Vraag 1

Wat is er aan de hand met de noodstopvoorziening in de Grevelingensluis bij Bruinisse, de Roompotsluis op Neeltje Jans, de Bergsediepsluis bij Tholen en de Zandkreeksluis bij Kats, waardoor deze sluizen momenteel niet langer op afstand kunnen worden bestuurd?1

Bij een inspectie van Zandkreeksluis en Grevelingensluis zijn een aantal problemen geconstateerd:
Om deze risico’s te beheersen worden gedurende de komende maanden aanpassingen doorgevoerd. Om de beschikbaarheid van de sluizen te continueren is tijdelijk overgegaan op bediening vanaf de sluiscomplexen. De bedieningstijden van de sluizen blijven daarbij ongewijzigd.

Vraag 2

Klopt het dat er de afgelopen periode incidenten zijn geweest met de op afstand bediende sluizen in Zeeland? Zo ja, kunt u hier een gespecificeerd overzicht van geven?

Het afgelopen jaar is er sprake geweest van enkele storingen in de informatievoorziening tussen de centrale en enkele sluiscomplexen.
Het gaat om de volgende drie voorvallen:
Naar aanleiding van de storingen is door medewerkers van Rijkswaterstaat volgens geldende protocollen gehandeld. De storingen hebben niet tot gevaarlijke situaties geleid.

Vraag 3

Deelt u de mening dat de op afstand bedienbare sluizen niet altijd goed kunnen worden overzien met het camerasysteem, waardoor er soms een verkeerde inschatting wordt gemaakt? Kunt u uw antwoord toelichten?

Nee, ik deel deze mening niet. De bediening van sluiscomplexen vanuit het lokale bediengebouw op een sluiscomplex wordt veelal op een vergelijkbare manier uitgevoerd als bij «bediening op afstand». Camerabeelden en aanvullende informatiesystemen (bijv. radar en het informatie- en volgsysteem scheepvaart) ondersteunen het bedienen. Direct zicht wordt beperkt gebruikt.

Vraag 4

Bent u bereid om het onderzoek waaruit blijkt dat er problemen zijn met de noodstopvoorziening, integraal naar de Tweede Kamer te sturen?

Ja, daartoe ben ik bereid. Het vastgestelde rapport van de bevindingen van dit onderzoek naar de noodstopvoorziening is als bijlage bij deze beantwoording gevoegd.2

Vraag 5

Hebben de problemen met de op afstand bediende sluizen in Zeeland ook gevolgen voor sluizen elders in het land?

Er zijn geen directe gevolgen voor de sluizen elders in het land. Het technische ontwerp en de bediening kunnen afhankelijk van de lokale situatie verschillen tussen sluizencomplexen.
Rijkswaterstaat voert periodiek inspecties op sluizen uit. Daarbij gaat Rijkswaterstaat risico gestuurd te werk (grootste risico’s worden als eerste aangepakt). Bij inspecties wordt getoetst op basis van de nieuwste inzichten en (wettelijke) voorschriften. De bevindingen van de uitgevoerde inspectie in Zeeland zijn onder andere het gevolg van aangepaste voorschriften. Rijkswaterstaat zal bij toekomstige inspecties ook de werking van de noodstopvoorzieningen toetsten.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het nieuwsbericht «Zelfstandigen niet voor de klas»?1

Ja.

Vraag 2

Hoe bepaalt de Belastingdienst wie er in het onderwijs wel en wie niet als zelfstandige wordt beschouwd?

De Belastingdienst bepaalt in het onderwijs – net als in andere branches – aan de hand van wet- en regelgeving en jurisprudentie hoe een arbeidsrelatie in fiscale zin kwalificeert. Hierbij is steeds een afweging van alle feiten en omstandigheden van het individuele geval nodig. Hierdoor is het moeilijk om in algemene zin te zeggen wanneer iemand als zelfstandige wordt beschouwd. Wel zijn enkele kenmerkende elementen te benoemen die telkens worden meegewogen. Aandachtspunten in het onderwijs zijn onder andere zaken als: de mate waarin de instelling bevoegd is om opdrachten en aanwijzingen te verstrekken, de vrijheid die de docent heeft om zonder toestemming van de onderwijsinstelling het werk door iemand anders te laten uitvoeren, het al dan niet incidentele karakter van de werkzaamheden bij de betreffende instelling en de mate waarin de docent de lesinhoud en lestijden bepaalt. De grens tussen zelfstandige arbeid en werknemerschap kan soms diffuus zijn, zoals ook reeds aangegeven in de brief van de Staatssecretaris van Financiën van 17 september 20122. Een afweging van feiten en omstandigheden in het individuele geval is daarom doorslaggevend.

Vraag 3

Klopt het dat de Belastingdienst het ondernemerschap van zzp'ers2 in het onderwijs actief in twijfel trekt? Zo ja, wat is de reden daarvan? Op welke manier wordt dat landelijk aangepakt? Wat zijn de effecten van deze maatregel op het curriculum van de verschillende (beroepsgerichte) hbo-opleidingen en hoe vallen deze effecten te rijmen met de noodzaak van een zo goed mogelijke aansluiting tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt?

De Belastingdienst is voortdurend in gesprek met opdrachtgevers en hun belangenorganisaties over de vraag wanneer zzp’ers aan de criteria voor zzp’er-schap voldoen. Dit gebeurt in het onderwijs, maar bijvoorbeeld ook in de zorg, de bouw en de transportsector. De Belastingdienst heeft de onderwijskoepels om medewerking gevraagd bij het inventariseren en fiscaal duiden van arbeidsrelaties in het onderwijs. Aanleiding is de voorziene introductie van een nieuw (digitaal) toetsingskader voor het doorlopen van een VAR-aanvraag per 1 januari 2015. Het overleg met de Belastingdienst beoogt landelijk geldende criteria op te leveren, die duidelijk laten zien wanneer een arbeidsrelatie kwalificeert als een opdrachtgever-opdrachtnemerrelatie (als tegenhanger van een werkgever-werknemerrelatie). Voordeel voor onderwijsinstellingen is dat ze daaraan zekerheid kunnen ontlenen.
De effecten van de maatregel op het curriculum kunnen nog niet worden overzien zolang er nog geen duidelijkheid is over de uitkomst van het overleg tussen de Belastingdienst en de vertegenwoordigers van de onderwijsbranche. De kamer zal als er noemenswaardige ontwikkelingen zijn voor het zomerreces geïnformeerd worden.

Vraag 4

Klopt het dat de Belastingdienst per regio kan bepalen of ze het ondernemerschap van zzp'ers in het onderwijs in twijfel trekt? Zo ja, gebeurt dit ook? In hoeverre vindt u dat de Belastingdienst daar op nationaal niveau één lijn in moet trekken, zodat de aanpak in alle regio’s gelijk is?

Nee. Wet- en regelgeving op het gebied van ondernemerschap en op het gebied van de dienstbetrekking zijn duidelijk en geldt ongeacht de regio of branche. Het overleg tussen de Belastingdienst en de onderwijskoepels is erop gericht om duidelijkheid te geven over de fiscale kwalificatie van arbeidsrelaties die in de verschillende vormen van onderwijs voorkomen. Daarnaast worden voorlichtingsrondes georganiseerd voor onderwijsinstellingen, die regionaal plaatsvinden. In deze voorlichtingsrondes worden geen andere zaken uitgedragen dan landelijke uitgangspunten op het gebied van ondernemerschap en dienstbetrekking.

Vraag 5

Deelt u de mening dat schijnconstructies aangepakt moeten worden, maar dat vrijwillige zelfstandigheid gewaarborgd moet blijven? Deelt u de mening dat niet alle zelfstandigen «schijnzelfstandigen» zijn? Zo ja, in hoeverre is de aanpak van deze «schijnzelfstandigen» een bedreiging voor de werkgelegenheid?

Ja, ik deel de mening dat schijnconstructies aangepakt moeten worden. Van schijnzelfstandigheid is sprake wanneer de arbeid formeel verricht wordt als zelfstandige, terwijl er op grond van feiten en omstandigheden sprake is van werknemerschap. Uiteraard zijn niet alle zelfstandigen schijnzelfstandigen. Mensen die in overeenstemming met de wet- en regelgeving als zelfstandige werken moeten hun werk kunnen blijven doen en worden ook niet geraakt door de handhaving op schijnzelfstandigheid.

Vraag 6

Deelt u de mening dat het niet zo zou moeten zijn dat er, door het trekken van een bureaucratische grens, straks geen les meer gegeven wordt door zzp'ers met praktijkkennis die voor veel leerlingen van grote toegevoegde waarde is? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe verhoudt dit zich dan met het handelen van de Belastingdienst waarover het bovengenoemde artikel bericht?

De vraag of iemand al dan niet ondernemer is wordt beantwoord aan de hand van wet- en regelgeving. Van een bureaucratische grens is dan ook geen sprake, wel van een wettelijke in de jurisprudentie nader vormgegeven grens. Indien een arbeidsrelatie van iemand die zijn praktijkkennis overdraagt zo wordt vormgegeven dat sprake is van een dienstbetrekking dient de Belastingdienst die wettelijke grens te handhaven. Dit staat volledig los van de vraag of het overdragen van praktijkkennis voor veel leerlingen van grote toegevoegde waarde is, wat ik volledig onderschrijf.

Vraag 7

Deelt u de mening dat zzp'ers juist van toegevoegde waarde zijn voor het onderwijs doordat ze als werknemers flexibel zijn en onderwijs beter laten aansluiten op de praktijk, omdat ze met één been in het onderwijs en met één been in de praktijk staan?

Ja, ik ben van mening dat inbreng vanuit de beroepspraktijk van grote waarde is voor het onderwijs juist vanwege de combinatie kennis en praktijk. Er is een groep docenten te onderscheiden die eerst en vooral beroepsbeoefenaar is en die vandaaruit een onmisbare bijdrage leveren aan de praktijkcomponent van het onderwijs. Indien wordt voldaan aan de criteria voor ondernemerschap dan kunnen zij als zelfstandige binnen het onderwijsveld werkzaam blijven.

Vraag 1

Kent u het bericht «Boeren en waterschappen koppelen grondgebruik aan waterbeheer»?1

Ja.

Vraag 2

Is het waar dat boeren en waterschappen dit jaar in dertig nieuwe gebieden met projecten starten waarbij het grondgebruik en het waterbeheer op elkaar worden afgestemd en dat deze projecten voortkomen uit de afspraken die overheden en de agrarische sector vorig jaar hebben gemaakt in het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer? Zo ja, kunt u de inhoud van deze projecten nader toelichten?

Het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer is een initiatief van LTO Nederland. LTO werkt hierin samen met de waterschappen. De Ministeries van Economische Zaken en Infrastructuur en Milieu, alsmede het IPO, zijn betrokken vanuit een begeleidende, en waar mogelijk faciliterende rol. LTO zet zich in voor het starten van dertig gebiedsprojecten in gebieden waar een specifiek probleem geïdentificeerd is met waterkwaliteit of waterkwantiteit. De inhoud van de projecten varieert van sanering van erfafspoeling tot waterbesparing. In het kader van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer wordt hier nader over gecommuniceerd. Zo hebben LTO en de Unie van Waterschappen in dit kader op 27 maart 2014 een goed bezochte bijeenkomst voor LTO- en waterschapsbestuurders georganiseerd.

Vraag 3

Kunt u de looptijd, doelstellingen en verantwoordelijkheden van de deelnemers binnen dit programma toelichten en aangeven hoe de financiële verdeling tussen de verschillende deelnemers eruit ziet?

Ik verwijs naar het antwoord op vraag 2. De verantwoordelijkheid voor organisatie en financiën ligt bij LTO. Gebiedsprojecten uit het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer komen mogelijk in aanmerking voor ondersteuning vanuit het derde Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP-3).

Vraag 4

Deelt u de opvatting dat er een stapeling aan regelgeving plaatsvindt voor de agrarische sector aangezien zij zowel vanuit het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer, als het vijfde actieprogramma Nitraatrichtlijn en de tweede nota Duurzame Gewasbescherming allerlei maatregelen moeten nemen om verontreiniging van water tegen te gaan? Zo ja, bent u bereid om de maatregelen uit deze plannen naast elkaar te leggen en te kijken waar mogelijk (dubbele) regelgeving geschrapt kan worden? Zo nee, kunt u dan aangeven wie monitort dat er niet naast elkaar gewerkt gaat worden?

Ik voorzie niet dat dit leidt tot een stapeling van regelgeving. Uit het vijfde actieprogramma Nitraatrichtlijn en de tweede nota Duurzame Gewasbescherming vloeien verplichte maatregelen voor boeren voort. Deze maatregelen leveren een belangrijke bijdrage aan de verbetering van de waterkwaliteit, maar voldoen niet in alle locatie- of regiospecifieke omstandigheden voor de realisatie van doelen in grond- en oppervlaktewater. Het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer richt zich op maatwerkoplossingen in die situaties en biedt met deze gebiedsspecifieke aanpak van wateropgaven een kans om te komen tot kosteneffectieve maatregelenpakketten. Het bedrijfsleven grijpt hiermee de kans om tot een aanpak te komen die agrarische ondernemers het beste past, zonder dat hier dwingende regelgeving aan te pas komt.

Vraag 5

Bent u bereid om, indien blijkt dat de gebiedsprojecten voldoen aan de Nitraatrichtlijn, ondernemers in het gebied ruimte te geven op ontwikkeling? Zo nee, waarom niet?

In het vijfde actieprogramma Nitraatrichtlijn heb ik de mogelijkheid geopend voor de toepassing van zogenaamde equivalente maatregelen om lokaal en regionaal maatwerk mogelijk te maken. Aan initiatieven waarvan de effecten op basis van wetenschappelijke onderbouwing en (private) borging tenminste aantoonbaar equivalent zijn aan de effecten van de generieke gebruiksnormen, kan vanaf 2015 vrijstelling van die generieke gebruiksnormen worden verleend. Als dergelijke maatregelen ontwikkeld worden in het kader van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer, kunnen de betrokken ondernemers in aanmerking komen voor een dergelijke vrijstelling. Bij de toetsing van equivalente maatregelen zal ook worden beoordeeld of er bij lokaal of regionaal maatwerk geen onacceptabele afwenteling naar andere milieucompartimenten, andere gebieden of andere (grond- en/of oppervlakte-) wateren plaatsvindt.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Verzekeraars weigeren Buurtzorg 9,5 miljoen»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat een zorgaanbieder de zorg die geleverd heeft, dat uitbetaald moet krijgen? Zo nee, waarom niet?

Ik ben van mening dat een zorgaanbieder de geleverde zorg betaald moet krijgen, mits het geïndiceerde zorg betreft en deze past binnen de inkoopafspraken die de zorgaanbieder met de het zorgkantoor heeft gemaakt.

Vraag 3

Deelt u de mening dat Buurtzorg Nederland steeds meer cliënten krijgt omdat de zorg beter is, ze goedkoper werken en een veel korte doorlooptijd hebben dan reguliere thuiszorgorganisaties? Zo nee, wat is uw verklaring dan voor de enorme groei van Buurtzorg Nederland, waar inmiddels 60 procent van de wijkverpleegkundigen werkt?

