Nr. 332 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Buitenlandse Zaken en de vaste commissie voor Europese Zaken hebben op 5 april 2012 overleg gevoerd met minister Rosenthal van Buitenlandse Zaken over:

• – de brief van de minister van Buitenlandse Zaken d.d. 20 maart 2012 met een reactie op het verzoek van de commissie inzake berichten over het standpunt van de EU met betrekking tot de veroordeling van geweld door Israëlische kolonisten (23 432, nr. 329);

• – de brief van de minister van Buitenlandse Zaken d.d. 6 maart 2012 met een reactie op het verzoek van de commissie inzake de achtergronden van de detentie van leden van de Palestinian Legislative Council (PLC) door Israël en in het bijzonder over de arrestatie van de voorzitter van de PLC, de heer Aziz Dweik (23 432, nr. 328);

• – de brief van de minister van Buitenlandse Zaken d.d. 4 april 2012 met een reactie op de vraag van het lid Peters over het standpunt van het kabinet over het zogenaamde Area C-rapport van de EU Heads of Missions (HoMs) in de Palestijnse gebieden (PG) en de wijze waarop en wanneer dat is ingenomen en gecommuniceerd met Europa en de Tweede Kamer (23 432, nr. 330);

• – de brief van de minister van Buitenlandse Zaken d.d. 5 april 2012 met verzoek van het lid Pechtold om een brief naar aanleiding van perspublicaties over het ingenomen standpunt in de VN-Mensenrechtenraad (26 150, nr. 114).

Van dit overleg brengen de commissies bijgaand geredigeerd woordelijk verslag uit.

Voorzitter: Schouw

Griffier: Van Toor

De voorzitter: Ik heet iedereen welkom bij deze bijeenkomst. Het lid Pechtold heeft bij de regeling van werkzaamheden van heden gevraagd om een brief over de inzet van de EU in de Mensenrechtenraad van de VN. Het voorstel is om deze brief aan de agenda toe te voegen. Mij blijkt dat de aanwezige leden het daarmee eens zijn.

Ik stel voor in eerste termijn een spreektijd te hanteren van maximaal vier minuten per fractie en twee interrupties per woordvoerder toe te staan.

De heer Pechtold (D66): Voorzitter. Het is natuurlijk mogelijk dat ik dadelijk door de brief wordt verrast.

Vorige week heeft mijn fractie actief opheldering moeten vragen over het standpunt dat dit kabinet in Brussel inneemt over Israël. Het is het recht van ieder Kamerlid om volledig en juist geïnformeerd te worden, maar dat is vorige week niet gebeurd. Op 27 maart vroeg ik of Nederland weer solistisch heeft geopereerd naar aanleiding van een rapport over kolonisten en een VN-resolutie. Het antwoord van het kabinet was toen «nee». De staatssecretaris zei dat ongeveer tien of twaalf landen in Brussel dezelfde opstelling hadden gekozen als Nederland. Deze landen zouden zich namelijk onthouden van stemming over de bedoelde resolutie in de Mensenrechtenraad. Dat is onjuiste informatie. Dat erkent Buitenlandse Zaken vandaag ook. Nederland pleitte wel voor een tegenstem van de Europese Unie. Uit een verslag van een voorvergadering blijkt dat Nederland in alle gevallen tegen was. Nederland heeft niet gepleit voor onthouding. Nederland heeft zich neergelegd bij onthouding. Dat is een fundamenteel verschil. Het kabinet had de Kamer dat moeten vertellen.

Vandaag blijkt ook dat Nederlandse diplomaten een mailtje aan collega's sturen met de aankondiging dat Nederland de bespreking van alle rapporten en de discussies over de Palestijnse gebieden mogelijk opschort. Het kabinet maakt zich namelijk grote zorgen over het uitlekken van rapportages. Laat ik helder zijn: ja, lekken is fout. Maar hinderen wij de aanloop naar vredesonderhandelingen omdat wij in ons hemd worden gezet nu duidelijk is wat wij vinden? Is dat dan een gerede straf? De reactie mag nooit zijn dat wij voortaan alles blokkeren omdat er gelekt is. Was deze mail politiek gesanctioneerd tot in de Trêveszaal? Mijn fractie vindt dit hele verhaal zeer ernstig en vraagt om een directe opheldering.

Bij het aantreden van het kabinet waarschuwde ik voor de internationale positie van Nederland, voor reputatieschade. In het regeerakkoord staat dat Nederland verder wil investeren in de band met de staat Israël. Dit weekend heb ik de regeerakkoorden van de kabinetten-Lubbers, de kabinetten-Kok en de kabinetten-Balkenende er eens bij gepakt. Dertig jaar regeerakkoorden, maar niet één keer wordt één land er zo specifiek uit gelicht. Nu gebeurt dat wel, omdat de minister weerstand wil bieden aan Israël-bashing. Tegelijkertijd wilde hij evenwichtig zijn. Wat heeft deze evenwichtige inzet nou opgeleverd? Heel weinig. Internationaal gezien lopen wij uit de pas. Hillary Clinton liep weg uit een gesprek. Het kabinet blokkeerde mede een Palestijns VN-lidmaatschap. Andere compromissen waarover Israël een veto zou uitspreken, waren onbespreekbaar. Het kabinet was met slechts 13 andere landen tegen het Palestijns UNESCO-lidmaatschap; zij stonden daarbij tegenover 159 andere landen. Nederland blokkeerde ook een EU-verklaring waarin mensenrechtenschendingen aan beide kanten werden veroordeeld. In januari blokkeerde Nederland nogmaals een EU-verklaring over Israël. In februari vond deze minister de relatie met Israël het belangrijkste punt voor de Libische overgangsregering. In maart wilde Nederland zich als enige land niet uitspreken tegen het geweld van de Israëlische kolonisten. Zeven keer was Nederland niet constructief, zeven keer was het niet evenwichtig. Of was hier de hele tijd sprake van Israël-bashing?

Het laatste wat mijn fractie wil, is van het Midden-Oosten Vredesproces een voetbalwedstrijd maken. Het gaat om twee kanten van de medaille die in evenwicht moeten worden gebracht: Israël en de Palestijnen. In de jaren zestig stond Nederland bekend als pro-Israëlisch. Ons standpunt was vergelijkbaar met het geven van twaalf punten bij een Eurovisie Songfestival. In mijn jeugd gaven Nederland en Israël elkaar altijd twaalf punten, hoe vals er ook gezongen werd. Sinds de jaren zeventig koos Nederland echter de Europese route, een evenwichtige route die de twee kanten van de medaille in evenwicht probeerde te houden. Deze regering breekt met die traditie en is doorgeslagen naar de kant van Israël en dat is zorgwekkend.

D66 maakt zich al langer zorgen over onze internationale reputatie. Wij hebben meermalen gevraagd om een onderzoek. Daar kom ik straks, in het volgende debat, op terug. Nu moeten twee dingen op tafel komen. 1. Hoe zit het met de onjuiste informatievoorziening? 2. Gaan wij op deze lijn door? Zo ja, laat het kabinet dat dan ook eerlijk zeggen: dit is nu eenmaal onze lijn; wij volgen blindelings de regering-Netanyahu. Dat is eerlijk, maar dat heeft dan in ieder geval niet de steun van mijn fractie.

De heer Timmermans (PvdA): Voorzitter. Ik kan mij voor een groot deel aansluiten bij de vragen die de heer Pechtold heeft gesteld. Naar de mening van mijn fractie zijn in dit overleg twee dingen aan de orde.

1. Kan de Kamer erop vertrouwen dat zij een eerlijk en compleet antwoord krijgt op vragen over de Nederlandse positie? Het is bijna treurig dat die vraag moet worden gesteld. Er stapelen zich nu veel aanwijzingen op die erop duiden dat, als de Kamer iets vraagt, om de zaak wordt heen gepraat. Soms krijgt de Kamer ook onjuiste informatie van het kabinet. De heer Pechtold wees daar al op. Als de heer Knapen hier zegt dat veel landen de opstelling van Nederland steunen terwijl uit de rapportages die publiek worden gemaakt, blijkt dat dit niet zo is, dan hebben wij een ernstig probleem. Als de Nederlandse regering die houding wil innemen – forza Israël: alles wat Israël doet, is goed gedaan en daar staat Nederland per definitie achter – zeg dat dan eerlijk tegen de Kamer. Ik ben het daar met de heer Pechtold over eens. Ik denk zelfs dat de minister een meerderheid van de Kamer achter zich heeft als hij dat zegt. Er is in deze Kamer nu eenmaal een meerderheid voor «forza Israël». Wees er dan ook eerlijk over in de Kamer. Ik vind dat de heer Knapen bij het vragenuurtje langs de rand is gegaan – en dan druk ik mij heel mild uit – van de feitelijkheden op dit punt.

