Vraag 1

Hoe beoordeelt u de huidige weersomstandigheden in relatie tot de landbouw?

De droogte treft iedereen, maar vooral onze boeren en tuinders. Ik volg de situatie om die reden op de voet en er wordt nauw contact onderhouden met de verschillende sectororganisaties.

Vraag 2

Bent u bekend met het feit dat verschillende landbouwgewassen inmiddels geoogst zijn, of op korte termijn geoogst worden en dat boeren op dit moment voor het dilemma staan om de verplicht gestelde groenbemesters al dan niet te zaaien? Ziet u het dilemma voor boeren waarin zij aan de ene kant aan de verplichting willen voldoen en de kosten hiervoor maken, maar zij tegelijkertijd weten dat het te droog is om een goed gewas te telen?

Ik onderken deze problematiek en ik heb daarover overlegd met de Europese Commissie en een formeel derogatieverzoek ingediend met het oog op een versoepeling van de vergroeningsvoorwaarden voor het inzaaien van vanggewassen. (Zie ook de beantwoording van vragen van het lid Lodders, Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2017–2018, nr. 2840).

Vraag 3

Aangezien de groenbemesters worden geteeld om de organische stof in de bodem te vergroten, het stikstofgehalte in de bodem te verhogen en/of als vanggewas voor de opvang van meststoffen, deelt u de mening dat de huidige droogte op veel percelen tot problemen leidt omdat de zaadjes niet of nauwelijks kiemen en er geen gedegen gewas zal groeien? Zo nee, kunt u voorbeelden geven van plekken waar dit gewas onder deze extreme omstandigheden wel tot wasdom komt?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Kunt op korte termijn (binnen twee weken) aangeven of u een ontheffing zal verlenen op de inzaai van deze gewassen in relatie tot de extreme droogte, in de wetenschap dat niet bekend is hoe het verloop van de weersomstandigheden de komende maanden eruit zal zien? Zo nee, op basis van welke argumenten vindt u het rechtvaardig dat groenbemesters gezaaid moeten worden, de kosten hiervoor gemaakt moeten worden – en dat in de extreem droge omstandigheden waar Nederland nu mee te kampen heeft?

Ik streef ernaar op zo kort mogelijke termijn definitief uitsluitsel te kunnen geven, maar kan dat niet eerder dan dat de Europese Commissie heeft ingestemd met het Nederlandse derogatieverzoek. Ik dring er bij de Europese Commissie op aan om zo snel mogelijk duidelijkheid te geven. Ondertussen heeft de Europese Commissie gevraagd om meer informatie. Ik zal deze uiteraard zo spoedig mogelijk aanleveren in Brussel met de benodigde input vanuit de sector.

Vraag 5

Kunt u aangeven hoe u omgaat met de controle op deze gewassen als u de ontheffing niet afgeeft en het gewas niet of slechts ten dele opkomt? Vindt u het gerechtvaardigd dat boeren kosten moeten maken terwijl de omstandigheden dusdanig zijn dat het gewas niet of nauwelijks tot wasdom zal komen?

In het licht van mijn inzet bij de Europese Commissie, ga ik er vooralsnog van uit dat deze situatie niet aan de orde zal zijn en dat een landbouwer ook geen beroep zal hoeven te doen op overmacht om te rechtvaardigen dat hij niet heeft kunnen voldoen aan de vergroeningsmaatregelen vanwege uitzonderlijke omstandigheden.

Vraag 6

Heeft u overleg gehad met de Europese Commissie over de huidige omstandigheden? Zo ja, wat is de uitkomst van deze gesprekken?

Ja, hierover is op 27 juli jl. een gesprek geweest met de Europese Commissie. De reactie van de Europese Commissie was in beginsel welwillend, waarna onmiddellijk het formele verzoek voor derogatie is gedaan. Uit de nadere toelichting van het persbericht van de Europese Commissie van 2 augustus jl. over maatregelen om boeren te hulp te schieten, kan worden opgemaakt dat de Europese Commissie het verzoek serieus in overweging neemt.

Vraag 7

Bent u bereid om deze vragen zo snel mogelijk te beantwoorden zodat boeren kunnen anticiperen op mogelijke besluiten?

Ja.

Vraag 1

Hoe beoordeelt u de plannen van «varkensbaron Straathof» om De Knorhof in Erichem – de megastal die vorig jaar afbrandde, waarbij 24.000 varkens omkwamen – te herbouwen en meteen twee keer zo groot te maken?1

Het is niet aan mij om de plannen te beoordelen, want voor nieuwbouw, herbouw en renovatie van stallen zijn de vigerende wettelijke kaders van het ruimtelijk ordenings- en milieubeleid van toepassing, waarvoor de decentrale overheden het bevoegd gezag zijn. Ik kan mij wel voorstellen dat de herbouw en het voornemen om de stal twee keer zo groot te maken vragen oproept bij omwonenden.

Vraag 2

Bent u bereid om de herbouw van deze megavarkensstal, al dan niet via een dringende oproep aan de betreffende gemeente en provincie, tegen te houden? Zo nee, waarom niet? Zo ja, kunt u de Kamer nauwgezet informeren over uw acties daartoe?

Nee ik heb daar geen bevoegdheid in. Ik verwijs u hiervoor naar het antwoord op vraag 1.

Vraag 3

Kunt u zich voorstellen dat mensen het onverteerbaar vinden dat een veehouder, die al in 2014 in Duitsland vanwege zeer ernstige dierenwelzijnsovertredingen een beroepsverbod opgelegd heeft gekregen en ook in Nederland herhaaldelijk ernstige dierenwelzijnsovertredingen heeft begaan, milieuvergunningen overtrad en significant meer dieren heeft gehouden dan volgens de vergunning was toegestaan, van de Nederlandse centrale en decentrale overheden alle ruimte lijkt te krijgen om niet alleen door te gaan met zijn bedrijven, maar deze ook nog eens uit te breiden?2

Ik kan mij dat inderdaad voorstellen. Verder verwijs ik u voor het antwoord op deze vraag naar de Kamerbrief van 6 juli 2017 (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2016–2017, nr. 2313).

Vraag 4

Herinnert u zich de eerdere uitspraak van uw voorganger uit januari 2015, dat zij de mate van overtredingen bij deze veehouder in de periode 2012–2014 zorgwekkend vond en dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) de bedrijven van de betreffende veehouder dan ook zeer regelmatig zou blijven inspecteren? Wat is hier sindsdien mee gedaan?3

Ja. Voor wat betreft deze gegevens verwijs ik u naar het antwoord op de vragen van het lid Thieme (PvdD) op 26 maart 2015 over het Duitse beroepsverbod aan een Nederlandse varkenshouder (2015D11168) en op de vragen van het lid Kuiken(PvdA) op 6 juli 2017 over een Nederlandse varkenshouder met een beroepsverbod in Duitsland (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2016–2017, nr. 2313). Voor wat betreft de periode vanaf juli 2017 tot op heden hebben er door de NVWA twee welzijnscontroles plaatsgevonden. Daarbij zijn overtredingen geconstateerd. Bij de hercontrole bleek in beide gevallen de overtreding opgeheven.

Vraag 5

Kunt u uiteenzetten hoe vaak de NVWA sinds 2014 de varkenshouderijen van deze omstreden veehouder heeft bezocht?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Kunt u uiteenzetten welke overtredingen er sinds 2014 bij de bedrijven van betreffende veehouder zijn geconstateerd en of dit geleid heeft tot (disciplinaire) maatregelen? Zo ja welke? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 7

Bent u bereid de inspectierapporten naar de Kamer te sturen? Zo ja, op welke termijn? Zo nee, waarom niet?

De inhoud van inspectierapporten zelf wordt niet actief openbaar gemaakt. Indien er op basis van de Wet openbaarheid van bestuur aan de NVWA wordt verzocht om een inspectierapport openbaar te maken, neemt de NVWA daarover een besluit. Bij de beslissing om (gedeeltelijk) openbaar te maken worden het belang van het toezicht, het eerbiedigen van iemands privéleven en het voorkomen van onevenredige benadeling tegen elkaar afgewogen.

Vraag 8

Kunt u uiteenzetten hoe vaak de omgevingsdiensten in de afgelopen tien jaar over de vloer zijn geweest bij de verschillende varkensbedrijven van betreffende veehouder?

Ik heb geen inzicht in deze informatie.

Vraag 9

Hoe beoordeelt u het feit dat de gemeente Buren in 2011 al een miljoen euro kwijt was doordat betreffende veehouder tegen de gemeente bleef procederen? Kunt u uiteenzetten welke kosten de verschillende Nederlandse gemeenten in totaal hebben moeten maken vanwege juridische procedures die worden gevoerd door de veehouder?4

Het is niet aan mij om daar een oordeel over te geven. Ik heb geen inzicht in de kosten die de gemeenten in totaal hebben gemaakt vanwege juridische procedures.

Vraag 10

Vindt u het wenselijk dat één bedrijf met 20.000 varkens de varkensrechten en fosfaatruimte inneemt van 20 (gezins)bedrijven? Kunt u dit toelichten?

De omvang van een veehouderijbedrijf is een ondernemersbeslissing, waarbij moet worden voldaan aan onder andere de wettelijke kaders van het ruimtelijk ordenings- en milieubeleid en het bedrijf over voldoende varkensrechten moet beschikken die op de markt vrij te verhandelen zijn.

Vraag 11

Erkent u dat u, door geen beperkingen te stellen aan de bouw of uitbreiding van megastallen, kleine(re) boerenbedrijven failliet laat gaan? Zo nee, kunt u dit toelichten?

De technisch-economische resultaten van bedrijven worden vooral bepaald door het ondernemer- en vakmanschap van veehouders.

Vraag 1

Kent u de berichten «Hittestress rechtvaardigt versoepeling van regels» en «LTO met aardappelindustrie om tafel»?1 2

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat we niet meer kunnen spreken van een «normale» droogte maar dat we in een uitzonderlijke situatie zijn beland? Zo nee, waarom niet?

Het KNMI geeft aan dat de gemeten neerslagtekorten in Nederland hoger zijn dan de tot dit jaar gemeten hoogste waarden van de zomer van 1976. Daarmee kunnen we spreken over een uitzonderlijke situatie.

Vraag 3

Deelt u de mening dat deze uitzonderlijke droogte en de weersvoorspellingen voor de komende weken invloed hebben op de werkzaamheden die volgens de regels voor een bepaalde datum moeten plaatsvinden, zoals het uitrijden van mest, het scheuren van grasland, het voldoen aan vergroeningsmaatregelen en andere activiteiten? Zo nee, waarom niet?

Ik deel de mening dat de droogte en weersomstandigheden invloed hebben op de momenten waarop boeren en tuinders werkzaamheden op het land verrichten, ook op de genoemde werkzaamheden. Aangezien zowel de situatie per sector en per regio erg kan verschillen en sprake is van verschillende soorten regels, wordt dit per geval bezien. Gelet op de situatie bekijk ik welwillend en met voorrang of eventuele belemmeringen met het voldoen aan regelgeving, die in de praktijk worden geconstateerd, kunnen worden weggenomen. Dit is ook aangegeven in de brief van de Minister van Infrastructuur en Waterstaat van donderdag 2 augustus jl. (Kamerstuk 27 625, nr. 450).

Vraag 4

Deelt u de mening dat het vasthouden aan bestaande regels in deze uitzonderlijke situatie in schril contrast staat met een goede landbouwpraktijk, waar boeren willen en moeten kunnen anticiperen op de weersomstandigheden?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Bent u bereid om in deze uitzonderlijke situatie de periode voor het uitrijden van mest met minimaal een maand te verlengen en dit voornemen zo spoedig mogelijk met de sector te delen?

Ik heb de Commissie Deskundigen Meststoffenwet (CDM) advies gevraagd of een verlengde uitrijdperiode op grasland effectief is. Voor bouwland is mijn inzet om de uitrijdperiode conform het zesde actieprogramma Nitraatrichtlijn al in 2018 tot 15 september te laten lopen.

Vraag 6

Ziet u het belang van een spoedig besluit, zodat boeren kunnen anticiperen op dit besluit en nu niet onnodig en onder slechte omstandigheden aan het werk gaan om te kunnen voldoen aan de momenteel geldende regels?

Ik zet mij ervoor in om zo snel mogelijk duidelijkheid te geven aan ondernemers met besluiten die voldoende onderbouwd zijn.

Vraag 7

Deelt u de mening dat een goede landbouwpraktijk nu vraagt om meer ruimte en versoepeling van de regels en dat dit niet kan wachten tot een of twee weken voor de daadwerkelijke deadline? Ziet u het risico dat wanneer uitsluitsel te lang op zich laat wachten, de goede landbouwpraktijk het zal afleggen tegen de gestelde voorwaarden en deadlines? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Kunt u een toelichting geven op de versoepeling van regels die de Europese Commissie aan een aantal lidstaten heeft verleend? Welke maatregelen betreft het? Welke lidstaten hebben deze versoepeling aangevraagd? Wat zijn de verschillen qua weers- en bodemomstandigheden ten opzichte van Nederland en waarom heeft Nederland deze versoepeling nog niet aangevraagd?

Het gaat om het mogen laten begrazen van braakliggend land om zo een tekort aan veevoeder tegen te gaan. Deze derogatie is aangevraagd door Denemarken, Estland, Letland, Litouwen, Polen, Portugal, Zweden en Finland. Nederland heeft hiervan geen gebruik gemaakt, omdat in ons land nagenoeg geen sprake is van braakliggend land. Deze versoepeling van de vergroeningsregels van het GLB biedt dan ook voor Nederland geen soelaas.

Vraag 9

Bent u bereid om bij de Europese Commissie een versoepeling te vragen van de regels rond het scheuren van grasland in het kader van de derogatie? Zo nee, waarom niet?

Ik ben met de Europese Commissie in overleg over een dergelijke versoepeling.

Vraag 10

Bent u bereid om in de huidige uitzonderlijke situatie een ontheffing aan de Europese Commissie te vragen in het kader van de ecologische focusgebieden en de vergroeningsmaatregelen? Zo nee, waarom niet?

Op 31 juli jl. heb ik een verzoek aan de Europese Commissie gericht om voor de landbouwers een vrijstelling te krijgen op de vergroeningseisen met betrekking tot vanggewassen in het kader van het GLB. In het verzoek aan de Europese Commissie is het dreigende tekort aan veevoeder ook expliciet als punt meegenomen.

Vraag 11

Deelt u de mening dat er in de komende periode gezocht moet worden naar mogelijkheden voor voldoende ruwvoerwinning voor de veehouderij, nu we te maken hebben met deze uitzonderlijke droogte? Ziet u ruimte in het benutten van de ecologische focusgebieden dan wel het anders inzetten van de vergroeningsmaatregelen als mogelijkheid, wat ook heel goed te verantwoorden is in het zoeken naar ruwvoer dichtbij huis? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 10.

Vraag 12

Bent u bereid om deze vragen zo snel mogelijk te beantwoorden en de gewenste duidelijkheid zo snel mogelijk aan de sector te communiceren?

Ja.

Vraag 1

Bent u ervan op de hoogte dat Wageningen Bioveterinary Research in Lelystad is gestart met experimenten op 75 drachtige schapen?1 2

Ja.

Vraag 2

Vindt u het ethisch acceptabel dat experimenten op drachtige dieren worden uitgevoerd en dat zij een virus krijgen ingespoten dat kan leiden tot een abortus? Zo ja, waarom?

Het onderzoek gaat over gevaarlijke veeziekten die door insecten worden verspreid. Door sommige van deze ziekten kunnen ook mensen ernstig ziek worden, zoals Riftdalkoorts en Westnijlziekte. Met dit onderzoek wordt kennis opgedaan over deze ziekten, zodat er bij een introductie in Nederland snel tests en vaccins beschikbaar zijn die voldoen aan alle veiligheids- en effectiviteitseisen.
Het onderzoek wordt uitgevoerd op 65 drachtige ooien, omdat schapen de doeldieren zijn en de ongeboren vrucht het meest gevoelig is voor het virus. Bij het onderzoek kan abortus optreden. Het risico wordt echter vrij klein geacht door de korte duur van het onderzoek en de verwachte effectiviteit van het vaccin.
De Centrale Commissie Dierproeven (CCD) is een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO) dat verantwoordelijk is voor de vergunningverlening van dierproeven. Bij dit dierproefonderzoek heeft de CCD geconcludeerd dat het doeleinde het gebruik van de dieren rechtvaardigt. Daarbij heeft de CCD een ethische afweging gemaakt tussen het ongerief van de proefdieren en de te verwachten voordelen van het onderzoek voor mens, dier of milieu.

Vraag 3

Vindt u het juist dat de Centrale Commissie Dierproeven (CCD) deze onethische proef heeft vergund? Zo ja, waarom?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Wat vindt u ervan dat de CCD 98,5% van de dierproefaanvragen in 2017 heeft vergund (525 van de 534)?3

Met inwerkingtreden van de herziene Wet op de dierproeven, op 18 december 2014, is de CCD opgericht als centrale, onafhankelijke instantie. Sindsdien heeft de CCD veel werk verricht om het vergunningstelsel in te richten. Door de gezamenlijke inspanningen van CCD, de lokale dierexperimentencommissies (DEC) en de instanties voor dierenwelzijn(IvD) alsook van de onderzoekers, is het proces van aanvraag- en projectomschrijving, inclusief de wetenschappelijke, maatschappelijke en ethische afweging, sterk verbeterd. Dat in 2017 een hoog percentage van de aanvragen is gehonoreerd, zie ik dan ook als indicatie voor de goede kwaliteit van de vergunningsaanvragen.
Daarnaast wordt sinds 2016 een voorgenomen afwijzing van de CCD medegedeeld aan de aanvrager. Daarmee wordt de aanvrager de mogelijkheid geboden om onder andere de aspecten van dierenwelzijn in de aanvraag te verbeteren. Ook kan de CCD aanvragen slechts gedeeltelijk vergunnen of onder beperkende voorwaarden.

Vraag 5

Deelt u de mening dat de CCD daarmee in de praktijk slechts een stempel voor goedkeuring geeft, terwijl ze de taak hebben om nut en noodzaak van een dierproef kritisch af te wegen tegen het ongerief van dieren? Zo nee, waarom niet?

Ik deel deze mening niet. Door de in 2014 doorgevoerde centralisatie van de vergunningverlening worden alle dierproeven op dezelfde geharmoniseerde manier aangevraagd en beoordeeld. De CCD zorgt voor een transparante, zorgvuldige en gedegen beoordeling van dierproeven. Dit leidt tot een hogere kwaliteit van aanvragen, tot minder verschil tussen de instellingen en er kan effectiever gebruik worden gemaakt van de brede kennis en ervaring. Daarnaast signaleert en beoordeelt de CCD kansen op het gebied van de 3V’s (vervangen, verminderen en verfijnen) en maakt dilemma’s op het gebied van dierproeven duidelijk. Dit zorgt voor een betere bescherming van proefdieren die gebruikt worden in onderzoek en onderwijs.

Vraag 6

Vindt u dat de CCD haar taak naar behoren uitvoert? Zo ja, waarop baseert u dat?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Vindt u, zeker gezien de overheidsambitie om in 2025 koploper proefdiervrije innovatie te zijn, dat de CCD een kritischere houding moet aannemen in de beoordeling van dierexperimenten en minder vanzelfsprekend vergunningen moet afgeven? Zo ja, op welke wijze gaat u dit stimuleren? Zo nee, waarom niet?

In mijn brief d.d. 1 juli jl. (Kamerstuk 32 336, nr. 71) heb ik u de gezamenlijke ambitie van de partners geschetst om Nederland koploper te laten zijn in de internationale transitie van onderzoek met dierproeven naar proefdiervrije innovatie. Hiervoor moet proefdiervrije innovatie verder en sterker worden gestimuleerd. Het traject is gericht op versnelling en vernieuwing van methoden en technieken.
Dat neemt niet weg dat er de komende jaren nog steeds dierproeven nodig zullen zijn, omdat er geen vervangende methode beschikbaar is. Deze dierproeven moeten transparant en zorgvuldig worden beoordeeld. Deze onafhankelijke beoordeling is gewaarborgd door de CCD. Zoals ik hierboven heb aangegeven is er geen sprake van een vanzelfsprekende vergunning.

Vraag 1

Kunt u het aantal onbedwelmd aangesneden dieren uit het eerste kwartaal van 20181 uitsplitsen naar het aantal dieren dat direct na het aansnijden een bedwelming kreeg, het aantal dieren dat kort voor het verstrijken van de 40 seconden een bedwelming kreeg en het aantal dieren dat geen bedwelming kreeg omdat ze binnen 40 seconden na het aansnijden het bewustzijn hadden verloren? Kunt u bij deze drie categorieën onderscheid maken tussen de verschillende diersoorten?

Nee, ik kan deze nadere uitsplitsing niet maken. De NVWA houdt hier geen registratie van bij.

Vraag 2

Kunt u uiteenzetten hoeveel slachterijen direct bedwelming toepassen bij het aansnijden, hoeveel slachterijen kort na het aansnijden bedwelming toepassen, hoeveel slachterijen alle dieren kort voor het verstrijken van de 40 seconden alsnog bedwelmen en hoeveel slachterijen alleen de dieren bedwelmen die kort voor het verstrijken van de 40 seconden nog tekenen van bewustzijn vertonen? Kunt u bij deze vier categorieën onderscheid maken tussen slachterijen die dieren slachten voor de halal of koosjere markt?

Nee, ik kan deze nadere uitsplitsing niet maken.
Bekend is wel dat ingeval onbedwelmd geslacht wordt ten behoeve van joods rituele slacht (koosjer) altijd gewacht wordt met het geven van een eventuele bedwelming tot kort voor het verstrijken van 40 seconden na aansnijden. In het geval van islamitisch rituele slacht (halal) kan dit variëren naar gelang de wensen van de afnemer/halal-certificerende instelling en het slachthuis.

Vraag 3

Klopt het dat het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK) heeft bevestigd dat dieren die (alsnog) een bedwelming krijgen na het aansnijden niet om die reden worden afgekeurd voor afzet als koosjer vlees?

