Vraag 1

Bent u bekend met het onderzoek van CNV Onderwijs naar de tussenschoolse opvang en pauzeregeling in het basisonderwijs, en de berichtgeving hierover?1 2

Ja.

Vraag 2

Onderschrijft u het belang dat scholen en ouders de ruimte hebben om in onderling overleg de onderwijstijd flexibel in te delen waardoor het bijvoorbeeld mogelijk is een continurooster te hanteren?

Ik vind het inderdaad positief dat scholen met instemming van het ouderdeel van de medezeggenschapsraad zelf keuzes mogen maken over de onderwijstijd, zodat een indeling van de onderwijstijd wordt gekozen die past bij de wensen van de ouders en leerlingen en bij het onderwijskundige concept van de school.

Vraag 3

Deelt u de mening dat het van goed werkgeverschap getuigt als leerkrachten in het basisonderwijs recht hebben op een (lunch)pauze zoals iedere andere werknemer?

Op verschillende niveaus zijn regels gesteld over pauzes. Landelijk geldt hiervoor de Arbeidstijdenwet. Binnen de kaders van deze wet zijn in de cao PO afspraken vastgelegd voor de sector primair onderwijs. Tot slot worden per school afspraken gemaakt over de invulling van deze afspraken op schoolniveau. Ik vind dat deze afspraken nagekomen moeten worden voor alle leraren.

Vraag 4

Wat is uw mening over het feit dat 54% van de leerkrachten, werkzaam op basisscholen met een continurooster, in het genoemde onderzoek van CNV Onderwijs aangeeft zeer ontevreden te zijn over de pauzeregeling?

Als leraren ontevreden zijn over de pauze-afspraken op hun school, dan kunnen ze daarover in gesprek treden met hun werkgever. Het personeelsdeel van de medezeggenschapsraad heeft instemmingsrecht op de arbeids- en rusttijdenregeling op school.

Vraag 5

Bent u van mening dat schoolbesturen voldoende middelen ter beschikking hebben voor het organiseren van de tussenschoolse opvang én het realiseren van een passende pauzeregeling voor leraren? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Schoolbesturen ontvangen lumpsumbekostiging en kunnen daarbinnen eigen keuzes maken over de inzet van deze middelen. Het is dus aan schoolbesturen om te bepalen hoeveel middelen zij beschikbaar stellen voor personeelskosten inclusief pauzeregeling van leraren. De kosten voor tussenschoolse opvang komen voor rekening van de ouders, conform artikel 45 van de Wet op het primair onderwijs.

Vraag 6

Wat is naar uw mening de rol van de schoolbesturen in het vormgeven van de pauzeregeling en de bekostiging ervan?

De schoolbesturen hebben vrijheid om eigen keuzes te maken over de pauzeregeling, binnen de gestelde kaders van de wet en de cao en in overleg met de medezeggenschapsraad.

Vraag 1

Wat is uw reactie op de uitspraak van R. van Mourik, directeur van de Reddingsbrigade Nederland, waarbij hij stelt dat afnemende zwemvaardigheid een trend is die al jaren te zien is, evenals de opwaartse trend in het aantal dodelijke ongevallen? Kunt u uw antwoord toelichten?1

Met de heer van Mourik, directeur van de Reddingsbrigade, betreuren wij elke verdrinkingsdode en onderschrijven wij het belang van de zwemvaardigheid en zwemveiligheid van kinderen in Nederland. Zoals op eerdere Kamervragen van uw zijde is geantwoord, werkt de zwemsector aan een plan van aanpak om te komen tot een evidence- based aanpak voor een duurzaam zwemveilig Nederland.

Vraag 2

Wat is uw reactie op de uitspraak van de heer Van Mourik dat, als de zwemcultuur in Nederland blijvend wordt afgebroken, we Poolse toestanden krijgen waarbij jaarlijks honderden mensen verdrinken? Kunt u uw antwoord toelichten?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Waarom legt u enkel de verantwoordelijkheid bij ouders neer als het gaat om zwemlessen, terwijl uit het artikel blijkt dat veel ouders zwemles niet belangrijk achten omdat het geen verplicht schoolvak is? Deelt u de mening dat het daarom ook een verantwoordelijkheid is van de overheid om hierin te voorzien? Zo ja, bent u bereid een actieplan te maken, waarin u samen met gemeenten en scholen in overleg treedt om te kijken of er meer initiatieven mogelijk zijn voor schoolzwemmen? Zo nee, waarom vindt u de toename van het aantal kinderen dat jaarlijks verdrinkt niet voldoende reden om hier actie te ondernemen?

In antwoord op eerdere Kamervragen (Kamerstukken 2009Z14143, 2010Z10598, 2013Z15435 en 2014Z13933) hebben wij aangegeven dat de verantwoordelijkheid bij het leren zwemmen als volgt is verdeeld: de zwemvaardigheid van kinderen is in de eerste plaats een verantwoordelijkheid van ouders, daarbij ondersteund door scholen en gemeenten. Het is in die zin dan ook aan de ouders om te bepalen wat zij een voldoende zwemniveau voor hun kind(eren) vinden. Laten we voorop stellen: ieder ongeluk is een drama en is er een teveel. Echter 98 procent van de kinderen behaalt ten minste 1 zwemdiploma (Mulier Instituut, 2013).
Zoals met u is gecommuniceerd, wachten wij op het plan van aanpak van de zwemsector, waarin ook aandacht besteed zal worden aan een onderzoeksprogramma rond de zwemvaardigheid, zwemveiligheid en het borgen en delen van zwemkennis.
Zodra dit plan er ligt, zal uw kamer een reactie ontvangen, inclusief het antwoord of gesprekken met gemeenten en scholen voor meer initiatieven voor schoolzwemmen wenselijk zijn.

Vraag 4

Waarom wilt u het verzoek van de reddingsbrigade om schoolzwemmen weer te verplichten niet overnemen? Vindt u haar inzet en expertise dan niet belangrijk? Kunt u uw antwoord toelichten?

Wij zijn van mening dat de reddingsbrigade goed werk doet, haar inzet en expertise is belangrijk. Zie verder mijn antwoord bij vraag 3.

Vraag 1

Kent u het bericht «Zonder internet kunnen we amper lesgeven»?1 Wat vindt u van de bevindingen van de PO-Raad, bijvoorbeeld dat ruim 4.000 basisscholen geen glasvezelverbinding hebben en dat honderden scholen alleen via een telefoonlijn kunnen internetten?

Ja, ik ben bekend met dit bericht. Voor scholen is het van belang dat zij voldoende snel en betaalbaar internet kunnen krijgen, passend bij de door hun gewenste inzet van technologie bij het leren. Glasvezel is niet altijd de enige oplossing. Ook kabeltechnologie kan geavanceerd genoeg zijn om te voorzien in de behoefte van scholen. Daarnaast zijn in delen van Nederland steeds hogere snelheden mogelijk over het telefoonnetwerk (VDSL). In veel gevallen is zowel kabel, VDSL als glasvezel op dit moment toereikend. Op basis van het onderzoek dat in het kader van het Doorbraakproject is gedaan blijkt dat de meeste scholen op dit moment toekunnen met de internetsnelheden die de markt biedt.

Vraag 2

Op welke manier wilt u aan de toezegging in de beantwoording van eerdere vragen voldoen dat iedere school in 2017 in staat is om de voor hem beste werkende oplossing te realiseren?2

In het Doorbraakproject Onderwijs en ICT wordt op dit moment een kennisfunctie ingericht om schoolbesturen te ondersteunen bij hun inkoopprocessen van ICT-gerelateerde producten, zodat ze gemakkelijker en effectiever leermiddelen, software, devices, ICT-netwerkinfrastructuur en connectiviteit kunnen inkopen tegen scherpe voorwaarden. Het Doorbraakproject stelt daarnaast een actieplan op om een aanpak te creëren die alle scholen ondersteunt bij het realiseren van snel internet. Als eerste stap wordt in kaart gebracht welke scholen problemen ervaren en welke oplossingen effectief zijn. Op basis van dit inzicht wordt in samenwerking met private partijen gezocht naar een oplossing. Waar onvoldoende aanbod is, kan bijvoorbeeld gedacht worden aan vraagbundeling of het regionaal dan wel lokaal met gemeenten en provincies zoeken naar een oplossing.

Vraag 3

Erkent u dat de kosten voor de aanleg van snel internet in het landelijk gebied doorgaans te hoog zijn voor een schoolbestuur? Hoe wordt voorkomen dat schoolbesturen het onderwijsbudget moeten aanwenden voor snel internet?

Lokale breedbandinitiatieven bestaan uit een coalitie van particulieren, instellingen en ondernemers die gebaat zijn bij de aanleg van snel internet. Een school is één van die partijen. Het is niet realistisch te veronderstellen dat een school alleen op moet draaien voor de aanleg van snel internet in het betreffende landelijke gebied. Mijn collega van Economische Zaken ondersteunt met het platform Samensnelinternet.nl deze lokale breedbandinitiatieven. Mijn inspanningen zijn erop gericht om de school in staat te stellen tegen een goede prijs-kwaliteitverhouding snel internet te realiseren.
Ik verwacht dat scholen, net als elke andere organisatie, hun bijdrage kunnen en willen leveren in dergelijke initiatieven. Scholen hebben met het bestuursakkoord Primair Onderwijs en het sectorakkoord Voortgezet Onderwijs extra financiële middelen gekregen, onder meer voor de inzet van digitale leermiddelen en ICT, bovenop de middelen die in de reguliere lumpsum zijn opgenomen voor ICT. Daarnaast kunnen scholen ondersteuning krijgen van de PO-Raad en de VO-raad om ICT in het onderwijs te integreren, meer op maat te gaan werken en de ICT-infrastructuur daarop aan te passen.

Vraag 4

Bent u bereid om in het, in de beantwoording van de eerdere vragen toegezegde overleg met de PO-Raad en de VO-raad ook provincies, gemeenten, bedrijfsleven en telecomaanbieders te betrekken en te onderzoeken of regionale samenwerking tot aanleg van snel internet op korte termijn kan leiden?3

Ja, daartoe ben ik bereid. De eerste stappen daarvoor worden nu gezet. Zie de antwoorden op vraag 2 en 3.

Vraag 1

Wat is uw oordeel over het bericht «Scholieren hebben nog steeds last van grote klassen»?1

Dit bericht onderstreept mijn overtuiging dat niet eenduidig te zeggen is wanneer er sprake is van een te grote (of te kleine) klas in het voortgezet onderwijs.2 Zo gaf in het genoemde onderzoek 39 procent van de ondervraagde leerlingen met een relatief kleine «basisklas» (maximaal 26 leerlingen) aan dat zij vinden dat er te veel leerlingen in hun klas zitten, terwijl 42 procent van de ondervraagde leerlingen met een relatief grote «basisklas» (27 leerlingen of meer) juist aangaven het aantal leerlingen in hun klas «prima zoals het is» te vinden. Of een klas al dan niet als te groot wordt ervaren, hangt niet alleen samen met de feitelijke groepsgrootte, maar ook bijvoorbeeld met de didactische invulling van de les, de pedagogisch-didactische vaardigheden van de docent (waaronder diens differentiatievaardigheden) en de mate waarin de leerlingen geconcentreerd en gemotiveerd zijn.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het zorgelijk is dat vier op de tien leerlingen zeggen «dat er afgelopen schooljaar te veel leerlingen in hun stamklas zaten om goed les te krijgen», onder meer omdat er «weinig tot geen tijd is voor extra vragen of uitleg over de lesstof»?

Als daadwerkelijk vier op de tien leerlingen van mening zouden zijn dat zij geen goede lessen van hun leraren zouden krijgen omdat er weinig tot geen tijd is voor extra vragen of uitleg over de lesstof, zou dat inderdaad zorgelijk zijn. Uit andere, uitgebreidere onderzoeken komt gelukkig een positiever beeld naar voren. Zo oordeelde in de drie meest recente LAKS-monitoronderzoeken (uit 2010, 2012 en 2014) zo’n 10 procent van de respondenten negatief op de vraag of leerlingen met hun vragen bij docenten terecht kunnen.3 Hoewel elke leerling die, wanneer hij of zij daar behoefte aan heeft, niet met zijn of haar vragen bij docenten terecht kan er uiteraard één te veel is, nuanceert dit wel het beeld dat leraren geen aandacht aan hun leerlingen zouden kunnen besteden.
Het is belangrijk dat leraren voldoende aandacht aan hun leerlingen kunnen besteden, bijvoorbeeld voor extra vragen of uitleg over de lesstof. Dit kan op verschillende manieren bewerkstelligd worden. Kleinere groepen inrichten is één van die manieren. Maar ook dan moet de leraar zijn of haar aandacht verdelen over de leerlingen en moeten leerlingen wel eens op hun beurt wachten en hangt het van de kwaliteit van de docent af in hoeverre zij zich aangesproken voelen.
Extra aandacht voor leerlingen kan ook op andere manieren georganiseerd worden, bijvoorbeeld met klassenassistenten of door speciale uren in te plannen (binnen of buiten het reguliere lesrooster) waar leerlingen terecht kunnen met hun vragen, of door verschillende vakken parallel in te roosteren. Ook is het van belang dat leraren over goede pedagogisch-didactische vaardigheden (zoals differentiatievaardigheden) beschikken. Leraren die deze vaardigheden goed beheersen en toepassen zijn beter in staat hun aandacht op een goede wijze over hun leerlingen te verdelen.

Vraag 3

Bent u het eens met een ruime meerderheid (64%) van de leerlingen die zegt «dat ze beter gepresteerd hadden als er minder leerlingen in hun klas hadden gezeten»? Zo nee, waarom niet? Kunt u dit onderbouwen?

In het EenVandaag-onderzoek wordt niet onderbouwd dat deze stelling juist is. Op basis van het EenVandaag-onderzoek kan ik daarom noch onderbouwen dat deze leerlingen niet beter gepresteerd zouden hebben als er minder leerlingen in hun klas hadden gezeten, noch dat zij dan wél beter gepresteerd zouden hebben. Ik kan dan ook geen antwoord geven op deze vraag.
Er is wel in algemene zin veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen klassengrootte en kwaliteit. Veel van deze onderzoeken vinden echter geen duidelijke relatie tussen klassengrootte en kwaliteit. Recentelijk heeft Andreas Schleicher van de OECD nog gepubliceerd over «Seven big myths about top-performing schools».4 Een van de «mythes» die Schleicher adresseert is het belang van klassengrootte. Hij concludeert dat de omvangrijke Pisa-onderzoeken geen significante relatie aantonen tussen klassengrootte en leerprestaties. Wel benadrukt hij het belang van goede leerkrachten.

Vraag 4

Is het waar dat de klassen van 30 procent van de leerlingen het afgelopen jaar groter zijn geworden dan het jaar daarvoor (2012–2013)? Zo nee, wat zijn de juiste cijfers?

