Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Wie een jaar te lang studeert, betaalt 3000 euro boete»?1

Ja.

Vraag 2

Waarom is ervoor gekozen om de peildatum op 1 november te stellen, waardoor veel studenten ongemerkt, via de zogenaamde 1 februariregeling, hun uitloopjaar al opgesoupeerd hebben?

De peildatum van langstudeerdersmaatregel is 30 september en niet 1 november. Als de student op deze datum is ingeschreven, telt dit inschrijvingsjaar mee voor de langstudeerdersmaatregel. De student moet dus niet vóór 1 november maar voor 30 september zijn uitgeschreven.
Het recht op studiefinanciering en meer specifiek de mogelijkheid om per 1 februari van het eerste jaar van de inschrijving de opleiding te stoppen en daarvoor de prestatiebeurs niet als lening te houden, staat los van de langstudeerdersmaatregel. Als de student van de 1 februari-regeling gebruikt maakt, heeft hij dus dit inschrijvingsjaar verbruikt omdat hij in de maand september ingeschreven is geweest in het hoger onderwijs.
Er is in de wet gekozen voor één peilmoment om de administratieve lasten voor de instellingen te beperken en te zorgen voor een zo transparant mogelijk systeem voor studenten.

Vraag 3

Bent u bereid om de regels betreffende de peildatum voor de langstudeerregeling, voor zover deze nog gaat gelden, aan te passen zodat studenten hun uitloopjaar niet meer ongemerkt verbruiken? Zo nee, waarom niet?

Nee, de peildatum voor de langstudeerdersmaatregel is bij wet geregeld. Deze peildatum is dezelfde als voor de bekostiging, namelijk 30 september.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Ook langstudeerboete voor zieke student»?1

Ja.

Vraag 2

Acht u het redelijk dan wel fatsoenlijk om studenten die ziek worden, daarvoor financieel te bestraffen? Zo nee, waarom doet u dit dan toch? Zo ja, bent u bereid daarmee zo snel mogelijk te stoppen?

Bij de uitwerking van de langstudeerdersmaatregel is op diverse manieren recht gedaan aan de specifieke situatie van zieke studenten. In de wet was al geregeld dat studenten met studiefinanciering, die vertraging oplopen als gevolg van hun handicap of chronische ziekte, een extra uitloopjaar krijgen voordat de langstudeerdersmaatregel op hen van toepassing is. De wet is op 31 juli jl. begunstigend gewijzigd (Stb. 2012, nr. 360) waardoor ook studenten die geen studiefinanciering krijgen, zoals deeltijdstudenten, nu ook recht hebben op een extra uitloopjaar. Tevens is geregeld dat voor studenten die vanwege een tijdens de bachelor- of masteropleiding ontstane handicap of chronische ziekte niet in staat zijn die opleiding met goed gevolg af te sluiten en een nieuwe, passender opleiding zijn gaan volgen, de teller van de langstudeerdersmaatregel weer op nul gaat.
Verder kunnen studenten wegens bijzondere omstandigheden zoals zwangerschap of ziekte een beroep doen op het profileringsfonds. Het is aan de instelling deze aanvraag te beoordelen, niet aan DUO.

Vraag 3

Waarom wordt met het beboeten van zieke studenten de toezegging aan de Kamer geschonden dat dit niet zou gebeuren? Hoe repareert u dit zo snel mogelijk?

In de media is met name gesproken over een specifiek geval van een studente met multiple sclerose. In dat specifieke geval heeft DUO inderdaad niet juist geopereerd, maar dit is inmiddels rechtgezet. Met de wijziging van de wet op 31 juli jl, zoals genoemd in mijn antwoord op vraag 2, ben ik tegemoetgekomen aan de toezegging aan de Kamer.

Vraag 4

Deelt u de mening dat dit voor de zoveelste keer laat zien dat er veel meer nadelen dan voordelen aan de langstudeerboete vast zitten en dat de langstudeerboete niet moet worden opgelegd? Zo nee, waarom niet?

Nee, ik ben niet van mening dat er meer nadelen dan voordelen zitten aan de langstudeerdersmaatregel. Ten eerste was deze ombuiging noodzakelijk om te kunnen herinvesteren in het onderwijs en ten tweede verwacht ik dat door deze maatregel het rendement in het hoger onderwijs wordt verhoogd.

Vraag 1

Wat is uw oordeel over het artikel «Verlos onze universiteiten van die knoeiende managers»?1

Het NRC-krantenartikel van 7 augustus 2012 geeft de opinie van één promovendus aan de VU weer. Aan deze opinie kan ik geen objectieve conclusies verbinden.

Vraag 2

Is het waar dat het College van Bestuur van de Vrije Universiteit (VU) heeft besloten tot een bezuinigingsoperatie van 33 miljoen euro en een mogelijk verlies van 450 fte aan arbeidsplaatsen?

Uit de toekomstparagraaf bij het jaarverslag 2011 blijkt dat de VU voor de komende vijf jaar een ombuiging van 33 miljoen euro als doelstelling heeft opgenomen in het instellingsplan. De VU zal een aantal werkzaamheden niet meer of anders gaan verrichten. Daarbij gaat het voornamelijk om besparingen op inkoop, bezuinigingen op de bedrijfsvoering en bezuinigingen op de niet-kerntaken van de VU. De VU zet in op een efficiëntere samenwerking met VUmc en een sterkere verbinding met externe partners waardoor de instelling beoogt een betere kosteneffectiviteit te verkrijgen. Het is bekend dat het College van Bestuur van de VU een reorganisatievoorstel voorbereidt waarin een mogelijk verlies aan arbeidsplaatsen wordt voorzien.

Vraag 3

Hoe oordeelt u over de redenering dat deze korting nodig is vanwege te verwachten tegenvallende inkomsten uit Den Haag? Kunt u die verwachting onderschrijven? Zo nee, bent u bereid de VU hierover te informeren?

Ik hecht aan een zo voorspelbaar mogelijke bekostiging voor de instellingen. Garanderen dat de bekostiging in de toekomst niet verandert, kan ik echter niet. Als er wijzigingen worden voorzien, treed ik hierover zoals gebruikelijk in overleg met de instellingen. Het is aan het College van Bestuur om een al dan niet behoudende inschatting te maken van de toekomstige inkomsten.

Vraag 4

Hoe verklaart u dat er bij de VU tegelijkertijd geld wordt vrijgemaakt voor andere uitgaven, zoals de verdubbeling van inhuur van externen, de uitgaven aan nieuwbouw alsmede verbouwingskosten voor Het Nieuwe Werken?

Uit het jaarverslag 2011 komt naar voren dat de VU in de komende vijf jaar investeert in effectievere inrichting van het onderwijs en onderzoek. Hierbij zet de instelling tegelijkertijd in op verbetering van studiesucces, onderwijskwaliteit en op de impact, kwaliteit en output van onderzoek. In dit kader zijn ook investeringen en efficiëntieslagen in de huisvesting van de instelling gepland.
Het gaat hier ondermeer om vervanging en vernieuwing van verouderd vastgoed, waarmee de groei van de universiteit niet meer optimaal kan worden opgevangen.

Vraag 5

Hoe oordeelt u over het rapport van Bureau Berenschot, waaruit zou blijken dat het bestuur van de VU een «te ongunstig scenario schetst» en Berenschot van mening is dat de ontslagen niet nodig zijn?

De inhoud van dit rapport is mij niet bekend.

Vraag 6

Wat onderneemt u tegen universiteiten die zich inlaten met derivaten waardoor zij tientallen miljoenen euro’s dreigen te verliezen?2

In de OCW-beleidsregel Beleggen en Belenen is opgenomen op welke wijze instellingen derivaten mogen gebruiken. Op dit moment inventariseert de Inspectie van het Onderwijs hetgebruik c.q. bezit van derivaten bij alle instellingen van het hoger onderwijs. Dit onderzoek is naar verwachting in het najaar van 2012 gereed. Ik wacht de resultaten van dat onderzoek af alvorens ik besluit of aanvullende maatregelen of aanpassingen van de beleidsregel noodzakelijk zijn.

Vraag 7

Is het waar dat de VU voor circa 80 miljoen in het rood staat door negatieve derivaten? Wat gaat u doen om dit soort praktijken te voorkomen?

Voor het onderzoek, in het antwoord op vraag 6 beschreven, heeft de Inspectie ondermeer bij de VU informatie opgevraagd. Uit de analyse van deze informatie zal blijken wat de stand van zaken op het gebied van derivaten bij de VU is. Voor de beantwoording van de tweede vraag verwijs ik naar het antwoord op vraag 6.

Vraag 8

Deelt u de mening dat de werkwijze van het VU-bestuur buitengewoon veel onvrede oproept bij het personeel van de VU? Bent u bereid hierover in gesprek te gaan?

