hybride systematiek in de WGA, al wel vrij duidelijk wat het kabinet wil gaan doen. Er is op dit moment een wetsvoorstel in internetconsultatie, waarin een aantal van de zaken geregeld worden die we in de reactie op het SER-advies hebben genoemd. Dat zijn wettelijke maatregelen rond second opinion en basiscontracten en een reeks ondersteunende en stimulerende maatregelen voor sectorale en regionale initiatieven voor betere arbodienstverlening. Daarmee is er een belangrijke basis gelegd voor het verder verbeteren van de arbeidsomstandigheden. Het salomonsoordeel, als je het zo zou willen noemen, is denk ik wel helder in dit geval. We gaan een aantal dingen wettelijk vastleggen en een aantal initiatieven ontplooien, maar we hebben ook heel praktisch bekeken wat we daadwerkelijk kunnen doen om hierin verbetering te krijgen.

De Partij van de Arbeid geeft ook aan voorstander te zijn van die second opinion, juist omdat uit onderzoeken blijkt dat men de onafhankelijkheid van de bedrijfsarts niet altijd vertrouwt. Ik denk dat bedrijfsartsen over het algemeen wel voldoende onafhankelijk zijn, ook al worden ze betaald door de werkgever. Ik heb ook veel waardering voor het werk dat zij doen. De brede toegankelijkheid van de bedrijfsarts voor een second opinion is wat mij betreft gebaseerd op een goede medische praktijk van professionele bedrijfsartsen. Die is geen vertaling van wantrouwen jegens bedrijfsartsen. Dan het antwoord op de vraag: ja, positief. In het conceptwetsvoorstel is opgenomen dat de second opinion door een andere bedrijfsarts wordt uitgevoerd. In het geval van een arbodienst is dat door een bedrijfsarts van een andere arbodienst. Dat is dus in de wet geregeld, omdat het ook past bij het systeem van een onafhankelijke second opinion, maar het moet niet gezien worden als een veroordeling van al die bedrijfsartsen die netjes hun werk doen. Zij doen dat over het algemeen wel degelijk onafhankelijk en op basis van hun beroepscode.

Waarom is niet alles met betrekking tot privacybescherming en bewaartermijnen van medische informatie in het basiscontract opgenomen in plaats van in het contract-plus? Dat is ook een vraag van mevrouw Tanamal. Bij het basiscontract gaat het om de taken en de dienstverlening die worden ingekocht bij de bedrijfsartsen. Werkgever en werknemer kunnen besluiten om daar in een pluscontract nog taken aan toe te voegen. Ik vind het belangrijk om die ruimte aan werkgevers en werknemers te laten, terwijl we de basis goed vastleggen en borgen. Dat er nu in het basiscontract bepaalde kwaliteitseisen expliciet worden genoemd, wil niet zeggen dat andere bestaande regelgeving of beroepscodes niet meer relevant of van toepassing zijn. Over privacy en bewaartermijnen is natuurlijk al buitengewoon veel vastgelegd en geregeld. Dat staat los van de vraag of het in een contract staat of niet. Sterker nog: het kan bijna verwarring opleveren als je het in een contract gaat zetten, want het is gewoon wettelijk geregeld hoe je omgaat met de bewaartermijn en de privacy.

Minister Asscher: Als de wet wordt overtreden, wordt dat niet beter als het in een contract staat. De wet gaat altijd nog boven een contract. Dus dan is het probleem dat partijen zich niet aan de wet houden. Daar hebben we inderdaad al vaker debatten over gevoerd. Daarin heeft de inspectie een rol; daar is van alles aan te doen. In dit geval ging het over de discussie wat je in een basiscontract moet vastleggen en wat je daarbovenop kunt afspreken in een pluscontract. In mijn ogen is een pluscontract niet bedoeld voor het opschrijven van wat al wettelijk verplicht is. Een pluscontract kun je gebruiken voor wat je boven op je wettelijke verplichting zou willen afspreken. Of je nu wel of niet zo'n bovenwettelijke afspraak maakt, doet niets af aan de verplichting voor een werkgever om zich aan de wet te houden. Daarom ben ik niet van mening dat je standaard in het basiscontract afspraken over dit soort wettelijke verplichtingen zou moeten opnemen. Het basiscontract gaat over de afspraken die in de inkoop gemaakt worden. In het pluscontract geef je ruimte aan werkgevers en werknemers om aanvullende dingen te doen. Het pluscontract is niet bedoeld om nog eens met elkaar af te spreken wat al in de wet staat. Nee, dat gebruik je als je boven de wettelijke verplichtingen nog aanvullende afspraken wilt maken. Daarom vind ik niet dat je dit in het basiscontract zou moeten doen.