Hiervoor verwijs ik naar het antwoord in mijn brief van 28 juni jongstleden (Kamerstuk 31 571, nr. 32).

Vraag 4

Hoeveel dieren zijn sinds 1 januari 2018 onbedwelmd aangesneden in de koosjere slacht en vervolgens afgekeurd voor afzet als koosjer vlees? Wat zijn hiervoor de redenen geweest? Wat is er vervolgens met het vlees van deze dieren gebeurd?

Hoeveel en op welke gronden onbedwelmd aangesneden dieren ten behoeve van koosjere slacht afgekeurd worden als koosjerwaardig is mij niet bekend. Hierop houdt de NVWA geen toezicht. Zoals ik schreef in mijn brief van 28 juni jongstleden is mij vanuit de slachterijen verzekerd dat vlees afkomstig van als koosjer onbedwelmd aangesneden dieren dat niet als koosjer afgezet wordt, als halal afgezet kan worden. Ik heb er geen zicht op of dit ook daadwerkelijk als halal afgezet wordt.

Vraag 5

Kunt u bevestigen dat wanneer een dier onbedwelmd wordt aangesneden, maar waarvan het vlees vervolgens wordt afgekeurd voor afzet op de koosjere markt, er een nieuw dier onbedwelmd wordt aangesneden om te voorzien in de vraag naar koosjer vlees? Zo nee, kunt u dit toelichten?

Nee, dat kan ik niet bevestigen. De NVWA houdt uitsluitend toezicht op de onbedwelmde slacht en niet op de criteria die organisaties, die de koosjer- dan wel halalwaardigheid beoordelen, hanteren.

Vraag 6

Hoeveel dieren zijn sinds 1 januari 2018 onbedwelmd aangesneden in de halal slacht en vervolgens afgekeurd voor afzet als halal vlees? Wat zijn hiervoor de redenen geweest? Wat is er vervolgens met het vlees van deze dieren gebeurd?

De aantallen onbedwelmd aangesneden dieren, zoals gerapporteerd in mijn brief van 28 juni jongstleden, betreft het totale aantal voor joods én islamitisch rituele slacht. Het toezicht van en de registratie door de NVWA maakt geen onderscheid voor welke ritus dit geschiedt. Het is mij niet bekend of, en zo ja op welke gronden onbedwelmd aangesneden dieren ten behoeve van halalslacht afgekeurd zijn voor afzet als halalvlees.

Vraag 7

Kunt u bevestigen dat wanneer een dier onbewelmd wordt aangesneden, maar waarvan het vlees vervolgens wordt afgekeurd voor afzet als halal vlees, er een nieuw dier onbedwelmd wordt aangesneden om te voorzien in de vraag naar halal vlees? Zo nee, kunt u dit toelichten?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 8

Is het waar dat slachterijen u hebben verzekerd dat wanneer een dier als koosjer wordt aangesneden, maar het vlees vervolgens wordt afgekeurd voor afzet op de koosjere markt, het vlees wel als halal vlees wordt geaccepteerd door de islamitische gemeenschap? Is het tevens waar dat er geen toezicht wordt gehouden op deze afzetstromen door de NVWA of een andere instantie? Zo nee, kunt u dit toelichten?

Hiervoor verwijs ik naar het antwoord in mijn brief van 28 juni jongstleden.

Vraag 9

Wordt afgekeurd koosjer vlees dat vervolgens als halal wordt afgezet als zodanig geëtiketteerd? Zo ja, wie draagt daar zorg voor en hoe vindt de controle daarop plaats?

Het is mij niet bekend óf, en zo ja hoe vlees dat niet als koosjerwaardig wordt beschouwd, als halalwaardig wordt geëtiketteerd. Er is geen wettelijke verplichting tot etikettering; een eventuele etikettering is een private aangelegenheid.

Vraag 10

Kunt u bevestigen dat standaard niet alle onderdelen van onbedwelmd aangesneden dieren in de koosjere slacht ook daadwerkelijk als koosjer kunnen worden aangemerkt, en dat de andere onderdelen in reguliere (of halal-)kanalen worden afgezet? Zo ja, kunt u duidelijk maken hoeveel van het hier bedoelde vlees in Nederland buiten de koosjere kanalen wordt verkocht? Kunt u bevestigen dat dit vlees niet als zodanig is geëtiketteerd waardoor consumenten die vlees kopen mogelijk producten kopen die afkomstig zijn van onbedwelmd geslachte dieren uit de koosjere slacht, zonder dat te weten?

Hiervoor verwijs ik naar hetgeen Staatssecretaris Van Dam hierover geschreven heeft in zijn brief d.d. 9 juni 2017 (Kamerstuk 31 571, nr. 29). «Circa 65% van de runderen wordt, na volgens de shechita te zijn aangesneden, op basis van de beoordeling van interne organen tóch als niet-koosjer beoordeeld door de joods-religieuze autoriteit. Daarnaast wordt de «achterhand» van karkassen altijd als niet-koosjer beschouwd. De VSV heeft mij laten weten dat ook het vlees afkomstig van deze dieren, en deze karkasdelen, een bestemming als onbedwelmd aangesneden halal kan krijgen.»

Vraag 11

Erkent u dat u er, als er überhaupt geen toezicht plaatsvindt op de afzet van vlees van onbedwelmde slacht en etikettering ontbreekt, voor zorgt dat vlees van onbedwelmd geslachte dieren, afkomstig uit ofwel de koosjere slacht ofwel de halal slacht, als regulier vlees aan nietsvermoedende consumenten wordt verkocht? Zo nee, kunt u uitsluiten dat dit gebeurt?

Het is niet uitgesloten dat vlees, afkomstig van onbedwelmd aangesneden dieren, niet als herkenbaar «halal» of «koosjer» verkocht wordt.

Vraag 12

Wat is volgens u de onderliggende verklaring voor het afgenomen aantal onbedwelmde slachtingen sinds 1 januari 2018?

Er zijn geen gegevens bekend die het afgenomen aantal onbedwelmde slachtingen sinds 1 januari 2018 in vergelijking met 2017 verklaren.

Vraag 13

Welke tekortkomingen, zoals door u worden genoemd in uw brief van 28 juni jongstleden, zijn er sinds 1 januari 2018 geconstateerd bij de onbedwelmde slacht?

Zoals genoemd in mijn brief van 28 juni 2018 betreffen de geconstateerde tekortkomingen veelal een niet correct uitgevoerde fixatie van het dier bij het onbedwelmd aansnijden. Daarnaast is geconstateerd dat de fixatie opgeheven werd vóór het intreden van bewusteloosheid werd vastgesteld, of dat geen controle op bewustzijnsverlies werd uitgevoerd. Ook is geconstateerd dat de halssnede niet correct in één vloeiende beweging werd uitgevoerd. In totaal zijn in het eerste kwartaal 80 overtredingen geconstateerd, waarop 41 keer aanwijzingen voor corrigerende maatregelen zijn gegeven en 3 rapporten van bevindingen zijn aangezegd. In het tweede kwartaal is de uitvoering al verbeterd; in het tweede kwartaal zijn 21 overtredingen geconstateerd, resulterend in 15 aanwijzingen voor corrigerende maatregelen, en zijn geen rapporten van bevindingen aangezegd.

Vraag 14

Hoeveel en welke overtredingen zijn er geconstateerd sinds 1 januari 2018? Welke maatregelen zijn hierop genomen?

Zie antwoord vraag 13.

Vraag 1

Heeft u gezien dat er weer eens een hele oogst fruit is afgekeurd voor verkoop, 60.000 kilo pruimen dit keer, omdat de pruimen niet voldeden aan de uiterlijke eisen die de supermarkten stellen aan groente en fruit?1

Het bericht hierover op NOS.nl heb ik gelezen.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat de afkeuring in dit geval het gevolg is van de eisen die supermarkten zelf stellen, maar dat ook Europese handelsnormen de verkoop van goede producten in de weg kunnen staan en regelmatig zelfs verbieden?

In dit geval is de afkeuring inderdaad het gevolg van de eisen die supermarkten zelf aan pruimen stellen; er bestaan voor pruimen namelijk geen EU-handelsnormen. Ik vind de handelwijze van supermarkten in deze betreurenswaardig, omdat zo goede en gezonde producten verspild worden
De EU-handelsnormen voor groenten en fruit zijn bedoeld om kwaliteitsgaranties aan consumenten te bieden. Daarnaast zijn zij waardevol in het handelsverkeer en bij het optimaliseren van onder meer logistieke processen. De EU-handelsnormen verbieden de verkoop van voor menselijke consumptie geschikte producten niet.
Het is echter aan marktpartijen, zoals supermarkten, om te beslissen in welke kwaliteitsklasse zij producten te koop willen aanbieden.

Vraag 3

Deelt u de mening dat groente en fruit dat geschikt is voor menselijke consumptie gewoon als zodanig moeten kunnen worden verkocht, en dat afkeuring om andere redenen een geval vormen van onnodige en zeer laakbare voedselverspilling?

Ja, met u ben ik van mening dat deze vorm van voedselverspilling laakbaar is, zoals ik eigenlijk iedere vorm van voedselverspilling laakbaar vind; het tegengaan van voedselverspilling is dan ook één van mijn prioriteiten.

Vraag 4

Hoe staat het met de gesprekken die u met de supermarkten zou voeren over het aanpassen van verkoopnormen die niets te maken hebben met de geschiktheid van groente en fruit voor menselijke consumptie? Bent u bereid de supermarkten aan de hand van deze casus indringend tot de orde te roepen?

Tijdens het recente AO Voedsel (19 april 2018 en 15 juni 2018) heb ik uw Kamer toegezegd met supermarkten in gesprek te gaan over het hanteren van (aanvullende) cosmetische eisen aan groenten en fruit, waarbij ik mij gesteund weet door de motie die uw Kamer heeft aangenomen2.
De directies van diverse supermarkten zijn inmiddels uitgenodigd voor een persoonlijk gesprek met mij en zij hebben deze uitnodiging aanvaard. Ik vind deze gesprekken van groot belang, omdat supermarkten, als schakel in de Nederlandse voedselketen een belangrijke rol en verantwoordelijkheid hebben bij het tegengaan van voedselverspilling.

Vraag 5

Bent u bereid ten aanzien van de opvolging van de EU-handelsnormen een gedoogbeleid in te stellen dat erop neerkomt dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) niet handhavend zal optreden als groente en fruit dat geschikt is voor menselijke consumptie, maar slechts een afwijkend uiterlijk heeft of om andere redenen worden afgekeurd, toch gewoon te koop wordt aangeboden?

Het Kwaliteits-Controle-Bureau (KCB) en de NVWA zien als onafhankelijke toezichthouders toe op de naleving van de EU-handelsnormen en niet op het al dan niet te koop aanbieden van groente en fruit met een afwijkend uiterlijk. Het instellen van een gedoogbeleid is dan ook niet nodig. Bovendien heb ik in het debat met uw Kamer al aangegeven geen voorstander te zijn van een gedoogbeleid vanwege de precedentwerking die hiervan kan uitgaan voor andere dossiers.

Vraag 6

Deelt u de mening dat de aankondiging van een gedoogbeleid door Nederland, voor gezond groente en fruit met een iets afwijkend uiterlijk, de Europese discussie over de handelsnormen een flinke en positieve impuls zou kunnen geven?

Ten aanzien van de EU-handelsnormen heb ik u tijdens het Algemeen Overleg Voedsel toegezegd te onderzoeken of en op welke punten er binnen de EU-handelsnormen sprake is van puur cosmetische eisen en welke actie ik kan ondernemen. Op basis van de uitkomsten zal ik dit bij de Europese Commissie in Brussel aan de orde stellen met als inzet het schrappen van cosmetische eisen in handelsnormen.

Vraag 1

Wat is de reden voor uw besluit om 8 miljoen euro van het budget dat zou zijn bestemd voor de warme sanering van de varkenshouderij, te reserveren voor de flankerende maatregelen in het kader van de Wet verbod pelsdierhouderij1? Op welke wijze draagt dit bij aan het doel van de «transitie naar een vitale, robuuste, toekomstbestendige en duurzame varkenshouderijketen»?

In mijn brief van 7 juli 2018 heb ik aangekondigd dat 8 miljoen euro gereserveerd zal worden voor de verschillende flankerende maatregelen in het kader van de Wet verbod pelsdierhouderij, bovenop de al eerder gereserveerde middelen. Ten behoeve van deze reservering wordt het beschikbare bedrag voor de transitie naar een duurzame varkenshouderijketen met 8 miljoen euro verlaagd.
Op grond van het Besluit en de Regeling is het maximumbedrag voor sloop- en ombouwkosten, per locatie, inderdaad 95.000 euro of, indien bij het slopen of ombouwen asbest wordt verwijderd, 120.000 euro. In de komende periode zal ik onderzoeken hoe dit extra bedrag, in overeenstemming met de toepasselijke staatssteunrechtelijke randvoorwaarden, kan worden aangewend. Als dit leidt tot een wijziging van het Besluit subsidiëring sloop- en ombouwkosten pelsdierhouderij, zal ik uw Kamer daarover informeren.

Vraag 2

Hoe verhoudt dit besluit zich tot uw eerdere uitspraak: «(o)p dit moment zie ik geen aanleiding om naast de in het kader van de Wet verbod pelsdierhouderij vastgestelde flankerende maatregelen aanvullende voorzieningen te treffen»?2

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Wat gaat dit bedrag van 8 miljoen euro voor ingezet worden? Hoe staat dit in verhouding tot de eerder gereserveerde middelen van 28 miljoen euro?3

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 4

Kunt u bevestigen dat er nog 146 nertsenfokkerijen zijn in Nederland?4 Zo nee, wat is dan het correcte aantal?

Er zijn momenteel in Nederland 145 bedrijven waar edelpelsdieren worden gehouden. Uit gegevens van het CBS (2018) blijkt dat in alle jaren na 2013 sprake was van een lager aantal gehouden edelpelsdieren dan in 2013. In de link treft u de aantallen gehouden dieren per jaar aan6.

Vraag 5

Kunt u bevestigen dat uit de Regeling en het Besluit subsidiering sloop- en ombouwkosten pelsdierhouderij voortvloeit dat het maximum bedrag voor de sloop- en ombouwkosten per locatie 95.000 euro bedraagt of 120.000 euro wanneer asbestsanering nodig is?5 Zo ja, waar gaat het resterende bedrag van 22,13 miljoen euro voor ingezet worden? Wordt de Kamer in de mogelijkheid gesteld hierover mee te beslissen?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 6

Hoe kan de Kamer controleren of dit geld niet gaat naar frauderende bedrijven, zoals bedrijven die illegaal hebben uitgebreid de afgelopen jaren? Deelt u de mening dat dit zeer onwenselijk zou zijn? Zo nee, waarom niet?

Bij brief van 20 januari 2017 (Kamerstuk 30 826, nr. 51) heb ik op een vergelijkbare vraag van de PvdD-fractie geantwoord dat, op grond van het Besluit, de Regeling, en het Kaderbesluit nationale EZ-subsidies, subsidie kan worden geweigerd indien deze is aangevraagd voor sloop of ombouw van stallen die zijn gebouwd en gebruikt in strijd met de Wet verbod pelsdierhouderij. Als Minister voer ik deze regelgeving uit en houd ik toezicht op de naleving ervan. De Tweede Kamer kan mij hierop controleren.

Vraag 7

Wat zou het kosten als de overgangstermijn van het verbod op de pelsdierhouderij met een jaar zou worden ingekort? Deelt u de mening dat dit het risico op staatssteun zou verminderen?

De overgangstermijn is vastgelegd in de Wet verbod pelsdierhouderij. Een schatting van de kosten die verkorting van de overgangstermijn met zich mee zou brengen, is niet te maken. Bij de totstandkoming van de Nederlandse subsidieregeling voor sloop- en ombouwkosten van pelsdierhouderijen is aangesloten bij hetgeen daarover tijdens de parlementaire behandeling van de Wet verbod pelsdierhouderij is gewisseld en hetgeen door initiatiefnemers is beoogd. Het Besluit subsidiëring sloop- en ombouwkosten is een staatssteunmaatregel, die is aangemeld bij en goedgekeurd door de Europese Commissie. De duur van de overgangstermijn heeft als zodanig geen invloed op de kwalificatie van de subsidieregeling als staatssteun. Ik acht het onwenselijk en zie geen mogelijkheden om in de Nederlandse subsidieregeling een afnemende vergoeding toe te passen, omdat ondernemers anticiperen en besluiten hebben genomen op basis van de in deze vanaf 1 maart jongstleden opengestelde regeling.

Vraag 8

Hoe kijkt u naar de aanpak van Vlaanderen, waar de hoogte van de compensatievergoeding voor nertsenhouders wordt gekoppeld aan het tijdstip dat zij stoppen met de nertsenfokkerij: hoe eerder zij stoppen, hoe hoger de compensatie?6 Welke mogelijkheden ziet u voor een dergelijke aanpak in Nederland, gelet op de extra investering van 8 miljoen voor de pelsdierhouderij?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Kunt u bevestigen dat het aantal nertsenfokkerijen sinds 2012 is afgenomen, terwijl het aantal nertsen, in ieder geval tussen 2012 en 2015, nagenoeg gelijk is gebleven? Zo ja, hoe verhoudt dit zich tot het uitbreidingsverbod dat deel uitmaakt van het verbod op de pelsdierhouderij? Zo nee, wat zijn dan de correcte aantallen?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 10

Hoe beoordeelt u het feit dat de NVWA zeer regelmatig niet tijdig beslist op verzoeken van niet-gouvernementele organisaties? Bent u bereid hierover met de NVWA in gesprek te gaan? Hoeveel geld heeft de NVWA de afgelopen tien jaar moeten betalen aan dwangsommen wegens niet tijdig beslissen? Hoeveel extra menskracht zou dit hebben opgeleverd, in fte omgerekend?

De NVWA moet binnen de haar beschikbare middelen werken, en net als bij andere werkzaamheden heb ik het vertrouwen dat bij handhavingsverzoeken de zorgvuldigheid voorop staat. Op de meeste handhavingsverzoeken wordt tijdig beslist. Vanaf 2016 is een toename van het aantal ingediende handhavingsverzoeken te zien. In 2012 werden twee verzoeken ingediend, in 2013 één verzoek, in 2014 twee verzoeken waarvan één niet tijdig afgehandeld (1.260 euro dwangsom), in 2015 drie verzoeken waarvan één niet tijdig afgehandeld (1.260 euro dwangsom), in 2016 zes verzoeken waarvan twee niet tijdig afgehandeld (1.260 euro dwangsom), in 2017 dertien verzoeken waarvan twee niet tijdig afgehandeld (1.340 euro dwangsom) en in 2018 tot nu toe negentien verzoeken waarvan vier niet tijdig afgehandeld (4.020 euro dwangsom). Voor zover kon worden nagegaan zijn in de jaren 2009 tot en met 2011 geen handhavingsverzoeken ingediend en zijn in 2012 en 2013 geen dwangsommen betaald wegens niet-tijdig beslissen. Uitgaande van kosten op jaarbasis van 100.000 euro voor 1 fte zouden de betaalde dwangsommen in de afgelopen jaren tussen de 0,01 en 0,04 extra menskracht in fte kunnen hebben opgeleverd.

Vraag 11

Hoe gaat de NVWA om met het toezicht op de nertsenfokkerij tot 2024? Hoeveel capaciteit is hiervoor beschikbaar? Op basis van welke gegevens wordt het risicogericht toezicht in deze sector ingericht?

De afgelopen jaren heeft de NVWA geïnspecteerd op de Wet verbod pelsdierhouderij. De NVWA zet in de komende jaren de capaciteit die beschikbaar is voor toezicht, waaronder op de nertsenfokkerij, zo efficiënt mogelijk in en bepaalt jaarlijks risicogericht de prioriteiten bij het toezicht op de naleving. Bij de prioritering speelt het toezichtbeeld dat de NVWA van een sector heeft over de afgelopen jaren een belangrijke rol. In 2017 heeft de NVWA bij 40 nertsenfokkerijen een inspectie uitgevoerd. In 39 gevallen werden er geen overtredingen geconstateerd. In een geval werd geconstateerd dat er meer dieren werden gehouden dan toegestaan volgens de vergunning. Daarvoor is een proces-verbaal opgemaakt.

Vraag 12

Waarom heeft de Centrale Commissie Dierproeven op 1 januari 2018 een vergunning voor vijf jaar verleend voor dierproeven op 300 nertsen en 36.100 muizen ten behoeve van vaccins in de nertsenhouderij? Bent u ervan op de hoogte dat deze dierproeven matig tot ernstig ongerief bij de proefdieren veroorzaken waaronder algehele verlammingsverschijnselen?7

De vergunning is verleend, rekening houdend met het gestelde in artikel 10, 10a en 10a2 van de Wet op de dierproeven. De CCD heeft een ethische afweging gemaakt of het matige tot ernstige ongerief van de proefdieren opweegt tegen de opbrengsten van het onderzoek, te weten veilige en werkzame vaccins voor pelsdieren. Op 1 april 2017 werden bijna 919.000 moederdieren gehouden bij nertsenfokkers (bron: CBS). Het totale aantal nertsen is tussen de werptijd in het voorjaar en de slacht in december 5–6x zo hoog (bron: CBS). De vaccins die getest worden onder de genoemde vergunning zijn dan ook vaccins tegen ernstige ziektes waar veel pelsdieren aan overlijden. Dat er nu nog veel pelsdieren worden gehouden, die zonder deze vaccins ernstig ziek kunnen worden, en dat het in Nederland houden van pelsdieren vanaf 1 januari 2024 niet meer is toegestaan, heeft de CCD meegewogen in haar besluit.

Vraag 13

Vindt u het ethisch verantwoord om dierproeven in te zetten voor een commerciële dierhouderij die op 1 januari 2024 vanwege ethische redenen niet meer toegestaan zal zijn in Nederland?

Zie antwoord vraag 12.

Vraag 14

Wie voert de proeven uit en wie draagt de kosten voor deze dierproeven?

