Vraag 1

Bent u bekend met de undercoverbeelden die Varkens in nood op 27 februari 2018 naar buiten heeft gebracht?1

Ja.

Vraag 2

Herkent u de slechte gezondheidssituatie van de dieren op de uitgebrachte beelden? Zo ja, wat vindt u hiervan?

De undercoverbeelden lieten onder andere zieke en dode varkens zien. Ik ben geschrokken van de beelden. In hoeverre de beelden representatief zijn kan ik niet beoordelen. Iedere veehouder heeft de morele en wettelijke plicht (Wet Dieren) om goed voor zijn dieren te zorgen. Het is aan de houder om de sterfte tot een minimum te beperken door gunstige omstandigheden voor het dier te creëren. Ik volg de voortgang bij de verschillende sectoren nauwlettend en zal dit punt blijven agenderen in de overleggen die ik met hen heb. De NVWA voert met regelmaat controles uit bij varkenshouders op dierenwelzijn. Daarbij stelt de NVWA ook vast of zij zieke dieren afzonderen en de juiste verzorging bieden. Indien de NVWA afwijkingen op dit aspect vaststelt, wordt strafrechtelijk dan wel bestuursrechtelijk opgetreden.

Vraag 3

Deelt u de mening dat de getoonde levensomstandigheden van varkens onacceptabel zijn?

Ik verwijs u hiervoor naar het antwoord op vraag 2.

Vraag 4

Welke aanvullende maatregelen gaat u nemen om te zorgen dat de leefomstandigheden van varkens verbeteren en dit soort misstanden niet meer voor komen?

De verantwoordelijkheid voor aanpak van ziekten op een bedrijf ligt bij de sector en individuele varkenshouder. Ik faciliteer de sector in hun streven de diergezondheid te verbeteren door bijvoorbeeld de monitoring van varkensgezondheid door de Gezondheidsdienst voor Dieren, door ondersteuning van onderzoek op het gebied van diergezondheid en dierenwelzijn en door het ontwikkelen van indicatoren waarmee bijvoorbeeld de luchtkwaliteit in de stal beoordeeld kan worden. Iedereen kan een klacht of melding bij de NVWA doen, zo ook Varkens in Nood. Op basis van een risicoanalyse besluit de NVWA of er aanleiding is voor een vervolginspectie. De NVWA geeft aan dat in het onderhavige geval een inspectie is gedaan bij alle drie bedrijven waarover een melding is binnengekomen. Een verzoek om inzage van de resultaten van dergelijk onderzoek kan iedere belanghebbende doen via de gebruikelijke kanalen.

Vraag 5

Herkent u de cijfers uit het recente rapport van Varkens in Nood, waaruit blijkt dat maar liefst vijftig procent van de dieren kampt met luchtwegproblemen, veel dieren last hebben van gewrichtsafwijkingen en er daarnaast hoge sterftepercentages zijn in de periode na de geboorte? Bent u bereid deze problematiek aan te pakken in uw aangekondigde dierenwelzijnsnota?2

De getoonde beelden horen bij een rapport dat «Varkens in Nood» heeft uitgebracht, genaamd «Ziek van de intensieve veehouderij». Ik heb met de sector gesproken over de bevindingen van Varkens in Nood.
De Producentenorganisatie Varkenshouderij (POV) heeft aangegeven dat varkenshouders staan voor de gezondheid van hun dieren en dat zij samen met dierenartsen en andere deskundigen snel inhoudelijk zullen reageren op de bevindingen in het rapport. Op basis hiervan zal ik met de POV verder inhoudelijk overleg voeren. In de aangekondigde nota dierenwelzijn zal ik verder terug komen op dit onderwerp.

Vraag 6

Kunt u de claim dat de meeste varkens het grootste gedeelte van hun leven ziek zijn bevestigen? Zo ja, hoe rijmt u dit met de Wet dieren?

Ik verwijs hiervoor naar het antwoord op vraag 5.

Vraag 7

Welke conclusies met betrekking tot dierenwelzijn komen er voort uit recente controles van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) op varkenshouderijen? Hoeveel van dergelijke controles hebben in 2017 plaatsgevonden? Hoeveel boetes zijn uitgedeeld en wat was het maximum opgelegde boetebedrag?

Uit de voorlopige cijfers over 2017 blijkt dat de NVWA 350 inspecties op het welzijn van varkens heeft uitgevoerd. Bij 246 inspecties zijn geen onregelmatigheden geconstateerd. Bij 104 inspecties zijn er wel onregelmatigheden geconstateerd en dat heeft in 39 gevallen geleid tot het opmaken van een Rapport van Bevindingen door een inspecteur. Op basis van een dergelijk rapport legt de NVWA een bestuurlijke boete op. De hoogst opgelegde boete was 4.500 euro. De voorlopige conclusie die uit de in 2017 door de NVWA uitgevoerde controles kan worden getrokken is dat de mate van naleving van de regels met betrekking tot dierenwelzijn op varkenshouderijen vergelijkbaar is met die in de jaren daarvoor.

Vraag 8

Hoe verklaart u dat afgelopen jaren het geregeld undercoveroperaties van dierenwelzijnsorganisaties zijn die misstanden in de sector boven water brengen en niet de reguliere controles van de NVWA?

De NVWA voert jaarlijks een groot aantal controles op welzijn uit bij varkenshouderijen. Zij rapporteert daar ook openbaar over door middel van de MANCP-rapportage. Ook rapporteert de NVWA daarin over opgelegde maatregelen. Ik herken mij dus niet in uw vraagstelling.

Vraag 9

In hoeverre gaat u dierenwelzijnsaspecten meenemen in het kabinetsvoornemen voor een «warme sanering» van de varkenssector?3

In het regeerakkoord is aangegeven dat het kabinet een aanpak zal uitwerken waarmee de volksgezondheids- en leefomgevingsrisico’s in veedichte gebieden worden verminderd. In dat kader werk ik samen met de betreffende provincies, gemeenten en bedrijfsleven aan maatregelen voor een warme sanering van de varkenshouderij in veerijke belaste gebieden. De focus ligt hierbij op het verminderen van de volksgezondheids- en leefomgevingsrisico’s. Ik zal uw Kamer voor het zomerreces hier nader over informeren.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Loek Winter omzeilt winstverbod zorg»?1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat het verbod om winst te maken in de zorg ook inhoud dat eigenaren van een zorginstelling geen publiek geld mogen overmaken aan privé besloten vennootschappen (bv’s) die daarop dividend uitkeren?

Over winstuitkering door zorgaanbieders zijn regels gesteld in de Wet toelating zorginstellingen (WTZi). De WTZi bepaalt dat aan instellingen met een winstoogmerk slechts een toelating wordt verleend indien die instelling een bij algemene maatregel van bestuur gespecificeerde vorm van zorg aanbiedt. De regels verschillen per sector en dit is uitgewerkt in het Uitvoeringsbesluit WTZi. Het staat WTZi-toegelaten instellingen in principe vrij om een deel van de activiteiten uit te besteden, ook aan besloten vennootschappen.
In het toegezegde standpunt over winstuitkering in de zorg zal ook worden ingegaan op de relatie tussen het verbod op winstoogmerk en bepaalde bedrijfsstructuren waarbij activiteiten worden ondergebracht bij dochterondernemingen of derden. Zoals mijn collega van Medische Zorg en Sport uw Kamer in zijn brief van 13 februari 2018 heeft toegelicht, is het streven dit standpunt in het voorjaar naar uw Kamer te sturen.2

Vraag 3

Klopt het dat constructies met onderaannemers in de zorg ook vaak gebruikt worden om de Wet normering topinkomens(WNT)te ontwijken?

De WNT is van toepassing op instellingen met een toelating op grond van de WTZi. Bv’s die als onderaannemer zorg leveren aan de zogenaamde WTZi-instelling hebben zelf geen WTZi-toelating nodig en om die reden is de WNT niet van toepassing. Dit kan leiden tot ontwijkconstructies. Het tegengaan van mogelijke ontwijkconstructies heeft prioriteit. Daarom wordt, samen met de Minister van BZK, gewerkt aan een wetstraject om onderaannemers onder de WNT te brengen en zodoende ontwijkconstructies aan te pakken. Het streven is dat het wetsvoorstel voor het einde van het jaar bij uw Kamer aanhangig wordt gemaakt. De Minister van BZK en de Minister voor Medische Zorg en Sport hebben uw Kamer hierover op 22 februari 2018 geïnformeerd.3

Vraag 4

Zijn er minder restricties in instellingen voor mensen met een beperking om winst te maken in de zorg dan in andere zorginstellingen (ziekenhuizen, verpleeginstellingen)?

Zoals ik in mijn antwoord op vraag 2 heb toegelicht, zijn over winstuitkering door zorgaanbieders regels neergelegd in de WTZi en het Uitvoeringsbesluit WTZi. Deze regels verschillen per zorgsector. Op grond van de WTZi en het Uitvoeringsbesluit WTZi kan als vuistregel worden gehanteerd dat winstuitkering is toegestaan voor aanbieders van extramurale zorg maar is verboden voor aanbieders van intramurale zorg.

Vraag 5

Klopt het dat het vastgoed van een zorginstelling het meest ondoorzichtige onderdeel is en daardoor het meest kwetsbaar voor omzeilingen van het verbod om winst te maken in de zorg?

Zoals ik in mijn antwoord op vraag 2 heb toegelicht, staat het WTZi-toegelaten instellingen in principe vrij om een deel van de activiteiten uit te besteden. Dat geldt ook voor vastgoed. In het toegezegde standpunt over winstuitkering in de zorg zal nader worden ingegaan op de relatie tussen het verbod op winstoogmerk en bepaalde bedrijfsstructuren waarbij activiteiten worden ondergebracht bij dochterondernemingen of derden.

Vraag 6

Houdt de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) toezicht op de redelijkheid van de huurprijs die aan cliënten wordt gevraagd en de investeringen in het onderhoud van een zorginstelling? Zo nee, wie wordt geacht daarop toezicht te houden?

De IGJ houdt geen toezicht op de huurprijzen die zorgaanbieders vragen aan hun cliënten. Wanneer sprake is van afzonderlijke huurovereenkomsten op basis van scheiden wonen en zorg kan een cliënt, afhankelijk van de aard van het geschil en het type woning dat het betreft (zelfstandige of onzelfstandige woonruimte, geliberaliseerd of gereguleerd), naar de Huurcommissie of de kantonrechter stappen. Verder gaan zorgaanbieders zelf over de investeringen in het onderhoud van hun vastgoed. De gemeente houdt daarbij toezicht op de naleving van het Bouwbesluit. Op het moment dat achterstallig onderhoud leidt tot risico’s voor de kwaliteit en veiligheid van de geleverde zorg grijpt de IGJ in.
Overigens wordt in de berichtgeving niet gesproken over afzonderlijke huurovereenkomsten met cliënten maar over zorg in natura, waarbij het verblijf wordt bekostigd vanuit de Wlz.

Vraag 7

Welke mogelijkheden heeft een cliëntenraad om, wanneer zij menen dat er onvoldoende geïnvesteerd wordt in het onderhoud van de zorginstelling, dit af te dwingen bij de directie?

De cliëntenraad heeft het recht om het investeringsbeleid van de zorginstelling op de agenda te plaatsen in zijn overleggen met het bestuur van de zorginstelling en kan hierover gevraagd en ongevraagd een formeel advies uitbrengen aan het bestuur. Op grond van artikel 4 Wmcz mag de zorgaanbieder geen van het door de cliëntenraad uitgebrachte advies afwijkend besluit nemen dan nadat daarover, voor zover redelijkerwijze mogelijk, ten minste een keer met de cliëntenraad overleg is gepleegd. Daarnaast kan de cliëntenraad zich natuurlijk ook wenden tot het toezichthoudend orgaan en de ondernemingsraad om zijn eventuele zorgen te delen.

Vraag 8

Klopt het dat de cliëntenraad inzicht moet worden gegeven in waar de directie de publieke middelen aan besteed van een zorginstelling?

Ja. Op grond van artikel 3 lid 1 sub g van de Wet medezeggenschap zorginstellingen (Wmcz) heeft de cliëntenraad een adviesrecht op de begroting en de jaarrekening van de instelling. Voorts regelt deze wet dat de zorgaanbieder de cliëntenraad tijdig en desgevraagd alle inlichtingen en gegevens dient te geven die de cliëntenraad voor de vervulling van zijn taak redelijkerwijze nodig heeft (artikel 5 Wmcz).

Vraag 9

Kan het zo zijn dat bij een overname of doorstart na een faillissement de curator dusdanige eisen stelt dat daardoor ingeboet wordt op de kwaliteit van zorgverlening aan cliënten van een zorginstelling?

Het bestuur van een instelling is te allen tijde verantwoordelijk voor de kwaliteit en veiligheid van de zorgverlening. Eventuele afspraken met een curator in geval van een doorstart of overname doen hier niets aan af.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Rotterdamse droogdok is al drie jaar besmet»?1

Ja.

Vraag 2

Bent u bekend met de gevolgen van de houding van de Inspectie SZW in relatie tot opdrachten voor onderhoud van cruiseschepen in de haven van Rotterdam en bent u bekend met onduidelijkheid over de regels of interpretatie daarvan? Wat is hierop uw reactie?

Ja, vertegenwoordigers van de maritieme sector leggen een verband tussen de boeteoplegging van de Inspectie SZW met betrekking tot een cruiseschip en de opdrachten voor onderhoud van cruiseschepen in de Rotterdamse haven sinds 2014. Het is mij ook bekend dat er onduidelijkheid bestaat over de regelgeving en de interpretatie daarvan, en dat daarbij de vraag leeft of er sprake is van een Europees level playing field. Toegezegd is om in omringende landen de wet -en regelgeving en de handhavingspraktijk met betrekking tot buitenlandse zeevarenden te inventariseren. De maritieme sector heeft ook de Minister van Infrastructuur en Waterstaat benaderd in het kader van de Maritieme strategie. De Maritieme strategie heeft als ambitie een internationale maritieme toppositie van Nederland. De beleidsinzet is daarbij onder andere gericht op een internationaal level playing field, om handel te bevorderen.

Vraag 3

Bent u bekend met het gegeven dat de internationale reders van cruiseschepen de scheepswerven in Nederland mijden sinds de Inspectie SZW in 2014 een boete heeft opgelegd? Klopt het dat hoewel de sector voor onderhoud en opknappen van cruiseschepen «booming» is, er sinds dit voorval in 2014 eigenlijk geen groot cruiseschip voor onderhoud naar Nederland is gekomen?

Het gaat economische goed in de sector voor cruiseschepen. De vraag neemt toe en er worden steeds grotere cruiseschepen gebouwd. Nederlandse scheepswerven zijn toegerust om dit formaat schepen te kunnen onderhouden. Tegelijkertijd geeft de sector ook aan dat er sinds 2014 geen groot cruiseschip meer voor onderhoud naar Nederland is gekomen. Door de sector wordt daarbij een verband gelegd met de door de Inspectie SZW opgelegde boete in een zaak waar het ging om onderhoud aan een cruiseschip in de Rotterdamse haven.

Vraag 4

Deelt u de mening dat de voortdurende onduidelijkheid over toepassing van regelgeving en (lopende) rechtszaken kunnen leiden tot economische schade? Kunt u dit toelichten?

Ik hecht veel belang aan een goede concurrentiepositie van Nederland en van de Nederlandse maritieme sector en aan een level-playing field. Tegelijkertijd sta ik voor Eerlijk, Gezond en Veilig werk in Nederland. Eventuele onduidelijkheden over de toepassing van regelgeving wil ik in overleg met de sector zo snel mogelijk wegnemen.

Vraag 5

Deelt u de mening dat het onderhoud en de refit van grote cruiseschepen van grote waarde is voor zowel de haven van Rotterdam als voor veel Nederlandse bedrijven en werknemers die middels dit soort omvangrijke technisch-logistieke operaties werk vinden? Kunt u dit toelichten?

Ik ben zeker van mening dat het onderhoud van deze grote cruiseschepen van belang is voor de Rotterdamse haven en direct en indirect (toeleveranciers) werk oplevert.

Vraag 6

Klopt het dat voordat de boete door de Inspectie SZW is opgelegd er juist uitvoerig overleg is geweest tussen reder en overheidsinstanties over wat wel en niet kan? Zijn deze afspraken vastgelegd? Kan de Kamer deze afspraken inzien?

De Inspectie SZW is na een uitgebreid onderzoek tot de constatering gekomen dat de werkgever de Wet arbeid vreemdelingen heeft overtreden. Er loopt op dit moment een rechtszaak en gedurende die periode kan ik geen uitspraken doen.

Vraag 7

Is er sprake van een verplaatsing van dit type werk aan cruiseschepen naar bijvoorbeeld Duitsland of elders? Welke schade levert dit de Nederlandse economie op? Wat is de geschatte derving van inkomsten per jaar?

Vertegenwoordigers van de maritieme sector hebben aangegeven dat zij een verplaatsing zien van dit soort werk naar onder meer Duitsland en Frankrijk vanwege het ontbreken van een level playing field. Hiernaar doe ik nu onderzoek om in kaart te brengen of deze verschillen er zijn.
Het is niet bekend of en welke de schade er is voor de Nederlandse economie.

Vraag 8

Worden in Duitsland en Frankrijk ook dergelijke boetes opgelegd voor hetzelfde type overtredingen? Zo ja, kunt u dit aantonen? Zo nee, waarom niet en is er dan nog sprake van een gelijk speelveld?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

In hoeverre bent u bereid om er zorg voor te dragen dat er niet onnodig baankansen verloren gaan? Op welke wijze zult u dit aanpakken?

Ik ben in gesprek met mijn collega van IenW waarbij het Europees level playing field een rol speelt. Zoals gezegd wordt nu de wet- en regelgeving en handhavingspraktijk in Duitsland en Frankrijk onderzocht. Zo snel mogelijk, maar in ieder geval voor de zomer zal deze inventarisatie zijn afgerond. Mijn collega van IenW en ik zullen vervolgens in overleg met de sector de resultaten bespreken en bezien of aanvullende maatregelen noodzakelijk zijn.

Vraag 10

Wat heeft u gedaan met de brandbrief die de brede vertegenwoordiging (gemeente Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam, Regio Rotterdam-Drechtsteden, Nederland Maritiem land, Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders, Netherlands Maritime Technology, Rotterdam Maritime Services Community, Cruise Port Rotterdam en CLIA Europe) van overheden en partners uit de maritieme sector u stuurde? Als u geen actie heeft ondernomen, bent u van plan dit in de toekomst nog te doen? Kunt u dit toelichten?

Zie antwoord vraag 9.

Vraag 1

Herinnert u zich dat ik in de Kamer in de zaak van de tipgever, die enkele tonnen ontving voor het overhandigen van lijsten zwartspaarders uit Luxemburg, meerdere keren mondelinge en schriftelijke vragen gesteld heb aan u en uw ambtsvoorgangers?

Ik ben mij er van bewust dat het lid Omtzigt in de loop van de tijd veel vragen heeft gesteld over het tipgeversdossier zwartspaarders. De vragen worden vooral gesteld naar aanleiding van een specifieke procedure die een familie van belastingontduikers is gestart tegen belastingcorrecties die de inspecteur heeft aangebracht bij een (inmiddels overleden) zwartspaarder. Deze procedure leidt periodiek tot publicitaire ophef. Ik wijs er op dat deze procedure nog steeds onder de rechter is. Ik roep in herinnering dat het lid Omtzigt in 2012 zijn zorgen deelde over het openbaren van de naam van de tipgever waardoor onder meer de aanpak van zwartspaarders ernstig zou worden belemmerd. Door Staatssecretaris Weekers is toen geantwoord dat een discussie daarover eventueel tot in hoogste instantie zou worden gevoerd.1 De uitspraak van het gerechtshof ’s-Hertogenbosch is onderdeel van deze nog steeds bij de rechter lopende discussie. Overigens is met de tipgever destijds een passend geachte beloning afgesproken. De beloning is gerelateerd aan de extra opbrengst die als gevolg van deze informatie in de schatkist vloeit en wordt berekend over de extra opbrengsten die daadwerkelijk door de Belastingdienst zijn geïncasseerd.

Vraag 2

Kunt u een lijst van alle Kamerstukken geven over de voorgenoemde zaak en het tipgeversbeleid?

Ik heb geen beschikking over een lijst van alle Kamerstukken over deze zaak en het tipgeversbeleid.

Vraag 3

Herinnert u zich dat uw ambtsvoorganger in 2009 aan de Kamer heeft meegedeeld: «De tipgever die zich uit eigen beweging bij de FIOD-ECD heeft gemeld»?1

Mijn ambtsvoorganger Staatssecretaris De Jager heeft op 30 oktober 2009 in zijn brief aan de Tweede Kamer onder meer gemeld: «De tipgever die zich uit eigen beweging bij de FIOD-ECD heeft gemeld, heeft informatie overgedragen met de gegevens van enkele honderden zwartspaarders bij verschillende banken in Europa.»

Vraag 4

Herinnert u zich dat uw ambtsvoorganger in 2016 aan de Kamer gemeld heeft in een feitenrelaas: «Begin 2009 is de FIOD benaderd door een tipgever die stelde over informatie te beschikken over bankrekeningen van Nederlandse ingezetenen bij drie in Luxemburg gevestigde banken.»2

Mijn ambtsvoorganger Staatssecretaris Wiebes heeft op 24 mei 2016 in zijn brief aan de Tweede Kamer onder meer gemeld: «Begin 2009 is de FIOD benaderd door een tipgever die stelde over informatie te beschikken over bankrekeningen van Nederlandse ingezetenen bij drie in Luxemburg gevestigde banken.»

Vraag 5

Erkent u dat de overeenkomst met de tipgever in de inleiding staat, namelijk «dat de tipgever zich begin maart 2009 op eigen initiatief heeft gemeld bij de Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst (FIOD-ECD) met de mededeling dat hij beschikt over informatie over een groot aantal Nederlandse belastingplichtigen met buitenlands vermogen dat mogelijk (nog) niet in de Nederlandse belastingheffing is betrokken»?

In het contract met de tipgever is onder meer als overweging opgenomen: «- dat de tipgever zich begin maart 2009 op eigen initiatief heeft gemeld bij de Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst (FIOD-ECD) met de mededeling dat hij beschikt over informatie over een groot aantal Nederlandse belastingplichtigen met buitenlands vermogen dat mogelijk (nog) niet in de Nederlandse belastingheffing is betrokken».

Vraag 6

Erkent u dat de zaak ondertussen behandeld is bij het Hof in Arnhem, bij de Hoge Raad, die het terugverwees naar het Hof in Den Bosch en dat de Staat c.q. de Belastingdienst er in de tussentijd alles aan heeft gedaan om de tipgever te beletten om gehoor te geven aan oproepen van de rechters om te getuigen?