Buurtzorg Nederland heeft de afgelopen jaren een majeure groei doorgemaakt. Buurtzorg Nederland heeft aangegeven de zorg meer cliëntgericht, kwalitatief beter en goedkoper te kunnen leveren. In het experiment regelarme instellingen wordt in beeld gebracht om in welke mate daarvan daadwerkelijk sprake is. Inmiddels hebben Buurtzorg Nederland, de zorgkantoren en VWS afgesproken dat er een doelmatigheidsonderzoek wordt uitgevoerd naar de wijze waarop Buurtzorg Nederland zorg levert. VWS zal dit onderzoek aanbesteden. Het onderzoek zal worden begeleid door verzekeraars, Buurtzorg Nederland en het Ministerie van VWS.

Vraag 4

Als in oktober 2013 nog 160 miljoen euro te verdelen was voor overproductie, waarom is Buurtzorg Nederland dan niet gecompenseerd voor de overproductie?

Het is niet zo dat er in 2013 in de AWBZ geld is overgebleven dat niet is besteed. Naast de vergoeding voor zorg in natura worden namelijk ook kapitaallasten vergoed. De vergoeding aan kapitaallasten is hoger uitgekomen dan geraamd. Beide onderdelen samen hebben gezorgd voor een vrijwel volledige uitputting van de AWBZ in 2013.

Vraag 5

Kunt u zich ook niet aan de indruk onttrekken dat de zorgverzekeraars op deze manier het afgesproken tarief met Buurtzorg Nederland nog verder omlaag wil forceren en dat terwijl Buurtzorg Nederland al stukken goedkoper werkt? Zo ja, wat gaat u daaraan doen? Zo nee, waarom niet?

In de AWBZ bestaat het systeem van zorgcontractering. Jaarlijks wordt tussen zorgkantoor en zorgaanbieder afgesproken hoeveel zorg en tegen welke prijs een zorgaanbieder zorg mag leveren. Het is in de NZa beleidsregels vastgelegd dat de zorgaanbieder niet meer vergoed krijgt dan op voorhand afgesproken. Vanwege de financiële beheersbaarheid is het van belang dat er wordt gecontracteerd binnen vastgestelde kaders en afspraken. Indien wordt toegestaan dat ook zorg boven de afspraken zal worden vergoed, komt de financiële beheersbaarheid in het gedrang.

Vraag 6

Hoe gaat u bewerkstellingen dat Buurtzorg Nederland alsnog wordt uitbetaald voor de zorg die ze hebben geleverd?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht dat 140 jeugdzorghulpverleners hun baan bij Bureau Jeugdzorg Gelderland verliezen? Kunt u uw antwoord toelichten?1

In algemene zin is het aannemelijk dat een vermindering van werkgelegenheid optreedt in de jeugdzorg. Dat geldt in het bijzonder bij de bureaus jeugdzorg, omdat per 1 januari 2015 een aantal wettelijke taken elders wordt belegd. In welke mate de vermindering van arbeidsplaatsen plaatsvindt is mede afhankelijk van de afspraken die regio’s/gemeenten maken met jeugdzorgaanbieders en bureaus jeugdzorg. Op dit moment zijn wij nog in overleg met BJZ Gelderland over het verminderen van de door hen gemelde frictiekosten. Het bestuurlijk overleg dat we met hen hebben gevoerd, geeft aanleiding om aan te nemen dat er in de Gelderse regio’s nog nadere stappen worden gezet.
Wij houden de arbeidsmarkteffecten van de decentralisatie van de jeugdzorg nauwlettend in de gaten. Dit doen wij onder andere met arbeidsmarkteffectrapportages die samen met sociale partners in de zorg worden opgesteld. In mei 2013 hebben wij uw Kamer de «Arbeidsmarkteffectrapportage Transitie Jeugdzorg» doen toekomen4. Op basis van indicatieve scenario’s is de inschatting in het rapport dat de werkgelegenheid in de jeugdzorg in 2017 ongeveer 4.000 fte (5.500 personen) tot ongeveer 7.600 fte (10.400 personen) lager ligt dan in 2011.
De cijfers zijn enigszins vergelijkbaar met de in het bericht genoemde aantallen. Daarbij dient opgemerkt te worden dat in het bericht wordt uitgegaan van ongeveer 30.000 medewerkers in de jeugdzorg. In de «Arbeidsmarkteffectrapportage Transitie Jeugd» wordt uitgegaan van 80.460 medewerkers die in 2011 taken verrichtten die thans gebundeld worden onder de Jeugdwet. Het gaat daarbij om 13.410 medewerkers in welzijn met jeugdigen als doelgroep, 26.240 medewerkers in de gehandicaptenzorg voor jeugd, 10.170 medewerkers in de jeugd-ggz en 30.640 medewerkers in de jeugdzorg.
Daarnaast is de Transitieautoriteit Jeugd (TAJ) ingesteld om gemeenten te adviseren bij de inkoop van jeugdhulp en organisaties te adviseren bij het doorvoeren van noodzakelijke herstructurering. Met deze maatregel beogen we dat het verlies aan werkgelegenheid zoveel mogelijk wordt beperkt en het nieuwe stelsel een «zachte landing» krijgt. Ten slotte heeft het Kabinet onlangs overeenstemming bereikt met de fracties van VVD, PvdA, D66, ChristenUnie en SGP om in 2015 € 60 miljoen extra beschikbaar te stellen voor een soepele overgang van de overheveling van de jeugdhulp naar gemeenten.

Vraag 2

Wat is tevens uw reactie op het bericht dat er 5.100 tot 8.700 banen verdwijnen in de jeugdzorg? Is dit ook uw verwachting? Kunt u uw antwoord toelichten?2

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Hoe gaat u ervoor zorgen dat de kwaliteit en de continuïteit van jeugdzorg worden behouden wanneer er 5.100 tot 8.700 banen verdwijnen in de jeugdzorg? Kunt u uw antwoord toelichten?

De jeugdhulpverlening zal de komende jaren sterk veranderen en verbeteren waardoor het mogelijk wordt de fors gestegen uitgaven voor jeugdzorg en geestelijke gezondheidszorg terug te brengen. Gemeenten krijgen met de Jeugdwet beleidsvrijheid en individuele financiële verantwoordelijkheid. Zij kunnen de besparingen realiseren omdat:

Vraag 4

Kunt u uitleggen waarom u de bezuinigingsagenda belangrijker vindt dan de banen van jeugdzorghulpverleners? Kunt u uw antwoord toelichten?

Op dit moment en voor de komende periode is niet bekend in welke mate en bij welke instelling er sprake is van ontslagen. Het is in eerste instantie een taak van de verschillende partijen gezamenlijk om ontslagen zo veel mogelijk te beperken. De beste manier om deze te beperken is immers het maken van afspraken tussen gemeenten en aanbieders. Pas als het inkoopproces tussen gemeenten en aanbieders verder is gevorderd kan worden aangegeven in hoeverre er, ondanks de inspanningen van deze partijen, gedwongen ontslagen zijn en waar.

Vraag 5

Kunt u een overzicht sturen per regio, hoeveel jeugdzorghulpverleners al zijn ontslagen en hoeveel ontslagen de komende tijd verwacht worden? Zo nee, waarom niet?

In geval van collectief ontslag moet een werkgever het ontslag niet alleen melden bij een vakbond, maar deze ook raadplegen. Het is aan instellingen en werknemers en hun vakbond om een sociaal plan af te sluiten.

Vraag 6

Kunt u aangeven of bij alle zorgaanbieders waar ontslagen vallen, de vakbonden betrokken zijn voor een sociaal plan? Kunt u uw antwoord toelichten?

Over het flankerend beleid zijn we, conform de motie Van Nispen/Kooiman5, in gesprek met Jeugdzorg Nederland en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). De sociale partners in de jeugdzorg, welzijn en kinderopvang hebben gezamenlijk een sectorplan ingediend bij het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Hierdoor is in 2014–2015 € 3,8 miljoen beschikbaar voor het deelplan jeugdzorg. Het gaat daarbij om:
In 2013–2016 stellen wij € 1,5 mln. beschikbaar aan sociale partners in de jeugdzorg voor het project «Zorg voor jeugd». Dit project stimuleert medewerkers en werkgevers in de jeugdzorg om in actie te komen en in te zetten op loopbaanontwikkeling en arbeidsmarktfitheid. Belangrijk onderdeel is de campagne «Doe mee in de nieuwe jeugdzorg».

Vraag 7

Kunt u aangeven hoe dit van werk naar werk beleid eruit komt te zien? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie ons antwoord op vraag 6.

Vraag 8

Gaat u maatregelen treffen om te voorkomen dat duizenden jeugdzorghulpverleners ontslagen worden, zodat zij behouden blijven voor de jeugdzorg? Zo ja, welke maatregelen gaat u treffen? Zo nee, waarom niet?

Zie ons antwoord op vraag 2 en (de eerste) vraag 3.

Vraag 9

Kunt u aangeven wat de consequenties van de duizenden ontslagen in de jeugdzorg zijn voor de zorg voor kinderen en gezinnen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 1

Kent u het bericht «UN peacekeeping force in Western Sahara must monitor human rights»?1

Ja.

Vraag 2

Is het waar dat later deze maand in de VN-Veiligheidsraad wordt besloten over verlenging van de VN-missie MINURSO in de Westelijke Sahara? Indien neen, wat zijn dan de feiten?

Op 29 april jl. heeft de VN-Veiligheidsraad besloten het mandaat van MINURSO voor 1 jaar te verlengen.

Vraag 3

Kunt u aangeven of u er voorstander van bent dat, anders dan nu de praktijk is, mensenrechtenmonitoring onderdeel gaat uitmaken van het mandaat van de VN-missie? Indien neen, waarom niet?

De mensenrechtensituatie in de Westelijke Sahara is nauw verweven met het conflict tussen Marokko en Frente Polisario in het gebied. Dat maakt monitoring een complexe en gevoelige zaak. Bij de verlenging van het MINURSO-mandaat vorig jaar is gebleken dat er in de VNVR geen draagvlak is voor het opnemen van monitoring in het mandaat. Tijdens die discussie is ook gebleken dat het aanzwengelen van een debat het vinden van een oplossing eerder hindert dan bevordert.
Bij de mandaatsverlenging dit jaar zijn voor het eerst wel drie paragrafen over mensenrechten in het algemeen toegevoegd. Deze benadrukken het belang van verbetering van de mensenrechtensituatie en stimuleren partijen verder te gaan in de bevordering en bescherming van mensenrechten in de Westelijke Sahara.

Vraag 4

Bent u bereid om in uw contacten met collega’s van landen die momenteel in de VN-Veiligheidsraad zitten, te bepleiten dat monitoring van mensenrechten onderdeel van het VN-mandaat gaat uitmaken? Indien neen, waarom niet?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Indien monitoring van mensenrechten wederom geen onderdeel gaat uitmaken van de VN-missie, ziet u dan mogelijkheden om bilateraal of in EU-verband bij te dragen aan monitoring van mensenrechtenschendingen in de Westelijke Sahara? Kunt u uw antwoord toelichten?

Monitoring door de VN vindt de facto plaats door middel van haar speciale rapporteurs. Marokko heeft recent de VN Hoge Commissaris voor de Mensenrechten uitgenodigd een bezoek aan Marokko af te leggen, waarbij haar stafleden ook de Westelijke Sahara zullen bezoeken. Daarnaast bezochten het afgelopen jaar verschillende Westerse diplomaten, parlementariërs en journalisten het gebied. Voorts vormen mensenrechten en de Westelijke Sahara onderdeel van de politieke dialoog tussen de EU en Marokko in het kader van het EU-Marokko Associatieakkoord. In de EU-verklaring voor de elfde Associatieraad die op 16 december 2013 plaatsvond, wijst de EU alle partijen op hun verantwoordelijkheid voor mensenrechten. De EU verwijst tevens naar de in de grondwet verankerde, en onlangs versterkte rol van de Marokkaanse Nationale Mensenrechtencommissie (CNDH) bij mensenrechtenmonitoring, waaronder in de Westelijke Sahara via haar commissies in Laayoune en Dakhla.

Vraag 6

Kunt u aangeven hoe u zich er het afgelopen jaar voor heeft ingezet zodat de mensenrechtensituatie in het gebied de aandacht van de internationale gemeenschap blijft houden?2

Nederland blijft de kwestie Westelijke Sahara met verschillende Europese partners bespreken. Daarbij is gebleken dat, gezien de complexiteit en gevoeligheid van het conflict in de Westelijke Sahara, de EU lidstaten er de voorkeur aan blijven geven om deze kwestie binnen de reeds genoemde kaders te behandelen.

Vraag 1

Kent u het artikel «Sloop of herbestemming kwart winkeloppervlak»?1

Ja.

Vraag 2

Bent u van mening dat het bericht dat de komende 10 jaar het aantal vierkante meters bruto winkelvloeroppervlak met 25 procent moet worden teruggebracht, een verontrustende ontwikkeling aangeeft? Zo ja, welke stappen bent u bereid te nemen om deze ontwikkeling tegen te gaan? Zo nee, waarom niet?

Nederlanders voelen zich verbonden met hun winkelstraat en binnenstad. Ze vormen een belangrijk deel van onze belevingswereld. Daarnaast vervullen winkelgebieden, zowel regionaal als landelijk gezien, een belangrijke economische functie en vormen ze een belangrijke bron van werkgelegenheid (onder meer voor lager en middelhoog opgeleid personeel) en zijn ze een visitekaartje voor toeristen en bedrijven van buiten de stad. De oorzaken van winkelleegstand zijn deels conjunctureel, maar zeker ook structureel van aard, bijvoorbeeld door de opkomst van internet en als gevolg van demografische ontwikkelingen. Lokale omstandigheden bepalen hoe de problemen zich manifesteren.
Dat het aantal vierkante meters winkelvloeroppervlak beduidend terug zal lopen beschouw ik als een gevolg van marktwerking. Deze ontwikkeling hoeft op zichzelf niet verontrustend te zijn. Het maatschappelijk effect van winkelleegstand is in potentie echter groot. Lege winkelpanden hebben effect op de leefbaarheid, veiligheid en bedrijvigheid van de omgeving. Daarom moet deze ontwikkeling zorgvuldig worden begeleid. Dat kan het best gebeuren door een regionale, maatwerkgerichte aanpak, die aangrijpt op de specifieke regionale oorzaken en kansen. Provincies, gemeenten, vastgoedeigenaren, ontwikkelaars en winkeliers zijn hierbij samen aan zet.

Vraag 3

Bent u ervan op de hoogte dat momenteel 3.295.000 vierkante meter winkelvastgoed leeg staat en dat dit in de toekomst tot zeker 7 miljoen vierkante meter zal stijgen? Welke stappen bent u bereid te nemen om te voorkomen dat deze leegstand zo explosief zal toenemen?