Ik kan een ander voorbeeld geven. Ik heb schriftelijk gevraagd of de collega's van de minister uit Groot-Brittannië, Duitsland en naar ik meen ook Frankrijk, de minister hierop hebben aangesproken. Het antwoord van de minister is dan: nee, mijn collega's hebben mij daar niet op aangesproken. Feitelijk klopt dat antwoord, maar ondertussen hebben andere landen wel op hoog ambtelijk niveau bij Nederland demarches gedaan op dit punt. De minister zou de Kamer dan volledig moeten informeren. Het antwoord zou dan moeten zijn: nee, mijn collega's hebben mij daar niet op aangesproken, maar de tweede mannen van de ambassades van die landen in Den Haag hebben wel demarches gedaan bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. Dan geef je een compleet antwoord op deze vraag. Als dat niet zo is, hoor ik dat overigens graag.

2. Wil de minister nu eens duidelijkheid geven over de positie van Nederland tegenover het Midden-Oostenbeleid? Ook dit punt is voor mijn fractie van het grootste belang. Als de minister zegt dat hij het eens is met de inhoud van het rapport van de Heads of Mission, als hij toegeeft dat het kolonistengeweld toeneemt, dat veroordeelt en maatregelen daartegen wil nemen, waarom meldt Nederland zich dan als enige lidstaat voor een algemeen voorbehoud op de tekst? Als Nederland het met de inhoud eens is, kan het toch geen voorbehoud maken? Ik begrijp dat niet zo goed. Misschien kan de minister mij dat uitleggen.

Ik leg de minister het volgende voor. Ik ben het met de minister eens dat er veel Israël-bashing is. Dat is niet goed. Als Nederland de belangen van Israël echter goed in het oog wil houden en als het ervoor wil zorgen dat Israël niet gebasht wordt, dan moet het toch niet de verdenking op zich laden dat het niet evenwichtig wil zijn terwijl objectief kan worden vastgesteld dat Israël zich in bepaalde opzichten ook misdraagt? Dat is althans mijn analyse, maar ik hoor de minister daar graag over. De voorganger van de minister staat niet bekend als een vijand van Israël, maar van hem was wel bekend dat hij gerechtvaardigde kritiek op Israël wel verwoordde. Hij sloot zich dan ook aan bij een consensus in de Europese Unie op dat punt. Waarom doet de Nederlandse regering dat nu niet meer?

De heer Ormel (CDA): De heer Timmermans spreekt in lange zinnen, en zonder puntkomma: knap hoor. Ik zit al een hele tijd te wachten op gelegenheid voor een interruptie.

Ik heb een vraag over een algemene opmerking van de geachte afgevaardigde Timmermans. Ik stel hem deze vraag met het oog op zijn expertise als voormalig bewindspersoon. Hij zei dat ambtelijke contacten ook moeten worden gemeld. Als wij dat allemaal gaan doen, bedenkt een land zich dan niet drie keer voordat het op ambtelijk niveau met andere landen gaat overleggen? Het weet dan immers dat alles op straat komt te liggen of bij het parlement terechtkomt. Vinden contacten niet juist op ambtelijk niveau plaats omdat landen op dat niveau elkaars nieren wat beter kunnen proeven?

De heer Van Bommel (SP): Voorzitter. De EU-ambassades publiceren de laatste maanden het ene na het andere rapport waarin zij zich, naar onze mening terecht, kritisch uitlaten over het Israëlische beleid. Israël wordt daarin verweten in de praktijk een tweestatenoplossing tegen te werken. In het rapport over Oost-Jeruzalem wordt bijvoorbeeld geconcludeerd dat de toename van Israëlische bouwactiviteiten in het oostelijk deel van de stad het conflict radicaliseert. Een van de bevindingen luidt dat de timing van de aankondigingen van nieuwe bouwactiviteiten in Oost-Jeruzalem het herstarten van de vredesonderhandelingen ondermijnt. Hoe beoordeelt de minister deze conclusies? Het is de opvatting van de SP dat deze ontwikkelingen op termijn een tweestatenoplossing niet alleen bemoeilijken, maar misschien zelfs ook onmogelijk maken.

In een ander EU-rapport, over Area C, staat dat in 1967 tussen de 200 000 en 320 000 Palestijnen in de Jordaanvallei woonden, terwijl er nu nog slechts 56 000 wonen. In dezelfde periode groeide de Joodse bevolking van 1 200 tot 310 000. Deze ontwikkeling vindt niet toevallig plaats. Het Israëlische beleid in dit vruchtbare en grondstofrijke gebied komt, aldus het rapport, neer op een gedwongen verplaatsing van de inheemse bevolking. Ziet de minister dit ook zo, of trekt hij een andere conclusie op grond van deze gegevens?

In weer andere EU-rapporten wordt geconcludeerd dat de enorme toename van het kolonistengeweld tegen Palestijnen op de Westoever ervoor zorgt dat Palestijnen worden weggejaagd uit de buurt van Joodse nederzettingen. Zo worden de illegale nederzettingen uitgebreid. Dit proces voltrekt zich vrijwel straffeloos, aldus een van de rapporten. Geweldplegers worden namelijk bijna nooit vervolgd. Deelt de minister het standpunt dat veel geweldplegers onder de kolonisten vrijuit gaan?

In de brief van 20 maart over het voorlopig laatste EU-rapport, waartegen Nederland als enige van de 27 EU-landen een algemeen voorbehoud heeft gemaakt, schrijft de minster dat Nederland het eens is met de gegevens in het rapport. Waarom keert Nederland zich dan tegen het rapport als zodanig? Is de minister het ook eens met de weergave van gegevens in de aanbevelingen van dit rapport?

Het laatste rapport over kolonistengeweld is een update van een eerder rapport over kolonistengeweld. Daarin wordt de EU aanbevolen geen visa te verlenen aan de ergste geweldplegers onder de kolonisten. Steunt de minister dit? Als hij dat niet doet, waarom niet?

De SP verbaast zich er verder over dat, hoewel de minister wel degelijk bereid lijkt om naar aanleiding van het kritische rapport over kolonistengeweld maatregelen te nemen, deze maatregelen niet tegen de daders zijn gericht. Deze gelden namelijk niet voor de kolonisten, maar voor de ambtenaren die het rapport hebben laten uitlekken. Dit roept bij mij de vraag op hoe het enorm toegenomen kolonistengeweld in Palestijns gebied zich volgens de minister verhoudt tot het lekken van een rapport. Op welke maatregelen tegen kolonistengeweld dringt de minister aan bij Israël? In de brief van de minister van 4 april 2012 staat zelfs dat Nederland een «algemene reserve» legt op de inhoud van de rapporten van de Heads of Mission. De nadruk ligt dan op «rapporten», in het meervoud. Geldt dit dus voor alle rapporten? De minister schrijft dat de reserve geldt tot betere afspraken over vertrouwelijkheid zijn gemaakt. In de praktijk komt dit voorbehoud er echter op neer dat beleidsvorming inzake Israël om een procedurele reden onmogelijk wordt gemaakt. Dit staat mijns inziens in de verste verte niet in verhouding tot het grote leed dat het gevolg is van bijvoorbeeld het straffeloze kolonistengeweld. Graag hoor ik hierop een reactie van de minister.

Voor de ingreep van de minister bij de totstandkoming van het rapport over Area C gaf de minister volgens de NRC het argument dat het nu niet het moment is om kritiek te hebben op Israël. Waarom was dat niet het juiste moment? Aangezien dit argument vaker wordt gebruikt, vraagt de SP zich af onder welke omstandigheden de minister wel vindt dat de tijd rijp is om kritiek te leveren op Israël. Kan de minister deze omstandigheden schetsen? Naar de mening van de SP is er, te midden van de straffeloosheid en het enorm toenemende kolonistengeweld tegen Palestijnen, reden genoeg om de Israëlische bondgenoot hier kritisch op aan te spreken. Waarom is de minister daar niet toe bereid?

De heer Voordewind (ChristenUnie): Voorzitter. Het is wat lastig om te spreken over rapporten die wij officieel niet kennen. Wij moeten dan maar reageren op berichten in de kranten daarover. Dat geldt ook voor de brief die is uitgelekt. Ik vind het heel lastig om de minister vanuit die positie te bevragen. Het is geen officieel rapport en het gaat bovendien om het buitenlandbeleid van de Europese Unie, dat volgens mij voor Nederland nog steeds niet bindend is en, naar de mening van de ChristenUnie, voor Nederland ook niet bindend moet worden. De Europese Unie coördineert het buitenlandbeleid. Ik ben heel blij dat Nederland bij monde van deze minister van Buitenlandse Zaken zijn eigen standpunten kan en mag innemen in het Midden-Oosten Vredesproces.