Nee. Mijn ambtsvoorganger Staatssecretaris Wiebes heeft op 24 mei 2016 in zijn brief aan de Tweede Kamer onder meer gemeld: «De Belastingdienst heeft zich altijd actief bereid getoond de rechterlijke macht het volledige, ongeschoonde (behoudens om veiligheidsredenen de naam van de tipgever) contract te overleggen. Ook heeft de Belastingdienst aangeboden om de tipgever anoniem te laten getuigen en om de naam vertrouwelijk aan de rechter te melden.» Dit is nog altijd onverkort het geval. Ik wijs op het antwoord op vraag 21. Ik merk daarbij op dat als de tipgever anoniem kan blijven de Belastingdienst uitsluitend te winnen had bij een getuigenverhoor van de tipgever. De Belastingdienst moet de correcties aannemelijk maken en dat is natuurlijk gemakkelijker met de tipgever als getuige dan zonder. De enige die te verliezen heeft bij een getuigenverhoor is de zwartspaarder en zijn familie.

Vraag 7

Erkent u dat in de overeenkomst die de Staat met de tipgever aanging concreet is opgenomen dat hij als getuige beschikbaar is: «De tipgever verleent alle medewerking die de Belastingdienst in verband met het gebruik van de in lid 1 bedoelde Informatie ten aanzien van derden zal vragen. De tipgever verleent onder meer medewerking aan het geven van een toelichting op de inhoud en herkomst van de in lid 1 bedoelde informatie en op zijn eigen positie, het beantwoorden van vragen die de Belastingdienst daarover heeft, het opstellen van processen-verbaal van verhoor door de Belastingdienst en aan zijn verhoor als getuige in het kader van juridische procedures die (mede) betrekking hebben op de in lid 1 bedoelde informatie.»3

Ja.

Vraag 8

Erkent u dat u deze passage in het contract had staan voordat deze aan de rechtbank, het Hof in Arnhem en aan de Hoge Raad werd overlegd en hiermee achterhield dat de tipgever op grond van het contract als getuige had moeten verschijnen?

Er is maar één contract met de tipgever. Namens de zwartspaarder en zijn familie is bij de Hoge Raad om herziening van het arrest van 18 december 2015 gevraagd toen de Belastingdienst na dit arrest naar aanleiding van een uitspraak van de geheimhoudingskamer van rechtbank Zeeland-West-Brabant van 4 februari 2016 in een andere zaak meer passages – waaronder deze passage – uit het contract vrijgaf. Bij het arrest van 9 december 20165 heeft de Hoge Raad het herzieningsverzoek afgewezen. De Hoge Raad overwoog daarbij dat het hier niet gaat om feiten die als ze eerder bekend waren geworden tot een andere uitspraak hadden geleid. Voor de goede orde merk ik op dat het Hof ’s-Hertogenbosch wel kennis heeft genomen van de in vraag 7 geciteerde passage uit het contract.

Vraag 9

Erkent u dat de Belastingdienst tot het uiterste gegaan is om de tipgever niet te laten getuigen?

Nee. Mijn ambtsvoorganger Staatssecretaris Wiebes heeft op 24 mei 2016 in zijn brief aan de Tweede Kamer onder meer gemeld: «De Belastingdienst heeft zich altijd actief bereid getoond de rechterlijke macht het volledige, ongeschoonde (behoudens om veiligheidsredenen de naam van de tipgever) contract te overleggen. Ook heeft de Belastingdienst aangeboden om de tipgever anoniem te laten getuigen en om de naam vertrouwelijk aan de rechter te melden.» Dit is nog altijd onverkort het geval. Ik wijs op het antwoord op vraag 21.
Ik merk in dit verband nog op dat als de inspecteur tot het uiterste had willen gaan om de tipgever niet te laten gaan getuigen de inspecteur de belastingaanslagen ambtshalve had kunnen vernietigen. De inspecteur heeft niet gekozen voor deze extreme variant maar heeft naar eer en geweten zijn uiterste best gedaan om ook bij deze zwartspaarder tot een juiste belastingheffing te komen en daarnaast tegemoet te komen aan de wens van de Kamer om de opsporing van zwartspaarders niet te bemoeilijken door de identiteit van een tipgever zomaar vrij te geven. In hoeverre hij hierin is geslaagd is uiteindelijk aan de rechter om te beoordelen. De zaak wordt binnenkort ter beoordeling voorgelegd aan de Hoge Raad. Ik wacht dat oordeel met belangstelling af.

Vraag 10

Erkent u dat uit het voorlopig getuigenverhoor van een FIOD-ambtenaar bij de rechtbank in Zeeland-West-Brabant blijkt, dat er op 13 januari 2009 voor het eerst formeel contact was tussen de tipgever en FIOD en dat de FIOD het initiatief had genomen voor dat contact?4

De tipgever heeft zich als zodanig rond de jaarwisseling 2008/2009 gemeld bij de Belastingdienst. Aangezien de belastinginspecteur waarmee hij toen sprak niet bevoegd was om deze zaak op te pakken heeft hij de Belastingdienst/FIOD verzocht de tipgever te benaderen.
In het proces-verbaal van het getuigenverhoor op 1 juli 2014 bij de Rechtbank Zeeland-West-Brabant7 van een opsporingsambtenaar bij de FIOD is dienaangaande vermeld:

Vraag 11

Heeft u kennisgenomen van de verklaring van de tipgever bij de notaris van 15 juni 2017: «Eind tweeduizend acht (2008) denk ik, ontving ik een brief van de Belastingdienst met het verzoek informatie te verstrekken over mijn Luxemburgse bankrekening. Ik heb toen telefonisch contact gehad met de Belastingdienst en ik legde aan de belastinginspecteur uit dat ik die bankrekening in die tijd heb gebruikt om mijn salaris te ontvangen. Hij vertelde mij dat ze die vraag stelden in het kader van onderzoeken naar niet gefiscaliseerd buitenlands vermogen. Ik vertelde de Belastingdienst dat ik dit soort buitenlands vermogen niet bezat, maar zei dat ik wel in het bezit was van informatie over Nederlanders met buitenlandse rekeningen en trustvermogen. Ik had deze informatie immers net gevonden in die verhuisdoos. De belastinginspecteur met wie ik sprak vond dat interessant en heeft mij gevraagd of ik het goed vond dat ik zou kunnen worden benaderd door de Belastingdienst/FIOD.»5

Ik heb kennisgenomen van de uitspraak van het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch van 20 februari 2018 (ECLI:NL:GHSHE:2018:515) waarin onder meer bovenstaand deel van de verklaring die de tipgever ten overstaan van de notaris heeft afgelegd, is opgenomen.

Vraag 12

Erkent u dat pas op het moment dat de tipgever een getuigenis heeft afgegeven, vast is komen te staan dat de FIOD/Belastingdienst contact met hem had opgenomen vanwege een door hem in Luxemburg aangehouden bankrekening?

Nee. De inspecteur heeft de latere tipgever eind 2006 / begin 2007 als belastingplichtige in het project Bank zonder Naam bevraagd over zijn Luxemburgse rekening. Dat bleek een reguliere salarisrekening te zijn uit de tijd dat hij bij een bank in Luxemburg werkte, die na zijn vertrek uit Luxemburg is opgeheven. Er was geen fiscaal belang en dus geen aanleiding voor een correctie of navordering. De tipgever is geen zwartspaarder en is nooit verdacht van zwartsparen. In dit dossier zijn uitsluitend de belastingplichtigen over wie een tip is ontvangen als zwartspaarder aan te merken, waaronder de belastingontduikende erflater in de onderhavige procedure en zijn eveneens zwartsparende kinderen. Pas rond de jaarwisseling 2008/2009 heeft de tipgever zich gemeld met informatie over zwartspaarders.

Vraag 13

Erkent u dat er meerdere eerdere contactmomenten geweest zijn voorafgaand aan het bij de Kamer gemelde uit eigen beweging melden door de tipgever bij de FIOD?

Ja. Zoals uit de antwoorden op de voorgaande vragen reeds naar voren komt is er eind 2006 / begin 2007 contact geweest met de latere tipgever in zijn hoedanigheid als belastingplichtige over zijn Luxemburgse bankrekening en heeft deze zich als tipgever rond de jaarwisseling 2008/2009 tot de Belastingdienst gewend.

Vraag 14

Erkent u dat hetgeen genoemd in vragen 11 en 12 twee cruciale stukken informatie zijn?

Nee, ik verwijs naar het antwoord op vraag 12 en 15.

Vraag 15

Hoe verhoudt de verklaring van de tipgever, dat hij de bankgegevens van klanten van de drie banken aan de Staat heeft verkocht nadat hij door de Belastingdienst was benaderd over zijn eigen rekening, zich tot de verklaringen van ambtenaren van de Belastingdienst (onder ede) dat deze man zich spontaan tot het Ministerie van Financiën had gewend?

Ik heb geen reden om te twijfelen aan de verklaringen die meerdere ambtenaren van de Belastingdienst onder ede hebben afgelegd. Voor zover de verklaring van de tipgever de indruk wekt dat het tijdstip van aanbieden van de tip is samengevallen met het gesprek over zijn eigen bankrekening houd ik het erop dat in de verklaring de gebeurtenissen zijn samengevat waardoor onvoldoende tot uitdrukking is gekomen op welke tijdstippen een en ander precies heeft plaatsgevonden en verwijs ik voor de tijdstippen waarop deze gesprekken hebben plaatsgevonden naar het antwoord op vraag 12. Overigens zijn alle betrokkenen inclusief de tipgever het erover eens dat er zowel over de Luxemburgse bankrekening als over het verstrekken van informatie contacten zijn geweest én dat het initiatief om mogelijk informatie te verstrekken is uitgegaan van de tipgever.

Vraag 16

Kunt u heel precies aangeven:

De zaak is nog onder de rechter. De discussie over de uitspraak van het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch zal door mijn team Cassatie bij de Hoge Raad worden gevoerd. In dat licht bezien acht ik het niet gepast en gewenst deze informatie te verschaffen. Uit dergelijke informatie kan de processtrategie van de Staat of zijn bestuursorganen in een concreet dossier worden afgeleid. Het bekend worden hiervan zou de procespositie van de Staat of zijn bestuursorganen kunnen ondergraven, hetgeen onevenredig benadelend zou zijn.

Vraag 17

Kunt u de beschikbare e-mails, brieven, gespreksverslagen, processen-verbaal etc. van de voorgenoemde gesprekken per ommegaande aan de Kamer doen toekomen?

De zaak is nog onder de rechter. De discussie over de uitspraak van het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch zal door mijn team Cassatie bij de Hoge Raad worden gevoerd. In dat licht bezien acht ik het niet gepast en gewenst deze informatie te verschaffen. Uit dergelijke informatie kan de processtrategie van de Staat of zijn bestuursorganen in een concreet dossier worden afgeleid. Het bekend worden hiervan zou de procespositie van de Staat of zijn bestuursorganen kunnen ondergraven, hetgeen onevenredig benadelend zou zijn.

Vraag 18

Wat is het allereerste moment waarop de tipgever om een beloning vroeg?

Het allereerste moment waarop de tipgever om een beloning heeft gevraagd, is in zijn contact met de CIE geweest. Dit is tussen 13 januari en eind maart 2009 geweest.

Vraag 19

Zijn er ook formele of informele afspraken gemaakt met de tipgever over andere zaken dan nu bekend zijn?

Blijkens het proces-verbaal van het getuigenverhoor op 1 juli 2014 bij de rechtbank in Zeeland-West-Brabant9 heeft een getuige verklaard: «Met de tipgever was afgesproken dat de informatie niet operationeel zou worden gebruikt, als de overeenkomst niet tot stand zou komen. De desbetreffende getuige kwalificeerde deze afspraak als een «gentleman’s agreement». Andere formele of informele afspraken, buiten de overeenkomst met de tipgever, zijn mij niet bekend.»

Vraag 20

Heeft de Belastingdienst de getuige verzocht te verschijnen bij het Hof en hem op zijn verplichting gewezen in de overeenkomst tussen de tipgever en de Belastingdienst?

De Belastingdienst heeft de oproep van het Hof doorgezonden aan de getuige en vervolgens alles in het werk gesteld om hem veilig (d.w.z. onherkenbaar) te kunnen laten getuigen. De getuige heeft aangegeven, onder voorwaarden die zijn anonimiteit garandeerden, aan een getuigenverhoor mee te willen werken en heeft ook inspanningen verricht om dit mogelijk te maken. Het wijzen op de verplichtingen in de overeenkomst was derhalve niet noodzakelijk.

Vraag 21

Erkent u dat de tipgever ter zitting van 30 juni 2017 niet als getuige is verschenen bij het Hof in Den Bosch, terwijl een eventueel horen van de tipgever als getuige, gelet op het volhardende beroep van de inspecteur op geheimhouding, op zodanige wijze zou plaatsvinden dat diens identiteit niet zou worden prijsgegeven?6

Nee. Het enkel niet vrijgeven van de naam van de tipgever – zoals het Hof voorstond – zou volgens de inschatting van de tipgever en zijn raadsman niet voorkomen dat zijn identiteit bekend zou worden. De raadsman van de tipgever heeft nadere voorwaarden gesteld, om te voorkomen dat de identiteit van de tipgever door toedoen van de belastingplichtige en zijn raadsman openbaar zou worden gemaakt. De nadere voorwaarden die namens de tipgever zijn gesteld zien dan ook op het in verband met zijn veiligheid onherkenbaar kunnen getuigen.

Vraag 22

Indien de Belastingdienst de tipgever op de voorgenoemde verplichting gewezen heeft, is de Belastingdienst dan ook bereid om het tipgeld terug te vorderen, aangezien de overeenkomst met de tipgever in artikel 10 daartoe duidelijk de mogelijkheid biedt?7

Terugvorderen van tipgeld is niet aan de orde. De vergoeding waarop de tipgever aanspraak heeft, bedraagt inmiddels meer dan het voorschot. De tipgever wordt thans conform artikel 4 van het contract uitbetaald voor belastingaanslagen die onherroepelijk zijn komen vast te staan en feitelijk door de belastingschuldige zijn voldaan. De belastingaanslagen waarop de genoemde uitspraak van het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch ziet, staan nog niet onherroepelijk vast en hebben dus nog niet tot betaling van tipgeld geleid.

Vraag 23

Indien de Belastingdienst het tipgeld nog niet heeft teruggevorderd, is zij bereid dit alsnog te doen?

Ik verwijs naar het antwoord op vraag 22.

Vraag 24

Heeft de Belastingdienst ten minste het tipgeld teruggevorderd dat de tipgever gekregen heeft door aanslag, die nu door het Hof vernietigd is, mede doordat de tipgever zelf niet is komen opdagen?

Ik verwijs naar het antwoord op vraag 22.

Vraag 25

Wie heeft de notariskosten en de kosten voor rechtsbijstand van een advocaat voor de tipgever betaald in juni 2017 en hoe hoog waren deze kosten?

De rechtsbijstand (waarin begrepen de notariskosten) van de tipgever is betaald door de Belastingdienst. Ik merk op dat ik uitsluitend informatie openbaar maak over de kosten van juridische bijstand in dossiers die zijn afgerond. Ik maak geen informatie openbaar over kosten in nog lopende procedures. Deze informatie biedt inzicht in de omvang van de juridische werkzaamheden die in een dossier zijn verricht. Uit dergelijke informatie kan de processtrategie van de Staat of zijn bestuursorganen in een concreet dossier worden afgeleid. Het bekend worden hiervan zou de procespositie van de Staat of zijn bestuursorganen kunnen ondergraven, hetgeen onevenredig benadelend zou zijn.

Vraag 26

Op welke wijze is de tipgever in contact gekomen met de advocaat die hem heeft bijgestaan bij de verklaring bij de notaris, en heeft de Belastingdienst hier nog een rol in gespeeld?

Omdat de belangen van de Belastingdienst niet per se parallel hoeven te lopen met de belangen van de tipgever heeft de Belastingdienst, vanuit de gevoelde zorgplicht voor de tipgever, de tipgever geadviseerd, zich te laten bijstaan door een advocaat. Daarbij is onder meer deze advocaat gesuggereerd en is opgemerkt dat de tipgever natuurlijk vrij was in zijn advocaatkeuze. De tipgever heeft zelf voor deze advocaat gekozen. Gelet op het belang van een zorgvuldige procedure heeft de Belastingdienst aangeboden de advocaatkosten te betalen.

Vraag 27

Kunt u een overzicht geven van alle kosten die de Staat in deze zaak gemaakt heeft of waartoe zij veroordeeld is, inclusief kosten voor elke activiteit van de landsadvocaat, eigen proceskosten, veroordelingen in proceskosten, ondersteuning van de tipgever, etc.?

Ik merk op dat ik uitsluitend informatie openbaar maak over de kosten van juridische bijstand in dossiers die zijn afgerond. Ik maak geen informatie openbaar over kosten in nog lopende procedures. Deze informatie biedt inzicht in de omvang van de juridische werkzaamheden die in een dossier zijn verricht. Uit dergelijke informatie kan de processtrategie van de Staat of zijn bestuursorganen in een concreet dossier worden afgeleid. Het bekend worden hiervan zou de procespositie van de Staat of zijn bestuursorganen kunnen ondergraven, hetgeen onevenredig benadelend zou zijn. De zaak en dus ook de proceskostenvergoeding is nog onder de rechter. De discussie over de uitspraak van het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch zal door mijn team Cassatie bij de Hoge Raad worden gevoerd.

Vraag 28

Is de tipgever, nadat voor de Belastingdienst duidelijk was geworden dat de stukken waarover hij beschikte van diefstal afkomstig waren, de cautie gegeven?

De tipgever is niet gehoord als verdachte. Het geven van een cautie was derhalve niet aan de orde, nog daargelaten of er kan worden gesproken van diefstal of enig ander misdrijf.

Vraag 29

Op welk moment was voor de Belastingdienst duidelijk dat de stukken van de tipgever afkomstig moesten zijn van een misdrijf?

Ik verwijs naar het antwoord op vraag 28.

Vraag 30

Wanneer heeft de Belastingdienst of de FIOD/ECD aangifte gedaan tegen de tipgever, een verplichting die voortvloeit uit artikel 162 van het Wetboek van Strafvordering: «Openbare colleges en ambtenaren die in de uitoefening van hun bediening kennis krijgen van een misdrijf met de opsporing waarvan zij niet zijn belast, zijn verplicht daarvan onverwijld aangifte te doen, met afgifte van de tot de zaak betrekkelijke stukken, aan de officier van justitie of aan een van zijn hulpofficieren.»

Artikel 162, eerste lid, van Wetboek van Strafvordering luidt: «Openbare colleges en ambtenaren die in de uitoefening van hun bediening kennis krijgen van een misdrijf met de opsporing waarvan zij niet zijn belast, zijn verplicht daarvan onverwijld aangifte te doen, met afgifte van de tot de zaak betrekkelijke stukken, aan de officier van justitie of aan een van zijn hulpofficieren,
Aangifte op grond van bovenstaande bepaling is, gelet op de onderdelen a t/m c, niet aan de orde.

Vraag 31

Indien er geen aangifte gedaan is tegen de tipgever, gaat u dat dan alsnog doen?

Eind 2009 is door prof. mr. G.J.M.E. de Bont aangifte bij het Openbaar Ministerie gedaan tegen de tipgever. Het OM heeft in 2010 besloten geen strafrechtelijke vervolging in te stellen tegen de tipgever. De Hoofdofficier van Justitie bij het Functioneel Parket heeft op 22 mei 2010 aan prof. mr. G.J.M.E. de Bont onder meer het volgende laten weten:
«... kan in ieder geval gesteld worden dat het algemeen belang de bekendmaking vereist. Het betreft hier informatie over belastingontduiking van een in Nederland ongeëvenaarde schaal, die het de Belastingdienst mogelijk maakt verschuldigde belasting tot een heel hoog bedrag alsnog te innen.
Ook wordt het algemeen belang gediend wanneer iedere Nederlandse belastingplichtige in gelijke mate in de belastingheffing wordt betrokken. Wanneer Nederlandse belastingplichtigen tegoeden verzwijgen gaat dit ten kosten van alle overige belastingplichtigen die wel belasting betalen over al hun tegoeden.
Daarbij komt dat de Nederlandse overheid thans niet over alternatieve wegen beschikt om deze informatie te verkrijgen, terwijl als vaststaand kan worden aangenomen dat de Nederlandse belastingplichtigen op wie de informatie betrekking heeft, de wettelijke plicht hebben deze informatie aan de Nederlandse fiscus te verstrekken.
Vervolging van de tipgever acht ik derhalve, voor zover dit al mogelijk zou zijn, niet opportuun.»12

Vraag 32

Op welk moment is de tipgever gewezen op de Resolutie van 24 oktober 1985, de zogenaamde fiscale tipgeldregeling, en door wie?

Blijkens het proces-verbaal van het Gerechtshof Arnhem van het getuigenverhoor op 9 september 2014 heeft een getuige verklaard dat de tipgever van de fiscale tipgeldregeling op de hoogte was.

Vraag 33

Blijkt uit het feit dat informatie van drie banken aan de Staat is verkocht en uit de verklaring van de tipgever, dat de diefstal geen incident was en dat de tipgever op zoek was naar een beloning, met andere woorden dat er juist veel meer sprake is van premiejagen? Zo ja, is er dan niet sprake van strijd met de tipgeldregeling, waarbij steeds wordt benadrukt dat deze op geen enkele manier premiejagen in de hand mag werken?

Nee, nog daargelaten of er kan worden gesproken van diefstal.

Vraag 34

In hoeverre is de Staat actief betrokken geweest bij het verkrijgen van de informatie van de drie achtereenvolgende banken c.q. het aanzetten van de tipgever tot het verkrijgen van die bij de drie banken verduisterde informatie?

In het geheel niet, nog daargelaten of er kan worden gesproken van verduistering.

Vraag 35

Waarom is de tipgever, omdat vanaf het begin overduidelijk was dat hij mogelijk zelf strafrechtelijk betrokken was, niet gewezen op de tip- en toongeldregeling van justitie?

Het is niet juist dat het vanaf het begin overduidelijk was dat de tipgever mogelijk strafrechtelijk betrokken was. In de overeenkomst met de tipgever is als overweging opgenomen: «dat de Belastingdienst de tipgever heeft gewezen op strafrechtelijke en andere juridische risico's die er voor zijn persoon verbonden kunnen zijn aan de overdracht van de informatie aan de Belastingdienst en dat de tipgever heeft aangegeven zich daarvan bewust te zijn en deze risico's te aanvaarden.» Deze passage duidt erop dat de Belastingdienst zich op dit punt gekweten heeft van de algemene zorgplicht van de Staat. In welke bewoordingen de Belastingdienst de tipgever op strafrechtelijke risico’s heeft gewezen valt noch uit de overeenkomst, noch anderszins te achterhalen.

Vraag 36

Hoe beoordeelt u het feit dat de Staat een overeenkomst aangaat met iemand die verdacht wordt van zwartsparen, die bij drie banken gegevens ontvreemd heeft en die een vorstelijke vergoeding vraagt en krijgt, alsmede het feit dat de Staat er vervolgens alles aan doet om een toetsing hiervan te voorkomen?