In het EenVandaag-onderzoek onder 1030 VO-leerlingen gaf 30 procent van de respondenten aan in een klas met meer leerlingen te zitten dan het vorige jaar, 35 procent van de respondenten in een klas met hetzelfde aantal leerlingen als vorig jaar en 33 procent van de respondenten in een klas met minder leerlingen dan vorig jaar.5 Of deze cijfers correct zijn kan ik bevestigen noch ontkennen. Het is sowieso niet te zeggen of «de» klassen groter (of kleiner) geworden zijn, want leerlingen in het voortgezet onderwijs volgen hun onderwijs in veel verschillende klassen, met verschillende groepsgrootten.

Vraag 5

Wat hebt u te bieden aan leerlingen die de voorkeur geven aan een kleinere klas omdat zij dan beter onderwijs krijgen?

Per 1 augustus 2015 zijn de nieuwe wettelijke kaders voor onderwijstijd in het voortgezet onderwijs in werking getreden. Deze nieuwe kaders bieden schoolleiders en leraren handvatten om op schoolniveau ruimte te creëren voor maatwerk. Dit kan desgewenst ook leiden tot andere groepssamenstellingen en – groottes. Zo behoeven leerlingen niet noodzakelijkerwijs alle ingeplande uren onderwijs te volgen als zij, naar het professionele oordeel van de leraar, meer gebaat zijn met minder uren of met andere (onderwijs)activiteiten. Als bijvoorbeeld één van de drie voor een bepaald vak ingeroosterde lessen door een kleiner aantal leerlingen gevolgd wordt, kan de leraar in dat lesuur meer aandacht geven aan de leerlingen die het vak dan wél volgen. Ook kunnen bijvoorbeeld speciale uren worden ingepland (niet alleen buiten het lesrooster, maar ook als onderdeel van de op het lesrooster ingeplande onderwijstijd) waar leerlingen bij hun leraar terecht kunnen met hun vragen.

Vraag 6

Deelt u de mening dat kleinere klassen bijdragen aan meer werkplezier, een rustiger leeromgeving en beter onderwijs? Zo nee, waarom niet?

Ja, kleinere klassen kunnen hieraan bijdragen. Meer werkplezier, een rustiger leeromgeving, een prettiger werkdrukbeleving en beter onderwijs kan echter ook op andere manieren bewerkstelligd worden. Wat de beste invulling is, is bij uitstek een professionele afweging die op school gemaakt moet én kan worden.

Vraag 7

Bent u bereid om een «Actieplan Kleine Klassen» te maken? Zo nee, waarom laat u leerlingen en leraren in de steek?

Nee. Een landelijk «Actieplan Kleine Klassen» suggereert dat al die verschillende lesroosters met veel verschillende klassen, verschillende werkvormen en veel verschillende vakken centraal, vanuit «Den Haag», geregeld zouden (kunnen) worden. Dat is eenvoudigweg niet waar te maken. Bovendien zou een landelijk actieplan alleen zin hebben wanneer daar ook (extra) middelen aan gekoppeld kunnen worden. Daarbij geldt dat elke euro maar één keer kan worden uitgegeven. Het kabinet kiest ervoor te investeren in maatregelen die de kwaliteit van het onderwijs het meest bevorderen: de kwaliteit van leraren en een proces van continue verbetering op scholen.
Ik acht een landelijk «Actieplan Kleine Klassen» bovendien onwenselijk. Zo zouden landelijke voorschriften ten aanzien van klassengrootte ingrijpen in de professionele vrijheid van leraren en scholen om het onderwijs naar eigen inzicht in te richten, passend bij de aard van het vak en de onderwijskundige visie van de school (het «hoe»). Ook zou dit forse extra regel- en toezichtdruk tot gevolg hebben en leiden tot extra administratieve lasten. Ik ben echter wel graag bereid om scholen actief te (blijven) wijzen op de mogelijkheden die de (nieuwe) wettelijke kaders bieden om zelf de ruimte aan te grijpen om het onderwijs anders te organiseren, hen te stimuleren van die ruimte gebruik te maken en hen daarbij desgewenst te ondersteunen. Dan kan er op schoolniveau voor gekozen worden hoe het onderwijs dusdanig in te richten dat dat leraren, binnen of buiten de reguliere onderwijstijd, voldoende aandacht kunnen besteden aan hun leerlingen, zeker aan de leerlingen die dat het meest nodig hebben.

Vraag 1

Kent u het bericht «Pabo’s lopen leeg, tekort basisschoolleraren dreigt»?1

Ja, het bericht is mij bekend.

Vraag 2

Waarom worden de toelatingstoetsen verplicht voor leerlingen die hiermee bij het kiezen van hun profiel in het voortgezet onderwijs nog geen rekening konden houden? In hoeverre is het aannemelijk dat de kwaliteit van de instroom werkelijk stijgt wanneer leerlingen in korte tijd enkel bezig zijn met het behalen van een toelatingstoets?

De bijzondere nadere vooropleidingseisen voor de pabo zijn met brede steun van de pabo’s en uw Kamer ingevoerd naar aanleiding van het advies «Een goede basis» van de commissie Meijerink. In dit advies werd geconstateerd dat de pabo’s hinder ondervonden van het grote verschil in kennisbeheersing van instromende studenten. Het moeten wegwerken van de kennishiaten ging ten koste van het pabo curriculum en stond een succesvolle begeleiding naar een diploma om goed voorbereid als leraar aan de slag te gaan in de weg. Een uniformer kennisniveau van de startende student bevordert de kwaliteit van de opleiding en daarmee ook die van de startende leerkracht. Voor studenten die niet met een diploma kunnen aantonen te voldoen aan de nieuwe toelatingseisen zijn de toelatingstoetsen verplicht.
De toelatingstoetsen zijn vergelijkbaar met het niveau van havo3/ vmbo-t4. Dit betekent dat de meerderheid van de studenten die de toetsen moeten doen, eerder in hun schoolloopbaan onderwijs hebben gehad in de gevraagde vakken en op het verwachte niveau. De toelatingstoetsen zet studenten er toe aan de eerder verworven kennis voorafgaand aan de pabo weer te actualiseren. Ik vind het daarom aannemelijk dat de kwaliteit van de instroom werkelijk stijgt.
Omdat leerlingen in hun vooropleiding nog niet hebben kunnen anticiperen op de nieuwe toelatingseisen, is voor de komende jaren een gratis ondersteuningsaanbod opgezet. Dit aanbod wordt uitgevoerd door MBO Diensten en wordt door OCW gefinancierd. Afgelopen studiejaar heeft het ondersteuningsaanbod in het hele land gedraaid en zijn er 2564 trajecten gevolgd (door ongeveer 2000 individuele studenten). Uit onderzoek van MBO Diensten blijkt dat de trajecten goed gewaardeerd worden door de deelnemers. U kunt meer informatie over het ondersteuningsaanbod vinden op www.goedvoorbereidnaardepabo.nl.

Vraag 3

In hoeverre vindt u het acceptabel dat studenten als gevolg van de toelatingstoetsen in veel gevallen pas enkele dagen voor aanvang van het studiejaar weten of zij worden toegelaten tot de Pabo? Welke maatregelen treft u om ervoor te zorgen dat deze situaties zich niet opnieuw voordoen?

Het zijn de hogescholen, verenigd binnen de Vereniging Hogescholen, die zorgdragen voor de toetsen en de procedures daaromheen. Ik ben van het proces op de hoogte gehouden. Tussen april en juli zijn er drie toetsperiodes geweest. Half augustus is een laatste toetsmogelijkheid geboden, in principe voor herkansers. De resultaten van deze laatste toetsronde waren na ongeveer een week bekend. Dit was vrij kort op de start van het huidige studiejaar. Ik acht dit acceptabel, omdat hier duidelijk over is gecommuniceerd en omdat er keuze was voor eerdere toetsmomenten. Het alternatief zou zijn deze laatste herkansingsperiode niet aan te bieden.

Vraag 4

Op welke wijze kan in de bekostigingssystematiek worden voorzien in compensatie wanneer instellingen een fors verminderde instroom hebben? Deelt u de mening dat de daling van de instroom als gevolg van de toelatingstoetsen niet volledig aan de instellingen toegerekend kan worden?

De Vereniging Hogescholen heeft in haar agenda «Opleiden voor de toekomst» aangegeven afspraken te willen maken over een tijdelijke herverdeling van de bekostiging om de pabo’s te compenseren voor een verminderde instroom – die onder meer toegeschreven kan worden aan de nieuwe toelatingseisen. Op dit moment ben ik met hen in gesprek over de verschillende mogelijkheden die hiervoor zijn. Ik sta daar dus voor open. Overigens ben ik van mening dat een verminderde instroom niet meteen hoeft te betekenen dat het aantal afgestudeerden van een pabo in zijn totaal fors terugloopt. Zo is het de verwachting dat mede door de strengere toelatingseisen het hoge percentage uitval uit de pabo met name gedurende het eerste jaar – in 2013 was dit 41% – flink zal teruglopen. Wij zullen dit monitoren.

Vraag 5

Welke maatregelen treft u om te voorkomen dat de instroom over een jaar weer met tientallen procenten daalt als gevolg van de toelatingstoetsen?

Op dit moment overweeg ik geen maatregelen. Het is conform de verwachting dat de instroom op de pabo terugloopt. Definitieve cijfers – op basis van de 1 oktobertelling – zijn niet eerder dan begin 2016 beschikbaar. Eerder heb ik uw Kamer toegezegd u deze cijfers te doen toekomen. Uiteraard houd ik de ontwikkelingen ook de komende tijd, samen met de pabo’s, goed in de gaten.

Vraag 1

Bent u bekend met de berichtgeving van DUO over de gewichtenregeling?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u toelichten waarom de normen van de gewichtenregeling volgens u formeel noch inhoudelijk zijn gewijzigd, wanneer de controle volgens de voorlichting van DUO vanaf 1 januari 2015 tot specifieke modellen wordt beperkt?2

Het gebruik van het verplichte ouderformulier is met ingang van 1 januari 2015 een formeel vereiste voor de vaststelling van een gewicht. De inhoudelijke criteria voor de toekenning van een gewicht zijn niet gewijzigd. In maart 2014 heb ik uw Kamer over deze maatregel geïnformeerd.3

Vraag 3

Wat is uw reactie op de ervaring van professionals in het onderwijs dat buitenlandse ouders met een beperkt ontwikkelingsniveau, sinds het beperken van de controle tot het standaardformulier en de bijbehorende landeninformatie, niet langer in aanmerking komen voor aanvullende bekostiging, terwijl de onderwijsachterstanden onverminderd aanwezig zijn? Op welke gronden wordt het advies van de Onderwijsraad om etniciteit een plaats te geven in de gewichtenregeling niet verwerkt, terwijl uit onderzoek en ervaring van professionals blijkt dat dit een belangrijke rol vervult?3

De aanvullende bekostiging op grond van de gewichtenregeling is voor buitenlandse én Nederlandse kinderen niet gebaseerd op het ontwikkelings-, maar op het opleidingsniveau van hun ouders. Invoering van het nieuwe formulier heeft deze grondslag niet gewijzigd.
Ik heb uw Kamer in 2014 mijn reactie gegeven op het advies van de Onderwijsraad. Een herintroductie van etniciteit – nadat deze indicator in 2006 is losgelaten – vind ik omwille van de volgende redenen niet wenselijk. Het gebruik van etniciteit als indicator werkt stigmatiserend door deze structureel aan achterstanden te koppelen. Het onderscheid tussen autochtonen en allochtonen is in de loop der jaren steeds diffuser geworden. Dat het CBS derde generatie immigranten als autochtonen aanmerkt, draagt hieraan bij. Juist deze groep – vooral in de basisschoolleeftijd – is snel groeiende. Bij een keuze voor etniciteit zou voor autochtone achterstandsleerlingen nog een andere indicator moeten worden bepaald. Een extra indicator naast etniciteit zou echter de complexiteit van de regeling vergroten.

Vraag 4

Op basis van welke gegevens blijkt dat de daling van het aantal gewichtenleerlingen het gevolg is van drie factoren, namelijk het stijgende opleidingsniveau van ouders, de autonome daling van het aantal leerlingen en fouten van scholen? Op welke wijze kunt u uitsluiten dat de daling van het aantal gewichtenleerlingen niet ook te maken heeft met het feit dat scholen de afgelopen periode strikt gehouden worden aan de modellen van DUO, waarin het veronderstelde opleidingsniveau van ouders hoger kan zijn dan in de praktijk aannemelijk blijkt?

De daling van de gewichtenleerlingen is het gevolg van de daling van het totaal aantal leerlingen en een stijging van opleidingsniveau van ouders. Het doel van het verplichte formulier is om de fouten in de gewichtenregeling te verminderen. Dit gaat zowel om de fouten waarbij onterecht geen leerlinggewicht wordt vastgesteld, als om fouten waarbij onterecht wel een (te hoog) leerlinggewicht wordt vastgesteld. Voor het primair onderwijs is het aantal leerlingen dat voldoet aan de huidige criteria voor achterstandsmiddelen gepresenteerd in onderstaande tabel. De daling van het aantal gewichtenleerlingen gaat harder dan de autonome daling van het totaal aantal leerlingen.
Jaar
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Aantal gewichtenleerlingen
203.000
196.000
187.000
174.000
160.000
147.000
Bron: Jaarverslag 2014 Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
De prognose tot 2020 van het aantal leerlingen dat voldoet aan de huidige criteria voor achterstandsmiddelen in het primair onderwijs wordt weergegeven in onderstaande tabel.
Jaar
2015
2016
2017
2018
2019
Aantal gewichtenleerlingen
142.000
137.000
134.000
131.000
128.000
Bron: Rijksbegroting 2015 Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
De eerste effecten van de nieuwe formulieren zijn pas te verwachten op basis van de leerlingentelling met peildatum 1 oktober 2015, en betreffen alleen de vanaf 1 januari 2015 nieuw ingestroomde leerlingen.

Vraag 5

Wat is in het kader van het onderwijsachterstandenbeleid uw oordeel over het feit dat Nederlandse kinderen doorgaans op vierjarige leeftijd naar de basisschool gaan, terwijl dat in veel andere landen vaak op de leeftijd van 6, 7 of zelfs 8 acht jaar gebeurt? Op welke wijze wordt in de modellen rekening gehouden met dit, voor de ontwikkeling van jonge kinderen, wezenlijke verschil?

Het SBB stelt onafhankelijk en op basis van hun expertise vast wat het opleidingsniveau is behorend bij het schoolsysteem in verschillende landen. Zij houden in het verplichte formulier rekening met het schoolsysteem van de landen, en de onderwijstijd die daarmee gepaard gaat. Op basis van hun expertise maken zij dit opleidingsniveau vergelijkbaar met het Nederlandse schoolsysteem, om zo een correcte inschatting te maken van het gewicht van een leerling.