Er wordt geen informatie verschaft over de partij die deze proeven uitvoert en wie de kosten voor deze dierproeven draagt. Wel worden over dierproeven niet-technische samenvattingen gepubliceerd om ervoor te zorgen dat het publiek wordt geïnformeerd9.
Er mag echter geen intellectuele eigendomsrecht worden geschonden noch vertrouwelijke informatie worden prijsgegeven. Dit staat vermeld in de memorie van toelichting bij de Wet op de dierproeven en volgt uit Artikel 43, eerste lid van de Europese richtlijn 2010/63/EU en Artikel 4, tweede lid van de Dierproevenregeling 2014.

Vraag 1

Deelt u de mening dat veel van de maatregelen uit het Nationaal Hitteplan van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), zoals voldoende drinken, het opzoeken van de schaduw en het koel houden van de leefomgeving niet alleen voor mensen, maar ook voor dieren moeten gelden? Zo nee, kunt u dit toelichten?1

Vanzelfsprekend moeten ook voor dieren de nodige maatregelen worden genomen. De houder heeft de verplichting de dieren de nodige bescherming te bieden, ook bij bijzondere weeromstandigheden. Daarnaast heeft de houder de verplichting om voor goede ventilatie te zorgen bij dieren die in een stal verblijven, zoals vastgelegd in artikel 2.5 van het Besluit houders van dieren.

Vraag 2

Kunt u helder uiteenzetten welke mogelijkheden de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft om op te treden en maatregelen te treffen wanneer zij dieren aantreffen die lijden door hittestress? Wat zijn de ervaringen van de inspecteurs met de wettelijke mogelijkheden, kunnen zij daadwerkelijk handhaven of betreft het open normen die het in de praktijk lastig maken om op te treden?

Als de NVWA bij inspecties welzijnsovertredingen aantreft in verband met onnodig lijden door hittestress, kan ze krachtens de Wet Dieren passende herstelmaatregelen opleggen. Bijvoorbeeld het laten bieden van beschutting of de dieren langs de kortst mogelijke weg laten verplaatsen naar een plek waar zij beschermd zijn tegen extreme weersomstandigheden, zoals hitte. Daarnaast kan de NVWA bestuursrechtelijke of strafrechtelijke sancties opleggen als de houder en/of de vervoerder in gebreke is gebleven.
Open normen in de regelgeving bieden de houder en/of vervoerder van de dieren ruimte voor flexibele maar onderbouwde invulling. Op grond van wetenschappelijke inzichten en feitelijke waarnemingen handhaven de inspecteurs van de NVWA deze open normen. Ter ondersteuning kunnen zij hun waarnemingen vastleggen op foto of video. Indien nodig kunnen inspecteurs advies van een dierenarts inwinnen.

Vraag 3

Hoe vaak is in de afgelopen vijf jaar door de NVWA gecontroleerd op hittestress en wat waren de bevindingen van die controles? Hoe vaak is de afgelopen vijf jaar daadwerkelijk handhavend opgetreden tegen hittestress, op welke gronden is dat gebeurd en waar bestond de sanctie uit?

Er zijn geen gegevens beschikbaar over het aantal controles in de afgelopen 5 jaar bij extreme warme weersomstandigheden. Zoals aangegeven moeten houders bescherming bieden tegen extreme weersomstandigheden en, als de dieren in een stal verblijven, voor goede ventilatie zorgen.
In de onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de maatregelen in relatie tot handhaving op onnodig lijden door extreme warme omstandigheden op veehouderijbedrijven en tijdens transporten. Deze controles kunnen ook uitgevoerd zijn naar aanleiding van meldingen.
Schapen niet geschoren met 30 graden
Mondelinge correctie
Schapen zonder beschutting bij 31 graden
Mondelinge correctie
Hijgende schapen in de zon zonder beschutting
Mondelinge correctie
Ongeschoren schapen zonder beschutting en water bij 35 graden
Bestuurlijke maatregel
Transport beëindigd en dieren opgevangen
Bestuurlijke maatregel
Veel dieren dood bij aankomst slachthuis
Bestuurlijke maatregel
Schapen sinds 2013 niet geschoren
Bestuurlijke maatregel en Proces verbaal
Kreupel rund in volle zon bij 25 graden
Ter plekke hersteld
Ram hijgend in de zon zonder beschutting
Ter plekke hersteld
Diertransport welzijn hitte
Rapport van bevindingen
Diertransporten welzijn hitte
7 maal een rapport van bevindingen aangezegd

Vraag 4

Deelt u de mening dat dieren in weilanden beschutting moeten kunnen vinden tegen de zon? Zo nee, waarom niet en hoe verhoudt uw opvatting zich tot de uitgangspunten van de Wet dieren? Zo ja, bent u bereid om maatregelen te treffen om meer beschutting in en rond weilanden te realiseren, zoals bomen en houtwallen voor koeien?

Zoals vastgelegd in artikel 1.6 lid 3 van het Besluit houders van dieren moet een dier, indien het niet in een gebouw wordt gehouden, bescherming worden geboden tegen slechte weersomstandigheden. (Permanente) beschutting aanbieden in weilanden is niet altijd mogelijk volgens de vigerende bestemmingsplannen van het gebied. De veehouder zal dan andere passende maatregelen moeten nemen om de dieren te beschermen, zoals het overdag opstallen van het vee. Daarnaast is er een toenemende belangstelling voor de toepassing van agroforestry, waarbij meer mogelijkheden ontstaan voor natuurlijke beschutting.

Vraag 5

Is het u bekend dat mensen die hun (niet-commercieel gehouden) dieren buiten laten lopen, nogal eens worden tegengewerkt door hun gemeente als zij willen zorgen voor beschutting in hun weiland? Wat vindt u daarvan?

In Nederland is de bevoegdheid voor het opstellen van bestemmingsplannen bij gemeenten belegd, omdat zij meer zicht hebben op de lokale situatie dan de rijksoverheid. Een landelijk beleid ten aanzien van schuilstallen zou hiermee conflicteren. In bestemmingsplannen kunnen gemeenten de mogelijkheid opnemen om bebouwing toe te staan of om een ontheffing te verlenen voor het realiseren van een schuilstal. Om houder en gemeenten behulpzaam te zijn is er door de rijksoverheid ondersteuning verleend aan de brochure «Schuilstallen in het buitengebied» gepubliceerd door Stichting Levende Have. Hierin staan tips en handvatten hoe om te gaan met het houden van dieren in het buitengebied voor zowel de houder van dieren als gemeenten. Voor meer informatie verwijs ik u graag naar deze brochure: http://edepot.wur.nl/12687.

Vraag 6

Hoeveel en welke gemeenten weigeren toestemming te geven voor het plaatsen van schuilgelegenheden of andere vormen van beschutting in de wei? Bent u bereid om, bijvoorbeeld via de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), met deze gemeenten hierover in gesprek te gaan? Bent u bereid deze gemeenten te wijzen op het feit dat zij houders van dieren belemmeren bij het voldoen van de wettelijke plicht om dieren te vrijwaren van fysiek en fysiologisch ongerief? Zo nee, waarom niet?2

Ik heb geen inzicht in het aantal gemeenten dat weigert toestemming te geven voor het plaatsen van schuilgelegenheden of andere vormen van beschutting in de wei. Ik zal dit onderwerp met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten bespreken. Ik kan gemeenten echter niet dwingend voorschrijven om over te gaan tot het geven van toestemming voor schuilgelegenheden.

Vraag 7

Hoe heet wordt het in varkensstallen en in pluimveestallen, gemiddeld en maximaal? Welke temperaturen worden gedurende deze hitte bereikt in de stallen?

De NVWA houdt hier geen gegevens over bij. Wel moet de ventilatie zodanig zijn dat de luchtcirculatie, het stofgehalte van de lucht, de temperatuur, de relatieve luchtvochtigheid en de gasconcentraties in de omgeving van het dier niet schadelijk zijn voor het dier.

Vraag 8

Kunt u bevestigen dat bij varkens al bij 27 graden celsius hittestress optreedt, met een versnelde hartslag, stijgende bloeddruk en versnelde oppervlakkige ademhaling als gevolg?

Of een varken hittestress krijgt bij een bepaalde temperatuur is afhankelijk van meerdere factoren, zoals leeftijd van het dier en dracht. Voor net geboren biggen is de comforttemperatuur in het biggennest op bighoogte op de eerste dag 33 – 35 graden Celsius. Pas gespeende biggen worden in stallen gehuisvest met 26 graden Celsius. Voor (drachtige) zeugen en vleesvarkens ligt de comforttemperatuur lager. Wageningen University & Research (WUR) heeft richtlijnen voor klimaatinstellingen opgesteld3. De Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) geeft «diergezondheidstips bij warm weer» bij varkens4 en andere diersoorten.

Vraag 9

Bij hoeveel varkensstallen komt de temperatuur boven de 27 graden celsius uit? Bij hoeveel (procent van de) varkensstallen worden adequate maatregelen genomen om te voorkomen dat de temperatuur in een varkensstal oploopt tot boven de 27 graden celsius?

Ik heb geen inzicht in het percentage stallen waar de temperatuur voor bepaalde dieren niet optimaal is.

Vraag 10

Kunt u bevestigen dat bij kippen al bij 28 graden celsius hittestress kan optreden, wat kan leiden tot een afwijkende zuurgraad in het bloed en mogelijk zelfs tot de dood?3

Of pluimvee hittestress krijgt bij 28 graden Celsius is afhankelijk van meerdere factoren. Onder andere in combinatie met een relatieve hoge luchtvochtigheid heeft pluimvee sneller last van warmte, met alle consequenties van dien. Pluimvee heeft geen zweetklieren en kan dus slechts via uitademing lichaamswarmte kwijtraken. Pluimveehouders kunnen en moeten maatregelen nemen, zij hebben immers een zorgplicht. Bij warme dagen passen ze de bedrijfsvoering aan om hittestress en de gevolgen daarvan te voorkomen, zoals zorgen voor voldoende ventilatiecapaciteit en vers drinkwater.

Vraag 11

Hoe houdt de NVWA toezicht op de temperatuur en de ventilatie in stallen en welke middelen zijn er om het nemen van adequate maatregelen af te dwingen?

De NVWA controleert tijdens inspecties op de volgende algemene aspecten: de luchtcirculatie, het stofgehalte van de lucht, de temperatuur, de relatieve luchtvochtigheid en de gasconcentraties in de omgeving van het dier. Als de gezondheid en het welzijn van een dier afhankelijk zijn van een kunstmatig ventilatiesysteem, dan moet dat voorzien zijn van een passende noodvoorziening, waarmee voldoende verse lucht kan worden aangevoerd om de gezondheid en het welzijn van het dier te waarborgen als het hoofdsysteem uitvalt. Handhaving vindt plaats middels het vigerende interventiebeleid van de NVWA. Houders kunnen een waarschuwing, bestuurlijke boete of proces-verbaal krijgen, al dan niet in combinatie met een last onder bestuursdwang of een last onder dwangsom.

Vraag 12

Hoe vaak heeft de NVWA de afgelopen vijf jaar gecontroleerd op temperatuur en ventilatie in stallen en wat waren de bevindingen van die controles? Hoe vaak is de NVWA de afgelopen vijf jaar overgegaan tot daadwerkelijke handhaving, op grond waarvan is dat gebeurd en welke sancties zijn er opgelegd?

De NVWA heeft in de jaren 2014 – 2017 in de zomerperiode (maanden mei tot en met september) 3.224 reguliere welzijnsinspecties uitgevoerd op primaire bedrijven. Het gaat om inspecties van zowel dieren die in de stal worden gehuisvest (zoals varkens, pluimvee, kalveren) als dieren die ook gedeeltelijk buiten zijn gehuisvest (bijvoorbeeld melkvee en schapen). Voor 2018 heeft de NVWA nog geen definitieve cijfers, omdat de zomerperiode (maanden mei tot en met september) nog loopt.
Jaar
Aantal inspecties
2014
562
2015
1.181
2016
803
2017
678
De NVWA controleert tijdens welzijnsinspecties de naleving van de Wet dieren en het Besluit houders van dieren. De volgende overtredingen zijn tijdens deze 3.224 inspecties vastgesteld met betrekking tot temperatuur en ventilatie. In de jaren 2014 en 2016 is geen maatregel opgelegd naar aanleiding van deze inspecties.
Te hoge concentratie CO2 in twee vleeskuikenstallen
Rapport van Bevindingen
Niet hebben alarmsysteem varkens
Mondelinge correctie
Geen noodvoorziening ventilatiesysteem varkens
Bestuurlijke maatregel en Bestuurlijk boete
Geen alarm op de ventilatie aanwezig, de onderhoudstoestand van de ventilatie is zeer slecht in de varkensstal
Bestuurlijke maatregel

Vraag 13

Kunt u bevestigen dat kalveren al vanaf 20 graden celsius last kunnen hebben van hittestress?4 Kunt u bevestigen dat de iglo’s waarin piepjonge kalfjes in de melkveehouderij in hun eentje in worden gestopt, snel benauwd kunnen worden?5

Net als andere diersoorten kunnen ook kalveren last krijgen van hittestress. Dit is niet alleen afhankelijk van de temperatuur maar ook van andere factoren zoals de luchtvochtigheid. Rundveehouders kunnen en moeten maatregelen nemen om negatieve gevolgen van hoge temperaturen tegen te gaan. De Gezondheidsdienst voor Dieren heeft hiervoor een «draaiboek hittestress» voor runderen opgesteld.

Vraag 14

Hoe vaak is de afgelopen vijf jaar door de NVWA gecontroleerd op hittestress bij kalfjes die na de geboorte bij hun moeder zijn weggehaald en alleen zijn gezet en wat waren de bevindingen van die controles? Hoe vaak is de NVWA de afgelopen vijf jaar overgegaan tot daadwerkelijke handhaving, op grond waarvan is dat gebeurd en welke sancties zijn er opgelegd?

De NVWA heeft in de jaren 2014 – 2017 in de zomerperiode (maanden mei t/m september) 248 reguliere welzijnsinspecties uitgevoerd op bedrijven met kalveren. Dit kunnen zowel kalveren op het melkveebedrijf zijn als vleeskalveren, het merendeel betreft inspecties op melkveebedrijven. De NVWA registreert niet of de kalveren met of zonder het moederdier zijn gehuisvest. Er zijn in die periode geen overtredingen geconstateerd met betrekking tot hittestress bij kalveren. Voor 2018 heeft de NVWA nog geen definitieve cijfers, omdat de zomerperiode (maanden mei tot en met september) nog loopt.
Jaar
Aantal inspecties
2014
50
2015
53
2016
55
2017
90
248

Vraag 15

Erkent u dat varkens modder nodig hebben om hun temperatuur te reguleren? Bent u zich er van bewust dat varkens in hun eigen uitwerpselen gaan rollen om af te koelen, terwijl het zindelijke dieren zijn die een afkeer hebben van hun eigen poep? Zo ja, op welke wijze wilt u een adequate regulering van de temperatuur verplicht stellen? Zo nee, kunt u dit toelichten?

Meerdere factoren spelen een rol bij de thermoregulatie van varkens. In het Besluit houders van dieren wordt een aantal wettelijke eisen gesteld. De luchtcirculatie, het stofgehalte van de lucht, de temperatuur, de relatieve luchtvochtigheid en de gasconcentraties in de omgeving van het dier mogen niet schadelijk zijn voor het dier. Indien de gezondheid en het welzijn van een dier afhankelijk zijn van een kunstmatig ventilatiesysteem, is dat voorzien van een passende noodvoorziening waarmee voldoende verse lucht kan worden aangevoerd om de gezondheid en het welzijn van het dier te waarborgen als het hoofdsysteem uitvalt. Indien het ventilatiesysteem uitvalt moet er een alarmsysteem in werking treden. Dit moet regelmatig getest worden.

Vraag 16

Erkent u dat vrije uitloop, met beschutting en gelegenheid voor modderbaden, de meest effectieve manier is om hittestress bij varkens te voorkomen, aan hun behoefte aan het vertonen van hun natuurlijke gedrag tegemoet te komen en (daarmee) hun welzijn te dienen? Zo nee, waarom niet? Bent u bereid deze vorm van huisvesting tot doel te stellen en een transitieplan op te stellen waarin de varkenshouderij binnen een bepaalde termijn moet voldoen aan deze huisvestingsnormen? Zo nee, waarom niet?

Nee. Op basis van goede klimaatsturing in veestallen en voldoende vers drinkwater kan hittestress bij varkens worden voorkomen. Ik verwijs u verder naar het antwoord op vraag 15.

Vraag 17

Erkent u dat vrije uitloop, met beschutting en gelegenheid voor stofbaden, de meest effectieve manier is om hittestress bij kippen te voorkomen, aan hun behoefte aan het vertonen van hun natuurlijke gedrag tegemoet te komen en (daarmee) hun welzijn te dienen? Zo nee, waarom niet? Bent u bereid deze vorm van huisvesting tot doel te stellen en een transitieplan op te stellen waarin de pluimveehouderij binnen een bepaalde termijn moet voldoen aan deze huisvestingsnormen? Zo nee, waarom niet?

Nee, dit is afhankelijk van de (weers)omstandigheden. Bij hoge buitentemperaturen is het binnenklimaat in stallen, dat voldoet aan de wettelijke eisen, doorgaans beter voor de dieren dan het buitenklimaat.

Vraag 18

Kunt u bevestigen dat het verlagen van de hokbezetting, waar de veehouderij door de sectororganisaties toe wordt opgeroepen, neerkomt op het vervroegd afvoeren van dieren naar de slacht? Zo nee, hoe zit het dan?

Ik ben niet bekend met een dergelijke oproep van de sectororganisaties.

Vraag 19

Bent u bereid om preventief te zorgen voor een lagere hokbezetting om hittestress te voorkomen door af te kondigen dat in de zomer minder dieren in de Nederlandse stallen mogen staan en dat daartoe vóór de zomer beperkingen worden gesteld aan de fok van het aantal dieren? Zo nee, erkent u dat u door het achterwege laten van preventieve regels de dieren in de Nederlandse veehouderij welbewust extra risico laat lopen op hittestress en/of een vervroegde slacht?

Ik zie geen aanleiding voor dergelijke maatregelen. Een optimale klimaatsturing in stallen is van belang. Dit is onderdeel van de normale bedrijfsvoering van een veehouderijbedrijf. Ik verwijs u verder naar het antwoord op vraag 15.

Vraag 20

Op welke wijze wordt gecontroleerd of de extra maatregelen bij extreme temperaturen, die worden beschreven in de standaard werkwijzen voor slachthuizen, daadwerkelijk worden uitgevoerd?

Tijdens de controles van de NVWA-toezichthouder bij de aanvoer van dieren op het slachthuis is dierenwelzijn een belangrijk punt van aandacht. In de beoordeling van het welzijn van de dieren wordt onder andere aandacht besteed aan verschijnselen van hitte – of koudestress. Indien de exploitant zijn standaardwerkwijze niet op een zodanige manier heeft ingevuld dat de dieren elke vorm van vermijdbare pijn, spanning of lijden wordt bespaard, wordt hiervan door de NVWA-toezichthouder een rapport van bevindingen opgesteld. Daarnaast voert de NVWA periodiek inspecties uit waarin de standaardwerkwijzen inhoudelijk beoordeeld worden.

Vraag 21

Kunt u bevestigen dat door een storing of andere problemen in het slachtproces, dieren soms extra lang moeten wachten, of dat juist wordt gekozen voor het doorgaan met het slachtproces, terwijl dit vanuit dierenwelzijnsoogpunt eigenlijk stil zou moeten worden gelegd, vanwege de dieren die in de hitte staan te wachten? Hoeveel gevallen zijn hiervan bij u bekend?

Storingen kunnen zich voordoen en het is de verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven om de wachttijden tot een minimum beperken. In het protocol van de slachthuizen in het Nationaal plan voor veetransport bij extreme temperaturen is expliciet opgenomen dat er bij hitte optimaal moet worden gepland, zodat er zo min mogelijk wachttijd is. Ook worden door de slachthuizen maatregelen getroffen om de problemen met hitte tijdens wachttijd tegen te gaan, bijvoorbeeld door extra ventilatie, schaduw en waterkoeling.
De NVWA-toezichthouder ziet er op toe dat de maatregelen afdoende zijn. Indien dit niet het geval is wordt er een rapport van bevindingen opgesteld. Tot nu toe zijn deze zomerperiode 4 rapporten opgemaakt in de slachthuizen in verband met hittestress. Op 10 augustus jl. heeft er een evaluatiegesprek plaatsgevonden met grote varkensslachterijen die in ploegendienst werken. Afgesproken is dat er varianten worden uitgewerkt om bij een volgende periode met hitte sneller te kunnen inspelen op de wens om met de slachturen te schuiven.

Vraag 22

Bent u bereid het aantal dieren dat wordt vervoerd naar slachthuizen bij hoge temperaturen te beperken, om dergelijke situaties te voorkomen?

De Transportverordening stelt de eis dat bij de belading rekening gehouden moet worden met de weersomstandigheden. De veehouders, transporteurs en slachthuizen hebben daarnaast het Nationaal plan voor veetransport bij extreme temperaturen opgesteld, met onderliggende sectorprotocollen. Hierbij worden maatregelen genomen zoals het beperken van het aantal dieren per transportmiddel, vervoer tijdens de koelere uren van de dag, kortere wachttijden bij slachthuizen en geen vervoer bij een buitentemperatuur van 35 graden of meer. Een extra door de overheid opgelegde beperking van vervoer acht ik niet nodig bij goede naleving van deze protocollen door de sector.

Vraag 1

Kent u het bericht «Veluwse jagers krijgen hulp, jonge biggen dood door droogte»?1

Ja.

Vraag 2

Kent u het bericht «Wild op de Veluwe in problemen, het lijkt wel een zandbak»?2

Ja.

Vraag 3

Deelt u de mening dat het bejagen van dieren die zich in problematische, levensbedreigende omstandigheden bevinden onethisch, in jagerstermen «onweidelijk» is? Zo nee, waarom niet?

Nee, het kan juist uit dierenwelzijnsoogpunt beter zijn om het geplande afschot in het kader van populatiebeheer te laten plaatsvinden in gevallen waarin het overleven van de betreffende dieren bemoeilijkt is door andere omstandigheden, zoals droogte of voedseltekort.