De tipgever is geen zwartspaarder en is nooit verdacht van zwartsparen. De tipgever is als belastingplichtige bevraagd door de inspecteur over zijn Luxemburgse rekening. Dat bleek een reguliere salarisrekening te zijn uit de tijd dat hij bij een bank in Luxemburg werkte. Er was geen aanleiding voor een correctie of navordering. In dit dossier zijn uitsluitend de belastingplichtigen over wie een tip is ontvangen als zwartspaarder aan te merken, waaronder de belastingontduikende erflater in de onderhavige procedure en zijn eveneens zwartsparende kinderen. Met de tipgever is destijds een passend geachte beloning afgesproken. De beloning is gerelateerd aan de extra opbrengst die als gevolg van deze informatie in de schatkist vloeit en wordt berekend over de extra opbrengsten die daadwerkelijk door de Belastingdienst zijn geïncasseerd. Verder merk ik nog op dat mijn ambtsvoorganger Staatssecretaris Wiebes op 24 mei 2016 in zijn brief aan de Tweede Kamer onder meer heeft gemeld: «De Belastingdienst heeft zich altijd actief bereid getoond de rechterlijke macht het volledige, ongeschoonde (behoudens om veiligheidsredenen de naam van de tipgever) contract te overleggen. Ook heeft de Belastingdienst aangeboden om de tipgever anoniem te laten getuigen en om de naam vertrouwelijk aan de rechter te melden.» Dit is nog altijd onverkort het geval. Ik wijs op het antwoord op vraag 21.

Vraag 37

Hoe beoordeelt u het feit dat het Hof in Den Bosch om deze redenen snoeihard oordeelt dat de procesopstelling van de inspecteur de waarheidsvinding in casu heeft bemoeilijkt?

De zaak is nog onder de rechter. De discussie over de uitspraak van het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch zal door mijn team Cassatie bij de Hoge Raad worden gevoerd. Wel wil ik opmerken dat ik in de publiciteit naar aanleiding van deze uitspraak veelal de notie mis dat als er een partij is die de waarheidsvinding bemoeilijkt dat de zwartsparende erflater en zijn familie is, die in strijd met de wet informatie over het zwarte vermogen achterhouden.

Vraag 38

Kunt u enig ander voorbeeld noemen van een arrest in de afgelopen tien jaar, waarin de overheid verweten wordt de waarheidsvinding te hebben bemoeilijkt?

Ik heb geen beschikking over een bestand met rechterlijke uitspraken dienaangaande. Bovendien ben ik steeds bereid geweest om aan de rechter alle gegevens te verstrekken die noodzakelijk zijn voor de waarheidsvinding.

Vraag 39

Wat is de rol van de landsadvocaat in een procedure het algemeen en in dit geval in het bijzonder, waarin van een zeer sturende en dwingende (proces)houding van de landsadvocaat is gebleken, die blijkens de overwegingen van het Hof met betrekking tot de proceskostenveroordeling net als de inspecteur medeverantwoordelijk is geweest voor de vaststelling dat er sprake is geweest van belemmering van de waarheidsvinding?

De zaak is nog onder de rechter. De discussie over de uitspraak van het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch zal door mijn team Cassatie bij de Hoge Raad worden gevoerd.

Vraag 40

Schamen de inspecteur, de Belastingdienst en uzelf zich voor de proceshouding?

Nee. De ambtenaren van de Belastingdienst die bij dit dossier zijn betrokken hebben steeds naar eer en geweten en naar beste kunnen rechtstatelijk gehandeld om te voorkomen dat trainerende zwartspaarders, die geen enkel middel onbeproefd laten en bewust de publiciteit zoeken, met hun belastingontduiking wegkomen.

Vraag 41

Hoe beoordeelt u het feit dat de Kamer jarenlang een zeer onvolledig beeld gehad heeft van deze zaak en deelt u de mening dat dit beeld niet te wijten was een tekort aan zeer precieze vragen?

Ik heb geen aanleiding te veronderstellen dat de Kamer een onvolledig beeld heeft gehad van het tipgeversdossier. Staatssecretaris Wiebes heeft op 24 mei 2016 in een brief aan de Tweede Kamer onder meer gemeld: «Ik heb de vraag destijds naar eer en geweten beantwoord, zoals ik dat met alle vragen van uw Kamer doe.» Ik kan daaraan toevoegen dat ook ik alle vragen van uw Kamer naar eer en geweten beantwoord.

Vraag 42

Deelt u de mening dat in een democratische rechtstaat essentieel is dat zowel de rechterlijke macht als de Staten-Generaal het handelen van de regering in een concrete casus kunnen toetsen?

Ik ben van mening dat de Kamer over informatie moet kunnen beschikken die de Kamer in staat stelt de wetsuitvoering door het Kabinet te controleren. Die beoordeling zal in beginsel niet op basis van individuele gevallen moeten plaatsvinden. Het handelen van het Kabinet in een concrete fiscale casus is onderworpen aan een toets door de rechterlijke macht.

Vraag 43

Deelt u de mening dat de Belastingdienst zowel de rechterlijke macht als de Staten-Generaal het buitengewoon moeilijk gemaakt heeft om het handelen te toetsten en dat dit geleid heeft tot verspilling van forse hoeveelheden tijd en belastinggeld bij de Belastingdienst, de rechterlijke macht en de Kamer?

Nee. Ik constateer daarbij dat een familie hardnekkige belastingontduikers het de Belastingdienst zo lastig mogelijk probeert te maken door ten onrechte informatie over buitenlandse bankrekeningen achter te houden. Daarbij poogt diezelfde familie binnen en buiten de rechtszaal het zo te presenteren dat niet zij onrechtmatig bezig zijn maar de Belastingdienst. Dat is natuurlijk de wereld op zijn kop. Als er hier iemand verantwoordelijk is voor de verspilling van belastinggeld dan is het de zwartspaarder (en zijn familie).
Dat laat onverlet dat het wettelijke systeem met zich brengt dat beslissingen van de belastinginspecteur in een individuele casus aan de onafhankelijke rechter ter toetsing kunnen worden voorgelegd. Dat is hier gebeurd en die procedure loopt nog. De zaak wordt binnenkort ter beoordeling voorgelegd aan de Hoge Raad. Ik wacht het oordeel van de Hoge Raad met belangstelling af.
Het is niet aan mij een opvatting te hebben over de werkwijze van de Staten-Generaal. Staatssecretaris Wiebes heeft op 24 mei 2016 in zijn brief aan de Tweede Kamer onder meer gemeld: «Ik heb de vraag destijds naar eer en geweten beantwoord, zoals ik dat met alle vragen van uw Kamer doe.» Ik kan daaraan toevoegen dat ook ik alle vragen van uw Kamer naar eer en geweten beantwoord.

Vraag 44

Bent u bereid teneinde verdere verspilling te voorkomen complete duidelijkheid te verschaffen en de volgende documenten aan de Kamer doen toekomen:

De zaak is nog onder de rechter. De discussie over de uitspraak van het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch zal door mijn team Cassatie bij de Hoge Raad worden gevoerd. In dat licht bezien acht ik het niet gepast en gewenst deze informatie te verschaffen. Uit dergelijke informatie kan de processtrategie van de Staat of zijn bestuursorganen in een concreet dossier worden afgeleid. Het bekend worden hiervan zou de procespositie van de Staat of zijn bestuursorganen kunnen ondergraven, hetgeen onevenredig benadelend zou zijn. Daarbij komt nog dat ik adviezen van de Landsadvocaat niet openbaar pleeg te maken in verband met de benodigde vertrouwelijkheid tussen cliënt en advocaat.

Vraag 45

Bent u bereid een gezaghebbend en onafhankelijk persoon (zoals een oud-Ombudsman of een voormalig procureur-generaal bij de Hoge Raad) alle stukken uit deze zaak ter beschikking te stellen, gesprekken te laten voeren met betrokkenen en een oordeel te laten geven over het handelen van de Belastingdienst en de landsadvocaat in deze zaak en met openbare aanbevelingen te laten komen over deze specifieke zaak en mogelijk meer in het algemeen?

Nee. Er is geen aanleiding voor een dergelijk onderzoek. De Hoge Raad zal zich als hoogste rechtsorgaan over deze zaak buigen.

Vraag 46

Wilt u zelf nog een beschouwing geven over deze zaak of iets vermelden dat volgens u onderbelicht gebleven is?

De onterechte en later ingetrokken aangifte van een strafbaar feit tegen (medewerkers en/of hulppersonen van) het Ministerie van Financiën heeft achteraf bezien tot onnodige media-aandacht voor deze zaak geleid. Ik betreur dat. Het is van belang dat over juridische kwesties in alle rust en zorgvuldigheid procedures kunnen worden gevoerd bij de rechterlijke macht. Voor het overige verwijs ik naar mijn begeleidende brief (25 087 / 31 066, nr.191) bij de antwoorden op deze Kamervragen.

Vraag 47

Welke lessen heeft u tot nu toe zelf getrokken?

Staatssecretaris Wiebes heeft op 24 mei 2016 in zijn brief aan de Tweede Kamer onder meer gemeld: «Ook terugkijkend op deze zaak constateer ik dat de Belastingdienst, met uiterste inspanningen en met grote inzet, jacht heeft gemaakt op zwartspaarders, en zich daarbij tegelijkertijd heeft geconformeerd aan de geldende rechtsvoorschriften en niet buiten de paden is getreden die een overheidsorganisatie passen. Ik hoop dat ook deze laatste casussen in deze tipgeverszaak leiden tot een uitkomst die recht doet aan alle keurige belastingbetalers en die ondersteunend is aan onze belastingmoraal.» Ik sluit mij aan bij deze woorden van mijn ambtsvoorganger. Daarbij merk ik op dat bij de behandeling van het Belastingplan 2018 het door uw Kamer «zeer wenselijk» werd geacht dat «de regering een signaal wil afgeven aan zwartspaarders dat het niet aangeven van buitenlands vermogen niet onbestraft kan blijven». 13
De zaak is nog onder de rechter. Ik acht het daarom niet gepast en gewenst op het oordeel van het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch in te gaan. De discussie over de uitspraak van het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch zal door mijn team Cassatie bij de Hoge Raad worden gevoerd.

Vraag 48

Kunt u deze vragen een voor een en binnen de normale termijn van drie weken beantwoorden?

De vragen zijn een voor een en zo spoedig als mogelijk beantwoord.

Vraag 1

Kent u het artikel «miljardairsfamilie Van der Vorm koopt huizen voor Syriërs (en u betaalt mee)?»1

Ja.

Vraag 2

Waarom wordt deze discriminatie van Nederlanders toegestaan en wat gaat u doen om dit aan te pakken?

Het initiatief is een samenwerking van Rotterdam en SNTR als antwoord op de behoefte aan extra woonruimte voor statushouders als gevolg van de verhoogde instroom. Hoe sneller statushouders in de gemeente gehuisvest kunnen worden, hoe eerder zij kunnen starten met hun integratie en participatie. Om die reden heeft SNTR 200 woningen aangekocht in Rotterdam voor de huisvesting van Syrische statushouders met een daaraan gekoppeld integraal integratie- en onderzoeksprogramma. De stichting heeft ervoor gekozen om hun aanbod te beperken tot Syriërs. Een afgebakende groep naar herkomstland vergemakkelijkt in hun optiek de vormgeving van hun integratieprogramma. De particuliere woningen van SNTR zijn een aanvulling op de bestaande sociale huurvoorraad in Rotterdam, waardoor er een lagere druk op corporatiewoningen is ontstaan. Voor statushouders van andere nationaliteiten en voor Syrische statushouders die niet kiezen voor huisvesting via het programma van SNTR, geldt dat zij in een reguliere woning worden gehuisvest en bij hun integratie worden ondersteund conform de vastgestelde Rotterdamse Aanpak Statushouders 2016–2020. De Algemene wet gelijke behandeling verbiedt het in algemene zin om onderscheid te maken naar nationaliteit bij het aanbieden van woonruimte. Of in het onderhavige geval ook sprake is van discriminatie is niet aan het kabinet, maar aan een rechter om te beoordelen.

Vraag 3

Zijn er in Nederland nog meer van dit soort woon- en investeringsconstructies die Nederlanders discrimineren?

Ons zijn geen andere initiatieven bekend die vergelijkbaar zijn met het initiatief van SNTR.

Vraag 4

Deelt u de mening dat Syrische statushouders niet in Nederland moeten inburgeren, maar terug moeten naar hun eigen land, zoals hun landgenoten, die in Turkije zijn opgevangen, massaal doen? Zo nee, waarom niet?

Nee. Zodra statushouders zijn uitgeplaatst in gemeentelijke huisvesting, zijn zij verplicht om te starten met inburgering. Voor de vraag of Syrische statushouders terug zouden moeten keren naar hun eigen land verwijs ik naar de antwoorden op Kamervragen van het lid Bisschop (SGP) van 5 maart jl.2

Vraag 5

Hoe logisch vindt u het dat er op deze manier 200 extra sociale huurwoningen worden gecreëerd – inclusief huurtoeslagen en dergelijk – terwijl er volgens de gemeente Rotterdam juist «te veel sociale huurwoningen in de stad zijn»?

De gemeente Rotterdam heeft, net als andere gemeenten in Nederland, te voldoen aan de taakstelling met betrekking tot de huisvesting van statushouders. Statushouders zijn doorgaans aangewezen op de goedkope woningen. Het aanbod van 200 particuliere woningen dat door SNTR is gecreëerd voor de doelgroep helpt de gemeente bij hun taakstelling en zorgt voor een lagere druk op corporatiewoningen en dus meer mogelijkheden voor de reguliere woningzoekenden in Rotterdam.
Statushouders hebben recht op huurtoeslag. Het maakt daarbij geen verschil of ze een woning van een wooncorporatie krijgen toegewezen of een woning van SNTR.

Vraag 6

Deelt u de mening dat dit soort constructies marktverstorend werken?

Nee.

Vraag 7

Bent u bereid er voor zorg te dragen dat sociale huurwoningen alleen worden toegewezen aan Nederlanders? Zo nee, waarom niet?

Nee, In Nederland mag geen onderscheid gemaakt worden op basis van nationaliteit. Onze Grondwet begint met het recht op gelijke behandeling van gelijke gevallen.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Bossche bisschop De Korte: «Maak lege kerk onderwerp van raadsverkiezingen»»?1

Ja

Vraag 2

Deelt u de mening dat het van belang is dat gemeenten, erfgoedorganisaties, kerkelijke organisaties en andere betrokkenen komen tot (gemeentelijke) kerkenvisies, waarin afspraken worden gemaakt hoe moet worden omgegaan met kerkgebouwen bij dreigende leegstand, zodat een vaak beeldbepalend gebouw voor een dorp of stad, niet verloren gaat? Welke rol zou u hierin kunnen spelen?

Ja, ik deel uw mening. Leegstand is slecht voor een monument. Kerkgenootschappen die nog wel rijksmonumentale kerken gebruiken voor de eredienst, kampen vaak met te krappe financiële armslag om aan de instandhoudingsplicht te voldoen. Op termijn dreigen rijksmonumentale kerken, vaak beeldbepalend voor steden en dorpen, dan ook in slechte staat te raken. Dit wil ik voorkomen. Op lokaal niveau opgestelde kerkenvisies kunnen een belangrijke rol spelen bij de instandhouding van religieus erfgoed, doordat alle belanghebbende partijen betrokken zijn bij de afwegingen rond het (blijven) gebruiken van kerken. Sluitstuk van een kerkenvisie is de gedragen keuze welke kerken in gebruik kunnen blijven en welke voor herbestemming in aanmerking komen. Middelen voor instandhouding en herbestemming kunnen gerichter ingezet worden en transformaties kunnen beter worden begeleid. Ik ervaar brede bereidheid tot het maken van deze kerkenvisies. Ik wil deze bereidheid steunen, door € 13,5 miljoen beschikbaar te stellen uit de aanvullende middelen uit het regeerakkoord voor de ontwikkeling en het opstellen van kerkenvisies.

Vraag 3

Is er een duidelijk beeld van monumenten die op korte termijn kunnen worden aangepakt en ondersteund? Klopt het dat er zowel door de Federatie Instandhouding Monumenten als het Interprovinciaal Overleg inventarisaties zijn gemaakt van restauraties van monumenten die op korte termijn gestart kunnen worden? Hoe gaat u projecten selecteren uit de inventarisaties en welke planning wilt u daarbij hanteren? Kunt u voorbeelden noemen?

De precieze inzet van de restauratiemiddelen 2018 bespreek ik, nu mijn brief «Cultuur in een open samenleving» gereed is, met organisaties en andere overheden. Er zijn inderdaad inventarisaties gemaakt van restauraties die op korte termijn kunnen starten. De selectie van projecten 2018 zal gebeuren op basis van criteria waaronder het startklaar zijn van projecten, de beschikbaarheid van een eigen bijdrage en de evidente noodzaak van herstel. Voor 2019 en verder zal ik samen met veldpartijen aanvullende doelen benoemen als voorwaarde voor subsidie zoals verduurzaming en toegankelijkheid. Voorbeelden van projecten die in 2018 voor subsidie in aanmerking komen, zijn de Onze Lieve Vrouwekerk in Breda, de Grote Kerk van Naarden, de Stevenskerk te Nijmegen en de Domkerk in Utrecht.

Vraag 4

Wat is uw reactie op één van de aanbevelingen die wordt gedaan in het onderzoeksrapport van Ecorys om voor de instandhouding van grote monumenten, waaronder kerken, een aparte meerjarige regeling te maken en daar middelen voor te reserveren?2

De instandhouding van grote monumenten is al enige tijd onderwerp van discussie. Op basis van de Subsidieregeling instandhouding monumenten (Sim) kunnen eigenaren van grote monumenten subsidie aanvragen voor het onderhoud van hun monument. In 2016 is door mijn voorganger speciaal voor grote monumenten eenmalig 20 miljoen toegevoegd aan het budget. Een structurele oplossing ontbreekt tot op heden. Eigenaren van grote monumenten, maar ook de bouwbedrijven in de restauratiesector, geven aan niet zozeer behoefte te hebben aan een groot bedrag ineens, maar aan zekerheid op financiële ondersteuning voor een langere periode van bijvoorbeeld 10 jaar. Dan pas zijn zij in staat zorgvuldig de verschillende werkzaamheden in te plannen en de eigen bijdrage op te brengen. Ik onderschrijf dus de aanbeveling van Ecorys over grote monumenten en zal met het veld een nieuw instrument uitwerken en dit najaar aan uw Kamer presenteren. Het zal daarbij niet alleen gaan om kerkgebouwen maar ook om grote buitenplaatsen en kastelen zoals bijvoorbeeld landgoed Middachten.

Vraag 5

Kunt u aangeven op welke wijze er invulling wordt gegeven aan de motie-Dik-Faber/Pechtold die verzoekt te inventariseren welke innovatieve verduurzamingsmogelijkheden er zijn om met behoud van cultuurhistorische waarde religieus erfgoed te behouden?3

Met de extra inzet die ik pleeg voor het religieus erfgoed die ik in mijn brief «Cultuur in een open samenleving» aankondig, zal ik gericht inzetten op de verduurzaming van monumenten zoals kerkgebouwen. Vanuit het besef dat Nederland het internationale klimaatakkoord heeft ondertekend en dit kabinet een expliciete ambitie op dit terrein heeft uitgesproken vind ik het noodzakelijk om ook het monumentale vastgoed met innovatieve maatregelen tegemoet te treden. Ik bouw daarbij voort op eerdere initiatieven. Zo heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) in het kader van het programma Agenda Toekomst Religieus Erfgoed een symposium Energieke Kerken georganiseerd, waar energiebesparing in kerkgebouwen centraal stond en goede voorbeelden werden opgehaald. Aansluitend is een publicatie over klimaatbeheersing uitgebracht (https://cultureelerfgoed.nl/publicaties/klimaatbeheersing-in-monumentale-kerken). Duurzaamheid is een terugkerend thema in verschillende handreikingen van de RCE die voor de instandhouding en herbestemming van kerken zijn verschenen. Via het kennisplatform van het programma Toekomst Religieus Erfgoed bevorder ik al de uitwisseling van ervaringen van kerkbeheerders, onderzoekers, overheden en initiatiefnemers die een kerk een nieuwe functie willen geven. Ik werk daarbij bijvoorbeeld samen met het netwerk Groene Kerken, maar benut ook de praktijkervaring van de RCE bij de advisering aan eigenaren en gemeenten over religieus erfgoed. In een proef om 18 grote monumenten concreet te verduurzamen zijn technische en financiële ervaringen met een drietal kerken opgedaan.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «Peking pleegt coup bij verzekeringsreus Anbang»?1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u de grootste «boardroom coup» uit de moderne Chinese geschiedenis?

Ik heb geen nadere informatie over de interventie van de Chinese toezichthouder op de verzekeringssector CIRC bij Anbang dan in de media bekend is. Ik kan op basis van die informatie geen oordeel geven.

Vraag 3

Wat betekent het voor het Nederlandse Vivat dat hun Chinese eigenaren nu geleid worden door Chinese overheidsinstanties?

De verzekeringsgroep Vivat en haar dochterondernemingen SRLEV, Reaal Schadeverzekeringen, Zwitserleven PPI, Proteq Levensverzekeringen en vermogensbeheerder Actiam zijn Nederlandse vennootschappen, vallen onder Nederlands recht en staan onder toezicht van de Nederlandse toezichthouders DNB en AFM.
Anbang is enig aandeelhouder in de verzekeringsholding Vivat en daarmee indirect enig aandeelhouder in de vergunninghoudende dochterondernemingen. Via die weg kan Anbang, en na de overname van het bestuur de CIRC, enige invloed uitoefenen op het beleid van Vivat. De CIRC heeft geen zeggenschap over de dagelijkse bedrijfsvoering binnen Vivat. De invloed als aandeelhouder is beperkt door de Nederlandse wettelijke regels ter zake van het ondernemingsbestuur (waar gaat de aandeelhouder wel en niet over), de wettelijke eisen die gelden voor vergunninghoudende verzekeraars en hun aandeelhouders (waaronder de Europese prudentiële eisen), het toezicht door DNB en AFM daarop en ten slotte de afspraken die DNB met Anbang heeft gemaakt bij de afgifte van de verklaring van geen bezwaar in 2015. Zoals in de antwoorden op de vragen van de leden Omtzigt en Ronnes (beiden CDA) over de problemen bij Anbang en de gevolgen daarvan voor de polishouders van VIVAT (oa Zwitserleven, Reaal en Route Mobiel)2 is aangegeven is het op grond daarvan aan Vivat niet toegestaan leningen en garanties te verstrekken aan de aandeelhouder zonder de toestemming van DNB.
Voorts geldt dat Vivat in november 2017 alle leningen die eerder door Anbang aan Vivat waren verstrekt op de kapitaalmarkt heeft geherfinancierd en aan Anbang heeft afgelost.3 Er zijn op dit moment dus geen financiële banden tussen Vivat en Anbang anders dan het aandeelhouderschap van laatstgenoemde.

Vraag 4

Welke gevolgen voor de Nederlandse toezichthouders zijn er door de ingreep van de Chinese overheidsinstanties?