Vraag 6

Kunt u toelichten waarom in Nederland voor het vaststellen van een leerlingengewicht onderscheid gemaakt wordt tussen de leerwegen in het beroepsonderwijs, terwijl ten aanzien van het vervolgonderwijs in Polen geen niveauverschil wordt gehanteerd? Welke gegevens wijzen erop dat het Poolse vervolgonderwijs alleen leerlingen kent met een niveau dat vergelijkbaar is met het volgen van twee jaar theoretische leerweg of hoger?

De niveaus zoals behaald in de verschillende nationale onderwijsstelsels worden vastgesteld door het SBB. Op basis van hun expertise maken zij andere nationale onderwijsstelsels, waaronder het Poolse onderwijsstelsel, vergelijkbaar met het Nederlandse onderwijsstelsel, om zo een correcte inschatting te maken van het gewicht van een leerling.

Vraag 7

Hoe verklaart u dat volgens de ouderverklaringen van DUO alleen in Nederland, Eritrea en Suriname leerlingen van 16 of 17 jaar in categorie 2 kunnen vallen, terwijl in de ouderverklaringen van alle andere landen iedereen die het reguliere onderwijs tot en met de leeftijd van 15 jaar heeft gevolgd in categorie 3 valt? Welke aanwijzingen zijn er dat vergelijkingen tussen onderwijsstelsels uit verschillende landen werkelijk op kwalitatieve maatstaven berusten?

Op basis van hun expertise maakt het SBB andere nationale onderwijsstelsels vergelijkbaar met het Nederlandse onderwijsstelsel, om zo een correcte inschatting te maken van het gewicht van een leerling. Bij de beoordeling van onderwijssystemen uit andere landen gaat het SBB uit van opleidingen die door de overheid in die landen erkend zijn. Hierdoor is de kwaliteit van de opleidingen gewaarborgd.

Vraag 8

Is het nog steeds zo dat er een vuistregel is om te bepalen aan hoeveel kinderen in een gemeente eigenlijk voorschoolse educatie zou moeten worden geboden? Zo ja, bent u van mening dat deze vuistregel zou moeten aansluiten bij het verdeelmechanisme voor de middelen ten behoeve van het onderwijsachterstandenbeleid?

Nee, er is geen vuistregel. De inspectie hanteert een norm voor alle gemeenten.5 Deze norm sluit aan bij de leerlinggewichten. Het minimaal aantal benodigde kindplaatsen wordt berekend volgens de gewichtenformule: 75 procent van het aantal 4- en 5-jarigen in de gemeente met een leerlinggewicht (DUO gegevens) op teldatum 1 oktober 2009.

Vraag 1

Hoe beoordeelt u het gegeven dat «éénvijfde van de oud-studenten wanbetaler» is?1

Het bericht is mij bekend. Het klopt dat 20,6 procent van de oud-studenten met een terugbetaalverplichting een betalingsachterstand heeft (stand per 1 juni 2015). Vanzelfsprekend is het wenselijk dat oud-studenten op tijd hun lening afbetalen. Alvorens conclusies te trekken, is het echter van belang om gedetailleerder naar deze groep te kijken. Het betreft namelijk ook oud-studenten die een of slechts enkele maanden achterlopen, onder andere door nonchalant gedrag. Dit maakt bijvoorbeeld dat de achterstand in 27 procent van de gevallen minder dan € 200 is. In 56 procent van de gevallen is de achterstand minder dan € 1.000, in 30 procent tussen € 1.000 en € 5.000 en in 14 procent van de gevallen groter dan € 5.000.
De redenen dat oud-studenten een betalingsachterstand hebben, zijn divers. Het kan gaan om niet-kunnen, niet-willen of niet-weten.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het verontrustend is dat het aantal studenten toeneemt dat de studieschuld niet terug kan betalen? Zo ja, welke maatregelen gaat u nemen om te voorkomen dat studenten niet verder in de financiële problemen komen?

Zoals bij het antwoord op vraag 1 uiteen is gezet, is het niet zo dat deze hele groep oud-studenten de schuld niet kan terug betalen. Wel hebben zij een achterstand bij de terugbetaling. Het aantal oud-studenten met betalingsachterstanden is meegegroeid met het gegroeide aantal studenten. Daarmee is het percentage oud-studenten met een betalingsachterstand is de afgelopen jaren vrijwel gelijk gebleven op circa 20 procent.
In de afgelopen periode heeft men overal in Nederland de economische teruggang gemerkt, dus ook oud-studenten, die meer moeite dan voorheen hadden om hun schuld af te lossen. Uit het onderzoek «Voor mijn gevoel had ik veel geld» dat de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid mede namens mij op 29 juni 2015 naar de Kamer stuurde, blijkt dat meer dan de helft van de jongvolwassenen (18–27 jaar) het afgelopen jaar een schuld heeft gehad en dat het bij 14,5% een risicovolle schuldsituatie of een betalingsachterstand betreft. Daarom blijven betalingsachterstanden serieuze aandacht verdienen.
De afgelopen jaren zijn er binnen de studiefinanciering al extra maatregelen genomen om betalingsachterstanden te voorkomen en terug te dringen.
Er blijven relatief grote inspanningen van DUO nodig om de achterstanden terug te dringen. Het kan soms lang duren voordat een betalingsachterstand is ingelopen en getroffen betalingsregelingen kunnen soms lang lopen voordat de achterstand volledig is voldaan.

Vraag 3

Waarop is uw verwachting gebaseerd dat ««dit leenstelsel niet leidt tot meer wanbetalers»?

Voor nieuwe studenten zijn met het studievoorschot de terugbetaallasten fors verlicht. Door de verlenging van de terugbetaaltermijn van 15 naar 35 jaar halveren de maandlasten grofweg bij een bepaald schuldbedrag. Daarnaast is de draagkrachtregeling fors aangepast. Oud-studenten betalen pas vanaf een hoger inkomen terug en nooit meer dan 4 procent van hun inkomen boven de drempel (was 12%). Wat zo blijft, is dat de financiële draagkracht voor nieuwe debiteuren automatisch wordt berekend op basis van het bij de Belastingdienst beschikbare inkomen. Daarnaast blijft flexibiliteit bestaan. De zogenoemde jokerjaren geven de mogelijkheid om tijdelijk, voor maximaal vijf jaar, een terugbetalingspauze in te lassen. Tezamen bieden de leenvoorwaarden de garantie dat oud-studenten in staat zijn aan hun aflosverplichtingen te voldoen.

Vraag 4

In hoeverre acht u het waarschijnlijk dat de oninbare 88 miljoen euro studieschuld alsnog geïnd zullen worden? Kunt u uw antwoord toelichten?

DUO slaagt er in om steeds meer, eerder onvindbare, debiteuren toch op te sporen en tot betaling aan te zetten (overwegend zitten deze debiteuren in het buitenland maar sommigen ook in Nederland). Het adres van circa 25.000 oud-studenten is inmiddels achterhaald. Door een actievere strategie is er in 2013 € 3,2 miljoen extra geïnd, in 2014 € 8,2 miljoen en in 2015 wordt dat meer dan € 12 miljoen.

Vraag 5

Hoeveel studenten maken nu gebruik van de draagkracht-regeling? Is bekend hoeveel oud-studenten ondanks de draagkrachtregeling toch in de financiële problemen komen?

Op 1 juni 2015 benutten 89.335 personen de draagkrachtregeling (volledig of gedeeltelijk). Binnen deze groep zijn van circa 9.500 debiteuren één of meerdere maandtermijnen naar een deurwaarder of incassobureau overgedragen. Dit is niet noodzakelijk een gevolg van financieel onvermogen van deze debiteuren maar meestal een gevolg van een te late eerste aanvraag voor de draagkrachtregeling.

Vraag 6

Bent u nog steeds van mening dat de toename van het gebruik van de draagkrachtregeling «juist het sociale karakter van de draagkrachtregeling in ons stelsel van studiefinanciering bevestigt», ondanks de verwachting dat steeds minder oud-studenten in staat blijken hun studieschuld terug te betalen? Zo ja, kunt u dat nader onderbouwen? Zo nee, welke maatregelen gaat u nemen om een verdere schuldenopbouw van studenten te voorkomen?2

Met de draagkrachtregeling geeft de overheid de verzekering dat de aflossing van de schuld altijd in verhouding zal zijn tot het inkomen. En bij het studievoorschot zijn de sociale en flexibele leen- en terugbetaalvoorwaarden zodanig herzien, dat de terugbetaallasten zijn verlicht en terugbetalingsproblemen zoveel mogelijk worden voorkomen. Uw verwachting «dat steeds minder oud-studenten in staat blijken hun studieschuld terug te betalen» deel ik dan ook niet.

Vraag 7

Hoeveel oud-studenten krijgen met een incassobureau te maken en met welk bedrag neemt de totale schuld hierdoor toe?

Wanneer niet wordt gereageerd op aanmaningen, gaan vorderingen in beginsel naar een deurwaarder (binnenland) of incassobureau (buitenland). Momenteel heeft 20,6 procent van de debiteuren een betalingsachterstand (dit betreft in totaal 122.484 van de 594.827 debiteuren per 1 juni 2015). Van 12,8 procent van de debiteuren ligt een vordering bij een deurwaarder of incassobureau (dit betreft in totaal 75.931 oud-studenten van de 594.827). Van laatstgenoemde groep maken circa 9.500 debiteuren deel uit die momenteel de draagkrachtregeling benutten maar die meestal te laat hebben aangevraagd. De kosten van de deurwaarder betreffen incassokosten (de hoogte daarvan is afhankelijk van de omvang van de vordering maar bedraagt ten minste € 40,– per dwangbevel) en de kosten van ambtshandelingen (namelijk circa € 100,– aan betekeningskosten van het dwangbevel (en daarnaast eventuele beslagkosten).

Vraag 8

Bent u bereid om extra maatregelen te nemen om oud-studenten te bereiken voordat extra kosten voor incasso in rekening gebracht worden? Zo ja, welke maatregelen gaat u nemen? Zo nee, waarom niet?

Extra incassokosten kan de oud-student voorkomen. Voordat achterstanden worden overgedragen naar een deurwaarder, zijn er meerdere kansen geboden om alsnog te betalen. Als de debiteur niet kan terugbetalen, wordt de mogelijkheid geboden een betalingsregeling met DUO te treffen. Ook kan de debiteur gebruik maken van de mogelijkheid de terugbetaling tijdelijk stil te zetten door inzet van de zogenoemde «jokerjaren». Bij grotere schuldproblemen, wijst DUO op de mogelijkheid om hulp te vragen bij de gemeentelijke schuldhulpverlening. Uitgangspunt is dat DUO meewerkt aan schuldsanering. Wat straks verandert, is dat de dwanginvordering van studieschulden in Nederland (via de deurwaarder) wordt ondergebracht in een rijksbreed samenwerkingsverband. Daardoor kunnen de deelnemende overheidsorganisaties meer gecoördineerd optreden bij problematische schulden.

Vraag 9

Waarom verwacht u dat door «strenger controleren» het probleem van het niet terug kunnen betalen van een studieschuld opgelost kan worden?

Oud-studenten die zich bewust aan hun betalingsverplichting trachten te onttrekken, krijgen de bijzondere aandacht van DUO. Dat kan gaan om personen in het buitenland die hun adres niet doorgeven. En om personen in Nederland die voldoende huishoudinkomen hebben maar niet willen betalen.

Vraag 10

Hoe oordeelt u over het bericht «Schuldenvrij afstuderen moeilijk door verdwijnen basisbeurs»?3

In het onderliggende persbericht stelt Nibud ouders centraal.6 Het Nibud adviseert ouders »om samen met hun kind een begroting te maken om te zien welke ouderbijdrage wenselijk zou zijn en te voorkomen dat de student meer dan noodzakelijk leent». Dit lijkt mij een deugdelijk advies.

Vraag 11

Deelt u de mening dat als studenten meer gaan werken als gevolg van het leenstelsel, dat dit ten koste kan gaan van de studiekwaliteit? Zo nee, waarom niet?

Ik ben van mening dat er ook met het studievoorschot nog genoeg ruimte voor studenten is om naast de studie bij te verdienen. Het maandbudget waarover de student kan beschikken, is afgestemd op full time studeren. Naast bijverdienen zijn er vaak andere mogelijkheden om minder of niet te lenen: studenten kunnen hun spaargeld aanwenden, hun uitgavenpatroon aanpassen of, als zij nu al lenen, deze leendoeleinden nog eens kritisch tegen het licht houden. Ook kunnen ouders er mogelijk voor kiezen om een grotere bijdrage te leveren. Meer werken staat ook niet noodzakelijk op gespannen voet met de kwaliteit van het onderwijs. Uit de Studentenmonitor valt af te leiden dat studenten die beperkte tijd besteden aan betaalde arbeid meer studiesucces hebben dan studenten die niet werken. Waar het om gaat is dat de student bewust nadenkt over de mogelijkheden die hij heeft om zijn leven zo in te richten, dat hij voldoende tijd en geld heeft voor zijn studie. Studenten moeten hierin hun eigen afweging maken.

Vraag 12

Wat vindt u van het feit dat 34 procent van de respondenten thuis blijft wonen door het leenstelsel, terwijl men liever op kamers had gewild? Erkent u dat de mobiliteit wordt gefrustreerd door het leenstelsel?

Ik vind het te voorbarig om conclusies te trekken en wil de feiten afwachten. Over de aanpak van de monitoring van de Wet studievoorschot hoger onderwijs heb ik u reeds geïnformeerd.7

Vraag 13

Bent u bereid onderzoek te doen naar het aantal potentiële studenten dat afziet van een studie vanwege het vooruitzicht op een grote schuld die niet of moeizaam afbetaald kan worden?

Zoals toegezegd aan uw Kamer wordt (naast de wijze waarop studenten hun studie financieren en het studiegedrag) de toegankelijkheid nauwgezet gevolgd8. In de monitoringopzet is een mogelijkheid ingebouwd om, waar de monitoruitkomsten of tussentijdse signalen daar aanleiding voor geven, gericht verdiepend onderzoek uit te voeren.

Vraag 1

Kunt u bevestigen dat u in antwoord op eerdere vragen stelde u dat het landelijke spreidingsbeleid van werkgelegenheid nog steeds staand beleid is en dat de stichting leerplanontwikkeling (SLO) om die reden naar Enschede is gekomen?1 Is dit niet slechts een papieren werkelijkheid, als het kabinet zich op geen enkele wijze sterk maakt voor het behoud van echte banen bij SLO in Enschede?