Om te voorkomen dat het aantal leegstaande vierkante meters winkelvastgoed de komende jaren sterk door zal groeien, is het van belang dat provincies, gemeenten, vastgoedeigenaren en winkeliers keuzes maken welke winkelgebieden de toekomst hebben. In andere gebieden, bijvoorbeeld krimpgebieden, is het zaak een gezamenlijk transformatieproces in te gaan om winkelgebieden aan te passen aan de structurele veranderingen die op deze gebieden afkomen. Hiervoor is geen blauwdruk te leveren en staat regionaal maatwerk voorop.

Vraag 4

Bent u bereid een rol te spelen in het om de tafel brengen van vastgoedeigenaren, retailers en gemeenten? Zo ja, hoe zou die rol eruit gaan zien? Zo nee, waarom niet?

Alle belangrijke partijen, te weten de koepelorganisaties voor retail, makelaars, vastgoed en overheden, hebben zich verenigd in de Winkeltop, waarbij ook het Rijk zich heeft aangesloten. Het doel van de Winkeltop is om regionale partijen te stimuleren op regionaal niveau om tafel te gaan en maatwerkafspraken te maken om te werken aan winkelgebieden van de toekomst en daarbij ook de problematiek van winkelleegstand aan te pakken.

Vraag 5

Bent u van mening dat de leegstand een bedreiging vormt voor de binnensteden en dat dit verstrekkende gevolgen als verloedering en een slecht imago kan hebben? Zo ja, wat voor stappen bent u bereid te nemen om dit tegen te gaan? Zo nee, waarom niet?

Binnensteden zijn gebaat bij een vitale detailhandel, omdat het de centrumfunctie van steden ondersteunt en daarmee mede een basis legt voor andere functies, zoals een bloeiende horeca en culturele sector; sectoren die nauw met elkaar verbonden zijn wat betreft hun bijdrage aan de leefbaarheid van steden. Daarom is het van belang om te kiezen voor een regionale maatwerkaanpak.

Vraag 6

Ziet u de noodzaak in dat de gemeenten en provincies grootschalige plannen buiten de binnensteden een halt gaan toeroepen? Zo ja, ziet u hierbij een rol voor uzelf weggelegd en hoe zou deze rol eruit zien? Zo nee, waarom niet?

Het is van groot belang om scherpe keuzes te maken welke winkelgebieden de toekomst hebben en welke niet. Gemeenten en provincies zullen daarbij hun keuzes moeten maken, in samenspraak met de relevante regionale partners. Het belang van bloeiende binnensteden, met een breed palet aan functies, dient daarbij zorgvuldig in het oog te worden gehouden. Meer in het algemeen dient te worden gestuurd op typen winkelgebieden vanuit ruimtelijke overwegingen, zoals duurzaam ruimtegebruik en leefbaarheid, verkeersstromen en qua maatvoering passend vastgoed. Er kan bijvoorbeeld gekozen worden voor funshopping in de binnenstad, boodschappen in de wijk of kleine kern en aan de rand van de stad de hele grote winkels voor meubels, de tuin en dergelijke. Het is mijn indruk dat ook gemeenten en provincies ervan doordrongen zijn dat ze keuzes moeten maken die passen bij hun regio.
Voor de zomer wordt u door de Minister van Infrastructuur en Milieu geïnformeerd over het provinciaal beleid conform de motie De Vries (33 400 XII, nr. 65) In deze motie staat het provinciaal beleid met betrekking tot detailhandel centraal.

Vraag 7

Deelt u de mening dat de toenemende leegstand een zorgwekkende ontwikkeling is waarvoor nieuwe regelgeving en bevoegdheden, voor zowel landelijke als decentrale overheden, noodzakelijk zijn? Kunt u dit toelichten?

Platform 31 heeft, in opdracht van Detailhandel Nederland en het G32-Stedennetwerk en in samenwerking met allerlei partijen uit de Winkeltop, op 12 maart jl. het rapport «Winkelgebied van de toekomst» naar buiten gebracht. Dit rapport geeft een analyse van de problematiek en brengt alle relevante partijen en hun respectievelijke belangen in beeld. Tevens maakt het rapport inzichtelijk welke instrumenten de betrokken partijen ten dienste staan om de problematiek aan te pakken. Mij bereiken geen signalen dat het instrumentarium op zichzelf tekort zou schieten. Het komt er veeleer op aan om het huidige instrumentarium zorgvuldig, daadkrachtig en in gezamenlijkheid in te zetten.

Vraag 8

Bent u van mening dat, gezien de recente ontwikkelingen, zoals dit krantenbericht en de twee recente publicaties «De Nieuwe Winkelstraat»2 en «Winkelgebied van de Toekomst»3, het belangrijk is dat er aandacht komt voor deze vorm van leegstand en dat er oplossingen voor worden gevonden? Wat bent u bereid om hieraan bij te dragen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Beide genoemde publicaties, talrijke artikelen in allerlei bladen en tal van bijeenkomsten over deze onderwerpen, waaronder recent de conferentie «detailhandel als strategie voor leefbaarheid in krimp- en anticipeergebieden», onderstrepen juist hoezeer deze problematiek breed leeft, bij overheden, marktpartijen, maar ook breder binnen de samenleving. Op allerlei niveaus wordt gezocht naar oplossingen. Ik kies er vooralsnog voor om de inzet vanuit de Winkeltop, om regionale partijen te stimuleren om te komen tot maatwerkoplossingen, actief te faciliteren, bijvoorbeeld door de beschikbaarheid van kennis te vergroten. Een mooi voorbeeld hiervan is de Leerkring Kantoren- en winkelleegstand van G32 en Platform31, met als doel om van elkaars aanpakken te leren en kennis te delen. Het Rijk steunt deze leerkring financieel en neemt er zelf ook aan deel.
Het PBL voert momenteel een analyse uit naar aanleiding van een motie van het lid Verhoeven (33 750 XIII, nr. 29) naar de huidige staat van het leefklimaat, het vestigingsklimaat, de economische structuur en het voorzieningenniveau van onze binnensteden. Daarbij worden ook kansrijke strategieën verkend om de positie van de binnenstad te verbeteren. De resultaten van deze analyse verwacht ik komend najaar.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «Criminele meisjes vereisen andere aanpak»?1

Ja.

Vraag 2

Is het waar dat een op de vijf jeugdige delinquenten een meisje is? Hoeveel meisjes zitten op dit moment in detentie of krijgen een «Plaatsing in een Inrichting voor Jeugdigen»(PIJ)-maatregel opgelegd? Hoeveel procent van de meisjes die met de politie in aanraking komen, belandt in detentie of krijgt een PIJ-maatregel opgelegd? Zijn deze percentages hetzelfde bij jongens? Zo nee, hoe is dit verschil te verklaren?

Het klopt dat circa één op de vijf jeugdige verdachten in een strafzaak een meisje is. In 2012 waren er 29.700 minderjarige verdachten geregistreerd, waarvan 6.690 meisjes2. Deze verhouding is de afgelopen jaren redelijk constant gebleken.
Van de jeugdigen die in een justitiële jeugdinrichting (JJI) verblijven, betreft het gemiddeld in 3% van de gevallen een meisje. Op peildatum 1 april 2014 zaten er 16 meisjes in detentie, waarvan 11 met een PIJ maatregel. Op deze peildatum was het aantal meisjes in een JJI 2,8% van de totale bezetting. Ook dit percentage door meisjes bezette plaatsen in verhouding tot het totaal aantal JJI-plaatsen is constant.
De cijfers met betrekking tot de instroom in een JJI laten zien dat in 2012 in totaal 1918 jeugdigen in een JJI zijn geplaatst op basis van preventieve hechtenis, jeugddetentie of een PIJ-maatregel. Van deze 1918 jeugdigen waren er 87 meisjes; dit is 4,5% van de totale instroom over het jaar 2012. Omdat meisjes gemiddeld korter in een JJI verblijven, is de instroom (4,5%) hoger dan de gemiddelde bezetting (3%).
Afgezet tegen het aantal verdachten komen meisjes verhoudingsgewijs dus minder vaak in een JJI terecht en krijgen minder vaak jeugddetentie of een PIJ-maatregel opgelegd dan jongens. Dat laat zich grotendeels verklaren door een verschil in de ernst van de gepleegde delicten3.

Vraag 3

Is hier sprake van een nieuwe groep delinquenten, «de moeilijke meisjes», waar extra aandacht voor moet komen? Zo ja, op welke manier moet die extra aandacht vormgegeven worden? Zo nee, waarom niet?

Nee, er zijn geen indicaties dat er sprake is van een nieuwe of groeiende groep «moeilijke» meisjes. Uit de recent verschenen Monitor Jeugdcriminaliteit van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) blijkt dat het aantal jeugdige verdachten en het aantal jeugdige strafrechtelijke daders in de afgelopen jaren flink is gedaald, zowel onder jongens als meisjes4.

Vraag 4

Geven meisjes zich meer dan jongens onder druk van hun psychische klachten over aan crimineel gedrag? Zo ja, waardoor komt dat?

Het klopt dat psychische klachten bij meisjes meer dan bij jongens zijn gerelateerd aan delictgedrag. Enkele jaren geleden heeft het WODC onderzoek gedaan naar delinquente meisjes5. Het onderzoek laat zien dat de risicofactoren voor delinquente jongens en delinquente meisjes elkaar in belangrijke mate overlappen. Wel hebben delinquente meisjes vaak meer problemen met name in de risicodomeinen eerdere hulpverlening, gedrags- en schoolproblemen en risicovol seksueel gedrag. Daarnaast kan bij delinquente meisjes sprake zijn van seksespecifieke risicofactoren die zich onder meer richten op de domeinen mentale gezondheid (angst en depressiviteit), seksueel gedrag en relaties en traumatische ervaringen daarin.

Vraag 5

Deelt u de mening van universitair docent Slotboom dat criminele meisjes een andere aanpak nodig hebben omdat sprake is van «cruciale meisje-specifieke factoren»? Zo ja, op welke punten deelt u die mening en waarom? Zo nee, waarom niet?

Ik deel de mening dat meisjes een specifieke aanpak en bejegening vereisen. Dat komt onder meer tot uiting in het gegeven dat er binnen de sector JJI speciale afdelingen voor meisjes zijn. Die gescheiden plaatsing is ook in de Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen vastgelegd. Aan meisjes worden deels ook andere activiteiten en programma’s aangeboden dan aan jongens. Specifieke expertise in de opvang, opvoeding en behandeling van meisjes is op dit moment geconcentreerd in JJI De Heuvelrug in Zeist (18 plaatsen voor meisjes). Niet alleen in het programma aanbod wordt er onderscheid gemaakt, ook in de bejegening, aanpak en inzet van gedragsinterventies zijn er verschillen. Ook in het onderwijs wordt rekening gehouden met meisjes. Zo is in JJI de Heuvelrug de keuzerichting «zorg en welzijn» opnieuw ingevoerd, omdat deze onder meisjes populair is.

Vraag 6

Deelt u de mening dat de veelgebruikte gezinsinterventie multisysteemtherapie niet zo effectief is als bij jongens? Welke interventie of behandeling stelt u voor om te voorkomen dat «moeilijke meisjes» (weer) crimineel gedrag gaan vertonen?

Het eerder genoemde WODC onderzoeksrapport laat juist zien dat met name de interventies die betrekking hebben op meerdere risicodomeinen, zoals multisysteemtherapie (MST), beter aansluiten op de problematiek van criminele meisjes. Dit vanwege het feit dat bij meisje vaker sprake is van een combinatie van meerdere risicofactoren dan bij jongens. Tevens richt MST zich op de eerder genoemde seksespecifieke risicofactoren bij meisjes. De JJI maakt verder voor meisjes ook gebruik van erkende gedragsinterventies zoals Agressieregulatie op maat, Sociale vaardigheden op maat, EMDR (traumaverwerking), creatieve therapie en cognitieve gedragstherapie.

Vraag 7

Wat zijn de recidivecijfers bij meisjes? Wijken deze cijfers af van de recidivecijfers bij jongens?

De meest recente recidivecijfers6 (van strafzaken die zijn afgedaan in 2009) laten zien dat de algemene recidive na twee jaar onder mannelijke jeugdige daders 39,2% en onder vrouwelijke jeugdige daders 19,3% is. Dit betreffen de ruwe cijfers, niet gecorrigeerd voor verschuivingen in de samenstelling van de onderzoekspopulaties.

Vraag 1

Is het waar dat de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie de opvang van verkrachte vrouwen op één lijn heeft gesteld met het stimuleren van de bijenteelt in Malawi en dat beide iets zijn voor filantropie? Kunt u invoelen wat deze uitspraak oproept bij hulpverleners betrokken bij de opvangcentra van verkrachte vrouwen?1

Met deze uitspraak heb ik de opvang van verkrachte vrouwen niet op één lijn willen stellen met het stimuleren van bijenteelt in Malawi. Met het convenant «Ruimte voor geven»2 d.d. 21 juni 2011 hebben de overheid en de sector filantropie afgesproken nauwer te gaan samenwerken. De genoemde voorbeelden illustreren juist het brede scala aan onderwerpen waarmee de overheid en de sector filantropie zich bezighouden en waar zij samenwerking kunnen zoeken.

Vraag 2

Wat bedoelde de Staatssecretaris met de uitspraak «bij zaken als opvangcentra voor verkrachte vrouwen kun je je afvragen of dat een taak is voor de overheid»?2

De overheid heeft een brede verantwoordelijkheid voor de opvang van slachtoffers. Diverse verdragen, zoals het verdrag van Istanbul, maar ook de nieuwe EU richtlijn minimumnormen voor slachtoffers verplichten lidstaten om opvang te regelen voor slachtoffers van seksueel geweld. De overheid is verantwoordelijk voor het scheppen van de juiste randvoorwaarden, waar nodig voor de juiste wet- en regelgeving, waar nodig ook voor voldoende financiële middelen, maar óók voor wat betreft het eventueel betrekken en inzetten van (private) partijen en middelen.
Net als diverse andere vormen van slachtofferhulp zijn de Centra voor Seksueel Geweld (CSG) geïnitieerd door betrokken veldpartijen. Elk centrum is op een andere manier ingericht, maar alle bundelen zij de forensische, medische en psychosociale zorg aan slachtoffers van seksueel geweld in de acute fase. Met het landelijk platform CSG’s wordt constructief overleg gevoerd om eventuele knelpunten te onderzoeken en te helpen oplossen. Zie ook antwoord op vraag 5 en 7.

Vraag 3

Wat bedoelde de bewindspersoon specifiek met «bij zaken als»? Betekent dit dat zijn uitspraak zich ook uitstrekt naar andere vormen van zorg en opvang? Zo ja, kunt u aangeven welke vormen van zorg en/of opvang hij in gedachte had?

Zie antwoord op vraag 1.

Vraag 4

Heeft het kabinet gezien deze uitspraak een voorliefde voor de vooroorlogse periode toen de zorg nog grotendeels in handen was van de kerk en andere weldoeners?