Het College van Bestuur heeft de integrale verantwoordelijkheid voor de gang van zaken binnen de instelling. Hieronder valt ook het personeelsbeleid. Ik ga ervan uit dat het College van Bestuur van de VU signalen van onvrede de gepaste aandacht zal geven.

Vraag 9

Deelt u de mening van de auteur van het artikel in NRC dat de zeggenschap over het bestuur van universiteiten verbeterd moet worden? Zo ja, bent u bereid daartoe voorstellen te doen?

Nee. Per 1 september 2010 is met de Wet versterking besturing het governance model met een Raad van Toezicht en een College van Bestuur voor alle bijzondere hoger onderwijsinstellingen voorgeschreven. De Wet versterking besturing wordt in 2013 geëvalueerd.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Crisisstudent komt naar Nederland?»1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat er komend studiejaar naar schatting 16 000 studenten uit de Europese crisislanden uit Zuid-Europa naar EU-landen in Noord-Europa zullen trekken? Hoeveel van die 16 000 studenten zullen zich naar schatting bij Nederlandse universiteiten en hogescholen melden?

Zoals ik in mijn brief van 16 mei 2012 heb aangegeven, kunnen internationale studenten een belangrijke bijdrage leveren aan de kwaliteit van het Nederlandse hoger onderwijs en een positief effect hebben op de overheidsfinanciën. Om deze baten te realiseren is het onder andere van belang dat de groep internationale studenten voldoende divers is, dat de studenten voldoen aan de instroomeisen van universiteiten en hogescholen en dat een voldoende groot deel van deze studenten na hun studie in Nederland blijft wonen om te werken. De studenten die na afronding van hun studie in Nederland blijven om te werken dragen meer bij aan de Nederlandse belastinginkomsten dan de Nederlandse overheid heeft bijgedragen aan hun studiekosten.
De genoemde schatting van 16 000 studenten is gebaseerd op de bezoekersstatistieken van de website www.studyportals.eu. Of en in hoeverre deze statistieken een realistisch beeld schetsen van de daadwerkelijke inschrijvingen, is voor mij op basis van de beschikbare gegevens niet te beoordelen. Cijfers van de Nuffic laten weliswaar een groei zien van het aantal studenten uit Portugal, Spanje, Italië en Griekenland, maar het blijft een relatief kleine groep studenten. Het totaal aantal studenten uit Portugal, Spanje, Italië en Griekenland bedroeg 2 030 in collegejaar 2005/2006 en 3 765 in collegejaar 2011/2012.

Vraag 3

Klopt de berekening dat de Nederlandse belastingbetaler voor elke Zuid-Europese crisisstudent ongeveer € 8 000 moet bijleggen (€ 3 000 aan het verschil tussen instellingsgeld en collegegeld plus € 5 000 aan studiebeurs)? Zo nee, hoe groot is dat bedrag dan wel?

Zuid-Europese studenten kunnen net als Nederlandse studenten tegen betaling van het wettelijk collegegeld in Nederland studeren, mits zij in Nederland of in de grenslanden wonen. Dit betekent dat de Nederlandse overheid bekostiging voor hen betaalt. Gemiddeld is dit een bedrag van ongeveer 6 000 euro per student per jaar.
Buitenlandse studenten uit de Europese Unie komen alleen in aanmerking voor Nederlandse studiefinanciering, indien zij binnen de definitie van migrerend werknemer vallen. Om aan de definitie van migrerend werknemer te voldoen moet een EU-student een minimaal aantal uur per week werken. Deze norm ligt op dit moment op minimaal 32 uur per maand en wordt per 1 januari 2013 verhoogd naar minimaal 56 uur per maand.
Zoals ik in mijn brief van 16 mei 2012 heb aangegeven wegen deze kosten ruimschoots op tegen de baten voor de overheidsfinanciën, er van uitgaande dat een deel van de afgestudeerden in Nederland blijft werken, voor de overheidsfinanciën. Het CPB heeft berekend dat, bij een blijfkans van 19% en een aantal verdere aannames, de jaarlijkse baten voor de overheid zouden kunnen oplopen tot 740 mln euro. Bovendien heeft internationale mobiliteit een positief effect op de kwaliteit van het hoger onderwijs en op de Nederlandse kenniseconomie.

Vraag 4

Heeft u al geld gereserveerd of gaat u geld reserveren voor de opvang van Zuid-Europese crisisstudenten? Zo ja, hoeveel geld en op welke posten heeft u bezuinigd om dat te realiseren? Zo nee, hoe gaat de Nederlandse samenleving deze opvang bekostigen?

Het budget voor de hogeronderwijsinstellingen wordt onder meer bepaald door het aantal studenten. Meer studenten betekent een verhoging van het budget volgens de systematiek t-2. Het demissionaire kabinet heeft in 2010 in het regeerakkoord middelen voor de stijging van de aantallen leerlingen en studenten beschikbaar gesteld. Omdat het om een beperkte groep studenten gaat zijn de financiële effecten eveneens beperkt (zie mijn antwoord op vraag 2).

Vraag 5

Deelt u de mening dat van de Nederlandse belastingbetaler niet gevraagd kan worden om de studie van Zuid-Europese crisisstudenten te bekostigen? Wat gaat u doen om aan deze situatie een einde te maken nog voor de start van het nieuwe studiejaar?

Aan studenten uit de EER die in Nederland danwel in de grenslanden wonen en in Nederland studeren kan geen hoger collegegeld worden gevraagd dan aan Nederlandse studenten. Omgekeerd geldt dit ook voor de ruim 14 000 Nederlandse studenten die in het buitenland in een EER-land studeren. Ik vind dit een wenselijke situatie, omdat dit internationale mobiliteit van studenten bevordert. Internationale mobiliteit van studenten heeft belangrijke baten voor het Nederlandse onderwijs en heeft, wanneer een voldoende groot deel van deze studenten na hun studie in Nederland blijft werken, een positief effect op de overheidsfinanciën.
Mijn beleid is gericht op het stimuleren van mobiliteit. Daarbij streef ik, zoals ik in het Algemeen Overleg van 30 mei 2012 heb aangegeven, naar meer balans tussen inkomende en uitgaande mobiliteit.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Langstudeerboete voor dubbelinschrijvers»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het evident onredelijk is dat studenten een boete van 3000 euro moeten betalen vanwege de wijze van invoeren van de harde knip? Zo nee, waarom niet?

Nee, deze mening deel ik niet. Vanaf het collegejaar 2012–2013 wordt de harde knip bij wet ingevoerd. De harde knip houdt in dat studenten hun bachelor volledig moeten hebben afgerond voordat ze aan een master mogen beginnen. Momenteel is wettelijk geregeld dat alle bacheloropleidingen minstens één aansluitende doorstroommaster hebben. Deze master wordt aan dezelfde instelling gevolgd en kan in veel gevallen begonnen worden zonder dat de student de bachelor volledig afgerond heeft. Dit heet de zachte knip. In de zachte knip-situatie is de student bij zowel de bachelor- als de masteropleiding ingeschreven en verbruikt hij dus ingeschreven studiejaren. Hij volgt immers twee opleidingen, bachelor en master, en behaalt voor beide ook studiepunten. Door het landelijk invoeren van de harde knip is dit niet meer mogelijk.

Vraag 3

Bent u bereid om de studenten in kwestie vrij te stellen van de boete, omdat ze deze niet hebben gekregen vanwege hun studieduur, maar vanwege een administratieve kwestie? Zo nee, waarom niet?

Nee, zoals aangegeven in het antwoord op vraag 2 betreft het hier niet slechts een administratieve kwestie. De student staat ook ingeschreven in de masteropleiding en doet examens. Als hij uitloopt in zijn studieduur, wordt hij volgens de langstudeerdersmaatregel langstudeerder.

Vraag 4

Waarom trekt u de gehele langstudeerdersboete niet in, bij gebrek aan politiek en maatschappelijk draagvlak?

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar mijn brief van 17 augustus (Tweede Kamer, 31 288, nr. 310).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Rechter: langstudeerboete mag opgelegd worden»?1

Ja

Vraag 2

Deelt u de mening dat, hoewel de rechter terughoudend is in zijn uitspraak, de langstudeerdersboete op politiek wankele grond staat? Zo nee, waarom niet?