Het aandeel preventie binnen de arbodienstverlening is afgenomen, geeft de Partij van de Arbeid aan. Zou preventie geen verplicht onderdeel moeten zijn van het arbocontract? Ik ben het ermee eens dat preventie heel belangrijk is. Het basiscontract en de voorgenomen handhaving op de nieuwe wettelijke bepalingen kunnen in mijn ogen een flinke impuls geven aan preventie. Een van de belangrijkste onderdelen daarvan is het periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek, het PAGO. Verder hoop en verwacht ik dat werkgevers en werknemers ook initiatieven gaan ontplooien, juist ook omdat dat in hun beider belang is. Ik denk daarbij in het bijzonder aan de sectorale en regionale initiatieven zoals die zijn aangekondigd in het SER-advies. Die initiatieven wil ik graag ondersteunen. Daar hoort eigenlijk de vraag bij: wat nou als die initiatieven niet komen? Ik denk dat je er enig vertrouwen in mag hebben dat ze wel komen, omdat ze al zo expliciet worden aangeduid en aangekondigd in het SER-advies. Werkgevers en werknemers zijn er al mee bezig. Dat maakt de kracht daarvan in mijn ogen veel groter dan wanneer ik nu zelf ga zeggen: die sector zou op die manier een initiatief moeten ontplooien. Ik wil het dus de kans geven om de initiatieven succesvol te laten worden. Dan wil ik ze ook ondersteunen met raad en daad. Ik denk dat dat belangrijk is.

De Partij van de Arbeid vraagt ook naar de betekenis van dat soort initiatieven voor bijvoorbeeld zzp'ers. Het lijkt mij buitengewoon wenselijk dat bij de ontwikkeling ervan rekening wordt gehouden met de mogelijkheid dat ook zzp'ers zich kunnen aansluiten. Daar waar zij werkzaam zijn in dezelfde sector of in dezelfde regio ligt het ook voor de hand dat ze gebruik kunnen maken van die mogelijkheden, omdat dit soort initiatieven juist ziet op een regio of een specifieke sector.

Recentelijk hebben we kunnen vernemen dat 50% van de ziekte bij werknemers, en vooral bij jongeren en flexwerkers, veroorzaakt wordt door psychische problemen. Dus is samenwerking tussen de huisarts en de bedrijfsarts van groot belang. Dit is inderdaad een heel wezenlijk punt. We hebben niet voor niets – dat zal in het AO van later vanmiddag ook aan de orde komen – veel aandacht voor de psychosociale arbeidsbelasting en de grote risico's die die met zich meebrengt. Ik verwacht dat het actieprogramma waar de partijen op dit moment over spreken, dus het actieprogramma vanuit huisartsen en bedrijfsartsen om de samenwerking te verbeteren, resultaat gaat opleveren. Ik wil dit goed volgen en dit ondersteunen waar dat mogelijk en nodig is. Uiteraard zal dit ook een belangrijk punt zijn bij de evaluatie in 2020. Dan zal bekeken worden of dit heeft geleid tot daadwerkelijke verbetering.

Vaak is er geen arbocontract of voldoet het contract niet aan de eisen. Kan straks de inspectie daarbij ingrijpen? Kan er een boete worden opgelegd? Dat is ook een vraag van de Partij van de Arbeid. Het antwoord is ja. Dat wordt in het voorliggende wetsvoorstel geregeld. Ik ben ook van plan om daar actief op te inspecteren in programma's. Dat was ook een vraag van Van Weyenberg en anderen. Dat contract moet er natuurlijk wel zijn. Straks kunnen we daar op een goede manier op gaan handhaven. Dat wil ik ook doen.

Minister Asscher: Vraag 1 is: staat dit in de wet die in consultatie is? Het antwoord is ja. Vraag 2 is: staat het er goed genoeg in? Daarvoor loopt er nu een consultatie. Als er signalen zijn dat het beter kan worden omschreven, zullen die mij ook bereiken. Dan kunnen we dat bij de wetsbehandeling regelen. Waar het nu om gaat is: het staat in de wet, ik ben van plan om daarop te handhaven en vooralsnog ga ik ervan uit dat we het goed hebben opgeschreven, maar als uit de consultatie of uit de wetsbehandeling in de Kamer zou blijken dat het helderder kan worden omschreven, zal ik dat niet nalaten. Maar de vraag is nu eerst: gaan we dit wettelijk regelen en zijn we van plan erop te handhaven? Het antwoord is twee keer ja.

Dat geldt ook voor de vraag of de wet duidelijk maakt dat er toegang is tot de bedrijfsarts. De werkgever moet regelen dat alle werknemers indien gewenst toegang hebben. «Onvoorwaardelijk» zei de heer Van Weyenberg, en dat klopt dus. Het staat er hard en duidelijk in.

Minister Asscher: Als er werknemerschap is, is er ook toegang. Dus bij schijnzelfstandigheid kan altijd het vermoeden van arbeidsovereenkomst worden ingeroepen. Dan ben je werknemer en behoor je gelijk behandeld te worden. Dat geldt ook voor mensen met een tijdelijk contract. Zij zijn ook werknemer en hebben ook een arbeidscontract. In de situatie waarin dat niet aan de orde is, waarin iemand dus als ondernemer of zelfstandige werkt, ligt het niet voor de hand om hem het werknemersrecht van toegang toe te kennen. Dan nog kunnen er omstandigheden zijn waarin mensen, juist omdat ze in dezelfde sector of in hetzelfde gebied werken, behoefte hebben aan vergelijkbare informatie. Vandaar dat de initiatieven belangrijk zijn, met name de sectorale, en ik die wil ondersteunen.