Nederland heeft een goed systeem van collectief gefinancierde zorg. Hiermee is zorg beschikbaar voor iedereen die dat nodig heeft. De regering is trots op dit zorgstelsel en is niet voornemens terug te keren naar een systeem van voor de Tweede Wereldoorlog, gelet op de bijdrage aan de gezondheid en het welzijn die door de zorg sindsdien is geboekt. Het feit dat goede collectieve zorg beschikbaar is, draagt bovendien bij aan een gevoel van zekerheid: gebeurt iets ernstigs dan is zorg beschikbaar. Dit neemt overigens niet weg dat we goed moeten kijken naar de kosten die gemaakt worden in de zorg. Niet om een einde te maken aan het solidaire systeem dat we nu hebben, maar juist om dat te behouden.
Door nauwere samenwerking met private partijen en/of particulier initiatief wordt meer expertise, kennis en kunde uit het veld betrokken om maatschappelijke problemen aan te pakken. Daarmee hoeft de overheid niet als enige verantwoordelijk te zijn voor de financiering van initiatieven als de CSG’s.

Vraag 5

Is het wat u betreft wenselijk dat vrouwen die het slachtoffer zijn geworden van een verkrachting in de toekomst weer afhankelijk worden van de eventuele goedheid van de kerk en andere weldoeners? Kunt u uw antwoord toelichten?

Beide vragen kan ik met nee beantwoorden. Op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning hebben de gemeenten de verantwoordelijkheid om opvang te regelen voor slachtoffers van huiselijk geweld, die dat nodig hebben. In het onlangs door de Tweede Kamer aangenomen wetsvoorstel Wmo 2015 is dat ook expliciet vastgelegd. De VNG heeft aan mijn collega van VWS gemeld dat ook de ondersteuning van slachtoffers van seksueel geweld een gemeentelijke verantwoordelijkheid is en dat daarover adequate afspraken worden gemaakt. Daarnaast zijn wij gezamenlijk met het Landelijk Platform CSG’s in gesprek over de bestuurlijke inbedding van en eventuele knelpunten in de financiering van deze centra. Uitgangspunt is dat de CSG’s worden bekostigd binnen de reguliere financieringsstromen van zorg en ondersteuning. Daarnaast willen goede samenwerking bevorderen tussen de CSG’s en gemeenten, politie en justitie. Wij zullen u over de voortgang hiervan berichten in de komende voortgangsrapportage Geweld in afhankelijkheidsrelaties (Gia), die ik naar verwachting voor de zomer van dit jaar naar uw Kamer zal sturen.

Vraag 6

Is het wat u betreft een vooruitgang dat er sinds de Tweede Wereldoorlog een systeem is opgebouwd waarin mensen niet meer afhankelijk zijn van weldoeners maar zorg een recht is? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 7

Is het een kabinetsstandpunt dat zaken als opvangcentra voor verkrachte vrouwen in de toekomst mogelijk geen taak meer moet zijn van de overheid? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 8

Is er overleg gevoerd met de verantwoordelijk bewindspersonen op het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport voordat de Staatssecretaris deze uitspraak deed? Zo ja, is genoemde uitspraak daarmee ook een weergave van hun standpunt? Zo nee, staan de bewindspersonen van VWS achter deze uitspraak? Kunt u uw antwoord toelichten?

Er is geen overleg gevoerd met de bewindspersonen van VWS over mijn uitspraak die in Het Financieel Dagblad staat opgetekend. Zoals u in mijn antwoord op vraag 1 hebt kunnen lezen was mijn uitspraak erop gericht om het brede scala aan onderwerpen te schetsen waarop ik de samenwerking zoek met private partijen en was deze uitspraak er niet op gericht om ter discussie te stellen óf de opvang van verkrachte vrouwen een taak is van de overheid.

Vraag 9

Kunt u garanderen dat de opvang van verkrachte vrouwen een verantwoordelijkheid van de overheid blijft en dat dit op geen enkele wijze in handen komt van filantropische instellingen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe moeten deze uitspraken van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie geduid worden? Heeft de Staatssecretaris voor zijn beurt gesproken? Neemt de Staatssecretaris deze uitspraken in dat geval terug?

Zie antwoord op vraag 2, 5 en 7.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de recente berichten over het innen van grote bedragen aan openstaande boetes?1 en2

Ja.

Vraag 2

Hoe groot is de groep personen die onherroepelijk veroordeeld zijn tot het betalen van dergelijke bedragen? Is bekend voor welk soort feiten deze personen over het algemeen veroordeeld zijn?

De zaken waarnaar in de berichten wordt verwezen, betreffen allemaal veroordelingen waarbij een ontnemingsmaatregel door de rechter is opgelegd. Op dit moment staan in de CJIB-systemen 178 natuurlijke personen geregistreerd met openstaande zaken van 300.000 euro of meer. Het betreft 136 personen die een ontnemingsmaatregel opgelegd hebben gekregen, 27 personen met een schadevergoedingsmaatregel en 15 personen met een geldboetevonnis. Personen met een ontnemingsmaatregel zijn over het algemeen veroordeeld vanwege economische delicten of drugsgerelateerde delicten. Over het algemeen gaat het bij hoge schadevergoedingsmaatregelen om ernstige vermogensdelicten, zoals oplichting, en bij hoge geldboetevonnissen om ernstige milieudelicten.

Vraag 3

Hoe komt het dat deze openstaande bedragen van boetes bij de betrokkenen zo hoog zijn opgelopen? Waarom is niet eerder handhavend opgetreden tegen de betrokken overtreders?

Zoals bij het antwoord op vraag 2 wordt aangegeven, gaat het in de berichten om zaken waar de rechter een ontnemingsmaatregel heeft opgelegd. Indien een ontnemingsmaatregel niet wordt betaald na de aanschrijving, wordt geen verhoging opgelegd. Er is dus ook geen sprake van opgelopen bedragen.
Het CJIB start na ontvangst van de onherroepelijke ontnemingsmaatregel met de executie. Indien conservatoir beslag is gelegd, zal eerst worden gestart met het te gelde maken van dit beslag. Is er geen beslag, dan wel resteert er na het te gelde maken van dit beslag een restantbedrag, dan wordt de veroordeelde aangeschreven tot betaling. Bij uitblijven van (volledige) betaling wordt een dwangbevel uitgevaardigd en wordt verhaal genomen op het vermogen van de veroordeelde. Als ook dit niet leidt tot (volledige) betaling dan kan het Openbaar Ministerie (hierna: OM) de rechter vragen een machtiging af te geven voor toepassing van maximaal 1.095 dagen lijfsdwang.
Ontnemingsmaatregelen hoger dan 100.000 euro worden tevens aangeboden bij het team executie strafvonnissen (TES) van het OM om de pakkans te verhogen. In deze specifieke zaken stonden de veroordeelden gesignaleerd in het landelijk opsporingsregister in verband met het ontbreken van een vaste woon- of verblijfplaats in Nederland. Mede dankzij de inzet van het team executie strafvonnissen (TES) van het OM konden de betreffende personen worden opgespoord en aangehouden.

Vraag 4

Klopt het dat alle onherroepelijke boetes in de politiesystemen op naam worden geregistreerd ten behoeve van de executie? Zo ja, wat is dan de reden dat het te betalen bedrag zo hoog is opgelopen en de executie zo lang op zich heeft laten wachten? Wordt de groep veroordeelden ook nog in een ander systeem opgeslagen en gesignaleerd?

Onherroepelijke sancties die zich bevinden in de zogenoemde dwangfase, staan op naam geregistreerd in politiesystemen. Het betreft de fase waarbij gijzeling (bij Wahv-sancties en geldsomstrafbeschikkingen), lijfsdwang (bij ontnemingsmaatregelen) of vervangende hechtenis (bij geldboetevonnissen en schadevergoedingsmaatregelen) wordt toegepast. Zaken in de innings- en incassofase staan niet geregistreerd in de politiesystemen. Alle openstaande zaken staan geregistreerd bij het CJIB.
In de dwangfase wordt door de politie actief naar de veroordeelde gezocht om de boete te innen. Er zijn hierover prestatieafspraken met de politie gemaakt. Als een boete uiteindelijk niet geëxecuteerd kan worden, wordt de gesignaleerde in het landelijke opsporingsregister opgenomen. In een groot aantal gevallen blijkt tijdens de huis-aan-huisbezoeken dat betrokkene niet meer woonachtig is op het bekende BRP-adres. Het opsporingsregister en de inzet van het TES dienen dan juist om de veroordeelden toch te vinden en om betaling af te dwingen. Dat is in de aangehaalde zaken ook gebeurd.

Vraag 5

Waarom heeft de werkwijze van de politie waarbij met huis-aan-huisbezoeken tot executie wordt overgegaan, niet tot succes geleid bij deze betrokkenen?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Klopt het ook dat de nationale politie, en in het verleden de 25 regionale politiekorpsen, geen of weinig succesvol gebruik hebben kunnen maken van ANPR-systemen bij het innen van een aantal hoge boetes? Kunt u toezeggen vaker en intensiever gebruik te zullen gaan maken van het middel ANPR ten behoeve van de executie van onherroepelijke vonnissen en inning van boetes?

ANPR wordt in de verschillende politie-eenheden (nog niet alle) en veelal in samenwerking met partners zoals de Rijks- en Gemeentelijke Belastingdienst succesvol ingezet. Uiteraard kunnen hiermee alleen personen gevonden worden die beschikken over een voertuig met kenteken op naam. Het ANPR systeem wordt in 2014 landelijk gefaseerd uitgerold (alle politie-eenheden gaan het systeem dan gebruiken) en loopt door tot medio 2015. Hierdoor zal het vaker en intensiever worden gebruikt ten behoeve van de executie van onherroepelijke vonnissen en inning van boetes.

Vraag 7

Kan het zijn dat het draagvlak voor het dwangmiddel gijzeling onder druk staat omdat de politie in een aantal gevallen pas laat heeft kunnen executeren? Deelt u echter de mening dat wanbetalers ruimschoots de tijd en met betalingsregelingen ook de gelegenheid hebben en dat het dwangmiddel gijzeling een gepast en effectief middel is om boetes te innen?

Dwangmiddelen als gijzeling en lijfsdwang worden alleen toegepast indien openstaande boetes niet worden betaald. Hieraan gaat een uitgebreid traject van inning en incasso vooraf. In zijn algemeenheid kan gesteld worden dat het dwangmiddel gijzeling (bij boetes), maar ook lijfsdwang (bij ontnemingsmaatregelen) en vervangende hechtenis (bij schadevergoedingsmaatregelen) effectieve middelen zijn om openstaande sancties te innen.
De Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie en ik hebben eerder aangegeven dat bekeken wordt op welke wijze de inning van financiële sancties, inclusief de inzet van dwangmiddelen, verbeterd kan worden. Uw Kamer wordt in juni 2014 hierover nader geïnformeerd.

Vraag 8

Bent u van oordeel dat u over voldoende effectieve middelen en instrumenten beschikt om het probleem daadwerkelijk aan te pakken? Ziet u reden tot het aanpassen van het beleid en/of tot het treffen van maatregelen?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 1

Kent u het artikel «Winkelier dupe late pinboeking»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het girale betalingsverkeer onderdeel uitmaakt van de essentiële infrastructuur en dat het niet meer van deze tijd is dat het interbancaire verrekensysteem Target2 ongeveer 110 dagen per jaar niet beschikbaar is?

Ik deel de mening dat het girale betalingsverkeer van consumenten en bedrijven onderdeel is van de essentiële infrastructuur. De tussen banken te verrekenen betalingen die hieruit voortvloeien lopen via het Target2-systeem van de Europese Centrale Bank. De verwerking van de Nederlandse pinbetalingen tussen de Nederlandse banken vormt slechts een fractie van de totale afwikkelingen binnen dit systeem.2
Target 2 is open op alle dagen, behalve zaterdag, zondag, nieuwjaarsdag, Goede Vrijdag en Paasmaandag,3 1 mei, eerste kerstdag en 26 december. Gedurende deze dagen worden geen bijschrijvingen op de betaalrekeningen van de begunstigde bedrijven en consumenten geboekt. Dit gebeurt op de eerstvolgende werkdag. Dit is afgesproken tussen de verschillende centrale banken van de eurolanden. Het aanpassen van deze afspraken ten behoeve van het sneller verwerken van Nederlandse pinbetalingen, is complex gezien de Europese context en de kleine rol voor de afwikkeling van Nederlandse pinbetalingen binnen het Target2 systeem.

Vraag 3

Kunt u nader toelichten waarom Nederlandse banken voor binnenlandse interbancaire transacties niet dagelijks, ook in weekenden en op feestdagen, betaaltransacties zouden kunnen verwerken en verrekenen?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Welke mogelijkheden ziet u, buiten een aanpassing van de werkwijze van Target2, voor Nederlandse banken om betaaltransacties vaker en sneller te verwerken?

Uitbreiding van de dienstverlening van Target2 naar 365 dagen binnen korte termijn is geen optie. In andere eurolanden lijkt er geen significante behoefte aan het sneller verwerken van betaaltransacties. Zoals bij de beantwoording van eerdere Kamervragen op dit punt is opgemerkt4 zal dit ook voor Nederlandse pinbetalingen niet binnen korte termijn mogelijk zijn. Desalniettemin zijn er op de langere termijn wel mogelijkheden om in Nederland onafhankelijk van de openingstijden van Target2 sneller betalingen te verwerken.

Vraag 5

Bent u bereid de Nederlandsche Bank (DNB) te verzoeken de genoemde conceptuele mogelijkheden voor een uitbreiding van het aantal Nederlandse verwerkingsdagen nader te onderzoeken en deze te delen binnen het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer?2

Op 21 november 2013 is het onderwerp snellere verwerking aan de orde geweest in de vergadering van het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (hierna: MOB). In deze vergadering is geconstateerd dat versnelling van de verwerking van het betalingsverkeer complex is, maar niet onmogelijk. Het MOB heeft besloten dat een voorstel zal worden gedaan hoe kan worden gekomen tot een verantwoorde stapsgewijze invoering van een dergelijke versnelling en op welke termijn dit eventueel kan worden gerealiseerd. Hiertoe onderzoeken DNB en banken momenteel de mogelijkheden voor een snellere verwerking van betaaltransacties. Zij rapporteren hierover aan het MOB op 21 mei.

Vraag 6

Hoe staan andere Centrale Banken in Europa tegenover het uitbreiden van de verwerkingsdagen binnen Target2? Welke mogelijkheden bestaan er om de Nederlandse betaaltransacties binnen Target2 wel dagelijks te verwerken? Kan een indicatie van de mogelijke meerkosten worden gegeven?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Is bekend hoeveel rente- en andere schade ondernemers, winkeliers en particulieren lijden door de lange verwerkingstijd? Zo ja, hoe groot is de schade?

De gevolgen van de langere verwerkingstijden voor te ontvangen en betalen rente zijn niet bekend.

Vraag 8

Compenseren Nederlandse banken bedrijven en consumenten voor de additionele kredietkosten bij eventuele roodstand die met een vertraagde verwerking gepaard gaan door bijvoorbeeld de boekingsdatum achteraf aan te passen?

De Nederlandse banken, die ook afhankelijk zijn van de verwerkingstijden van het Target2 systeem, compenseren geen additionele kredietkosten bij roodstand van bedrijven en consumenten. Winkeliers kunnen desgewenst hun kasbeheer (cash management) zodanig inrichten zodat ongewenste roodstand zoveel mogelijk wordt voorkomen.