Ik heb aangegeven dat dit streven destijds heeft bijgedragen aan de vestiging van de SLO in één van de oorspronkelijke regio’s en dat daarbij gekozen is voor Enschede. Gezien de wijze waarop het Kabinet op dit moment serieus uitvoering geeft aan de motie de Vries (Kamerstukken II, 31 490, nr. 126) is de aandacht voor de spreiding van werkgelegenheid geen papieren werkelijkheid.

Vraag 2

Bent u ervan op de hoogte dat de directeur/bestuurder, mede namens de Raad van Toezicht op 12 mei 2015 een adviesaanvraag aan de ondernemingsraad gestuurd heeft, waarin hij stelt: «OCW, als centrale opdrachtgever en financier van SLO, is sterk voorstander van verhuizing van SLO naar Utrecht. Ook OCW ziet het strategische belang en benut zelf graag de veel gemakkelijker contacten vanwege de nabijheid Utrecht-Den Haag. Herhaaldelijk (ook nog zeer recent) heeft OCW die wens over locatie Utrecht nadrukkelijk uitgesproken. Bovendien heeft OCW de toezegging gedaan dat SLO een deel van de reserves mag aanwenden voor transitiekosten.»?2

De bij uw vragen gevoegde adviesvraag van de directeur/bestuurder aan de ondernemingsraad van de SLO heb ik gelezen. Het bestuur van SLO kan naar eigen inzicht de eigen algemene reserve aanwenden ten behoeve van het uitoefenen van de wettelijke taken. De voorgenomen verhuizing is een keuze van SLO. SLO heeft OCW laten weten dat de verhuizing gepaard zal gaan met transitiekosten maar niet zal leiden tot structureel hogere huisvestingslasten.
Zoals ik in mijn eerdere antwoorden op Kamervragen over de voorgenomen verhuizing van de SLO heb aangegeven, heb ik recent begrip getoond voor de strategische argumenten van de SLO om een nieuwe vestigingsplaats te kiezen die de landelijk coördinerende, beleidsondersteunende taak en netwerkrol die de SLO in de Wet SLOA 2013 heeft gekregen ondersteunt. Ik heb geen wens uitgesproken voor de keuze voor de stad Utrecht als nieuwe vestigingslocatie. Dat is geheel aan de bestuurder van de SLO.

Vraag 3

Is er in de afgelopen jaren op enige wijze vanuit uw ministerie de wens uitgesproken voor de locatie Utrecht? Zo ja, door wie, wanneer en waarom? Zo nee, deelt u de mening dat de directeur/bestuurder de Ondernemingsraad op dit punt onjuist heeft geïnformeerd?

De directeur/bestuurder heeft mij, zoals ook uiteengezet in de adviesvraag aan de Ondernemingsraad, de praktische en strategische overwegingen meegedeeld die ten grondslag liggen aan het besluit. Het besluit om te kiezen voor Utrecht is een zaak van de bestuurder. Ik heb geen voorkeur voor Utrecht uitgesproken omdat zoals eerder geantwoord over dit onderwerp, ik daar niet over ga. Wel heb ik na de mededeling dat de Raad van Toezicht in maart 2015 een besluit had genomen, aangegeven dat gezien de nabijheid van de samenwerkingspartners van de SLO in Utrecht dit een logische locatie is. Met deze keuze bouwt de SLO voort op de gunstige ervaringen van de SLO met een dependance in Utrecht.
De bestuurder heeft het begrip mijnerzijds voor de strategische en praktische argumenten als één van de vele voordelen geformuleerd in zijn adviesaanvraag aan de Ondernemingsraad. In de context van de uitgebreide beschrijving in de adviesvraag van de argumenten die aan het besluit ten grondslag liggen had de bestuurder mijn reactie genuanceerder kunnen beschrijven.

Vraag 4

Kunt u het grote verschil tussen uw antwoord, dat SLO wil verhuizen naar Utrecht en het antwoord van SLO, dat u wilt dat zij naar Utrecht willen verhuizen, verklaren?

Vraag 5

Bent u bereid een brief te sturen naar het bestuur van SLO, hun Raad van Toezicht en de Ondernemingsraad, waarin u verklaart dat het voor u niet uitmaakt waar SLO gevestigd is en dat u geen bemoeienis met de locatie wilt hebben? Zo nee, waarom niet?

De SLO is een privaatrechtelijke organisatie die haar eigen huishouden regelt. Ik treed niet in dit soort organisatiebeslissingen en zal de SLO dan ook niet verzoeken op haar voorgenomen besluit terug te komen. Ik constateer wel dat de bestuurder de opvatting van OCW genuanceerder had kunnen beschrijven.

Vraag 6

Bent u bereid om SLO alsnog te vragen, in het kader van de spreiding van werkgelegenheid, haar hoofdvestiging in Enschede te houden en bent u dus bereid om een goedkeuring aan een statutenwijziging over een wijziging van de vestigingsplaats, niet te geven?

In artikel 33 van de Regeling OCW-subsidies is artikel 4:71 van de Algemene wet bestuursrecht van toepassing verklaard. In dit artikel is geregeld dat de subsidieverstrekker toestemming moet geven voor een statutenwijziging. OCW kan toestemming onthouden voor een statutenwijziging wanneer zij denkt dat dit de consistente en correcte uitvoering van de wettelijke taak in gevaar brengt. Dat is bij een eventuele statutenwijziging vanwege de voorgenomen verhuizing naar Utrecht niet aan de orde. Er is daardoor geen basis om goedkeuring van een eventuele statutenwijziging op dit punt te onthouden.

Vraag 7

Kunt u deze vragen binnen een week beantwoorden, aangezien deze onduidelijkheid onmiddellijk uit de wereld geholpen moet worden en er geen onnodige kosten gemaakt moeten worden voor een verhuizing van SLO op basis van onjuiste argumenten van de directeur/bestuurder en u voor de vorige vragen meer dan zeven weken nodig had?

Ja.

Vraag 1

Hoe beoordeelt u de alarmerende cijfers dat 68.619 kinderen in Nederland afhankelijk zijn van Stichting Leergeld of andere vormen van liefdadigheid om de financiële kosten voor school en sport te dekken?1 2

Alle kinderen hebben recht op goed onderwijs. De toegang tot het funderend onderwijs is voor alle leerplichtige kinderen kosteloos en de school verstrekt lesmateriaal aan de leerlingen. De bekostiging van het funderend onderwijs is zodanig dat scholen aan de wettelijke eisen met betrekking tot het onderwijs kunnen voldoen. Sport en bewegen zijn belangrijk voor jongeren. Daarom is bewegingsonderwijs onderdeel van het curriculum in het funderend onderwijs.
De school is verantwoordelijk om beleid op te stellen met betrekking tot de vrijwillige ouderbijdrage en, in het voortgezet onderwijs, de zogeheten schoolkosten, waar de vrijwillige ouderbijdrage een onderdeel van is. De hoogte en de besteding van de financiële bijdragen van ouders worden besproken in de medezeggenschapsraad (MR). De ouders en leerlingen (in het vo) in de MR moeten hiermee instemmen.

Vraag 2

Acht u het acceptabel dat kinderen afhankelijk zijn van liefdadigheid om mee te kunnen doen met de activiteiten op school? Zo nee, welke maatregelen gaat u nemen om ervoor te zorgen dat kinderen niet meer afhankelijk zijn van liefdadigheid om de schoolkosten te financieren?

Ouders betalen in beginsel niet voor activiteiten die onderdeel zijn van het reguliere onderwijsprogramma. Mocht de school toch afspraken hebben gemaakt over een bijdrage van de ouders voor bepaalde activiteiten of benodigdheden in het reguliere onderwijsprogramma, dan is de school verplicht een kosteloos alternatief aan te bieden voor leerlingen van wie de ouders deze bijdrage niet betalen. De kosten voor activiteiten die niet tot het verplichte onderwijsprogramma behoren, vallen onder de vrijwillige ouderbijdrage. Ouders hebben dan de keuze of hun kind hier wel of niet aan deelneemt.

Vraag 3

Acht u het wenselijk dat voor veel ouders de vrijwillige ouderbijdrage een financiële strop dreigt te worden? Zo nee, ziet u mogelijkheden de vrijwillige ouderbijdrage te maximeren, zodat er geen financiële drempel ontstaat voor ouders om hun kind bij de school van hun voorkeur aan te melden? Kunt u dit toelichten?

Het is, zoals bij de beantwoording van vraag 1 al aangegeven, de gedeelde verantwoordelijkheid van de school en de ouders om de ouderbijdragen en de schoolkosten voor ouders beheersbaar te houden. Ik monitor periodiek de schoolkosten in het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs, om erop toe te zien dat dit het geval is. De toelating van de leerling tot een school mag niet afhankelijk zijn van het betalen van de ouderbijdrage. Dit is wettelijk geregeld. Ik zie dus geen aanleiding om de vrijwillige ouderbijdrage te maximeren.

Vraag 4

Bent u bereid de hoogte van de vrijwillige ouderbijdrage op alle Nederlandse scholen aan de Kamer te rapporteren? Zo nee, waarom niet?

Vanaf het schooljaar 2012/2013 is het toezicht op de naleving van de schoolkosten en vrijwillige ouderbijdrage in het reguliere toezicht van de inspectie opgenomen. Het toezichtkader van de inspectie is hierop aangepast. Als het nodig is, spreekt de inspectie de school aan op het niet nakomen van wet- en regelgeving. Gelet op de rol die de inspectie heeft bij de schoolkosten en vrijwillige ouderbijdrage, vind ik het niet noodzakelijk om de hoogte van de vrijwillige ouderbijdrage op alle Nederlandse scholen aan de Kamer te rapporteren.

Vraag 5

Bent u bereid de vrijwillige ouderbijdrage ook daadwerkelijk vrijwillig te maken en scholen die ouders onder druk zetten (of aanmaningen versturen) op te sporen en te beboeten? Zo nee, waarom niet?

De ouderbijdrage is altijd vrijwillig. Ouders zijn immers niet verplicht om de vrijwillige ouderbijdrage te betalen. De inspectie kan, wanneer een school zich niet houdt aan de eisen met betrekking tot de vrijwillige ouderbijdrage, de bekostiging gedeeltelijk, of geheel, opschorten of inhouden. Ik ben niet bevoegd om boetes uit te delen aan de scholen.

Vraag 6

Bent u van mening dat de onderliggende reden van de wildgroei van ouderbijdragen in het onderwijs de ontoereikende financiering is? Zo ja, welke stappen gaat u nemen om dit aan te pakken? Zo nee, wat is volgens u de onderliggende reden?3

Als er al sprake zou zijn van wildgroei, dan is ontoereikende financiering van het onderwijs niet de onderliggende reden. De overheid is verantwoordelijk voor de reguliere bekostiging, waarmee scholen in staat worden gesteld te voldoen aan hun wettelijke verplichtingen. De overheidsbekostiging is toereikend om onderwijs te bieden dat voldoet aan de wettelijke eisen.

Vraag 7

Vindt u het wenselijk dat segregatie en tweedeling in het onderwijs door de soms buitenproportionele ouderbijdragen wordt aangewakkerd? Op welke wijze gaat u de segregatie en tweedeling in het onderwijs voorkomen?

Zoals ik in mijn antwoord op vraag 3 heb aangegeven, wordt de toelating van de leerling niet bepaald door het wel of niet betalen van de vrijwillige ouderbijdrage. De toelating is bij wet geregeld. Uit het onderzoek van de inspectie naar de vrijwillige ouderbijdrage in het basisonderwijs (Kamerstuk 31 293, nr. 221) blijkt dat slechts een klein aantal basisscholen een hoge tot zeer hoge ouderbijdrage vraagt. Uit de schoolkostenmonitor vo en mbo 2013 blijkt dat een meerderheid van de ouders in het voortgezet onderwijs vindt dat de kosten «niet hoog en niet laag» zijn. Verder laat het onderzoek zien dat het overgrote deel van de ouders in het voortgezet onderwijs de schoolkeuze niet laat afhangen van de hoogte van de schoolkosten.

Vraag 1

Acht u het wenselijk dat door gebrekkig internet straks 900.000 leerlingen op de basisschool verstoken zijn van modern onderwijs?1 2

Nee, dat acht ik niet wenselijk. Ik ga ervan uit dat dit ook niet gaat gebeuren met de hieronder genoemde maatregelen die in het kader van het Doorbraakproject Onderwijs en ICT worden genomen en de initiatieven die gemeenten, provincies en het bedrijfsleven ondernemen.

Vraag 2

Bent u van mening dat digitaal lesmateriaal probleemloos toegankelijk zou moeten zijn voor alle leerlingen en docenten op basisscholen? Zo ja, welke maatregelen gaat u nemen om ervoor te zorgen dat alle basisschoolleerlingen in de nabije toekomst beschikking hebben over een goede internetverbinding en daarmee modern onderwijs?

Voor scholen is het van belang dat zij voldoende snel en betaalbaar internet kunnen krijgen, passend bij de door hun gewenste inzet van technologie bij het leren. Met het toenemende gebruik van digitale leermiddelen en educatieve technologie zal het belang van snel internet voor scholen toenemen. De behoefte zal per school verschillen, afhankelijk van de grootte van de school en de (didactische) keuzes die de school maakt ten aanzien van de (gelijktijdige) inzet van technologie. Binnen het Doorbraakproject Onderwijs en ICT streef ik er, samen met de PO-Raad, VO-raad en het Ministerie van Economische Zaken, naar dat iedere school in 2017 in staat is om de voor hem best werkende oplossing te realiseren.

Vraag 3

Bent u van mening dat de overheid randvoorwaarden moet scheppen zodat elke basisschool haar onderwijs optimaal in kan richten? Zo ja, acht u een snelle en betrouwbare internetverbinding één van deze randvoorwaarden? Kunt u dit toelichten?

Een snelle en betrouwbare internetverbinding is voor scholen een belangrijke randvoorwaarde voor modern onderwijs, net zoals kwalitatief goed leermateriaal en kwalitatief goede leraren. Het realiseren van snel internet is voor een belangrijk deel een kwestie van vraag en aanbod tussen regionale marktpartijen. Mijn collega van Economische Zaken heeft recent het platform Samensnelinternet.nl gelanceerd. Dit platform biedt ondersteuning aan startende en lopende breedbandinitiatieven. Regionale initiatiefnemers worden voorzien van kennis, ervaringen en praktisch toepasbare middelen die hen tijdwinst opleveren en die de slagingskans van projecten vergroot.
Ik onderzoek in het Doorbraakproject hoe de sectorale randvoorwaarden, waaronder het verbeteren van de internetverbindingen en professionalisering van de inkoop, optimaal georganiseerd kunnen worden, zodat de onderwijsinhoudelijke doelstellingen gerealiseerd kunnen worden. Dat betekent echter niet dat de rijksoverheid snel internet voor alle basisscholen gaat financieren.