Nee, ik deel de mening dat de langstudeerdersmaatregel op politiek wankele grond staat, niet. Het kan zijn dat sommige partijen in hun verkiezingsprogramma hebben opgenomen dat zij de langstudeerdersmaatregel willen terugdraaien. Dit zijn echter verkiezingsprogramma’s en pas nadat er een nieuw kabinet is gevormd, zal duidelijk worden wat de politiek van plan is met de langstudeerdersmaatregel. Bovendien zal er een gat in de begroting ontstaan als de langstudeerdersmaatregel wordt afgeschaft of uitgesteld. Het verhoogd collegegeld gaat immers materieel in per september 2012. Zolang er geen alternatief is én de wet niet is gewijzigd, blijft de langstudeerdersmaatregel van kracht. Bovendien genereert het mogelijk genoemde alternatief van het invoeren van een sociaal leenstelsel in de bachelor- en in de masterfase pas op langere termijn opbrengsten.
De rechter was terughoudend in zijn uitspraak vanwege de bevoegdheidsverdeling tussen de staatsorganen, de trias politica. De rechter zit niet op de stoel van de wetgever. Bovendien mag de rechter niet toetsen aan de Grondwet of algemene rechtsbeginselen

Vraag 3

Deelt u de mening dat de kans dat de langstudeerdersboete het collegejaar 2013–2014 haalt buitengewoon gering lijkt, gezien de politieke meerderheid die zich vormt voor afschaffing?

Zie hiervoor het antwoord op vraag 2.

Vraag 4

Wat kunnen studenten die per 1 september 2012 een langstudeerdersboete krijgen, van u verwachten? Deelt u de mening dat kwijtschelding gezien de politieke verhoudingen de enige logische oplossing is? Zo nee, waarom niet?

De studenten die per 1 september 2012 het verhoogd collegegeld verschuldigd zijn – rekening houdend met de uitspraak van de rechter – zullen dit ook dan moeten betalen. Ik ben niet van mening dat kwijtschelding gezien de politieke verhoudingen de enige logische oplossing is, afgezien nog van het feit dat ik daar de bevoegdheid niet voor heb. Zie hiervoor mijn antwoord op vraag 2.

Vraag 5

Bent u op zijn minst bereid om in de geest van behoorlijk bestuur de inning van de boetes zolang uit te stellen totdat duidelijk is of een nieuw kabinet de maatregel zal handhaven? Zo nee, waarom niet?

Nee, ik ben hiertoe niet bereid. Door de invoering van de langstudeerdersmaatregel bestaat het wettelijke collegegeld uit twee tarieven. Het basistarief en het verhoogd tarief. Het verhoogde tarief -indien verschuldigd-zal gewoon betaald moeten worden door studenten. De langstudeermaatregel is door de rechter met uitzondering voor een kleine groep deeltijdstudenten rechtmatig verklaard en de tarievenstructuur binnen het wettelijk collegegeld zal dan ook materieel per september 2012 ingaan.

Vraag 6

Welke actie gaat u ondernemen op het punt van de deeltijdstudenten, waarbij de rechter uitsprak dat de wet aanpassing behoeft?

Ik zal bevorderen dat zo spoedig mogelijk een algemene maatregel van bestuur (amvb) wordt gepubliceerd waarin gehoor wordt gegeven aan de uitspraak van de rechtbank. Studenten aan een deeltijdse opleiding die zich uiterlijk op 1 februari 2011 hebben ingeschreven voor die opleiding zijn pas het verhoogde wettelijke collegegeld verschuldigd indien zij meer dan één jaar langer staan ingeschreven dan de minimumduur van die opleiding die bepaald is door het instellingsbestuur. Deze duur kan bijvoorbeeld vastgelegde zijn in de Onderwijs- en Examenregeling (OER), de studiegids en het studentenstatuut. Bepalend is de duur van de opleiding op 1 februari 2011.
De amvb zal op 1 september 2012 in werking treden.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht dat zeker een kwart van de studerende topsporters uit de Nederlandse Olympische ploeg een grote kans loopt op een langstudeerdersboete?1

Elke student kan al één jaar uitlopen in de bachelorfase en één jaar in de masterfase voordat het verhoogde wettelijk collegegeld van toepassing is. Met deze extra uitloopjaren en de aangekondigde tijdelijke verruiming van de mogelijkheid om het bedrag van het verhoogde collegegeld te lenen, wordt studenten die bijvoorbeeld bestuurswerk willen doen of die naast de studie topsport bedrijven, hiervoor ook de ruimte geboden.
Studenten kunnen verder in een bijzondere situatie bij hun instelling een beroep doen op een bijdrage uit het profileringsfonds. In de wet is geregeld in welke bijzondere situaties dit mogelijk is. Daarnaast kan de instelling zelf regels stellen voor een beroep op het profileringsfonds. Sommige universiteiten en hogescholen, zoals bijvoorbeeld Fontys, hebben topsportersregelingen, waarbij bijvoorbeeld excellente sporters een financiële compensatie krijgen voor de opgelopen studievertraging.
Ik wil de keuzevrijheid van de student en de diversiteit van de instellingen bevorderen. Studenten kunnen kiezen voor een instelling met beleid dat voldoende uitdagend is en dat onderwijs biedt dat het beste aansluit bij hun talent. Dit geldt voor topsporters, maar ook voor studenten met andere ambities. Verschillende instellingen moeten verschillend beleid neerzetten, waardoor studenten kunnen kiezen wat hen het beste aanspreekt.
Ook kunnen sporters sponsors zoeken die hen financieel kunnen ondersteunen. Studenten die topsport bedrijven kunnen onder bepaalde voorwaarden ook een uitkering krijgen van het NOC*NSF.

Vraag 2

Deelt u de mening van de bestuurders van hogescholen dat de langstudeerdersboete voor deze groep van topsporters moet worden geschrapt of aangepast?

Nee, zie hiervoor mijn antwoord op vraag 1.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Studieboete dreigt voor Nederlandse olympiërs»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat de langstudeerdersboete op deze manier een ontmoedigende werking heeft voor jongeren die zich op hun sport willen toeleggen? Zo nee, waarom niet?

Nee, deze mening deel ik niet. Elke student kan al één jaar uitlopen in de bachelorfase en één jaar in de masterfase voordat het verhoogde wettelijk collegegeld van toepassing is. Met deze extra uitloopjaren en de aangekondigde tijdelijke verruiming van de mogelijkheid om het bedrag van het verhoogde collegegeld te lenen, wordt studenten die bijvoorbeeld bestuurswerk willen doen of die naast de studie topsport bedrijven, hiervoor ook de ruimte geboden.
Studenten kunnen verder in een bijzondere situatie bij hun instelling een beroep doen op een bijdrage uit het profileringsfonds. In de wet is geregeld in welke bijzondere situaties dit mogelijk is. Daarnaast kan de instelling zelf regels stellen voor een beroep op het profileringsfonds. Sommige universiteiten en hogescholen, zoals bijvoorbeeld Fontys, hebben topsportersregelingen, waarbij bijvoorbeeld excellente sporters een financiële compensatie krijgen voor de opgelopen studievertraging.
Ik wil de keuzevrijheid van de student en de diversiteit van de instellingen bevorderen. Studenten kunnen kiezen voor een instelling met beleid dat voldoende uitdagend is en dat onderwijs biedt dat het beste aansluit bij hun talent. Dit geldt voor topsporters, maar ook voor studenten met andere ambities. Verschillende instellingen moeten verschillend beleid neerzetten, waardoor studenten kunnen kiezen wat hen het beste aanspreekt.
Ook kunnen sporters sponsors zoeken die hen financieel kunnen ondersteunen. Studenten die topsport bedrijven kunnen onder bepaalde voorwaarden ook een uitkering krijgen van het NOC*NSF.

Vraag 3

Deelt u de mening dat het onwenselijk is dat topsport via de langstudeerdersboete afgeremd wordt? Zo nee, waarom niet? Zo ja, bent u bereid de topsporters uit te zonderen van deze maatregel?

Zoals aangegeven bij het antwoord op vraag 2 ben ik van mening dat het aantal uitzonderingen op de langstudeerdersmaatregel zeer beperkt moet zijn. Ook heb ik daar aangegeven dat ik niet van mening ben dat de topsport via de langstudeerdersboete wordt afgeremd.

Vraag 4

Deelt u de mening dat dit bericht helder aantoont dat de boete zijn doel voorbij schiet en dat het beter is zo snel mogelijk een andere regeling te bedenken?

Nee, ik deel deze mening niet. Zie hiervoor het antwoord op vraag 2 en 3. Ik heb deze mening ook eerder meegedeeld in de beantwoording van Kamervragen op 4 april jl. (Kamervragen (aanhangsel), 2011–2012, 2032).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «LSVb vreest meer uitval onder eerstejaars»?1 2

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat grootschalige uitval van eerstejaars studenten geen gewenst effect van het BSA3 is? Zo nee, waarom niet?

Instellingen verhogen de studiepuntennorm voor het BSA, om studenten daarmee uit te dagen tot betere prestaties en om de rendementen te verhogen. Het is niet zo, dat een dergelijke verhoging tot grootschalige uitval leidt; als gevolg van andere maatregelen die de instellingen tegelijkertijd (gaan) nemen, zoals het intensiveren van studiebegeleiding, het verbeteren van de docentkwaliteit, het aanbieden van studiekeuzeactiviteiten, het verhogen van de onderwijsintensiteit en het aanpassen van examenreglementen, zal de uitval naar verwachting op termijn juist afnemen en het rendement toenemen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat matchingsgesprekken de verwachte uitval van veel eerstejaarsstudenten zouden kunnen voorkomen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat gaat u doen om ervoor te zorgen dat op afzienbare termijn elke student een matchingsgesprek krijgt?