Ik reageer dan toch maar op de geluiden die wij over het rapport horen. Uit de brief van de minister begrijp ik dat de minister en de minister-president van Israël, Netanyahu, het geweld van de kolonisten sterk veroordelen. Dat lijkt mij een helder geluid. Daarmee wordt duidelijk afstand genomen van dat geweld. Ik heb wel begrip voor de kritiek die de minister heeft op het rapport. De ChristenUnie vindt het terecht dat Nederland een voorbehoud heeft gemaakt vanwege de mogelijke – «mogelijke», want wij kennen het rapport niet – eenzijdigheid of, zoals de minister het noemt, disproportionaliteit van het rapport. Daarin zou worden uitgegaan van het geweld van kolonisten tegen Palestijnen. Mag ik erop wijzen dat vorig jaar september een vader en een drie maanden oude baby zijn vermoord? Mag ik erop wijzen dat vorig jaar maart in Itamar een gezin met drie kinderen is vermoord? Een van de gezinsleden was een baby van drie maanden oud, die de keel is doorgesneden. Waar waren toen de verwijzingen in de rapporten van de EU? Waar waren toen de veroordelingen? Als er dan veroordelingen volgen, dan dienen deze proportioneel te zijn naar beide kanten. Als dat in dit rapport eenzijdig is gebeurd, dan steunt de ChristenUnie de minister volledig als hij daartegen een voorbehoud maakt. Alleen al de afgelopen tien dagen zijn er vijf incidenten geweest tegen Israëliërs op de West Bank. Zelfs mensen van de Rode Halve Maan hebben met machinegeweren geschoten op Israëliërs. Er zijn mensen met bijlen te lijf gegaan. Waarom worden die incidenten niet ook genoemd? Ik spreek dan ook steun uit voor de opstelling van deze minister.

Dan ga ik in op de brief over de administratieve detentie. Het gaat hier wel om leden van terroristische organisaties van Hamas, die nog elke dag oproepen tot de vernietiging van de staat Israël. Hamas is verantwoordelijk voor het bestuur van Gaza en laat nog elke dag raketten afvuren op Zuid-Israël. Tegelijkertijd heeft ook mijn fractie vragen, vooral over de lange administratieve detentie waarin mensen in Israël verkeren. Zij zien hun zaken niet voor de rechter verschijnen. Ik vraag de minister dan ook hoeveel mensen lange tijd in administratieve detentie zitten. Kan de minister aandringen op het alsnog onder de rechter brengen van deze zaken? Ook wij zetten grote vraagtekens achter het niet onder de aandacht van de rechter brengen van dit soort zaken.

De heer Ten Broeke (VVD): Voorzitter. Dit debat is oorspronkelijk aangevraagd omdat de minister onvoldoende of onvolledige informatie zou hebben verstrekt over rapportages en de Nederlandse inzet ten aanzien van de C-gebieden. Gemakshalve sluit ik mij even aan bij de opmerkingen in dezen van collega Voordewind. Een en ander is moeilijk vast te stellen aan de hand van de stukken die wij wel of niet hebben. Ik heb dan ook sterk de indruk dat deze discussie daar eigenlijk al niet meer over gaat. Het gaat niet over het Midden-Oostenconflict. Het gaat niet over het geweld van of tegen Joodse kolonisten. Het zou ook moeten gaan over de Europese diplomatieke dienst, die stelselmatig stukken lekt. Dat brengt een diplomatieke oplossing eerder verder weg dan dichterbij. Dat vind ik een zeer ernstige zaak.

Ik ben het zeer eens met het standpunt van de Nederlandse regering dat men eerst het vertrouwen terug wil krijgen in het functioneren van deze dienst. Europa kan niet als een «trusted third party» optreden als het door het gericht lekken van stukken bijdraagt aan een verdere polarisatie van dit probleem. Welke maatregelen wil de regering nemen opdat de EDEO (Europese Dienst voor Extern Optreden) het lekken van de stukken uit met name de post in Ramallah en Oost-Jeruzalem gaat voorkomen? Op welke termijn kunnen die maatregelen worden genomen? Kan daarna weer worden overgegaan tot de gewone gang van zaken?

Sommige partijen wekken de suggestie dat Nederland om politieke redenen een voorbehoud maakt. Ik heb dat niet kunnen vaststellen. Ik denk dat een voorbehoud is gemaakt om procedurele redenen. Je zou het een soort disclaimer kunnen noemen.

De heer Ten Broeke (VVD): Ik spreek gelukkig nog steeds namens mijzelf. Ik weet dat de heer Timmermans niet alleen de neiging heeft om voor leden van deze commissie te spreken, maar het liefst ook nog spreekt als een soort schaduwminister van Buitenlandse Zaken. Helaas voor hem, is hij dat niet.

Ik zeg hier dat ik het uitermate verstandig vind. Wij zien hoezeer deze rapporten bij voortduring bijdragen aan een verdere polarisatie, al dan niet doordat zij gelekt zijn. Daarmee wordt de Raad eigenlijk al in een positie gemanoeuvreerd waarin de politieke standpunten al zijn ingenomen, bijvoorbeeld in deze Kamer. Het is heel verstandig dat men een voorbehoud plaatst en de Raad zijn werk laat doen. Daar moeten de conclusies worden getrokken, en op die conclusies hoop ik nu in te kunnen gaan.

De heer Ten Broeke (VVD): Vanzelfsprekend ben ik tegen liegen door het kabinet. Ik ben net als de heer Pechtold een volksvertegenwoordiger die zijn taken serieus neemt. Ik verwacht van de regering dat zij naar waarheid antwoordt.

Ik heb de vragen die de heer Pechtold vorige week heeft gesteld, beluisterd. Wij moeten de eerste termijn van de regering nog even afwachten. De heer Pechtold heeft duidelijke vragen gesteld. Ondanks het feit dat ik in zijn ogen de loopjongen ben, kan ik die vragen echt niet voor de heer Rosenthal of de heer Knapen beantwoorden. Het leek mij nou juist dat Nederland van een «nee» heeft meebewogen naar een voorbehoud.

De heer Ten Broeke (VVD): Ja, voorzitter.

Ik neem aan dat Nederland bij de conclusie die op het niveau van de Raad moet worden verbonden aan de gelekte rapporten, de standaardlijn volgt die Nederland tot nu toe altijd heeft gehanteerd, namelijk dat het geweld aan alle zijden wordt veroordeeld. Wij zullen dat afwachten. Daarbij gaat het ook om het geweld in illegale nederzettingen in 2011, waarbij drie Palestijnen en acht Israëliërs om het leven zijn gekomen. Beide gebeurtenissen zijn evenzeer te betreuren en te veroordelen.

Ik kom op het punt van de Mensenrechtenraad. Ik zei net al dat ik er mij toch wel zeer over verbaasde dat de heer Pechtold de Mensenrechtenraad op één niveau zet met het Internationaal Atoomagentschap. Nederland en alle leden van deze Kamer hechten veel belang aan de mensenrechten en de verdediging daarvan, maar het moet mij toch van het hart dat deze Mensenrechtenraad zich in toenemende mate ongeloofwaardig heeft getoond. Bijna de helft van alle veroordelingen die de Mensenrechtenraad uitspreekt, zijn tegen Israël gericht. Sinds 2008 heeft deze raad zich 44 keer tegen Israël uitgesproken. Iran is maar 2 keer veroordeeld. Birma is slecht 10 keer veroordeeld en Syrië het afgelopen jaar maar 5 keer. Het evenwicht is daar volledig zoek. Dan past van Nederlandse kant een zeer kritische en terughoudende opstelling.

De heer De Roon (PVV): Voorzitter. De PVV wil benadrukken dat zij al het geweld, dus ook het zogenaamde «price tag»-geweld, veroordeelt. Wij delen de overtuiging van de minister dat het zeer kwalijk is dat interne rapporten van de EU Heads of Missions met de regelmaat van de klok op straat belanden. Hier is opzet in het spel, het draagt alleen maar bij aan een verscherping van de problematiek en brengt oplossingen geen stap dichterbij. Is nu daadwerkelijk besloten om een intern onderzoek uit te voeren naar de overtredingen van de vertrouwelijkheidsregels? Wordt een onderzoek gedaan naar de wijze waarop deze stukken hebben kunnen uitlekken? Welke sanctiemogelijkheden zijn er eigenlijk aan verbonden als gedetecteerd wordt dat het lekken van deze stukken inderdaad vanuit de ambtenaren heeft plaatsgevonden?