Vraag 4

Is het waar dat sinds 1 juli jl., midden in de zoogtijd, pasgeboren biggen bejaagd worden, ondanks de droogte, ondanks het feit dat de moederdieren nauwelijks melk kunnen geven, ondanks het feit dat de melkgift lijdt onder droogte en stress?

In de door de provincie Gelderland verleende ontheffing aan de Faunabeheereenheid Gelderland is bepaald dat het afschot van wilde zwijnen kan plaatsvinden vanaf 1 juli. Bij het afschot van wilde zwijnen worden de zieke en uitgeputte exemplaren als eerste gedood. Afschot van moederzwijnen en pasgeboren biggen vindt in de regel niet plaats, tenzij sprake is van ernstig lijden of ziekte.

Vraag 5

Bent u bereid tot het instellen van een onmiddellijk algemeen jachtverbod, zoals ook wordt toegepast in strenge winterse situaties en besluiten daarover niet aan provincies over te laten? Zo nee, waarom niet? Zo ja, op welke wijze?

Ik kan niet overgaan tot het instellen van een algemeen jachtverbod. Volgens artikel 3.22, 4e lid, van de Wet natuurbescherming komt aan gedeputeerde staten de bevoegdheid toe om de jacht voor de provincie of een deel daarvan te sluiten als bijzondere weersomstandigheden dat vergen.

Vraag 6

Deelt u de mening dat het zonder noodzaak bejagen van dieren in noodsituaties afgekeurd en vermeden dient te worden? Zo nee, waarom niet? Zo ja, op welke wijze wilt u deze opvatting vertalen in beleid terzake?

Zoals ik in mijn antwoord op vraag 3 heb aangegeven, kan in het geval van populatiebeheer noodzakelijk afschot plaatsvinden in situaties van droogte en voedseltekort, waarbij de dieren die verzwakt zijn het eerste in aanmerking komen voor afschot om verder lijden te voorkomen. Zo is er bijvoorbeeld bij wilde zwijnen sprake van een noodzaak tot populatiebeheer. Op de Veluwe is de omvang van de wilde zwijnenpopulatie thans fors groter dan de doelstand, zoals vastgelegd in het Faunabeheerplan. Door middel van afschot wordt de populatie tot het gewenste niveau teruggebracht.

Vraag 7

Deelt u de mening dat berichtgeving als «zou de droogte hulp bieden aan de jagers» een onterecht beeld oproept als zou het doden van pasgeboren biggen een maatschappelijk nuttige of zelfs noodzakelijke activiteit zijn en dat de nu optredende droogte daaraan een bijdrage levert? Zo nee, waarom niet? Zo ja, bent u bereid om actief te werken aan het veranderen van deze beeldvorming via actieve voorlichting?

Ik kan niet inschatten welke invloed het genoemde artikel heeft in de beeldvorming over de jacht. Het artikel gaat alleen in op het effect van de droogte op de sterfte van biggen. Zoals in antwoord op vraag 4 aangegeven, vindt er in de regel geen afschot van pasgeboren biggen plaats. Deskundigen van Wageningen University and Research (WUR) verwachten dat als gevolg van het huidige voedsel- en watertekort een verhoogde natuurlijke sterfte onder de biggen zal optreden. Bij het bepalen van het afschot teneinde de doelstand te bereiken, wordt rekening gehouden met deze natuurlijke sterfte.

Vraag 8

Bent u bereid tot het nemen van maatregelen om in het wild levende dieren die lijden onder de extreme droogte extra drinkplaatsen te bieden? Zo nee, waarom niet? Zo ja, op welke termijn en wijze?

Volgens informatie van de verantwoordelijke natuurbeheerders hebben zij extra drinkgelegenheid voor de wilde zwijnen geregeld door het creëren van poelen en drinkplaatsen. Met behulp van de brandweer worden deze poelen en drinkplaatsen van water voorzien. Zie bijvoorbeeld https://www.destentor.nl/dossier-kurkdroog-zomer-2018/veluwse-drinkplaatsen-met-succes-gevuld-met-water~ab465664/

Vraag 9

Bent u bereid deze vragen versneld te beantwoorden en de daaruit voortvloeiende noodmaatregelen versneld uit te voeren gelet op de nu heersende noodsituatie voor dieren? Zo nee, waarom niet?

Gezien de beantwoording van de voorgaande vragen was er geen aanleiding tot een versnelde beantwoording van deze vragen.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Teckelfokkerij nog in bedrijf ondanks verwaarlozing»?1

Ja.

Vraag 2

Wat is uw reactie op de uitspraak van een dierenarts die, in de uitzending van Opgelicht over de fokkerij welke bekend is onder de namen «Wie Anders» en «Vliegende Kiep» te Woerden, stelt dat het fokken op deze manier dierenmishandeling is? Deelt u dat oordeel? Zo nee, waarom niet?2 3

Er loopt een strafrechtelijk onderzoek naar deze fokkers. De rechter zal uiteindelijk bepalen welke regels zijn overtreden en of deze gekwalificeerd kunnen worden als dierenmishandeling.

Vraag 3

Hoeveel honden hebben de politie en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) aangetroffen bij de laatste controle op 16 juni 2018? Hoeveel honden zijn daarvan in beslag genomen, op basis van welke constateringen? Klopt het dat de fokker de inbeslaggenomen dieren op enig moment weer terug kan krijgen en aan welke voorwaarden moet daarbij voldaan zijn?

Er zijn circa 250 honden aangetroffen tijdens de controle op 16 juni jl. Er zijn 159 honden in bewaring genomen, omdat overtredingen zijn vastgesteld, onder meer op basis van de huisvestingsomstandigheden waarin de dieren zich bevonden en hun voedings- en verzorgingstoestand.
Mits aan de gestelde voorwaarden wordt voldaan, kunnen de in bewaring genomen dieren weer terug gaan naar de houder. De honden dienen dan weer gezond te zijn en de NVWA dient middels inspectie de huisvesting weer geschikt te hebben bevonden voor de honden. Daarnaast moeten alle kosten, die gepaard gaan met het in de tussentijd opvangen en verzorgen van de in bewaring genomen honden, door de houder voor teruggave worden betaald.

Vraag 4

Kunt u uitleggen waarom een bedrijf waar circa 150 honden in beslag moeten worden genomen, waarvan circa 120 wegens verwaarlozing, toch in bedrijf mag blijven? Hoe kunt u het welzijn van de achtergebleven honden garanderen? Moeten deze honden niet ook per direct weggehaald worden? Zo nee, waarom niet?

Een dierhouder dient de kans te worden gegeven om zelf acties te ondernemen ten behoeve van herstel van de situatie. De houder is dan ook verantwoordelijk voor het borgen van het welzijn van de dieren. De NVWA voert hercontroles uit om te controleren of de houder de regelgeving naleeft met betrekking tot dierenwelzijn voor wat betreft de achtergebleven honden.

Vraag 5

Waarom krijgt de fokker langer de tijd om de boel op orde te krijgen, maar liefst tot aanstaande vrijdag 29 juni 2018 12.00 uur? Hoe is het dierenwelzijn in de tussentijd gegarandeerd?

De rechter heeft geoordeeld dat de dierhouder in dit geval een langere termijn moest krijgen om zelf maatregelen te treffen. Dit oordeel van de rechter is leidend.

Vraag 6

In hoeverre is er een verschil tussen de mogelijkheid tot handhaving bij misstanden in «gewone handel» en handhaving bij handel in levende dieren, nu dieren sinds begin 2013 niet langer als «zaak» worden aangemerkt in ons Burgerlijk Wetboek (art.3:2a lid 1 BW)?

In de rechtspraak wordt erkend dat dieren geen levenloze zaken zijn maar anders behandeld moeten worden.4 De uitspraak van de rechtbank Oost-Brabant van 26 januari jl. biedt een voorbeeld van een uitspraak waarin met verwijzing naar artikel 3:2a BW werd geoordeeld dat een dier niet als een levenloze zaak mag worden beschouwd.5 Ook bij de handhaving geldt aldus dat het belang van het dier een zelfstandig belang vormt dat moet worden meegewogen in de afweging over de toelaatbaarheid van het menselijk handelen jegens het dier. Het verschilt per concreet geval hoe deze afweging uitpakt.

Vraag 7

Wat heeft die bovengenoemde wetswijziging volgens u in de praktijk voor zin gehad als in hetzelfde wetsartikel (art. 3:2a lid 2 BW) staat dat dieren wel onder de toepasselijkheid van bepalingen met betrekking tot «zaken» vallen en het in de praktijk blijkbaar de uitwerking heeft dat inspecteurs de overige (circa) 100 hondjes niet mee konden nemen, omdat er niets mis was met deze «handel»?4

Hoewel het tweede lid van artikel 3:2a BW bepaalt dat bepalingen met betrekking tot zaken op dieren van toepassing zijn, bepaalt dit lid ook dat houders van dieren zich ervan rekenschap moeten geven dat ze met een bijzonder soort rechtsobject te maken hebben: een levend wezen met gevoel.
De NVWA-inspecteurs hebben in hun beslissing het belang van de honden als zelfstandig belang meegewogen. Honden waarvan herstel op locatie in principe mogelijk is, zijn bij de fokker gebleven onder de uitdrukkelijke voorwaarde dat de fokker zorgt dat maatregelen worden genomen om de gezondheid en het welzijn van de dieren zo snel mogelijk te herstellen. De NVWA houdt toezicht op het uitvoeren van die maatregelen.

Vraag 8

Kunt u toelichten hoe vaak strafrecht en hoe vaak bestuursrecht wordt toegepast in dierenwelzijnszaken, aangezien de NVWA in het verleden altijd via het strafrecht handelde? Welke afweging wordt hiervoor gemaakt en in hoeveel gevallen heeft bij toepassing van strafrecht de rechter bepaald dat de dieren terug moeten naar de eigenaar? Wat zeggen die cijfers over de mate waarin ons strafrechtelijk systeem (on)voldoende bescherming biedt voor dieren?

Wanneer overtredingen van dierenwelzijnsregelgeving aan de orde zijn, wordt veelal een zogenaamd twee sporen beleid toegepast. Middels bestuursrecht wordt herstel van de situatie voor de dieren bewerkstelligd. Daarnaast kan via bestuursrecht een bestraffende boete worden opgelegd, of de dierhouder wordt gestraft middels inzet van het strafrecht. Ik beschik niet over het aantal gevallen waarbij de rechter bepaald heeft dat de dieren terug moeten naar de eigenaar.

Vraag 9

Kunt u toelichten waarom fokkers die geroyeerd zijn uit de landelijke vereniging van het ene ras (Lagotto Romagnolo Club Nederland, LRCN), zonder problemen kunnen doorgaan met het fokken van een ander ras met lidmaatschap van een andere landelijke rasvereniging (Nederlandse Teckelclub, NTC)? Acht u dat wenselijk en kunt u dat toelichten?

Het lidmaatschap van een rasvereniging is een private aangelegenheid. De overheid heeft hier geen bemoeienis mee.

Vraag 10

Deelt u de mening dat het gezond grootbrengen van pups veel tijd, kennis en aandacht vergt en dat het garanderen van dierenwelzijn inclusief voldoende socialisatie van de pups betekent dat er een maximaal aantal honden per fokker moet worden ingesteld en voor bedrijfsmatige fokkers een maximaal aantal pups wat in verhouding is met het aantal fte? Zo nee, waarom niet? Zo ja, welk maximale aantal acht u wenselijk en bent u bereid om hier regelgeving op te maken?

De bepaling aangaande de socialisatie van dieren is een doelvoorschrift. Het is aan de fokker om hier op een goede manier invulling aan te geven. Dit geeft enerzijds ruimte aan fokkers om deze bepaling zelf op een goede manier in te vullen, anderzijds is het ondoenlijk om per diersoort dat gehouden kan worden als gezelschapsdier het exacte aantal fte voor te schrijven.

Vraag 11

Klopt het dat een fok- en houdverbod alleen toepasselijk is bij recidivisten en de NVWA op dit moment nog niet weet of deze fokker een recidivist is? Hoe kan een fokker die zeker 120 honden verwaarloosd heeft, waarvan de dierenarts in de uitzending van «Opgelicht?!» stelt dat dit dierenmishandeling betreft, géén recidivist is?

Nee, dit klopt niet. Een rechter bepaalt of een houdverbod wordt opgelegd. Hiertoe hoeft geen sprake te zijn van recidive.

Vraag 12

Is het mogelijk om, in ieder geval lopende het onderzoek van de NVWA, deze fokkerij stil te leggen? Zo ja, wanneer gaat dit gebeuren? Zo nee, waarom is dit niet mogelijk?

Het stilleggen van een bedrijf kan alleen in het kader van strafrecht door de rechter worden opgelegd.

Vraag 13

Deelt u de mening dat fokkers als deze een levenslang fokverbod zouden moeten krijgen? Zo nee, waarom niet?

Bij het opleggen van een maatregel zal worden afgewogen of de inbreuk op een verdragsrechtelijk of grondwettelijk beschermd recht proportioneel is. Naarmate de duur van de maatregel langer en de inhoud ingrijpender is, des te lastiger het wordt om deze toets te doorstaan. Levenslange sancties zijn in Nederland zeer ongebruikelijk. In het strafrecht wordt in de regel uitgegaan van een nieuwe kans voor een gestrafte. Het stilleggen van een onderneming kan op basis van de huidige regels voor maximaal één jaar opgelegd worden. Het huidige houdverbod als bijzondere voorwaarde bij een voorwaardelijke straf is mogelijk gedurende 10 jaar. Vooralsnog wordt deze termijn niet volledig benut door de rechter. Een rechter zou een fokverbod als bijzondere voorwaarde bij een voorwaardelijke straf kunnen opleggen. Hiervoor geldt dezelfde termijn van maximaal 10 jaar.

Vraag 14

Deelt u de mening dat fokkers als deze een (levenslang) houdverbod zouden moeten krijgen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 13.

Vraag 15

Hoeveel meldingen over hondenmishandeling en malafide puppy- en hondenhandel komen er jaarlijks binnen bij de NVWA en hoe verhoudt het aantal meldingen zich nu tot voorgaande jaren? Kunt u een overzicht verstrekken van het aantal meldingen van de afgelopen vijf jaar gerubriceerd naar aard van de melding?

In de periode 2014 tot en met 1 juli 2018 zijn bij de NVWA in totaal 1724 meldingen binnen gekomen betreffende welzijn, handel en fokkerij van honden en katten. Het aantal meldingen neemt jaarlijks toe (161 in 2014, 324 in 2015, 424 in 2016, 516 in 2017 en 299 tot 1 juli 2018).
Meldingen zijn niet te rubriceren naar aard van de melding, deze betreffen veelal een combinatie van welzijnsaspecten, vermoedens van illegale handel en misstanden in de fokkerij.

Vraag 16

Hoeveel fte is er in de afgelopen vijf jaar netto besteed aan opsporen en handhaven op het gebied van malafide hondenhandel? Kunt u daarvan een helder overzicht verstrekken?

In 2014 en 2015 had de NVWA voor toezicht en controle binnen de beschikbare uren voor dierenwelzijn 4 fte beschikbaar voor toezicht en controle op de hondenhandel en de fokkerij. In 2016 en 2017 was 6 fte beschikbaar. Ook in 2018 gaat het om 6 fte.
De LID (Landelijke Inspectiedienst Dierenbescherming) heeft 16,7 districtsinspecteurs die zich volledig inzetten voor het welzijn van gezelschapsdieren. Ruim 40% van de zaken die door hen worden opgepakt betreft honden. Ook de politie neemt meldingen op het terrein van dieren in behandeling. De exacte inzet voor honden is daaruit niet te destilleren.

Vraag 17

Kunt u uitleggen waarom het team dat zich binnen de NVWA bezighoudt met dit soort dierenwelzijnsmisstanden slechts vijf fte tot haar beschikking heeft en daarvan óók een deel wordt ingezet voor calamiteiten (mestfraude, fripronil etc), terwijl het aantal meldingen over hondenmishandeling explosief stijgt? Deelt u de mening dat het aantal beschikbare fte’s evenredig dient te stijgen in verhouding tot het aantal meldingen? Zo nee, waarom niet?

Zoals hierboven aangegeven ontvangt de NVWA diverse meldingen. Na een melding voert de NVWA hierop een risicoanalyse uit en op grond daarvan wordt besloten of tot inspectie wordt overgegaan. Meldingen kunnen ook op een later moment aanleiding vormen voor een inspectie. De meldingen worden dan als het ware gebundeld en vormen de basis van een uitgebreider onderzoek. Zo is het strafrechtelijke onderzoek naar 2 hondenhandelaren in Hapert (2016 en 2017) ook deels gebaseerd op meerdere meldingen.
Calamiteiten maken herprioritering noodzakelijk en drukken niet alleen op de handhavingscapaciteit voor hondenhandel. De NVWA zet de capaciteit die beschikbaar is voor toezicht zo efficiënt mogelijk in. Uw mening, dat het aantal beschikbare fte’s evenredig dient te stijgen in verhouding tot het aantal meldingen, deel ik niet. Het aantal meldingen is immers slechts een van de mogelijke indicatoren voor de naleving van de regelgeving met betrekking tot dierenwelzijn. Het enkel verhogen van beschikbare capaciteit en aantal inspecties zal het probleem voorts ook niet volledig kunnen uitbannen. Zolang mensen goedkope pups blijven kopen, zal er helaas een aanbod blijven bestaan. Daarom wordt ook ingezet op andere instrumenten, zoals voorlichting. De NVWA bepaalt jaarlijks risicogericht de prioriteiten bij het toezicht op de naleving van de dierenwelzijnsregelgeving. De laatste jaren heeft de NVWA daarom een deel van de beschikbare capaciteit ingezet op het toezicht op de invoer van honden uit landen met een hoog rabiësrisico.

Vraag 18

Bent u bereid om in het belang van dierenwelzijn, volksgezondheid en het tegengaan van criminaliteit meer fte vrij te maken voor het dierenwelzijnsteam binnen de NVWA? Zo ja, hoe gaat u dit vormgeven en op welke termijn? Zo nee, waarom niet? Kunt u dit toelichten?

Zie antwoord vraag 17.

Vraag 19

Wat is het te volgen protocol bij het opvolgen van een (spoed)melding die bij de NVWA binnenkomt? Na hoeveel meldingen gaat de NVWA inspecteren?

Zie antwoord vraag 17.

Vraag 20

Had de NVWA deze fokker al bezocht of op de radar vóór de uitzending van «Opgelicht?!» van 15 mei 2018? Zo nee, hoe verhoudt dit zich tot het feit dat de gemeente Woerden in juni 2017 een dwangsom heeft opgelegd wegens geluidsoverlast en een teveel aan honden gelet op het bestemmingsplan? Zo ja, waarom is er gewacht met ingrijpen, zelfs tot een maand na de uitzending, namelijk tot 16 juni 2018? Kunt u een tijdlijn overleggen waarin duidelijk wordt wat de NVWA op welk moment wist van de misstanden?

Begin 2017 heeft de NVWA meldingen ontvangen met betrekking tot deze fokker en de LID verzocht om een inspectie uit te voeren. Dit hebben zij gedaan. In maart 2018 (voor uitzending «Opgelicht») hebben reeds inspecties door de NVWA plaatsgevonden bij de betreffende fokkers en zijn ook maatregelen opgelegd.

Vraag 21

Klopt het ook dat er volgens het bestemmingsplan maximaal 20 honden op het terrein aanwezig mogen zijn en er op het moment van inspectie in juni 2017 circa 50 honden aanwezig waren?

Het bestemmingsplan staat alleen de bestemming Wonen toe. Het houden en fokken van honden, in ieder geval meer dan 20 honden, is een bedrijfsmatige activiteit en daarmee niet toegestaan op basis van het bestemmingsplan. Bovendien is het houden en fokken van meer dan 20 honden in strijd met de verleende omgevingsvergunning. Op 12 maart 2011 is een omgevingsvergunning 1e fase verleend voor het hebben van een inrichting waar honden gehouden en gefokt mogen worden. In deze omgevingsvergunning is bepaald dat ten hoogste 20 honden en hun pups gehouden mogen worden op het betreffende perceel. Op 9 juli 2012 is de omgevingsvergunning 2e fase verleend en is daarmee de realisatie van de hondenverblijven vergund. Door de toezichthouders is op 3 augustus en 30 augustus 2017 gecontroleerd. Geconstateerd is dat er toen meer dan 20 honden aanwezig waren, wat een overtreding van het bestemmingsplan opleverde.

Vraag 22

Heeft de gemeente Woerden, de politie of een andere toezichthoudende en handhavende instantie na constatering van deze feiten nog vervolgcontroles uitgevoerd? Zo ja, zijn daar verdere overtredingen geconstateerd en in welke mate? Zo nee, waarom niet?

Er wordt door meerdere instanties gecontroleerd op de geldende wet- en regelgeving. Voor wat betreft de gemeente: deze heeft verschillende controles uitgevoerd.
Er hebben controles plaatsgevonden op 3 augustus 2017 en 30 augustus 2017, er is toen geconstateerd dat er meer dan 20 honden aanwezig waren. Naar aanleiding hiervan is een last onder dwangsom opgelegd om te komen tot beëindiging van de overtreding.
Op 12 november 2017 hebben de toezichthouders een hercontrole uitgevoerd. Tijdens deze controle hebben de toezichthouders vastgesteld dat er aan de lastgeving voldaan is. Later bleek dat er toch aanleiding was te veronderstellen dat er ondanks de nog geldende last onder dwangsom overtreding van de wet- en regelgeving plaatsvond. Daarom hebben de toezichthouders op 2 mei 2018, 22 juni 2018, 2 juli 2018 en 9 juli 2018 hercontroles uitgevoerd op het perceel Breeveld 17B te Woerden. Uit deze controles is gebleken dat er meer dan 20 honden op het perceel aanwezig waren. Daarmee is vier keer vastgesteld dat er niet aan de inhoud van de last onder dwangsom is voldaan en is vier keer van rechtswege een dwangsom verbeurd.