Ja, studiekeuzegesprekken en andere studiekeuzeactiviteiten zijn instrumenten die een bijdrage kunnen leveren aan de terugdringing van de uitval in het eerste jaar, mede gelet op de analyse dat het maken van een verkeerde studiekeuze één van de belangrijkste redenen is dat zoveel studenten in het eerste jaar uitvallen.
In de Strategische Agenda Hoger Onderwijs, Onderzoek en Wetenschap «Kwaliteit in verscheidenheid»4, zijn maatregelen genoemd om de uitval in het eerste jaar terug te dringen. Mede ter uitwerking daarvan is een wetsvoorstel in voorbereiding waarin onder andere het wettelijk recht op studiekeuzeactiviteiten wordt geregeld. Dit wetsvoorstel zal naar verwachting in het najaar van 2012 aan de Tweede Kamer worden aangeboden.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het verdwijnen van de enige Nederlandse universitaire opleiding Friese taal en cultuur van de Rijksuniversiteit Groningen (RuG)?1

Ik heb begrepen dat de bacheloropleiding Friese taal en cultuur – in afwijking van eerdere berichtgeving daarover – als afzonderlijke opleiding wordt gehandhaafd en geregistreerd blijft in het Centraal Register Opleidingen Hoger Onderwijs. Zie ook mijn antwoord van 26 april jl. op vragen van de leden Jadnanansing en Jacobi (beiden PvdA) van uw Kamer over hetzelfde onderwerp.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het beschermen en onderzoeken van de Friese taal en cultuur niet afhankelijk moet zijn van het toevallige aantal studenten dat in een jaar voor de opleiding wordt aangetrokken? Deelt u de mening dat als de kennis en kunde eenmaal is verdwenen, de bestaande expertise lastig opnieuw op te bouwen is?

De eerste mening deel ik niet helemaal. In het algemeen geldt immers voor elke studie dat het behoud van kennis en kunde ten langen leste ook mede afhankelijk is van de belangstelling voor het betreffende vakgebied; die belangstelling komt onder andere tot uitdrukking in het aantal inschrijvingen voor de opleiding. Dit gegeven staat overigens los van de bescherming van de Friese taal en cultuur.
De mening dat het moeilijk is expertise, wanneer zij eenmaal is verdwenen, opnieuw op te bouwen, deel ik.

Vraag 3

Bent u van plan om te bevorderen dat de studie en de kennis van het Fries wordt geborgd?

Zoals ik in mijn antwoord op vraag 1. heb aangegeven blijft het Fries aan de RUG niet alleen zelfstandig bestaan, de bachelor zal tevens programmatisch en inhoudelijk worden ingekaderd in de nieuwe brede bachelor Europese talen en culturen. Het laatste is naar mijn mening een verstandige aanpak van de RUG en de beste manier om kennis en kunde op het gebied van het Fries in stand te houden. Zie ook mijn antwoord van 2 mei jl. op vragen van de leden De Rouwe en Ferrier (beiden CDA) van uw Kamer over het voornemen van verschillende universiteiten om talenstudies te laten opgaan in brede studies.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Docent krijgt betaald per scriptie»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat stukloon in het hoger onderwijs kan leiden tot uitholling van de diplomakwaliteit? Zo nee, waarom niet?

Dat het inkomen van docenten deels afhankelijk is van het aantal afgestudeerden kan risico’s opleveren voor de diplomakwaliteit, als de kwaliteitswaarborgen niet zijn geregeld. Die waarborgen houden in, dat:
Verder moeten de vereisten wat betreft afstuderen helder zijn geformuleerd en gekoppeld zijn aan een eenduidige beoordelingssystematiek. Tot slot geldt, dat de instelling helder beleid moet formuleren op het punt van taakverdeling tussen externe beoordelaars en docentbegeleiders en dat geen sprake mag zijn van begeleiding door louter personen die niet rechtstreeks aan de opleiding zijn verbonden en dat het «vier-ogenprincipe» bij belangrijke beoordelingsmomenten wordt gehanteerd.

Vraag 3

Deelt u de meing dat de in dit bericht geschetste praktijk absoluut onacceptabel is? Zo nee, waarom niet?

Indien het in het bericht geschetste beeld ook de daadwerkelijke praktijk is, is dat zeer ongewenst. Ik wil mij niettemin baseren op feiten. Daarom is de Inspectie van het Onderwijs in contact getreden met het College van Bestuur van de UvA. De inspectie heeft het college vragen gesteld over de aard en omvang van de inhuur en op welke wijze in dergelijke gevallen de kwaliteit wordt geborgd. Op verzoek van de inspectie zal de UvA aanvullende informatie sturen over de gang van zaken en de inspectie zal haar bevindingen in een bestuursgesprek met de instelling bespreken.

Vraag 4

Bent u bereid direct met de Universiteit van Amsterdam in contact te treden om ervoor te zorgen dat deze manier van scriptiebeoordeling niet meer voor kan komen? Zo nee, waarom niet?

Zie het antwoord op vraag 3.

Vraag 5

Bent u bereid om ook bij andere instellingen voor hoger onderwijs na te gaan of daar sprake is van stukloon en, indien dat het geval blijkt te zijn, aan die praktijk een einde te maken? Zo nee, waarom niet?

Ik zie op dit moment geen aanleiding de inspectie een dergelijk onderzoek te laten uitvoeren. Het is aannemelijk dat in het hoger onderwijs regelmatig sprake is van inhuur van externe docenten en dat betaling in die gevallen deels plaatsvindt op basis van geleverde prestaties. Het is niet vanzelfsprekend dat dit per definitie tot kwaliteitsproblemen leidt. Tegelijkertijd constateer ik wel dat het werken met (veel) externe begeleiders en externe beoordelaars zeer hoge eisen stelt aan de kwaliteit van bedrijfsprocessen binnen instellingen en aan het functioneren van de examencommissie in haar taak als bewaker van het eindniveau.
Deze aspecten komen eveneens aan de orde binnen het reguliere toezicht van de inspectie. Ik ben van mening dat met de recente en komende aanscherpingen in het beleid voldoende maatregelen in gang zijn gezet om de kwaliteit van het eindniveau beter te borgen.

Vraag 1

Wat is uw oordeel over het artikel «Goed bestuur zwak in HBO»?1

Het artikel bevat een weergave van de meest in het oog springende bevindingen van de evaluatiecommissie branchecode governance hbo, ingesteld door de HBO-raad. Bij de beantwoording van de hiernavolgende vragen zal ik niet het artikel uit Scienceguide maar het rapport van de evaluatiecommissie van de HBO-Raad als uitgangspunt nemen.

Vraag 2

Geeft de gebrekkige naleving van de branchecode goed bestuur u reden tot zorg?

De branchecode is een belangrijk instrument voor de hbo-sector om – bij wijze van zelfregulering – de principes van goed bestuur te implementeren. De gebrekkige naleving van de code is een teleurstellend gegeven. Niettemin vind ik het goed dat de HBO-raad deze kritische evaluatie heeft laten uitvoeren en maatregelen wil nemen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat het opmerkelijk is dat de branchecode niets te melden heeft over onderwijskwaliteit?

Ik ben van oordeel dat hier snel verandering in moet komen. Tegelijkertijd stel ik vast dat dit vermoedelijk te maken heeft met de wordingsgeschiedenis van de code. In de jaren waarin de code tot stand is gekomen – in navolging van de code Tabaksblat voor het beursgenoteerde bedrijfsleven – lag de nadruk op bestuurlijk handelen en het toezicht daarop in relatie tot bedrijfsprocessen en financieel-economische aangelegenheden. Het is zonneklaar dat gezien de recentelijk geconstateerde gebreken in de interne kwaliteitsborging in het hbo de code ook bepalingen moet bevatten over het toezicht op de kwaliteit van het onderwijs. Ik onderschrijf de aanbeveling van de evaluatiecommissie in de code vast te leggen dat de raad van toezicht bij zijn werkzaamheden de kwaliteit van onderwijs en onderzoek centraal stelt.

Vraag 4

Hoe oordeelt u over het feit dat de Raden van Toezicht nauwelijks inzicht hebben in de «mogelijke risico's en ethische perikelen rond belangenverstrengeling en financiële deelnemingen»? Zouden hierover heldere normen moeten worden opgenomen?