Ik kom bij de beroepsziekten, een buitengewoon pijnlijk en gevoelig onderwerp gezien de enorme effecten die het heeft op mensen. Hierover is door verschillende Kamerleden mooi gesproken. Er is ook een werk uit het begin van de twintigste eeuw geciteerd. Beroepsziekten zijn helaas aan de orde van de dag, ook nog in het Nederland van nu.

SP en Partij van de Arbeid hebben gevraagd of het beter zou zijn om de werkgever verantwoordelijk te maken voor de melding en de registratie van beroepsziekten. Het voorkomen van gezondheidsschade door werk bij werknemers is de verantwoordelijkheid van de werkgever. Dat geldt zowel voor het voorkomen van arbeidsongevallen als voor het voorkomen van beroepsziekten. Toch vind ik het niet logisch om de verantwoordelijkheid voor het melden van beroepsziekten bij de werkgever te leggen. Om een beroepsziekte te kunnen vaststellen zijn, anders dan bij een arbeidsongeval, een medische diagnose en een werkplekonderzoek door een bedrijfsarts nodig. Werkgevers kunnen, net als u en ik, vrij snel vaststellen of er ergens een ongeluk is gebeurd. Of een ziekte of een aandoening een beroepsziekte is, vergt vaak veel meer kennis en onderzoek. Dat is lastiger vast te stellen. Bovendien geldt voor veel beroepsziekten dat de ziekte zich pas langere tijd na blootstelling aan stoffen et cetera openbaart. Dat maakt het ook niet eenvoudiger. Daarnaast vraag ik mij praktisch gezien, dus kijkend naar het effect dat we ermee beogen, af of het helpt om van de werkgever te vragen om zichzelf aan te geven. Ik ben bang dat dit eerder zou kunnen leiden tot minder meldingen in plaats van meer meldingen dan er nu via de bedrijfsarts worden gedaan. Ook komt er dan een extra stap bij in het proces van melden. Eerst is er de melding van de bedrijfsarts aan de werkgever, en dan de melding door de werkgever. Het is de vraag of dat helpt. Ten slotte kunnen er privacyaspecten in het geding zijn.

Ik heb in de brief van 28 januari, waaraan ook door de Kamer gerefereerd is, een aantal maatregelen aangekondigd rond de verbetering van de arbeidsgerelateerde zorg. Toegang tot de bedrijfsarts, het basiscontract en professionaliteit van de arbodienstverlening zijn daarbij belangrijk. Het werkplekbezoek en het melden van beroepsziekten moeten altijd opgenomen zijn in het basiscontract. Er moet altijd sprake zijn van een basiscontract en daarop gaan wij handhaven. Via die kant proberen wij natuurlijk wel de «loop» te sluiten, om ervoor te zorgen dat er gemeld wordt. Ik vertrouw op de effecten van die maatregelen op het tijdig herkennen en melden van beroepsziekten. Ik ga het effect daarvan ook monitoren. Het wetsvoorstel gaat het mogelijk maken dat de inspectie boetes oplegt als er geen contract is afgesloten of het contract de aspecten over melding niet bevat. In de huidige systematiek meldt de bedrijfsarts bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten. De statistische gegevens over het vóórkomen van beroepsziekten binnen branches en onder beroepsgroepen vormen, samen met individuele klachten bij de inspectie, een bron voor het risicogerichte toezicht door de Inspectie SZW.

Minister Asscher: Dat is het argument dat ik als laatste noemde, de privacyaspecten. Het beroepsgeheim is een onderdeel van de privacybescherming van patiënten. Dat kan inderdaad ook een nadeel zijn als je de melding weghaalt bij de bedrijfsartsen en neerlegt bij de werkgever. Ik heb het niet als eerste genoemd, omdat het grootste belang hierbij natuurlijk is dat er minder beroepsziekten komen. Door de verschillende Kamerleden wordt daarnaar ook gezocht: hoe kunnen we, à la Heijermans, ervoor zorgen dat er minder beroepsziekten komen? Daar speelt die melding een rol in, en daarom ben ik uitgebreid ingegaan op de vraag of het een verbetering zou opleveren als we de meldingsplicht bij de werkgevers zouden neerleggen. Mijn overtuiging, alles afwegende, is van niet. Wel vind ik dat het aantal meldingen moet toenemen, vandaar ook de verplichte opname in het basiscontract, waarbij we ook boetes kunnen opleggen als daarvan geen sprake is. Maar dat blijft wel een verantwoordelijkheid voor de bedrijfsarts.

Mevrouw Tanamal vroeg nog naar het fenomeen dat er door anonieme meldingen geen koppeling is met een bedrijf en de omstandigheden, waardoor de Inspectie SZW minder adequaat toezicht zou kunnen houden. In de huidige systematiek worden de gegevens landelijk geregistreerd door het NCvB en verwerkt tot statistische informatie per sector en beroepsgroep. Die informatie en kennisontsluiting kunnen benut worden voor het opzetten van sectoraal preventiebeleid. Daardoor kunnen we wel degelijk ook sectoraal toezicht organiseren en is er niet altijd een directe koppeling met het bedrijf nodig.