Vraag 9

Zijn er risico's voor de financiële stabiliteit als gedurende dagen tegoeden bij banken onderling worden gestapeld? Zo ja, hoe borgt DNB dat deze worden beperkt?

Zoals eerder gemeld aan de Kamer6 is er sprake van voorfinanciering als banken buiten de openingsdagen van Target2 de gelden die ze dan zelf nog niet van de andere banken hebben ontvangen toch zouden bijboeken op de rekening van de winkelier. Banken zouden daarmee een risico nemen van niet of later ontvangen van de tegoeden van de andere banken (settlementrisico). Aangezien de waarden van de vorderingen beperkt in omvang zijn, betreft dit echter geen beduidend risico voor de financiële stabiliteit.

Vraag 1

Kent u het bericht «NVWA: meer vee verwaarloosd door crisis in landbouw»?1

Ja.

Vraag 2

Welke specifieke maatregelen bent u voornemens te treffen om de toenemende mate van verwaarlozing van landbouwdieren te stoppen?

Een houder is verantwoordelijk voor het welzijn en de gezondheid van zijn dieren. Er kunnen echter omstandigheden zijn waardoor een houder verminderde dierzorg kan leveren en in het ergste geval kan dit overgaan in dierverwaarlozing. Bij de signalering en aanpak van problemen staan de houders niet alleen. In 2000 startte op initiatief van Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) en LTO Nederland het project «Preventie Verwaarlozing landbouwhuisdieren». In 2008 werd gestart met een 4-jarige «pilot Toekomst», gericht op bedrijven waar sprake was van dierverwaarlozing en van onderliggende psychosociale problematiek bij de houder. In vervolg op deze initiatieven is in 2012 gestart met een meer integrale aanpak van dierverwaarlozing.
Deze bestaat op hoofdlijnen uit een in 2012 getekend afsprakenkader2 waarin vertegenwoordigers van veehouders en erfbetreders aangeven signalen van verwaarlozing of verminderde zorg op te zullen pakken, een loket waar erfbetreders informatie kunnen krijgen over hoe te handelen in geval van verwaarlozing en meldingen kunnen doen, en uit vertrouwensteams die ondernemers kunnen helpen het bedrijf weer op de rails te krijgen. Hiermee wordt voorzien in een aanpak met aandacht voor zowel vroegtijdig signaleren van verwaarlozing als ook hulpverlening aan bedrijven waar verminderde zorg van dieren of verwaarlozing aan de orde is. Dit alles wordt uitgevoerd door het «Vertrouwensloket Welzijn Landbouwhuisdieren» met als penvoerder de Gezondheidsdienst voor Dieren en wordt met ingang van 2012 mede gefinancierd door het Ministerie van Economische Zaken en de productschappen.
Bedrijven met een verhoogde kans op dierverwaarlozing worden op dit moment al actief gemonitord zodat zo nodig meteen ingegrepen kan worden. Verder ben ik in gesprek met erfbetreders om het Afsprakenkader signalering dierverwaarlozing zo concreet mogelijk in te vullen. De NVWA volgt ook nauwgezet alle meldingen die kunnen duiden op verwaarlozing. Bij de aanpak van dierverwaarlozing wordt er door NVWA, LID en politie samengewerkt en informatie uitgewisseld.

Vraag 3

Hoe beoordeelt u de constatering van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit dat van de 325 veehouders er 60 zijn die bekend staan als notoire overtreder? Kunt u de overtredingen van deze 60 veehouders specificeren? Kunt u aangeven wat het aantal dieren is dat momenteel structureel te lijden heeft wegens het gebrek aan adequate zorg die door deze 60 veehouders gegeven zou moeten worden?

Elke overtreding die het dierenwelzijn schaadt is er één teveel. Het is daarom goed dat de genoemde 60 veehouders door de NVWA met een intensief handhavingsregime benaderd worden om het dierenwelzijn te waarborgen. De meeste problemen doen zich voor in het stalseizoen. Op het moment dat het welzijn van de dieren op het bedrijf zelf niet gewaarborgd kan worden, worden de dieren zo nodig afgevoerd en in bewaring genomen.
Tijdens de controles in stalseizoen 2013–1014 waren er op 10 bedrijven al geen dieren meer aanwezig. De NVWA blijft deze bedrijven wel volgen om te beoordelen of ze van de lijst van probleembedrijven afgevoerd kunnen. Tijdens de controles zijn de volgende overtredingen geconstateerd:
Daar waar de situatie niet ter plekke hersteld kon worden, zijn dieren in bewaring genomen. Het gaat daarbij om 680 varkens en biggen, 358 runderen, 107 schapen, 8 geiten, 157 pony's, 28 paarden, 2 ezels, 26 kippen, 12 honden en 3 duiven. Op veel bedrijven is ter plekke inzet van bijvoorbeeld bedrijfsverzorging geregeld om verzorging over te nemen of om herstelwerkzaamheden aan huisvesting uit te voeren. Ook hebben bedrijven zelf besloten dieren af te voeren om ingrijpen te voorkomen.

Vraag 4

Deelt u de mening dat notoire overtreders een zelfstandige maatregel in de vorm van een permanent verbod op het houden van dieren zouden moeten kunnen krijgen? Zo ja, op welke termijn bent u bereid om een wetswijziging bij de Tweede Kamer aanhangig te maken? Zo nee, waarom niet en kunt u precies aangeven welke nadelen u ziet van een permanent houdverbod als zelfstandige maatregel?

Voor het antwoord op deze vragen verwijs ik u naar de antwoorden op de vragen van de leden Van Gerven (SP) en Schouw (D66) aan de Minister van Veiligheid en Justitie over het houdverbod als zelfstandige straf van 18 april 2014 welke uw Kamer op korte termijn zal ontvangen.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de plannen om te komen tot een westelijke aansluiting van Hurdegaryp op de nieuwe rondweg, waarbij de realisatie van één tunnel onder het spoor(station) mogelijk is en waarbij twee spoorwegovergangen komen te vervallen?

Ja.

Vraag 2

Deelt u de gedachte dat het tunnelidee aanmerkelijke voordelen heeft (de kruisingen met de N355 en het spoor worden ongelijkvloers, potentieel gevaarlijke spoorwegovergangen kunnen vervallen, hoge verkeers- en sociale veiligheid, efficiënt grondgebruik en een duurzame oplossing)?

In hoeverre het voorgestelde plan voordelen heeft, kan ik op dit moment nog niet goed beoordelen. Voor een goede beoordeling van de plannen is primair een brede probleemanalyse vereist, waarbij verschillende oplossingsrichtingen worden verkend.

Vraag 3

Kunt u aangeven waarom de tunnel van de lijst van het Programma Verbeteren Veiligheid Overwegen is verdwenen, waarmee de rijkssubsidie lijkt te zijn vervallen?

Het aanmeldingstermijn van projecten voor het Programma Verbeteren Veiligheid Overwegen (PVVO) sloot op 31 december 2010. Projecten die vallen onder het PVVO zijn inmiddels gerealiseerd danwel momenteel in uitvoering. Het bovengenoemde plan is van een latere datum (begin 2014) en is ook niet aangemeld bij het PVVO. De overweg Rijksstraatweg in Tytsjerksteradiel staat overigens wel op de lijst van overwegen met verbeterpotentieel van het Landelijk Verbeterprogramma Overwegen (LVO) en kan voor de volgende tranche van het LVO worden aangemeld, zoals ik recent ook heb aangegeven in mijn brief aan de decentrale bestuurders en het bijbehorende Programmaplan LVO. Zoals toegezegd in het AO LTSa van 15 april jongstleden zal ik uw Kamer na het meireces informeren over de voortgang van het LVO en de projecten die in de eerste tranche worden opgenomen.

Vraag 4

Bent u bereid om te stimuleren dat van de zijde van het Rijk (indirect dan wel direct) bijgedragen wordt aan de realisatie van bedoelde tunnel en daarover de Kamer te informeren voor het zomerreces?

In het kader van het LVO lopen op dit moment gesprekken met de gemeente Tytsjerksteradiel over de mogelijke opname van dit project in de tweede tranche van het LVO. De gemeente kan het project – bij voorkeur via de provincie – aanmelden voor het LVO. Opname van een project in een tranche van het LVO is mogelijk als er een gedeeld beeld bestaat van de probleemanalyse, cofinanciering en andere voorwaarden zoals omschreven in het programmaplan LVO. Een besluit over opname van projecten in de tweede tranche van het LVO zal worden genomen tijdens het BO MIRT in het najaar van 2014. Dan kan er duidelijkheid geboden worden over een eventuele rijksbijdrage aan het project, waarbij deze maximaal 50% van de meest kosteneffectieve oplossing zal bedragen.

Vraag 1

Kent u de berichten «Stadsbestuur let onvoldoende op de centen»1 en «We zijn geen applausmachine van het college»?2

Ja.

Vraag 2

Heeft u inzicht (al dan niet bij benadering) in het aantal gemeenten dat niet beschikt over een deugdelijke jaarrekening? Zo ja, kunt u dit inzicht met de Kamer delen?

In verband met de invoering per 2004 van het rechtmatigheidsoordeel – naast het oordeel over het getrouwe beeld – in de accountantscontrole van de jaarrekening van gemeenten heb ik over de jaren 2004 t/m 2008 in kaart laten brengen wat de aard van de afgegeven controleverklaringen van accountants bij de jaarrekening was. De invoering leidde in eerste instantie tot veel oordeelsonthoudingen, gedurende deze periode liet het aandeel van goedkeurende accountantsverklaringen een duidelijk stijgende lijn zien. Over 2008 kreeg 92% van de gemeenten weer een goedkeurende accountantsverklaring.
Ik beschik niet over een integraal beeld van de afgegeven verklaringen over recentere jaren, maar ik heb geen signalen gekregen dat daarin een kentering zou zijn opgetreden. Vanwege de uitbreiding van de gemeentelijke taken voor het sociaal domein per begrotingsjaar 2015 zal ik de komende jaren opnieuw in kaart laten brengen wat de aard van de afgegeven accountantsverklaringen is. Dit najaar zullen de resultaten over begrotingsjaar 2013 beschikbaar zijn. Ik zal uw Kamer over de uitkomsten daarvan informeren.

Vraag 3

Wat zijn de oorzaken van het niet hebben van een deugdelijke jaarrekening? Herkent u zich in het geschetste beeld dat het met name een kwestie van te weinig prioriteit is, of speelt – wellicht met name bij kleinere gemeenten – een gebrek aan kennis en kunde wel degelijk een grote rol?

Als een accountant een ander oordeel dan een goedkeurende verklaring afgeeft komt dat veelal niet door geconstateerde fouten en/of onzekerheden voor het getrouwe beeld maar door geconstateerde rechtmatigheidsfouten en/of -onzekerheden. Belangrijke onderwerpen waarover de accountant rechtmatigheidsbevindingen rapporteert zijn aanbestedingen of eigen inkoopregels, subsidieverstrekkingen en overige uitkeringen. Dit leidt dan veelal tot een verklaring met beperking. Als een accountant een oordeelsonthouding afgeeft heeft dat vaak te maken met geconstateerde gebreken in de administratieve organisatie. Zoals bij de beantwoording van vraag 2 al is opgemerkt kreeg 92% van de gemeenten over 2008 een goedkeurende verklaring wat er op wijst dat bij het overgrote deel van de gemeenten de geconstateerde fouten en onzekerheden binnen de controletoleranties zijn gebleven.

Vraag 4

Deelt u de mening van de directeur van de Rekenkamer Rotterdam dat de «mechanismen om een college te dwingen tot [het opstellen van een deugdelijke jaarrekening] niet sterk genoeg zijn»? Zo ja, overweegt u maatregelen om deze mechanismen te versterken?

De controleverklaring bij de jaarrekening en het verslag van bevindingen van de accountant zijn instrumenten van de raad om zijn controlerende taak uit te kunnen oefenen. Mijn beeld is dat de raad deze taak zeer serieus neemt en waar nodig, bijvoorbeeld naar aanleiding van de controlebevindingen van de accountant, afspraken maakt met het college gericht op verbetering, en die ook bewaakt.

Vraag 5

Welke is de taakverdeling tussen gemeentebestuur, accountant en Rekenkamer ten aanzien van het opstellen van de jaarrekening? Kunt u de taak van elk van deze organen op dit terrein helder uiteenzetten?

Binnen het gemeentebestuur legt het college over elk begrotingsjaar verantwoording af aan de raad over het door hem gevoerde bestuur, onder overlegging van de jaarrekening en het jaarverslag (zie artikel 197 Gemeentewet).
De raad geeft opdracht aan een daartoe bevoegde accountant om de jaarrekening te controleren en het daarbij verstrekken van een accountantsverklaring en het uitbrengen van een verslag van bevindingen (zie artikel 213 Gemeentewet). Zoals ook in het antwoord op vraag 4 is opgemerkt zijn de controleverklaring en het verslag van bevindingen van de accountant de raad behulpzaam bij zijn controlerende taak. Vervolgens stelt de raad de jaarrekening en het jaarverslag vast (artikel 198 Gemeentewet). Het college zendt deze vervolgens aan de gedeputeerde staten (artikel 200 Gemeentewet).
De rekenkamer onderzoekt de doelmatigheid, de doeltreffendheid en de rechtmatigheid van het door het gemeentebestuur gevoerde bestuur. Een door de rekenkamer ingesteld onderzoek naar de rechtmatigheid van het door het gemeentebestuur gevoerde bestuur bevat geen controle van de jaarrekening (zie artikel 182 Gemeentewet). De wetgever heeft de controle van de jaarrekening dus belegd bij de accountant en niet bij de rekenkamer.

Vraag 6

Deelt u de mening dat het van groot belang is dat de gemeentelijke (financiële) controlemechanismen – zowel accountant als Rekenkamer – op orde moeten zijn, nu het Rijk voornemens is voor honderden miljoenen euro’s aan taken naar gemeenten over te hevelen? Zo ja, welke actie onderneemt u naar aanleiding van dit bericht om de positie van accountant of Rekenkamer te versterken?

Ik deel uw mening dat het van groot belang is dat de gemeentelijke (financiële) controlemechanismen op orde zijn. De verklaring die de controlerend accountant afgeeft bij de jaarrekening en zijn verslag van bevindingen, alsmede de onderzoeksrapporten van de rekenkamer zijn belangrijke instrumenten voor de controlerende taak van de raad. Dat de raad deze taak serieus neemt blijkt ook uit het grote aandeel gemeenten met een goedkeurende verklaring.
Momenteel ligt ter behandeling in de Eerste Kamer wetgeving waarmee wordt beoogd de positie van rekenkamers en rekenkamercommissies te versterken.3 Na inwerkingtreding van de wetgeving zullen rekenkamers voldoende toegerust zijn om in de toekomst de horizontale verantwoording verder vorm te geven. De regering stelt voor rekenkamercommissies onderzoeksbevoegdheden toe te kennen ten aanzien van samenwerkingsverbanden waaraan de desbetreffende gemeente of provincie deelneemt. Daarnaast beoogt de wetswijziging de bevoegdheden van de rekenkamers en rekenkamercommissies ten aanzien van privaatrechtelijke samenwerkingsverbanden uit te breiden.