Wij vinden het algemene procedurele voorbehoud van Nederland niet meer dan logisch. Wij zijn het trouwens ook oneens met de weergave van gegevens die via de media beschikbaar zijn over het rapport. Als je daarop mag afgaan, dan is de conclusie dat het rapport ondeugdelijk is uitgevoerd en aanwijsbaar eenzijdig is. Er is absoluut geen wederhoor verricht. De aanname van diplomaten dat het «price tag»-geweld deel zou uitmaken van een bredere Israëlische campagne om van de Palestijnen af te komen, komt regelrecht uit de Palestijnse propagandamachine. Het is ook belachelijk om te veronderstellen dat de regering-Netanyahu niets te winnen zou hebben bij het bestrijden van dit geweld. Zij doet dat ook, maar zij heeft er ook niets bij te winnen om dat na te laten. Het geweld van deze Joodse burgers keert zich primair tegen het Israëlische regeringsbeleid en het is ook zeer aannemelijk dat het geweld van Joodse burgers uitmondt in nog meer gewelddadigheid van Palestijnse kant. Dus hoe je de zaak ook wendt of keert, dat geweld van Joodse burgers moet worden veroordeeld. Dat doet de Israëlische regering ook. Die treedt daar ook tegen op.

De PVV is er fel op tegen dat EU-ambtenaren of diplomaten aan Israël-bashing doen. Waarom die eenzijdigheid, waarom geen wederhoor? Waarom wel aandacht vragen voor het geweld van Joodse burgers, maar niet evenredig aandacht vragen voor rotsblokken gooiende Palestijnen? Ik geef maar even een voorbeeld: in Judea en Samaria zijn in de maand februari jongstleden 42 aanvallen van Palestijnse zijde geweest, en in Jeruzalem 27 aanvallen. Daar horen we helemaal niets over. De meeste van deze aanvallen zijn gebeurd in de vorm van brandbommen. Er wordt ook gewoon op bussen met burgers geschoten zonder dat er een Europese haan naar kraait. Dat gebeurde onlangs nog – om precies te zijn vorige week – en werd opgeëist door de Ayman Juda brigade, onderdeel van de Al Aqsa Martelarenbrigades, zijnde de gewapende vleugel van Al Fattah, de partij van de zogenaamd gematigde leiders Abbas en Erekat. Worden Palestijnen die geweld gebruiken tegen Israëliërs ook op een zwarte lijst gezet? Wordt dat ook voorgesteld? Dit is uiteraard een retorische vraag. Ik denk dat het er te veel zijn om ze te kunnen achterhalen.

Het is schandalig dat die interne EU-notitie betreffende Area C ook in volle omvang is gelekt en nu zelfs zonder enige moeite van het internet te plukken is. De inhoud van die notitie is ook eenzijdig en enkel gebaseerd op uitgesproken pro-Palestijnse bronnen. Het komt erop neer dat volgens deze notitie er sprake zou zijn van een Israëlische politiek van nederzettingenuitbreiding die het gebied Joodser maakt en een tweestatenoplossing praktisch onmogelijk maakt. Ik moet hier direct aan toevoegen dat de PVV nooit heeft geloofd in het creëren van een Palestijnse Staat ten westen van de Jordaan, en helemaal niet dat nederzettingen het probleem zijn. Nederzettingen opgeven in ruil voor vrede blijkt een fiasco te zijn. De rakettenregen – meer dan 10 000 inmiddels – die wordt afgevuurd vanuit Gaza sinds Israël de Joodse nederzettingen daar weggaf, is daarvan het bewijs. Wij steunen de minister in dezen en zijn ervan overtuigd dat, zelfs al zou het zo zijn dat Nederland zich binnen de EU isoleert wat stempunten ten aanzien van Israël betreft – wat wij ten zeerste betwijfelen – Nederland er dan uitermate trots op zou moeten zijn dat het niet meedoet met de omarming door ambtenaren van pro-Palestijnse/islamitische propaganda.

Wat betreft de administratieve detentie van Palestijnse parlementariërs, complimenteren wij Israël met het feit dat dit land het aantal administratieve detenties de laatste jaren zo veel mogelijk heeft beperkt en ook transparant is over het gebruik van administratieve detentie. Het is voor een land als Nederland, dat maar een beperkte mate van terreurdreiging kent, gemakkelijk om met een beschuldigende vinger naar Israël te wijzen. Wij zijn van mening dat Israël het recht heeft om zichzelf te verdedigen en dat Israël bij dreiging van terreuraanslagen preventief mag ingrijpen, ook door gebruikmaking van administratieve detentie als dat noodzakelijk is. Daar valt in onze visie in ieder geval ook onder dat parlementariërs die zijn geaffilieerd aan de terroristische organisatie Hamas, ook in aanmerking moeten kunnen komen voor die administratieve detentie.

De heer Ormel (CDA): Voorzitter. Laat ik beginnen met u te prijzen. Ik plaatste aan het begin van dit algemeen overleg bij het punt van orde even een vraagteken bij uw voorzitterschap. U doet het echter uitstekend. Dat smaakt naar meer! Dank daarvoor.

De CDA-fractie vindt het betreurenswaardig dat er gelekt is over vertrouwelijke stukken naar de media. Gezien de interne verdeeldheid van de Europese Unie, ook weer nu in de Mensenrechtenraad, is het onzes inziens logisch dat ook de Nederlandse regering probeert, processen te beïnvloeden. We zijn één van de lidstaten. Als we het niet met elkaar eens zijn, moeten we ons toontje meezingen. Daarbij moet Nederland inzetten op een evenwichtige verklaring. Wat dat betreft, vind ik de brief die ons staande de vergadering is uitgereikt, interessant. Ik heb die rustig kunnen lezen, omdat ik wat achteraan in de rij zit. Die brief gaat over het lekken van vertrouwelijke informatie. Nederland zag zich gedwongen om de medewerking aan de opstelling van de rapporten op te schorten totdat de Europese Dienst voor Extern Optreden de volgende stappen zou zetten. En dan worden er een paar stappen genoemd waarom Nederland heeft gevraagd. Daarop is een reactie van de EDEO gekomen waardoor Nederland de eerder ingenomen strakke beleidslijn heeft versoepeld. Met andere woorden: Nederlandse ambtenaren werken weer mee aan EU-rapporten. Mag ik de minister vragen wat de reactie van de EDEO was? Ik zie namelijk het proces waar wij in zitten als een onderdeel van groeipijn van de EDEO. Als de Nederlandse diplomatieke dienst een rapport naar de minister stuurt, dan is het logisch dat dit rapport vertrouwelijk is. Zo zou het ook logisch moeten zijn dat een rapport dat door de EDEO naar de Commissie, naar de Hoge Vertegenwoordiger, wordt gestuurd ook vertrouwelijk is, behalve als er consensus over is dat iedereen overal precies hetzelfde over denkt. Maar als dat niet zo is, behoort dat vertrouwelijk te zijn. Dat heeft de Nederlandse regering ook aangegeven. Ik denk dat deze crisis ertoe bijdraagt dat de EDEO beter gaat functioneren. Dat zou winst zijn.

De heer Ormel (CDA): Ik heb het gevoel dat ik nu mag interrumperen op de bijdrage van mevrouw Peters. Wij lezen de brief kennelijk verschillend. Ik lees de brief als volgt. Er worden door de EDEO, dat zijn inderdaad de Heads of Missions van de lidstaten, rapporten opgesteld. Als die Heads of Missions het niet met elkaar eens zijn, dan is er geen consensus. Dan wordt gerapporteerd dat er geen consensus is. Maar het lijkt me niet goed als dat dan politiek gebruikt wordt door lidstaten om elkaar te beïnvloeden door een robbertje straatvechten. Wie het dan ook bij het rechte eind heeft! Dat is niet goed voor de Europese Unie als geheel. Dit draagt er volgens mij toe bij dat we met elkaar een manier vinden om via die groeipijn te komen tot een betere manier van werken. Ik ben benieuwd naar de visie van de minister. Dan zullen we wel horen wie deze brief juist gelezen heeft.

Collega's hebben al het nodige gezegd over de Mensenrechtenraad, over de Mouammar Kadhafiprijs enzovoorts. Op welke manier draagt Nederland bij aan initiatieven om die Mensenrechtenraad beter te laten functioneren? We kunnen nu wel met z'n allen zeggen dat die raad niet optimaal functioneert – ik denk dat daar een redelijke consensus over bestaat – maar een Mensenrechtenraad van de VN is wel wenselijk. Onze inzet moet er dus op gericht zijn om die Mensenrechtenraad te verbeteren. Ik hoor daarop graag een reactie van de regering.

Het CDA is duidelijk over de nederzettingen. Deze zijn in strijd met het internationaal recht en dragen niet bij aan de door ons gewenste tweestatenoplossing. Wij zijn tegen geweld van Israëlische kolonisten tegen Palestijnen en van Palestijnen tegen Israëlische kolonisten. Wij zijn blij met sommige lichtpunten zoals het bericht van vandaag dat het Machpela Huis in Hebron dat door kolonisten op illegale wijze was verkregen, door de Israëlische regering is ontruimd. Dat lijkt iets simpels, maar gezien de coalitieverhoudingen in Israël is het dat allerminst. Barak heeft daartoe opdracht gegeven. Dat vinden wij een lichtpuntje. Laten wij niet alleen de minpunten noemen.