Bedrijfsartsen stellen voor om de meldingsprocedure gebruikersvriendelijker te maken. Mevrouw Tanamal verwees daarnaar. Dat is een suggestie die ik meeneem in het gesprek dat ik binnenkort voer met de beroepsorganisaties en het NCvB over de uitkomsten van het vragenlijstonderzoek van de inspecties. Daarin wil ik al dat soort mogelijk behulpzame suggesties meenemen, om te bekijken hoe we dit systeem kunnen verbeteren.

Mevrouw Tanamal sprak ook over het probleem van de longziektes. Jaarlijks zijn er in Nederland 2.000 doden als gevolg van aan arbeid gerelateerde longaandoeningen. Dat zijn dramatische gevolgen. Ik spreek allereerst mijn waardering uit voor het werk dat Long Alliantie Nederland verricht. Er is vanuit mijn departement verschillende keren met hen gesproken. Ik heb er bewondering voor hoe zij erin slagen om partijen bij elkaar te brengen en gezamenlijk de problemen aan te pakken die longaandoeningen veroorzaken. Zij denken ook goed na over de vraag waar je preventief meer zou kunnen doen en gezamenlijk het verschil kan maken. Er worden een aantal terreinen geïdentificeerd. Ik verken nu samen met de Long Alliantie of zij kan aansluiten bij lopende stimuleringsprogramma's zoals zelfregulering. Bij de activiteiten die ik onderneem, zet ik vooral in op een aantal generieke maatregelen, omdat die bij het grootste aantal mensen het verschil kunnen maken. Ik wil daarbij vooral de maatregelen steunen die bijdragen aan duurzame inzetbaarheid van iedereen, en dus ook van chronisch zieken, ongeacht de oorzaken. Via dat programma probeer ik met praktische handvatten werkgevers en werknemers te helpen om met elkaar het gesprek aan te gaan om duurzaam aan het werk te blijven. Dat is van groot belang voor chronisch zieken. Ik wil dus proberen om in het overleg met de Long Alliantie te bekijken wat we nog meer kunnen doen om het aantal terug te dringen. Ik heb veel respect voor de manier waarop men daaraan werkt.

Ik ga nu in op de vragen over de schadeloosstelling bij de gang naar de rechter.

Minister Asscher: Eerst even over die eerste aanname. Die is echt niet juist. Het is niet zo dat de werkgever geen verantwoordelijkheid heeft in het voorkomen van beroepsziekten. Die heeft hij wel. De werkgever heeft de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat mensen gezond hun werk kunnen doen. Dat is een heel serieuze verantwoordelijkheid, waarmee men over het algemeen ook serieus omgaat. De discussie die wij hier nu hebben, gaat over de vraag of, als er een beroepsziekte wordt geconstateerd, de verantwoordelijkheid voor het melden daarvan bij de werkgever moet liggen. Laten we hier niet het beeld laten ontstaan dat de werkgever geen verantwoordelijkheid heeft of voelt voor het beschermen van zijn werknemers tegen beroepsziekten. Dat is wel degelijk zo.

Het tweede punt is niet wie er meldt, maar hoe er gemeld wordt door de bedrijfsartsen. Dat is een andere discussie. Kun je door bedrijfsartsen te vragen het bedrijf aan te wijzen, meerwaarde creëren bij de verzameling van gegevens ten behoeve van preventieve of handhavende maatregelen? Dat is een onderwerp dat ik wil bespreken in het gesprek dat ik voer met de NCvB. Dat is dus een ander onderdeel: op welk aggregatieniveau wil je informatie verzamelen? Misschien heeft de heer Ulenbelt daar een punt en kan dit meerwaarde opleveren, maar dat staat in mijn ogen los van de vraag bij wie je de meldingsrol neerlegt. Nog afgezien van het meer subsidiaire argument van het medisch beroepsgeheim dat de werkgever niet zou moeten schenden, waar mevrouw Schut het zonet over had, vind ik het principieel beter dat de arts meldt dat er sprake is van een beroepsziekte. Ik wil echter de vraag van de heer Ulenbelt of het niet op een iets lager abstractieniveau gemeld moet worden, meenemen in mijn gesprek met het NCvB, waar die meldingen terechtkomen.

Mevrouw Tanamal vroeg naar de toegang tot de rechter om schadeloos gesteld te worden. Als een werknemer schade die hij heeft geleden als gevolg van een ongeval of beroepsziekte wil verhalen, vergt dat nu vaak een langdurige en kostbare procedure voor alle betrokkenen. Onafhankelijke medische beoordeling kan het proces verbeteren en verkorten. Werknemers, werkgevers en verzekeraars krijgen dan eerder duidelijkheid over een causale relatie tussen werk en ziekte. Hiermee worden de kosten aan rechtszaken voor alle partijen verlaagd en wordt de duur van de procedures bekort. Binnenkort krijg ik een rapport over de mogelijkheden voor het instellen van een instantie die een onafhankelijk medisch oordeel geeft over de relatie tussen ziekte en werk. Voordat ik daar vervolgens een besluit over neem, wil ik overleg voeren met de sociale partners, omdat dit natuurlijk diep ingrijpt in hun werkwijze. Dat rapport verwachten wij voor het zomerreces. Dan ga ik het gesprek aan met de sociale partners. Maar nogmaals, als het zou kunnen en als er draagvlak voor is, kan het voor beide partijen gunstig zijn als er een scheidsrechter is die zegt dat hij een causaal verband ziet in plaats van de soms heel lange en pijnlijke rechtszaken die we nu nog zien. Ik zal de Kamer daarover na de zomer informeren. Ik krijg dat rapport voor de zomer en moet dan in overleg treden en mijn mind opmaken of we dit wel of niet gaan doen.