Ik zie geen reden waarom de mogelijkheden voor de Nederlandse toezichthouders om toezicht te houden op de Nederlandse verzekeringsgroep Vivat en de vergunninghoudende verzekeraars zouden zijn veranderd in het licht van de recente ontwikkelingen.

Vraag 5

Hoe houden de Nederlandse toezichthouders zicht op de geldstromen die er tussen Vivat en Anbang plaats vinden en worden de mogelijkheden voor toezicht bemoeilijkt nu de Chinese overheid het bedrijf operationeel overgenomen heeft?

Voor het antwoord op vraag 5 verwijs ik naar mijn antwoorden op de vragen 3 en 4.

Vraag 6

In hoeverre staat u en/of de toezichthouders in contact met de Chinese autoriteiten over deze gebeurtenis?

De Nederlandsche Bank heeft in het kader van het toezicht op Vivat contact met de Chinese toezichthouder op de verzekeringsector CIRC. DNB heeft aan mij bevestigd ook naar aanleiding van de recente berichten in de media contact te hebben gehad met de CIRC. Uit het contact met DNB concludeer ik dat de in deze brief genoemde ontwikkelingen geen reden geven tot zorg.

Vraag 7

Heeft u de garantie dat Vivat voldoende gekapitaliseerd is en blijft?

De verzekeringsgroep Vivat en de vergunninghoudende verzekeringsdochters dienen doorlopend te voldoen aan alle wettelijke eisen met betrekking tot hun solvabiliteit. DNB ziet daarop toe. Het is Vivat op grond van die wettelijke eisen niet toegestaan stappen te zetten die de kapitaalspositie zouden kunnen bedreigen. Ook daarop ziet DNB toe. Daarbij is tevens van belang dat het Vivat niet is toegestaan leningen en garanties te verstrekken aan de aandeelhouder zonder de toestemming van DNB.
Ik heb overigens geen aanwijzingen te veronderstellen dat Vivat of Anbang dergelijke stappen zouden overwegen.

Vraag 8

Kunnen de Chinese autoriteiten nu eigenstandig besluiten nemen die de kapitaalpositie van Vivat onder druk kunnen zetten en heeft De Nederlandsche Bank (DNB) middelen om in te grijpen indien er een ongewenste kapitaaluitstroom uit Vivat richting China op gang wordt gebracht?

Voor het antwoord op vraag 8 verwijs ik naar mijn antwoorden op de vragen 3 en 7.

Vraag 9

Is er in deze situatie een rol voor de Europese Commissie om mogelijke staatssteunsituaties te beoordelen?

Vivat ontvangt geen steun van een (Europese) overheid. Dat betekent dat de staatssteunregels niet van toepassing zijn.

Vraag 10

Heeft u inzicht in de wetsovertredingen waar Anbang volgens het nieuwsbericht van wordt verdacht en is er ook een link met Nederland of de bedrijfsactiviteiten waar Vivat mee gemoeid is?

Ik heb ten aanzien van de vermeende overtredingen van Anbang geen andere informatie dan ik uit de media heb vernomen. Ik ben niet bekend met enige band met Nederland.

Vraag 11

Hoe beoordeelt u de situatie die nu is ontstaan, namelijk dat de Chinese overheid als wetgever bedrijven heeft gemaand om «niet-strategische bezittingen» te verkopen, de schijnbare solvabiliteitsproblemen bij Anbang en het feit dat diezelfde Chinese overheid nu aan de knoppen zit bij Anbang en financiële beslissingen kan nemen?

Ik begrijp de vraag zo dat de leden vragen naar de toekomst van het aandeelhouderschap van Anbang van de verzekeringsgroep Vivat. De leden verwijzen daarbij naar de berichten in de media dat de Chinese overheid Chinese bedrijven zou hebben opgedragen niet-strategische bezittingen te verkopen en het feit dat de CIRC hieraan als de facto bestuurder van Anbang met betrekking tot Vivat gevolg zou kunnen geven. Ik heb geen signalen ontvangen over eventuele plannen van Anbang ten aanzien van het aandeelhouderschap van Vivat.
Het staat een aandeelhouder in beginsel vrij zijn aandelenbelang te vervreemden. Het staat Anbang in die zin ook vrij om één of meerdere partij(en) te zoeken die bereid is/zijn de aandelen in de verzekeringsgroep Vivat over te nemen. Wel geldt voor een dergelijke verkoop dat de koper voor het verwerven van de aandelen, mits de koper ten minste 10% van de aandelen verkrijgt, een verklaring van geen bezwaar van DNB moeten hebben. DNB zal daarbij de koper beoordelen conform de eisen in de Wet op het financieel toezicht.
Een overdracht van aandelen verandert daarbij niets aan de verplichtingen van de verzekeringsgroep Vivat jegens polishouders.

Vraag 12

Kunt u begrijpen dat de werknemers en polishouders van Vivat, gezien de stapeling van slecht nieuws rond eigenaar Anbang de afgelopen jaren,2 zich zorgen maken over de soliditeit van hun werkgever en uitgever van hun polis, vaak ook hun pensioenverzekeraar? Wat is uw boodschap om hen gerust te stellen? Genieten zij voldoende bescherming?

Ik begrijp goed dat werknemers en polishouders zich zorgen kunnen maken in het licht van de berichten die over de aandeelhouder van Vivat in de media zijn verschenen. Ik herhaal hier dat Anbang en de onderdelen van de verzekeringsgroep Vivat verschillende bedrijven zijn. Werknemers en polishouders hebben een relatie met Vivat en niet met Anbang. Vivat en haar verzekeringsdochters zijn gezonde Nederlandse bedrijven. De problemen van Anbang doen daar op geen enkele wijze aan af. Mijn boodschap is dus dat de situatie in China vervelend is door de onrust die deze creëert maar dat er geen gevolg is voor de financiële positie van Vivat. Er is dus ook geen gevolg voor de polishouders en werknemers van Vivat en haar verzekeringsdochters.

Vraag 1

Kent u het bericht «Blinden Den Haag kunnen in maart zelfstandig stemmen»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het fantastisch nieuws is dat blinden en slechtzienden tijdens de aankomende gemeenteraadsverkiezingen in Den Haag zelf kunnen stemmen door middel van een mal met gaatjes die over het stembiljet gelegd kan worden en audio-ondersteuning?

Vraag 3

Deelt u de mening dat het wenselijk is dat elke gemeente dit aan gaat bieden voor de aankomende gemeenteraadsverkiezingen van 21 maart 2018?

Vraag 4

Kunt u aangeven, na overleg met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), in hoeverre het mogelijk is om naast de acht stembureaus in Den Haag elke gemeente op z’n minst één stembureau in te laten stellen waar blinden en slechtzienden kunnen stemmen? Zo ja, hoe zou dit gerealiseerd kunnen worden voor 21 maart? Zo nee, waarom niet?

Vraag 5

Zou u in gesprek willen gaan met de VNG om ervoor te zorgen dat bij de toekomstige verkiezingen blinden en slechtzienden in alle gemeenten kunnen stemmen? Zo nee, waarom niet?

Vraag 1

Herinnert u zich de beantwoording op de vragen (ingezonden 19 oktober 2017, antwoorden ontvangen 19 december 2017) inzake erfpacht in Amsterdam1, waarin u aangeeft dat bij geschillen de weg naar de burgerlijke rechter open staat? Kunt u daarbij ook aangeven wat gemiddelde de procedurekosten zijn van een proces bij de burgerlijke rechter en deelt u de gedachte dat die kosten een forse belemmering zijn om sowieso een proces tegen de gemeente te starten?

Ja, ik herinner mij de beantwoording van de genoemde vragen. Ik ga ervan uit dat uw vraag betrekking heeft op een eventueel geschil tussen een erfpachter en de gemeente over de erfpachtvoorwaarden. Wanneer het geschil leidt tot een gerechtelijke procedure, is griffierecht verschuldigd dat door het gerecht in rekening wordt gebracht. Een geschil over de erfpachtvoorwaarden zal door de rechtbank worden aangemerkt als een vordering of verzoek van onbepaalde waarde. Wanneer de erfpachter een natuurlijk persoon is, is het griffierecht in een dergelijk geval in beginsel € 291. Er geldt een verlaagd tarief van € 79 als een natuurlijk persoon onvermogend is. Erfpachters die gezamenlijk een advocaat inschakelen en een gemeenschappelijke dagvaarding, verzoekschrift of procesinleiding indienen, betalen gezamenlijk slechts eenmaal het griffierecht.
Daarnaast zijn er belangengroepen die procederen ten behoeve van meerdere erfpachters waardoor eveneens de proceskosten voor individuele erfpachters kunnen worden beperkt. Elke procespartij moet ook rekening houden met de kosten die zijn advocaat in rekening kan brengen.
Afhankelijk van zijn financiële situatie kan de erfpachter in aanmerking komen voor gefinancierde rechtsbijstand. Het is aan de erfpachter om – eventueel na het inwinnen van juridisch advies over zijn zaak – te beslissen of hij een procedure tegen de gemeente wil voeren. Hij moet daartoe inschatten of hij een procedure voldoende kansrijk acht. Ik meen dat met het voorgaande voldoende rekening wordt gehouden met de financiële positie van procespartijen.

Vraag 2

Deelt u de conclusie dat naast de toepasselijkheid van de algemene beginselen van behoorlijk bestuur op het privaatrechtelijk handelen van de overheid, het zo is dat een beroep kan worden gedaan op onredelijk bezwarende bedingen in door de overheid gehanteerde algemene voorwaarden en erfpachtbeleid? Zo nee, waarom niet?

Het staat iemand vrij in rechte aan te voeren dat er sprake is van een onredelijk bezwarend beding. In het algemeen geldt dat een beding in algemene voorwaarden vernietigbaar is; indien het, gelet op de aard en de overige inhoud van de overeenkomst, de wijze waarop de voorwaarden tot stand zijn gekomen, de wederzijds kenbare belangen van partijen en de overige omstandigheden van het geval; onredelijk bezwarend is voor de wederpartij (artikel 6:233 BW). Op grond van artikel 6:216 BW is deze regel in beginsel ook van toepassing op de vestiging van erfpacht.

Vraag 3

Deelt u de conclusie dat een gerechtelijke toets aan de algemene rechtsbeginselen die voordat of vlak nadat de nieuwe algemene voorwaarden en/of nieuw erfpachtbeleid zijn geïntroduceerd en op de eerste erfpachtrechten van toepassing zijn verklaard, per definitie een toets is die theoretisch plaatsvindt en niet aan de hand van een praktische situatie? Zo nee, waarom niet? Deelt u dan ook de conclusie dat het, vanwege het belang van een dergelijke gerechtelijke toets voor een aanzienlijk aantal erfpachters, ongewenst is dat het ontbreken van een praktische situatie niet tot een gerechtelijk oordeel leidt? Zo nee, waarom niet?

Bij de invoering van het nieuwe erfpachtstelsel heeft het college zowel een uitgebreide inspraak georganiseerd als de gemeenteraad geconsulteerd. Voor zover rechtsbeginselen aan de orde zijn, boden beide procedures de mogelijkheid deze naar voren te brengen. Gerechtelijke toetsing vindt altijd plaats aan de hand van concrete gevallen (praktische situaties). Zo lang immers geen sprake is van een concreet belang, is een gerechtelijke procedure niet aan de orde. Het is aan de rechter om in een concrete situatie te toetsen aan deze rechtsbeginselen.

Vraag 4

Is de indruk juist dat vrijwel alle appartementencomplexen in Amsterdam zijn uitgegeven als één erfpachtrecht en dat dit erfpachtrecht vervolgens is gesplitst in appartementsrechten? Zo nee, waarom niet?

Amsterdam geeft al sinds 1896 op grote schaal grond in erfpacht uit. In de jaren ’50 is een regeling van splitsing van een gebouw in appartementsrechten in de Nederlandse wetgeving opgenomen. Het is sindsdien tevens mogelijk om erfpachtrechten in appartementsrechten te splitsen.
In 2005 is in de wet de mogelijkheid opgenomen om erfpacht te vestigen per appartement (artikel 5:118a BW). Sinds die tijd is het gebruikelijk in Amsterdam om – bij nieuwe uitgifte van grond bestemd voor de bouw van appartementencomplexen -eerst te splitsen om vervolgens de appartementen in erfpacht uit te geven. Appartementencomplexen die vóór 2005 zijn gerealiseerd zijn dus veelal eerst in erfpacht uitgegeven en daarna in appartementsrechten gesplitst.
Er zijn in Amsterdam ruim 7.000 erfpachtrechten die na uitgifte in appartementsrechten zijn gesplitst. Daaruit zijn in totaal circa 180.000 woningappartementsrechten ontstaan.

Vraag 5

Klopt het dat normaal gesproken alle erfpachters in een appartementencomplex moeten instemmen met afspraken over de erfpacht? Klopt het dat voor de overstap naar eeuwigdurende erfpacht de gemeente Amsterdam de erfpachters met een appartementsrecht de mogelijkheid biedt om individueel een overeenkomst af te sluiten? Is het waar dat de gemeente Den Haag dat op een andere wijze heeft aangepakt, namelijk door uit te gaan van een tijdelijke voorziening, omdat huiseigenaren daar overstappen van tijdelijke erfpacht (voor bepaalde tijd) naar eeuwigdurende erfpacht (onbepaalde tijd)? Is het juist dat in de gemeente Amsterdam het niet gaat om een tijdelijke maar om een semi permanente voorziening? Als dat zo is, deelt u de conclusie dat het dus nog heel veel (een onbepaald aantal) jaren kan duren voordat alle erfpachters in een complex zijn overgestapt en het onderliggende erfpachtrecht wordt aangepast en, zo ja, vindt u dat een gewenste (goederenrechtelijke-) situatie op lange termijn?

Om overstap per appartementsrecht mogelijk te maken, biedt de gemeente Amsterdam elke individuele appartementseigenaar die wil overstappen naar eeuwigdurende erfpacht een overeenkomst aan. De overeenkomst tot overstap wordt gezekerd door middel van een kwalitatieve verplichting en een kettingbeding met bijbehorend boetebeding, waarmee wordt gewaarborgd dat ook de toekomstige rechtsopvolgers van de appartementseigenaar aan alle rechten en plichten uit de overeenkomst tot overstap zijn gebonden. Als alle appartementseigenaars in een complex na verloop van een aantal jaren individueel via deze overeenkomst zijn overgestapt, kunnen zij ook gezamenlijk de erfpacht goederenrechtelijk wijzigen. Dit wijkt niet wezenlijk af van de situatie in de gemeente Den Haag, ook daar gaan aan een goederenrechtelijke wijziging overeenkomsten vooraf. Indien alle appartementsgerechtigden in een appartementencomplex willen overstappen naar eeuwigdurende erfpacht, is het overigens ook mogelijk om gezamenlijk, in één keer over te stappen, zonder dat eerst deze overeenkomsten worden gesloten.

Vraag 6

Bent u op de hoogte van het memorandum van mr. dr. F.J. Vonck en prof. mr. dr. A.A. van Velten aan de Ring van Notarissen Arrondissement Amsterdam «Goederenrechtelijke gevolgen overstapregeling Amsterdamse erfpacht» d.d. 30 januari 2018?2

Ja, ik ben hiervan op de hoogte.

Vraag 7

Deelt u de conclusie van Vonck en Van Velten (onder nummer 26) dat, bij in appartementsrechten gesplitste erfpachtrechten, de overstap voor individuele gerechtigden tot stand komt door middel van een contractuele regeling, versterkt met een kwalitatieve verplichting, een kettingbeding en een boetebeding? Zo nee, waarom niet? Zo ja, deelt u dan ook de conclusie dat deze regeling bestaande beperkt-gerechtigden uitsluitend bindt indien zij met die regeling hebben ingestemd? Zo nee, waarom niet?

Ik verwijs naar mijn antwoord op vraag 5 wat betreft de wijze waarop de overstapregeling in Amsterdam is vormgegeven met betrekking tot in appartementsrechten gesplitste erfpachtrechten. Het memorandum bevat de opvatting van twee rechtsgeleerden over de goederenrechtelijke gevolgen van de overstapregeling naar eeuwigdurende erfpacht in Amsterdam, zoals gevraagd door de Ring van Notarissen Arrondissement Amsterdam. Een bindende juridische beslissing over de duiding van de bedoelde vormgeving kan alleen de rechter geven.

Vraag 8

Deelt u de gedachte dat het aannemelijk is dat de contractuele regeling bij in appartementsrechten gesplitste erfpachtrechten voor de overstap van individuele gerechtigden, waarbij door de desbetreffende gemeente een premie op de huidige (schaduw)canon wordt bedongen, kwalificeert als een erfpachtverzekering? Zo nee, waarom niet? Zo ja, dan moet de conclusie toch ook zijn dat de desbetreffende gemeente hiermee een erfpachtverzekering in de markt zet gericht op consumenten, in welk geval de Autoriteit Financiële Markten (AFM) zou moeten acteren aangezien dit «complexe financiële product» niet voldoet aan het normenkader dat de Wet op het financieel toezicht (Wft) en de AFM hieraan stellen? Bent u bereid om hierover in overleg te treden en de AFM te verzoeken om hier een onderzoek naar te doen?

Er is sprake van een verzekering indien de ene partij (de verzekeraar) zich jegens haar wederpartij (de verzekeringnemer) verbindt tot een of meer uitkeringen, en bij het sluiten van de overeenkomst geen zekerheid bestaat over wanneer of tot welk bedrag een uitkering moet worden gedaan. Er dient onzekerheid te bestaan bij partijen wanneer de verzekerde gebeurtenis of situatie zich voordoet. Het bedingen van een premie op de huidige (schaduw) canon voor het overstappen naar eeuwigdurende erfpacht kwalificeert niet als een verzekering omdat geen sprake is van een verbintenis tussen de gemeente Amsterdam en de erfpachter tot het doen van een of meer uitkeringen indien zich een bepaalde onzekere gebeurtenis voordoet. Er ontstaat voor de erfpachter zekerheid over de hoogte van de canon die eeuwigdurend dient te worden betaald. Dat kwalificeert niet als een verzekering. De Wft is dan ook niet van toepassing en de AFM heeft derhalve hier geen rol.

Vraag 9

Heeft u aanwijzingen dat de gemeente Amsterdam zich bij de overstapregeling niet houdt aan de regels van de Wft en van de AFM? Zo ja, bent u bereid om hierover in overleg te treden en de AFM te verzoeken om hier een onderzoek naar te doen?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 10

Is het u bekend dat de betrokken gemeente heeft geweigerd om de financiële effecten voor (groepen) huiseigenaren door te (laten) rekenen, waardoor erfpachters niet weten waar ze aan toe zijn?

Persoonlijke situaties en voorkeuren van erfpachters kunnen onderling sterk verschillen. Hierdoor zou een berekening voor groepen huiseigenaren slechts een beperkt inzicht geven in financiële effecten. De gemeente heeft in een vroeg stadium een rekentool op haar website geplaatst waarmee erfpachters de financiële effecten van verschillende erfpachtvarianten op onder meer grondwaarde en canon voor hun persoonlijke situatie konden berekenen. Het is aan iedere erfpachter zelf om aan de hand hiervan de afweging te maken welke variant op basis van zijn persoonlijke situatie en voorkeuren passend is. Zowel overstappers als particuliere kopers van woningen op erfpachtgrond zullen zich daarnaast veelal laten bijstaan door ter zake deskundige (Amsterdamse) makelaars en financieel adviseurs.

Vraag 11

Deelt u de gedachte dat de positie van huiseigenaren met erfpacht, ter voorkoming van plotselinge, eenzijdige, exorbitante verhogingen van de erfpacht door de grondeigenaar, versterking nodig heeft juist nu de gemeente een monopoliepositie op de Amsterdamse grondmarkt heeft en een grote groep huiseigenaren (circa 100.000) door de overstapregeling in hun financiële vermogen klem wordt gezet?

Voor een erfpachter is de resterende looptijd van het tijdvak en de grondslag van de canonberekening – op basis van de grondwaarde – bekend, en wordt de afloop van het tijdvak en de daarmee verbonden wijziging van voorwaarden en canonaanpassing aan de nieuwe grondwaarde enkele jaren tevoren aangekondigd. De overstapregeling biedt een nieuwe mogelijkheid aan erfpachters om de canon, in plaats van een begrensde periode, voor eeuwig vast te leggen. Dat juist de overstapregeling huiseigenaren in hun financiële vermogen klem zet, ligt daarom niet voor de hand. Bovendien heeft de gemeenteraad van Amsterdam twee moties (28 juni 2017, Motie 810 en 812) aangenomen met betrekking tot een uitbreiding van de financiële vangnetregeling ter voorkoming van gedwongen verhuizing en ten behoeve van een hardheidsclausule. Het college heeft de gemeenteraad over de afhandeling van deze moties geïnformeerd bij brief van 12 december 2017.

Vraag 12

Kunt u deze vragen binnen vier weken beantwoorden?

Ik streef er telkens naar vragen zo snel mogelijk te beantwoorden. In de mededeling van 26 maart 2018 (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2017–2018, nr. 1557) heb ik u aangegeven dat de beantwoording van deze vragen meer tijd vergde dan de termijn van drie weken.

Vraag 1

Bent u bekend met het interview in Blauw (editie februari 2018) van de heer L. Kuijs («Mister Cloud»), directeur van de Politieacademie en portefeuillehouder Kennis binnen de politie?

Ja.

Vraag 2

Kunt u aangeven in welke opzichten het in dit interview verwoorde concept van de «Kenniscloud» afwijkt van het (reeds vanaf 2000) ontwikkelde Politiekennisnet (PKN), dan wel Kennis op Maat Politie (KomPol), dat sinds 2013 het PKN verving? Was het PKN c.q. KomPol ook niet een concept waarbij kennis vanuit de politiepraktijk – met behulp van zo’n 800 auteurs onder begeleiding van ervaren kennismakelaars – actueel werd gehouden? Vervulde de Politieacademie een centrale rol in het ontsluiten, veredelen en valideren van die aangeleverde informatie? Functioneert KomPol nog? Wat heeft de Politieacademie de afgelopen jaren gedaan om het PKN c.q. KomPol actief te houden c.q. te onderhouden? Welke lessen zijn in het kader van het PKN c.q. KomPol geleerd die bij het opzetten van de «Kenniscloud» benut kunnen worden?

Kennis op maat politie (Kompol) en de mediacollectie zijn de belangrijkste kennisdiensten van de Politieacademie. Doorwerking van politie specifieke kennis in onderwijs en praktijk staat centraal. Daarvoor worden voortdurend verbindingen gelegd tussen deze kennisdiensten onderling, het team Onderzoek, andere kennisinstellingen, de politiepraktijk en het politieonderwijs. Dit bevordert het eenduidig werken volgens de laatste stand van zaken. Wanneer bijvoorbeeld het OM met de politie afspraken maakt, worden deze in samenwerking met de experts vertaald tot gevalideerde politiekundige kennis op Kompol.
De kenniscloud faciliteert en verbindt de bestaande kennisinitiatieven en betrokken afdelingen en medewerkers. Het zorgt ervoor dat politiemensen vakinhoudelijke informatie eenvoudiger kunnen opzoeken en delen. De kenniscloud is feitelijk dus een geordende verzameling van politiekennis, die online te benaderen is en daarom een aanvulling op Kompol.