Ik wil eindigen met een oproep. Het is voor mij een bijzondere avond. Het is Witte Donderdag. Eeuwen geleden liep Jezus deze avond in het hof van Gethsemane tussen de olijfbomen om zijn laatste avond voor de kruisiging daar door te brengen. Die kruisiging herdenken wij op Goede Vrijdag. Die olijfbomen spelen nog steeds een rol in het conflict. Een olijfboom doet er heel erg lang over om te groeien en blijft heel lang leven. De olijfbomen waar Jezus onder liep, kun je nu nog zien in het hof van Gethsemane. Het doet mij pijn in het hart als je regelmatig beelden ziet van olijfbomen die worden omgehakt. Ik vraag de Nederlandse regering om als paasboodschap aan de Israëlische regering over te brengen dat er wellicht andere methoden zijn. Als mensen daar illegaal zitten, moeten ze van hun land af. Maar hak niet al die olijfbomen om!

De voorzitter: Ik dank de heer Ormel, ook voor het herwonnen vertrouwen.

We gaan ten slotte in eerste termijn luisteren naar mevrouw Peters.

Mevrouw Peters (GroenLinks): Voorzitter. Wij bespreken vandaag twee rapporten van de EU-ambassadeurs in Jeruzalem over het kolonistengeweld en over het nederzettingenbeleid in Area C. Beide rapporten zijn breed gelekt en inmiddels algemeen bekend geworden, zozeer dat zelfs de Israëlische autoriteiten er al op hebben gereageerd. Ze zijn alweer bijna een jaar oud, maar van de Nederlandse regering hebben we over deze twee grondige en kritische rapporten nog geen inhoudelijke reactie mogen ontvangen. Nederland is er wel voor gaan liggen dat ze EU-verklaringen konden voeden. Ik wil de minister daarover op vier punten bevragen. Dat zijn: de informatievoorziening daarover aan de Kamer, het isolement waarin Nederland zich toen plaatste, de aard van het algemene voorbehoud en het vertrouwen dat daaruit spreekt dat de minister heeft in zijn eigen ambtenaren.

De standpunten die Nederland inneemt in Brussel en ook de ambtenaren van de minister horen onder de ministeriële verantwoordelijkheid waarover de minister verantwoording in de Kamer dient af te leggen, zeker als de Kamer daarom vraagt en zeker als daarmee een standpunt wordt ingenomen dat internationaal gevoelig ligt. Zo gevoelig dat Nederland geïsoleerd komt te staan of zich de kritiek van belangrijke EU-partners op de hals haalt. Er is zojuist al een voorbeeld genoemd door de heer Pechtold. Ik heb een ander voorbeeld. De minister heeft begin januari tot driemaal toe op mijn vragen over het Area C-rapport gezegd dat dat rapport niet ambtelijk besproken was. Hij deed dat onder andere op 19 januari. Ik heb deze week in de regeling van werkzaamheden om een brief moeten vragen. In die brief schrijft de minister nu dat het rapport wel degelijk in december al op ambtelijk niveau in Brussel is besproken. Erkent de minister dat hij daarover de Kamer eerder verkeerd heeft geïnformeerd? Zo ja, waarom dan? Was hij werkelijk niet op de hoogte van de bespreking van dat behoorlijk kritische rapport over een onderwerp dat een prominente rol speelt in het Nederlandse buitenlandbeleid? Of was het hem even ontschoten? Ik kan het me niet voorstellen.

De minister zei ook dat het rapport niet op de Raad van Ministers van Buitenlandse Zaken van 23 januari aan de orde zou komen. Hij schreef ook dat als het rapport wel aan de orde zou komen, hij dat subiet aan de Kamer zou laten weten. Wij hebben echter niets ontvangen. In NRC lezen we dan dat Nederland ervoor is gaan liggen dat een verwijzing naar het rapport in de EU-verklaring terecht zou komen. Op 24 januari, een dag na die Raad in januari, legden de Europese leden van de Veiligheidsraad namens alle EU-lidstaten een verklaring af over de Israëlische bezettingspolitiek. Zij hadden daar ook een verklaring in willen opnemen over Area C. Maar omdat Nederland dwars ging liggen, is die kritische beschrijving van het Israëlische beleid met betrekking tot Area C geschrapt. Ook dat was op ministerieel niveau besproken. Klopt dit? Waarom heeft de minister de Kamer daarover niet geïnformeerd, ondanks vragen daarover?

Nederland isoleert zich met deze opstelling, wat leidt tot irritatie van belangrijke EU-partners. Ik heb mogen vernemen dat kort voor diezelfde Raad van Ministers van Buitenlandse Zaken in januari, een hoge ambtelijke delegatie uit Duitsland op bezoek is gekomen voor een demarche bij Nederland over het Israëlische standpunt, om te bepleiten dat Nederland zich niet zo destructief zou opstellen en zo EU-beleid zou belemmeren. Kan de minister dat bevestigen?

Nederland plaatst nu een algemene reserve op EU-rapporten waarover geen consensus bestaat. Waarom gebeurt dat? Wat betekent dat eigenlijk, zo'n voorbehoud? Geldt dat voor alle EU-rapporten of alleen voor die uit Jeruzalem? Wat verandert dit voorbehoud aan de standaardprocedure die al geldt? Hoe verloopt de behandeling van dit soort rapporten voortaan nu anders dan in andere lidstaten?

Ik kan eigenlijk maar één verklaring hiervoor bedenken. Het moet er wel aan liggen dat de minister niet langer hem onwelgevallige informatie van zijn ambtenaren wil ontvangen en dat hij zijn eigen ambtenaren niet meer vertrouwt. Hij vertrouwt niet zijn ambassadeur in Jeruzalem die met zijn collega's rapporten opstelt en als aanbeveling aan de PSC voorlegt. Hij vertrouwt niet meer de permanente vertegenwoordiger die hem in Brussel vertegenwoordigt. Anders is zo'n extra voorbehoud toch niet nodig. Als de minister zijn ambtenaren vertrouwt, is het voldoende te weten dat al die rapporten vanzelf wel op zijn bureau komen voordat er een politieke stem over wordt uitgebracht.

Voorzitter. Ik rond af. De minister isoleert zich op het departement. Nederland isoleert zich in Europees verband, loopt reputatieschade op en de minister is niet transparant over zijn opstelling daarin naar de Kamer. Daarmee verhindert Nederland niet alleen een krachtig Europees optreden in het vredesproces, maar erger nog, Nederland vormt daarmee een obstakel voor het vredesproces.

Minister Rosenthal: Voorzitter. Ik wil allereerst een aantal opmerkingen maken over het Midden-Oosten Vredesproces. Dat is de context waarin veel vragen zijn geplaatst. Ik zal daarna ingaan op de overige vragen. Die slaan voor een deel ook neer in de vraag van de heer Pechtold van hedenmiddag en de brief die ik zojuist aan de Kamer heb gegeven.

Met betrekking tot het Midden-Oosten Vredesproces en een aantal andere wat meer inhoudelijke zaken die aan de orde zijn – en dat zijn toch waarachtig niet de minste – zal ik kort herhalen wat ik al meermalen met de Kamer heb gewisseld. De Nederlandse inzet ten aanzien van het vredesproces en de relatie tussen Israël en de Palestijnen is gericht op een alomvattend vredesakkoord tussen Israël en de Palestijnen leidend tot een tweestatenoplossing. Ik noem de bekende parameters daarbij: twee staten, grenzen van voor juni 1967 met inbegrip van overeengekomen landruil, veiligheidsgaranties voor beide kanten, een overeengekomen oplossing voor het probleem van de vluchtelingen en een overeengekomen oplossing voor de positie van Jeruzalem.

Daarbij is de Nederlandse boodschap steeds: onderhandelen, onderhandelen, onderhandelen. Ik heb er vandaag nog weer met een collega uit Europa over gesproken. Ook juist op dit moment is dat van groot belang, omdat het Amman-proces lijkt te stokken. Dit is dus steeds de Nederlandse inzet geweest. Bij de Nederlandse inzet hoort ook dat wij steeds beide partijen oproepen om unilaterale stappen te vermijden. Ik heb dat eerder ook de Westerwelle-test genoemd. Alles wat bevorderlijk is voor het vredesproces, juichen wij toe. De Nederlandse regering staat negatief tegenover alles wat daartegen ingaat. Nieuwe bouwplannen aan Israëlische kant en de bouw van huizen op de Westbank staan aan de negatieve kant van de streep. Dat is ook meermalen door premier Rutte en mij expliciet en face-to-face in de richting van bijvoorbeeld premier Netanyahu van Israël gemeld. Evenzeer is face-to-face door premier Rutte en mij in de richting van president Abbas van de Palestijnse Autoriteit gemeld dat unilaterale stappen in de richting van de Verenigde Naties niet bevorderlijk zijn voor het vredesproces.