Minister Asscher: Nou, voor 1 september vind ik wel heel snel na de zomer. In tweede termijn kom ik met een openingsbod voor de termijn.

De SP zegt ook dat we eigenlijk te weinig weten over de omvang van het probleem van de beroepsziekten. Dat klopt; er is geen eenduidigheid over het aantal gevallen van beroepsziekten in Nederland. Er zijn schattingen op basis van extrapolatie van meldingen van bedrijfsartsen aan het Peilstation Intensief Melden. Die komen neer op zo'n 17.400 beroepsziekten in 2013. Werknemers hebben in 2013 zelf 152.700 keer gerapporteerd dat een bedrijfsarts bij hen een beroepsziekte had geconstateerd. Om een betrouwbaarder beeld te geven van het voorkomen van beroepsziekten, is in de Arbobalans 2014 een stap gezet om de verschillende gegevensbronnen van NCvB, TNO en RIVM te combineren. Dat laat zien dat de schattingen van het aantal mensen dat jaarlijks met een beroepsziekte te maken krijgt, uiteenlopen. Die schattingen lopen uiteen, maar laten wel zien dat het een groot probleem is, niet alleen aan leed voor slachtoffers, maar ook aan effecten voor de bedrijven waar mensen werken.

Onderschrijf ik het beeld dat de heer Ulenbelt zonet schetste van beroepsziekten? Ik ben het met hem eens dat ze nog te veel voorkomen in Nederland. Ik betreur dat er nog steeds werknemers zijn die door hun werk gezondheidsschade oplopen. Ik ondersteun verschillende initiatieven om dit te verbeteren, zoals ook in de brief van april 2014 is toegelicht. Ik heb zonet een aantal dingen gezegd over maatregelen die we via Toekomst Arbeidsgerelateerde Zorg willen gaan nemen en die moeten gaan bijdragen aan het voorkomen van beroepsziekten.

GroenLinks vraagt naar het actieplan voor meer bedrijfsartsen. Het dreigende tekort aan bedrijfsartsen heeft mijn aandacht. Voordat we een nadere koers bepalen, heb ik een onderzoek gestart om toch nog iets meer te weten te komen over de achtergronden van de lage instroom. Ook de NVAB doet onderzoek. Ik wil de uitkomsten in samenhang bezien en daarna de Kamer informeren over mijn opvattingen over die onderzoeken. Dan is altijd de vraag: wanneer komt dat? Ik doe dit werk inmiddels een poosje …

Minister Asscher: Ook hierop kom ik in tweede termijn terug, anders houd ik de boel te veel op.

GroenLinks informeerde nog naar de sectorale en regionale centra en initiatieven, en merkte op dat die belangrijk zijn. Ik ben het daar zeer mee eens. Net als de SER ben ik daarover positief. Ik wacht die initiatieven af.

Ik kom op de vraag van de SP over de asbestmensen. Wil ik met hen in overleg? Het antwoord is: ja, dat wil ik doen. Alle betrokkenen zitten in het IAS. Daarmee ben en blijf ik in overleg, ook over verdere verbetering. Dat is in het kort het antwoord op de vraag van de heer Ulenbelt over de asbestproblematiek.

Ben ik het ermee eens dat voor OPS een vergelijkbare regeling als voor de asbest moet worden getroffen? Er zijn veel beroepsziekten in Nederland en het is natuurlijk de vraag of je voor iedere ziekte zo'n soort regeling moet treffen. Op dit moment zie ik nog geen noodzaak om voor deze ziekte een vergelijkbare regeling te treffen of deze ziekte bij het IAS onder te brengen, maar ik sluit niet uit dat dit in de toekomst alsnog het geval kan zijn.

D66 zei dat een kwart van de werkgevers geen contract heeft. Dat klopt. Dat wordt aangepakt via de nieuwe wet.

Minister Asscher: Die gesprekken voer ik altijd open. Als ik mij laat overtuigen van het standpunt van de ander, ben ik nooit te beroerd om mijn standpunt terug te nemen en dat expliciet aan de Kamer te melden. Dus daar hoeft de heer Ulenbelt zich geen zorgen over te maken. Iets anders is dat je de mediator vervolgens laat bepalen hoe het met het huwelijk verdergaat. Dat is volgens mij helemaal niet nodig. Die gesprekken zijn er en die neem ik heel serieus, want het onderwerp is heel serieus. Ik ga echter niet omwille van dit debat in dat gesprek zeggen: ik heb geen opvatting meer. Of: die brieven zijn eigenlijk niet geschreven.

D66 vroeg mij nog om een aantal punten te noemen waarmee wij preventie bevorderen. De kabinetsreactie bevat een veelheid aan punten, maar ik zal er een paar noemen die ik heel belangrijk vind. Dat zijn het invoeren en vastleggen van de vrije toegang tot de bedrijfsarts – we hebben het daar niet voor niets over gehad – de invoering van een basiscontract met een aantal vaste onderdelen en meer handhaving op de aanwezigheid van dat basiscontract. Dat zijn drie onderdelen die in de komende tijd een preventief effect zullen hebben op het voorkómen van ziekte op het werk.