Vraag 23

Klopt het dat er op 17 mei 2018 op verzoek van de politie Woerden zeven dode teckels van deze fokkerij zijn ingevroren voor nader onderzoek? Zo ja, wat heeft dit onderzoek opgeleverd? Klopt het dat de dode dieren na onderzoek weer opgehaald zijn door de fokker en waarom mocht de fokker bewijsmateriaal voor verwaarlozing en mishandeling weer mee naar huis nemen? Kunt u uw antwoord toelichten?

In het kader van het nog lopende strafrechtelijke onderzoek kan op deze vragen niet nader worden ingegaan.

Vraag 24

Klopt het dat deze fokkerij in bedrijf kon zijn én kan blijven zonder Kamer van Koophandel-nummer en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Uniek Bedrijfsnummer (UBN)? Hoe kon dat onopgemerkt blijven? Waarom is hier tot nu toe nog niet op gehandhaafd?

Op 22 maart 2017 heeft de fokker naar aanleiding van de controle van RVO.nl een last onder dwangsom opgelegd gekregen wegens het nalaten de bedrijfsinrichting aan te melden (er was dus geen UBN). Dit is later aangevraagd en sinds 5 mei 2017 heeft de fokker een UBN nummer. Tevens verwijs ik u naar mijn antwoord op vraag 17.

Vraag 25

Wat is uw reactie op de casus van een anonieme gedupeerde teckeleigenaar die haar twee hondjes na vier weken uit het hondenpension, dat de fokker eveneens in bedrijf heeft, ophaalde in erbarmelijke staat: sterk vermagert (2–3 kilo), vacht vol klitten en klonterig opgedroogd traanvocht op de snuit, opgesloten in een kleine bench waarvan het drinkbakje enkel gevuld was met urine, vacht stinkend naar urine, bij thuiskomst schrokten de hondjes beiden hun etensbak leeg, alsof ze lange tijd geen eten hadden gekregen, één van de teckeltjes jankte iedere keer dat het thuis naar buiten moest en vertoont na het pensionbezoek agressief en aanvallend gedrag jegens vreemden?5

Uiteraard vind ik misstanden die hier worden beschreven vreselijk. De wetgeving en mijn inspanningen op het terrein van voorlichting en handhaving zijn er juist op gericht dit soort misstanden tegen te gaan. NVWA, LID en politie kunnen ook optreden tegen overtredingen op het terrein van dierenwelzijn. Vanuit de overheid zijn dit soort misstanden helaas niet altijd te voorkomen.

Vraag 26

Heeft de fokker een vergunning voor een hondenpension en is daar ooit controle geweest van toezichthoudende en handhavende instanties? Zo nee, zal er nu en in de toekomst gecontroleerd en gehandhaafd worden zodat schrijnende situaties zoals hierboven omschreven zich niet meer voor kunnen doen? Zo ja, wat is er tijdens inspecties aangetroffen en hoe is er gereageerd op eventuele misstanden?

De LID heeft op 13 februari 2017 – naar aanleiding van een verzoek van de NVWA in verband met ontvangen meldingen – een inspectie uitgevoerd bij de betreffende fokker. Naar aanleiding van deze controle is door RVO.nl een last onder dwangsom opgelegd in verband met het nalaten de bedrijfsinrichting aan te melden (er was geen UBN). Daarnaast is naar aanleiding van deze inspectie van de LID een last onder bestuursdwang opgelegd door RVO.nl, waarbij de houder binnen twee uur de honden van vers water moest voorzien en de huisvesting moest verbeteren (bewegingsruimte en hygiëne). Aan de last onder bestuursdwang heeft de fokker destijds gehoor gegeven en sinds 5 mei 2017 heeft de fokker de bedrijfsinrichting aangemeld en een UBN-nummer gekregen.
In 2017 en 2018 is door de gemeente gecontroleerd op het bestemmingsplan (zie antwoord vraag 22). In juni 2018 heeft de NVWA op de betreffende locatie bestuursdwang toegepast en proces verbaal opgemaakt.

Vraag 27

Deelt u de mening dat een fokker waarvan circa 150 honden in beslag zijn genomen waarvan circa 120 wegens verwaarlozing, niet in de gelegenheid gesteld mag worden om een hondenpension in bedrijf te houden? Zo nee, hoe kan het dierenwelzijn dan volgens u gegarandeerd worden? Zo ja, welke stappen gaat u zetten opdat het hondenpension zo snel mogelijk gesloten wordt?

De rechter bepaalt of er een houdverbod wordt opgelegd voor het overtreden van welzijnsregels, en zo ja, voor welke duur. De gemeente is verantwoordelijk voor optreden tegen het overtreden van de vergunningsvoorwaarden.

Vraag 28

Welke (andere) vergunningen zijn er afgegeven op het adres van de fokkerij in Woerden? Stroken deze eventuele vergunningen of het ontbreken daarvan met de huidige situatie waarin de politie en de NVWA de fokkerij na het laatste bezoek in bedrijf gelaten hebben? Zo nee, wat gaat u aan deze situatie doen?

Voor zover het mijn beleidsterrein betreft, is geen sprake van andere vergunningen.

Vraag 29

Klopt het dat er op grote schaal gefraudeerd werd met de documentatie van de honden? Klopt het dat er, op papier, honden geboren werden uit ouders die in werkelijkheid al dertig jaar overleden waren? Klopt het dat er honden te boek stonden die een fysiek onmogelijk aantal van 4–5 nestjes per jaar wierpen? Klopt het dat potentiële kopers de keuze hadden of zij het hondje naar keuze met of zonder stamboom kochten? Hoe kan het dat de NVWA hier geen zicht op had? Heeft de NVWA daar inmiddels wel zicht op of kunnen soortgelijke toestanden bij deze fokker nog steeds plaatsvinden? Kunt u uw antwoorden toelichten?

Momenteel wordt onderzoek gedaan naar de gang van zaken binnen het betreffende bedrijf. Ik kan daar op dit moment geen nadere mededelingen over doen.

Vraag 30

Is deze fokker ook in beeld voor belastingontduiking nu kopers de pups standaard contant moeten afrekenen, zoals o.a. in de uitzending van «Opgelicht?!» werd benadrukt?

In het kader van het nog lopende strafrechtelijke onderzoek kan op deze vragen niet nader worden ingegaan.

Vraag 31

Hoe ziet u de rol van de Raad van Beheer (RvB), waarbij de fokkerij staat ingeschreven en die bij de Woerdense fokker diverse locatiecontroles heeft gedaan, maar over de verkoop van honden zonder stamboom door hun leden aangeeft dat dit «buiten het gezichtsveld en de invloedssfeer van de RvB valt»?

De RvB is een private organisatie en het is aan de RvB hoe hier mee om te gaan. Wel heb ik van de RvB begrepen dat fokkers niet ingeschreven staan noch lid kunnen zijn bij de RvB. De rol van de RvB – zoals de situatie bij de fokker in Woerden – is gering, omdat de RvB beperkte opsporingsbevoegdheid heeft. Enkel als de fokker een dienst afneemt van de RvB – zoals bijvoorbeeld het aanvragen van een stamboom voor de pups – kan de RvB een locatiecontrole uitvoeren. Vraagt de fokker geen dienst aan, dan valt de situatie op de locatie buiten het gezichtsveld en invloedsfeer van de RvB.

Vraag 32

Deelt u de mening dat de RvB misstanden, zoals honden in een benarde situatie al dan niet met stamboom, had moeten melden aan de NVWA danwel de (dieren)politie of de Landelijke Inspectiedienst Dierenbescherming? Zo nee, waarom niet?

Ik vind dat eenieder (dus ook de RvB) die op de hoogte is van misstanden, deze zo snel mogelijk zou moeten melden. De Wet dieren kent ook een zorgplicht: eenieder verleent een hulpbehoevend dier de nodige zorg.

Vraag 33

Klopt het, zoals uit anonieme bron is vernomen, dat de Raad van Beheer bij navraag zegt in 2018 geen stambomen af te hebben gegeven aan hondjes van deze fokker, terwijl in hun register Generaties Online vier nestjes in 2018 worden vermeld (totaal 14 pups)? Hoe is dat met elkaar te rijmen en vindt u het handelen van de RvB hiermee niet op zijn minst dubieus? Kunt u uw antwoord toelichten?

De overheid heeft geen bemoeienis met de afgifte van stambomen, evenmin als met interne sanctionering binnen private organisaties, en oordeelt hier niet over. Naar ik van de RvB heb begrepen, zijn er voor nestjes in 2018 geen stambomen meer afgegeven en is de dienstverlening aan deze fokker stopgezet.

Vraag 34

Wat zegt het volgens u over de mate van zelfregulering van organisaties, zoals de Raad van Beheer, hebben nagelaten om misstanden waarvan zij op de hoogte waren te melden en een dergelijke fokker ondanks alles hebben toegestaan lid te blijven van de vereniging?

Naar ik van de RvB heb vernomen, heeft de Raad de dienstverlening aan de deze fokker stopgezet en de kennelnaam van de fokker ingetrokken. De fokker is nu uitgesloten om deel te nemen aan de georganiseerde kynologie in Nederland.

Vraag 35

Bent u er alert op dat deze Woerdense fokkerij wellicht een doorvoer- en/of doorverkoopadres is voor pups uit internationale malafide puppyhandel, er op gelet dat er afgelopen weekend busjes met Hongaars kenteken bij de fokkerij werden gesignaleerd en Nederland, zoals u weet, één van de belangrijkste doorvoerlanden in het internationale criminele netwerk van illegale puppyhandel is en Hongarije één van de belangrijkste landen is waar deze puppy’s gefokt worden? Zo ja, welke actie gaat u hierop nemen? Zo nee, kunt u uitgebreid toelichten waarom niet?

In het kader van het nog lopende strafrechtelijke onderzoek kan op deze vragen niet nader worden ingegaan.

Vraag 36

Bent u bereid de uitkomsten van de gesprekken met de uitgevers van dierenpaspoorten, zoals u aangaf in de uitzending van «Opgelicht?!», om de fraude daarmee terug te dringen met de Kamer te delen? Zo ja, op welke termijn? Zo nee, waarom niet?

Ik zal uw Kamer informeren over de voortgang op het terrein van de verbeteringen van het systeem van paspoorten en identificatie en registratie. Mijn planning aangaande deze verbeteringen treft u aan in mijn nog te ontvangen beleidsbrief dierenwelzijn.

Vraag 37

Wat vindt u van de gang van zaken dat, zoals is vernomen van anonieme tipgevers, de dierenarts die de eerste enting geeft en de gezondheidsverklaring aftekent, niet de dierenarts is die de puppy’s chipt, terwijl die suggestie wel gewekt werd door de fokker? En dat de dierenarts aan de kopers liet weten dat het chippen na de eerste enting door de Raad van Beheer gedaan zou worden? Werkt dit geen chip- en paspoortfraude in de hand, nu er feitelijk een blanco paspoort zonder chipnummer wordt afgegeven waar ieder willekeurig gechipt hondje aan gekoppeld kan worden?

Een Europees paspoort mag alleen door een dierenarts worden afgegeven, wanneer dit conform de geldende regelgeving is ingevuld. Voorafgaand aan afgifte dient de identiteit van het dier te worden gecontroleerd (chip). Wanneer identificatie niet mogelijk is, mag geen paspoort worden uitgegeven. Het dier dient dan eerst gechipt te worden.

Vraag 38

Welke instantie gaat de screening uitvoeren waar u naar verwees in de uitzending van «Opgelicht?!» in uw voorstel dat alleen dierenartsen en professionals, en ook alleen na screening, in de toekomst nog mogen chippen? Hoe gaat u dat handhaven, gezien de capaciteitsproblemen van de NVWA?

Na aanmelding om als chipper op het chipregister te komen volgt een screening op de identiteit. Wanneer later blijkt dat iemand op deze lijst zich niet aan de regels houdt, kan hij van de lijst geschrapt worden. Hoe en door wie dit gebeurt, moet nog nader uitgewerkt worden.

Vraag 39

Wat zijn in uw ogen professionals? Zijn dat bijvoorbeeld ook mensen die bedrijfsmatig omgaan met honden, zoals bovengenoemde fokkers? Kunt u uw antwoord toelichten?

Nee, die bedoel ik niet. Professionals zijn mensen die honden mogen chippen en op het chipregister staan.

Vraag 40

Wanneer ontvangt de Kamer de verdere uitwerking van uw plannen om illegale hondenfok en -handel tegen te gaan?

Ik zal u hier nader over informeren in de beleidsbrief dierenwelzijn.

Vraag 41

Gezien de urgentie voor de achtergebleven honden bij deze fokker in Woerden en het feit dat zowel de fokkerij als het hondenpension nog altijd in bedrijf zijn, wilt u alstublieft deze vragen in tegenstelling tot de vastgestelde maximale beantwoordingstermijn van drie weken, sneller en wel zo snel mogelijk beantwoorden?

Aan dit verzoek kon ik helaas niet tegemoet gekomen in verband met afstemming van de antwoorden met andere organisaties en departementen.

Vraag 1

Bent u bekend met de inhoud van de klachten die de niet-gouvertnementele organisaties (ngo's) Accountabilty Counsel en Central and Eastern European Bankwatch Network hebben ingediend bij de International Finance Corporation, onderdeel van de World Bank Group en de European Bank for Regional Development over de megakippenboerderij in het Oekraïense Vinnytsia, eigendom van het Oekraïense bedrijf MHP?1 Bent u bekend met het feit dat de klachten ontvankelijk zijn verklaard?

Ja, ik ben bekend met de klachten ingediend bij IFC en de EBRD. Ten tijde van schrijven was mij bekend dat de IFC de klacht ontvankelijk heeft verklaard. Het IFC is daarom begonnen met het proces voor de inhoudelijke beoordeling van de klacht. Bij de EBRD is ontvangst van de klacht op 21 juni bevestigd en is men nu bezig met beoordeling van de ontvankelijkheid. Volgens de procedure hebben zij hier 40 werkdagen de tijd voor.

Vraag 2

Bent u bekend met het feit dat er ruim 110 miljoen kippen per jaar op deze megaboerderij gehouden worden en met het feit dat MHP volgens zijn jaarverslag van plan is om in 2021–2022 het totaal aantal kippen jaarlijks gehouden in Vinnytsia op te voeren tot ruim 400 miljoen?

Ja.

Vraag 3

Bent u voorts bekend met de recent ingezette zeer agressieve exportstrategie van MHP, met name gericht op de EU en West-Europa?2 Klopt het dat MHP in samenwerking met de Nederlandse vleesverwerker Jan Zandbergen «Oekraïens» vlees «herlabelt» en het vervolgens als «Nederlands» vlees verkoopt, daarbij gebruikmakend van de faciliteit in Veenendaal? Is dit een voorbeeld van de wijze waarop MHP-eigenaar Yuriy Kosyuk de importrestricties van de Europese Unie omzeilt? Klopt de berichtgeving dat de associatieovereenkomst met Oekraïne dit mogelijk heeft gemaakt?3

MHP exporteert inderdaad kippenvlees naar de EU. MHP heeft een fabriek in Veenendaal geopend waar kippenvlees uit Oekraïne gesneden wordt. Het gaat om borstkappen met daaraan een stuk vleugel. Op aanvraag van Europese lidstaten heeft de Europese Commissie onderzocht of deze import voldoet aan de regels van het associatieakkoord. De Europese Commissie heeft daarop aangegeven dat het geïmporteerde product onder de gebruikte code van de systematiek van de Gecombineerde Nomenclatuur (GN-code) valt. Voor deze GN-code (0207 13 70) is in het associatieakkoord afgesproken om het tarief naar nul euro te verlagen. Deze export kan dus inderdaad op basis van de afspraken die in het associatieakkoord met Oekraïne zijn gemaakt. De Europese Commissie heeft aangegeven dat dit gebruik op deze wijze niet voorzien was en is daarover in overleg met Oekraïne. Nederland blijft hierover in overleg met de Europese Commissie.
Het is belangrijk te benadrukken dat het vlees dat de EU binnenkomt, moet voldoen aan Europese eisen op gebied van voedselveiligheid en etikettering. De Europese Verordening 1337/2013 bepaalt het vermelden van het land van oorsprong bij vers, gekoeld of bevroren vlees. Het etiketteren van geïmporteerd vlees moet voldoen aan de regels van de verordening 1169/2011. Als de dieren gehouden en geslacht zijn in Oekraïne, dan moet dat op het etiket vermeld worden. Het kippenvlees dat in Veenendaal gesneden wordt mag niet gelabeld worden met «Gehouden in Nederland».
Het bedrijf in Veenendaal is vanzelfsprekend gebonden aan de Europese wet- en regelgeving. In het associatieakkoord is bovendien afgesproken dat Oekraïne zich zal inspannen om zijn wetgeving in overeenstemming te brengen met die van de EU, ook op het terrein van dierenwelzijn en diergezondheid. Oekraïne heeft hiertoe een strategiedocument bij de EU ingediend met de voorgenomen planning van de aanpassing van de sanitaire en fytosanitaire (SPS) en dierenwelzijnswetgeving. Hiermee heeft de Raad in juli 2017 ingestemd. In Annex V van het associatieakkoord is daartoe een lijst opgenomen met EU-wet- en -regelgeving waaraan Oekraïne zich gaat conformeren. Oekraïne heeft aangegeven de Europese standaarden in fases te implementeren in de periode van 2016–2021.

Vraag 4

Deelt u de mening dat een dergelijke megaproductie en exportstrategie tot een Europa-brede «race-to-the-bottom» leidt, met daarbij mogelijk ernstige negatieve gevolgen voor het dierenwelzijn in Nederland, ook gezien de toezichtsproblematiek waar Nederland mee te kampen heeft?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Kunt u aangeven of en zo ja voor hoeveel er aan exportkredietverzekeringen zijn verstrekt voor Nederlandse bedrijven die zaken doen met MHP sinds 2012? Kunt u voorts aangeven hoeveel van die exportkredietverzekeringen nu nog lopende zijn? Kunt u aangeven hoeveel van deze exportkredietverzekeringen voor Nederlandse exporttransacties aan MHP specifiek bestemd waren voor de megakippenboerderij in Vinnytsia? Kunt u aangeven in hoeverre Nederlandse bedrijven daadwerkelijk een beroep hebben gedaan op de exportkredietverzekering?

Sinds 2012 zijn er voor 18 transacties een polis afgegeven, waarvan er negen betrekking hebben op de locatie Vinnytsia. Van de afgegeven polissen zijn er reeds twee afgewikkeld. Het resterende risico onder de 16 nog lopende polissen bedraagt thans EUR 34,1 mln. Voorts is er nog één dekkingstoezegging actief (obligo EUR 1,7 mln) welke geen betrekking heeft op de locatie Vinnytsia.
Er hebben geen schade-uitkeringen plaatsgevonden op de verzekerde transacties.

Vraag 6

Kunt u inzicht geven in de beoordelingen van Atradius DSB van exportkredietverzekeringsaanvragen van Nederlandse bedrijven die een exportkredietverzekering hebben gevraagd voor een toelevering aan MHP, en inclusief de beoordeling op duurzaamheidsgebied, milieu en dierenwelzijn voor de afgelopen zeven jaar?

Atradius DSB heeft polissen uitgereikt voor transacties met vijf verschillende boerderijlocaties. Uit de beoordeling die met het oog hierop is uitgevoerd blijkt dat MHP professioneel wordt gerund en de kwaliteit van de productie op hoog niveau kan houden door voor kritieke onderdelen steeds te investeren in apparatuur en machines die afkomstig zijn van gerenommeerde partijen. Naast Nederlandse machineproducten zijn dit vooral Duitse en Deense producenten geweest. Aangezien er potentieel grote nadelige milieu en sociale effecten kunnen optreden is de meest uitgebreide milieu en sociale beoordeling (zogeheten categorie A-beoordeling) uitgevoerd, inclusief ex-ante publicatie van het project. Hoewel de milieueffectrapportages van MHP niet van hoge kwaliteit zijn, was het door middel van aanvullende informatie van het bedrijf en via derden mogelijk voldoende informatie te verkrijgen om tot een eindoordeel te komen. Uit deze informatie komt naar voren dat MHP voldoet aan de EU-richtlijnen wat betreft de leefruimte die beschikbaar is per dier. Daarnaast voldoen de vijf projectlocaties aan de relevante IFC Performance Standards en EHS Guidelines for Poultry Production op bijvoorbeeld het gebied van watergebruik. Vanwege het feit dat er regelmatig ekv-aanvragen worden gedaan voor transacties op MHP en de aandacht voor dit bedrijf, volgt Atradius DSB deze debiteur doorlopend.

Vraag 7

Kunt u aangeven hoe het beleid van Atradius zal veranderen naar aanleiding van de aangenomen motie Alkaya/Van Raan4, waarin de regering wordt opgeroepen om er zorg voor te dragen dat iedere aanvraag voor een exportkredietverzekering waarbij de risico's op schending van mensenrechten of milieuschade te groot zijn, wordt afgekeurd?

Transacties waarbij het risico op schending van mensenrechten of milieuschade te groot is keur ik af, in lijn met staand beleid. Recent heb ik het mvo-beleidsdocument bijgewerkt en aangescherpt. Dit document, dat ik in februari aan uw Kamer heb aangeboden, beschrijft in detail de wijze waarop dergelijke risico’s worden beoordeeld (zie Kamerstukken 2017–2018, 26 485, nr. 255, incl. bijlage).

Vraag 8

Deelt u de mening, nu de klachten tegen MHP ontvankelijk zijn verklaard, dat de verschillende klachtelementen van Accountabilty Counsel en Central and Eastern European Bankwatch Network dienen te worden meegewogen door Atradius DSB bij het beoordelen van toekomstige aanvragen voor exportkredietverzekeringen aan bedrijven die zaken doen met MHP?

Zie antwoord bij vraag 1. De klacht bij IFC is ontvankelijk verklaard, en de EBRD is op het moment van schrijven nog in het proces van beoordeling van ontvankelijkheid.
In de beoordeling van Atradius DSB worden klachten van ngo’s altijd meegewogen. Ook indien klachten niet ontvankelijk worden verklaard bij andere instellingen of als nieuwe aanvragen uitblijven zal Atradius DSB deze adresseren. Zoals aangegeven volgt Atradius DSB MHP doorlopend vanwege de regelmatige ekv-aanvragen en vanwege de aandacht voor het bedrijf. Conform het mvo-beleid voor de ekv zullen deze klachten worden meegewogen bij de beoordeling indien er nieuwe aanvragen worden ontvangen.