Bij dit alles heeft de Nederlandse regering een heel duidelijke koers. Daarin is zij in een aantal opzichten ook wel enigszins eigenstandig bezig. De Nederlandse regering vindt dat het geen bijdrage levert aan het vredesproces om Israël voortdurend in de hoek te drukken. Dat wordt wel Israël-bashing genoemd. Dat zijn bijvoorbeeld disproportionele reeksen resoluties, vaak met nogal inflammatory language zoals dat in VN-jargon heet. Aan de andere kant doet de Palestijnse Autoriteit ook wel eens dingen waar de Nederlandse regering niet erg voor voelt, bijvoorbeeld een unilaterale stap in de richting van het lidmaatschap van de UNESCO. Dan geldt voor Nederland, anders dan voor bijvoorbeeld de Verenigde Staten, dat ons land dan niet meteen de vinger op de geldbuidel legt en geen financiële middelen meer in de richting van de Palestijnse Autoriteit levert.

Deze aanpak werkt, zeg ik op deze Witte Donderdag. Die komt ten goede aan beide kanten. Wij bereiken bijvoorbeeld dingen die andere EU-lidstaten niet bereiken. Dat wordt op dit ogenblik ook in EU-verband onderkend. Nederland is in staat om de export vanuit Gaza op een aantal punten open te breken. Nederland is in staat geweest om scanners te leveren aan de Palestijnse Autoriteit voor de bevordering van de export tussen de Westbank en het gebied daarbuiten. Een recent bezoek van een van de hoge ambtenaren van Israël is aangegrepen om weer aan te dringen op een verdere verruiming van de export vanuit Gaza en de Westbank. Dat doet Nederland.

Over het geweld van, door en tegen kolonisten kan ik heel kort zijn. De Nederlandse regering keurt vanzelfsprekend het geweld van kolonisten tegen anderen, tegen wie dan ook maar uiteraard ook tegen Palestijnen, af. De Nederlandse regering keurt ook geweld door anderen tegen kolonisten af. We hoeven de feiten niet te ontlenen aan enigerlei rapport van Heads of Missions, want die zijn er gewoon. Het rapport ging over het jaar 2011. In dat jaar zijn drie Palestijnen gedood door kolonistengeweld en zijn meer dan honderd Palestijnen gewond geraakt. Dat is niet niks. In datzelfde jaar zijn echter acht Joodse kolonisten gedood. Daar heeft de heer Voordewind ook op gewezen. Ik ben er steeds duidelijk over geweest dat het kolonistengeweld moet worden afgekeurd. Dat is vanzelfsprekend.

Er zijn voorts vragen gesteld over de nederzettingen. Ook hier wil ik geen misverstand over laten bestaan. Over de status van de nederzettingen bestaat voor de Nederlandse regering geen onduidelijkheid: die zijn illegaal en vormen een obstakel voor de vrede. Dit standpunt is zowel achter de schermen als in het openbaar in de richting van de Israëlische autoriteiten duidelijk gemaakt.

Volgens mij heb ik hiermee een aantal punten met betrekking tot het Midden-Oosten Vredesproces en de relatie tussen de Palestijnse Autoriteit en Israël behandeld.

Ik kom vervolgens te spreken over de rapporten van de Heads of Missions. Het gaat bij deze rapporten sowieso in eerste instantie om een viertal rapporten. Deze rapporten lopen in de discussie nogal eens door elkaar heen. Er is een rapport over het geweld door dat door kolonisten wordt gepleegd. Er is een rapport over Oost-Jeruzalem, er is een rapport over de Area C en er is vorig jaar een rapport aangekondigd over de situatie in Gaza. Dit zijn niet de enige rapporten van de Heads of Missions, want er zijn ook andere rapporten over heel andere onderwerpen. Waarschijnlijk zullen we in de loop van de tijd een toename van dat soort rapporten zien, omdat er vanuit Brussel in toenemende mate op allerlei knooppunten in de wereld actie wordt ondernomen.

Ik kom bij het punt dat onder meer door de heren Pechtold en Timmermans zeer nadrukkelijk aan de orde is gesteld. Het staat in de brief zoals het er staat. Het springende punt waar het in de besluitvorming om gaat, is dat in de Mensenrechtenraad, in die voortdurende processen van geven en nemen, aftasten et cetera, er uiteindelijk sprake is geweest van een gemeenschappelijke onthouding, met een daaraan toegevoegde zeer krachtige stemverklaring, zoals ook door de staatssecretaris in eerdergenoemd vragenuurtje is gemeld. Er was sprake van een krachtige explanation of vote, zoals dat heet. De heer Pechtold zei dat Nederland zich heeft neergelegd bij een bepaald besluit. Ik zeg het even een beetje parmantig: Nederland legt zich nooit neer bij een bepaald besluit. Als door andere lidstaten iets aan de orde wordt gesteld, weegt Nederland de voors en tegens af en komt dan tot een besluit met betrekking tot het Nederlandse standpunt. Dat bepalen wij dus zelf. Zoals ik ook heb gemeld, bleek uiteindelijk dat de Europese Unie verdeeld was. Een aantal landen was in de prille fase van de ambtelijke besluitvorming, van het aftasten. Zij leken mee te gaan met de vraag van Nederland of wel zover moest worden gegaan als we uiteindelijk zijn gegaan, namelijk naar onthouding. Het antwoord was: ja, dat hebben we met elkaar gedaan. En we zijn dus uitgekomen op het resultaat waarbij enkele EU-landen onverkort voor wensten te stemmen en andere zich wilden onthouden. Dat heeft dus uiteindelijk tot resultaat gehad dat er geen gemeenschappelijke lijn in de Mensenrechtenraad is geweest. Ik wil hier voor alle duidelijkheid nog een ding aan toevoegen. Daarbij refereer ik ook aan een opmerking van mevrouw Peters. Zij heeft gevraagd of er besluitvorming over een bepaald rapport van de Heads of Missions is geweest in de Raad van Ministers van Buitenlandse Zaken, of het daar op de agenda heeft gestaan. Ik wil hier geen misverstand over laten bestaan. De heer Knapen heeft tijdens het vragenuurtje in antwoord op vragen van de heer Pechtold gesproken over de RBZ. Hij heeft daarmee bedoeld: de context waarin de besluitvorming rond het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid van de Europese Unie tot stand wordt gebracht. Ik wil geen misverstand hebben over het feit dat mijn eerdere reactie in de richting van mevrouw Peters op dit punt, namelijk dat in de Raad van Ministers van Buitenlandse Zaken het Heads of Missions-rapport niet op de agenda heeft gestaan en daar ook niet is besproken, staat.

Minister Rosenthal: Ik heb bijna een gevoel van spijt dat ik de Kamer op een aantal punten niet uitvoeriger heb meegedeeld wat ik in het begin van mijn antwoord in eerste termijn al heb gezegd. Dat was de mededeling dat wij te maken hebben gehad met vier rapporten vanuit de Heads of Missions. Ik merk dat die in de discussie voortdurend door elkaar worden gehaald, ook waar het timing et cetera betreft. Mevrouw Peters sprak in het debat en het algemeen overleg op 18 en 19 januari over het rapport over Oost-Jeruzalem, dat kort daarvoor was gelekt via The Independent. Dat rapport is in de afgelopen weken ambtelijk besproken in Brussel. Dat is overigens nooit op politiek niveau besproken.

Ik wijs erop dat het rapport over het kolonistengeweld op 17 februari naar Brussel is gegaan en op 15 maart gelekt is. Het Area C-rapport dateert al van 5 september 2011 en is inderdaad op 20 december 2011 in de Political and Security Committee (PSC) aan de orde geweest.

Ik voel mij zeer ongelukkig op het moment dat ik zelfs hoor praten over het niet spreken van de waarheid. Ik hoorde de heer Pechtold daarover spreken in een interruptiedebatje met de heer Ten Broeke. Daar werd zelfs nog een andere term voor gebruikt. Dat werp ik verre van mij. Ik ben me er wel van bewust dat het in deze mêlee der dingen, waarin de procedures zo ontzettend door elkaar heen lopen, noodzakelijk is om vanaf nu werkelijk alles wat er maar speelt aan de Kamer te melden. Als het gaat om een bepaald rapport, dan moet ook echt gemeld worden dat het om dat ene rapport gaat, en niet over een ander rapport. Dat is waar het om gaat. Het geeft mij meteen reden om des te steviger aan te zetten op een zeer sterke doorlichting van de procedures die we hebben rond Heads of Missions-rapporten. Dat wordt inmiddels ook door verschillende collegae in de Europese Unie onderkend. Ik heb vanmiddag nog contact daarover gehad met mijn Britse counterpart. Zij hebben uitgesproken dat zij een «very serious concern» hebben over de gang van zaken rond de Heads of Missions-rapporten, inclusief de lekken. Het gaat mij nu op dit moment nog niet eens om die lekken, al zijn die dus helemaal verkeerd, want daarmee worden zaken juist verscherpt in plaats van dat eenheid en eenstemmigheid worden bereikt. Het gaat mij vooral om de schimmigheid waarmee de procedures worden ingezet en doorgezet. Het lijkt een technisch punt, maar er zit van alles tegenaan, zeker bij zo'n heetgebakerd onderwerp als het Midden-Oosten Vredesproces.