Vraag 1

Bent u bekend met de artikelen «Flitshandelaren maken ook elkaar het leven zuur»1 en «Robot corrumpeert beurshandel»2?

Ja.

Vraag 2

Vindt u dat handelaren op financiële markten op een gelijk speelveld, met gelijke order- en executietijden, transacties moeten kunnen verrichten, zodat beurshandelaren met snellere computers en communicatiemiddelen niet eenzijdig de markt naar hun hand kunnen zetten? Indien u het hiermee eens bent, hoe oordeelt u dan over de huidige situatie? Indien u het hiermee oneens bent, waarom bent u het hiermee oneens?

Het is belangrijk dat iedereen onder gelijke voorwaarden toegang heeft tot de handel in financiële instrumenten op gereguleerde handelsplatformen. Om dit te bewerkstelligen is in wet- en regelgeving voorzien dat handelsplatformen over transparante en niet-discretionaire regels moeten beschikken met betrekking tot de toegang tot het handelsplatform. Bovendien dienen handelsplatformen te beschikken over transparante en niet-discretionaire regels en procedures die een billijke en ordelijke handel waarborgen. Ook zijn er transparantieregels opgesteld ten aanzien van transactiegegevens van voor en na de handel. Deze regels zorgen ervoor dat alle marktpartijen kunnen beschikken over dezelfde handelsinformatie. De toezichthouder AFM ziet er op toe dat deze regels worden nageleefd.
Naast deze algemene uitgangspunten, zullen met de implementatie van MiFIDII de regels met betrekking tot het waarborgen van transparante en niet-discretionaire toegang tot handelsplatformen en het waarborgen van een ordelijke handel verder worden gespecificeerd, om rekening te houden met recente (technologische) ontwikkelingen, zoals de groei van algoritmische handel. Zo zijn er nieuwe vereisten opgenomen om te garanderen dat co-locatiediensten en vergoedingsstructuren die handelsplatformen aanbieden transparant, billijk en niet-discriminerend zijn en dat de vergoedingsstructuren geen prikkels creëren voor onordelijke handelsomstandigheden of marktmisbruik.3 Verder zullen handelsplatformen moeten beschikken over effectieve risicomanagement systemen om de robuustheid van hun handelssystemen te waarborgen.
De hierboven genoemde maatregelen waarborgen in mijn optiek een gelijk speelveld wat betreft de handel in financiële instrumenten. Het in de aangehaalde artikelen geschetste beeld, dat ziet op de situatie in de VS, herken ik dan ook niet voor de Europese markten.

Vraag 3

Hoe wordt onder de MiFID II richtlijn voorkomen dat grote orders van bijvoorbeeld pensioenfondsen worden «kaalgeplukt» door flitshandelaren door «voor de order uit» de prijzen op markten kunstmatig te verhogen of te verlagen? Wordt plaatsers van grote orders thans voldoende bescherming geboden?

Eén van de doelstellingen van de MiFID-regels is om meer diversiteit in, en meer concurrentie tussen, handelsplatformen te bewerkstelligen, met als uiteindelijk doel meer keuzemogelijkheden en lagere kosten voor beleggers. Gevolg van het behalen van deze doelstellingen, is dat MiFID tot meer marktfragmentatie heeft geleid in de zin dat de handel in financiële instrumenten en de liquiditeit is verspreid over meerdere soorten handelsplatformen. Voor institutionele beleggers betekent dit enerzijds dat de transactiekosten zijn afgenomen, maar anderzijds dat de kans op marktimpact is toegenomen, omdat orders van institutionele beleggers vaak groot zijn en de relatieve grootte van die orders als gevolg van een meer verspreidde handel is toegenomen. Een institutionele belegger zal bij het uitvoeren van een order daarom een afweging moeten maken tussen enerzijds snelheid en zekerheid van uitvoering van een order en anderzijds het beperken van de zichtbaarheid van de order om zodoende het effect dat een grote order kan hebben op de markt te mitigeren. Het handelen op zogenaamde «verlichte» handelsplatformen biedt een belegger meer zekerheid van orderuitvoering, maar zorgt ook voor een relatief grotere marktimpact. Het beperken van marktimpact middels het handelen op zogenaamde dark pools heeft als risico dat de order niet (volledig) uitgevoerd kan worden door gebrek aan tegenpartijen die op het gewenste moment voor de juiste prijs en volume willen handelen. Om zekerheid van orderuitvoering met het voorkomen van marktimpact te combineren, kunnen beleggers daarom onder MiFID gebruik maken van enkele ontheffingen (waivers) op de transparantieregels, zodat toch op grotere, «verlichte» handelsplatformen kan worden gehandeld, zonder dat de order meteen zichtbaar wordt en andere partijen derhalve niet snel posities tegen de grote order in kunnen nemen.
Een voorbeeld van een dergelijke waiver is dat orders waarvan het volume significant groter is ten opzichte van de normale omvang van een order – ook wel large in scale genoemd – niet zichtbaar wordt in het orderboek. Deze waivers blijven onder MiFIDII van kracht; wel is voor twee van de vier waivers voorzien in maatregelen om het gebruik ervan enigszins te beperken.
Verder wordt met MiFIDII een nieuw handelsplatform geïntroduceerd, namelijk de georganiseerde handelsfaciliteit (OTF). Op dit handelsplatform, dat bedoeld is voor obligaties, gestructureerde financiële producten, emissierechten en derivaten, is discretionare orderafhandeling mogelijk. Hierdoor kan invloed worden uitgeoefend op de wijze waarop orders door het ordersysteem worden afgehandeld, bijvoorbeeld door orders op te knippen in kleinere porties en op latere tijdstippen uit te voeren.
Het kunstmatig verhogen of verlagen van prijzen op de markt kwalificeert als marktmanipulatie en is derhalve verboden; dit geldt ongeacht of een handelaar al dan niet gebruik maakt van algoritmische handelen, waaronder high frequency trading (HFT) technieken. Het innemen van een bepaalde positie, waarmee gespeculeerd wordt op een grote order is op zichzelf geen marktmanipulatie. Dit kan echter anders zijn wanneer een belegger gebruikt maakt van een bepaalde kunstgreep, bijvoorbeeld door met zichzelf te handelen tegen een prijs die afwijkt van de normale marktprijs, om zodoende de prijs te bewegen. De AFM is belast met het toezicht op marktmanipulatie en kan indien nodig handhavend optreden. Ook is strafrechtelijke vervolging mogelijk.

Vraag 4

Welke maatschappelijke voordelen ziet u aan de activiteiten van flitshandelaren, die niet actief zijn als market maker (waarmee bied-laat-spreads worden verkleind), voor de prijsvorming en liquiditeit op financiële markten? Maken deze flitshandelaren eenzijdig gebruik van een informatievoordeel, waardoor zij andere partijen kunnen benadelen? Hoe wordt er tegen opgetreden?

De technologie op het gebied van effectenhandel heeft de afgelopen tien jaar een sterke ontwikkeling doorgemaakt en wordt thans op grote schaal door marktpartijen gebruikt. Momenteel maken veel marktpartijen, waaronder ook veel institutionele beleggers, gebruik van algoritmische handel, waarbij een geautomatiseerd algoritme automatisch aspecten van orders bepaalt met weinig of geen menselijk ingrijpen. Een specifieke subcategorie van algoritmische handel is HFT, waarbij een handelssysteem met hoge snelheid marktgegevens of -signalen analyseert en vervolgens binnen een zeer korte tijdsspanne grote aantallen orders doorzendt of aanpast in reactie op deze analyse. HFT wordt doorgaans aangewend door handelaren die met eigen kapitaal handelen en is geen strategie op zich maar een technologie waarmee verschillende handelsstrategieën kunnen worden uitgevoerd. HFT betreft dus geen homogene handelsstrategie. Europese HFT-partijen passen overwegend traditionele strategieen zoals market making en arbitrage toe.
Zoals uiteengezet in mijn antwoord op vraag 2, stellen de Europese beursregels strenge eisen aan de borging van de non-discretionaire orderuitvoering en de transparantie ten aanzien van prijsinformatie. Het is gereguleerde handelsplatformen niet toegestaan de pre- and post-trade prijsinformatie aan sommige marktpartijen eerder ter beschikking te stellen dan aan andere. Gebruikelijk is dat deze informatie met een vertraging van ca. 15 minuten gratis ter beschikking wordt gesteld aan het publiek. Er zijn echter additionele commerciële mogelijkheden om snellere toegang tot de prijsdata te krijgen. Uiteraard zijn hier kosten aan verbonden die hoger worden naarmate de prijsinformatie gedetailleerder en actueler is. Essentieel bij het gebruik van dergelijke additionele informatiebronnen en -systemen ten behoeve van de effectenhandel is dat toegang tot prijsinformatie onder transparante en niet-discretionaire voorwaarden en tegen redelijke kosten mogelijk moet zijn, zodat iedere belegger die in toegang tot deze prijsinformatie wenst te investeren, deze informatie ook onder billijke voorwaarden kan verkrijgen. Hierbij moet worden bedacht dat verschillende handelsstrategieën een verschillende informatiebehoefte met zich meebrengen. De mate waarin marktpartijen daadwerkelijk willen investeren in additionele informatiebronnen en -systemen, zal in de praktijk daarom sterk uiteenlopen. Het gebruik van bovengenoemde pre- en post trade prijsinformatie moet worden onderscheiden van handel met voorwetenschap (een vorm van marktmisbruik). Bij voorwetenschap gaat het per definitie om bepaalde koersgevoelige informatie die niet voor iedereen toegankelijk is. De essentiele eigenschap van pre- en post-tradeprijsinformatie, is dat deze juist wel voor iedereen toegankelijk is.
De huidige aandacht voor HFT richt zich vooral op de toepassing van een combinatie van twee handelsstrategieën, te weten latency arbitrage en flash trading. In Europa komt latency arbitrage als beschreven in het boek Flash Boys van Michael Lewis niet voor, omdat Europa in tegenstelling tot de VS geen geconsolideerd orderboek (consolidated pre trade tape) kent. In de VS wordt iedere order die wordt ingelegd bij een Amerikaans handelsplatform dat deel uitmaakt van het zogeheten National Market System door de Security Information Processor (SIP) verwerkt in het geconsolideerde orderboek. Wanneer een belegger, door bijvoorbeeld gebruik te maken van snellere systemen, een op een handelsplatform ingelegde order sneller verwerkt dan de SIP dit kan, zoals ook beschreven in het aangehaalde artikel uit de Volkskrant, een arbitragevoordeel worden behaald. Dit wordt latency arbitrage genoemd.
Het zogenaamde flash trading is een handelsprivilege dat bepaalde Amerikaanse handelsplatformen tegen betaling aan bepaalde marktpartijen verlenen, waarbij deze marktpartijen in staat gesteld worden een fractie eerder dan andere marktpartijen in het orderboek te kijken en hierop te reageren. Bij deze strategie kan dus inderdaad sprake zijn van het eenzijdig gebruik maken van een informatievoordeel. De Amerikaanse Securities and Exchange Commission (SEC) heeft voorstellen gedaan om deze activiteit te verbieden. Flash trading tast het gelijke speelveld tussen marktpartijen en het vertrouwen in de markt aan en is momenteel al in strijd met Europese regels ter borging van de non-discretionaire orderuitvoering, waar in Nederland de AFM toezicht op houdt. Deze strategie kan daarom niet als handelstrategie worden ingezet in Europa.

Vraag 5

Hoe beoordeelt u de stelling dat het eenzijdig uitbuiten van een snelheidsvoordeel juist tot hogere bied-laat-spreads kan leiden, omdat andere marktparticipanten het risico op prijsmanipulatie door flitshandel moeten inprijzen? Welke nadelen ziet u van flitshandel? Hoe wordt voorkomen dat deze nadelen groter zijn dan de voordelen?

Aan algoritmische handel, waaronder HFT, worden in zijn algemeenheid zowel positieve als negatieve eigenschappen toegeschreven. Als positieve eigenschappen worden een efficiëntere prijsvorming, meer liquide markten en een daling van de transactiekosten onderkend. Een negatieve eigenschap is bijvoorbeeld een groter risico op overbelasting van de systemen van handelsplatformen als gevolg van grote hoeveelheden orders. Verder kunnen fouten of storingen in computeralgoritmes of in de (beheersings)systemen van handelaren of handelsplatformen tot onordelijke handel leiden. Daarnaast bestaat het risico dat, ten gevolge van een fout in een computeralgoritme of van inadequate monitoring, computeralgoritmes overreageren op marktgebeurtenissen, hetgeen de volatiliteit kan vergroten en de liquiditeit tijdelijk sterk kan verminderen. Deze risico’s kunnen een ineffectieve of zelfs irrationele prijsvorming tot gevolg hebben hetgeen kan leiden tot onevenredig grote schokken bij de prijsvorming. Deze potentiele risico’s worden nu al geadresseerd in ESMA richtlijnen en zullen met de implementatie van MiFIDII verder worden gemitigeerd.
Op grond van MiFIDII zullen alle personen die HFT-technieken gebruiken een vergunning als beleggingsonderneming moeten hebben, waardoor zij aan alle eisen die MiFIDII aan dergelijke financiële ondernemingen stelt, moeten voldoen. Verder zullen beleggingsondernemingen die algoritmische handel bedrijven over effectieve risicomanagement systemen en interne beheersingsystemen moeten beschikken om onordelijke handel en misbruik van systemen te voorkomen. Ook dienen deze beleggingsondernemingen aan de toezichthouder inzage te geven in hun handelsstrategieën en moeten zij de door computeralgoritmes gegenereerde orders markeren (algo-flagging). Toezichthouders en handelsplatformen krijgen hierdoor beter inzicht in handelspatronen hetgeen hen beter in staat stelt om gedrag te onderkennen dat de ordelijke werking van de markt verstoort of dreigt te verstoren. Voorts verplicht MiFIDII de beleggingsondernemingen die algoritmische handel bedrijven, om continu voor liquiditeit te zorgen, indien zij bepaalde market making strategieën uitvoeren.
Naast eisen voor beleggingsondernemingen voorziet MiFIDII in dit kader ook in specifieke verplichtingen voor handelsplatformen. Zo zullen handelsplatformen moeten beschikken over effectieve risicomanagement systemen om de robuustheid van hun handelssystemen te waarborgen. Verder zullen handelsplatformen moeten voorzien in maatregelen waarmee de handel voor een korte periode kan worden stilgelegd in geval van extreme prijsvolatiliteit; de zogenaamde circuit breakers. Dit geeft marktpartijen de benodigde tijd om relevante (nieuwe) informatie te verwerken en om eventueel hun handelssystemen en -algoritmes op hun juiste werking te controleren, zodat de handel weer op ordelijke wijze kan worden hervat. Andere maatregelen om een ordelijke handel te waarborgen zijn de mogelijkheid voor het handelsplatform om de order-to-trade ratio te beperken, de order-flow te vertragen ingeval de maximumcapaciteit van hun handelssystemen dreigt te worden bereikt en om de (minimum) tick sizes te verruimen.4
Het gebruik van algoritmische handel, waaronder HFT-technieken, om zodoende een bepaald efficiëntievoordeel te behalen ten opzichte van de concurrentie is niet verboden. Het staat iedere belegger vrij om te investeren in dergelijke technieken. Dergelijke technieken leveren op zichzelf dan ook geen marktmisbruik op, maar kunnen, net als elke andere handelstechniek, wel worden aangewend voor verboden gedragingen. Wanneer dit gebeurt dan kan de AFM daar tegen optreden. Zoals hierboven beschreven wordt de toezichthouder door MiFIDII beter in staat gesteld om orders die van verschillende algoritmes afkomstig zijn te identificeren en te onderscheiden en de gebruikte strategieën te reconstrueren en te beoordelen. Het markeren stelt de toezichthouder in staat doeltreffend en doelmatig op te treden tegen strategieën die zich voor misbruikpraktijken lenen of risico's voor de ordelijke werking van de markt meebrengen.