Vraag 1

Kent u het bericht «West-Brabantse aardbeientelers luiden noodklok over «oneerlijke» Belgische concurrentie»?1

Ja.

Vraag 2

Herkent u het door de Coöperatieve Land- en Tuinbouwvereniging Zundert (CLTV Zundert) geschetste beeld dat Belgische aardbeientelers volop subsidie uit de Europese Unie krijgen? Zo nee, waarom niet?

Nee. Op grond van de Europese verordening dient elke lidstaat een nationale strategie voor duurzame operationele programma's in de sector groenten en fruit vast te stellen. In de nationale strategie worden de doelstellingen van de operationele programma's en instrumenten vastgelegd op basis van een analyse van de sterke en de zwakke punten en het ontwikkelingspotentieel van de eigen tuinbouwsector. Daarbij kunnen de lidstaten voorschriften vaststellen voor de subsidiabiliteit van maatregelen, acties of uitgaven in het kader van operationele programma's. Dit betekent dat er onvermijdelijk verschillen tussen lidstaten ontstaan met betrekking tot de subsidiemogelijkheden voor producentenorganisaties in de groenten- en fruitsector. Ik ben niet tot in detail bekend met de nationale strategie van de Vlaamse overheid, maar het is niet vreemd dat België op basis van de eigen analyse andere keuzes heeft gemaakt dan Nederland.

Vraag 3

Heeft u contact gehad met de CLTV Zundert over de beschreven problematiek? Zo ja, wanneer was dit? Wat is er tijdens deze bijeenkomsten besproken en wat waren de uitkomsten van deze gesprekken?

Bij het opstellen van de Nationale Strategie voor de toepassing van de Gemeenschappelijke Marktordening voor groenten en fruit in Nederland 2017–2020 zijn de producentenorganisaties in Nederland geconsulteerd over de nationale keuzes. Ook met CLTV Zundert is gesproken. Echter, voor de producentenorganisatie, die lid is van een transnationale unie van producentenorganisaties met hoofdzetel in Vlaanderen, leken de Nederlandse keuzes mogelijk lange tijd minder relevant omdat zij er vanuit ging dat voor de eigen activiteiten de keuzes in het kader van de Vlaamse nationale strategie van belang waren. De Vlaamse overheid is echter meer onderscheid gaan aanbrengen tussen activiteiten die op het niveau van de aangesloten producentenorganisaties worden uitgevoerd en activiteiten die daadwerkelijk op het niveau van de transnationale unie worden uitgevoerd.

Vraag 4

Herkent u zich in de bewering van de CLTV Zundert dat de Nederlandse regering nauwelijks wil meewerken aan Europese subsidies voor Nederlandse aardbeientelers? Zo nee, waarom niet?

Nee. Om de concurrentiepositie van de Nederlandse tuinbouw te behouden en te versterken is met de Nationale Strategie 2017–2020 afgestapt van de focus op kostprijsverlaging en schaalvergroting ten faveure van een meer gerichte inzet van GMO-middelen op marktgericht produceren, versterking afzetstructuur en verduurzaming. De herijking van de focus in de Nationale Strategie heeft ook geleid tot een wijziging in de subsidiemogelijkheden; zo komen meer gangbare exploitatiekosten niet meer in aanmerking voor subsidie. Daarentegen is er subsidie voor producentenorganisaties beschikbaar voor inspanningen tot bijvoorbeeld verbetering of vernieuwing van producten en concepten of logistieke innovaties. Ook de producentenorganisatie CLTV Zundert zou met deze mogelijkheden haar voordeel kunnen doen.

Vraag 5

Wat is volgens u de reden dat buitenlandse telers van onder andere aardbeien in vergelijking met hun Nederlandse collega’s meer subsidies vanuit de Europese Unie ontvangen?

Ik verwijs u hiervoor naar mijn antwoord op vraag 2.

Vraag 6

Wat zijn volgens u de gevolgen voor de concurrentiepositie van Nederlandse telers indien buitenlandse partijen meer subsidie krijgen vanuit de Europese Unie?

Uit de analyse die ten grondslag ligt aan de Nationale Strategie blijkt dat de Nederlandse tuinbouw niet kan concurreren op kostprijs, maar zich vooral moet onderscheiden op kwaliteit, service en nieuwe of verbeterde producten. Subsidies voor exploitatiekosten dragen hier niet aan bij.

Vraag 7

Wilt u zich blijven inzetten voor een gelijk speelveld voor boeren en tuinders in de Europese Unie en u, indachtig deze instelling, ook blijven inzetten voor tuinders zoals de bedrijven aangesloten bij de CLTV Zundert? Zo nee, waarom niet?

Ik wil mij blijven inzetten voor een concurrentiekrachtige tuinbouwsector in Nederland, ook in het kader van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouw Beleid.

Vraag 1

Heeft u het in 2016 aangekondigde verbod op het gebruik van de sleepvoet heroverwogen? Zo ja, op welke wijze? Zo nee, waarom niet?1

Het aangekondigde verbod op het gebruik van de sleepvoetbemester heeft betrekking op het verbod ervan op grasland gelegen op klei- en veengrond. Dit verbod is in 2011 en 2012 al aangekondigd (Kamerstukken 30 654, nr. 99 respectievelijk 33 037, nr. 32). Een verbod op toepassing op zand- en lössgrond werd in 2009 aangekondigd (Kamerstuk 28 385, nr. 134) en is in 2012 ingevoerd (Stb. 2009, nr. 477). In 2016 heeft mijn ambtsvoorganger uw Kamer meegedeeld dat de voorgenomen datum van inwerkingtreding van het verbod op het gebruik van de sleepvoetbemester op grasland op klei- en veengrond werd opgeschort van 1 januari 2017 naar 1 januari 2018 (Kamerstuk 33 037, nr. 182) en in mijn brief van 23 mei jl. (Kamerstuk 33 037, nr. 286) heb ik u geïnformeerd over mijn besluit het verbod op 1 januari 2019 in werking te laten treden vanwege de noodzaak om in het kader het Programma Aanpak Stikstof (PAS) tot aantoonbare vermindering van de ammoniakemissie in de landbouw te komen. Dit is in overeenstemming met de «Overeenkomst generieke maatregelen in het kader van PAS» (maart 2014)1 die mijn ministerie en sectorale vertegenwoordigende instanties uit de landbouw hebben ondertekend. Een van de afspraken is om via het sleepvoetverbod op grasland op klei en veen de ammoniakemissie te verminderen. In lijn met deze overeenkomst zijn er sinds 2013 alternatieven ontwikkeld, mede omdat met de toegestane bemestingssystemen die de mest in de grond brengen door in de graszode te snijden (de zodenbemester en de sleufkouterbemester) er risico’s zijn op beschadiging van de graszode, vooral op veengrond. Op zwaardere kleigrond is veel trekkracht nodig en kunnen deze systemen bij droogte onvoldoende in de grond komen waardoor ze mest niet voldoende in de bodem brengen.

Vraag 2

Bent u zich ervan bewust dat met het verbod op het gebruik van de sleepvoetbemester naar alternatieve systemen gezocht moet worden voor het bemesten met drijfmest van grasland op veen en klei?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Welke alternatieven zijn er volgens u?

Met medefinanciering van het ministerie zijn er onderzoeken uitgevoerd door het bedrijfsleven om tot alternatieven te komen voor gebruik op grasland op klei- en veengrond. In de Overeenkomst staan de randvoorwaarden: 1) eenzelfde of hogere ammoniakemissiereductie als het injecteren van mest in de bodem, 2) geen negatieve gevolgen voor andere milieuaspecten en 3) handhaafbaar en controleerbaar. De Commissie van Deskundigen Meststoffenwet (CDM) heb ik gevraagd de onderzoeken te beoordelen op de mate van ammoniakemissie2 betreffende voorwaarde 1) en de wijze waarop deze technisch geborgd zouden kunnen worden3 betreffende voorwaarde 3).
De alternatieven die voldoen aan de voorwaarden, zijn de pulse-trackbemester die de drijfmest in kuiltjes in de grond brengt en de sleepvoetbemester waarbij de drijfmest verdund met water (twee delen mest en één deel water) op de grond wordt gebracht in strookjes van maximaal 10 cm breed. Wat betreft voorwaarde 2) is er geen aparte beoordeling door de CDM geweest. De Technische Commissie Bodem (TCB) heeft in haar advies bij het systeem waarbij verdunning van mest plaatsvindt, opgenomen dat er met verdunde mest een groter risico is op afspoeling. In de onderzoeken die zijn uitgevoerd met de sleepvoetbemester waarbij drijfmest die was verdund met water, werd aangewend, is dat echter niet waargenomen; daarbij is tot bijna 40 m3 drijfmest (plus water) per hectare aangewend bij verdunning van twee delen mest en één deel water.
Voor deze alternatieven werkt mijn ministerie nu aan de uitwerking van de regelgeving zodat deze kunnen worden toegepast in 2019. Ook werkt mijn ministerie op verzoek van de sector aan uitwerking van een alternatief voor bedrijven waar de melk- en kalfkoeien bovengemiddeld worden geweid. Dan mag in beperkt mate de sleepvoetbemester worden gebruikt zonder dat daarbij de drijfmest wordt verdund met water; dat betreft de zomerperiode. Want in het voorjaar dient met een emissiearm bemestingssysteem de drijfmest te worden uitgereden; dit kan ook met de sleepvoetbemester, maar dan dient de mest met voldoende water te worden verdund.

Vraag 4

Kunt u toelichten wat de gevolgen van het gebruik van deze alternatieven zijn voor de verschillende grondsoorten?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Bent u ermee bekend dat alternatieve vormen van mestaanwending op sommige grondsoorten haaks staan op uw beleid om het scheuren van grasland tegen te gaan?

De hierboven vermelde alternatieven zijn juist ontwikkeld om het doorsnijden van de graszode op klei- en veengrond te voorkomen. Dit draagt bij aan het tegengaan van het scheuren van grasland op deze grondsoorten.

Vraag 6

Kunt u aangeven of, en hoe, er bij het maken van de afweging van het verbod van de sleepvoetbemester alleen gekeken is naar de effecten met betrekking tot Natura 2000 of ook naar de gevolgen van het gebruik van andere technieken voor bijvoorbeeld de grond en het bodemleven?

Er is in de onderzoeken aandacht geweest voor de mate van ammoniakemissie en de beschadiging aan de graszode. Daar deze methoden niet wezenlijk verschillen van de bestaande methoden, is er geen specifieke aandacht geweest voor de gevolgen voor het bodemleven.

Vraag 7

Waarom kondigt u aan dat als de controleerbaarheid van alternatieve systemen niet geborgd is het verbod toch van kracht wordt? Hoe houdt u rekening met een goede landbouwpraktijk?

Ik voer het «sleepvoetverbod» in omdat de afspraken die daarover gemaakt zijn, moeten worden doorgevoerd om de doelstellingen van het PAS te realiseren. Indien op de alternatieven waarop borgingstechniek noodzakelijk is, deze techniek niet beschikbaar is in het bemestingsseizoen van 2019, dan zijn alleen de technieken toegestaan waarbij de mest in de grond wordt gebracht. In het kader van goede landbouwpraktijk is het zaak dat deze alternatieve systemen kunnen worden gebruikt zodat beschadiging van de graszode wordt voorkomen. Bij het bemestingssysteem dat de mest in kuiltjes in de grond brengt, lijkt de kans op beschadiging aan de graszode het kleinst.

Vraag 8

Wie is verantwoordelijk voor de borging van mogelijke alternatieven en welke rol heeft u daarbij?

De gebruiker is er verantwoordelijk voor dat op de alternatieven die niet meer op het oog kunnen worden gecontroleerd een borgingstechniek aanwezig is, zodat bij controle via digitale informatie kan worden nagegaan of het betreffende alternatief op de juiste wijze heeft gewerkt. Dit betreft de sleepvoetbemester waarmee met water verdunde mest wordt uitgereden. Wat betreft bovengemiddelde beweiding van melk- en kalfkoeien in combinatie met het gebruik van de sleepvoetbemester zonder verdunning met water toe te passen, zal worden aangesloten op de bestaande certificering voor het leveren van weidemelk.
In de uitwerking van de regelgeving is het de bedoeling dat de producent of leverancier ervoor verantwoordelijk is dat, wanneer vereist, nieuw verkochte systemen voor bemesting technisch geborgd zijn. Per type van een machinebouwer moet deze borging, voordat het in de handel komt, getoetst zijn door een door de overheid aangewezen instantie. Voor bestaande systemen geldt dat de eigenaar ervoor verantwoordelijk is dat via een machinebouwer het bestaande systeem wordt voorzien van een technische borging die per machinebouwer is goedgekeurd door een door de overheid aangewezen instantie.

Vraag 9

Kunt u aangeven welke voordelen deze nieuwe systemen hebben voor bemesten van bedrijven die de koeien weiden? Kunt u de onderzoeksresultaten daarover naar de Kamer sturen?

Het gebruik van de alternatieve bemestingssystemen wordt niet echt anders. Het enige dat verandert is dat er bij gebruik van de sleepvoetbemester water aan de mest moet worden toegevoegd en dat daarbij een borging nodig is om bij controle te kunnen vaststellen of de voorgeschreven verdunning met water is toegepast. Dit verschilt niet wezenlijk voor de toepassing op bedrijven die wel en niet weiden. Voor het systeem van bovengemiddelde beweiding dient er bovengemiddeld geweid te worden om tot voldoende reductie van ammoniakemissie te komen. Ik heb onlangs een advies aan de CDM gevraagd en ontvangen over het minimale aantal weide-uren dat nodig is om de sleepvoetbemester met onverdunde mest bij bovengemiddelde beweiding te mogen gebruiken (zie bijlage)4. Een daarbij gestelde voorwaarde, in lijn met wat in de Overeenkomst generieke maatregelen staat, is dat de ammoniakemissie op bedrijfsniveau minstens gelijk moet zijn aan een bedrijfssituatie waar de melk- en kalfkoeien 720 uren weidegang per jaar hebben en alle drijfmest emissiearm wordt aangewend (dat is met een systeem waarbij de ammoniakemissie gelijk is aan die van een zodenbemester). Om de sleepvoetbemester toe te passen waarbij alle drijfmest onverdund wordt uitgereden, zijn er gemiddeld 4.200 weide-uren nodig om aan deze voorwaarde te voldoen. Dat wordt lager naarmate een groter aandeel met een emissiearm systeem wordt uitgereden: bij 60% emissiearm zijn 2450 weide-uren nodig.

Vraag 10

Welke afwegingen liggen ten grondslag aan de beslissing een uitzondering te maken voor de sleepvoetbemester met sleepslangsysteem aangezien aan deze uitzondering ook nadelen kleven (zo is voor dit systeem veel extra water nodig en zware machines die soms ook bij natte weersomstandigheden over het land moeten rijden)? Bent u bereid deze onderbouwing met de Kamer te delen? Zo nee, waarom niet?2

Ik ben niet van plan in de regelgeving een uitzondering te maken voor de noodzakelijke borgingstechniek in het slangaanvoersysteem waarbij een sleepvoetbemester als bemestingselement wordt gebruikt. Elk systeem dat in combinatie met een dergelijk bemestingselement wordt gebruikt en water moet gebruiken voor verdunning zal bij controle door middel van borgingstechniek moeten kunnen aantonen dat op de juiste wijze de verdunning is toegepast. Het slangaanvoersysteem met sleepvoetbemester heeft ten opzichte van het systeem waarbij een tankwagen met daarachter een sleepvoetbemester of waarbij een zodenbemester wordt toegepast als voordeel dat er minder trekkracht nodig is.

Vraag 11

Klopt het dat aan alternatieven de eis gesteld wordt dat de mest na toedienen niet meer zichtbaar mag zijn? Zo ja, wat is hiervan de onderbouwing?

Nee, dat is niet juist. Bij op het oog controleerbare systemen moet de mest in sleufjes of kuiltjes van maximaal 5 cm breed liggen waarbij de mest niet over de rand komt. Bij systemen waarbij verdunning met water wordt toegepast, moet de mest in strookjes van maximaal 10 cm breed op de grond worden gelegd; in de rijen is er daarbij een minimale afstand van 15 cm (hart-op-hart).

Vraag 1

Kent u het bericht «Ernstig dierenleed vastgelegd bij nertsentransport vanuit Nederland»?1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u de beelden van het nertsentransport?

Vraag 3

Hoe beoordeelt u de wijze waarop de draadgazen kooitjes op elkaar zijn gestapeld met slechts een stukje papier tussen iedere kooi om de urine en ontlasting tegen te houden?

Vraag 4

Hoe beoordeelt u het feit dat nertsen konden ontsnappen uit de kooien tijdens het transport?

Vraag 5

Hoe beoordeelt u het feit dat de nertsen tijdens het hele transport moesten blijven staan in de scheve, deels verticaal gestapelde kooien?

Vraag 6

Kunt u de geconstateerde overtredingen op de Europese Verordening (EG) nr. 1/2005 van de Raad inzake de bescherming van dieren tijdens het vervoer bevestigen?2

Vraag 7

Welke maatregelen bent u of zijn uw collega’s van de Poolse of Duitse autoriteiten voornemens te ondernemen tegen deze Nederlandse nertsentransporteur?

Volgens de door Eyes on Animals aangeleverde gegevens betrof het hier geen Nederlandse transportonderneming, maar een in Polen geregistreerde transportonderneming met in Polen geregistreerde transportmiddelen.
Als het gaat om overtredingen op Pools grondgebied dan is het aan de Poolse autoriteit om hier handhavend op te treden. Uit navraag bij de Poolse inspectie is gebleken dat zij momenteel een officiële reactie voorbereidt.
De Duitse inspectie laat desgevraagd weten geen actie te ondernemen, omdat Duitsland in dit geval slechts doorvoerland was en de constateringen niet op Duits grondgebied plaatsvonden.

Vraag 8

Hoe vaak heeft de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) in de afgelopen vijf jaar controles uitgevoerd op nertsentransporten? Wat zijn hierbij de bevindingen geweest? Indien er geen controles hebben plaatsgevonden, wat is hiervoor de reden?

In het geval van nertsen is er geen exportkeuring verplicht. Controles op het vervoer van nertsen kunnen vallen binnen de door de NVWA uitgevoerde risicogerichte controles op diertransporten. Dit kunnen welzijnsrisico’s zijn, maar ook risico’s ten aanzien van de insleep van dierziektes.
De afgelopen 5 jaar hebben op transporten van nertsen geen controles plaatsgevonden, omdat er geen aanwijzingen waren dat deze noodzakelijk waren op basis van geïdentificeerde risico’s. Wel hebben controles op nertsenhouderijen plaatsgevonden. De NVWA gebruikt dit soort signalen in haar risicogericht toezicht, in dit geval in het toezicht op het vervoer van nertsen.

Vraag 9

Hoe worden de controles op het naleven van de regels voor het welzijn van de dieren tijdens het transport en de regels voor de hygiëne van de veewagen uitgevoerd als er voor deze transporten geen aanmeldplicht is voor het overheidssysteem Trade Control and Expert System (TRACES)?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 10

Hoe groot acht u de kans dat overtredingen bij nertsentransporten op deze wijze aan het licht komen?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 11

Deelt u de mening dat effectieve handhaving alleen mogelijk is indien transporten vooraf worden aangemeld? Zo nee, kunt u dit toelichten?

Ik deel die mening niet. Het verplicht aanmelden en controleren voor bepaalde diersoorten is onderdeel van Europese regelgeving waaraan Nederland zich dient te conformeren. Daarnaast is het zo dat de NVWA haar toezichtstaken, waar geen voorgeschreven controles bestaan, kennisgedreven en risicogericht organiseert. Deze strategie is er op gericht de controles zo effectief en efficiënt mogelijk in te richten en ook gericht op de grootste risico’s. Zoals aangegeven in de antwoorden op de vragen 8 t/m 10 zal de NVWA dit signaal benutten om haar toezicht, waar nodig, aan te scherpen.

Vraag 12

Deelt u de mening dat het zeer onwenselijk is dat nertsen vanuit Nederland naar andere landen worden getransporteerd om daar de pelshouderij uit te breiden, terwijl deze bedrijfstak in Nederland binnen enkele jaren verboden is? Zo nee, kunt u dit toelichten? Zo ja, bent u bereid een verbod in te stellen op het exporteren van nertsen?

Bij het in de nertsensector toegepaste houderijsysteem verblijven de nertsen gedurende hun hele leven inclusief het moment van pelzen op hetzelfde bedrijf/locatie. Vervoer van dieren vindt slechts incidenteel plaats, bijvoorbeeld voor het verkrijgen van nieuw fokmateriaal. Ook kan sprake zijn van (eenmalig) vervoer van Nederlands fokmateriaal in het geval van verplaatsing van een houderij naar het buitenland, maar ik verwacht hiervan geen grote effecten. Ik zie daarom geen aanleiding om beperkingen op te leggen aan het vervoer van nertsen.

Vraag 13

Deelt u de mening dat nertsentransporten vanuit Nederland (zolang ze nog plaatsvinden), net als andere lange afstandstransporten, voor vertrek gecontroleerd moeten worden door de NVWA? Zo nee, op welke wijze wordt voorkomen dat ondeugdelijke trucks de weg op gaan en de nertsen onnodig lijden, zoals te zien is in deze beelden?

De door de NVWA uitgevoerde controles voor vertrek zijn gebaseerd op Europese regelgeving die op dit moment niet voorschrijft dat dit bij nertsen plaatsvindt. Ik zal dit signaal ook onder de aandacht van de sector brengen. De sector heeft hier ook een eigen verantwoordelijkheid.

Vraag 14

Kunt u deze vragen beantwoorden voor het algemeen overleg NVWA op 14 juni 2018?

Het is helaas niet gelukt de vragen voor het Algemeen Overleg NVWA te beantwoorden.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Duitse vissers willen verbod beroepsvisserij»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat commerciële bevissing alleen plaats mag vinden in gebieden waar de biologische draagkracht van het gebied dit toelaat?