Vraag 3

Kunt u aangeven wat de rol is van «communities of practice», moderatoren en kennis-referenten? Welke actor geeft de doorslag bij het valideren van kennis voor en door de politie?

De «communities of practice» (COP) zijn (informele)groepen politiemensen die zich op basis van kennis van en/of affiniteit met een onderwerp hebben georganiseerd. Binnen deze groep wordt kennis en expertise gedeeld en verdiept.
Kennis binnen de politieorganisatie wordt op deze wijze beter samengebracht. Indien het gaat om kennis waarover beleid is vastgesteld is de betreffende portefeuillehouder binnen de politie doorslaggevend voor het valideren van kennis.

Vraag 4

Vindt u het juist dat in het interview geen melding wordt gemaakt van de noodzaak tot het delen van kennis met de ketenpartners van de politie, zoals de Koninklijke Marechaussee, het openbaar ministerie, de Immigratie en Naturalisatiedienst en de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst? Kunt u helderheid verschaffen over de wijze waarop dit gebeurt en of de kennis ook daadwerkelijk wordt benut door de ketenpartners?

De politie deelt en betrekt kennis in haar netwerk. Zo ondersteunt, faciliteert en verbindt de kennisfunctie van de Politieacademie (Kennis- en Informatieknooppunt, KIK) naast de politie ook ketenpartners, zoals het Openbaar Ministerie (OM), de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD) en de Koninklijke Marechaussee (KMar).

Vraag 5

Wat is het businessmodel dat ten grondslag ligt aan de «Kenniscloud«? Is het louter een netwerkmodel dat is gebaseerd op het belangeloos geven en delen van informatie, of is sprake van abonnementen en belangen van commerciële uitgevers?

Er is geen sprake van commerciële belangen. Kenniscloud is gericht op het delen van kennis binnen de politieorganisatie, zodat beschikbare kennis toegankelijk wordt gemaakt voor iedere politiemedewerker die dit nodig heeft. Indien gewenst en noodzakelijk, wordt de kennis ook gedeeld met ketenpartners.

Vraag 6

Deelt u de opvatting van de heer Kuijs «dat de meeste parate kennis aanwezig is bij net afgestudeerde agenten»? Hoe verhoudt de ervarings- en praktijkkennis van politiemensen uit de praktijk zich hiertoe? Hoe kijkt het korps en de korpschef hier naar?

Wat theoretische kennis betreft is deze vaak het meest paraat bij mensen die deze kortgeleden geleerd hebben. Kennis en ervaring uit de praktijk zijn uiteraard ook zeer waardevol en volop aanwezig bij politiemensen met meer werkervaring. In aanvulling hierop is het ook zaak dat politiemedewerkers gedurende hun loopbaan de voor hun functie benodigde parate kennis goed onderhouden. Naar aanleiding van mijn toezegging op een onderzoek van de Inspectie Justitie en Veiligheid naar de parate kennis van politieambtenaren in de basispolitiezorg1 ontwikkelt de politie op dit moment het zogenoemde Kwaliteitssysteem Vakbekwaamheid.

Vraag 7

Herkent u zich in de constatering van de heer Kuijs dat ten aanzien van het vermeende gebrek aan kwaliteit van processen-verbaal het grootste probleem is dat «elke officier (van justitie) zijn eigen eisen heeft voor het dossier». Deelt de korpschef en de leiding van het openbaar ministerie deze opinie? Hoe verhoudt deze constatering zich tot de conclusies van het rapport «Handelen naar waarheid» en het daarop gebaseerde verbeterprogramma?

Politie en OM werken in het Kwaliteitsprogramma politie-OM al enige jaren samen aan de verbetering van opsporing en vervolging. Een belangrijk onderdeel van het kwaliteitsprogramma is het verbeteren van de kwaliteit van het procesdossier (proces-verbaal) bij veel voorkomende criminaliteit. In 2017 is de politie, samen met het OM, gestart met de implementatie van de «kwaliteitsstandaard procesdossier VVC», zodat er op een eenduidige manier gewerkt wordt Deze kwaliteitsstandaard is opgesteld door Politie en OM samen.

Vraag 1

Kent u het bericht «Gemeenten wantrouwen beleggers en dat frustreert bouw middeldure huurwoningen»?1

Ja.

Vraag 2

Bent u op de hoogte van het huidige woningtekort?

Ja.

Vraag 3

Deelt u de mening dat de bouw van middenhuurwoningen belangrijk is om meer mensen kans op een goed en betaalbaar huis te geven?

Ik deel deze mening. Meer woningen in het middenhuursegment zijn onder andere nodig voor starters en jonge gezinnen. Met name in gemeenten met een gespannen woningmarkt, zoals de grote steden, hebben deze groepen moeite om een betaalbare woning te vinden. Op dit moment blijft daar het aanbod van middenhuurwoningen achter bij de vraag. Ik heb u recent de kabinetsreactie gestuurd op de aanbevelingen van de voorzitter van de Samenwerkingstafel middenhuur2. Hierin kondig ik een aantal maatregelen aan om meer woningen in het middenhuursegment tot stand te laten komen, en ook mogelijkheden om deze woningen te bestemmen voor een doelgroep en te behouden in het segment. De verantwoordelijkheid voor het bouwen van middenhuurwoningen ligt op lokaal niveau. Ik roep daarom lokale partijen op om met elkaar aan de slag te gaan om samen goede afspraken te maken over meer middenhuur.

Vraag 4

Deelt u de mening dat de miljarden, die beschikbaar zijn voor investeringen in middenhuurwoningen, moeten worden gebruikt om te bouwen, bouwen, bouwen?

Het vertrouwen tussen beleggers en decentrale overheden is wezenlijk voor de bijdrage die investeringen van private partijen kunnen leveren aan woningbouw, en specifiek voor meer middenhuur. Ik ben er van overtuigd dat de gezamenlijke intenties en de bereidwilligheid vanuit beleggers en gemeenten aanwezig is, en dat een betere bekendheid van partijen onderling met elkaar hieraan kan bijdragen. Het rapport van de STEC groep toont dat gemeenten en beleggers elkaar beter kunnen vinden, en ook dat er nog een wereld valt te winnen.

Vraag 5

Wat is uw reactie op de uitkomst van het onderzoek van het adviesbureau dat 40% van de gemeenten bang is dat beleggers middeldure huurwoningen snel doorverkopen?2

Het rapport van de STEC groep geeft aan dat 40% van de deelnemende gemeenten bang is dat beleggers middenhuurwoningen snel doorverkopen. Deze zorg is met name buiten de G4/G32 groot. De Samenwerkingstafel middenhuur heeft laten zien dat een aantal beleggers bereid is om afspraken te maken met gemeenten over het behouden van woningen voor het middenhuursegment. Dit zijn veelal private afspraken die gemaakt worden bij de gronduitgifte. In een aantal steden hebben beleggers aangegeven dat heldere kaders vanuit de gemeente zorgen voor een gelijk speelveld waardoor de bouw van middenhuurwoningen tot stand komt.
Het gesprek met elkaar aangaan in bijvoorbeeld de vorm van een lokale samenwerkingstafel of een lokale woonvisie is een goede manier om afspraken te maken. Voor gemeenten die daar behoefte aan hebben, bied ik ondersteuning door middel van het Expertteam Woningbouw. Dit Expertteam kan helpen in het bieden van specifieke kennis, maar ook bij het opzetten van een lokale samenwerkingstafel.

Vraag 6

In hoeverre zijn gemeenten op de hoogte gebracht van de algemene maatregel van bestuur Middenhuur, waarin gemeenten specifiek grond kunnen toewijzen aan de bouw van middenhuurwoningen en «uitponden» tegen kunnen gaan? Waarom wordt deze mogelijkheid niet gewoon gebruikt om afspraken te maken tussen gemeenten en beleggers?

De mogelijkheid om middenhuur op te nemen in het bestemmingsplan is opgenomen in het door het Rijk en VNG samengesteld document «Gemeentelijk instrumentarium middenhuur».4 Hierin staan alle instrumenten beschreven die gemeenten tot hun beschikking hebben om te zorgen dat er middenhuurwoningen worden gebouwd, maar ook beschikbaar zijn en behouden blijven voor de doelgroep. Dit document is zowel door het Rijk als de VNG regelmatig onder de aandacht gebracht, zoals bij het VNG-congres, het congres «Middag van de Middenhuur» en via de VNG-nieuwsbrief. Daarnaast is het gemeentelijk instrumentarium steevast genoemd tijdens bijeenkomsten van de lokale samenwerkingstafels onder leiding van Rob van Gijzel.
Of en in welke mate een gemeente gebruik maakt van de mogelijkheid om middenhuur op te nemen, hangt af van de lokale situatie. Het is aan de gemeente om te bepalen welk instrument leidt tot de gewenste voorraad; daar waar de gemeente en belegger tot private afspraken kunnen komen, of waar de gemeente via een tender reeds voorwaarden kan stellen aan het gebruik van de grond, is het niet altijd nodig om ook het instrument van het bestemmingsplan in te zetten. Ik blijf met gemeenten in gesprek over welke mogelijkheden zij kunnen benutten.

Vraag 7

Wat is uw reactie op de uitkomst van het onderzoek van het adviesbureau dat 18% van de gemeenten het moeilijk vindt om afspraken te maken over het behalen van maatschappelijke doelen, zoals leefbaarheid en schuldhulpverlening?

Ik wil benadrukken dat het rapport van de STEC-groep laat zien dat maar liefst 82% van de deelnemende gemeenten heeft aangegeven neutraal of goed zaken te kunnen doen met beleggers over deze onderwerpen. Dat geeft aan dat er op dit terrein al veel goed werk wordt verricht.
Ook hier is het van belang om met elkaar in gesprek te gaan bijvoorbeeld in de vorm van een lokale samenwerkingstafel of in het kader van de woonvisie. Verder verwijs ik graag naar de mogelijkheden die het Expertteam Woningbouw biedt om gemeenten te ondersteunen.

Vraag 8

Deelt u de mening dat leefbaarheid van woonwijken belangrijk is? In hoeverre is het mogelijk dat beleggers in middenhuurwoningen leefbaarheid kunnen bewaken en kunnen kijken «wat er leeft achter de deur»? In hoeverre zijn er andere regels nodig om te zorgen dat verhuurders recht krijgen om hun huurwoningen te bezoeken?

Verhuurders kunnen huurders aanspreken. Voor elke huurder, ook die van een middenhuurwoning, gelden namelijk wettelijke regels die bijdragen aan leefbaarheid. Zo dient elke huurder zich te gedragen zoals een goed huurder betaamt. Ook kan een huurovereenkomst worden beëindigd, met tussenkomst van de rechter, indien een huurder zorgt voor ernstige overlast. Ik zie dan ook geen reden om hiervoor met andere regels te komen.

Vraag 9

Deelt u de mening dat het belangrijk is dat mensen in schuldhulpverlening kunnen doorstromen naar een goedkopere woning om kosten te besparen? Wie heeft hierin een taak en hoe kijkt u daarbij aan tegen de rol van gemeenten, corporaties en beleggers? Deelt u de mening dat dit een taak is van corporaties en niet van beleggers in middenhuurwoningen? Welke concrete maatregelen moeten worden genomen om mensen te laten doorstromen naar een goedkopere corporatiewoning?

Aan problematische schulden liggen dikwijls verschillende oorzaken ten grondslag, zoals psychosociale factoren, relatieproblemen, gezondheid, een verslaving of de woonsituatie. Het is belangrijk om bij het oplossen van de financiële problemen daarvoor aandacht te hebben en de oorzaken zo mogelijk weg te nemen. Bij mensen die zich melden bij de schuldhulpverlening gaat het zeker niet alleen om mensen met een laag inkomen, uitkering of mensen zonder eigen woning. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor (integrale) schuldhulpverlening. Zij zullen samen met de schuldenaar naar een structurele oplossing zoeken om zijn of haar financiële problemen op te lossen. Daarbij zal rekening gehouden moeten worden met de individuele omstandigheden en dus maatwerk worden geleverd. De financiële positie van de schuldenaar zal gestabiliseerd moeten worden, waarbij onder andere de uitgaven en inkomsten met elkaar in evenwicht worden gebracht. In dat kader kan het noodzakelijk zijn dat de woonlasten, zowel in geval van een eigen woning als van een huurwoning, worden verlaagd. Per situatie wordt bezien hoe dat kan worden bewerkstelligd. Verhuizing naar een goedkopere corporatiewoning kan in principe in individuele gevallen tot de mogelijkheid behoren als zij behoren tot de doelgroep van de corporatie.

Vraag 10

Wat gaat u doen om te zorgen dat gemeenten genoeg grond beschikbaar stellen zodat het beschikbare geld wordt gebruikt om meer middenhuurwoningen te bouwen?

Het woon- en grondbeleid is een lokale aangelegenheid. Ik ondersteun waar mogelijk gemeenten bij het bouwen van voldoende (middenhuur)woningen. Enkele van deze acties heb ik in mijn eerdere antwoorden al uitgebreid beschreven, zoals het Expertteam Woningbouw, lokale samenwerkingstafels, de aanpassing van het Besluit ruimtelijke ordening en het informatiedocument «Gemeentelijk instrumentarium middenhuur».
Voor wat betreft het beschikbaar stellen van grond wil ik nog opmerken dat niet alle gemeenten zelf (voldoende) geschikte grondposities in handen hebben. Ook andere partijen met grondposities zijn hier aan zet. De gemeente kan wel een rol spelen waar het gaat om het snel doorlopen van procedures rondom bijvoorbeeld bestemmingswijzigingen. Daarbij kan ook gebruik worden gemaakt van de Crisis- en herstelwet.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Thuiszorgorganisaties weren klanten van Zilveren Kruis»?1

Ja.

Vraag 2

Waarom maakt Zilveren Kruis het zorgaanbieders zo lastig om een contract te krijgen? Kunt u een opsomming geven van zaken die verkrijgen van een contract lastig maken?

Zorgverzekeraars sluiten met zorgaanbieders contracten af, maar het is voor de zorgplicht niet noodzakelijk dat zorgverzekeraars alle zorgaanbieders contracteren. Zorgverzekeraars moeten voldoende zorg inkopen voor hun verzekerden, zodat patiënten tijdig en in hun eigen regio terecht kunnen.
In het onderzoek naar (niet-) gecontracteerde zorg in de wijkverpleging dat ik op 22 januari naar uw Kamer heb gestuurd hebben zorgaanbieders drie redenen genoemd waarom zij geen contract met een zorgverzekeraar hebben. Een deel van deze zorgaanbieders komt niet in aanmerking voor een contract met de zorgverzekeraar; dit geldt voor veel ZZP’ers en kleine zorgaanbieders. Een andere reden van de zorgaanbieders is dat zij het tarief/budgetplafond van de zorgverzekeraars te laag vinden. Tot slot zijn er zorgaanbieders die meer vrijheid willen om zelf regie te voeren, zonder bemoeienis van zorgverzekeraars over bijvoorbeeld de doelmatigheid. De laatste twee groepen kiezen dan ook bewust om niet-gecontracteerde zorg te leveren.
Zilveren Kruis geeft aan een goed en gevarieerd aanbod van aanbieders van wijkverpleging te contracteren. Zilveren Kruis contracteert nieuwe aanbieders als meer capaciteit nodig is om aan de zorgvraag te kunnen voldoen, of als aanbieders nieuwe vormen van zorg aanbieden die een aanvulling vormen op het reeds gecontracteerde zorgaanbod. Elk jaar is het mogelijk om als nieuwe aanbieder een aanvraag te doen voor een contract. De eisen die Zilveren Kruis stelt aan nieuwe aanbieders om in aanmerking te komen voor een contract worden in het inkoopbeleid Wijkverpleging transparant beschreven. Zorgverzekeraars publiceren het inkoopbeleid voor het volgende jaar jaarlijks voor 1 april.

Vraag 3

Welke actie heeft u ondernomen op de in het algemeen overleg over onder andere de zorgverzekeringswet (25 januari 2018) schetste situatie dat aanbieders in kleine kernen een minimumomzet (van wel 100.000 euro) omzet moeten genereren alvorens ze gecontracteerd kunnen worden door een verzekeraar en dit daarom niet kunnen doen?

In de wijkverpleging werkt het merendeel van de zorgaanbieders op basis van een contract met een zorgverzekeraar; een klein, maar groeiend aandeel werkt zonder contract. Ik vind dit een onwenselijke situatie. Het (meerjarige) contract tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars is de basis voor het maken van afspraken over kwaliteit en doelmatigheid van de zorgverlening. Daarom zal ik uw Kamer voor het zomerreces van 2018 per brief berichten over de acties die ik zelf ga inzetten om (meerjaren)contractering te stimuleren.

Vraag 4

Klopt het dat Zilveren Kruis in sommige gebieden slechts met één zorgaanbieder werkt? Mag dat? Zo ja, kan de keuzevrijheid van de cliënt hierdoor in het geding komen?

Zilveren Kruis is in 2016 gestart met een nieuw inkoopmodel voor de wijkverpleging in enkele gemeenten. In Utrecht, Zwolle, Ommen en Hardenberg is gestart met een pilot waarbij één voorkeursaanbieder per wijk is geselecteerd. Dat is toegestaan en kan het organiserend vermogen van de verzorging en verpleging in de wijk en de samenwerking met andere partijen zoals huisartsen en sociale wijkteams ten goede komen. Tegelijkertijd zijn klanten vrij om voor andere (voorkeurs)aanbieders in de gemeente te kiezen. Doordat er één voorkeursaanbieder per wijk is geselecteerd zijn er meerdere voorkeursaanbieders op het niveau van de gemeente. De keuzevrijheid komt hierdoor niet in het geding. Deze pilot is in aangepaste versie ook uitgerold in de gemeenten Almere, Amsterdam en Hoogeveen-De Wolden. Het belangrijkste verschil is dat er in de nieuwe opzet niet meer 1 voorkeursaanbieder per wijk is gecontracteerd maar een aantal voorkeursaanbieders per wijk.

Vraag 5

Hoeveel geld is er bij Zilveren Kruis op de plank beland door dit zuinige inkoopbeleid?

Daar heb ik in deze specifieke pilot geen zicht op. Zilveren Kruis geeft aan dat het verlagen van de zorgkosten niet het doel is van de pilot. Het doel van de pilot van Zilveren Kruis is om de coördinatie te versterken en de inhoud van de zorg te verbeteren waarbij zorgaanbieders zelf meer invulling geven aan preventie en zelfredzaamheid, sturen op uitkomsten en het benutten van innovaties.

Vraag 6

Hoe gaat u voorkomen dat zorgaanbieders blijven zeggen: «Jammer, we helpen niet u want u bent klant van Zilveren Kruis»?

Zoals ook gemeld in mijn antwoord op vraag 2 heeft Zilveren Kruis een zorgplicht naar haar verzekerden. Zorgverzekeraars moeten voldoende zorg inkopen voor hun verzekerden, zodat patiënten tijdig en in hun eigen regio terecht kunnen. Wanneer een zorgaanbieder de zorg niet kan of wil leveren aan een verzekerde van een specifieke zorgverzekeraar, zal de zorgverzekeraar zorgbemiddeling naar een andere (geselecteerde) zorgaanbieder aanbieden.

Vraag 1

Kent u het bericht «Wagenborg-baas: nu echt uur U voor bereikbaarheid Ameland» en «burgemeester: Vaarweg Ameland moet geen karrenspoor worden»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de zorgen van de burgemeester van Ameland, ondernemers, bewoners en rederij Wagenborg over het annuleren van afvaarten door zeer laag water en de slechte bereikbaarheid tussen Ameland en Holwerd, zeker als met laag water niet meer gevaren kan worden?

Om de betrouwbaarheid te vergroten, werken WPD en RWS sinds 2015 aan de uitvoering van een vijftal korte termijn maatregelen. Deze maatregelen zijn in gezamenlijkheid tot stand gekomen in het zogenoemde OPP. In de brief van 19 december 2016 (Kamerstuk 31 409, nr. 131) en de brief van 2 oktober 2017 (Kamerstuk, 23 645, nr. 649) is uw Kamer over deze maatregelen en de voortgang geïnformeerd. De maatregelen bestaan uit het aanpassen van de dienstregeling, het inzetten van een sneldienst, het optimaliseren van het in- en uitladen, een bochtafsnijding in de vaargeul, een onderzoek naar een tweede bochtafsnijding en onderzoek naar het optimaliseren van het baggerregime. Al deze maatregelen zijn in voorbereiding of uitvoering en zijn er op gericht de bereikbaarheid tussen Holwerd en Ameland op korte termijn te verbeteren.

Vraag 3

Welke actie is ondernomen sinds de Kamerbrief van 19 december 2016 (Kamerstuk 31 409, nr. 131) waarin onder meer bochtafsnijdingen, het realiseren van een sneldienst en het optimaliseren van het baggerregime zijn aangekondigd? Kunt u voor elk van de vijf (tijdelijke) maatregelen uit het Open Plan Proces aangeven welke actie is ondernomen en wanneer de maatregelen volledig zijn gerealiseerd? Op welke manier is de motie van de leden Aukje de Vries en Jacobi over een aanpassing van de vaargeul tussen Holwerd en Ameland (Kamerstuk 29 684, nr. 128) uitgevoerd?

In de brief van 2 oktober 2017 is aan de Kamer de stand van zaken gemeld over de maatregelen uit het eindadvies OPP. Ten opzichte van de informatie in die brief kan ik u nu het volgende melden:
De planning is niet gewijzigd ten opzichte van de planning die uw Kamer is gemeld op 2 oktober 2017. In de loop van 2019 zal de bochtafsnijding vloedgeul naar verwachting door RWS worden gerealiseerd en ontstaat een reistijdwinst van circa 4 minuten. De voorbereidingen voor deze bochtafsnijding lopen, waaronder de effectonderzoeken ten behoeve van de aanvraag van een vergunning in het kader van de Wet Natuurbescherming.
Op 2 oktober is uw Kamer geïnformeerd dat eind 2017 de resultaten van het haalbaarheidsonderzoek naar verwachting gereed zouden zijn. Helaas is bij dit onderzoek vertraging opgetreden. Het bleek dat er complexere modelberekeningen nodig waren om de door de afsnijding veranderende zandbewegingen te modelleren. RWS verwacht dat het onderzoek en het eventuele besluit over de te nemen vervolgstappen in het tweede kwartaal van 2018 worden afgerond. Uw Kamer wordt hierover dan nader geïnformeerd.
WPD is voornemens de snelboot in april te gaan inzetten. Uw kamer wordt hierover middels een separate brief geïnformeerd.
Zoals in de brief van 2 oktober 2017 gemeld, is per 1 januari 2018 de zogeheten knip in de dienstregeling ingevoerd.
WPD heeft in 2017–18 een efficiencyslag gemaakt op het in- en uitlaadproces waardoor dit sneller verloopt.
Diverse afspraken uit het OPP eindadvies zijn tussen RWS en WPD besproken en afgestemd. Zo is er betere informatie-uitwisseling tussen de partijen, zodat de baggerwerkzaamheden gerichter worden uitgevoerd. RWS werkt verder aan optimalisaties van onder meer verspreidingslocaties van gebaggerd slib. In het contract voor het vaargeulbeheer is opgenomen dat de geul op minimaal 50 meter breed en minimaal 3,80 meter diep (min NAP) wordt onderhouden. RWS monitort nauwlettend op deze afmetingen. Knelpunten moeten volgens het onderhoudscontract binnen 72 uur worden opgelost.
De motie Aukje de Vries /Jacobi spreekt uit, afhankelijk van de uitkomsten van het open planproces, eventueel mee te willen werken aan een wijziging van de dienstregeling en ruimte te willen bieden in de Structuurvisie Waddenzee voor een aanpassing van de vaargeul en optimalisatie van het vaargeulonderhoud. De motie zie ik als ondersteuning van mijn beleid om op korte termijn maatregelen te treffen en een verkenning naar een lange termijn aanpak te starten. Ik wil daar aan toevoegen dat aanpassingen aan de vaargeul kunnen leiden tot het aanvragen van een vergunning in het kader van de Wet Natuurbescherming.
Met de hier bovenstaande antwoorden beschouw ik de toezegging die ik heb gedaan tijdens het AO Wadden van 24 januari jl. om uw Kamer te informeren over het vaargeulbeheer en de stand van zaken van het onderzoek naar de bochtafsnijding Reegeul als afgedaan.