Vraag 4

Acht u het wenselijk dat scholen die afhankelijk zijn van een internetverbinding via een telefoonlijn per direct geholpen moeten worden aan een snellere verbinding? Zo ja, welke maatregelen gaat u nemen om deze basisscholen daarbij te helpen?

In het Doorbraakproject Onderwijs en ICT wordt op dit moment een kennisfunctie ingericht om schoolbesturen te ondersteunen bij hun inkoopprocessen van ICT-gerelateerde producten, zodat ze gemakkelijker en effectiever leermiddelen, software, devices, ICT-netwerkinfrastructuur en connectiviteit kunnen inkopen tegen scherpe voorwaarden. In dit kader wordt in samenwerking met private partijen gezocht naar een oplossing om scholen op korte termijn toegang te geven tot voldoende snel internet waar dat nu niet het geval is. Als eerste stap wordt in kaart gebracht om welke scholen het precies gaat en welke oplossingen effectief zijn. Ook kunnen scholen hun problemen melden bij de helpdesk die de PO-Raad samen met Kennisnet heeft ingericht.

Vraag 5

Kunt u de vorderingen van het Doorbraakproject Onderwijs en ICT toelichten? Is uw indruk nog steeds dat scholen op dit moment toekunnen met de internetsnelheden die de markt biedt?3 4

Naast de in het antwoord bij vraag 4 al genoemde kennisfunctie en inkoopondersteuning komt er voor alle scholen een breedbandwijzer beschikbaar die scholen helpt om te bepalen welke minimale bandbreedte zij nodig hebben, gebaseerd op het aantal leerlingen, het aantal werkplekken en het aantal laptops en/of tablets dat de school inzet.
Het Doorbraakproject stelt een actieplan op om een aanpak te creëren die alle scholen ondersteunt bij het realiseren van snel internet. Waar onvoldoende aanbod is, kan bijvoorbeeld gedacht worden aan vraagbundeling of het regionaal/lokaal met gemeenten en provincies zoeken naar een oplossing. De onderzoeksresultaten en de vervolgactiviteiten zullen beschikbaar komen op de website van het Doorbraakproject: www.doorbraakonderwijsenict.nl.
Op basis van het onderzoek dat in het kader van het Doorbraakproject is gedaan blijkt dat de meeste scholen op dit moment toekunnen met de internetsnelheden die de markt biedt. Glasvezel is niet altijd de enige oplossing. Ook kabeltechnologie kan geavanceerd genoeg zijn om te voorzien in de behoefte van scholen. En ook zijn in delen van Nederland steeds hogere snelheden mogelijk over het telefoonnetwerk (VDSL). In veel gevallen is zowel kabel, VDSL als glasvezel op dit moment toereikend. Of dat in de toekomst zo is, hangt af van de mate waarin scholen meer ICT gaan gebruiken en of de capaciteit van de kabel en het telefoonnetwerk voldoende meegroeit.

Vraag 6

Verwacht u problemen met de in 2018 verplichte digitale eindtoets doordat basisscholen afhankelijk zijn van een gebrekkige internetverbinding? Welke maatregelen heeft u getroffen om te voorkomen dat basisscholen bij de afname van de verplichte digitale eindtoets tegen internetproblemen aanlopen?

Ik heb het College voor Toetsen en Examens (CvTE) opdracht gegeven om een digitaal af te nemen Adaptieve Centrale Eindtoets (ACET) te ontwikkelen, waarvoor scholen per 2018 kunnen kiezen. Voor de goede orde: het gaat daarbij niet om een verplichting voor de scholen. Ook in 2018 en volgende jaren kunnen scholen kiezen uit meerdere eindtoetsen van verschillende aanbieders. Het kan daarbij ook gaan om toetsen die niet digitaal worden afgenomen.
Bij de ontwikkeling van de ACET wordt geanticipeerd op ICT-technische en infrastructurele vraagstukken door middel van de volgende acties:
In de loop van oktober 2015 zal ik uw Kamer meer in detail informeren over de voortgang met betrekking tot de ontwikkeling van de ACET. Dit als onderdeel van de toegezegde brief waarin wordt ingegaan op de eerste ervaringen afgelopen voorjaar met de afname van de verplichte eindtoetsing.

Vraag 7

Zijn de beschikbaar gestelde financiële middelen via het «Doorbraakproject Onderwijs en ICT» voldoende om de gestelde doelstelling te behalen, zodat in 2018 alle basisscholen een snelle internetverbinding hebben?

De middelen in het Doorbraakproject Onderwijs en ICT zijn niet bestemd voor de aanleg van snel internet voor alle scholen. Scholen hebben met het Bestuursakkoord Primair Onderwijs extra financiële middelen gekregen, onder meer voor de inzet van digitale leermiddelen en de bijbehorende investeringen in ICT, bovenop de middelen die in de reguliere lumpsum zijn opgenomen voor ICT.
Daarnaast kunnen scholen ondersteuning krijgen van de PO-Raad om ICT in het onderwijs te integreren, meer op maat te gaan werken en de ICT-infrastructuur daarop aan te passen.

Vraag 1

Acht u het wenselijk dat de gemeente De Fryske Marren het individuele leerlingenvervoer – voor leerlingen met (ernstige) beperkingen of gedragsproblemen die naar het speciaal onderwijs gaan – afschaft en hen laat verzamelen op centrale opstappunten alwaar zij in grote groepen naar school worden vervoerd?1

Ik kan uit de mij beschikbare informatie niet afleiden dat de gemeente De Fryske Marren het individuele leerlingenvervoer – voor leerlingen met (ernstige) beperkingen of gedragsproblemen die naar het speciaal onderwijs gaan – afschaft en hen laat verzamelen op centrale opstappunten alwaar zij in grote groepen naar school worden vervoerd. De gemeente De Fryske Marren heeft aangegeven dat men voor het zogenaamde signatuurvervoer vanuit de 51 kernen die de gemeente telt, voor alle kernen is overgestapt op het gebruik van opstapplaatsen zoals in de kern Lemmer al het geval was. Behalve dat het vervoer daarmee efficiënter en goedkoper wordt, geeft de gemeente ook aan dat daarmee de reistijd van de kinderen wordt verkort. De regelgeving laat daartoe de ruimte en de gemeente heeft aangegeven de opstapplaatsen binnen de grenzen van de jurisprudentie daarover te hebben vastgesteld. Voor de leerlingen die daarop zijn aangewezen wordt nog steeds aangepast vervoer toegekend. Dit is in lijn met de wettelijke verplichting.

Vraag 2

Erkent u dat er leerlingen zijn die – vanwege teveel prikkels, het niet kunnen omgaan met onverwachte situaties of het niet handhaafbaar zijn in grote groepen leerlingen – nadelige gevolgen ondervinden van groepsvervoer via centrale opstappunten en juist baat hebben bij individueel vervoer naar school? Zo ja, welke maatregelen gaat u nemen zodat deze leerlingen weer individueel (of in kleine groepen) naar school worden vervoerd?

Zoals ik bij vraag 1 heb geantwoord geeft de gemeente De Fryske Marren aan voor de leerlingen waarvoor dat nodig is, aangepast vervoer te verzorgen.

Vraag 3

Acht u de werkwijze van de gemeente De Fryske Marren aangaande het leerlingenvervoer conform – in uw eigen woorden – «het gewoon netjes nakomen van hun wettelijke taken»?2

Ja.

Vraag 4

Hoe beoordeelt u het feit dat de ouders pas kort voor het zomerreces over de veranderingen worden geïnformeerd, waardoor bezwaren pas afgehandeld worden terwijl het nieuwe schooljaar dan alweer begonnen is? Acht u dit een ordentelijke werkwijze van de gemeente De Fryske Marren?

De invoering van opstapplaatsen is vermeld op de website van de gemeente met informatie over de aanvraag voor leerlingenvervoer. De bezwaren zijn volgens de gemeente voor de aanvang van het schooljaar afgerond en hebben ook geleid tot afspraken met een aantal ouders voor een tijdelijke oplossing. Ik acht dit een ordentelijke werkwijze van de gemeente.

Vraag 5

Welke maatregelen gaat u nemen zodat leerlingen met een (ernstige) beperking of gedragsproblemen per start van het schooljaar weer individueel (of in kleine taxi’s) naar het speciaal onderwijs worden vervoerd en er geen kinderen thuis komen te zitten vanwege gebrekkig beleid van een gemeente?

Aangezien de gemeente voor deze categorie leerlingen nog steeds het vervoer conform de regelgeving verzorgt, is er geen aanleiding om maatregelen te nemen.

Vraag 1

Wat klopt er van het bericht dat minimagezinnen de hoge kosten die hun kinderen aan het begin van een mbo-opleiding moeten betalen, steeds moeilijker kunnen opbrengen en dat vooral het schrappen van de tegemoetkoming studiekosten voor jongeren onder de achttien, de gezinnen opbreekt? Is het waar dat het om honderden gevallen gaat?1

Het klopt dat de inkomensafhankelijke tegemoetkoming in de onderwijsbijdrage en schoolkosten (WTOS) voor ouders met kinderen jonger dan 18 jaar vanaf schooljaar 2015/2016 is opgehouden te bestaan. Het kindgebonden budget voor kinderen van 16 en 17 jaar wordt vanaf 1 augustus 2015 opgehoogd. Omdat het kindgebonden budget andere toekenningscriteria kent dan de WTOS wijzigt de doelgroep en kunnen alle minder draagkrachtige ouders van kinderen van 16 en 17 jaar een extra bedrag via het kindgebonden budget ontvangen, ongeacht welk soort onderwijs het kind volgt.
De uitbetaling van de WTOS gebeurde echter niet in één keer, aan het begin van het schooljaar zoals in het artikel gesuggereerd, maar in twee vrijwel gelijke termijnen. De helft van het totale jaarbedrag werd betaald omtrent het begin van het schooljaar en de andere helft, of minder dan de helft als de persoon al 18 werd gedurende het schooljaar, werd in januari betaald. Het kindgebonden budget kent een maandsystematiek. Ik kan me voorstellen dat deze wijziging in betaling het moeilijker maakt voor gezinnen met beperkte financiële mogelijkheden om de kosten voor extra schoolbenodigdheden op één moment, aan het begin van het schooljaar te voldoen. De afgelopen jaren kregen circa 27 duizend (ouders van) mbo-studenten deze tegemoetkoming. Een dergelijk aantal zal dus vanaf dit jaar in plaats van deze tegemoetkoming het verhoogde maandelijkse kindgebonden budget ontvangen.
Een oplossing is dat scholen indien nodig een gespreide betalingsregeling treffen met studenten en/of de ouders, of een voorziening treffen in de vorm van een noodfonds of een schoolfonds. Ik zal bij de MBO Raad, als vertegenwoordiger van de mbo-scholen, het belang van de uitwisseling van deze goede oplossingsmogelijkheden tussen scholen benadrukken en met de MBO Raad het gesprek aangaan over de hoogte van de schoolkosten in het mbo. Verder ondersteun ik de oproep van Leergeld Nederland aan scholen om soberheid te betrachten bij het voorschrijven van extra onderwijsbenodigdheden voor een opleiding en om zelf voorzieningen te treffen voor ouders en studenten met onvoldoende financiële mogelijkheden. Ook de aanbeveling van Leergeld Nederland om informatie over extra opleidingskosten tijdig en duidelijk te communiceren onderschrijf ik.
Indien er toch signalen binnenkomen van onevenredig hoge extra kosten dan zal de Inspectie van het Onderwijs herstelmaatregelen aan de school opleggen. Sinds september 2012 wordt bij alle reguliere onderzoeken van de inspectie naar de hoogte van de schoolkosten gekeken.

Vraag 2

Vindt u het aanvaardbaar dat de betrokken jongeren hun opleiding moeten afbreken, met alle gevolgen van dien voor hun kansen op de arbeidsmarkt?

Nee, dit vind ik onaanvaardbaar.

Vraag 3

Hoe vaak komt het voor dat in individuele gevallen de vervanging van de Wet tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten (WTOS) door het kindgebonden budget een forse achteruitgang betekent voor minimagezinnen? Betreft het inderdaad honderden gevallen?

De afgelopen jaren maakte circa 27 duizend (ouders van) mbo-studenten gebruik van de WTOS, hiervan had iedereen een inkomen beneden de toepasselijke inkomensgrens. Aankomend schooljaar ontvangen alle minder draagkrachtige ouders van kinderen van 16 en 17 jaar, ongeacht welk soort onderwijs zij volgen, een hoger bedrag aan kindgebonden budget ter compensatie van het wegvallen van de WTOS. Het budget dat wordt overgeheveld resulteert in een maximale bijdrage van € 116,– per jaar per kind. Voor een grote groep komt dit neer op een vooruitgang met € 116,–. Het betreft dan ouders van 16- en 17-jarigen die bekostigd voortgezet onderwijs volgen.
Door de overheveling van de WTOS in het kindgebonden budget is er een groep die er maximaal € 543,– per jaar op achteruitgaat, zo is destijds ook gecommuniceerd in de nota naar aanleiding van het verslag bij het wetsvoorstel dat deze overheveling regelde. Dit betreft een groep die initieel het maximale bedrag van € 659,– (schooljaar 2012/2013) aan WTOS ontving. In schooljaar 2014/2015 was het maximale bedrag aan WTOS overigens € 690,93. Het was een bewuste keuze om alle minder draagkrachtige ouders van kinderen van 16 en 17 jaar te bereiken. Omdat hiermee de doelgroep is vergroot en de overheveling van de WTOS naar het kindgebonden budget, budgetneutraal heeft plaatsgevonden leidt dit voor sommigen helaas tot een verlaging van de bijdrage. Een groot deel van de doelgroep die wel aanspraak had op de WTOS maakte daar, wegens onbekendheid met de regeling, geen gebruik van. Dat niet-gebruik wordt geschat op 40 tot 50%. Het kindgebonden budget wordt in bijna alle gevallen ambtshalve toegekend. Dat geldt ook voor de verhoging met maximaal € 116,–. Daardoor zullen in de nieuwe situatie ook ouders die eerder geen gebruik maakte van de WTOS maar daar wel voor aanmerking kwamen, er € 116,– op vooruit gaan. Verder is het zo dat niet iedereen een maximale tegemoetkoming uit de WTOS ontving. Dit heeft tot gevolg dat de individuele inkomenseffecten tussen huishoudens verschillen.

Vraag 4

Kunnen stichting Leergeld, gemeentelijke minimafondsen en/of profileringsfondsen van de onderwijsinstellingen in alle voorkomende gevallen voldoende soelaas bieden voor de minimagezinnen die zich door het schrappen van de tegemoetkoming studiekosten voor grote financiële problemen geplaatst zien? Zo nee, waarom niet?