Vraag 6

Hoe staat u tegenover het openbaar maken van de handelsgegevens van de grote openbare Nederlandse beurs- en handelsplatformen zoals in Scandinavië reeds is gebeurd om zo handelstechnieken bloot te leggen?

Ik wil benadrukken dat de AFM, in haar rol als toezichthouder, reeds de beschikking heeft over alle relevante handelsgegevens en dat Nederlandse handelsplatformen op grond van de Wft al verplicht zijn om de prijs, de omvang en het tijdstip van op het handelsplatform uitgevoerde transacties openbaar te maken.
Handelsplatformen verstrekken soms (meer) handelsgegevens dan op grond van huidige wet- en regelgeving verplicht is ten behoeve van academisch onderzoek naar de effectenhandel. Deze handelsgegevens kunnen ook bestaan uit niet-anonieme data. Hierover zullen dan afspraken moeten worden gemaakt ten aanzien van het borgen van de vertrouwelijkheid. Zoals aangegeven in het geciteerde FD-artikel zijn voor een recent onderzoek van prof.dr. Menkveld handelsgegevens van Scandinavische beurs- en handelsplatformen aan hem ter beschikking gesteld. De transparantievereisten voor handelsplatformen zijn in Scandinavië, net als in de rest van de EU, gebaseerd op MiFID. Voor zover ik kan beoordelen, worden in de Scandinavische landen daarom niet structureel meer handelsgegevens openbaar gemaakt dan elders in Europa.
Zoals aangegeven, is een ruimere openbaarmakingsplicht niet nodig voor het toezicht; de toezichthouder kan reeds over alle relevante gegevens beschikken. Het is daarom primair de afweging van het handelsplatform zelf of en op welke wijze additionele handelsgegevens openbaar worden gemaakt. Zeker wanneer het gaat om het openbaar maken van niet-anonieme handelsgegevens en de commerciële gevoeligheid hiervan, dient het handelsplatform hier terecht zorgvuldig mee om te gaan.

Vraag 7

Hoe wordt voorkomen dat flitshandelaren voordringen bij orders en zo via marktmanipulatie winsten afromen? Wie houdt er toezicht op en treedt daartegen op?

Voorop staat dat de toezichthouder continu toezicht houdt op de financiële markten om verboden gedragingen, zoals marktmanipulatie, op te sporen en te bestraffen. De AFM investeert daarbij actief in IT-systemen (zoals databeheer en surveillance software), de wijze van werken en de expertise van de medewerkers en werkt nauw samen met een kopgroep van internationale collega-toezichthouders.
Zoals in antwoord op vraag 4 is aangegeven, zijn de strategieën waarbij een marktpartij kan «voordringen» op een andere marktpartij in Europa niet mogelijk. Ook bepaalde ordertypes die de perceptie van voordringen met zich mee kunnen brengen, zoals het in de VS gebruikte hide-not-slide ordertype, zijn niet mogelijk in Europa.5
Een reden waarom deze ordertypes niet in Europa voorkomen is dat de orderboeken van Europese beurzen niet direct met elkaar verbonden zijn zoals in de VS. Daarnaast zijn er onder MiFID strenge eisen gesteld aan het borgen van het non-discretionaire karakter van orderuitvoering en zijn de uitzonderingen op transparantieregels in Europa geregeld door middel van waivers en niet door middel van het introduceren van verschillende ordertypes. Als gevolg hiervan zijn er in Europa veel minder ordertypes in omloop dan in de VS, die bovendien veel minder «exotische» eigenschappen hebben.
Op dit moment doet de Amerikaanse toezichthouder SEC onderzoek naar het mogelijk bevoordelen van HFT-partijen door Amerikaanse beurzen. Daarnaast vindt er in de VS een heroverweging plaats van de regelgeving die betrekking heeft op de aandelenmarkten. Onderdeel van deze heroverweging is het in kaart brengen van de (neven)effecten van verschillende ordertypes.

Vraag 8

Bent u bereid onderzoek te laten verrichten naar de handelstechnieken van High Frequency Traders, de maatschappelijke voor- en nadelen en de vermeende malversaties en lessen te trekken voor regelgeving die uit dit onderzoek voortvloeien?

De afgelopen jaren is er mondiaal veelvuldig en uitgebreid onderzoek gedaan naar HFT. In 2010 heeft de AFM een rapport gepubliceerd over HFT en de toepassing van geavanceerde handelstechnologie op de Europese markt.6 Andere voorbeelden zijn onderzoeken van de International Organization of Securities Commissions (IOSCO), de Bank of International Settlements (BIS), de ECB, en diverse toezichthouders zoals Finansinspektionen (Zweden) de SEC (VS), IIROC (Canada) en ASIC (Australië).7 Het meest uitgebreide en objectief-wetenschappelijk onderzoek naar HFT is verricht in het kader van het Foresight project on computer-based trading in 2012.8 Het beeld dat uit deze onderzoek naar voren komt is eenduidig: algoritmische handel en HFT hebben positieve effecten gehad op de effectenmarkten, zoals kleinere spreads, maar deze technieken brengen ook zekere risico’s met zich mee, zoals het risico van overbelasting van handelssystemen. Deze onderzoeken hebben al hun weerslag gehad op de regelgeving, in het bijzonder MiFID-II. Een specifiek voorbeeld hiervan is dat op suggestie van het Foresight onderzoek in MiFIDII bepalingen omtrent het synchroniseren van handelsklokken van handelsplatformen zijn opgenomen.
De opkomst van algoritmische handel en HFT is niet beperkt tot de Nederlandse markt; de effectenhandel heeft een sterk transnationaal karakter, evenals de van toepassing zijnde regelgeving. Op dit moment voert ESMA onderzoek uit naar HFT. In maart 2014 heeft ESMA een studie gepubliceerd over de omvang en impact van HFT in Europa.9 Dit rapport zal worden opgevolgd door meerdere vervolgrapportages over de rol van HFT in Europa. De AFM is nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van dit rapport en zal ook bij de vervolgonderzoeken een belangrijke rol vervullen, waardoor de Nederlandse inbreng voldoende gewaarborgd is. Gezien het transnationale karakter van algoritmische handel en HFT en de expertise van ESMA en de betrokken toezichthouders op dit gebied, is ESMA wat mij betreft het meest geschikte gremium voor onderzoek naar algoritmische handel en HFT.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het Europese burgerinitiatief «One of Us» dat op 10 april is besproken in het Europese Parlement?1

Ja.

Vraag 2

Wat is uw reactie op de doelstelling van het burgerinitiatief om een einde te maken aan de Europese financiering van activiteiten op het gebied van wetenschappelijk onderzoek, ontwikkelingshulp en volksgezondheid, waarbij verondersteld kan worden dat embryo’s worden vernietigd?

De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en ik stellen vast dat de doelstelling van het burgerinitiatief om via wijzigingen van enige verordeningen2 te komen tot een verbod op Europese financiering van bedoelde activiteiten, sterk afwijkt van het Nederlandse beleid op de genoemde gebieden en de regelgeving ter zake.
Zo maakt artikel 8 van de Embryowet onder meer mogelijk dat een embryo dat is overgebleven van een in-vitrofertilisatieprocedure, ter beschikking wordt gesteld voor het in kweek brengen van embryonale cellen voor bijvoorbeeld geneeskundige doeleinden of medisch- en biologisch-wetenschappelijk onderzoek. Aanvaard is dat bij zulke handelingen embryo’s teloorgaan. In de reactie op de Trendanalyse Biotechnologie 20093 is gesteld dat er in ons land mogelijkheden moeten zijn voor het gebruik van embryonale stamcellen voor dergelijke toepassingen. Als reden is daarbij aangevoerd dat mogelijk niet kan worden volstaan met het gebruik van adulte stamcellen of de zogeheten geïnduceerd pluripotente stamcellen (iPSCs).
In Nederland bestaat geen verbod op het financieren van bedoelde handelingen.
Ik merk ook nog op dat het burgerinitiatief er, mede onder verwijzing naar een uitspraak van het Europees Hof van Justitie (Brüstle vs Greenpeace, 18 november 2011), van uit gaat dat een embryo al een jong lid van de menselijke familie is. Zo’n uitgangspunt is echter niet in overeenstemming met de Embryowet, die aan een embryo geen eigen waarde als subject in de betekenis van persoon toekent4. Bovendien heeft bedoelde uitspraak alleen betrekking op de vraag of bepaalde uitvindingen op grond van Richtlijn 98/44/EG wel of niet octrooieerbaar zijn. Gevolg van de uitspraak is met name dat wanneer menselijke embryo’s verloren gaan gedurende een proces dat leidt tot een resultaat als een embryonale stamcellijn, dat resultaat niet octrooieerbaar is. Omdat genoemde richtlijn niet ziet op handelingen met embryo’s in algemene zin, heeft de uitspraak op die handelingen geen betrekking, met als gevolg dat in elke lidstaat van de Europese Unie (EU) de eigen nationale regelgeving ter zake bepalend blijft.
De toenmalige Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie heeft in 2012 al het standpunt kenbaar gemaakt5 dat Nederland niet zou pleiten voor verdere aanscherping van de bepalingen aangaande embryonaal stamcelonderzoek in de (ontwerp)verordening voor «Horizon 2020, het kaderprogramma voor onderzoek en innovatie (2014–2020)». De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en ik houden niet alleen vast aan het voornoemde standpunt, maar zullen ons ook zo nodig en voor zover mogelijk verzetten tegen verscherpingen van de huidige regels die zien op EU-financiering van activiteiten op het gebied van wetenschappelijk onderzoek, ontwikkelingshulp en volksgezondheid waarbij verondersteld kan worden dat embryo’s worden vernietigd.

Vraag 3

Wat zouden de eventuele gevolgen kunnen zijn van het overnemen van dit initiatief voor (financiering van) onderzoek met embryonale stamcellen dat in Nederland plaatsvindt?

Wijzigingen van de Europese verordeningen overeenkomstig de voorstellen van «One of Us» zullen ook gevolgen kunnen hebben voor onderzoek met embryonale stamcellen dat men (mede) in Nederland zou willen uitvoeren. Informatie die ik heb ontvangen van een aantal Nederlandse onderzoekers geeft aan dat er door Nederlandse onderzoeksinstellingen enige aanvragen voor financiering van dergelijk onderzoek zijn ingediend in het kader van »Horizon 2020». Het is niet precies bekend hoeveel Nederlandse onderzoeksgroepen op dit moment embryonale stamcellen gebruiken voor onderzoek. De schatting is dat het gaat om ruim tien groepen, waarbij in ten minste drie gevallen het onderzoek mede wordt gefinancierd uit EU-fondsen.
Binnen het onderzoek met menselijke embryo’s of uit menselijke embryo’s tot stand gebrachte stamcellen zijn verschillende richtingen te onderscheiden.
Ten eerste kunnen menselijke embryo’s worden gebruikt in onderzoek dat gericht is op verbetering van de behandelingsmogelijkheden bij vruchtbaarheidsproblemen en de verlaging van de kosten daarvan. Succesvol onderzoek op dit terrein is overigens niet alleen van belang voor de procreatieve gezondheidszorg in ons land, maar ook voor vrouwen en gezinnen elders.
Ten tweede is er onderzoek waarbij embryonale stamcellijnen die tot stand zijn gebracht uit menselijk embryo’s, worden gebruikt als referentiemateriaal bij onderzoek met iPSCs, om bijvoorbeeld kweekmethodes en differentiatietechnieken te kunnen controleren en optimaliseren. iPSCs komen tot stand door herprogrammering van normale lichaamscellen, en zijn dus niet afkomstig van embryo’s. In de toekomst kunnen de iPSCs mogelijk in veel onderzoek (en geneeskundige toepassingen) de embryonale stamcellen vervangen. Ik heb begrepen dat, al wordt er wel snel vooruitgang geboekt, vooralsnog de methodes en technieken nog minder goed met iPSCs kunnen worden toegepast dan met embryonale stamcellen. Een belangrijke toepassing van embryonale stamcellen is ook het onderzoek gericht op het ontwikkelen van methodes om daadwerkelijk iPSCs te maken uit cellen van patiënten met mutaties in hun erfelijk materiaal. Patiënteigen iPSCs zijn van belang als model systeem voor het ontwikkelen van nieuwe behandelmethodes voor de betreffende patiënten.
Ten derde kunnen menselijke embryonale stamcellen en iPSCs worden gebruikt om de toxische effecten van bijvoorbeeld nieuw ontwikkelde geneesmiddelen te onderzoeken. Er zijn toenemende aanwijzingen dat de voorspellende uitkomsten van zulk onderzoek vergelijkbaar zijn met, of beter zijn dan die van dierproeven.
Ten vierde kunnen embryonale stamcellen worden gebruikt in onderzoek dat gericht is op het ontwikkelen van celtherapieën. Ik heb begrepen dat op dit moment in de VS al klinisch onderzoek daarmee wordt uitgevoerd op het gebied van de regeneratieve geneeskunde. In Nederland wordt deelname aan klinisch onderzoek naar behandeling van ouderdomsblindheid overwogen, maar die deelname zou gevaar kunnen lopen wanneer Europese financiering niet mogelijk zou zijn.
Bovenstaande maakt duidelijk dat een door «One of Us» voorgestelde beperking van de mogelijkheden van Europese financiering, in ieder geval op het terrein van het wetenschappelijk onderzoek en behandelingsmogelijkheden waarbij gebruik gemaakt wordt van menselijke stamcellen, zal leiden tot ongewenste belemmeringen. De beperking zou ook kunnen leiden tot een belemmering voor het ontwikkelen en invoeren van onderzoeks- of behandelingsmethoden waarbij gebruik gemaakt wordt van iPSCs, methoden waarmee nota bene het gebruik van embryonale stamcellen zou kunnen worden beperkt. Als een en ander tevens leidt tot een belemmering voor onderzoek in de EU naar toxische effecten van nieuw ontwikkelde geneesmiddelen, zou een ander gevolg kunnen zijn dat de EU voor de farmaceutische industrie minder interessant wordt als onderzoeksterrein voor de ontwikkeling van zulke middelen. Al deze mogelijke gevolgen zijn voor mij reden voor een Nederlands verzet tegen de door «One of Us» voorgestelde beperkingen.