Vraag 4

Erkent u dat de vertragingen voor de komende tien jaar niet grotendeels zijn opgelost in tegenstelling tot de conclusie uit de Kamerbrief uit 2016? Welke actie gaat u ondernemen om de vertragingen wel grotendeels op te lossen?

De conclusie uit de Kamerbrief uit 2016 is gebaseerd op de OPP uitkomsten en onderschrijf ik nog steeds. Daarbij is het wel van groot belang de resultaten van genomen maatregelen goed te monitoren. Dit jaar wordt een betere betrouwbaarheid verwacht door met name de gewijzigde dienstregeling en de mogelijke optimalisatie van het baggerregime. De resultaten van de bochtafsnijding worden in 2019 zichtbaar. WPD monitort de effecten op betrouwbaarheid nauwkeurig en maakt deze prestatiegegevens openbaar, zodat de bij het OPP betrokken partijen zich ervan kunnen vergewissen of de afgesproken maatregelen het beoogde effect hebben. Als vervolg op het OPP wordt samen met de regio de bereikbaarheid voor de termijn na 2029 in kaart gebracht.

Vraag 5

Wat is de stand van zaken van het proces voor een permanente duurzame oplossing voor de periode na 2029? Ziet u kans om al eerder tot een permanente duurzame oplossing te komen?

Als vervolg op het OPP is afgesproken samen met de stakeholders verschillende opties voor het vergroten van de betrouwbaarheid op de lange termijn (na 2029) in kaart te brengen. De opties in deze verkenning worden afgezet tegen een referentie variant voor de termijn na 2029. Ik wacht de resultaten van deze verkenning eerst af.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Door ziekteverzuim lekt half miljard weg uit de zorg»?1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat sinds de hervormingen in de zorgsector in 2012 het ziekteverzuim in de sector sterk is gestegen?

Het ziekteverzuim in de gezondheids- en welzijnszorg is afgezet tegen het landelijk gemiddelde structureel hoger. Naast de algemene oorzaken zoals uitval vanwege griep of persoonlijke omstandigheden speelt hierbij een relatief hoge fysieke en mentale belasting van de medewerkers. Niet alleen worden er veel avond-, nacht- en weekenddiensten gewerkt, ook de aard van het werk geeft meer psychosociale arbeidsbelasting voor het personeel.
Uit de cijfers van het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) blijkt dat er een lichte stijging is geweest van de ziekteverzuimpercentages in de gezondheids- en welzijnszorg. In 2012 ging het om een verzuimpercentage van 5%. In 2016 is dat 5,1% (Tabel2. Dit betreft zowel het kortdurend als het langdurig verzuim.
Landelijk gemiddelde
4.0
3.9
3.8
3.9
3.9
Gezondheids- en welzijnszorg
5.0
4.8
4.8
5.0
5.1
Gezondheidszorg
4.2
4.0
4.0
4.1
4.3
Ziekenhuizen
4.5
4.5
4.4
4.6
4.8
Verpleging en zorg met overnachting
5.8
5.5
5.4
5.8
6.0
Welzijnszorg zonder overnachting
5.4
5.4
5.4
5.4
5.6
De jaarcijfers voor 2017 zijn nog niet bekend. Wel laten de voorlopige cijfers voor het tweede en derde kwartaal eveneens een stijging zien ten opzichte van 2016.
2016 1e kwartaal
2016 2e kwartaal
2016 3e kwartaal
2016 4e kwartaal
2017 1e kwartaal*
2017 2e kwartaal*
2017 3e kwartaal*
Landelijk gemiddelde
4.3
3.8
3.5
4.1
4.3
3.9
3.7
Gezondheids- en welzijnszorg
5.8
4.9
4.6
5.3
5.7
5.1
4.9
Gezondheidszorg
4.9
4.0
3.8
4.5
4.7
4.2
3.9
Ziekenhuizen
5.4
4.5
4.2
5.1
5.3
4.7
4.5
Verpleging en zorg met overnachting
6.7
5.8
5.4
6.1
6.7
6.0
5.8
Welzijnszorg zonder overnachting
6.2
5.4
5.0
5.8
6.1
5.5
5.3

Vraag 3

Klopt het dat de kosten door langdurig ziekteverzuim opgelopen zijn tot een half miljard?

We zien tussen 2012 en 2016 een stijging van 0,1% in het ziekteverzuim. De totale loonsom in de zorg bedroeg in 2016 ongeveer 45 miljard. Een stijging van 0,1% in het ziekteverzuim komt dan op 450 miljoen. In de statistieken van het CBS wordt in de verzuimcijfers geen onderscheid gemaakt tussen kortdurend en langdurig ziekteverzuim.
Uit de cijfers van het Vernet verzuimnetwerk blijkt dat de toename van het verzuim vooral zit in het langdurig verzuim, terwijl het kortdurend verzuim is gedaald. Het genoemde bedrag van een half miljard voor langdurig ziekteverzuim lijkt daarmee plausibel.

Vraag 4

Zijn er grote verschillen in langdurig ziekteverzuim binnen de subsectoren in zorg, bijvoorbeeld verpleeghuiszorg, ziekenhuiszorg en wijkverpleging? Kunt u aangeven hoe hoog het langdurig ziekteverzuim is per subsector is?

In de algemene ziekteverzuimcijfers van het CBS is een verschil te zien in de verschillende subsectoren. Deze cijfers betreffen zowel kortdurend als langdurig verzuim. Voor de verschillen per subsector verwijs ik u naar tabel 1 en 2 onder het antwoord van vraag twee.

Vraag 5

Klopt het dat zorgonderdelen die naar gemeenten zijn overgeheveld met meer langdurig ziekteverzuim te maken hebben dan zorgonderdelen die niet zijn overgeheveld?

Op basis van de cijfers van het CBS is er geen reden om aan te nemen dat de zorgonderdelen die zijn overgeheveld naar gemeenten te kampen hebben met een grotere stijging van de ziekteverzuimcijfers.

Vraag 6

Zijn er grote verschillen in langdurig ziekteverzuim binnen de functies in de zorg, bijvoorbeeld management, artsen, teamleiders, verpleegkundigen en verzorgen? Kunt u aangeven hoe hoog het langdurig ziekteverzuim is per functie is?

Er zijn geen statistieken beschikbaar waarbij een uitsplitsing wordt gemaakt in verschillen in (langdurig) ziekteverzuim tussen functies in de zorg.

Vraag 7

Zijn er grote verschillen in langdurig ziekteverzuim binnen de zorginstellingen? Weet u welke tien zorginstellingen het hoogste langdurig ziekteverzuim kennen? Hoe hoog is daar het langdurig ziekteverzuim?

In de statistieken van het CBS wordt geen uitsplitsing gemaakt van het ziekteverzuim per zorginstelling. Het is daarmee niet mogelijk om de zorginstelling te bepalen waar het (langdurig) ziekteverzuim het hoogst is.
Wel worden vanuit de branche zelf door middel van het Vernet Verzuimnetwerk elk jaar de best presterende zorginstellingen op het gebied van tegengaan van verzuim uitgelicht. Doel hiervan is om te mogen leren van wat er binnen deze instellingen gebeurt.3

Vraag 8

Is er volgens u een relatie tussen een hoog percentage langdurige ziekteverzuim en veel wisselingen in de directie? Ziet u dit ook terug in de cijfers?

Het CBS verzamelt geen informatie waarin een relatie wordt gelegd tussen wisselingen in de directie en het percentage (langdurig) ziekteverzuim in een zorginstelling. De manier waarop binnen een organisatie invulling gegeven wordt aan het gezond en veilig werken is van invloed op het ziekteverzuim.

Vraag 9

Bent u van plan maatregelen te nemen om het langdurig ziekteverzuim terug te dringen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, aan welke maatregelen denkt u dan?

Het terugdringen van (langdurig) ziekteverzuim heeft zeker mijn aandacht. Werkgevers en werknemers in de gezondheids- en welzijnsbranche zijn ook meer en meer gezamenlijk aan de slag om dit aan te pakken. Een voorbeeld hiervan is de aanpak organisatieklimaat van Stichting IZZ. Ook subsidieer ik het programma Gezond en Zeker van RegioPlus. Dit programma richt zich op duurzame inzetbaarheid in den brede.4 Verder hebben de zorgkoepels (VGN, ActiZ, GGZ Nederland, NVZ en NFU) diverse campagnes opgezet die gericht zijn op duurzame inzetbaarheid van personeel in de gezondheids- en welzijnssector.
Er gebeurt dus al veel, maar er is meer nodig. Daarom is het gezonder werken een belangrijk onderdeel van het brede actieprogramma arbeidsmarkt.

Vraag 1

Kunt u aangeven waarom Nederland volgens u «het heffingsrecht heeft over het hele pensioen dat afkomstig is uit Nederland»?1

In artikel 18 van het verdrag tot het vermijden van dubbele belasting, gesloten tussen Nederland en België (hierna: «het Verdrag»), zijn de heffingsrechten ten aanzien van (particuliere) pensioenen, lijfrenten, sociale zekerheidsuitkeringen en alimentatie-uitkeringen vastgelegd.
Het uitgangspunt van dit artikel betreft een woonstaatheffing. Dat betekent dat de woonstaat, België, in beginsel mag heffen over de pensioenuitkeringen uit Nederland. In lid 2 is echter een uitzondering opgenomen die erin voorziet dat Nederland, onder bepaalde andere voorwaarden (zoals de grens van € 25.000), mag heffen indien in België geen of onvoldoende belasting geheven wordt over de uitkeringen.
Door recente Belgische jurisprudentie is onduidelijkheid ontstaan over of België voldoende kan en zal heffen over de pensioenuitkeringen uit Nederland. Hierdoor zouden situaties van dubbele niet-belasting kunnen ontstaan. Nederland heeft daarom ongeveer 1300 inwoners van België die een pensioen uit Nederland ontvangen van in een kalenderjaar hoger dan bruto € 25.000 bericht dat de vrijstelling loonbelasting is komen te vervallen. Dit heeft geleid tot situaties van dubbele belastingheffing. Met recent gemaakte afspraken tussen België en Nederland is hier een oplossing voor gevonden. Ik verwijs naar mijn brief van 23 februari hierover.2

Vraag 2

Hoe verhoudt dit standpunt zich met artikel 18, tweede lid, aanhef van het belastingverdrag tussen Nederland en België, waarin wordt gesproken van «indien en voor zover»?

De zinsnede «indien en voor zover» heeft betrekking op de in paragraaf 2, sub a, opgenomen voorwaarde dat de opbouw van de pensioenen in het verleden fiscaal op enige wijze gefaciliteerd heeft plaatsgevonden. Hiermee wordt tot uitdrukking gebracht dat het eventuele heffingsrecht van de bronstaat zich alleen uitstrekt tot pensioenen voor zover de opbouw daarvan in het verleden in die bronstaat is gefaciliteerd.

Vraag 3

Kan de ontvanger van de pensioenuitkering bewijs leveren dat de hele pensioenuitkering door België is belast?

Ja, dat kan, maar met de aanpak in genoemde overeenkomst tussen de bevoegde autoriteiten gaan de belastingdiensten deze zorg uit handen nemen door zelf informatie uit te wisselen. Dat is de snelste manier, maar uiteraard mag men ook zelf informatie aanleveren.

Vraag 4

Kan de ontvanger van de pensioenuitkering bewijs leveren welk deel van de pensioenuitkering betrekking heeft op pensioen dat is opgebouwd voor 2004?

Als het uit Nederland afkomstige pensioen in België onvoldoende kan worden belast en ook aan de overige voorwaarden voor bronstaatheffing wordt voldaan, heeft Nederland in beginsel het heffingsrecht over het hele pensioen dat afkomstig is uit Nederland. Er is dus geen sprake van een splitsing afhankelijk van het moment van opbouw.

Vraag 5

Kan de ontvanger van de pensioenuitkering die nu geconfronteerd wordt met dubbele belastingheffing iets doen om die dubbele heffing te voorkomen of weg te nemen?

Ik verwijs u graag naar het antwoord op vraag 3.

Vraag 6

Is het waar dat een pensioen opgebouwd door een Nederlandse werknemer gedurende de vervulling van de dienstbetrekking in het buitenland niet door Nederland belast mag worden onder artikel 18, tweede?

Voor de vaststelling van bronstaatheffing is niet van belang waar een dienstbetrekking vervuld wordt. De uitkeringen die (onder voorwaarden) door de bronstaat mogen worden belast, betreffen uitkeringen waarvan de opbouw fiscaal gefaciliteerd in Nederland heeft plaatsgevonden.

Vraag 7

Bent u bekend met de toezegging van uw ambtsvoorganger dat de grens van 25.000 euro geïndexeerd zou gaan worden?2

Ja.

Vraag 8

Kunt u aangeven wat er met deze toezegging is gebeurd?

Een afspraak over indexatie van deze grens met België zou een verdragsaanpassing vergen. Nederland onderhandelt al geruime tijd met België over aanpassing van het verdrag, waarbij het pensioenartikel een belangrijk onderwerp is. Gegeven de Nederlandse wens voor volledige bronstaatheffing kan het ook zo zijn dat in een nieuw verdrag in het pensioenartikel geen grens zal worden gehanteerd.

Vraag 9

Klopt het dat België eind 2017 een wet heeft ingevoerd waardoor Nederlandse AOW, betaald aan inwoners van België, met terugwerkende kracht tot 1 januari 2017 door België in de heffing wordt betrokken? Zo ja, is dit legitiem op grond van het belastingverdrag tussen Nederland en België? Zo ja, waarom is bij overheidsuitkeringen niet voorbehouden dat deze uitkeringen alleen door die overheid in de heffing betrokken mogen worden?

Dit betreft nationale wetgeving van België, die naar onze indruk niet in strijd is met het Verdrag. Het is internationaal niet ongebruikelijk in verdragen eenzelfde behandeling voor particuliere pensioenen als voor sociale zekerheidsuitkeringen (waaronder de AOW) af te spreken. Nederland doet dat ook in een substantieel aantal verdragen. Het huidige Nederlands verdragsbeleid is om voor alle pensioenen, inclusief de AOW, een bronstaatheffing af te spreken.

Vraag 10

Heeft u kennisgenomen van het bericht «België belast fiscaal voordeel voor Nederlandse ondernemers»3 en de toezegging van uw ambtsvoorganger dat hij niettemin voornemens is «in overleg te treden met de Belgische bevoegde autoriteiten om over de fiscale behandeling van de uitfasering van pensioen in eigen beheer door België duidelijkheid te verkrijgen»?4

Ja, ik heb zowel van het bericht als van de toezegging van mijn ambtsvoorganger kennis genomen.

Vraag 11

Kunt u aangeven wat er met deze toezegging is gebeurd?

Deze toezegging is nagekomen. Vanaf het voorjaar 2017 is op ambtelijk niveau over deze kwestie overleg gevoerd met België, per e-mail, telefonisch en tijdens bijeenkomsten die in juni, november en december 2017 plaatsvonden. De Belgische autoriteiten waren voornemens om een circulaire te publiceren waarin uiteen wordt gezet hoe de fiscale situatie voor een in België woonachtige dga zal zijn wanneer deze gebruik maakt van de Nederlandse fiscale faciliteit omtrent de uitfasering van het pensioen in eigen beheer dat in Nederland is opgebouwd. Vanuit Nederland is daarbij altijd aangedrongen op een tijdige publicatie. Uiteindelijk heeft de Belgische Federale Overheidsdienst Financiën op 21 december 2017 de aangekondigde circulaire gepubliceerd.

Vraag 12

Kunt u aangeven wat de gevolgen geweest zouden zijn als de gedeeltelijke vrijstelling voor de afkoop van het pensioen in eigen beheer de vorm had gehad van een lager tarief?

Over de fiscale behandeling in België kan ik geen uitspraken doen, omdat de toepassing van de nationale fiscale regels in België niet onder mijn bevoegdheid valt. In plaats daarvan licht ik graag toe wat de overwegingen waren om een korting op de heffingsgrondslag te introduceren en juist geen lager tarief over de gehele grondslag. Een korting op de heffingsgrondslag is een gebruikelijke aanpak voor dit soort begunstigende maatregelen. Deze is bijvoorbeeld in het verleden ook gebruikt bij de regeling van de fiscaal gefaciliteerde afkoop van levensloop- en stamrechten. Daarnaast is de keuze voor een korting op de grondslag ingegeven door de uitvoerbaarheid van de wettelijke regeling voor de Belastingdienst. In de systemen van de Belastingdienst kan een verlaging van de heffingsgrondslag (de korting dus) relatief makkelijk worden verwerkt. Een afwijkend tarief voor een beperkt deel van de individuele belastinggrondslag vergt in de aangifte inkomstenbelasting echter meer aanpassing. Daarom is niet voor een lager tarief gekozen, maar is een korting op de grondslag in de wet opgenomen.

Vraag 13

Kunt u deze vragen een voor een en binnen de reguliere termijn beantwoorden?

Ja.

Vraag 1

Kent u het bericht dat jeugdpsychiaters alarm slaan over het isoleren van kinderen in de jeugdzorg?1

Ja.

Vraag 2

Bent u bereid uit te zoeken hoe vaak kinderen in de jeugdzorg momenteel in de isoleercel worden geplaatst? Bent u tevens bereid daarbij te kijken naar de duur van de verblijven in de isolatie?

De Jeugdwet maakt het mogelijk dat een instelling vrijheidsbeperkende maatregelen toepast in een gesloten accommodatie als dat nodig is om de met de jeugdhulp bedoelde doelen te bereiken of vanwege de veiligheid van jeugdige of anderen. Eén van deze maatregelen is een tijdelijke plaatsing in afzondering.
Dat kan bijvoorbeeld door plaatsing op de eigen kamer met deur op slot, plaatsing in time-out ruimte, plaatsing in leeggemaakte kamer of plaatsing in separeerruimte. Jeugdzorg Nederland heeft mij laten weten met de instellingen te werken aan een plan om het aantal tijdelijke afzonderingen sterk terug te dringen. Ik ondersteun dit plan. In dit plan zal in ieder geval opgenomen worden dat eerst geïnventariseerd zal worden hoeveel jongeren in tijdelijke afzondering worden geplaatst. Deze meting dient als nulmeting op basis waarvan de instellingen beleid gaan ontwikkelen om het aantal tijdelijke afzonderingen tot een minimum terug te dringen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat het zaak is om snel te komen met een landelijk registratiesysteem met betrekking tot het isoleren van kinderen in de jeugdzorg? Zo ja, welke acties gaat u ondernemen om tot een dergelijk landelijk registratiesysteem te komen?

Met de instellingen ben ik van mening dat het goed is oml te komen tot een landelijk registratiesysteem. Ik ga daar met de instellingen en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd i.o. afspraken over maken. Uiteindelijk wil ik dit ook vastleggen in het wetsvoorstel rechtspositie gesloten jeugdinstellingen. Voor de zomer ontvangt u daarvan het tijdpad, zoals toegezegd bij de behandeling in de Eerste Kamer van de Wet verplichte ggz (Wvggz) en de Wet zorg en dwang (Wzd).

Vraag 4

Hoe oordeelt u over de opmerking dat de termijn van 24 uur voordat de gedragswetenschapper in kennis moet worden gesteld, veel te lang is? Indien u deze opvatting deelt, welke wijzigingen wilt u hierin doorvoeren? Wat is uw reactie op het voorstel om dit beter in de Jeugdwet vast te leggen?

De termijn van 24 uur staat in artikel 6.3.7 van de Jeugdwet voor de situaties waarin de instelling vrijheidsbeperkende maatregelen toepast die niet in het hulpverleningsplan zijn opgenomen. Ik zie geen aanleiding in dat opzicht de wet te wijzigen, mede in het licht van het plan van de sector om het aantal tijdelijke afzonderingen sterk terug te dringen.

Vraag 5

Bent u van mening dat de omstandigheden waarin en voorwaarden waaronder een kind in de isoleercel geplaatst mag worden momenteel voldoende in de Jeugdwet zijn vastgelegd? Zo nee, gaat u ervoor zorgen dat de voorwaarden die moeten gelden voor het gebruik van isolatie in de jeugdzorg alsnog goed in de Jeugdwet worden verankerd?

In de evaluatie van de Jeugdwet krijgen de rechtspositionele aspecten van jongeren in de gesloten jeugdzorg ruime aandacht.2 Die bevindingen neem ik mee bij het in voorbereiding zijnde wetsvoorstel over de rechtspositie van jongeren in gesloten instellingen (gesloten jeugdhulp en justitiële jeugdinrichtingen). Voor de zomer ontvangt u daarvan het tijdpad, zoals toegezegd bij de behandeling in de Eerste Kamer van de Wvggz en Wzd.

Vraag 6

Ervan uitgaande dat separeer een zeer zwaar middel is om toe te passen, wetende dat deze maatregel eigenlijk de rechten van het kind schendt en kan leiden tot enorme psychische schade, wantrouwen en verstoorde relaties met anderen, deelt u dan ook de mening dat het separeren van kinderen alleen in uiterste noodzaak zou moeten worden toegepast en dan zo kort mogelijk? Wat vindt u in dat kader van het opstellen en verplichten van een signaleringsplan waarin stappen worden beschreven om isolatie te kunnen voorkomen?

Tijdelijke afzondering kan bijvoorbeeld door plaatsing op de eigen kamer met deur op slot, plaatsing in time-out ruimte, plaatsing in leeggemaakte kamer of plaatsing in separeerruimte. Ik deel de mening dat het separeren alleen in uiterste noodzaak moet worden toegepast en dan zo kort mogelijk. Er moet sprake zijn van een stapsgewijze opbouw in de zwaarte van toe te passen vrijheidsbeperkende maatregelen. Als het goed is gebruiken instellingen daarvoor een signaleringsplan. Bij de opstelling van het wetsvoorstel rechtspositie gesloten jeugdinstellingen zal ik bezien of we een signaleringsplan gaan verplichten.