Een duurzame visserij die doelmatig is en in evenwicht is met de natuurwaarden van een gebied vormt de basis van het visserijbeleid. De hiervoor noodzakelijke waarborgen zijn opgenomen in de Visserijwet en de Wet Natuurbescherming (Wnb).

Vraag 3

Waren de vergunningen die uitgegeven waren voor het commercieel bevissen van het Haringvliet vóór de uitvoering van het Kierbesluit in overeenstemming met de Natura2000-doelstellingen voor wat betreft de visbestanden? Zo ja, op basis van welk onderzoek of welke onderzoeken werd dit geconcludeerd?

Vergunning-uitgifte op het Haringvliet, maar ook voor de visserij aan de buitenzijde van de Haringvlietsluizen, heeft altijd plaatsgevonden conform de afwegingen die hier in de Visserijwet en in de Wet Natuurbescherming aan ten grondslag liggen. Bij het opstellen van het beheerplan Natura-2000 voor de Voordelta in 2008, en bij de actualisatie hiervan in 2016, is de impact van de verschillende visserijvormen op Natura-2000 doelstellingen beoordeeld.
Voor een aantal visserijvormen in de Voordelta is hierbij bepaald dat deze Wnb-vergunningplichtig zijn, waarbij voor vergunningafgifte steeds wordt beoordeeld of deze visserijvormen geen significant negatieve invloed hebben op de Natura-2000 instandhoudings-doelstellingen (kottervisserij, garnalenvisserij, schelpdiervisserij). Voor de overige (meer kleinschalige) vormen van visserij, die meer in de directe omgeving van de Haringvlietsluizen plaatsvinden, is vastgesteld dat deze niet een zodanige impact hebben dat een Wnb-vergunningplicht noodzakelijk is. De voorwaarden waaronder deze visserijen kunnen plaatsvinden zijn opgenomen in het Natura-2000 beheerplan voor de Voordelta.
Van belang hierbij zijn ook de instandhoudingsdoelstellingen zoals die voor de verschillende trekvissoorten zijn geformuleerd. Naar de relatie tussen deze trekvissoorten en visserij is in 20081 onderzoek gedaan. Uit dit onderzoek kwam naar voren dat de verschillende visserijvormen, op onder meer deze locatie, slechts een beperkte invloed lijken te hebben op de migrerende vissoorten. Hierover is uw Kamer destijds geïnformeerd (Kamerstuk 29 664, nr. 155).

Vraag 4

Volgt u de redenering dat met het Kierbesluit de biotoop rondom het Haringvliet aan verandering onderhevig kan zijn en dat daarmee de biologische draagkracht van het gebied rondom de Haringvlietdam, alsmede het gebied dat iets stroomopwaarts ligt, eveneens aan verandering onderhevig zullen zijn?

Met het in werking treden van het Kierbesluit bij de Haringvlietsluizen zullen de vismigratie-mogelijkheden ter plaatse verbeteren. Dit zal zonder twijfel leiden tot veranderingen in de visstand en een verbetering van de trekmogelijkheden voor migrerende vissoorten als zalm en zeeforel. Dit maakt ook de vraag actueel of, en zo ja in hoeverre, visserij in de omgeving van de Haringvlietsluizen van invloed kan zijn op de verwachte positieve effecten van de Kier op de visstand. Uit het eerdere onderzoek in 2008 bleek destijds dat de impact van de verschillende visserijvormen op trekvissen beperkt is. Echter, gelet op alle veranderingen die met de openstelling van de Kier aan de orde zijn heb ik samen met de Minister van IenW besloten om dit onderzoek te herhalen en te actualiseren. Het onderzoek loopt op dit moment en zal in het eerste kwartaal van 2019 worden afgerond. Over de uitkomsten hiervan zal ik uw Kamer op dat moment informeren.

Vraag 5

Volgt u de redenering dat, gegeven deze veranderingen, commerciële visserij in het Haringvliet alleen plaats zou mogen vinden na gedegen onderzoek naar de effecten die de commerciële visserij op deze veranderende visbestanden heeft of zou hebben?

Op dit moment zijn reeds verschillende maatregelen met betrekking tot de visserij bij de Haringvlietsluizen van toepassing. Aan de binnenzijde (zoetwaterkant) van de sluizen vindt al enige jaren helemaal geen visserij meer plaats. Aan de buitenzijde van de sluizen geldt een zone van 250m met een vaarverbod, waarin alle vormen van visserij verboden zijn, en een zone van 500m waarin alle vistuigen verboden zijn waarmee aal en wolhandkrab gevangen kunnen worden. Bovendien dient iedere trekvis die eventueel toch in de netten of aan de hengel wordt gevangen, onmiddellijk in hetzelfde water te worden teruggezet.
Zoals toegelicht in het antwoord op vraag 3 en 4 heeft eerder reeds uitgebreid onderzoek plaatsgevonden. Op dit moment wordt, zoals aangegeven in de beantwoording van vraag 4, een geactualiseerd onderzoek uitgevoerd.

Vraag 6

Hoe garandeert u, zowel in het algemeen als specifiek bij het Haringvliet, dat bij grote investeringen ten behoeve van vismigratie het beleid rondom visvangst vanaf de start van het investeringstraject al wordt afgestemd op het doel waarvoor de investering wordt gedaan, zijnde een gezonde visstand?

Op de situatie rond de Haringvliet en de Kier ben ik in bovenstaande ingegaan. Meer ten algemene vind ik het van belang dat bij (toekomstige) waterstaatkundige projecten nadrukkelijker op voorhand wordt stilgestaan bij de effecten op de visserij van de geplande ingreep. Dit geldt voor de aanleg van vismigratievoorzieningen, maar ook voor andersoortige projecten die een mogelijke beperking voor de visserij kunnen opleveren. Dit betekent dat, daar waar projecten consequenties hebben voor visserijvergunningen, vanaf de start rekening gehouden wordt met de visserij en dat de initiatiefnemer ook de consequenties voor de visserij voor haar rekening neemt. De visserij maakt daarmee een integraal onderdeel uit van de afwegingen, planning en financiering van waterstaatkundige en infrastructurele projecten.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Kweekvlees is er! Maar we mogen het niet proeven»?1

Ja.

Vraag 2

Wat is de stand van zaken rond de toelating van kweekvlees op de consumentenmarkt onder de Europese «novel food»-wetgeving?

Volgens de Nieuwe Voedingsmiddelen Verordening (2015/2283), moet voordat nieuwe voedingsmiddelen op de Europese markt worden gebracht, de veiligheid van deze voedingsmiddelen worden vastgesteld. Ook voor kweekvlees betekent dit dat eerst de veiligheid van dit product moet worden aangetoond. De betreffende ondernemer moet de resultaten van dit onderzoek laten beoordelen door de Europese voedselveiligheidsautoriteit, de EFSA. Na het oordeel van EFSA over de voedselveiligheid stemmen de EU lidstaten vervolgens over een mogelijke toelating voor de gehele Europese markt. Toegelaten nieuwe voedingsmiddelen worden opgenomen in de zogenaamde «Unielijst».
Bovengenoemd proces is uitgelegd op de website van de Europese Commissie (https://ec.europa.eu/food/safety/novel_food_en).
Kweekvlees is op dit moment niet toegelaten als nieuw voedingsmiddel op de Europese markt en is niet opgenomen in de Unielijst. Er is op dit moment nog geen aanvraag gedaan voor toelating van kweekvlees in het kader van de nieuwe voedingsmiddelen verordening.

Vraag 3

Welke inspanningen worden door de Nederlandse overheid in dit Europese verband geleverd om de toelating van kweekvlees te versnellen?

De toelatingsprocedure voor nieuwe voedingsmiddelen en de benodigde informatie om een veiligheidsdossier op te stellen staan beschreven in de Europese regelgeving. De snelheid van afhandeling van een toelating wordt in eerste instantie bepaald door de kwaliteit en volledigheid van het door de aanvrager ingediende veiligheidsdossier.
De EFSA voert de risicobeoordeling uit, binnen de bestaande kaders van onafhankelijkheid en transparantie die de regelgeving biedt. De mogelijkheden om een versnelling aan te brengen in deze procedure is zeer beperkt. In het proces van aanvragen bij EFSA worden alle afzonderlijke dossiers achtereenvolgens behandeld. Dit wordt uitgevoerd op basis van binnenkomst.
Nadat EFSA een uitspraak heeft gedaan over de veiligheid beslissen de lidstaten over een mogelijke toelating. De snelheid van besluitvorming hangt af van de duidelijkheid van de uitspraak van EFSA en de snelheid van het besluitvormingsproces dat daar op volgt.

Vraag 4

Is de goedkeuring van kweekvlees volgens de «novel food»-wetgeving de enige overgebleven juridische horde die genomen dient te worden voordat kweekvlees voor de consumentenmarkt geproduceerd kan worden? Zo nee, welke juridische barrières zijn er nog meer en wat is de stand van zaken rond deze barrières?

Naast de toelating als nieuw voedingsmiddel moet de ondernemer die kweekvlees produceert en vermarkt voldoen aan de andere algemene bepalingen voor voedselveiligheid die zijn opgenomen in onder andere de Algemene Levensmiddelen Verordening ((EG)178/2002). Deze wetgeving geldt voor alle voedselproducenten. Er is geen sprake van een juridische horde of barrière.

Vraag 5

Wanneer denkt u de wettelijke belemmeringen ten aanzien van kweekvlees te hebben weggenomen?

Zie antwoord op vraag 2.

Vraag 6

Wat is uw visie op de ontstane verontwaardiging rond het verzegelen van de pakketten kweekvlees door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA)?

Ik ondersteun het optreden van de NVWA in deze. De NVWA is toezichthouder op het gebied van voedselveiligheid en heeft conform haar wettelijke taak opgetreden en haar interventiebeleid toegepast. In dit geval constateerde de NVWA dat een niet toegelaten voedingsmiddel werd verhandeld. Met het oog op de voedselveiligheid heeft de NVWA ingegrepen en er voor gezorgd dat het kweekvlees niet in de handel wordt gebracht.

Vraag 1

Bent u bekend met de Regeling tot wijziging van de Regeling ammoniak en veehouderij (Rav) en de Regeling geurhinder en veehouderij (Rgv) die sinds 1 mei 2018 ter consultatie voorligt?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u in kaart brengen wat de (financiële) gevolgen zijn voor bijvoorbeeld fabrikanten van luchtwassers en de primaire sector wanneer voorliggende wijziging daadwerkelijk doorgevoerd wordt? Kunt u een uitgebreid overzicht geven van de gevolgen voor alle betrokkenen?

De wijziging beoogt de daadwerkelijke prestaties van luchtwassers tot uitdrukking te brengen in de regelgeving. Dat betekent dat combi-luchtwassers voor het reduceren van geur geen meerwaarde hebben ten opzichte van enkelvoudige luchtwassers.
Voor omwonenden betekent dit dat voor nieuwe vergunningen met de voorgestelde wijziging van de regelgeving de op basis van de vergunning toegestane geurbelasting meer in overeenstemming wordt gebracht met de feitelijke geurbelasting.
Voor bestaande bedrijven met een combi-luchtwasser die niet worden gewijzigd, of die een vervangingsinvestering willen doen waarbij de geurbelasting en het aantal dieren van een of meerdere diercategorieën niet toeneemt, verandert er met deze voorgenomen wijziging van de Rgv niets. De ondernemer heeft de investering immers gedaan op basis van een vergunning die door het bevoegd gezag is afgegeven, en mag dus handelen in overeenstemming met die vergunning. Dit geldt ook voor een melding in het kader van het Activiteitenbesluit.
Bij nieuwe bedrijven en uitbreiding van bestaande bedrijven, zowel voor activiteiten waarvoor een vergunning nodig is als waarvoor een melding volstaat, heeft de beschreven aanpassing tot gevolg dat voor een aantal luchtwassers (combi-luchtwassers) met de lagere geurreductiepercentages moet worden gerekend.
De voorgestelde aanpassing van de geurreductiepercentages voor combi-luchtwassers zal voor bedrijven waar deze wassers zijn toegepast geen gevolgen hebben voor het huidige vergunde of toegestane aantal dieren. Veehouders kunnen, ook met de nieuwe reductiepercentages, op hun bestaande locaties uitbreiden en zich op nieuwe locaties vestigen zolang zij daarmee de geurnorm (voor belasting van omliggende woningen) van de Wgv of het Activiteitenbesluit niet overschrijden. De aanpassing van de reductiepercentages zal er wel toe leiden dat in meer gevallen de berekende geurbelasting van de omliggende woningen boven de geurnorm komt te liggen. Volgens de Wgv en het Activiteitenbesluit geldt dan de zogenoemde 50% regel. Namelijk als in zo’n situatie op één of meerdere stallen binnen het bedrijf een techniek wordt toegepast die de geuremissie reduceert, dan kan de helft van deze geurwinst worden gebruikt voor uitbreiding. Dat geldt ook na de aanpassing van de reductiepercentages. De mogelijkheden voor uitbreiding zullen beperkter zijn, omdat het geurreducerend effect van de combi-luchtwasser lager is en er op dit moment geen effectievere geurreducerende maatregelen beschikbaar zijn.
Voor fabrikanten van combi-luchtwassers betekent het dat hun rendementen voor wat betreft geurreductie niet meer onderscheidend zijn ten opzichte van enkelvoudige luchtwassers.
Voor het bevoegd gezag betekent het dat het na het inwerkingtreden van de gewijzigde regelgeving vergunningen verleent waarbij de op basis van de vergunning veronderstelde geurbelasting meer in overeenstemming wordt gebracht met de feitelijke geurbelasting.

Vraag 3

Deelt u de mening dat het rapport «Evaluatie geurverwijdering door luchtwassystemen bij stallen», waarop deze wijziging gebaseerd is, betwistbaar is en dat er veel onduidelijkheden zijn in dit rapport? Zo ja, waarom is er dan toch voor gekozen om op basis van dit rapport nu al de wijziging ter consultatie voor te leggen? Zo nee, kunt u uitgebreid motiveren waarom onderzoek niet betwistbaar is? Wilt u de antwoorden uitgebreid toelichten?

Er is wetenschappelijk aangetoond dat combi-luchtwassers in de praktijk veel minder goed presteren dan waar in de regelgeving van wordt uitgegaan. Om te voorkomen dat burgers in de omgeving van veehouderijen met combi-luchtwassers bij uitbreiding en nieuwvestiging van bedrijven nog langer aan een hogere geurbelasting worden blootgesteld, pas ik de emissiefactoren aan.
Het doel van het onderzoek was om een representatief beeld te geven van de werking van luchtwassers in de praktijk. WUR geeft aan dat de steekproefomvang voldoende groot is om voor de betrokken regio’s te concluderen dat de hier onderzochte groep combi-luchtwassers onvoldoende presteert voor geur. Omdat in de onderzochte regio’s een groot deel van het landelijke totaal aan luchtwassers voorkomt, ligt het niet in de verwachting dat door eventuele regionale verschillen in bijvoorbeeld het handhavingsbeleid het gemiddelde landelijke beeld sterk afwijkt van deze steekproef.
De standaardfout van de gemiddelde geurreductie van de combi-luchtwassers bedraagt 5% geurverwijdering ten opzichte van de gemiddelde geurreductie van 40%. Dit is voldoende klein om statistisch onderbouwd te kunnen zeggen dat het in het WUR-onderzoek gevonden geurreductieniveau afwijkt van het in de huidige Rgv opgenomen niveau.2 Wat betreft de juiste werking van de luchtwassers geeft het WUR-onderzoek aan dat het wel voldoen aan de pH- en EC-normen3 voor zowel de geur- als ammoniakverwijdering niet leidde tot betere rendementen. Het onderzoek laat ook zien dat de rendementen van de enkelvoudige wassers correct zijn opgenomen in de regeling. Omdat het werkingsprincipe van enkelvoudige en combi-luchtwassers volgens WUR sterk op elkaar lijken, worden de rendementen van de combi-luchtwassers gelijkgesteld aan de enkelvoudige wassers.

Vraag 4

Waarom heeft u niet gewacht met het ter consultatie leggen van de Regeling tot wijziging van de Rav en de Rgv nadat eerst de Kamervagen met kenmerk 2018Z06929 beantwoord zijn en nadat het rapport besproken is in het algemeen Overleg Leefomgeving op 7 juni 2018)?

De internetconsultatie van de voorgenomen wijziging is bedoeld om een volledig beeld te krijgen van de verschillende standpunten, zodat die meegenomen kunnen worden in de uiteindelijke besluitvorming die pas aan de orde is nadat hierover met de Kamer van gedachten is gewisseld.

Vraag 5

Kunt u beiden ingaan op het feit dat Kamervragen (nog) niet beantwoord zijn maar dat wel wordt doorgegaan met de gekozen route en daarmee de sector op achterstand gezet wordt?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Gezien de verstrekkende gevolgen van deze maatregel, deelt u de mening dat het noodzakelijk is om eerst meer gedegen onderzoek te doen alvorens wordt overgegaan tot het wijzigen van de Regeling? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 7

Kunt u onderbouwd met onderzoek aangeven welke positieve gevolgen deze aanpassingen van de regeling zullen hebben? Kunt u daarbij de kosten-baten analyse overleggen? Zo nee, waarom neemt u dan dit besluit?

De positieve gevolgen zijn dat burgers in de omgeving van veehouderijen met combi-luchtwassers bij uitbreiding en nieuwvestiging van bedrijven niet langer aan een hogere geurbelasting worden blootgesteld. Voor het overige verwijs ik u naar het antwoord op vraag 2. Een kosten-batenanalyse is niet beschikbaar. Mijn voornemen is gebaseerd op het WUR-onderzoek, zoals aangegeven in het antwoord op vraag 3 en 6.

Vraag 8

Kunt u beiden bevestigen dat u met de verschillende sectorpartijen in overleg bent getreden alvorens deze wijziging ter consultatie te hebben neergelegd? Zo ja, met welke partijen heeft u overleg gevoerd en wat waren de uitkomsten van deze gesprekken?

Ja. De uitkomsten van het WUR-onderzoek en de mogelijke gevolgen hiervan voor de regelgeving zijn besproken met de verschillende sectorpartijen (POV en fabrikanten van luchtwassers) voorafgaand aan de voorgestelde wijziging van de Rgv en de Rav en derhalve ook voor de consultatie. Voor een constructieve aanpak van de problematiek is goed overleg met betrokkenen onontbeerlijk. Dat overleg zal daarom uiteraard voortgezet worden.

Vraag 9

Kunt u beiden bevestigen dat voorliggende wijziging van de Rav en Rgv van ingrijpende aard is? Zo ja, bent u beiden van plan om de betrokken bedrijven en/of personen tegemoet te komen? En zo ja, hoe wordt deze tegemoetkoming vormgegeven?

Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 2 zal de voorgestelde aanpassing van de regelgeving voor bedrijven met combi-luchtwassers geen gevolgen hebben voor het huidige vergunde of toegestane aantal dieren, maar zullen wel de mogelijkheden tot uitbreiding worden beperkt. Voor lopende vergunningaanvragen zullen bevoegde gezagen van geval tot geval moeten bezien wat de mogelijke gevolgen kunnen zijn. Dit is maatwerk.

Vraag 10

Deelt u de mening dat de Regeling tot wijziging van de Rav en Rgv prematuur is? Zo nee, op basis van welke informatie is het niet prematuur? Zijn de b bereid om de consultatie van de Regeling in te trekken? Zo nee, waarom niet?

Ik verwijs u hiervoor naar het antwoord op de vragen 3, 4 en 6.

Vraag 11

Bent u beiden bereid geen onomkeerbare stappen te zetten voordat de Kamervragen beantwoord zijn, het rapport besproken is met de Kamer, er een inhoudelijk gesprek met de sector heeft plaatsgevonden over het onderzoek en de wijze hoe dit tot stand is gekomen en besproken is welk aanvullend onderzoek nodig is om de juiste informatie op tafel te krijgen?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 12

Kunt u uitgebreid ingaan op het rapport «Ammoniak in Nederland. Een noordoostelijke spelbreker»?2 Onderschrijft u de conclusies uit het rapport? Zo nee, waarom niet? Deelt u de mening dat het niet zo kan zijn dat het ammoniakbeleid wordt bepaald door een foutief geplaatst meetstation? Kunt u een vergelijking maken richting het onderzoek «Evaluatie geurverwijdering door luchtwassystemen bij stallen»? Kunt u de antwoorden op deze vragen uitgebreid toelichten? Kunt u uitsluiten dat in het rapport «Evaluatie geurverwijdering door luchtwassystemen bij stallen» foutief geplaatste meetstations invloed gehad hebben op de conclusies van het rapport? Zo nee, waarom niet?

Conform het verzoek van de vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit zal de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit met een separate reactie komen op het rapport «Ammoniak in Nederland. Een noordoostelijke spelbreker».
De wijzen van het meten van geur en ammoniak zijn niet vergelijkbaar. In tegenstelling tot bijvoorbeeld ammoniak en fijnstof zijn er voor het meten van de geurbelasting geen meetpunten verspreid in het land. Bepaling van de geurbelasting op een geurgevoelig object zoals een woning is een modelmatige exercitie die is vastgelegd in de Wet geurhinder en veehouderij. De geuremissiefactor per dier voor een combi-luchtwasser wordt berekend door de standaardgeuremissie per dier uit een stal (i.e. een historische meting) te verlagen met de in het onderzoek gemeten emissiereductie van de combi-luchtwassers in stallen. De geuremissie uit een stal is vervolgens deze geuremissiefactor per dier maal het aantal dieren in de stal. Tot slot wordt via een rekenkundig verspreidingsmodel de geurbelasting bij een geurgevoelig object zoals een woning bepaald.