Het gaat hier om een uitspraak van de commissievoorzitter tegenover Scienceguide, geen algemene bevinding van de commissie. Wat de evaluatiecommissie heeft geconstateerd is dat de portfolio van de hogescholen de afgelopen jaren verbreed is door hun actieve participatie in consortia met bedrijven en andere kennisinstellingen – door de evaluatiecommissie aangeduid met «verbindingen» – hetgeen volgens de commissie heel eigen vraagstukken van bestuur en toezicht oproept waarop de code niet is toegesneden (zie pagina 13 van het rapport).
Ik kan mij goed vinden in de aanbeveling van de evaluatiecommissie om in de branchecode vast te leggen dat hogescholen een statuut moeten hebben waarin is bepaald hoe de risico’s voortvloeiend uit dergelijke maatschappelijke «verbindingen» worden beheerd, en in de code het risicomanagement meer expliciet uit te werken en te beschrijven waar het risicomanagement en het interne toezicht zich in ieder geval op dienen te richten.

Vraag 5

Hoe oordeelt u over het feit dat «18 van 38 hogescholen niet voldoen aan de governance afspraken die zij zelf hebben gemaakt»? Is dit voor u aanleiding tot maatregelen?

Zoals ik al in mijn antwoord op vraag 2 heb aangegeven vind ik dat een teleurstellend gegeven.
Maatregelen van mijn kant zijn echter niet aan de orde. De branchecode Goed Bestuur is een code van de hbo sector zelf, meer precies: van de leden van de HBO-raad. Te treffen maatregelen zijn dus in eerste instantie een zaak van de hogescholen zelf, in het verband van de HBO-raad.

Vraag 6

Wat gaat u doen om te voorkomen dat toezichthouders «meewarig en blasé» reageren op de eisen van de branchecode?

Het is allereerst aan de HBO-raad om zijn leden op het hart te drukken dat de branchecode hun eigen code is, waaraan men zich heeft te houden.
Wanneer (een sterk verbeterde versie van) de branchecode goed bestuur voorligt, ben ik- in lijn met de aanbevelingen van de evaluatiecommissie – voornemens deze aan te wijzen in een algemene maatregel van bestuur op grond van artikel 2.14 van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. Het instellingsbestuur zal de naleving van deze code in zijn jaarverslag moeten verantwoorden volgens het principe «pas toe of leg uit». Net als voor de overige bepalingen in wet- en regelgeving geldt dat voor de openbare instellingen deze verplichting voortvloeit uit de wet- en regelgeving en voor de bijzondere instellingen het een bekostigingsvoorwaarde is. Uiteraard zal ik de Kamer daarover informeren.

Vraag 7

Wanneer wordt eindelijk voldaan aan de vereisten rond de beloning van bestuurders? Hoeveel bestuurders verdienen nog altijd meer dan een minister?

Naar verwachting zijn zowel het Wetsvoorstel normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semi-publieke sector (WNT) als de daaruit voortvloeiende ministeriële regeling vanaf 1 januari 2013 van kracht. Vooruitlopend hierop voeren de minister en ik ten aanzien van bovenmatige beloningen sinds geruime tijd actief beleid. Zoals wij ook op 9 februari 2012 in een brief aan het onderwijsveld hebben gemeld, vinden we een bezoldiging die meer bedraagt dan het toekomstig WNT-maximum te hoog; een verdere stijging van dit bedrag onacceptabel. Een betaling voortvloeiende uit een dergelijke stijging, wordt aangemerkt als ondoelmatig en zal worden teruggevorderd. Een kopie van de genoemde brief is u toegezonden op 10 februari 2012 (TK, 2011–2012, 27 923, nr. 135).
In de rapportage van publiek gefinancierde topinkomens conform de Wet Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens (Wopt) die op 23 december 2011 door de minister van BZK aan de Tweede Kamer is gestuurd (TK, 2011–2012, 30 111, nr. 135), zijn de overschrijdingen van de Wopt-norm in 2010 van de sector HBO opgenomen. Uit deze gegevens blijkt dat 5 bestuurders in de sector HBO de toekomstige WNT-norm hebben overschreden.

Vraag 8

Wat voor sancties worden ingevoerd, opdat wordt voorkomen dat men kan zeggen dat «de code geen tanden heeft»?

De evaluatiecommissie beveelt de hogescholen aan om afspraken te maken over de status van de code en aan niet naleven een passend sanctieregiem te verbinden. Wanneer de branchecode bij algemene maatregel van bestuur wordt aangewezen, dient de instelling deze na te leven volgens het principe «pas toe of leg uit». Die toepassing van de code volgens dit principe valt dan onder het nalevingstoezicht van de Inspectie van het Onderwijs.

Vraag 9

Op wat voor manier gaat u toezien op de verbeteringen van de code goed bestuur? Wordt de code wettelijk vastgelegd en aan de Kamer voorgelegd?

Ik verwacht dat de hogescholen in het verband van de HBO-raad een fors aantal verbeteringen zal aanbrengen in de huidige code. Zoals ik in antwoord op vraag 6 heb aangegeven, ben ik voornemens te zijner tijd een sterk verbeterde versie van de branche code goed bestuur voor de hbo sector aan te wijzen bij algemene maatregel van bestuur. Aanwijzing van de code sluit goed aan bij de maatregelen die ik heb opgenomen in het wetsvoorstel Wet versterking kwaliteitsborging hoger onderwijs, gericht op het beter functioneren van de «checks and balances» in het stelsel van hoger onderwijs en op versterking van het interne en externe toezicht op en borging van de onderwijskwaliteit. Mijn voornemen is om dit wetsvoorstel in de zomer aan te bieden aan uw Kamer.

Vraag 10

Deelt u de mening dat het «governance-model» (goed bestuur) gebrekkig functioneert en dat u open moet staan voor fundamentele verbeteringen, aangezien het de kwaliteit van het onderwijs betreft?

Die mening deel ik in zoverre, dat ik met de evaluatiecommissie van oordeel ben dat de inhoud en naleving van de branchecode sterke verbetering behoeft. Waar we nu mee te doen hebben is een periodieke evaluatie van de branchecode die conform de afspraak binnen de brancheorganisatie is uitgevoerd. Hoewel de bevindingen van de evaluatiecommissie over de mate van naleving van de code teleurstellend zijn, stel ik ook vast dat de branche zelf in staat is gebleken de eigen code zeer kritisch tegen het licht te houden en in alle openheid te komen tot een navenant kritische zelfevaluatie. Ik heb bovendien begrepen dat de HBO-raad het voornemen heeft alle aanbevelingen nog voor de zomer te implementeren. Dat proces, wat ik positief waardeer, hoort ook bij het huidige «governance model». In het antwoord op de vorige vraag heb ik reeds gewezen op de maatregelen op het gebied van governance die ik met het wetsvoorstel Wet versterking kwaliteitsborging hoger onderwijs heb genomen.

Vraag 11

Bent u bereid onderzoek te doen naar alternatieve bestuursmodellen?

Uit mijn antwoord op de vorige vraag blijkt dat ik in de evaluatie van de naleving van de branchecode van de hbo sector geen aanleiding zie om onderzoek te doen naar alternatieve bestuursmodellen.

Vraag 1

Zijn de resultaten van de monitor «Studievoortgang bij buitenlandse studenten» al gepresenteerd? Zo nee, wanneer bent u in staat deze te presenteren?1

In de Studentenmonitor over 2011 is ook aandacht besteed aan buitenlandse studenten. De gegevens van de Studentenmonitor 2011, inclusief die over buitenlandse studenten, zijn eind april via www.studentenmonitor.nl beschikbaar gekomen. Gegevens over 2012 worden eind van dit jaar verwacht.

Vraag 2

Ziet u inmiddels mogelijkheden om de maximumnorm van 10 uren te verhogen voor studenten van buiten de Europese Economische Ruimte (EER)?

Zoals reeds eerder is aangegeven in de beantwoording op de vragen van de leden van Dijk en Van Bommel (Handelingen, vergaderjaar 2008–2009, nr. 3743) en de vragen van de leden Jadnanansing en Ferrier (Handelingen, vergaderjaar 2009–2010, nr. 3242), moet voorkomen worden dat het verrichten van arbeid voor de studiemigrant een hoofdactiviteit wordt. De maximumnorm van 10 uur werk per week of drie maanden fulltime werk in de zomermaanden waarborgt juist dat studie het hoofddoel is. Bij verruiming van de urennorm voor arbeid verandert het verblijfsdoel feitelijk van studie in arbeid. Ik zie op dit moment geen aanleiding tot het verhogen van de maximumnorm. Het verhogen van de urennorm is ook moeilijk te verenigen met de inspanningen van dit kabinet om mensen met een uitkering aan het werk te krijgen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat, indien het aantal werkuren voor EU-studenten wordt verhoogd, dit ook verhoogd zou moet worden voor studenten van buiten de EER?2

De 10-urennorm en de 56-urennorm (14 uur per week) zijn normen van verschillende aard en met een verschillend doel. De 10-urennorm betreft een maximum aantal uren per week, om te voorkomen dat studenten van buiten de EER de regels voor de toegang tot de arbeidsmarkt omzeilen. Studiemigranten zouden dan feitelijk arbeidsmigranten worden (zie ook het antwoord op vraag 2).
De 56-urennorm daarentegen betreft een minimum aantal uren per maand en gaat over het al dan niet aangemerkt kunnen worden van studenten als migrerend werknemer in de zin van de Europese Richtlijn vrij verkeer van personen. Deze Richtlijn is alleen van toepassing op EU-burgers en dus niet op niet-EER-studenten. Studenten van buiten de EER kunnen daarom nooit als migrerend werknemer worden aangemerkt. Ik ben dan ook niet van mening dat de ene norm aan de andere norm kan worden aangepast. Het gaat immers om verschillende groepen, verschillende rechtsregels en verschillende beleidsterreinen.