Vraag 7

Wat is uw reactie op de constatering van de Kinderombudsvrouw dat nu veel kinderen op de groep in de jeugdzorg terecht komen omdat op andere plekken de jeugdhulp niet goed is georganiseerd en dat dit tot veel onrust in de groepen leidt? Is dit bij u bekend? Hoe gaat u voorkomen dat kinderen op de verkeerde plek terecht komen?

Het signaal van de Kinderombudsvrouw herken ik. Ik lees dat ook in de Evaluatie van de Jeugdwet. Bij de aanbieding daarvan hebben de Minister voor Rechtsbescherming en ik toegezegd in april 2018 te komen met het programma Zorg voor de jeugd. De hoofdopgave van dat programma is dat kinderen en jongeren met problemen op tijd goede en effectieve jeugdhulp ontvangen zodat ze veilig, gezond en kansrijk opgroeien. Dat houdt ook in dat we het aantal overplaatsingen tot een minimum willen beperken. Voor een verdere uitwerking verwijs ik naar programma dat u op korte termijn zult ontvangen.

Vraag 8

Ziet u ook dat het grootste probleem op dit moment een tekort aan personeel in de jeugdzorg is, waardoor het isoleren van kinderen als noodoplossing wordt ingezet? Vindt u het ook niet zorgelijk dat kwetsbare kinderen de dupe zijn van een tekort aan personeel in de jeugdzorg?

Ik herken de geluiden dat een tekort aan personeel een oorzaak is van het tijdelijk afzonderen van kinderen in de gesloten jeugdhulp. Ook heeft het te maken met de handelingsvaardigheden om vrijheidsbeperkende maatregelen te kunnen toepassen. De instellingen besteden hier ook aandacht aan in hun plan om het aantal tijdelijke afzonderingen sterk te beperken. Daarnaast wijs ik op het Actieprogramma Werken in de zorg dat ook gericht is op de jeugdhulp.3 We zijn bezig voor de jeugdhulp met een breed en gedragen beeld van de knelpunten, aangrijpingspunten voorbetering, best practices en de ontwikkeling van toekomstscenario’s voor het werken in de jeugdhulp. Zodra de resultaten van de verkenning beschikbaar zijn (najaar 2018), zullen we samen met het Ministerie van Justitie en Veiligheid, VNG, branche- en cliëntenorganisaties, FCB, beroepsverenigingen, vakbonden en opleidingen kijken welke acties nodig zijn. Hierbij gaat het om acties in aanvulling op wat al gebeurt via het actieprogramma Werken in de zorg.

Vraag 9

Bent u bereid om te komen met een bezettingsnorm voor de gesloten jeugdzorg? Zo ja, wanneer kunnen wij deze uitgewerkte plannen verwachten? Zo nee, waarom niet?

De instellingen voor gesloten jeugdhulp dienen te voldoen aan het Kwaliteitskader Gesloten Jeugdzorg.4 Dat is de basis op grond waarvan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd i.o.(IGJ) het toezicht uitoefent op de instellingen.
In dat kader staat over de groepsgrootte dat die van zodanige omvang moet zijn dat de instelling kan waarborgen dat de jeugdigen voldoende aandacht krijgen, passend bij hun behandeling. Ik zie geen aanleiding om daarnaast een bezettingsnorm op te stellen.

Vraag 1

Kent u het bericht van ZEMBLA over de schikking met de weduwe van Mieremet en dan met name waar het gaat over de hoge vergoeding van 200.000 euro die het Openbaar Ministerie (OM) heeft uitgekeerd?1

Ja.

Vraag 2

Hoe is die vergoeding tot stand gekomen en waar bestaan de gemaakte kosten precies uit? Waarom is besloten een verdachte tegemoet te komen voor de in het bericht genoemde advocaat- en afwikkelkosten?

De afdoening van de strafzaak tegen de weduwe van de heer Mieremet betreft een op artikel 74 Wetboek van Strafrecht gebaseerde transactie in de strafzaak tegen haar. Met haar is overeengekomen dat zij een vergoeding zou ontvangen voor bepaalde advocaat- en afwikkelkosten van de criminele erfenis. Het gaat onder meer om kosten voor juridische bijstand en overige kosten, die gemaakt moesten worden om vermogensbestanddelen uit te kunnen winnen en te executeren.
Deze afdoening is het resultaat van de beoordeling door het OM van de vraag op welke wijze de betreffende strafzaak, rekening houdende met alle omstandigheden van het geval, op een passende wijze kan worden afgesloten. Daarbij is rekening gehouden met het feit dat van betrokkene alles was afgenomen. Om doelmatigheidsredenen is een onkostenvergoeding afgesproken van in totaal € 200.000,–. De betalingen die de overheid heeft gedaan om tot executie van vermogensbestanddelen over te gaan, maar feitelijk voor rekening waren van betrokkene, zijn in mindering gebracht op het genoemde bedrag. Daarom is uiteindelijk een bedrag van € 156.417,84 aan onkostenvergoeding betaald.

Vraag 3

Waarom is ervoor gekozen om niets over deze hoge uitkering te vermelden in het persbericht en deze dus geheim te houden? In hoeverre vindt u dit transparant, wat toch één van de voorwaarden is om überhaupt te schikken in dit soort grote en/of gevoelige strafzaken?

In de onderhavige zaak is er destijds voor gekozen om de onkostenvergoeding niet te noemen in het persbericht omdat de strekking van de transactie was dat alle bezittingen zouden worden afgenomen. Dat er voor het afnemen van al deze bezittingen noodzakelijke afwikkelkosten moesten worden betaald, werd niet gezien als een onderdeel dat bepalend was in de afspraken tussen beide partijen. Feitelijk betrof dit een bedrag dat was uitgetrokken om de effectieve overdracht aan de Staat mogelijk te maken. Bij nader inzien heeft het OM aangegeven dat destijds onvoldoende openheid is gegeven over dit aspect van de transactie.
De aard van de besprekingen en de inhoud van de stukken die ten grondslag liggen aan de besprekingen in het kader van hoge transacties kunnen leiden tot de afspraak tussen partijen dat in een zaak bepaalde informatie niet openbaar wordt. Per zaak wordt door het OM beoordeeld of geheimhouding al dan niet noodzakelijk is.

Vraag 4

Op basis waarvan besluit het OM om bepaalde onderdelen van een schikking al dan niet geheim te houden?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Waarom is er in deze zaak voor een schikking gekozen, terwijl ook gekozen had kunnen worden voor strafvervolging en ontneming?

Een hoge transactie was in dit geval het meest doeltreffende middel om het criminele vermogen ter waarde van ongeveer 6,5 miljoen euro van de heer Mieremet te ontnemen. De weduwe van de heer Mieremet heeft afstand gedaan van alles waar door het OM beslag op was gelegd. Het OM kon daardoor het in beslag genomen vermogen te gelde maken. Met deze transactieovereenkomst is ook vastgelegd dat indien er nog andere vermogensbestanddelen (met enige substantiële waarde) blijken te zijn deze ook aan de overheid zullen worden overgedragen. Een mogelijkheid die via een vonnis niet kan worden gerealiseerd.

Vraag 6

Wat is in deze context uw reactie op eerdere uitlatingen van de voorzitter van de Raad voor de Rechtspraak dat bij dergelijk grote strafzaken het risico bestaat van aantasting van het vertrouwen in de rechtsstaat als ervoor wordt gekozen om een zaak buiten de rechter af te doen? Deelt u de mening dat ervoor moet worden gezorgd dat de keten in vergaande mate beter functioneert in plaats van dat er steeds meer zaken buiten de rechter om worden afgedaan?2 Hoe is of wordt aan deze kritiek tegemoet gekomen?

Vertrouwen in de rechtsstaat is onontbeerlijk voor het goed functioneren van onze samenleving. Dat vereist onder meer een goed functionerende strafrechtsketen met een evenwichtige bevoegdheidstoedeling en -uitoefening. Ter strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde worden strafzaken zowel door de rechter als buitengerechtelijk afgedaan, waarbij het uitgangspunt vervolging is. De hoge transactie is een specifieke vorm van een buitengerechtelijke afdoening, die met de nodige waarborgen is omkleed. Uw Kamer heeft mij tijdens de Regeling van Werkzaamheden d.d. 6 maart jl. verzocht om een brief naar aanleiding van de berichtgeving omtrent hoge transacties. In die brief zal ik mijn visie op de bevoegdheid van het OM om zaken door middel van een (hoge) transactie af te doen nader uiteen zetten.
Ten aanzien van het functioneren van de keten kan ik u verzekeren dat ik net als u streef naar een zo optimaal mogelijke werking. Zoals u weet verwacht ik de uitkomsten van de evaluatie Wet OM-afdoening in de eerste helft van 2018 te ontvangen en met uw Kamer te delen. Deze uitkomsten zal ik meenemen in mijn overwegingen ten aanzien van het functioneren van de strafrechtketen. Voorts heeft het Bestuurlijk Ketenberaad het initiatief genomen voor een gezamenlijke bezinning op de opgaven van de strafrechtketen, ofwel een maatschappelijk ambitietraject. Op basis van de uitkomst van dit ambitietraject zal ik samen met de Minister voor Rechtsbescherming in de eerste helft van 2018 de ambities, doelstellingen en prioriteiten voor de strafrechtketen voor de komende jaren vaststellen. Deze ambities en prioriteiten zullen zich onder meer richten op doorlooptijden en de ontwikkeling van de keteninformatievoorziening ofwel de digitalisering van werkprocessen. Op grond van het regeerakkoord zijn middelen voor deze digitalisering ter beschikking gesteld. In het kader van genoemd ambitietraject zal ik toelichten welke maatschappelijke resultaten ik met deze middelen nastreef.

Vraag 7

Vindt u het acceptabel dat er bezuinigd is op de sociale advocatuur, terwijl bij een grote schikking als deze wordt overgegaan tot het vergoeden van de juridische bijstand?

In dit geval heeft de weduwe van de heer Mieremet afstand gedaan van al haar bezittingen omdat alles afkomstig was uit crimineel vergaard vermogen van de heer Mieremet. Het zou om die reden onredelijk zijn geweest om de kosten die gemoeid waren met het overdragen van dit vermogen aan de Staat voor rekening van de weduwe van de heer Mieremet te laten komen. Ik verwijs in dit verband mede naar mijn antwoord op de vragen 2, 3 en 4.

Vraag 8

Hoe rijmt u het vergoeden van juridische bijstand met het feit dat verdachten normaliter op moeten draaien voor de kosten van hun eigen juridische bijstand?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Hoe strookt deze gang van zaken met de gang van zaken bij afpakzaken? Worden veroordeelde verdachten daarbij ook tegemoetgekomen in hun advocaat- en afwikkelkosten?

Indien het OM naast een strafzaak ook een ontnemingszaak tegen een verdachte instelt teneinde het wederrechtelijk verkregen voordeel te kunnen ontnemen, berekent het OM aan de hand van alle relevante feiten en omstandigheden de omvang van het wederrechtelijk verkregen voordeel. Bij de berekening kan, op grond van vaste jurisprudentie, een beperkt aantal aftrekposten in aanmerking komen.
Wanneer een rechter een door het OM ingestelde ontnemingsvordering toewijst, heeft het OM een vordering op de veroordeelde ter grootte van het door de rechter vastgestelde bedrag. Het OM dient vervolgens over te gaan tot de executie van dat bedrag, dat wil zeggen tot het daadwerkelijk innen van die opgelegde maatregel. Kosten die met deze executie gepaard gaan komen voor rekening van het OM.
Het OM beoordeelt steeds, aan de hand van alle omstandigheden van het specifieke geval, op welke wijze de executie zo efficiënt mogelijk kan plaatsvinden, zodat de kosten voor de Staat zo laag mogelijk zijn. In dat kader is het mogelijk dat bepaalde executiewerkzaamheden onder regie van het OM door de veroordeelde worden uitgevoerd omdat deze eenvoudiger en efficiënter dan het OM bepaalde executiewerkzaamheden kan verrichten, zoals bijvoorbeeld het liquideren van een hem toebehorende vennootschap of het overdragen van zijn vermogensbestanddelen, dan wel kan zorgen dat de opbrengst hoger is. De kosten die met die executiewerkzaamheden gepaard gaan kunnen dan voor vergoeding in aanmerking komen wanneer het OM geoordeeld heeft dat de vergoeding ervan redelijk is en één en ander bijdraagt aan het uiteindelijke doel om de executiekosten voor de Staat zo laag mogelijk te laten zijn en de opbrengst zo hoog mogelijk.

Vraag 1

Kent u het bericht «Verantwoord gebruik van geweld moet bij agent «inslijten»«?1

Ja.

Vraag 2

Is het waar dat agenten jaarlijks 32 tot 42 uur training met geweldsmiddelen zoals vuurwapens, pepperspray en handboeien krijgen?

In de regeling toetsing geweldsbeheersing politie (RTGP) is vastgelegd dat het bevoegd gezag de politieambtenaar ten minste 32 uren de gelegenheid tot het deelnemen aan de toetsing en de training ter voorbereiding voor het gebruik van geweldsmiddelen biedt. In deze trainingen wordt ruim aandacht besteed aan het de-escaleren van geweldssituaties. Het is essentieel dat politieambtenaren die met geweldsmiddelen zijn uitgerust hun beroepsvaardigheden beheersen en goed voorbereid zijn op hun werkzaamheden. In de cao 2015–2017 heb ik daarom vastgelegd het aantal trainingsuren te verhogen naar 42. Dit is een gemiddelde over alle RTGP-plichtigen en afhankelijk van de functie en bewapening van de medewerker. Hierbij geldt, conform de RTGP, een minimum van 32 uur.
De politie beschikt (nog) niet over betrouwbare gegevens met betrekking tot de gevolgde trainingsuren. Op dit moment worden tests uitgevoerd om te komen tot een betrouwbaar overzicht op eenheidsniveau. Wanneer deze tests succesvol zijn afgerond zal ik uw Kamer hierover onderbouwde cijfers doen toekomen.
Op basis van informatie verkregen vanuit Engeland, België en Zweden blijkt dat de trainingsuren die Nederlandse politiemedewerkers in het kader van de RTGP maken zich lastig laten vergelijken met de trainingsuren die in de ons omringende landen met geweldsmiddelen worden gemaakt. Zo dragen Engelse politieagenten over het algemeen geen vuurwapen en stellen de eenheden daar zelf hun trainingen vast op basis van wat er benodigd is en op basis van risico-inschattingen. In zowel België als Zweden is het op basis van de verstrekte informatie niet mogelijk een algemeen beeld te vormen van het aantal trainingsuren voor geweldbeheersing dat verplicht moet worden gevolgd, gezien de verschillen tussen verschillende functies en politieonderdelen.

Vraag 3

Kunt u zich uw antwoord tijdens het mondelinge vragenuur op 20 februari 2018 herinneren, waarin u stelde dat de politie eind 2017 heeft gemeld dat er over dat jaar gemiddeld 39 Integrale Beroepsvaardigheidstraining (IBT)-uren per agent werden gevolgd? Kunt u de cijfers die deze stelling onderbouwen aan de Kamer doen toekomen? Zo ja, op welke termijn? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Kunt u het gemiddeld aantal IBT-uren per eenheid per agent aan de Kamer doen toekomen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Hoeveel trainingsuren met geweldsmiddelen zijn agenten uit Engeland, Frankrijk, Duitsland, België en Zweden verplicht te volgen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 6

Op welke wijze is het gebruik van de nekklem naar aanleiding van de gebeurtenissen met betrekking tot de heer Henriquez onderzocht? Welke maatregelen zijn met betrekking tot het gebruik van de nekklem naar aanleiding hiervan genomen?

De Inspectie Justitie en Veiligheid heeft naar aanleiding van de gebeurtenissen met betrekking tot de heer Henriquez een thematisch onderzoek uitgevoerd naar de nekklem. De Inspectie heeft onderzocht hoe de politie, de Koninklijke Marechaussee en de Dienst Justitiële Inrichtingen omgaan met het gebruik van de nekklem. In het rapport gaat de Inspectie onder andere in op de wijze waarop medewerkers worden opgeleid, welke risico’s er aan de nekklem verbonden zijn en hoe vaak de techniek wordt toegepast in de praktijk.
De Inspectie concludeerde dat het gebruik van de nekklem als controletechniek een veel gebruikte en bruikbare techniek is die in beginsel, mits technisch correct toegepast, weinig risico met zich meebrengt. Aan de nekklem als verwurgingstechniek zijn wel risico’s verbonden.
Naar aanleiding van het inspectierapport, dat op 22 maart 20162 naar uw Kamer is gestuurd, is toegezegd dat de politie een landelijk eenduidige instructie opstelt voor het trainen en toepassen van hoofdcontrole- en verwurgingstechnieken. Voor de politie was dit aanleiding om in 2016 een landelijk trainingskader op te stellen voor het fixeren, controleren en boeien van personen. Hierbij wordt extra aandacht gegeven aan het toepassen van deze technieken en de risico’s bij het uitvoeren van de hoofdcontrole. Het trainingskader is in de 2e helft van 2016 geïmplementeerd. De elementen uit deze training worden jaarlijks herhaald. Om zo veel mogelijk te voorkomen dat dergelijke vormen van fysiek geweld moeten worden toegepast heeft de politie besloten om, net als de Koninklijke marechaussee, in 2018 over te gaan tot de invoering van de uitschuifbare wapenstok voor alle ambtenaren van politie die nu ook met een wapenstok zijn uitgerust. Daarnaast investeert de politie in onderzoek naar andere minder ingrijpende wapens. De pilot met het stroomstootwapen maakt onderdeel uit van dit onderzoek.

Vraag 7

Kunt u aangeven hoe vaak in 2017 verschillende geweldsmiddelen door de politie zijn ingezet? Zo nee, klopt het dat hiertoe geen eenduidig registratiesysteem bestaat?

De cijfers geweldsaanwending politie 2017 zijn nog niet openbaar, deze worden deze maand gepubliceerd.
Binnen de eenheden van de politie wordt politiegeweld nog op verschillende manieren geregistreerd. Daar komt in 2019 verandering in. Het project Stelselherziening Geweldsaanwending zorgt o.a. voor een landelijk eenduidige verantwoording van geweld dat agenten vanwege hun werk inzetten. Het proces van melden, registreren en beoordelen hoort in het hele korps uniform te verlopen. Daarmee geeft de politie gevolg aan de maatschappelijke roep om meer transparantie bij het uitoefenen van het geweldsmonopolie. Tegelijkertijd biedt het ook meer inzicht in de rechtmatigheid van het politieoptreden.

Vraag 8

Klopt het dat momenteel een landelijk registratiesysteem voor de inzet van geweldsmiddelen door de politie wordt ontwikkeld? Zo ja, wat houdt dit registratiesysteem precies in en op welke termijn verwacht u dit systeem gereed te hebben?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Is het waar dat de ambtsinstructie voor het gebruik van geweld door de politie wordt aangepast? Zo ja, op welke termijn verwacht u deze aanpassing gereed te hebben?

Ja, het eerste deel van de wijziging van de Ambtsinstructie, dat ziet op de verbetering van het systeem van het melden, registreren en beoordelen van geweld zal naar verwachting op 1 januari 2019 in werking treden. Het tweede deel van de wijziging van de Ambtsinstructie – dat gaat over de regels met betrekking tot het gebruik van geweld, geweldsmiddelen en vrijheidsbeperkende middelen – zal naar verwachting op 1 juli 2019 in werking treden.

Vraag 10

Op welke wijze wordt het vermogen tot de-escaleren in geweldssituaties bij agenten getraind?

De-escaleren is een kernelement bij het optreden in en het trainen van (mogelijke) geweldssituaties. Geweldsaanwending is het uiterste middel en dient – waar mogelijk – altijd voorafgegaan te worden door communicatie, conflicthantering en de-escalatietechnieken. Hieraan wordt specifiek aandacht geschonken in alle IBT-scenariotrainingen. Vanaf 2018 worden de-escalatietechnieken structureel opgenomen in ieder lesplan.

Vraag 11

Op welke wijze worden klachten naar aanleiding van geweldgebruik door de politie behandeld? Op welke wijze wordt er teruggekoppeld naar de indieners van klachten?

Omdat de politie kan en wil leren van haar fouten, kan over gedragingen van een politieambtenaar schriftelijk (via internet) of mondeling (via 0900-8844) een klacht ingediend worden bij de Afdelingen Veiligheid, Integriteit en Klachten van politie. De klachtenprocedure staat uitgebreid beschreven op politie.nl. De klachtbehandelaar van politie neemt contact op met de indiener om de klacht te specificeren en de procedure te bespreken. Afhankelijk van de wensen van de indiener van de klacht wordt er een bemiddelingsgesprek georganiseerd, of wordt de klacht schriftelijk behandeld. Het verhaal van zowel de klachtbehandelaar als de politieambtenaar wordt gehoord door de klachtbehandelaar. De indiener wordt van iedere stap schriftelijk op de hoogte gehouden. Mocht de indiener niet tevreden zijn met de reactie van de politie, dan kan hij het oordeel van de politiechef vragen. Het is niet vanzelfsprekend dat de klager daarna tevreden is, de klachtbehandeling stopt daar echter wel voor de politie.
In 2017 zijn er 373 klachten binnengekomen die gerelateerd zijn aan het geweldgebruik door de politie. De klachten zijn allen afgehandeld conform de klachtenprocedure.

Vraag 12

Hoeveel klachten zijn er in 2017 naar aanleiding van geweldgebruik door de politie ingediend? Kunt u per klacht aangeven hoe deze klacht is afgehandeld?

Zie antwoord vraag 11.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Versnelde toelating medicijnen nauwelijks beter»?1 Wat vindt u van dit bericht?

Ja, ik ben bekend met het bericht. Ik vind het belangrijk om continu kritisch te kijken of het beoogde doel van de versnelde toelating wordt bereikt. Het artikel geeft het dilemma weer van het zo snel mogelijk ter beschikking willen stellen van een veelbelovend geneesmiddel en de gewenste zekerheid over de kwaliteit, werkzaamheid, veiligheid en therapeutische waarde van een geneesmiddel.

Vraag 2

Deelt u de visie dat gekeken moet worden naar een effectieve manier van versnelde toelating van geneesmiddelen, zoals weesgeneesmiddelen of medicijnen voor ernstige, levensbedreigende ziekten, zowel op Europees niveau bij de EMA (European Medicine Agency) als in Nederland, om patiënten snel toegang te kunnen geven tot medicijnen? Zo nee, waarom niet?