Het is uitdrukkelijk de bevoegd- én verantwoordelijkheid van de colleges van burgemeester en wethouders en instellingen als Stichting Leergeld om te bepalen hoe en hoeveel middelen op lokaal niveau voor de bestrijding van de in de vraag genoemde financiële problemen van minimagezinnen, worden ingezet.

Vraag 5

Bent u bereid om voor een oplossing onderling in overleg te treden en de Kamer nog dit kalenderjaar over oplossingen te informeren? Zo nee, waarom niet?

Het uitgangspunt van het huidige beleid is al dat iedere student, ook die met een beperkt budget de mbo-opleiding van zijn voorkeur en passend bij zijn vooropleiding moet kunnen kiezen. Bovenop hetgeen we al doen zijn geen extra maatregelen nodig. Het huidige bekostigingsstelsel gaat ervan uit dat een instelling met de ontvangen rijksbijdrage de basisuitrusting die noodzakelijk is voor het volgen en afronden van een opleiding moet kunnen aanschaffen. Op dit moment is voor de student enkel het les- of cursusgeld verplicht. Een andere verplichte geldelijke bijdrage mag bij de inschrijving niet worden geëist. Er zijn onderwijsbenodigdheden waarvan het wel redelijk is dat de student hiervoor zelf de kosten draagt. Bijvoorbeeld materialen om de lessen voor te bereiden of die te maken hebben met de persoonlijke kenmerken van de student, zoals werkkleding.
Dit moet wel binnen redelijke grenzen zijn en mag de deelname aan een opleiding nooit belemmeren. In de brief van 11 mei 2012 (kenmerk 406854) van mijn ambtsvoorganger wordt op dit punt een nadere uitleg gegeven. De Tweede Kamer is hierover op de hoogte gebracht met een brief van 15 mei 2012 (Kamerstuk 31 524, nr. 134). Indien er toch signalen binnenkomen van onevenredig hoge extra kosten dan zal de Inspectie van het Onderwijs herstelmaatregelen aan de school opleggen. Sinds september 2012 wordt bij alle reguliere onderzoeken van de inspectie naar de hoogte van de schoolkosten gekeken. Verder laat ik periodiek een schoolkostenmonitor in het vo en het mbo uitvoeren om erop toe te zien dat de schoolkosten voor alle ouders beheersbaar zijn en blijven.

Vraag 6

Kunt u aangeven hoe ver u bent met de uitvoering van de aangenomen motie van het lid Yücel2 waarin de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid wordt gevraagd om te stimuleren dat iedere gemeente kindpakketten opneemt in het armoedebeleid?

Om gemeenten en maatschappelijke organisaties te ondersteunen en te stimuleren bij de verdere ontwikkeling van de bestrijding van armoede onder kinderen in het algemeen en het kindpakket in het bijzonder, laat de Staatssecretaris van SZW een onderzoek verrichten. Via dit onderzoek wil de Staatssecretaris van SZW in kaart brengen hoe gemeenten het kindpakket (of een bundeling van kindvoorzieningen in natura met een soortgelijke strekking) vormgeven en welke ervaringen er tot nu toe mee zijn opgedaan. In het najaar komen de uitkomsten van dit onderzoek beschikbaar. De Tweede Kamer is hierover op 2 juli 2015 geïnformeerd (Kamerstukken II, 2014–2015, nr. 310). De Staatssecretaris van SZW zal de resultaten aan gemeenten en andere partijen beschikbaar stellen om de gemeenten zo in staat te stellen in hun armoedebeleid de ervaringen van een aantal gemeenten met (een vorm van) een kindpakket te kunnen benutten.

Vraag 1

Kent u het artikel «Koningslied duur grapje»?1

Ja

Vraag 2

Erkent u dat de totale uitgaven voor het Koningslied buitenproportioneel zijn, zeker omdat zowel de producent als alle deelnemende artiesten hun bijdrage om niet hebben geleverd?2 Graag een toelichting.

Vraag 3

Hoe rijmt u de hoge uitgaven ten behoeve van het Koningslied met de nadrukkelijke wens van toenmalig Koningin Beatrix en toenmalig kroonprins Willem-Alexander om de festiviteiten rondom de troonswisseling financieel sober te organiseren, gezien de economische situatie waar Nederland zich destijds in bevond?

Vraag 4

Kunt u inzichtelijk maken waaraan de totale uitgaven, en in het bijzonder de bijdrage van de NPO, voor het koningslied zijn besteed?

Vraag 5

Kunt u inzichtelijk maken wat de totale opbrengst is van de het Koningslied? Is de volledige opbrengst ten behoeve van het Oranjefonds gekomen of zijn eerst de kosten in mindering gebracht?

De opbrengst van het Koningslied is geheel naar het Oranje Fonds gegaan.
De opbrengst van het live evenement in Ahoy betreft de volledige opbrengst van de kaartverkoop (6.407 kaarten van €3. Dit bedrag is rechtstreeks door Ahoy aan het Oranje Fonds overgemaakt.
Op grond van het contract tussen NPO en Universal Music BV zal Universal alle inkomsten van het project Koningslied aan het Oranje Fonds doen toekomen. Hoewel Universal contractueel out of pocketkosten (waaronder kosten voor artwork, fysieke materialen, afdrachten aan collectieve beheersorganisaties, productie en distributie) mag verrekenen, is dat niet gebeurd. Eventuele opbrengsten die artiesten hebben ontvangen via collectieve rechtenorganisaties vallen buiten de afspraken die zijn gemaakt met Universal.
Conform informatie van het Oranje Fonds bedraagt de totale opbrengst van het Koningslied tot nu toe:
organisatie
bedrag
status
Ahoy
€ 32.035,00
Ontvangen
Universal, voorschot 2013
€ 10.000,00
Ontvangen
Universal vervolg, restant 2013
€ 5.529,53
Ontvangen
Universal, eerste helft 2014
€ 564,90
Ontvangen
Universal, tweede helft 2014
€ 419,75
Toegezegd1
Artiest (1 persoon)
€ 101,00
Ontvangen
Universal, eerste helft 2015
€ 233,36
Toegezegd
Sena, t/m q2 2015
€ 6.836,09
Toegezegd
Totaal
€ 55.719,63
Deze bedragen zijn nog niet door het Oranje Fonds geclaimd middels facturen.

Vraag 6

Deelt u de mening dat de NPO transparant moet zijn over gedane uitgaven en er geen «principiële redenen» kunnen zijn om de uitgaven niet nader te specificeren?3 Graag een toelichting.

Ik vind het belangrijk dat de publieke omroep transparant is over hoe beschikbaar gestelde publieke middelen worden besteed. In tegenstelling tot de NPO zie ik dan ook geen principiële redenen om uitgaven desgevraagd niet nader te specificeren. Wel kan het zo zijn dat hierbij rekening moet worden gehouden met bedrijfsvertrouwelijke gegevens.

Vraag 7

Hoe kunt u verklaren dat de NPO in april 2013 nog aangaf dat de totale kosten voor het Koningslied op anderhalve ton waren uitgekomen, terwijl nu erkend wordt dat de kosten vele malen hoger waren?4 Hoe beoordeelt u deze verwarring en bent u van mening dat dit voorkomen had kunnen worden? Graag een toelichting.

Het is ongelukkig dat er verwarring is ontstaan. Navraag bij de NPO leert mij dat de NPO de vraag zo heeft opgevat dat gevraagd werd naar de bijdrage uit de publieke middelen van de NPO. De teksten op Elsevier.nl van 25 april 2013 luiden: «de Nederlandse publieke omroep (NPO) heeft 150.000 euro betaald voor de productie van het officiële Koningslied en alle activiteiten eromheen» en «Nu blijkt dat het lied de NPO 150.000 euro heeft gekost.» Deze teksten duiden er op dat gevraagd is naar wat de NPO heeft bijgedragen uit eigen budget. En dan is het antwoord van de NPO te verklaren. Of de NPO ook de bijdrage van het Nationaal Comité Inhuldiging had moeten noemen is de vraag. Als dat was gebeurd, zou de verwarring mogelijk niet zijn ontstaan. Maar zoals gezegd kan ook de journalistieke vraagstelling hier een rol gespeeld hebben.

Vraag 8

Vindt u het onder de taakstelling van de NPO vallen om de productie van het Koningslied mee te financieren? Graag een toelichting.

De feestelijkheden en activiteiten in het kader van de inhuldiging moesten voor iedereen in het koninkrijk te volgen en toegankelijk zijn via televisie, radio en internet. Daarvoor heeft het nationaal Comité Inhuldiging samenwerking gezocht met de NPO. Een troonswisseling is een unieke gebeurtenis met een bijzondere historische, staatsrechtelijke en maatschappelijke betekenis. Een van de kerntaken van de publieke omroep is de verslaglegging van belangrijke nationale en internationale gebeurtenissen. De publieke omroep wil in de wijze waarop hij die taak uitvoert een samenbindende factor in de samenleving zijn. Vanuit die visie is de NPO de samenwerking aangegaan. Het Koningslied was als onderdeel van de vele feestelijkheden en huldeblijken een initiatief van het Nationaal Comité Inhuldiging. Het Nationaal Comité Inhuldiging beoogde met het lied een gevoel van saamhorigheid te creëren tussen alle lagen van de bevolking. De productie van het lied was onlosmakelijk verbonden met de vele radio en televisieactiviteiten rond de inhuldiging. Als productie plaatsvindt met het oog op uitzending vormt het lied aldus onderwerp van de verzorging van media-aanbod door de publieke omroep. In dat opzicht verschilt de productie van het Koningslied in wezen niet van vele andere producties die worden gemaakt met het oog op uitzending. Het Commissariaat voor de Media houdt hier toezicht op.

Vraag 1

Klopt het dat kwetsbare jongeren die een mbo-opleiding willen volgen vaak «nee» te horen krijgen?1

Het beeld dat mbo-instellingen vaak «nee» zouden verkopen aan kwetsbare jongeren deel ik niet. In het afgelopen schooljaar zijn 100.000 jongeren begonnen aan een mbo-opleiding. Van circa 100 jongeren heeft JOB het signaal gekregen dat zij zijn geweigerd. Dat kan te verklaren zijn omdat een opleiding vol was of omdat er specifieke geschiktheidseisen golden. Een mbo-instelling kan een jongere niet «zomaar» weigeren. Ook mag er geen onduidelijkheid bestaan over de weigeringsgronden. In mijn brief van 7 oktober 2014 (Kamerstuk 31 524, nr. 216) heb ik aangegeven in welke situaties een instelling mag aangeven dat er voor de jongere geen plek is op de opleiding die hij of zij wil volgen.

Vraag 2

Deelt u de mening dat de kwetsbare jongeren die in de uitzending aan het woord komen, niet kunnen worden afgedaan als jongeren die nu eenmaal «niet willen»?

Ja.

Vraag 3

Hebben de betrokken onderwijsinstellingen naar uw oordeel zorgvuldig gehandeld toen zij deze jongeren weigerden?

Ik kan over individuele gevallen niet oordelen, maar zou de betreffende jongeren erop willen wijzen dat zij een besluit tot weigering niet zonder meer hoeven te accepteren. Jongeren van 18 jaar en ouder kunnen bijvoorbeeld terecht bij de rmc-functionaris van hun woongemeente om de mogelijke stappen te bespreken. Ook kunnen zij melding doen bij het signalenloket van de Onderwijsinspectie. Daarnaast zijn in de regio’s onderwijsconsulenten actief die bemiddelen tussen onderwijsinstellingen en de leerling. Jongeren (of hun ouders) kunnen ook naar de geschillencommissie van de school stappen of bellen met de Ombudslijn mbo. Daarnaast kunnen gehandicapte of chronisch zieke studenten op grond van de Wet gelijke behandeling een klacht indienen bij de instelling zelf of zich wenden tot het College voor de Rechten van de Mens.
In het algemeen verwacht ik van mbo-instellingen dat zij alle jongeren die zich aanmelden voor een mbo-opleiding een kans geven. Wanneer een jongere niet kan worden ingeschreven in de opleiding van zijn of haar eerste keuze, verwacht ik dat mbo-instellingen een passend alternatief bieden. De ondersteuningsbehoefte van een student, gedrag uit het verleden, of leeftijd kunnen geen reden zijn om iemand zomaar te weigeren.

Vraag 4

Hoe moet het beeld dat uit de uitzending naar voren komt, worden gerijmd met uw klip-en-klare uitspraak dat kwetsbare jongeren die willen, die gemotiveerd zijn om naar school te gaan, niet geweigerd dienen te worden?2

Zie mijn antwoord op vraag 1 en 3.

Vraag 5

Ziet u naar aanleiding van de uitzending redenen om met maatregelen te komen in aanvulling op de maatregelen die u heeft aangekondigd in uw brief d.d. 12 december 2014?3 Zo ja, welke maatregelen betreft het? Zo nee, kunt u dan toelichten waarom het reeds ingezette beleid voldoende soelaas biedt voor de kwetsbare jongeren die in beeld zijn gebracht?

Zoals ik heb aangegeven in mijn brief «extra kansen voor kwetsbare jongeren» (d.d. 12 december 2014) kom ik al met extra maatregelen voor kwetsbare jongeren. In deze brief heb ik een stevig, samenhangend pakket maatregelen aangekondigd om de positie van kwetsbare jongeren in het mbo te verstevigen en hun kansen op een diploma te vergroten. Dat begint met een duidelijk toelatingsbeleid van mbo-instellingen.
Zo werk ik aan een wetsvoorstel waarmee jongeren een recht op toelating krijgen tot het mbo als zij de juiste vooropleiding hebben. Ook verplicht ik mbo-instellingen om hun toelatingsbeleid ruim op tijd kenbaar te maken. Daarmee wil ik voorkomen dat jongeren om onduidelijke redenen worden geweigerd of dat mbo-instellingen onterecht selectie aan de poort toepassen. Ik streef ernaar dit wetsvoorstel begin 2016 aan uw Kamer toe te sturen. Bovenop alles wat ik al doe, zie ik nu geen aanleiding om met nog meer maatregelen te komen.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het artikel «Duur MBO onbereikbaar voor kinderen minima»?1 2 3

Ik heb kennis genomen van dit bericht en het verontrust mij. Het is van belang dat de toegankelijkheid van mbo-opleidingen geborgd is voor iedereen. Ook voor kinderen van ouders met minder financiële draagkracht.

Vraag 2

Wat is uw reactie op de mededeling van de Vereniging van Stichtingen Leergeld Nederland4 dat bij de 84 actieve lokale Leergeld stichtingen de laatste tijd vele telefoontjes van radeloze ouders binnenkomen, die vrezen dat hun leerplichtige kinderen in september niet aan de door hen gekozen MBO opleiding kunnen beginnen, omdat deze de kosten niet op kunnen brengen?

Ik betreur dit ten zeerste. Dat is een onwenselijke situatie die zich niet voor zou moeten doen.