Vraag 4

Deelt u de mening dat als arbeid van meer dan 10 uren ook tot significant slechtere studievoortgang leidt, dit ook geldt voor EU- studenten als zij minimaal 14 uren gaan werken?

Aanvullend op het antwoord op vraag 3 wil ik aangeven dat er voor wat betreft de toepassing van de 56-urennorm onderscheid gemaakt moet worden tussen werknemers en studenten. Op grond van Europese regels moeten werknemers uit de EER met betrekking tot de aanspraak op sociale en fiscale voordelen (waaronder studiefinanciering voor levensonderhoud) gelijk behandeld worden als nationale werknemers. Voor studenten geldt een dergelijke gelijke behandeling niet.
Het ophogen van de 32-urennorm heeft slechts tot doel een minder ruime invulling te geven aan het begrip migrerend werknemer, niet om studenten te verplichten meer te gaan werken naast hun studie. Ik vind het niet voor de hand liggen om het voor studenten, die het studeren als hoofdbezigheid hebben, extra gemakkelijk te maken om van alle voordelen verbonden aan het migrerend werknemerschap te kunnen genieten. Overigens kunnen EER-studenten wel direct aanspraak maken op de studiefinanciering voor de toegang tot het onderwijs (collegegeldkrediet).

Vraag 5

Deelt u de mening dat het onrechtvaardig is dat er een onderscheid wordt gemaakt tussen EU- studenten en studenten van buiten de EER in het kader van de slechtere studievoortgang? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat gaat u daar aan doen?

Het onderscheid waarop u doelt, is een uitvloeisel van het feit dat Europese regels slechts gelden voor Europeanen. Zie verder ook het antwoord op vraag 3.

Vraag 6

In hoeverre bent u bekend met mogelijke belemmeringen van studenten buiten de EER, bij het vinden en vervullen van een voltijdse stage in het kader van de studie, als gevolg van de gehanteerde urennorm? Hoe beoordeelt u een dergelijke belemmering in stagemogelijkheden? Wat gaat u hier aan doen?

De 10-urennorm geldt alleen bij tewerkstellingsvergunningen die zijn afgegeven ten behoeve van studenten die naast hun studie werk van bijkomende aard verrichten. Vreemdelingen die zijn toegelaten voor studie hebben geen tewerkstellingsvergunning nodig voor het doen van een verplichte stage ter voltooiing van hun opleiding. Mij zijn geen belemmeringen bekend van studenten van buiten de EER bij het vinden en vervullen van een voltijdse stage.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Student kampt met taalprobleem»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat slechte taalbeheersing een forse drempel legt voor het succes van studenten en afgestudeerden?

Ja.

Vraag 3

Hoe komt het volgens u dat veel studenten het Nederlands onvoldoende onder de knie hebben?

Er is al enige tijd sprake van zorg over de taalbeheersing van leerlingen en studenten. Signalen dat er in alle onderwijssectoren op het gebied van taalbeheersing een verlies aan niveau te constateren was zijn de afgelopen jaren bevestigd in onderzoeken. Zo rapporteerde de Inspectie van het Onderwijs (in 2006) dat een kwart van de leerlingen het primair onderwijs verliet met een vaardigheid in technisch lezen die niet uitstak boven die van groep 6, bleek uit onderzoek van de Onderwijsraad (2006) dat ruim de helft van de deelnemers in het mbo over onvoldoende taalvaardigheid in het Nederlands beschikte om op school en in de beroepspraktijk adequaat te kunnen meekomen en bleek uit PISA-onderzoek (2007) dat de leesvaardigheid van 15-jarigen in Nederland minder was geworden. Ook de lerarenopleidingen stonden onder druk, vooral de Pabo’s.
Om deze problemen aan te pakken hebben we referentieniveaus voor de Nederlandse taal ingevoerd in het po, vo en mbo. De effecten hiervan zullen de komende tijd meer zichtbaar worden.
Met de invoering van de wet referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen worden in alle kwalificatiedossiers van mbo-4 generieke eisen aan de Nederlandse taal en rekenen opgenomen. In 2013/2014 zullen in mbo-4 voor het eerst centrale examens gebaseerd op referentieniveaus worden afgenomen. Opleidingen met onvoldoende examenkwaliteit krijgen bestuurlijke sancties. Voor het voortgezet onderwijs geldt dat in 2014 de referentieniveaus in de examens zijn verwerkt. Voor het havo is dat gelijk aan die van mbo-4 en voor het vwo een niveau hoger (4f). Verder zal de taalbeheersing in het voortgezet onderwijs ook moeten worden verbeterd door de introductie van de tussentijdse diagnostische toets. Leraren zien dan eerder waar de taalproblemen bij de leerling zich voordoet.
Reden waarom de taalproblemen in het hbo nu aan het licht komen is o.a. ook dat hogescholen in toenemende mate startgesprekken of studiekeuzegesprekken afnemen bij aanstaande studenten. Hogeschool Rotterdam bijvoorbeeld doet dit bij alle eerstejaarsstudenten. Onderdeel van een dergelijk startgesprek is in veel gevallen een diagnostische toets, waarmee taaldeficiënties aan het licht komen. Voorheen bleken deze deficiënties pas tijdens het eerste jaar; nu stelt de hogeschool deze al vast, voordat de student begint aan de opleiding.

Vraag 4

Deelt u de mening dat een taaltest ervoor zou zorgen dat deze problematiek inzichtelijk wordt, zodat ervoor gezorgd kan worden dat studenten de taal wel gaan beheersen?

Beheersing van de Nederlandse taal op een zodanig niveau, dat de student voldoende is voorbereid op het volgen van een opleiding in het hoger onderwijs, is in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van het toeleverend onderwijs.
Een taaltest in het hoger onderwijs kan daarop aanvullend zijn, omdat daarmee eventuele deficiënties kunnen worden geïdentificeerd.

Vraag 5

Bent u bereid om (al dan niet samen met de minister van Onderwijs Cultuur en Wetenschap) een oplossing te bedenken voor deze problemen? Zo nee, waarom niet?

Als het gaat om het invoeren van een taaltoets bij de start van hbo-opleidingen, vind ik dat deze vooral gericht zou moeten zijn op opleidingen, waarvan de Nederlandse taal een essentieel onderdeel vormt. Dit is de reden dat we de taaltoets verplicht hebben gesteld voor de Pabo. Bovendien hebben we, vooruitlopend op de effecten van genoemde maatregelen in het funderend onderwijs en het mbo, € 12 miljoen geïnvesteerd, verdeeld over drie jaar (2008/2009 tot en met 2010/2011) om o.a. de problematiek van het lage taalniveau op de Pabo’s aan te pakken.
Wat mij betreft is het verder aan de instellingen voor hoger onderwijs zelf om de inschatting te maken voor welke opleidingen een taaltoets nuttig en noodzakelijk is. Hogescholen kunnen hierbij ook gebruik maken van de toenemende ruimte voor selectie aan de poort.

Vraag 1

Hebt u kennisgenomen van het voornemen van verschillende universiteiten om talenstudies op te laten gaan in brede studies?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat, hoewel brede studies absoluut voordelen bieden, ten minste voor een aantal talen de eigenstandige (voltijds-)universitaire studie wel zou moeten blijven bestaan, vanwege nationaal belang, zoals het Fries, of vanwege internationaal en commercieel belang, zoals het Frans of Portugees, de taal die -naast in een van de sterkst opkomende economische wereldmachten, Brazilië- in acht landen gesproken wordt? Zo neen, waarom niet?