Vraag 4

Deelt u de zorgen van Vlaamse Universiteiten, die menen dat het onderzoek naar ziektes als parkinson en diabetes gevaar loopt?2

Ik heb begrepen dat er in België inderdaad plannen bestaan om met behulp van EU-financiering deel te nemen in onderzoek op het gebied van diabetes en de ziekte van Parkinson. Met een verbod op zulke Europese financiering zou de uitvoering van dat onderzoek in België zeker gevaar kunnen gaan lopen.

Vraag 5

Wat zouden de mogelijke gevolgen kunnen zijn van het stopzetten van de Europese financiering voor hulp die gegeven wordt aan vrouwen in ontwikkelingslanden?

De EU is met een bijdrage van ongeveer 153 miljoen euro in 2011 een belangrijke donor op het terrein van reproductieve gezondheid, inclusief zorg rond zwangerschap en bevalling, anticonceptie en seksuele voorlichting7 . Het burgerinitiatief «One of Us» beoogt een vermindering van het Europese budget voor reproductieve zorg. Daarnaast stelt het initiatief voor financiering stop te zetten aan organisaties, ziekenhuizen en klinieken die diensten voor veilige abortus leveren, zelfs in landen waar dit wettelijk is toegestaan. In de praktijk richten deze organisaties en instellingen zich niet alleen op zwangerschapsafbreking, maar leveren zij tevens een breed pakket van levensreddende diensten op het terrein van seksuele en reproductieve gezondheid, family planning en moeder- en kindzorg. Ook zetten deze groepen zich vaak in voor het tegengaan van geweld tegen vrouwen en meisjes, vrouwenbesnijdenis en kindhuwelijken. Het European Parliamentary Forum on Population and Development heeft berekend dat stopzetting van Europese financiering voor deze groepen zou kunnen leiden tot ongeveer 800 additionele sterfgevallen van vrouwen in ontwikkelingslanden per dag8.

Vraag 6

Deelt u de zorgen van de Britse regering dat dit burgerinitiatief internationale inspanningen om levens te redden in ontwikkelingslanden in gevaar brengt?3

Ja, wij delen die zorgen. Verwezen wordt naar het antwoord op vraag 5.

Vraag 7

Bent u van mening dat seksuele en reproductieve gezondheid en rechten een prominente plek moeten hebben in het Europese beleid?

Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) vormt een speerpunt van het Nederlandse ontwikkelingsbeleid. Ook in het EU-beleid nemen sociale ontwikkeling, gezondheid, SRGR en rechten van vrouwen een prominente plaats in. De EU is wereldwijd een grote donor die ook actief is buiten de Nederlandse partnerlanden. Daarmee is de EU een belangrijke partner voor het bereiken van internationale SRGR-doelstellingen.

Vraag 1

Heeft u de tv-uitzending over mortuariumkosten van ziekenhuizen gezien?1

Ja.

Vraag 2

Kent u de uit 2007 daterende antwoorden van uw ambtsvoorganger op eerdere schriftelijke vragen dat noodzakelijke zorg strikt genomen niet beperkt is tot de zorg in de eerste drie uur na overlijden?2 Wat vindt u ervan dat het erop lijkt dat het verstrijken van de drie uur toch in de praktijk als een harde grens wordt uitgelegd? Zou het niet meer in de rede liggen om uit te gaan van een termijn van drie uur nadat de nabestaanden op de hoogte zijn gesteld? Zo nee, waarom niet?

Dit gaat om de vraag of nabestaanden verplicht zijn om wenselijke zorg af te nemen als zij geen opdracht aan een uitvaartondernemer geven, of wanneer deze uitvaartondernemer de overledene niet binnen drie uur opgehaald heeft.
Vanuit de omschrijving van wat noodzakelijke zorg is, valt geen uitspraak te doen over enige termijn. Het is van belang dat nabestaanden die de gewenste zorg elders willen laten verrichten daartoe op korte termijn actie ondernemen. Het ziekenhuis moet nabestaanden daartoe redelijkerwijs in de gelegenheid stellen. Goede en vooral tijdige communicatie tussen ziekenhuis en familieleden/nabestaanden, in het bijzonder als nabestaanden geen wenselijke zorg wensen, zal moeten voorkomen dat verwachtingen uiteen gaan lopen.

Vraag 3

Vindt u het ook van belang dat nabestaanden tijd krijgen om afscheid te nemen, en mondeling een toelichting op de mogelijke wenselijke zorg te krijgen?

Ja. Voorlichting kan ook langs andere kanalen, zoals brochures, websites en dergelijke. Als daar een voorkeur voor bestaat, zouden familieleden/nabestaanden deze informatie ook mondeling moeten kunnen krijgen.

Vraag 4

Wat vindt u ervan dat slechts tweederde van de ziekenhuizen de tarieven van de wenselijke zorg konden verstrekken, zoals in de uitzending is toegelicht?

Ik hoop dat de situatie in de praktijk gunstiger is. Want alleen als familieleden/nabestaanden over juiste informatie beschikken, kunnen zij een weloverwogen overeenkomst met het ziekenhuis aangaan over te leveren wenselijke zorg. Zie ook mijn antwoord op vraag 7.

Vraag 5

Heeft u er zicht op of AWBZ-instellingen hun tarieven voor wenselijke zorg goed bekend maken?

Ik heb hiervan geen overzicht.

Vraag 6

Deelt u de mening dat ziekenhuizen en andere zorginstellingen, zoals AWBZ-instellingen, uitdrukkelijk toestemming moeten vragen aan de nabestaanden voor het verlenen van wenselijke zorg?

Ik ben van mening dat er voor deze dienstverlening, net als voor andere vormen van dienstverlening, een zo expliciet mogelijke overeenkomst moet worden afgesloten.

Vraag 7

Is bijvoorbeeld de constructie van het Erasmus MC, dat stilzwijgende toestemming hanteert voor het uitvoeren van de wenselijke verzorging (zie folder laatste zorg na overlijden), wettelijk toegestaan?3 Hoe verhoudt zich dit tot het contractenrecht?

Van een stilzwijgende overeenkomst kan alleen sprake zijn als de wil tot het afsluiten daartoe zeker is.

Vraag 8

Deelt u de mening dat de tarieven voor de wenselijke zorg en de voorwaarden op de websites van ziekenhuizen en zorginstellingen gepubliceerd moeten worden, zodat nabestaanden makkelijker op de hoogte kunnen zijn van de kosten? Wilt u uitzoeken of ziekenhuizen en overige zorginstellingen zich hieraan houden (zie ook uw antwoorden op eerdere schriftelijke vragen)?4

Die mening deel ik. Ik zou de voorlichting erover overigens niet willen beperken tot de financiële aspecten. Ook heldere voorlichting over wat er precies te gebeuren staat, kan nabestaanden in deze moeilijke periode ontlasten. Omdat het hier gaat om dienstverlening vergelijkbaar met uitvaartverzorging, zie ik hier geen ministeriële verantwoordelijkheid.

Vraag 9

Wat vindt u van het feit dat ziekenhuizen zeer uiteenlopende tarieven rekenen voor eenzelfde wenselijke zorg, zoals bijvoorbeeld voor het gebruik van de koeling van een mortuarium, inclusief het berekenen van een weekendtarief? Vindt u dergelijke grote prijsverschillen voor het leveren van dezelfde dienst wenselijk?

Dat de tarieven voor een bepaalde vorm van dienstverlening uiteenlopen, is voor mij geen punt. Wat ik wel van belang vind is dat er vooraf goede informatie wordt verstrekt en dat de nabestaanden zo expliciet mogelijk moeten instemmen met diensten die zij afnemen.

Vraag 10

Bent u bereid over voorgaande punten met de partijen die het overzicht noodzakelijke laatste zorg hebben opgesteld (de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen en de uitvaartbranche) en het College voor zorgverzekeringen – sinds 1 april jl. omgedoopt in Zorginstituut Nederland – (opsteller van de CVZ-circulaire 01/32 d.d. 22 augustus 2001) in gesprek te gaan om voorgaande knelpunten te bespreken? Zo ja, wilt u de Kamer op de hoogte stellen van de uitkomsten van het gesprek?

Ik ben van mening dat de overheid zich niet moet bezighouden met de wijze waarop dienstverleners (in casu ziekenhuizen) over hun diensten afspraken maken met de afnemers van die diensten.

Vraag 11

Deelt u de mening dat er voor noodzakelijke zorg in de praktijk geen keuzevrijheid is voor nabestaanden, omdat nabestaanden de overledene dan in de eerste uren na overlijden over zouden moeten brengen naar een andere zorginstelling voor de eerste noodzakelijke zorg, en nabestaanden in de eerste uren na het overlijden van een dierbare wel iets anders aan hun hoofd hebben?

Voor die noodzakelijke zorg bestaat inderdaad weinig keuzevrijheid. Deze zorg hoeft ook niet te worden betaald door nabestaanden.

Vraag 12

Bent u daarom bereid maximumtarieven af te spreken voor de wenselijke zorg, die geleverd wordt voordat nabestaanden een overeenkomst sluiten met een door hen gekozen uitvaartondernemer?

Omdat het hier gaat om diensten die vrij kunnen worden aangeboden is hier geen rol voor de overheid. Ik sluit me ook aan bij de opvatting van mijn ambtsvoorganger in 2007 dat zoiets de keuzevrijheid bovendien onnodig inperkt.

Vraag 13

Bent u van mening dat het gebruik van de koeling in het mortuarium wel noodzakelijke zorg vanuit hygiënisch oogpunt is, en dat vanuit de eerste 24 uur hieraan geen kosten verbonden zijn, zodat nabestaanden tijd hebben om het vervolg te regelen? Zo nee, wilt u er dan voor zorgen dat koeling wenselijke zorg is, waarvoor toestemming van de nabestaanden vereist is?

Wat noodzakelijke zorg is, is limitatief omschreven en omvat geen verblijf in een mortuarium met gebruik van koeling. Het betreft dus inderdaad wenselijke zorg. Zoals ik in mijn antwoord op vraag 7 heb aangegeven, dienen nabestaanden zo expliciet mogelijk overeen te komen met het ziekenhuis welke wenselijke zorg zij afnemen. Indien zij er voor kiezen die wenselijke zorg niet van het betrokken ziekenhuis af te nemen, zullen zij daarvoor op korte termijn een uitvaartondernemer moeten inschakelen.

Vraag 14

Klopt het dat pacemakers niet onder noodzakelijke zorg vallen, maar wel op basis van milieu-eisen verplicht verwijderd moeten worden? Zo ja, waarom valt dit dan niet onder de noodzakelijke zorg?

Als een overledene aangeboden wordt om te begraven of te cremeren, zal de aanbieder van het lichaam zich ervan moeten vergewissen dat zulks in overeenstemming gebeurt met de voorwaarden van de begraafplaats c.q. het crematorium. Niet alle implantaten hoeven altijd op voorhand verwijderd te worden. Het verwijderen ervan valt niet onder de (limitatief omschreven) onderdelen van noodzakelijke zorg.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Buurtvader Gestel: «Ik ga derde overvaller Deurne niet aangeven»»?1

Ja.

Vraag 2

Waarom is er in de dagen na de verklaring van buurtvader Abdellah Oualkaid op dinsdag 8 april jl. geen actie ondernomen in zijn richting, om zodoende de naam van de derde overvaller van juwelierszaak Goldies te achterhalen?

Het onderzoek naar de overval in Deurne – en daarmee ook het onderzoek naar alle mogelijke verdachten – is op dit moment nog niet afgerond. Over lopende onderzoeken doe ik geen mededelingen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat Abdellah Oualkaid met zijn uitspraken laat zien dat de integratie van Marokkanen mislukt is en dat er een parallelle samenleving naast de Nederlandse bestaat? Zo neen, waarom niet?

Nee, die mening deel ik niet. Nederland kent een pluriforme samenleving waar verschillende groepen mensen dicht op elkaar leven. Voor het merendeel geldt dat dit prima verloopt.

Vraag 4

Bent u bereid om Abdellah Oualkaid op te laten pakken, aangezien hij een normale rechtsgang belemmert? Zo neen, waarom niet?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 5

Deelt u de mening dat Marokkanen die geen Nederlanders meer vertrouwen, maar beter hun eventuele uitkering kunnen inleveren en vrijwillig op kunnen krassen naar Marokko? Zo neen, waarom niet?

Het fundamentele uitgangspunt van dit kabinet is dat iedereen deelneemt aan de samenleving en daartoe de mogelijkheid heeft. Iedereen heeft dan ook dezelfde rechten en plichten, en iedereen die voldoet aan de voorwaarden komt in aanmerking voor een uitkering op tenminste het bestaansminimum.

Vraag 1

Hoe is het mogelijk dat de Nederlandse zorgautoriteit (NZa) jarenlang zeer privacy gevoelige informatie, zoals patiëntendossiers en kopieën van bankpassen en pincodes, heeft kunnen bewaren zonder enige beveiliging van die gegevens, en zonder dat hierop (externe) controle heeft plaatsgevonden?1

Vraag 2

Op welke wijze wordt door het kabinet gewaarborgd dat Nederlandse toezichthouders privacy gevoelige gegevens bewaren conform privacy regels en noodzakelijke beveiliging? Ziet het kabinet aanleiding deze waarborgen nu aan te scherpen?

Vraag 3

Wordt bij het door u aangekondigde onderzoek naar deze ernstige misstand bij de NZa ook het College bescherming persoonsgegevens betrokken?

Vraag 4

Op welke termijn verwacht u de Kamer te kunnen informeren over de situatie rond de beveiliging van medische gegevens bij de NZa en over de maatregelen die zijn/worden getroffen om conform wet- en regelgeving de beveiliging van deze gegevens in orde te krijgen?

Vraag 5

Bent u voornemens de beveiliging en vertrouwelijkheid van gegevens nadrukkelijk ook bij andere Nederlandse toezichthouders onder de aandacht te brengen en waar nodig kritisch tegen het licht te houden?

Vraag 1

Bent u bekend met de cijfers van het Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) waaruit blijkt dat er in 2013 15 investeringsprojecten uit Japan naar Nederland zijn gekomen die in totaal 673 banen hebben opgeleverd?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het in de derde economie ter wereld te betreuren zou zijn als er slechts één Nederlandse officiële vertegenwoordiging aanwezig is?

De grootte van een economie en het aantal vertegenwoordigingen hoeven niet samen te hangen. Het gaat om de meerwaarde van een post, gegeven belangen, de lokale situatie en de beschikbare middelen.

Vraag 3

Zijn er mogelijkheden om het consulaat in afgeslankte vorm open te houden?

Met een halvering van de structurele korting op het postennet en bij voortzetting van de voorgenomen besparingen is het mogelijk CG Osaka in afgeslankte vorm, toegespitst op investeringsbevordering, open te houden. Hierover wordt nauw contact onderhouden met de Dutch Trade Board.

Vraag 4

Bent u bereid om het consulaat in Osaka open te houden met het oog op het belang van de economische diplomatie in Japan en hierover in overleg te treden met werkgeversorganisaties?

Zie antwoord vraag 3.