Minister Rosenthal: In de brief heb ik tot uitdrukking gebracht dat het inhoudelijk vooral ging om de vraag naar de fact-finding mission. Eigenlijk ging het daar om. Op dat vlak ontspon zich het gevecht in de besluitvormingsprocessen. Een op dit vlak zeer ervaren oud-bewindspersoon als de heer Timmermans zal zich herinneren dat het er in zo'n geval vooral om gaat, in de besluitvorming toch te komen tot een explanation of vote. Daar gaat het dan vooral om. Wij hebben ons uiteindelijk met andere landen kunnen vinden in een gemeenschappelijke onthouding met een sterke explanation of vote, een sterke stemverklaring. Dat zijn vaak de zaken die echt spelen. Die worden immers in het internationale diplomatieke verkeer uitgesponnen en tot in de details beproefd.

Ik zal nog ingaan op een aantal concrete zaken die door de leden van de commissie aan de orde zijn gesteld. De heer Ten Broeke neigde ertoe, een bepaalde positie in te nemen over het uitlekken van de rapporten. Daarover wil ik duidelijk zijn. De heer Ten Broeke had het over de EDEO. Ik weet niet waar de rapporten zijn uitgelekt. Dat kan zijn gebeurd op het niveau van de ambassadeurs, op het niveau van de lidstaten of door anderen die kennis hebben genomen van de rapporten. Dat weet ik niet en daarover kan ik niets zeggen.

Wij hebben nu een onderzoek van de EDEO op poten staan. Daarbij gaat het er mij vooral om dat wij de procedures verbeteren. Ik hoop dat de Kamer dat standpunt kan billijken. Wij moeten proberen om verstoringen van die procedures te voorkomen, dus het uitlekken van gegevens of andere verstoringen. Die helpen ons immers niet. Ik ben dus helemaal niet uit op iets als een Europese recherche, vergelijkbaar met onze Rijksrecherche. Ik weet helemaal niet of zo'n Europese recherche überhaupt bestaat. Ik ben daar helemaal niet op uit. Ik wil komen tot verbetering van de procedures. Dat doel delen vele lidstaten met mij. Hierbij is ook verheldering nodig over de vraag wat wij met de rapporten van de Heads of Mission nu eigenlijk willen. Het gaat daarbij niet zozeer om de feiten die in die rapporten op tafel worden gelegd, als wel om de aanbevelingen die aan die rapporten worden toegevoegd. Die aanbevelingen vormen vaak een allegaartje. De een brengt daarbij dit in en de ander dat. De unanimiteit is op dat vlak vaak niet uitgekristalliseerd. Hiermee heb ik, naar ik meen, voldoende gereageerd op wat is gezegd over de kwestie rond de rapporten van de Heads of Mission en over de besluitvorming.

De Mensenrechtenraad is aan de orde gesteld. Wij spreken in dit algemeen overleg over Israël. Ik ben het met alle woordvoerders eens die zeggen dat er in de Mensenrechtenraad een disproportionele aandacht uitgaat naar Israël. Dat wil echter niet zeggen dat de Nederlandse regering niet bereid zou zijn om zich constructief op te stellen ten opzichte van de Mensenrechtenraad. Wij moeten namelijk proberen de situatie rond die raad te verbeteren. Dat doen wij onder andere door te proberen er onderdeel van uit te gaan maken. Daarbij geldt de goede leuze: «if you can't beat them, join them». Wij moeten er dus voor zorgen dat wij er rechtstreeks zo veel mogelijk invloed op kunnen uitoefenen. Wij doen dat ook door te bezien of wij de kandidering van andere leden van de Verenigde Naties kunnen steunen. Dat is ook een kwestie van «frappez, frappez toujours» om het nodige zendingswerk in de goede richting te kunnen verrichten. Ik wil de Kamer echter niet onthouden dat ik een maand geleden weer een ontnuchterende ervaring had. Ik was toen in Genève bij de Mensenrechtenraad. Een van de zittingen werd volledig verstoord door de Cubaanse delegatie, die op alle mogelijke manieren probeerde een bepaalde discussie over internetvrijheid te verstoren. Men vroeg om ordedebatten en vond andere manieren. Dat was een goed voorbeeld van het feit dat het in de Mensenrechtenraad bepaald beter kan gaan dan nu.

Ik zie dat de heer Voordewind de vergadering heeft verlaten. Toch zal ik zijn vraag beantwoorden over de administratieve detentie in Israël. De heer De Roon meldde al dat de Israëliërs de administratieve detentie aan het verminderen zijn. Dat is juist en dat heb ik de Kamer ook al gemeld in antwoord op Kamervragen. Ik ga er met de heer Voordewind en naar ik aanneem ook met de andere woordvoerders van uit dat hiervoor voortdurend volop aandacht is in de dialoog tussen de EU en Israël. Israël moet worden gewezen op de noodzaak om zo veel mogelijk zaken naar de rechter te brengen. Ik noem de cijfers. Zij komen van de Israëlische mensenrechten-ngo B'Tselem. In 2008 waren er 813 gevallen van administratieve detentie. In 2011 waren er 307 gevallen. Dat zij gemeld.

Er is gesproken over een zwarte lijst. Er geldt geen visumplicht voor Israëliërs die naar Nederland reizen. Op dat vlak is het dus onmogelijk om bepaalde maatregelen te nemen, als je dat al zou willen. Voor Palestijnen geldt wel een visumplicht. Tegen de heer De Roon zeg ik echter: waarom zouden wij daaraan beginnen? Dit bevordert het vredesproces in dit gebied zeker niet. Als het hierbij gaat om terroristische organisaties, gelden uiteraard heel andere voorwaarden.

Over de discussie over besluitvorming moet nog het volgende worden gezegd. Door verschillende woordvoerders is gesproken over demarches in het kader van Nederlandse standpunten. Mij zijn die demarches niet bekend. Dat moet duidelijk zijn. Ik zal dit echter nogmaals checken, want ik moet voorzichtig zijn. Mij zijn noch de demarches bekend waarover de heer Timmermans sprak, noch de demarches waarover mevrouw Peters sprak. Ik trek het na. Mochten de zaken anders liggen dan ik nu schets, dan krijgt de Kamer dat subiet van mij te horen.

De heer Pechtold (D66): Voorzitter. Ik dank de minister voor de antwoorden. Zojuist werd het woord «argwaan» uitgesproken. Dat woord staat volgens mij centraal tijdens dit algemeen overleg. Onze visies over de richting van het Midden-Oostenbeleid kunnen volledig verschillen. Ik maak mij grote zorgen over het feit dat Nederland een minderheidsregering heeft die afhankelijk is van een partij die zegt dat er al een tweede staat is, namelijk Jordanië. Daarom ben ik mij als woordvoerder van een constructieve partij op het punt van de buitenlandse politiek altijd bewust van mijn verantwoordelijkheid. Als ik echter vanuit die rol aan de regering vraag om geïnformeerd te worden, wil ik weten waar de verschillen zitten. Als de inzet was: Nederland wilde met een paar andere landen tegenstemmen, laat de regering mij dat dan zeggen. Na veel omwegen is vandaag vastgesteld dat dat de inzet was. Ik ben er blij om dat dit is vastgesteld. Ik ben er vooral blij mee dat de minister heeft gezegd dat hij dit de Kamer in het vervolg ruimer, breder of hoe dan ook zal schetsen.

Ik heb nog een enkele vraag. In de brief van 20 maart over het rapport staat dat Nederland het eens is met de weergave van de gegevens in het rapport. Is Nederland het ook eens met de aanbevelingen die in het rapport staan? Bij de gegevens gaat het immers om een vaststelling, bij de aanbevelingen gaat het om iets anders.

Ook de heer Ormel heeft geconstateerd dat de inhoud van de missive dat we niet meer zouden mogen onderhandelen en dat alle overleg is stopgezet, inmiddels niet meer geldt. Hoe lang heeft dit overleg hierdoor stilgelegen? Heeft dat geleid tot enige vertraging van het proces?