Ik deel de mening dat talen van groot belang zijn vanuit nationaal cultureel belang en voor de Nederlandse economie en de export. Ik ben daarnaast van mening dat talen ook in het kader van een brede bachelor kunnen worden aangeboden.
In navolging van het advies van de commissie-Veerman heeft dit kabinet, daarin breed gesteund door de Tweede Kamer, gekozen voor meer profilering van hogescholen en universiteiten. Universiteiten en hogescholen moeten bewuste keuzes maken, in het opleidingenaanbod en in het onderzoek, omwille van de kwaliteit. Dat kan inderdaad betekenen dat kleine opleidingen verdwijnen. Voor veel meer kleine opleidingen geldt echter dat zij aangeboden blijven worden, maar wel op een andere manier. Vergelijkbare opleidingen zullen samengevoegd worden en geconcentreerd worden aangeboden op één of enkele plekken, bepaalde opleidingen zullen in samenwerking tussen instellingen worden vormgegeven (voorbeeld: de landelijke master wiskunde) en andere kleine opleidingen zullen opgaan in bredere bacheloropleidingen. Een dergelijke verbreding kan zowel uit doelmatigheidsoverwegingen als uit kwaliteitsoogpunt wenselijk zijn. Brede opleidingen kunnen bovendien ook nieuwe groepen studenten aantrekken. Niet iedereen weet, voordat hij gaat studeren, al precies wat hij wil en voor bepaalde studenten is een brede opleiding aantrekkelijker dan een smallere.

Vraag 3

Hoe verhoudt dit voornemen van de instellingen zich enerzijds tot het beëindigen van deze eigenstandige universitaire studies vanwege profilering en anderzijds tot het belang dat de regering hecht aan kennis van eigen cultureel erfgoed (het Fries) en het bevorderen van culturele, economische en wetenschappelijke contacten met Brazilië en de andere landen waarvan het niet langer mogelijk is in voltijd de taal van het betreffende land te bestuderen?

Instellingen dienen hun voornemens voor profilering te laten aansluiten bij de door hen gemaakte afspraken in het kader van het Implementatieplan Geesteswetenschappen (Advies implementatie duurzame Geesteswetenschappen, 23-6-2010). Inzake de opleiding Friese taal en cultuur verwijs ik u naar mijn antwoord op de vragen van de leden Jadnanansing en Jacobi over de toekomst van de enige academische opleiding Friese taal en cultuur (ingezonden 29 maart 2012).

Vraag 4

Deelt de regering de mening dat grondige wetenschappelijke kennis van een taal een voorwaarde is om de in vraag 3 genoemde ambities waar te maken? Zo neen, waarom niet? Bent u bereid met universitaire opleidingen in gesprek te gaan over behoud van een aanbod aan eigenstandige universitaire studies van talen, die duidelijk een nationaal en internationaal belang van Nederland dienen? Zo neen, waarom niet?

Die mening wordt door de regering gedeeld, waarbij wordt aangetekend dat ook via een brede bachelor aan de voorwaarde om ambities waar te maken kan worden voldaan.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Langstudeerboete nekt leraar in spé» op ScienceGuide?1

Ja, dat bericht is mij bekend.

Vraag 2

Hoeveel leraren zullen niet (verder) studeren door de drempel die wordt opgeworpen door de langstudeerdersboete?

Ik kan niet zeggen hoeveel leraren niet (verder) zullen studeren vanwege de langstudeerdersmaatregel. Wel kan ik aangeven, dat het vanwege deze maatregel niet nodig is om te besluiten niet verder te studeren. Volgens de langstudeerders-maatregel mag de student die een lerarenmaster (meestal 90 studiepunten) volgt hier in totaal drie jaar over doen voordat het verhoogd collegegeld is verschuldigd. Omdat een opleiding van 90 studiepunten naar boven wordt afgerond, bedraagt de nominale studieduur twee jaar. Volgens de subsidieregeling Lerarenbeurs krijgt de student ook voor drie jaar subsidie. De toegestane studieperiode is het aantal jaren dat men subsidie ontvangt plus een uitloopperiode van drie jaar. De student moet binnen zes jaar kunnen aantonen dat hij 90 studiepunten heeft behaald. Voor iedere 30 studiepunten die behaald zijn, wordt een jaar in mindering gebracht op de totale terugbetalingsverplichting. Indien de student in het derde jaar nog niet is afgestudeerd, gaat inderdaad in het vierde jaar de langstudeerdersmaatregel in. Dit betekent echter niet dat hij moet stoppen met zijn studie. Het is aan de student hierin een afgewogen keuze te maken.
Ik zal het effect van deze maatregel en andere maatregelen, zoals de maatregel tweede studies, monitoren.
Daarnaast ga ik ervan uit dat instellingen maatregelen treffen om de studieduur meer af te stemmen op de nominale studieduur. Uit het onderzoek van ResearchNed (bijlage bij Kamerstuk 32 618, nr L) is gebleken dat veel instellingen werken aan het comprimeren van de geprogrammeerde studieduur van deeltijdopleidingen en lijkt er, met name in het wetenschappelijk onderwijs, ruimte te zijn voor efficiëntere vormgeving van de deeltijdstudies, door bijvoorbeeld meer gebruik te maken van vormen van tijd- en plaatsonafhankelijk leren. Op basis van deze ontwikkelingen is te verwachten dat het aantal en aandeel langstuderende deeltijdstudenten de komende jaren afnemen.
In mijn brief over deeltijd hoger onderwijs, die op 31 maart naar uw Kamer is gestuurd (Kamerstuk 32 618, nr L), ben ik ingegaan op de maatregelen om de studieduur meer af te stemmen op de nominale studieduur. Dit geldt ook voor de lerarenopleidingen. Ik heb daarbij aangegeven dat ik mij realiseer dat het comprimeren van opleidingen ten koste kan gaan van de gewenste flexibiliteit in het deeltijdonderwijs en het meer gefaseerd, modulair kunnen deelnemen aan dat onderwijs. Waar dat mogelijk is, is het verstandig dat instellingen dergelijke maatregelen nemen. Ik kan mij echter voorstellen dat dit niet in alle gevallen mogelijk en ook niet wenselijk is. Hierover zal ik met de instellingen nader overleg voeren. Voor de betreffende student geldt dat hij in dat geval een beroep kan doen op het profileringsfonds. Ik heb daartoe een nota van wijziging ingediend bij het wetsvoorstel «Studeren is investeren». Nu kunnen namelijk alleen voltijdstudenten een beroep doen op het profileringsfonds. De tegemoetkoming uit het profileringsfonds is alleen bestemd voor die situaties waarin het langstuderen niet verwijtbaar is aan de deeltijdstudent, dat wil zeggen ingeval van bijzondere persoonlijke omstandigheden of wanneer de geprogrammeerde studieduur automatisch tot gevolg heeft dat de deeltijdstudent langstudeerder wordt. Het profileringsfonds wordt hiertoe verhoogd met € 10 miljoen per jaar in de jaren 2012 tot en met 2016.

Vraag 3

Is een afname in het aantal docenten met studeerambities volgens u wenselijk gezien het aankomend tekort aan leraren?

Een afname van het aantal docenten met studeerambities is volgens mij niet wenselijk. Ik voer daarom langs twee wegen maatregelen uit die de opscholing van leraren stimuleren. Ten eerste kunnen leraren een beroep doen op de Lerarenbeurs. Ten tweede kunnen studenten die niet eerder een lerarenopleiding hebben gedaan, een tweede opleiding op dit gebied doen tegen het wettelijk collegegeld. En als ze wel een tweede lerarenopleiding doen en het instellingscollegegeld zijn verschuldigd, wordt het hogere instellingscollegegeld via de Lerarenbeurs vergoed.

Vraag 4

Houdt u rekening met deze ontwikkeling bij de uitvoering van de (Eerste Kamer-)motie Ganzevoort?2 Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe?

In bovengenoemde brief over het deeltijd hoger onderwijs ben ik ook ingegaan op de uitvoering van de motie Ganzevoort. In deze brief ben ik nader ingegaan op de gevolgen van de langstudeerdersmaatregel voor deeltijdstudenten. Ik ben van mening dat de langstudeerdersmaatregel op stelselniveau geen disproportionele gevolgen heeft voor deeltijdstudenten en heb daarom besloten de langstudeerdersmaatregel niet te wijzigen voor deeltijders. Wel is er aanleiding om in individuele gevallen tegemoet te komen aan bijzondere omstandigheden die ten grondslag liggen aan het langstuderen. Daarom wil ik in individuele gevallen deeltijdstudenten tegemoet komen via het profileringsfonds. Zie hiervoor ook het antwoord op vraag 1.

Vraag 5

Bent u bereid de regeling van de langstudeerdersboete in te trekken, dan wel zodanig aan te passen dat lerarenopleidingen en hun studenten er geen hinder van ondervinden? Zo nee, waarom niet?

Nee, zie hiervoor mijn antwoord op vraag 4.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht dat de Rijksuniversiteit Groningen, waar tot nog toe de enige volledige bachelor/master-opleiding voor Friese taal en cultuur bestond, deze studierichting niet langer wil handhaven als een zelfstandig te accrediteren academische opleiding?1

Ja.