Vraag 3

Wat is uw reactie op de mededeling van een aantal MBO scholen dat leerlingen die de opleiding niet kunnen betalen, maar een andere opleiding moeten zoeken, iets met de gemeente moeten regelen of bij een van de 84 stichtingen Leergeld moeten aankloppen?

Een dergelijke mededeling van mbo-scholen, indien daadwerkelijk op deze manier verwoord, is wat mij betreft niet acceptabel. Het uitgangspunt is dat iedere mbo-student in staat moet zijn om een mbo-opleiding te volgen en succesvol af te ronden, passend bij het niveau en de voorkeur van de student.

Vraag 4

Deelt u de mening dat iedere leerling gelijke kansen moet hebben om een opleiding op MBO niveau te volgen? Zo ja, hoe gaat u dit realiseren? Zo nee, waarom niet?

Ja, die mening deel ik. Het huidige bekostigingsstelsel voor het mbo gaat ervan uit dat een instelling met de ontvangen rijksbijdrage de noodzakelijke onderwijsactiviteiten moet kunnen verzorgen. De Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB) bepaalt vervolgens dat de inschrijving van een student voor een mbo-opleiding niet afhankelijk mag worden gesteld van een andere dan een bij of krachtens de wet geregelde geldelijke bijdrage. Op dit moment is enkel het voldoen van het les- of cursusgeld verplicht gesteld. Dit neemt niet weg dat er zaken zijn waarvan het redelijk is dat de student deze zelf aanschaft. Hierbij gaat het met name om onderwijsbenodigdheden zoals boeken, een agenda en een rekenmachine of benodigdheden die afhankelijk zijn van de persoonlijke kenmerken van de student zoals werkkleding en -schoenen. Ik ga ervan uit dat elke school voorafgaand aan de inschrijving op heldere wijze kenbaar maakt over welke onderwijsbenodigdheden een student voor een opleiding dient te beschikken en hierbij zorgvuldig afweegt welke zaken echt noodzakelijk zijn om de kosten voor de student en de ouders zo laag mogelijk te houden. Waar dit op financiële problemen stuit ligt het voor de hand dat de school samen met de student en de ouders hiervoor een oplossing zoekt.

Vraag 5

Deelt u de mening dat, om straks mee te tellen in de samenleving het van het grootste belang is dat iedere leerling de opleiding kan volgen die bij hem/haar past? Zo ja, welke maatregelen gaat u nemen? Zo nee, waarom niet?

Ja, die mening deel ik. Zoals ik in het antwoord op vraag 4 al aangaf zijn de voorwaarden hiervoor in de WEB vastgelegd. In de brief van 11 mei 2012 aan ROC’s, AOC’s en vakinstellingen (kenmerk 406854) van mijn ambtsvoorganger wordt op dit punt een nadere uitleg gegeven. Ook de Tweede Kamer is hierover op de hoogte gebracht met een brief van 15 mei 2012 (Kamerstuk 31 524, nr. 134). In deze brief wordt verduidelijkt welke verantwoordelijkheden er bestaan voor de schoolkosten, tussen de school enerzijds en de student en zijn ouders anderzijds. Ook wordt het karakter van de vrijwillige ouder- of deelnemer bijdrage voor extra faciliteiten nader uitgelegd. Voor de school is het een verplichting hierover het gesprek te voeren met de studentenraad. Inmiddels is een wetsvoorstel in voorbereiding waarin wordt geregeld dat naast het instemmingsrecht op de vrijwillige bijdrage, de studentenraden ook adviesrecht krijgen over het beleid met betrekking tot schoolkosten.

Vraag 6

Deelt u de mening dat deelname aan goed MBO onderwijs niet afhankelijk mag zijn van bijzondere bijstand of giften van derden en er geen financiële barrière mag zijn? Zo ja, welke financiële maatregelen gaat u nemen om ook kinderen van minima ongehinderde toegang te geven tot MBO onderwijs? Zo nee, waarom niet?

Ja, die mening deel ik. Ook kinderen van ouders met minder financiële draagkracht moeten ongehinderd toegang hebben tot het mbo-onderwijs. De voorwaarden hiervoor zijn in de wet vastgelegd en nader verduidelijkt in de brief van 11 mei 2012 (kenmerk 406854) van mijn ambtsvoorganger. Schoolbesturen hebben de verantwoordelijkheid om terughoudendheid te betrachten bij de vormgeving van het schoolkostenbeleid, hierover het gesprek aan te gaan met de studentenraden en voorafgaand aan de opleiding helder te zijn over de extra onderwijsbenodigdheden die studenten en hun ouders zelf dienen aan te schaffen. De Inspectie van het Onderwijs ziet toe op het schoolkostenbeleid en op de vrijwillige bijdrage die scholen van studenten vragen. De inspectie zal herstelmaatregelen eisen als niet aan de wettelijke eisen wordt voldaan. De inspectie heeft geen signalen ontvangen van onevenredig hoge extra kosten. Ook in het halfjaarlijks overzicht van januari tot en met juni 2015 van klachten en meldingen die de inspectie van het JOB ontvangt, is dit geen thema gebleken. Daarnaast bestaat de mogelijkheid voor kinderen van ouders met onvoldoende financiële draagkracht om met de school een betalingsregeling te treffen. Scholen zijn vrij om hierin hun eigen keuze te maken.

Vraag 7

Bent u bereid om op zeer korte termijn in overleg te gaan met de MBO-raad en er op aan te dringen om bij alle MBO scholen een gespreide betalingsregeling mogelijk te maken? Zo ja, wanneer kunt u het resultaat van dit overleg terugkoppelen? Zo nee, waarom niet?

Iedere school heeft nu al de mogelijkheid om een dergelijke betalingsregeling met studenten overeen te komen binnen de kaders van de wet- en regelgeving. Afgelopen zomer heeft de MBO Raad een kleine informele ronde gedaan langs een aantal scholen om te vragen welke mogelijkheden zij hebben voor studenten die de schoolkosten niet kunnen betalen. Vrijwel alle bevraagde scholen bleken een voorziening te hebben getroffen, bijvoorbeeld de mogelijkheid om een betalingsregeling te treffen, een noodfonds of een schoolfonds. Ik zal richting de MBO Raad aangeven dat ik er belang aan hecht dat scholen de mogelijkheid voor een gespreide betaling ook benutten en er op aandringen dat de MBO Raad deze mogelijkheid actief bij mbo-scholen onder de aandacht brengt. Ik zal uw Kamer hierover schriftelijke informeren.

Vraag 8

Bent u bereid om het beleid ten aanzien van de financiering van het MBO te herzien waarbij het uitgangspunt deelname voor iedere leerling aan het MBO is? Zo ja, wanneer kunt u met een voorstel naar de Kamer komen? Zo nee, waarom niet?

Het is niet nodig om de financiering van het mbo te herzien. Het uitgangspunt van het huidige beleid ten aanzien van de financiering van het mbo is al dat iedere student de mbo-opleiding van zijn voorkeur en passende bij zijn vooropleiding moet kunnen kiezen. Het huidige bekostigingsstelsel gaat ervan uit dat een instelling met de ontvangen rijksbijdrage de basisuitrusting die noodzakelijk is voor het volgen en afronden van een opleiding moet kunnen aanschaffen. Op dit moment is enkel het les- of cursusgeld verplicht. Een andere verplichte geldelijke bijdrage mag bij de inschrijving niet worden geëist. Er zijn onderwijsbenodigdheden waarvan het wel redelijk is dat de student hiervan zelf de kosten draagt. Bijvoorbeeld materialen om de lessen voor te bereiden of die te maken hebben met de persoonlijke kenmerken van de student, zoals werkkleding.
Verder is het de verantwoordelijkheid van de school om voorafgaand aan de inschrijving van een student voor een mbo-opleiding duidelijk te maken welke vrijwillige bijdrage wordt verwacht en over welke extra onderwijsbenodigdheden de student moet beschikken bij aanvang van de opleiding. Op deze manier kan de student tijdig een inschatting maken van de bijkomende kosten en hiervoor sparen en/of in de vakantieperiode aan het werk gaan. Ook minderjarige mbo’ers krijgen uiterlijk 1 januari 2017 een studentenreisproduct. Hierdoor worden minderjarige mbo’ers vanaf dan niet meer geconfronteerd met (hoge) reiskosten. Eventuele drempels die zij door reiskosten voelen bij hun studiekeuze en stage, worden zo voorkomen.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «Grote brand in scholencomplex Rijswijk», waaruit blijkt dat er asbest is vrijgekomen midden in een woonwijk?1

Ja, ik ben bekend met dit bericht.

Vraag 2

Hoe oordeelt u over de uitspraak van de GGD en gemeente dat er geen reden tot zorg is?2

De gemeente Rijswijk is verantwoordelijk voor de bestrijding van de brand en het afhandelen van het incident. Het aangehaalde mediabericht stelt dat de gemeente en de GGD melden dat de brand weliswaar «flink wat asbest heeft verspreid in de omgeving, maar dat de hoeveelheden asbest waar Rijswijkers aan zijn blootgesteld, niet zorgwekkend zijn.» De gemeente Rijswijk heeft aangegeven dat er bij metingen geen asbestvezels zijn aangetroffen in de lucht. Er zijn wel stukken asbest aangetroffen op de grond.

Vraag 3

Hoe verhoudt de conclusie van de GGD zich tot het feit dat de brandweer op dat moment nog druk was met het verrichten van metingen om de hoeveelheid vrijgekomen asbest vast te stellen? Deelt u de mening dat het hier wellicht een voorbarige conclusie betrof?

De gemeente heeft aangegeven dat tijdens de brand metingen zijn uitgevoerd. Uit die metingen kwam naar voren dat er tijdens de brand geen asbest is aangetroffen in de lucht. Dit was voorafgaand aan de persconferentie reeds bekend. Tijdens de persconferentie is daarom aangegeven dat er zich geen asbestdeeltjes in de lucht bevonden. De geconstateerde asbest betrof stukken asbest op de grond. Op het moment van de persconferentie moest een deel van de omgeving nog geïnspecteerd worden op de aanwezigheid van asbest op de grond.

Vraag 4

Is bekend in hoeverre een storm zoals op 25 juli jl. ervoor zorgt dat de asbestdeeltjes zich verspreiden over een groter gebied dan de directe omgeving van de school? Brengt dit mogelijke gezondheidsrisico’s met zich mee voor dit grotere gebied?

De gemeente Rijswijk heeft aangegeven dat het ging om grote stukken op de grond. De gemeente heeft het opruimen van deze stukken, vanwege de storm van 25 juli 2015, prioriteit gegeven. Metingen na de storm hebben uitgewezen dat er geen verdere verspreiding van asbest heeft plaatsgevonden.

Vraag 5

Heeft op de betrokken school asbestcontrole plaatsgevonden? Zo ja, was de aanwezigheid van asbest bekend en welke maatregelen zijn genomen om risico’s uit te sluiten? Zo nee, waarom niet?

De gemeente Rijswijk geeft aan dat op de betreffende scholen een asbestinventarisatie is uitgevoerd. De aanwezigheid van asbest was dan ook bekend. De niet hechtgebonden asbestdelen zijn daarop verwijderd en de toegang tot de kruipruimte is afgesloten, dit om mogelijke blootstelling aan asbest te voorkomen.

Vraag 6

Staat u nog steeds achter uw eerdere uitspraak, gedaan bij de beantwoording van eerdere vragen, dat een verplichte asbestinventarisatie van scholen niet noodzakelijk is?3 Kunt u uw antwoord toelichten?

Er geldt reeds een inventarisatieplicht bij het voornemen tot verbouwen of sloop. Er mag niet gerenoveerd, verbouwd of gesloopt worden zonder dat er eerst gekeken wordt naar de aanwezigheid van asbest. In 2011 is een specifieke stimuleringsactie voor scholen gestart, die tot op heden goed verloopt. Het aantal scholen dat een asbestinventarisatie heeft laten uitvoeren, neemt toe. Scholen doen dit zonder wettelijke verplichting maar vanwege een intrinsieke motivatie om gezondheidsrisico’s voor leerlingen, ouders en personeel te voorkomen. Scholen worden blijvend geïnformeerd en gestimuleerd om hun verantwoordelijkheid te nemen.

Vraag 7

Staat u nog steeds achter uw eerdere uitspraak, gedaan bij de beantwoording van eerdere vragen, dat er geen reden is Nederland zo snel mogelijk systematisch asbestvrij te maken?4 Kunt u uw antwoord toelichten?

In eerdere beantwoording heb ik niet zozeer gesteld dat er geen reden is Nederland zo snel mogelijk systematisch asbestvrij te maken, maar aangegeven dat dit bereikt kan worden door middel van het risicogerichte beleid van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Dit beleid is er op gericht om mens en milieu te beschermen tegen de gevaren van blootstelling aan asbestvezels.
Dit beleid richt zich op drie hoofdlijnen:

Vraag 1

Bent u bekend met de artikelen «Rijk in de fout met licentie voor Wijnbergschool» en «Patstelling op De Berg»?1

Ja, deze artikelen zijn mij bekend.

Vraag 2

Waarom heeft u op 5 juli 2012 een VSO-licentie verstrekt aan Onderwijsstichting De Wijnberg, terwijl er reeds een VSO-school in de nabijheid aanwezig was en er geen onderbouwing daarvoor in het spreidingsplan van het toenmalige REC was?2

Onderwijsstichting De Wijnberg heeft in het voorjaar van 2012 een verzoek tot uitbreiding gedaan van de school voor speciaal onderwijs met voortgezet speciaal onderwijs. De WEC, artikel 75, tweede lid, onder h, biedt hiertoe de mogelijkheid. Voorwaarden die worden gesteld aan de uitbreiding staan in de Wet op de expertisecentra (WEC), artikel 83, eerste, tweede en derde lid. Indien uit prognoses blijkt dat er behoefte is aan extra capaciteit voortgezet speciaal onderwijs, dan biedt de wet geen ruimte een dergelijke aanvraag af te wijzen. Dat er een andere vso school in de regio is, speelt dan geen rol. Dat er geen onderbouwing was in het spreidingsplan van het toenmalige REC, zoals u in de vraag stelt, speelt ook geen rol bij de toekenning, op basis van deze wettelijke bepalingen.

Vraag 3

Herkent u het beeld dat als gevolg van de verstrekking van de VSO-licentie aan De Wijnberg er in de regio Noord-Limburg een situatie van concurrentie tussen (voortgezet) speciaal onderwijsinstellingen lijkt te zijn ontstaan, omdat twee onderwijsinstellingen een vergelijkbaar aanbod in dezelfde regio aan dezelfde (type) leerlingen aanbieden? Vindt u concurrentie in het speciaal onderwijs wenselijk? Zo niet, waarom wordt concurrentie door het verstrekken van de VSO-licentie impliciet door uw ministerie gefaciliteerd?