De SP vroeg nog naar de toevoeging van een arbeidspsycholoog aan de arbodienst. Ik zag op Twitter een soort open sollicitatie voorbijkomen van de heer Ulenbelt naar een dergelijke functie. Misschien moeten we die zien in het licht van het feit dat hij heeft aangekondigd hierna geen nieuwe termijn als afgevaardigde te zoeken. Dan komen er weer nieuwe perspectieven. Ik vind het op zichzelf een sympathieke gedachte. Het is nog niet helemaal helder op welke manier de positie van die deskundige zou worden vormgegeven, wat hij precies zou gaan doen en hoe dat in verhouding zou staan tot de reguliere zorg. Van Kooten en De Bie zeiden het al: fysiek is altijd psychisch. Ik denk dat ze er in de zorg al langer achter zijn dat er een verband is, dat je niet altijd het onderscheid kunt maken en dat je dus in de reguliere zorg en in de bedrijfsgeneeskundige zorg rekening moet houden met psychiatrische en psychologische aspecten van ziekte. Dat wordt alleen maar beklemtoond door de zorgelijke cijfers op dat punt. Of je dat dus moet oplossen met een aparte functie, is voor mij nu nog geen gegeven, maar ik ben het ermee eens dat het aandacht behoeft en ongelofelijk belangrijk is.

D66 vroeg ook naar de specifieke verlofregelingen, rechten en problematiek van mensen die een vruchtbaarheidsbehandeling ondergaan. Kan daar in overleg met Freya en de bedrijfsartsen nog een keer naar gekeken worden? Er komt een SER-adviesaanvraag over de randvoorwaarden voor het combineren van werk en leven. Dat is vorige week in de ministerraad besproken. Daarbij gaat het om werk en zorg. Daar wil ik dit vraagstuk bij betrekken. Het antwoord is dus ja. Ik wil het zeker bezien in het bredere verband: hoe combineren we werk en zorg? Daar is dit een specifiek maar goed voorbeeld van. Ik wil deze vraag dus laten meenemen. Dan komt het vanzelf bij de belanghebbenden die de heer Van Weyenberg in eerste termijn al noemde.

Dit was een poging tot afronding van de eerste termijn, voorzitter.

Mevrouw Schut-Welkzijn (VVD): Voorzitter. Ik ga er snel doorheen.

Ik begin met de herbeoordelingen. Wij krijgen signalen dat er onvoldoende wordt herbeoordeeld. Die signalen zou ik doorgeleiden naar de Minister, zodat hij daarop kan ingaan. Het hoeft niet bij wet, dus er gebeurt niet iets structureels. En vooral als mensen verzekerd zijn via het UWV worden ze niet periodiek of geregeld herbeoordeeld. Daarover heb ik ook een vraag gesteld in eerste termijn, die niet is beantwoord.

Zouden de kosten van die herbeoordelingen kunnen worden verlaagd als je ze uitgebreid laat voorbereiden door de bedrijfsarts en een arbeidsgeneeskundige? Het is ons er immers allemaal om te doen om zo veel mogelijk te herbeoordelen en mensen zo kort mogelijk in de WGA te houden. Is dat een mogelijkheid?

Ik ga nog heel kort in op de IVA. Ons doel is niet complexisering maar vereenvoudiging. Ik denk dat wij het doel delen. We willen naar een gelijker speelveld zodat mensen worden gekeurd zodra dat nodig is en zij weer gaan werken zodra dat kan. Zo blijft de WGA een tussenstation en wordt zij geen eindstation.

De heer Pieter Heerma (CDA): Voorzitter. Ik kan het kort houden. Ik dank de Minister voor zijn beantwoording in eerste termijn. Veel van de punten die door de Kamer zijn ingebracht, erkent de Minister. Hij zegt dat we voor de zomer op verschillende terreinen nadere informatie krijgen. Het is goed dat hij de verwisseling tussen de kip en het ei, zoals geadresseerd door de verzekeringsartsen, ook erkent, en wij daarop voor de zomer terugkomen in de specifieke discussie rond de WIA 80–100.

Ik dank de Minister ook voor zijn toezegging om nog eens naar de casus rond de progressieve spierziekte te kijken, hoewel hij zegt dat dit ingewikkeld is. Ik zal ervoor zorgen dat de betreffende casus op het departement terechtkomt.

Mevrouw Tanamal (PvdA): Voorzitter. Ik dank de Minister voor de beantwoording van de vragen; het waren er een heleboel.

Ik wil nog graag het volgende benadrukken, zodat daar geen misverstand over bestaat. Er hebben inderdaad diverse partijen gesproken over de beroepsziekten en de meldingsplicht. Het ging mij er niet om dat de bedrijfsarts het niet zou moeten melden. Die zou het wel moeten melden bij het NCvB, maar de werkgever zou het moeten melden bij de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Dat was het doel ervan, maar uiteindelijk is ons doel natuurlijk dat beroepsziekten voorkomen worden en gezondheidsschade voor werknemers zo veel mogelijk wordt beperkt. Als het werkplekbezoek en het melden van de beroepsziekte onderdeel zijn van het basiscontract, de inspectie kan ingrijpen als daaraan niet wordt voldaan en we dit zo in de wet zetten dat het helder voor hen is, ben ik daar heel tevreden mee. Dat wetsvoorstel zie ik dus graag tegemoet. Ik ben heel benieuwd hoe dat eruit gaat zien.