Vraag 2

Heeft u kennisgenomen van de berichtgeving op de website van deze universiteit dat de programma’s van een aantal talenstudies, waaronder het Fries «worden samengebracht in een splinternieuw bachelorprogramma Europese talen en culturen»?2

Vraag 3

Kunt u in relatie tot deze berichtgeving uiteenzetten wat de toekomst wordt van de opleiding voor het Fries?

Ik heb begrepen dat – in afwijking van hetgeen op de website van de Rijksuniversiteit Groningen met betrekking tot het Fries is gesteld – de bacheloropleiding Friese taal en cultuur aan de RUG als afzonderlijke opleiding geregistreerd blijft in het Centraal Register Opleidingen Hoger Onderwijs. Genoemde opleiding wordt aangeboden in samenwerking met de nieuwe, brede bacheloropleiding Europese Talen en Culturen, mede om de houdbaarheid van het Fries (waarvoor zich zeer weinig studenten aanmelden) te garanderen.

Vraag 4

Wat betekent dit voor de academische verankering van de expertise over de tweede rijkstaal in de toekomst?

Uit mijn antwoord op vraag 3 blijkt dat er niets verandert aan de formele positie van de bacheloropleiding als geregistreerde CROHO-opleiding. De programmatische integratie met de brede bachelor Europese Talen en Culturen betekent dat de wetenschappelijke verankering van het Fries als tweede rijkstaal wordt versterkt.

Vraag 1

Is het u bekend dat voor studenten die zich in september inschrijven en voor 1 oktober weer uitschrijven, en de rest van het studiejaar niet ingeschreven staan, dat studiejaar wel meegeteld wordt voor het ingaan van de langstudeerregeling, terwijl de studenten voor dat jaar geen collegegeld betalen en geen onderwijs volgen?

Ja. Ik ben bekend met het feit dat studenten die zich in september in – en uitschrijven en zich niet weer opnieuw voor dat studiejaar inschrijven, volgens de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW) pas per 1 oktober worden uitgeschreven. Deze studenten zijn dus op de peildatum 30 september ingeschreven, met als gevolg dat dit jaar meetelt voor de langstudeerdersmaatregel.
Deze studenten betalen in deze situatie wel voor de maand september collegegeld, maar krijgen het collegegeld voor de resterende maanden dat zij niet studeren, gerestitueerd.

Vraag 2

Deelt u de mening dat deze studenten hierdoor onterecht gedupeerd raken?

Ja, deze studenten verbruiken inderdaad een extra jaar voor de langstudeerdersmaatregel omdat ze volgens de WHW op de peildatum 30 september stonden ingeschreven. De studenten verkeerden echter in de veronderstelling dat zij per 30 september niet meer ingeschreven stonden.

Vraag 3

Bent u bereid deze ongewenste situatie nog voor het aanstaand studiejaar 2012/12013 in de regelgeving te verhelpen en de studenten hierover te informeren?

Ja, ik ben hiertoe bereid. Ik zal regelen dat in een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) deze categorie studenten aanspraak krijgt op één extra uitloopjaar. Het gaat daarbij om studenten die nog geen langstudeerder zijn en zich gedurende de maand september inschrijven bij een opleiding en zich in diezelfde maand weer uitschrijven en zich in de loop van het studiejaar niet opnieuw inschrijven in het hoger onderwijs. Deze AMvB zal met terugwerkende kracht gaan gelden.
In het Centraal Register Inschrijvingen Hoger Onderwijs zijn de inschrijfgegevens over studenten opgenomen op basis waarvan DUO kan vaststellen of een student aanspraak heeft op een extra uitloopjaar. Deze informatie kan echter niet voor het aanstaand studiejaar geautomatiseerd ontsloten worden. Het extra uitloopjaar kan dan ook alleen op verzoek worden toegekend, zoals dat ook het geval is bij de toekenning van een extra uitloopjaar in geval van een functiebeperking. Het is dus van groot belang de studenten en de instellingen tijdig te informeren dat deze wijziging eraan komt, opdat zij zich hierop kunnen voorbereiden. Dit zal gebeuren via de reguliere informatiekanalen over de langstudeerdersmaatregel, zoals www.duo.nl en www.rijksoverheid.nl. Met de instellingen worden binnenkort afspraken gemaakt over het ontwerpen van een procedure, waarmee studenten een dergelijk verzoek kunnen indienen. De instellingen zullen hierover dan een brief ontvangen.
In de jaren na 2012 is het proces geautomatiseerd.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Deeltijdstudie verdwijnt»1

Ja, dat bericht is mij bekend.

Vraag 2

Is de verdwijning van deeltijdstudies het doel van uw beleid? Zo nee, wat gaat u doen om deze te voorkomen?

De verdwijning van deeltijdstudies is uiteraard niet het doel van mijn beleid. De terugloop in het aanbod van en de deelname aan deeltijdopleidingen in het hoger onderwijs is al vele jaren gaande en heeft mede de aanleiding gevormd voor een brede verkenning deeltijdonderwijs. Ik ben voornemens naar aanleiding van die brede verkenning maatregelen te nemen gericht op de toekomstbestendigheid van de kaders voor deeltijdonderwijs, in het bijzonder wat betreft de aansluiting van het aanbod op de vraag.
Ik verwijs u naar de brief deeltijd hoger onderwijs, die parallel aan deze antwoordbrief wordt verzonden naar de Kamer.

Vraag 1

Is het beter of slechter voor de Nederlandse economie als studenten afzien van het volgen van een masteropleiding?1

Een bewuste keuze van studenten voor een vervolgopleiding is goed voor de Nederlandse economie. Na afronding van een bacheloropleiding, los van de vraag of dat een hbo of een universitaire bacheloropleiding is, is het van belang dat een student bewust kiest welke vervolgstap voor hem of haar het beste is. De langstudeermaatregel beoogt daaraan bij te dragen. Dus als bachelor-studenten zeggen: «ik weet nog niet zeker of ik wel een masteropleiding wil volgen, ik ga eerst werken», dan vind ik dat een bewuste keuze van de student. Deze studenten kunnen altijd later nog besluiten of ze een masteropleiding willen gaan doen.
In het aangehaalde artikel is een beeld neergezet dat 8% van alle bachelorstudenten door de langstudeermaatregel zou afzien van een masteropleiding. Ik kan mij dat moeilijk voorstellen. Desgevraagd hebben de onderzoekers in alle openheid inzage gegeven in de onderliggende (geaggregeerde) gegevens. Daaruit is de onderstaande tabel samengesteld. De onderzoekers hebben de juistheid ervan bevestigd.
Ja
Ja
82
6%
130
6%
Nee
105
7%
47
2%
Weet niet
196
14%
105
5%
Totaal
383
27%
282
13%
Ja
Nee
388
28%
1 748
78%
Nee
247
18%
89
4%
Weet niet
386
27%
111
5%
Totaal
1 021
73%
1948
87%
Totaal
1 404
100%
2 230
100%
Tabel 1: Gerapporteerde gegevens, bewerking OCW.
Hieruit komt het beeld naar voren dat slechts 2% van de wo-bachelorstudenten nu aangeeft dat ze niet van plan zijn om een master of andere vervolgopleiding te doen én dat dit komt door de langstudeerdersmaatregel. Groter is het percentage studenten dat aangeeft niet te weten of ze een master of andere vervolgopleiding gaan doen én dat dit door de langstudeerdersmaatregel komt (5% van de wo-bachelorstudenten). Nog los van de vraag wat studenten daadwerkelijk gaan doen, geeft deze uitkomst niet het beeld dat de langstudeerdersmaatregel een grote belemmering voor het volgen van een master zou zijn.

Vraag 2

Hoeveel economische schade loopt de Nederlandse economie op door de door u gewaardeerde «bewuste keuze» van duizenden jongeren om niet door te studeren?

Zie hiervoor het antwoord op vraag 1.

Vraag 3

Hoeveel werkgevers beschouwen een universitaire bacheloropleiding als een afgeronde opleiding waarmee afgestudeerden een goede baan kunnen bemachtigen?

Op dit moment gaat slechts een zeer beperkt deel van de studenten met een universitaire bachelorgraad de arbeidsmarkt op. Wel is het zo dat tal van studenten met een wo-bachelorgraad een eigen onderneming, studiegerelateerde bijbanen of onderzoeks- of ontwerpopdrachten weten te genereren.

Vraag 4

Acht u het voortijdig stoppen met een vwo-opleiding ook een «bewuste keuze», of hecht u er bij andere opleidingsvormen wel aan dat studenten deze voltooien?

Ik hecht er bij alle opleidingsvormen aan dat leerlingen en studenten deze voltooien. Ik ga ervan uit dat leerlingen en studenten ook daaraan hechten. Overigens is de bachelor een aparte opleiding en is er ook in dit artikel geen sprake van het voortijdig stoppen van deze opleiding.