In de vragen wordt gesteld dat met het toekennen van de licentie, het Ministerie van OCW de concurrentie faciliteert. De WEC biedt echter geen ruimte om op beleidsmatige gronden af te wijzen. Aanvragen die voldoen aan de eisen, moeten worden toegekend.
Met de uitbreiding van de school voor speciaal onderwijs De Wijnberg met voortgezet speciaal, is er een partij bijgekomen die voortgezet speciaal onderwijs biedt in de regio. In veel regio’s zijn meer besturen voor (voortgezet) speciaal onderwijs actief, ook voor cluster 4. Voor de invoering van passend onderwijs werden binnen de regionale expertisecentra afspraken gemaakt tussen de scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs. Sinds de invoering van passend onderwijs worden binnen de samenwerkingsverbanden afspraken gemaakt tussen de scholen om ervoor te zorgen dat voor alle leerlingen een passende plek kan worden geboden. Op basis van de schoolprofielen kunnen bijvoorbeeld ook afspraken worden gemaakt over welke (speciale) school welk type leerlingen op welke locatie onderwijs en begeleiding kan bieden. Dat vraagt dat partijen in de regio samenwerken. De situatie in Noord Limburg verhindert op dit moment dat goede afspraken gemaakt kunnen worden.

Vraag 4

Herkent u het beeld dat de ontstane concurrentie in de regio Noord-Limburg leidt tot een toename van het aantal VSO-leerlingen? Voelt u zich aangesproken door de zorgen die het samenwerkingsverband voor passend voortgezet onderwijs Noord-Limburg hierover heeft uitgesproken? Hoe gaat u reageren op de vraag om de financiële tekorten als gevolg van de verstrekking van de VSO-licentie voor uw rekening te nemen?

Het uitgangspunt van passend onderwijs is dat alle leerlingen een passende onderwijsplek krijgen, bij voorkeur op een reguliere school in de buurt. Binnen het samenwerkingsverband worden afspraken gemaakt over welke leerlingen een plek kunnen krijgen in het voortgezet speciaal onderwijs. Vanuit dat oogpunt leidt een extra aanbieder niet tot een toename van het aantal leerlingen in het voortgezet speciaal onderwijs. Dat neemt niet weg dat ik het met u eens ben dat indien er geen goede afspraken zijn, het risico is dat het aantal leerlingen toeneemt. Overigens is dat risico er ook als er één aanbieder is. Het toekennen van de uitbreiding van de school voor speciaal onderwijs De Wijnberg met voortgezet speciaal onderwijs is dan ook geen reden om extra middelen toe te kennen aan het samenwerkingsverband.

Vraag 5

Welke opdracht en welk mandaat heeft de landelijk projectleider voor speciaal onderwijs om de impasse te doorbreken?

De PO-Raad, de VO-raad, LECSO (branchevereniging (voortgezet) speciaal onderwijs) en OCW hebben vorige jaar een landelijk projectleider voor speciaal onderwijs aangesteld. Aanleiding hiervoor was het grote aantal veranderingen waarmee de (v)so sector te maken heeft: de invoering van passend onderwijs, de invoering van de Jeugdwet, de Wet langdurige zorg, de wijzigingen in de Zorgverzekeringswet en de invoering van de Participatiewet. Dit in combinatie met de wens om te ontvlechten, of wel het invlechten van het speciaal onderwijs in de wetgeving voor primair onderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs in het voortgezet onderwijs. De projectleider voert gesprekken in het land, stimuleert en ondersteunt, op verzoek, en waar nodig partijen in de regio. In dat kader voert hij ook gesprekken in Noord Limburg. Doel is dat er een oplossing wordt gevonden om weer tot werkbare verhoudingen te komen. Begin september staat een overleg gepland waarbij ook de gemeente is betrokken.

Vraag 1

Bent u bekend met het probleem van ouders van leerlingen met een beperking, die aangewezen zijn op aangepast vervoer, dat gemeenten geen aangepast vervoer willen organiseren van school (voor het speciaal onderwijs) naar de buitenschoolse opvang?1

Het is mij bekend dat gemeenten op verschillende wijze omgaan met aangepast vervoer van school naar de buitenschoolse opvang in plaats van naar huis. Dit hangt meestal af van de locatie van de opvang ten opzichte van het adres waar de leerling ten gevolge van de regeling afgezet zou moeten worden. Met gebruikmaking van de hardheidsclausule in de verordening kan de gemeente zich, rekening houdend met het kostenaspect, soepel opstellen.

Vraag 2

Acht u het wenselijk dat ouders van leerlingen met een beperking worden gedwongen om te stoppen met werken, omdat gemeenten weigeren het aangepaste vervoer naar de buitenschoolse opvang te organiseren en er daardoor altijd een ouder na schooltijd thuis moet zijn om het kind op te vangen danwel naar de buitenschoolse opvang te brengen? Zo ja, waarom? Zo nee, welke maatregelen gaat u nemen om dit ongewenste effect te voorkomen?

De regeling voor het leerlingenvervoer ziet op het vervoer tussen huis en school en visa versa om de toegankelijkheid van het onderwijs te waarborgen. Hiermee is een groot bedrag aan overheidsmiddelen gemoeid. Het gebruikmaken van buitenschoolse opvang is een keuze van de ouders en zij zijn daar in eerste instantie verantwoordelijk voor. Het vervoer van school naar de buitenschoolse opvang wordt georganiseerd door de buitenschoolse opvang en komt voor rekening van de ouders. Wanneer de gemeente niet met toepassing van de hardheidsclausule, bijvoorbeeld wegens substantiële kostentoename, het vervoer van school naar de buitenschoolse opvang voor haar rekening wil nemen, kan er voor ouders een lastige situatie ontstaan waarbij zij keuzes zullen moeten maken. Zo zouden zij ervoor kunnen kiezen om gebruik te maken van gastouderopvang waarbij het kind in het huis van de ouders kan worden opgevangen of bij de gastouder thuis. Een andere mogelijkheid is dat de ouders kiezen voor een buitenschoolse opvang locatie in de nabijheid van de school in plaats van de woonplaats. Wel moeten de ouders dan zelf na werktijd hun kind bij de buitenschoolse opvang ophalen.

Vraag 3

Ziet u mogelijkheden om in de wet op het primair onderwijs een mogelijkheid te creëren voor het opnemen van een tweede adres voor het aangepaste vervoer waardoor leerlingen met een beperking, die aangewezen zijn op aangepast vervoer na schooltijd, met het aangepaste vervoer van de school naar de buitenschoolse opvang of gastouder vervoerd kunnen worden in plaats van naar het huisadres, waarbij de routes die de taxibedrijven afleggen niet substantieel groter worden, omdat het huisadres en de buitenschoolse opvang of gastouder zich meestal in de directe omgeving van het huisadres bevinden? Zo nee, waarom niet? Kunt u dit toelichten?

Ik ben van mening dat niet elke situatie via regelgeving moet worden opgelost. De invulling die u in uw vraag aangeeft is nu reeds mogelijk en wordt ook toegepast.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Arabisch op Blerickse scholen»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat Arabisch een irrelevante woestijntaal is die geen enkele relevantie heeft voor de ontwikkeling van kinderen op Nederlandse scholen? Zo nee, waarom niet?

Deze mening deel ik niet. Het Arabisch is een oude en invloedrijke taal en wordt wereldwijd door honderden miljoenen mensen gesproken. Ik herken mij dan ook niet in de gebruikte terminologie van de vraagstellers. Indien ouders richting school de wens uitspreken om Arabisch of een andere vreemde taal zoals Italiaans aan te bieden, staat het scholen vrij te besluiten dit aan te bieden als buitenschoolse activiteit.

Vraag 3

Deelt u de mening dat kinderen die Arabisch leren makkelijker notie kunnen nemen van de gruwelijke lokroepen van de islamitische staat? Zo nee, waarom niet?

Nee. Islamitische Staat bedient zich naast het Arabisch van diverse talen, waaronder moderne talen zoals het Engels en Frans.

Vraag 4

Deelt u de mening dat wanneer kinderen hun opa en oma in Marokko vaker willen spreken en beter willen begrijpen, dat deze kinderen met hun ouders het beste permanent in Marokko kunnen gaan wonen? Zo nee, waarom niet?

Nee. Ik ben van mening dat eenieder in Nederland het recht heeft om elke taal te leren en te spreken.

Vraag 5

Wilt u er voor zorgdragen dat er nooit Arabische lessen op Nederlandse (basis-)scholen gegeven zullen worden? Zo nee, waarom niet?

Binnen de onderwijstijd is het in het basisonderwijs wettelijk alleen toegestaan de talen Engels, Duits en Frans aan te bieden, naast het Nederlands (en het Fries in Friesland). Scholen hebben echter zelf volledige vrijheid om hun buitenschoolse activiteiten in te richten.

Vraag 1

Bent u bekend met het onderzoek en bericht van de Vereniging Openbaar Onderwijs (VOO) «Meerderheid VO-scholen wil alsnog toetsscores zien»?1

Ja.

Vraag 2

Herkent u de uitkomst van de enquête dat het merendeel van de scholen in het voortgezet onderwijs geen genoegen neemt met het schooladvies van de basisschool?

Ik herken dit beeld in zoverre dat veel basisscholen rondom de toelating van leerlingen tot het voortgezet onderwijs, meer informatie verstrekken dan alleen het schooladvies. Het schooladvies is namelijk onderdeel van het onderwijskundig rapport dat wordt overgedragen aan de ontvangende school voor voortgezet onderwijs. Dit rapport bevat meer relevante informatie over de leerling dan alleen het schooladvies. De ouders van de leerlingen krijgen een afschrift van het rapport. Onderling kunnen de betrokken scholen afspreken of informatie uit het rapport vóór de toelating of ná de toelating wordt overgedragen. De bredere informatie uit het rapport is nuttig voor de school voor voortgezet onderwijs om meer inzicht te krijgen in de eventuele ondersteuningsbehoefte van de leerling of om te helpen beslissen in welke brugklas de leerling zal starten. Het staat scholen vrij om deze aanvullende informatie al voor de toelating over te dragen. Wat niet is toegestaan, is dat de school voor voortgezet onderwijs de toelating van leerlingen op deze informatie baseert. Het basisschooladvies is immers leidend voor de toelating. Uit het onderzoek van VOO blijkt niet dat dit gebeurt. De inspectie heeft dergelijke signalen ook niet ontvangen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat dit tegen de motie van het lid Ypma2 ingaat die scholen verplicht het schooladvies leidend te laten zijn?

Nee (zie antwoord op vraag 2).

Vraag 4

Hoe beziet u het resultaat dat 40% van de ondervraagde leerkrachten aangeeft dat zij na de uitkomst van een hogere toetsscore geen reden zagen om het advies aan te passen?

In de wetswijziging Eindtoetsing PO (Stb. 2014, nr. 13) is vastgelegd dat de basisschool gaat over het al dan niet aanpassen van het schooladvies. Het is de professionele afweging van leerkrachten, schoolleiders en intern begeleiders in het basisonderwijs om het initiële schooladvies al dan niet aan te passen naar aanleiding van een hogere toetsscore. In die professionele afwegingen wil en kan ik niet treden. Wel verwacht ik binnenkort, op basis van de in BRON door scholen geregistreerde gegevens over de eindtoetsscores en schooladviezen 2015, kwantitatief inzicht te kunnen geven in de mate waarin scholen het oorspronkelijk schooladvies naar aanleiding van de uitslag op een eindtoets al dan niet naar boven hebben bijgesteld.

Vraag 5

Kunt u inzichtelijk maken welke overwegingen leerkrachten gebruiken als zij het advies heroverwegen en tevens of de ouders van de leerling betrokken worden in dit proces?

Dit aspect maakt onderdeel uit van de op basis van de Wetswijziging Eindtoetsing PO in gang gezette vierjarige onderzoeksmonitor. In de brief van 11 februari 2015 over de overgang van primair naar voortgezet onderwijs heb ik aangegeven dat de eerste kwalitatieve en representatieve resultaten op dit onderdeel, uiterlijk begin 2017 beschikbaar komen.3
Hoe leerkrachten hiermee omgaan kan uiteraard variëren, omdat de situatie per leerling verschillend kan zijn. Het is gebruikelijk dat, naast de resultaten die de leerling op de eindtoets heeft geboekt, wordt gekeken naar bijvoorbeeld de leerhouding en motivatie van de leerling, en naar diens thuissituatie. In de regel worden de ouders van leerlingen waarvoor het advies heroverwogen wordt, hierbij betrokken. Zo kan de basisschool tot een goede afweging komen die het meest in het belang van de leerling is.

Vraag 6

In hoeverre was u op de hoogte van de geschetste signalen dat er in bepaalde regio’s afspraken zijn tussen scholen voor primair en voortgezet onderwijs om de resultaten van het leerlingvolgsysteem bepalend te laten zijn voor het eindadvies? Deelt u de mening dat dit een negatieve impact kan hebben op het advies wat aan leerlingen gegeven wordt? Kunt u aangeven welke stappen u gaat ondernemen om soortgelijke situaties te voorkomen in de toekomst?

Basisscholen bepalen zelf op grond van welke informatie en inzichten zij hun schooladviezen opstellen. Het ligt erg voor de hand dat zij daarbij ook de resultaten van het leerlingvolgsysteem betrekken. Het recente onderzoek van de onderwijsinspectie naar het basisschooladvies toont ook aan dat dit gebeurt.4 Dit onderzoek laat ook zien dat scholen hierbij ook andere informatie en inzichten betrekken, zoals informatie over de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerling en het oordeel van de leerkracht over de leerhouding en motivatie van de leerling. Mij is bekend dat op lokaal of regionaal niveau afspraken gemaakt worden tussen basisscholen en middelbare scholen over de informatie die gebruikt wordt ter onderbouwing van schooladviezen. Dit past binnen de regelgeving. Deze is juist beperkt tot hoofdlijnen om scholen en schoolbesturen in de betrokken sectoren de ruimte te geven om deze hoofdlijnen gezamenlijk verder in te kleuren, rekening houdend met lokale en regionale omstandigheden. In de hiervoor genoemde brief heb ik dat ook verder toegelicht. Het gaat hier om professionele afwegingen, waarin ik niet wil treden. Ik vertrouw op de professionaliteit en integriteit van de professionals in primair en voortgezet onderwijs.
Tot slot wijs ik er op de dat nieuwe regelgeving afgelopen voorjaar voor het eerst in de praktijk is toegepast. De indrukken van de eerste ervaringen komen dit najaar beschikbaar. De eerste resultaten van empirisch onderzoek naar de werking van de nieuwe regels in 2015 en 2016, komen zoals hiervoor vermeld begin 2017 beschikbaar. Het is daarmee prematuur om nu al conclusies te trekken en eventuele stappen te ondernemen.