De heer Van Bommel (SP): Voorzitter. Ik heb in de eerste termijn aan de minister gevraagd om een standpunt over de feitelijke straffeloosheid in veel gevallen waarbij geweld wordt gebruikt door kolonisten in Israël. De minister heeft zich daarover niet uitgesproken. Ik vind dat hij dat toch moet doen. Met de cijfers die hij noemde, wekte hij namelijk de indruk dat het geweld van Palestijnen tegen de kolonisten ernstiger zou zijn. Die indruk wordt zeker gewekt als het aantal dodelijke slachtoffers daarbij wordt genoemd. Daaruit klinkt een beetje dat het allemaal wel mee zou vallen. De teneur is echter precies omgekeerd. Het valt niet mee en het wordt erger. Ik hoop dat de minister daarover een uitspraak wil doen. De situatie is dus inderdaad zorgelijk en het is begrijpelijk dat daarover wordt gerapporteerd.

Toen hij sprak over het Area C-rapport zou de minister gezegd hebben dat het nu niet het juiste moment is om kritiek te hebben op Israël. Ik heb hem gevraagd wanneer dat moment dan wel is. Nederland zegt dat het een tweestatenoplossing van belang vindt en blijft nastreven. Juist dan moet je op dit soort momenten en juist op deze thema's van je laten horen. Ik hoor graag een reactie van de minister.

De heer Ten Broeke (VVD): Voorzitter. Ik dank de minister voor de beantwoording. Dit debat heeft in elk geval het volgende opgeleverd. Langzamerhand en al lerend proberen wij in Europa een Europees buitenlands beleid vorm te geven. Ook de huidige Nederlandse regering heeft zich daar volop achter geschaard in het regeerakkoord. Het is overigens mijn vaste overtuiging dat dit op geen enkele manier wordt gedeeld door de PVV-fractie. Over vertrouwenwekkende maatregelen gesproken! In dat kader is duidelijk dat over de rapporten van de EDEO en de Heads of Missions het laatste woord nog niet is gezegd. Het is daarom goed dat de Kamer goed bekijkt hoe de informatievoorziening van de Kamer op dit vlak kan worden verbeterd. Daarbij spelen ook de toezeggingen een rol die de minister zo-even heeft gedaan. Ik ben er echter ook van overtuigd dat wij niets hebben aan nietszeggende briefjes van de minister waarin staat: ik kan u niet vertellen wat in deze fase van de onderhandelingen de inzet is. Controle is goed. De heer Pechtold en de heer Timmermans hadden het zojuist heel pregnant over argwaan. Ik reageer daarop door te zeggen dat de bijzondere verantwoordelijkheid ook voor de Kamer geldt. Laten wij maar naar de procedures kijken. Ook ik ben van mening dat de informatievoorziening kan worden verbeterd.

Over de Mensenrechtenraad zei de minister: if you can't beat them, join them. Hierover zullen wij ook spreken tijdens het mensenrechtendebat over enkele weken. Ik vind de genoemde houding van de minister zeer optimistisch. In ieder geval namens mijn fractie wil ik daarover nog een keer scherp met de minister van gedachten wisselen.

Mevrouw Peters (GroenLinks): Voorzitter. Buitenlandse Zaken is van oudsher een gesloten bolwerk. Alle toezeggingen en ontwikkelingen die leiden tot een meer transparante diplomatie en meer mogelijkheden om inzicht te krijgen in de manier waarop buitenlands beleid vorm krijgt, juich ik toe. Als de toezegging van de minister ertoe leidt dat de Kamer beter op de hoogte wordt gehouden van de fase waarin besluitvorming zich bevindt, zou ik dat toejuichen. Ik hoop dat het er ook toe leidt dat de Kamer beter op de hoogte wordt gehouden over standpunten van Nederland in belangrijke fora en over belangrijke rapporten. Het zou verder een vooruitgang zijn als wij meer zicht zouden krijgen op de instructies die de ambtenaren meekrijgen. Ik verwijs naar de lessen die zijn te trekken uit het rapport-Davids. Afgeronde rapporten van de juridische afdeling of van de EU-HoMs dienen soms aan de openbaarheid te worden prijsgegeven. Dat moet gebeuren als die rapporten een belangrijk onderdeel vormen van de risico's en de feiten die zoal moeten worden meegewogen.

Mijn laatste vraag is of de EU-HoMs-rapporten uit Oost-Jeruzalem met instemming van de Nederlandse ambassadeur tot stand zijn gekomen.

Minister Rosenthal: Voorzitter. Ik dank de Kamer voor de vragen die in de tweede termijn zijn gesteld en de aandachtpunten die aan de orde zijn gesteld.

In de rapporten van de Heads of Missions staan inderdaad enerzijds gegevens en anderzijds aanbevelingen. De aanbevelingen zijn vaak nog volop onderwerp van discussie. Dat is juist het lastige punt. Ik koppel dit aan het voorstel van de heer De Roon om eens te bekijken of we in deze rapporten niet gewoon de aanbevelingen zouden moeten weglaten. Het is te overwegen om überhaupt geen aanbevelingen meer op te nemen.

In reactie op de bijdragen van de heer Timmermans en mevrouw Peters zeg ik dat ik niet uitsluit dat vertrouwelijkheid van de HoMs-rapporten juist zal worden verstevigd. Als dat niet gebeurt, hebben we weinig aan deze rapporten in het politieke en diplomatieke besluitvormingsproces. Tegen mevrouw Peters zeg ik dat ik con amore zou willen meegaan met een streven naar transparante diplomatie, maar dat bij diplomatie openbaarheid vaak onmiddellijk leidt tot schaduwdiplomatie. Transparantie leidt bij diplomatische processen gewoonlijk onmiddellijk tot schaduwdiplomatie. Dan hebben we het niet meer over openbare en stille diplomatie, maar over een schaduwtoestand die ontstaat. Daarmee schieten wij niets op. In het binnenlands beleid leidt de Wet openbaarheid van bestuur op dezelfde manier tot zaken die wij nu juist niet willen. Mevrouw Peters had het ook over het openbaar maken van instructies aan bijvoorbeeld ambassadeurs en ambtenaren. Nee, zo werkt het nu eenmaal niet.

Tegen de heer Van Bommel zeg ik dat ik in de eerste termijn inderdaad het aantal doden heb genoemd. Ik heb echter direct daarna gezegd dat het aantal gewonden aan Palestijnse kant ver boven de honderd lag. Er mag dus geen misverstand bestaan over de ernst van de situatie en de noodzaak om daar bovenop te zitten. Het is dus ook zeer noodzakelijk om de Israëlische autoriteiten daarop aan te spreken. «Voor zover dat nodig is» zeg ik daarbij. De Israëlische autoriteiten zijn zich er zelf ook van bewust dat sommige zaken eenvoudigweg niet kunnen. Tot mijn tevredenheid heb ik gemerkt dat ook de heer De Roon die mening is toegedaan.

De vraag over Area C is eigenlijk een vraag naar de bekende weg, ook als die aan mij wordt gesteld. Het moet immers ook de heer Van Bommel bekend zijn dat de Nederlandse regering over de bouwactiviteiten in Area C volop tegenkanting levert richting de Israëlische autoriteiten. Wij doen dat voortdurend.

De heer Ten Broeke had het over de verbetering van de informatieprocessen. Jazeker. Wij zijn het echter met elkaar eens dat je tot «infinite regress» kunt gaan, maar dat dat niet de goede weg is. Dat is de kern van het debat dat wij vanavond met elkaar voeren.

Ik ben er nog niet aan toe om, met de heer Ten Broeke, de Mensenrechtenraad maar terzijde te schuiven. Voor de Nederlandse regering geldt voor de Mensenrechtenraad: if you can't beat them, join them. «If you can't beat them» op de punten waarover wij het hebben gehad – zoals een streven naar evenredige aandacht voor de verschillende zaken die van belang zijn – «then joint them». Ik wijs er bijvoorbeeld op dat de jaarlijkse reviews van de Mensenrechtenraad over de stand van zaken in de verschillende landen wel degelijk heel nuttig zijn.

De heer De Roon stelde een retorische vraag over het onderzoek naar de rapporten van de Heads of Mission. Hij kent het antwoord, dus dat hoef ik niet te geven. Ik heb al gereageerd op zijn suggestie om te bezien of wij met de aanbevelingen in de rapporten van de Heads of Missions sowieso anders zouden moeten omspringen. Ik vind dat een heel relevante en nuttige suggestie. Ik zal ernaar kijken en ik zal ervoor zorgen dat deze suggestie wordt ingebracht in Brussel. Het laten uitlekken van deze rapporten moet stoppen. Dat zeggen we al tijden. Dit is niet zozeer een retorische vraag, als wel een apodictum. Ik zeg daarover verder maar: dixit De Roon.

De heer Ormel heeft een opmerking gemaakt over de HoMs-rapporten, de politieke besluitvorming enzovoorts. Dit is een punt dat uiteraard niet alleen bij de EDEO blijft liggen, maar dat zeker ook in de Raad van Ministers van Buitenlandse Zaken aan de orde zal komen.

Mevrouw Peters heeft gesproken over het rapport over Oost-Jeruzalem.