Ik heb nog een puntje over de bedrijfsartsen. Door diverse anderen is al gezegd dat de situatie heel problematisch is. Ooit is door bedrijfsartsen de suggestie gedaan om een fonds op te richten, zoiets als de O&O-fondsen (opleidings- en ontwikkelingsfondsen). Misschien kan de Minister die suggestie ook meenemen.

De heer Van Weyenberg (D66): Voorzitter. Dank aan de Minister voor zijn laatste toezegging over de problematiek bij vruchtbaarheidsbehandelingen. Het gaat om tienduizenden mensen per jaar, van wie een significant deel het helemaal in de vrije tijd moet doen of soms zelfs van de behandeling moet afzien of die moet uitstellen vanwege problemen met de werkgever. Veel werken er gelukkig mee, maar dit gaat nog te vaak mis. Ik zie dus uit naar de brief en naar het eventuele advies van de sociale partners.

Ik wacht de brief van de Minister af over het tekort aan bedrijfsartsen en verzekeringsartsen. Dat geldt ook voor het wetsvoorstel over de toegang tot de bedrijfsarts en de brief over de manier waarop we omgaan met de WGA, waarvoor mevrouw Schut terecht aandacht heeft gevraagd en waarover de Minister al eerder een toezegging heeft gedaan.

Ik blijf worstelen met het antwoord op de vraag van mevrouw Tanamal. In de brief over contracten en privacy staat op pagina 6 in een voetnoot dat je allerlei extra afspraken kunt maken over de omgang met medische informatie, bewaartermijnen en privacy. Ik snap dat je soms meer mag doen. Ik snap ook dat de wet altijd geldt, maar ik probeer mij gewoon voor te stellen wat je dan extra afspreekt over privacy of bewaartermijnen. Ik heb niet scherp wat dit dan kan zijn. Ik vind een pluscontract prima, maar aan wat voor dingen moet ik denken? De onduidelijkheid waarop mevrouw Tanamal terecht wees, blijft bij mij bestaan. Natuurlijk geldt de wet, maar wat doe je dan zelf? Ik kan mij er nog geen beeld bij vormen, dus als de Minister daar nog iets meer over kan zeggen, graag.

De heer Ulenbelt (SP): Voorzitter. De onderregistratie van beroepsziekten, het tekort aan bedrijfsartsen en het tekort aan aandacht voor preventie zijn allemaal gevolgen van de marktwerking die we een aantal jaren geleden hebben geïntroduceerd bij de arbodiensten. Nu gaat de Minister praten met de Minister van VWS over het tekort aan bedrijfsartsen. Dat is nou bij uitstek een Minister die zegt: marktwerking in de zorg lost al onze problemen op. Als de Minister daar te biecht gaat, vrees ik dat het probleem niet zal worden opgelost. Zou hij dus het ferme standpunt willen innemen dat publieke financiering van de opleiding van bedrijfsartsen, in plaats van financiering door arbodiensten, gewenst zou zijn?

De Minister zegt dat hij komt met een brief over de aanpassing van het schattingsbesluit. Betekent dit dat het schattingsbesluit nog niet wordt ingevoerd en de Kamer nog de mogelijkheid krijgt om daarover te spreken?

Tot slot. Ik ben arbeidspsycholoog en misschien ga ik wel de Kamer uit, maar ik kan de Minister geruststellen: in de Eerste Kamer is net een nieuwe arbeidspsycholoog gekozen, ook nog een partijgenoot van de Minister. Dat is mijn studiegenoot Vreeman. De Minister is dus voorlopig niet van de arbeidspsychologen af.

Mevrouw Voortman (GroenLinks): Voorzitter. Ik kan het kort houden, want de Minister heeft op een aantal punten aangegeven dat hij ons nader zal informeren. Dat gaat onder andere over de positie van bedrijfsartsen. Daarover gaat de Minister in gesprek met zijn collega van VWS. Het punt is wel dat dit al langer loopt. Ook voorgangers van deze Minister hebben hierover al met de Minister van VWS gesproken. Ik wil de Minister echter best de ruimte geven om dit nog een keer te doen, juist omdat de nood zo hoog is. Ik vraag hem om in dat gesprek niet alleen het punt van de instroom mee te nemen, die omhoog moet, maar ook het punt van de onafhankelijkheid van bedrijfsartsen. Daarmee doel ik op de financiering van de bedrijfsarts, maar ook op de financiering van de opleiding. Ik hoop natuurlijk dat dit snel kan gebeuren.

Ook over het schattingsbesluit komt de Minister nog met een brief. Hij denkt dat het overgangsrecht op zich wel goed is, maar ik begrijp nu toch dat het wel degelijk kan gebeuren dat iemand in december 2015 pas wordt geïnformeerd over een verlaging van de uitkering, die dan ingaat op 1 januari 2016. Dat lijkt mij heel raar. Je zou toch in ieder geval dat halve jaar moeten hebben om je voor te kunnen bereiden op zo'n enorme wijziging.