Ik deel de visie dat gekeken moet worden naar een effectieve manier van versnelde toelating van geneesmiddelen, terwijl ook de kwaliteit, werkzaamheid en veiligheid van het geneesmiddel voldoende moeten zijn gewaarborgd. In Europa en Nederland is een aantal initiatieven genomen om te zorgen voor een versnelde toelating tot de markt.
Concrete initiatieven om het ontwikkelingstraject van een geneesmiddel tot het moment van de handelsvergunning te verkorten zijn het Adaptive Pathways proefproject en het PRIME programma. Beide initiatieven zijn geïnitieerd door de EMA. In het Adaptive Pathways proefproject2 is tussen 2014 en 2016 beoogd om op verschillende manieren geneesmiddelen sneller beschikbaar te krijgen. Hier lag de focus vooral op het sneller verkrijgen van een handelsvergunning.
In 2016 is het Adaptive Pathways proefproject beëindigd en op basis van de resultaten is het PRIME (PRIority MEdicines) programma3 gestart. In dit programma is sprake van intensievere interactie tussen firma’s en registratieautoriteiten gedurende de ontwikkeling van een geneesmiddel, met als doel om het ontwikkelingstraject van het geneesmiddelen te optimaliseren en de beoordeling van het geneesmiddel te versnellen. Dit lijkt op de wijze waarop de FDA overlegt met de firma tijdens het ontwikkelingstraject van een geneesmiddel. Tot nu toe zijn 35 geneesmiddelen toegelaten tot het PRIME programma. Deze geneesmiddelen zijn nog in ontwikkeling, er is nog geen aanvraag voor een handelsvergunning ingediend.
Eén van de conclusies van het Adaptive Pathways proefproject was dat het belangrijk is dat de Health Technology Assessment (HTA) autoriteiten al in een vroeg stadium betrokken worden bij de discussie over de ontwikkeling van een geneesmiddel. Dit levert meer kansen op een verantwoorde snellere toegang van een geneesmiddel met goede voorwaarden voor de vergoeding. Daarom is het mogelijk voor firma’s om een gecombineerd wetenschappelijk advies met registratieautoriteiten en HTA autoriteiten te verkrijgen, zowel op Europees als nationaal niveau. Dit kan voor alle geneesmiddelen, dus ook voor geneesmiddelen die geen onderdeel zijn van het PRIME programma. Hiermee zijn de HTA autoriteiten al in een vroeg stadium betrokken bij de discussie over de ontwikkeling van een geneesmiddel.
Tenslotte wil ik het Adapt-Smart Initiative4 noemen. Hierin vindt regulatoir wetenschappelijk onderzoek plaats met als doel te komen tot een verantwoorde versnelde ontwikkeling van nieuwe therapieën voor patiënten. Dit initiatief is onderdeel van het Innovative Medicines Intiative (IMI) onder het Horizon 2020 programma van de Europese Unie.
Voordat de patiënt daadwerkelijk toegang heeft tot deze middelen, moet het nationale vergoedingstraject worden doorlopen. Naast de samenwerking op het gebied van wetenschappelijk advies, zijn het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) en het Zorginstituut Nederland vorig jaar een proefproject gestart rondom centrale registratieaanvragen. Het levert tijdswinst op door in een vroegtijdig stadium zowel het registratietraject als het vervolgtraject van Zorginstituut Nederland op elkaar af te stemmen. Met als resultaat dat patiënten eerder toegang krijgen tot nieuwe geneesmiddelen.
Het CBG en Zorginstituut Nederland dragen actief bij aan alle genoemde initiatieven. Alle betrokken partijen werken aan het vinden van een zo goed mogelijke manier om potentieel beloftevolle geneesmiddelen op verantwoorde wijze zo vroeg mogelijk ter beschikking te stellen aan behandelaars en patiënten. Daarbij is sprake van een balans tussen de (on)zekerheid over de kwaliteit, werkzaamheid en veiligheid van een geneesmiddel en de duur van het ontwikkelings-, registratie- en vergoedingstraject.
De laatste jaren zijn er veel ontwikkelingen die een versnelling in het ontwikkelings-, registratie- en vergoedingstraject van een geneesmiddel beogen, waarvan de resultaten worden gebruikt ter verbetering van de bestaande procedures. Alle ervaringen uit het Adaptive Pathways proefproject en de 10 jaar ervaring met de conditionele marktautorisatie (zie vraag 4 en 6) zijn verwerkt in de opzet van het PRIME programma. Ik wil dat de huidige mogelijkheden voor versnelde toelating binnen de wettelijke kaders eerst maximaal worden ingezet. Pas als blijkt dat dit onvoldoende resultaat oplevert, zal ik nieuwe initiatieven onderzoeken waarvoor grotere systeem- of wetswijzigingen nodig zijn. Hierover blijf ik in overleg met het CBG en Zorginstituut Nederland.

Vraag 3

Klopt het dat er feitelijk weinig verschil is tussen de snelle en de reguliere procedure voor markttoelating van een potentieel medicijn op Europees niveau?

De verschillen tussen de wettelijke termijnen van een regulier beoordelingsproces (210 dagen) en het versnelde beoordelingsproces (150 dagen) zijn beperkt. Deze perioden van 210 dagen of 150 dagen zijn de termijnen zonder klokstops. Een klokstop is een stopmoment in het beoordelingsproces waarbij de firma de tijd heeft om vragen van geneesmiddelenautoriteiten te beantwoorden. In een beoordelingsproces zijn veelal twee klokstops, waarbij de firma binnen 90 dagen de antwoorden moeten indienen. De totale periode kan dus met maximaal 180 dagen worden verlengd.
Echter, de winst bij de versnelde toelating zit in het hele ontwikkelingstraject van een geneesmiddel: van fundamenteel onderzoek tot aan de vergoeding. Firma’s hoeven minder gegevens vóór de beoordeling in te leveren bij de registratieautoriteiten maar moeten dit na markttoelating doen. Geneesmiddelen komen hierdoor jaren eerder beschikbaar voor patiënten. De tijdswinst die wordt verkregen door het snellere beoordelingsproces is relatief klein, maar wel belangrijk.

Vraag 4

Hoe vaak is vanaf 2006 tot nu toe gebruik gemaakt van de zogenoemde conditionele marktautorisatie (CMA) op Europees niveau, waarbij veelbelovende medicijnen de markt op mogen met nog onvolledige gegevens? Waarom wordt er relatief weinig gebruik gemaakt van deze mogelijkheid?

Tussen 2006 en 2016 zijn 30 geneesmiddelen geregistreerd met gebruikmaking van de conditionele marktautorisatie procedure, 22 aanvragen voor de conditionele marktautorisatie zijn afgewezen. Niet in alle gevallen had de firma zelf om een conditionele marktautorisatie gevraagd, veelal waren het de registratieautoriteiten zelf die dit tijdens de beoordeling als een mogelijkheid inbrachten. Dit blijkt uit een EMA-rapport5 over 10 jaar conditionele marktautorisatie.
Op Europees niveau wordt nog beperkt gebruik van gemaakt van deze procedure, maar er is wel een toename zichtbaar. De mogelijkheid van een conditionele marktautorisatie moet bij voorkeur al worden meegenomen tijdens de ontwikkeling van een geneesmiddel in de opzet van de klinische studies. Daarom is het van belang dat firma’s al vroeg in de ontwikkeling van een geneesmiddel in overleg gaan met de registratie- en HTA autoriteiten. Dit levert meer kansen op een verantwoorde snellere toegang van een geneesmiddel met goede voorwaarden voor de vergoeding. Dat is ook het doel van het PRIME programma dat in 2016 van start is gegaan.

Vraag 5

Hoeveel van deze veelbelovende geneesmiddelen hebben inderdaad geleid tot een doorbraak?

De conditionele marktautorisatie is mogelijk voor drie categorieën van geneesmiddelen. Allereerst voor geneesmiddelen voor de behandeling, preventie of diagnose voor ernstig invaliderende of levensbedreigende ziekten, voor geneesmiddelen voor gebruik in noodsituaties in verband met een bedreiging van de volksgezondheid en tenslotte voor weesgeneesmiddelen (geneesmiddelen voor een zeldzame ziekte).
Tot nu toe is in EU-verband nog niet systematisch beoordeeld wat de toegevoegde waarde is van elk geneesmiddel dat via een conditionele marktautorisatie is goedgekeurd. Het CBG doet daar momenteel zelf onderzoek naar als onderdeel van een promotietraject dat in 2020 zal zijn afgerond. In de Verenigde Staten is een evaluatieonderzoek uitgevoerd naar de verschillende wijzen voor een versnelde markttoelating door de Amerikaanse registratieautoriteiten. Van de in dat onderzoek betrokken geneesmiddelen zijn er zes ook in Europa via de conditionele marktautorisatie toegelaten. Deze werden in het evaluatieonderzoek positief beoordeeld wat betreft de bijdrage van die middelen aan de kwaliteit van leven.

Vraag 6

Wat zijn de knelpunten bij de CMA procedure voor bedrijven? Welke verbeterpunten zijn er mogelijk, zodat bedrijven meer gebruik gaan maken van de CMA?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 7

Waar verschilt de Europese (versnelde) toelatingsprocedure van de Amerikaanse toelatingsprocedure? Hoe lang is de procedure in Europa en in Verenigde Staten?

Europa en de Verenigde Staten hebben vergelijkbare versnelde toelatingsprocedures, zowel op het gebied van intensievere interactie tussen firma’s en registratieautoriteiten gedurende de ontwikkeling van een geneesmiddel, als een versnelde beoordelingstermijn. De Verenigde Staten lopen meestal enkele maanden voor in procedures, omdat de afstemming in Europa anders georganiseerd is dan in de Verenigde Staten. De registratieautoriteiten in de Verenigde Staten werken met kortere tijdslijnen en in kleinere
beoordelingsteams, terwijl in Europa alle EU-lidstaten bij de beoordeling betrokken zijn. Overigens maakt het ook uit op welk moment een bedrijf het verzoek tot registratie indient. Veel bedrijven doen dat eerst in de VS en pas daarna in Europa.

Vraag 8

Wetende dat in november 2017 de Amerikaanse geneesmiddelenautoriteit FDA heeft aangegeven meer ruimte te geven aan versnelde toegang van geneesmiddelen, met het oog een boost te geven aan versnelde goedkeuring van medicijnen en de ontwikkeling van nieuwe antibiotica, de weg vrij te maken voor nieuwe biomarkers en een pathway te creëren voor regulering van diagnostiek, inclusief zogenaamde laboratory-developed tests (LDT’s), wat gebeurt er op dit moment op Europees niveau met betrekking tot versnelde toegang van geneesmiddelen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 9

Welke lidstaten hebben op dit moment een eigen versnelde toelatingsprocedure voor geneesmiddelen? In hoeverre kunnen soortgelijke procedures ook meer worden ingezet in Nederland?

De mogelijkheid van een handelsvergunning onder voorwaarden is opgenomen in de Europese regelgeving (Richtlijn 2001/83) en moet door alle landen in de nationale wetgeving worden opgenomen. In Nederland is dit geïmplementeerd in artikel 45.b van de Geneesmiddelenwet. Het CBG heeft één keer een voorwaardelijke handelsvergunning afgegeven, in mei 2015 voor het geneesmiddel Thiosix (thioguanine).

Vraag 10

Welke mogelijkheden ziet u om de toelatingsprocedure zowel op Europees als nationaal niveau (verder) te verkorten en te versnellen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 11

Bent u bereid om deze vragen voor het eerstvolgende algemeen overleg Gezondheidsraad te beantwoorden?

Ja.

Vraag 1

Kent u de uitzending van Zembla van 21 februari 2018?

Ja.

Vraag 2

Wat zijn de regels met betrekking tot het blijven bewonen van panden tijdens renovatie?

In de wet is geregeld dat als een voorgenomen renovatie een (tijdelijke) verhuizing van huurders noodzakelijk maakt, verhuurders de huurders ook een bijdrage in de verhuis- en herinrichtingskosten moeten betalen met een minimum van (sinds 16 februari 2018) € 5.993,–. Daarbij gaat het om objectieve noodzaak, dat wil zeggen dat de renovatiewerkzaamheden voor alle huurders een (tijdelijke) verhuizing noodzakelijk maken, ongeacht hun persoonlijke omstandigheden.
Als een (tijdelijke) verhuizing objectief gezien noodzakelijk is, hebben huurders naast de verhuiskostenvergoeding (minimaal € 5.993,–) ook recht op (tijdelijke) vervangende woonruimte.
Als er geen objectieve noodzaak is, kan in individuele gevallen een (tijdelijke) verhuizing alsnog noodzakelijk zijn door persoonlijke omstandigheden. Het is dan aan de verhuurder en de betrokken huurder om daar afspraken over te maken. In dat geval is de verhuurder niet verplicht het minimumbedrag aan verhuiskostenvergoeding te betalen.
Corporaties zijn verplicht om in overleg met gemeente en huurdersorganisaties en bewonerscommissies een reglement op te stellen voor sloop/renovatie en de betrokkenheid van huurders daarbij. In dat reglement kunnen ook bepalingen over (tijdelijke) verhuizing opgenomen worden.
Ik zou graag zien dat verhuurders en huurders er wat betreft afspraken en faciliteiten tijdens renovaties onderling uit komen, maar het is niet te voorkomen dat in individuele gevallen hulp van derden ingeschakeld moet worden – bijvoorbeeld een advocaat – om tot een oplossing voor een geschil te komen.
In gevallen dat de huurder er onderling met de verhuurder over tijdelijke vervangende woon- of verblijfruimte niet uitkomt, staat de gang naar de rechter open. Er bestaat dus een onafhankelijke procedure voor geschillen over tijdelijke vervangende woon- of verblijfruimte tijdens renovatiewerkzaamheden.

Vraag 3

In hoeverre bestaat er recht op vergoeding van geleden schade tijdens verbouwingen aan het pand of naastgelegen panden?

Indien door of namens de verhuurder in of buiten de woning verrichte (renovatie)werkzaamheden leiden tot schade in de woning van een huurder, dan is de verhuurder daarvoor aansprakelijk en is het redelijk dat de verhuurder die schade vergoedt. Hiervoor gelden de algemene regels van aansprakelijkheid voor en vergoeding van aangebrachte schade.

Vraag 4

In hoeverre bestaat er een recht op een vervangende woning tijdens renovaties, en waar moet die vervangende woning aan voldoen? In hoeverre wordt daarbij rekening gehouden met de aanwezigheid van kinderen? Wat vindt u ervan dat vaak een advocaat nodig is om voor een tijdelijke woning in aanmerking te komen? Bent u bereid om na te denken over een onafhankelijke procedure om geschillen op dit punt op te lossen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Wat is een acceptabele termijn van overlast? Bent u het ermee eens dat 30 weken te lang is?

De vraag wat een redelijke termijn van overlast is, is niet in zijn algemeenheid te beantwoorden, dat hangt af van de aard en omvang van de renovatiewerkzaamheden en de mate van overlast. Het is daarom van belang dat er vooraf goede afspraken worden gemaakt tussen de verhuurder en de huurder, ook over eventuele tijdelijke vervangende woon- of verblijfruimte of andere faciliteiten voor huurders om de overlast zoveel mogelijk te beperken, en dat de uitvoering van de renovatie ordentelijk verloopt.

Vraag 6

Gelden tijdens renovaties andere veiligheidsregels voor panden dan normaal? Zo ja, waarom?

Nee, tijdens de uitvoering van bouw- of sloopwerkzaamheden gelden altijd de voorschriften uit hoofdstuk 8 van het Bouwbesluit. Deze voorschriften zijn er op gericht onveilige situaties te voorkomen en hinder zoveel mogelijk te voorkomen.

Vraag 7

In hoeverre worden bewoners tevoren betrokken bij het renovatieproces, en in hoeverre hebben bewoners inspraak bij de feitelijke gang van zaken?

Huurders hebben een sterke rechtspositie bij het begin van renovatieprojecten.
De hoofdregel is immers dat een verhuurder niet zonder instemming van de huurder wijzigingen aan de woning mag aanbrengen (de verhuurder moet het rustig woongenot leveren). Bij complexgewijze renovatie volstaat instemming van 70% van de huurders van het betreffende wooncomplex. De huurder wordt dus altijd betrokken bij renovatievoorstellen van verhuurders. Als huurders niet tevreden zijn over de faciliteiten die de verhuurder wil verstrekken om overlast te beperken of te voorkomen, kunnen zij daarover in overleg treden met de verhuurder en als de verhuurder naar hun mening het renovatievoorstel onvoldoende bijstelt niet instemmen met het renovatievoorstel van de verhuurder.
Indien de renovatiewerkzaamheden anders lopen dan was voorzien en afgesproken, is het zaak dat de verhuurder en betrokken huurders een oplossing vinden en nieuwe afspraken maken over het verloop van de renovatie en de eventuele faciliteiten voor huurders om de overlast te beperken (wissel-/logeerwoning, verhuiskostenvergoeding) of een tegemoetkoming voor de ervaren overlast. Mocht dat niet lukken, dan kan de huurder naar de rechter. Als de verhuurder een klachtencommissie heeft, kan de huurder ook daar een klacht indienen. Daarom is het van belang om vooraf afspraken te maken over een procedure die in werking treedt als de renovatiewerkzaamheden anders lopen dan was voorzien en afgesproken.

Vraag 8

Wat vindt u ervan dat een deel van de bewoners in Overvecht het tijdelijk moest stellen zonder basale voorzieningen zoals een toilet? Hoe wordt voorkomen dat dit weer gebeurt?

Indien bij een renovatieproject ook toiletten/toiletruimtes worden vervangen, dan is het onvermijdelijk dat de betrokken bewoners tijdens die vervanging tijdelijk geen gebruik kunnen maken van hun eigen toilet. Omdat een toilet een wezenlijke voorziening binnen een woning is, zullen verhuurders de voor de vervanging van het toilet benodigde tijd zo kort mogelijk houden en stellen verhuurders de huurders doorgaans voor die periode vervangende tijdelijke toiletten buiten de eigen woning, maar op korte afstand van het wooncomplex, beschikbaar.
Portaal heeft in de renovatieprojecten in Soest en Utrecht voor huurders die tijdelijk zonder toilet zaten een campingtoilet in bruikleen gegeven.

Vraag 9

Hoe kan worden voorkomen dat bewoners worden blootgesteld aan asbest, ook in situaties waar asbest van tevoren niet was verwacht? Herkent u het beeld dat niet altijd even zorgvuldig wordt gewerkt?

In het algemeen geldt dat blootstelling aan asbest niet altijd uitgesloten kan worden. Bij verbouwing, renovatie of sloop moet eerst een asbestinventarisatie worden uitgevoerd voordat de werkzaamheden beginnen. Ook na een asbestinventarisatie kan nog onverwacht asbest worden aangetroffen. Vandaar dat in het Bouwbesluit en het certificatieschema hiervoor voorschriften zijn opgenomen. Met betrekking tot de zorgvuldigheid waarmee werkzaamheden worden uitgevoerd, wil ik wijzen op het jaarverslag1 van de ISZW waaruit blijkt dat bedrijven in toenemende mate wet- en regelgeving naleven.

Vraag 10

Herkent u het beeld dat stemmingen worden beïnvloed door corporaties om de benodigde stemmen voor een bewonersstemming te verkrijgen, bijvoorbeeld door betere badkamers te beloven aan individuele bewoners? Is dit toegestaan? Wat vindt u van de rechtsongelijkheid die zo wordt gecreëerd? Wat zijn de regels hieromtrent?

Er geldt geen wettelijk verbod. Corporaties moeten in overleg met betrokken gemeenten, huurdersorganisaties en bewonerscommissies een reglement opstellen over sloop- en renovatieprojecten en de betrokkenheid van de betrokken bewoners daarbij. Partijen kunnen daarbij afspraken maken dat corporaties bij complexgewijze renovatie of renovatie van meerdere woningen in een buurt geen onderscheid maken in aan te brengen voorzieningen of de aan de renovatie verbonden huurverhoging, ook niet als enkele huurders in eerste instantie niet met het renovatievoorstel instemmen. Mogelijk werkt het verschillend behandelen van huurders ook vertragend voor verhuurders, omdat huurders met het onthouden van instemming betere individuele faciliteiten dan wel meer nieuwe voorzieningen kunnen proberen af te dwingen.

Vraag 11

Op welke wijze bent u bereid de rechten van huurders bij renovaties te versterken?

Zoals eerder aangegeven hebben huurders al een sterke rechtspositie bij het begin van renovatieprojecten.
Daarnaast kunnen huurders zelf het initiatief nemen voor bepaalde energiebesparende voorzieningen2 en in hun renovatieplan ook faciliteiten tijdens de renovatie in het renovatievoorstel opnemen. Als de huurder zich bereid heeft verklaard een huurverhoging te betalen die in redelijke verhouding staat tot de kosten, kan de huurder zijn voorgestelde renovatie ook via de rechter afdwingen.
Wanneer tijdens een renovatieproject onvoorziene complicaties, uitstel van werkzaamheden en sterkere mate van overlast dan voorzien ontstaan, is het zaak dat een verhuurder goed communiceert met de huurders, over de gevolgen van het gewijzigde tijdpad maar ook over aanpassing van de faciliteiten die de verhuurder ter beschikking stelt aan huurders om gebruik te kunnen blijven maken van wezenlijke voorzieningen (toilet, wasruimte). De verhuurder komt immers de overeengekomen renovatiewerkzaamheden met het daarbij behorende tijdpad niet na (al dan niet door overmacht). Het is in die gevallen ook aan de verhuurder om over de gewijzigde planning en eventueel ook gewijzigde faciliteiten afspraken met de huurders te maken. Het verdient aanbeveling dat huurders daarbij gezamenlijk optrekken, bijvoorbeeld via de betrokken huurdersorganisatie of bewonerscommissie, omdat zij in de praktijk dan sterker staan dan wanneer iedere huurder voor zich met de verhuurder moet overleggen of onderhandelen over tegemoetkoming van de verhuurder richting de huurder bij de wijziging van de renovatieplannen. Als de huurder en verhuurder er over de gevolgen van de gewijzigde renovatieplannen onderling niet uitkomen, staat voor de huurder de weg naar de rechter open. Indien verhuurder en huurder het niet eens worden over de aan de renovatie gekoppelde huurverhoging, kunnen zij daarover naar de huurcommissie. Huurders kunnen bij het Juridisch Loket advies krijgen over hun positie bij het opstellen van een renovatieplan door de verhuurder en bij eventuele aanpassing van een renovatieplan gedurende het renovatieproject.
Huurders hebben dus voldoende rechten voorafgaand aan en gedurende renovatieprojecten.
Maar doorgaans wordt de frustratie bij huurders bij renovatieprojecten die niet volgens plan verlopen of bij meer ervaren overlast dan verwacht of voorzien, ook eerder veroorzaakt door gebrekkige communicatie van de verhuurder naar de huurders of een onvoldoende luisterend oor voor de huurders dan door onvoldoende rechten voor huurders. Verhuurders dienen te beseffen dat renovatiewerkzaamheden in huis een grote uitwerking hebben op het dagelijks leven van huurders en het woongenot sterk kunnen beperken. En ook renovatiewerkzaamheden in of aan andere woningen in het wooncomplex kunnen tot overlast voor huurders leiden, waardoor de overlast doorgaans niet beperkt blijft tot de periode waarin renovatiewerkzaamheden in de eigen woning verricht worden.