Vraag 13

Kunt u aangeven hoeveel meetpunten er zijn en waar de meetpunten staan waar het rapport «Evaluatie geurverwijdering door luchtwassystemen bij stallen» op gebaseerd is? Kunt u per meetstation de volgende vragen beantwoorden: a) aan welke voorwaarden moeten meetstations die bepalen of luchtwassers effectief zijn voldoen; b)welke afstand wordt gehanteerd tussen meetstation en bedrijf; c) voldoen de meetstations waar dit rapport op gebaseerd is aan deze voorwaarden; d)zo nee, waarom worden deze meetstations dan wel gebruikt? Mocht blijken dat meetstations niet aan alle voorwaarden voldoen, kunt u dan aangeven wat dit betekent voor de conclusies uit het rapport?

Zie antwoord vraag 12.

Vraag 14

Bent u bereid om deze vragen en Kamervragen met kenmerk 2018Z06929 te beantwoorden voor 1 juni 2018?

Ik beantwoord deze vragen voor het AO Leefomgeving, dat verplaatst is naar 4 juli.

Vraag 1

Kent u het bericht «Dierenarts waarschuwt: dodelijke hondenziekte bij Duitse grens geconstateerd»?1

Ja.

Vraag 2

Is bekend hoeveel gevallen van honden met de Ziekte van Carré in de afgelopen tien jaar zijn geconstateerd?

Voor hondenziekte, ook wel ziekte van Carré genoemd, is geen meldplicht. Het is niet bekend of hondenziekte in Nederland of in de Europese Unie (EU) de laatste jaren meer voorkomt bij honden. Hondenziekte is een ziekte die wijdverspreid in de wereld bij hond- en marterachtigen voorkomt en waarvoor vaccinatie goede bescherming biedt.

Vraag 3

Kunt u aangeven of in andere Europese landen de genoemde ziekte voorkomt en of dit in de laatste jaren meer voorkomt?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 4

Herkent u het beeld van de lagere vaccinatiegraad bij honden, zoals beschreven in het artikel? Zo nee, waarom niet?

Er is geen registratiesysteem voor vaccinaties voor honden in Nederland of de EU, hier is derhalve geen informatie over. Zoals gezegd biedt vaccinatie goede bescherming. Bij het achterwege laten van deze vaccinatie neemt het risico op de ziekte toe.

Vraag 5

Herkent u het beeld dat zwerfhonden uit bijvoorbeeld Spanje en Roemenië beschikken over valse vaccinatieboekjes, wat kan leiden tot het niet inenten van honden? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe worden de vaccinatieboekjes van geadopteerde honden uit het buitenland gecontroleerd op echtheid en juistheid?

Honden uit andere EU-landen mogen Nederland binnenkomen mits voldaan wordt aan de regelgeving. De hond moet gechipt zijn, gevaccineerd zijn tegen hondsdolheid en moet worden vergezeld van een officieel Europees dierenpaspoort. Er is geen Europese vaccinatieplicht tegen hondenziekte. Het Europese dierenpaspoort mag alleen worden afgegeven door dierenartsen. Als in Nederland valse dierenpaspoorten worden geconstateerd wordt dit door dierenartsen gemeld bij de NVWA.
Ik roep bij dezen potentiële kopers van een hond uit het buitenland, bijvoorbeeld via een stichting, op zich goed te informeren over de genoemde eisen die gelden bij invoer en ook over de organisatie die de honden naar Nederland haalt. Onder andere bij het Landelijk informatiecentrum gezelschapsdieren (LICG)2, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA)3 en het Stray Animal Foundation Platform (SAFP)4 kunnen toekomstige eigenaren informatie vinden over het invoeren van huisdieren. Op de website van het LICG staat voor alle potentiële kopers van huisdieren informatie, zoals de puppy checklist5.

Vraag 6

Wordt er op dit moment samengewerkt met andere Europese landen om te voorkomen dat niet ingeënte honden zonder al te veel problemen geadopteerd kunnen worden?

Vervoersbewegingen van dieren, waaronder honden, is een belangrijk gespreksonderwerp op de agenda van de Europese Commissie. We blijven hierover in gesprek.

Vraag 7

Herkent u het beeld dat vossen een belangrijke verspreider zijn van genoemde ziekte? Zo nee, waarom niet?

Hondenziekte is een ziekte die zich ook kan manifesteren in wilde hond- en marterachtigen, waaronder de vos, de das, de steenmarter en de wasbeer. Het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC), het nationaal wildziekten centrum dat ziekten onder in het wild levende dieren in Nederland signaleert en onderzoekt, ziet geen verheffing van hondenziekte onder wild in Nederland. De Universiteit van Luik rapporteerde afgelopen jaar enkele gevallen van hondenziekte bij vossen, net als de Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein. Er zijn geen directe aanwijzingen dat door deze vossen honden besmet zijn geraakt. Hondenziekte is ongevaarlijk voor de mens.

Vraag 8

Bent u ervan op de hoogte dat als reden voor de gemakkelijke overdraagbaarheid van bovengenoemde ziekte phet niet mogen afschieten van vossen wordt genoemd, waardoor deze zich eerder in bewoond gebied laten zien? Deelt u deze uitspraak? Zo nee, waarom niet?

Nee, zoals genoemd in het antwoord op de vragen 2 en 3 is hondenziekte een ziekte die wijdverspreid in de wereld voorkomt en biedt vaccinatie van honden een goede bescherming.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de berichten «Kip ik heb je (niet)» en «Twijfel over juiste aantal «IPPC-veehouderijbedrijven» in Nederland»?1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u er als verantwoordelijk bewindspersoon van dat bij maar liefst 36 procent van de 188 onderzochte bedrijven in de kippen- en varkenssector te veel dieren werden aangetroffen?

Veehouders dienen te ondernemen binnen het kader van de wet- en regelgeving, waaronder de op het bedrijf geregistreerde dierrechten. De NVWA houdt daarop toezicht. De dierrechten worden strafrechtelijk gehandhaafd. De controle op dierrechten wordt risicogebaseerd uitgevoerd door de NVWA. Deze risicogerichte inspecties hebben ook geleid tot het constateren van een aantal overtredingen. In 2017 zijn er 186 inspecties afgerond op de bedrijven die zijn gecontroleerd op dierrechten. Op 68 bedrijven is vastgesteld dat er meer dieren werden gehouden dan de beschikbare dierrechten en in 51 gevallen is er ook proces-verbaal opgemaakt. Deze cijfers kunnen niet worden geëxtrapoleerd, want er vindt al een risicogerichte keuze plaats voor het controleren van bedrijven.

Vraag 3

Klopt het dat de overschrijdingen in andere sectoren nog forser zijn gezien de gemelde overschrijding van in totaal 42 procent? Zo ja, wat gaat u ondernemen om dit aan te pakken?

Nee. Genoemde cijfers hebben betrekking op de dierrechten voor varkens en pluimvee.

Vraag 4

Kunt u aangeven op welke wijze er wordt gecontroleerd op de dieraantallen die door veehouderijbedrijven worden opgegeven?

Op basis van de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren zijn ondernemers in een aantal grote veehouderijsectoren verplicht om een sluitende dierregistratie te voeren in een landelijke database. Iedere mutatie op bedrijfsniveau dient in het systeem verantwoord te worden. De registratiesystemen worden door private organisaties beheerd en gecontroleerd en door de NVWA steekproefsgewijs gecontroleerd aan de hand van de bedrijfsadministratie, al dan niet gepaard met een fysieke telling van het aantal dieren op het moment van controle. Afwijkingen kunnen tot sancties leiden.

Vraag 5

Hoeveel fte's zijn voor dit taakgebied belast met de uitvoering en welk aantal bedrijven dienen zij hierop te controleren?

Inspecties dierrechten is onderdeel van een breder takenpakket van de NVWA-inspecteur. In totaal is in 2018 45 fte beschikbaar voor inspecties op het taakgebied meststoffen. Voor het aantal gecontroleerde bedrijven verwijs ik naar het antwoord op vraag 7.

Vraag 6

Welke percentage van het aantal veehouderijen wordt jaarlijks onderzocht op de correctheid van de opgegeven dieraantallen?

In 2017 zijn 186 inspecties afgerond op bedrijven waarbij gecontroleerd is op de dierrechten. Er zijn in 2017 9609 bedrijven met dierrechten geregistreerd. Het betreft dus ongeveer 2%.

Vraag 7

Kunt u een overzicht geven van de controles die op dit punt zijn uitgevoerd in de laatste drie jaar en daarbij voor alle veehouderijvormen uitsplitsen hoeveel bedrijven op dit punt zijn gecontroleerd, welk soort overschrijdingen er (hoofdzakelijk) zijn gesignaleerd ten aanzien van dieraantallen en hoe vaak dit heeft geleid tot waarschuwingen, sancties of beboeting?

In 2015 zijn 155 inspecties afgerond op bedrijven waarbij risico-gebaseerd gecontroleerd is op de dierrechten. Het betrof 65 bedrijven met pluimvee, 84 bedrijven met varkens en 6 bedrijven met pluimvee en varkens. Op 109 bedrijven, 53 bedrijven met pluimvee en 56 bedrijven met varkens, is vastgesteld dat er meer dieren werden gehouden dan het op het bedrijf rustende dierrecht. In 75 gevallen is er een proces-verbaal aangezegd waarvan 46 keer voor overschrijding pluimveerecht en 29 keer voor varkensrecht.
In 2016 zijn 198 inspecties afgerond op bedrijven waarbij risico-gebaseerd gecontroleerd is op de dierrechten. Het betrof 26 bedrijven met pluimvee, 167 bedrijven met varkens en 5 bedrijven met pluimvee en varkens. Op 50 bedrijven waarvan 21 bedrijven met pluimvee, 28 bedrijven met varkens en 1 bedrijf met zowel varkens als pluimvee, is vastgesteld dat er meer dieren werden gehouden dan het op het bedrijf rustende dierrecht. In 38 gevallen is er een proces-verbaal aangezegd waarvan 20 keer voor overschrijding pluimveerecht en 17 keer voor varkensrecht en 1 keer voor zowel varkens- als pluimveerecht.
In 2017 zijn 186 inspecties afgerond op bedrijven waarbij risico-gebaseerd gecontroleerd is op de dierrechten. Het betrof 58 bedrijven met pluimvee, 125 bedrijven met varkens en 3 bedrijven met pluimvee en varkens. Op 68 bedrijven waarvan 41 bedrijven met pluimvee en 27 bedrijven met varkens, is vastgesteld dat er meer dieren werden gehouden dan het op het bedrijf rustende dierrecht. In 51 gevallen is er een proces-verbaal aangezegd waarvan 35 keer voor overschrijding pluimveerecht en 16 keer voor varkensrecht.

Vraag 8

Wat zeggen deze overschrijdingen volgens u over de waarde van de aangenomen ammoniakuitstoot van de Nederlandse veestapel? Deelt u de vrees van de leden van de SP-fractie dat de genoemde honderdtienduizend ton per jaar slechts een gissing is, aangezien de werkelijke cijfers kennelijk ontbreken of onvoldoende onderbouwd zijn?

De vraag van de leden van de SP-fractie heeft een nauwe relatie met de discussie over het verschil in de trends tussen berekende emissies en gemeten concentraties van ammoniak. Zoals u weet komt het RIVM eind dit jaar met een nadere duiding van dit verschil. Ik wil bij de beantwoording van deze vraag niet vooruitlopen op deze rapportage van het RIVM.

Vraag 9

Herkent u het beeld dat er bij de financiële recherche te weinig capaciteit is om onterecht verdiend geld terug te halen bij frauderende veehouderijen of bent u eventueel bereid om dit na te gaan bij de betreffende bewindspersoon van Justitie en Veiligheid?

De NVWA is de handhavende instantie in deze zaken. De NVWA voert zelf financiële onderzoeken uit en kan eventueel onterecht verdiend vermogen afpakken of beslag laten leggen.

Vraag 10

Kunt u aangeven in hoeverre de stelling dat er twee keer zoveel IPPC-veehouderijbedrijven in Nederland zijn als door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) wordt doorgegeven aan de Europese Commissie correct is?

Ik heb uw Kamer recentelijk geïnformeerd over de Verordening Pollutant Release and Transfer Register (PRTR) (Kamerstuk 21 501–31, nr. 1102). Deze verordening beperkt zich tot vestigingen van varkens- en pluimveebedrijven in Nederland met een bepaalde minimum omvang én met emissies boven een bepaalde drempelwaarde. Dit betreft vestigingen van varkens- en pluimveebedrijven met meer dan 750 plaatsen voor zeugen, 2.000 plaatsen voor vleesvarkens en 40.000 plaatsen voor pluimvee én met een uitstoot van meer dan 10.000 kilogram ammoniak per jaar, 50.000 kilogram fijnstof per jaar, 100.000 kilogram methaan per jaar of 10.000 kilogram lachgas per jaar. Hierbij wordt uitgegaan van het daadwerkelijk gehouden aantal dieren in een bepaald kalenderjaar.
Ik heb in die brief ook aangegeven dat een analyse plaats vond naar de mogelijke verschillen tussen de gegevens tussen RVO.nl en de gerapporteerde gegevens van het RIVM. Deze analyse heeft uitgewezen dat het RIVM per abuis te weinig vestigingen van Nederlandse varkens- en pluimveehouderijbedrijven heeft opgenomen in het register. Dit zal worden gecorrigeerd.
Ik heb uw Kamer recentelijk geïnformeerd dat slechts een deel van alle veehouderijbedrijven in Nederland verplicht is om in het kader van de Verordening PRTR hun emissies door te geven aan RVO.nl. In de artikelen worden mogelijke verklaringen voor het verschil in aantallen bedrijven die RVO.nl aanschrijft in het kader van de Verordening PRTR en het aantal bedrijven in de provincies Noord-Brabant en Limburg genoemd. Het kan diercategorieën betreffen die niet voldoen aan de criteria van de Verordening PRTR en het kan vergunde dieraantallen betreffen in plaats van daadwerkelijk gehouden dieren.

Vraag 11

Hoe verklaart u de aanzienlijke verschillen in de cijfers die hierover door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) zijn verstrekt? Klopt het dat er alleen in al in de provincies Limburg en Noord-Brabant honderden bedrijven actief zijn die niet staan geregistreerd bij de RVO?

Zie antwoord vraag 10.

Vraag 12

Acht u het zinvol dat provincies vergunningen in de Bestand Veehouderij Bedrijven op vrijwillige basis registreren?

Er zijn verschillende provincies die informatie uit vergunningen op vrijwillige basis registreren in een eigen openbaar provinciaal «bestand veehouderij bedrijven». Bij het berekenen van emissies in kader van het Programma Aanpak Stikstof ga ik uit van het daadwerkelijk aantal gehouden dieren in plaats van vergund aantal dieren. In het verleden heb ik spaarzaam gebruik gemaakt van de bestanden ter aanvulling van het bestand wat gebruikt wordt om de emissies te bepalen in het rekeninstrument AERIUS van het PAS.

Vraag 1

Kent u het bericht «Bruinrot vastgesteld bij rozenbedrijf»?1

Ja.

Vraag 2

Bent u ervan op de hoogte dat de vondst van de bacterie Ralstonia solanacearum in Rosa in 2015 nieuw was voor de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en de Naktuinbouw en er indertijd geen informatie beschikbaar was over het gedrag van de bacterie in rozen?

Dit is mij bekend.

Vraag 3

Bent u op de hoogte van de ontwikkelingen in de rozensector die de afgelopen twee jaar hebben plaatsgevonden ten aanzien van preventieve maatregelen? Zo ja, wat vindt u hiervan?

Ik waardeer de acties die de rozensector heeft ondernomen om te voorkomen dat het schadelijk organisme Ralstonia in de toekomst in de rozenteelt optreedt. De aanpak is gericht op het bevorderen van bewustzijn over hygiëne in de rozensector en het gebruik van schoon teeltmateriaal. Daartoe heeft de sector een hygiëneprotocol ontwikkeld, de Advieskaart Ralstonia solanacearum, waarin hygiënemaatregelen staan die een ondernemer in verschillende onderdelen van zijn bedrijf kan nemen. Daarnaast is het «Select Plant Teeltmateriaal Rosa» ontwikkeld. Een vrijwillig kwaliteitssysteem, waarin voorwaarden zijn opgenomen waaraan het plantmateriaal moet voldoen voordat kwekers dit als vermeerderingsmateriaal kunnen gebruiken.
Ik ben voorstander van initiatieven van de sector die zijn gericht op het vergroten van het bewustzijn van fytosanitaire risico’s en de noodzaak van preventieve maatregelen, hoewel het risico van een uitbraak ook dan nooit helemaal valt uit te sluiten.

Vraag 4

Bent u ermee bekend dat na zorgvuldig leegruiming van een rozenbedrijf medio 2016 volgens het eliminatieprotocol van de NVWA het bedrijf in 2018 wederom getroffen is door bruinrot (Ralstonia solanacearum) ondanks dat alle mogelijke voorzorgsmaatregelen zijn genomen en de NVWA het bedrijf na herbeplanting «schoon» heeft verklaard? Wat vindt u daarvan?

Ja. Het bedrijf is door de NVWA in 2016 officieel schoon verklaard op basis van de uitgevoerde maatregelen voordat herbeplanting had plaatsgevonden. Daarmee is het risico nooit helemaal uit te sluiten dat er weer een uitbraak plaatsvindt, wat hier helaas ook is gebeurd.

Vraag 5

Is er dan nog sprake van normaal maatschappelijk risico, waaronder bedrijfsrisico? Zo ja, waarom?

Hoezeer ik ook begrip heb voor de situatie waarin individuele bedrijven zich kunnen bevinden als gevolg van de schade door rechtmatig toegepaste (bestrijdings)maatregelen bij Ralstonia, blijf ik van mening dat dergelijke schade in beginsel behoort tot het normale bedrijfsrisico van een professionele teler. Recente uitspraken van het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) in beroepszaken over nadeelcompensatie op basis van het huidige artikel 4 van de Plantenziektenwet bevestigen dit uitgangspunt. Ook oordeelde het CBb, zoals bijvoorbeeld in haar uitspraak van 15 maart 2018 (https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:CBB:2018:60) dat de omstandigheden bij Ralstonia solanacearum in roos in die zaak niet zodanig zijn dat de schade als gevolg van de aangezegde maatregelen onevenredig zwaar op het bedrijf/de bedrijven drukken.
Verordening (EU) nr. 702/2014 van de Commissie van 25 juni 2014 biedt een mogelijkheid tot het verlenen van financiële steun door een lidstaat aan ondernemers die verliezen hebben geleden, veroorzaakt door plantenziekten, mits voldaan wordt aan de voorwaarden in artikel 26 van deze verordening. Deze voorwaarden houden onder meer in dat de steun alleen kan worden toegekend voor plantenziekten waarvoor wettelijke, bestuursrechtelijke of administratief vastgestelde uniale of nationale voorschriften gelden, de steun onderdeel is van een uniaal, nationaal of regionaal openbaar programma ter preventie, beheersing of uitroeiing van de betrokken plantenziekte. Daarnaast mag de steun voor herstel van de schade alleen berekend worden op basis van de marktwaarde van de vernietigde planten net voordat de plantenziekte werd vermoed of bevestigd. Het is echter een nationale beleidsafweging of van deze mogelijkheid gebruik wordt gemaakt. Nederland heeft hier niet voor gekozen en keert geen schadevergoeding uit aan bedrijven die schade hebben geleden als gevolg van rechtmatige maatregelen die de NVWA oplegt om bevestigde plantenziekten te bestrijden.

Vraag 6

Deelt u de mening dat de schade als gevolg van rechtmatig toegepaste maatregelen onevenredig zwaar op een beperkt aantal gedupeerde snijrozentelers, en met name op het voor de tweede maal getroffen bedrijf, drukt? Zo ja, welke mogelijkheden ziet u om deze gedupeerde bedrijven te steunen?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 7

Vindt u dat als bedrijven getroffen worden door een onbekende ziekte of plaag compensatie in enigerlei vorm terecht zou zijn (hetzij gebaseerd op artikel 4 Plantenziektenwet, hetzij op grond van Verordening 702/2014 nadat een steunregeling is vastgesteld)? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord vraag 5.

Vraag 8

Waarom is het convenant plantgezondheid, waar sinds 2015 over gesproken wordt, er nog niet?

Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en enkele sectororganisaties in de plantaardige sector zijn in overleg om te komen tot afspraken om fytosanitaire risico’s in het algemeen te beperken. Daarbij wordt gesproken over de eigen verantwoordelijkheid van de sector om preventieve maatregelen te ontwikkelen om plantenziekten te voorkomen en het realiseren van een vorm van een risicoafdekking bij schade indien zich toch een plantenziekte voordoet.
Recent is met de sectororganisaties besproken dat ik samen met de sector wil onderzoeken welke ruimte er binnen het kabinetsbeleid en Europese en nationale wet- en regelgeving gevonden kan worden om tot de realisatie van een risicoafdekking door de sector zelf bij schade als gevolg van plantenziekte te komen.

Vraag 9

Bent u bereid om samen met betrokken sectorpartijen in de keten te onderzoeken om te bepalen of en hoe compensatie voor getroffen telers door nieuwe ziekten en plagen eruit zou kunnen zien binnen of met een aangepaste Plantgezondheidsverordening? Zo ja, op welke wijze?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 10

Hoe gaat u samen met de sector de bron van de besmetting vinden nu de bacterie Ralstonia in roos opnieuw is aangetroffen?

Er is een verwantschapsanalyse uitgevoerd waaruit bleek dat de besmettingen in roos vermoedelijk één oorspronkelijke bron hebben. De NVWA heeft een aantal mogelijke bronnen onderzocht maar zonder resultaat. Ralstonia solanacearum kan op vele manieren in de rozenteelt zijn geïntroduceerd. Nederlandse bedrijven importeren grote aantallen rozen (snijbloemen en plantmateriaal) en andere planten en plantaardige producten waarmee Ralstonia solanacearum kan zijn geïntroduceerd. Onderzoek heeft ook aangetoond dat het rozenisolaat nauw verwant is aan isolaten gevonden in verschillende plantensoorten in verschillende landen in Afrika en Azië.
Bij iedere nieuwe besmetting wordt er een traceringsonderzoek uitgevoerd om de herkomst van rozenplanten vast te stellen die de mogelijke bron kunnen zijn geweest van de aangetroffen besmetting.
Ook naar aanleiding van de meest recente besmetting is een dergelijk onderzoek in gang gezet.