Ik wil tot slot een procedureel punt aan de orde stellen. De heer Ulenbelt heeft al een VAO aangevraagd. De Minister heeft gezegd dat hij met een brief komt over het schattingsbesluit. Zouden we kunnen wachten met het VAO totdat de brief over het schattingsbesluit er is? Dan kan ik aan de hand daarvan bekijken of die brief noopt tot het indienen van een motie.

Minister Asscher: Voorzitter. Dat doe ik door te beginnen met de vraag over het schattingsbesluit. Nee, het is niet zo dat het schattingsbesluit nu van de baan is. In antwoord op de vragen in eerste termijn heb ik beloofd om over het overgangsrecht op zo kort mogelijke termijn een brief aan de Kamer te sturen. Dat is niet omdat het een feit zou zijn dat gebeurt wat mevrouw Voortman zegt over december en januari. Ik wil dat even uitzoeken en dan bekijken of het nog redelijk is. Ik kom daar dus op korte termijn op terug. Als dit zo is, begrijp ik haar punt wel degelijk. Het is dus niet zo dat het nu niet doorgaat, zeg ik in antwoord op de heer Ulenbelt. Dit gaat over het overgangsrecht.

Ik ben de Kamer twee data schuldig. Ten eerste is er het rapport over schadeverhaal. Dat wordt bestudeerd en wij gaan dat bespreken met werkgevers en werknemers. Voor 1 oktober kan ik de Kamer informeren over mijn standpunt daarin. Ten tweede is er het tekort aan instroom van bedrijfsartsen. Er is niet alleen een gesprek met de Minister van VWS, maar ik doe ook onderzoek naar de factoren die hierbij een rol spelen. Dat is bijvoorbeeld de vraag of de financiering hier inderdaad de bottleneck is. Dat onderzoek is in oktober gereed. Dan ga ik in gesprek met de NVAB. Ik wil de Kamer voor het einde van het jaar een reactie doen toekomen.

Ik kom bij de vraag van mevrouw Tanamal over de ondernemingsraad. De term «overeenstemming» is onvoldoende precies gebruikt in de kabinetsreactie. In de context van de Arbowet betekent die term dat er een terugvaloptie zou bestaan. Als bijvoorbeeld de medezeggenschap niet akkoord is met een maatwerkregeling valt men terug op de gewone arbodienst. Dat is hier niet aan de orde. Er is geen terugvaloptie. Daarom vindt het kabinet het van belang om het begrip «instemming» uit de WOR (Wet op de ondernemingsraden) te gaan gebruiken. Dan is het voor de ondernemingsraad ook mogelijk om zich teweer te stellen volgens de procedures van de WOR.

Ik kom bij de aanvullende punten in tweede termijn. Tegen de VVD zeg ik: prima, ik krijg die signalen graag. Ik laat mij graag overtuigen als het toch anders zit. Dan gaan we daarmee aan de slag. Op zichzelf deel ik natuurlijk het doel om mensen die daartoe in staat zijn of worden, zo snel mogelijk weer aan het werk te krijgen in plaats van de WGA als een eindstation te benutten. Daar moeten we uit kunnen komen.

Ja, ik zal de Kamer ook verslag uitbrengen van het gesprek met het UWV over de moeilijke casus. Dank aan de heer Heerma voor het doorgeven van de informatie. Daar gaan we niet te veel gras over laten groeien.

PvdA en D66 vroegen nog hoe het zit met het pluscontract en de bewaartermijnen. Waaraan moet je dan denken? Er zijn wettelijke bewaartermijnen. Stel nu dat werkgevers en werknemers zeggen: wij vinden dat toch vervelend; wij willen dat het langer bewaard wordt. Dan kun je dat in zo'n pluscontract als aanvullende afspraak opnemen. De wettelijke eisen vormen dus de basis. In zo'n contract kun je, als je het met elkaar eens bent, aanvullende afspraken maken. Dat kan in het belang zijn van beide kanten.

De voorzitter: Wij zijn gekomen aan het eind van dit debat. Ik sluit de vergadering niet alvorens wij de toezeggingen met elkaar hebben doorgenomen. Dat is gebruik in deze commissie. Ik vraag iedereen goed te luisteren.

• – De Minister komt voor het zomerreces – dat is voor 1 juli – terug op het overgangsrecht in het schattingsbesluit.

• – De Minister stuurt voor de zomer het verdiepingsonderzoek WGA 80–100 naar de Kamer.

• – De Minister komt voor 1 oktober terug op het rapport over schadeverhaal en het overleg met de sociale partners hierover.

• – De Minister komt voor de zomer terug op de rechten van werknemers bij vruchtbaarheidsbehandelingen.

• – De Minister gaat in gesprek met de Minister van VWS over het tekort aan bedrijfsartsen en de financiering van de opleiding. De Minister doet hiernaar ook onderzoek en hoopt hierop voor eind 2015 terug te komen en de Kamer te informeren.

De voorzitter: De toezegging was: het tekort aan bedrijfsartsen én de financiering.

Ik dank de Minister en zijn staf. Ik dank ook de Kamerleden en allen die dit debat hebben gevolgd.