Kamervragen

Alle

9 juni 2017 - 10 juli 2017

31 dagen

Het bericht dat drie Leidse hoogleraren twintig jaar lang een schrikbewind hebben gevoerd op het Instituut Pedagogische Wetenschappen van de Universiteit Leiden
	Harm Beertema (PVV)
	Jet Bussemaker (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (PvdA)

Bronnen

1. http://www.telegraaf.nl/binnenland/28336309/__Schrikbewind_op_univers…

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht dat drie Leidse hoogleraren, Marinus van IJzendoorn, Adriana Bus en Marian Bakermans, twintig jaar lang een schrikbewind hebben gevoerd op het Instituut Pedagogische Wetenschappen van de Universiteit Leiden?1

Ja.
Vraag 2

Deelt u de mening dat er in de governance van deze universiteit fundamentele tekortkomingen te constateren zijn, getuige het feit dat een dergelijk schrikbewind twintig jaar voortgeduurd heeft, onder elkaar opvolgende Colleges van Bestuur, en bent u bereid erop aan te dringen dat het College van Bestuur nu alles in het werk stelt om aan deze gesloten bedrijfscultuur een einde te maken?

Ik deel deze mening niet. Het College van Bestuur van de Universiteit Leiden en het Faculteitsbestuur van de faculteit Sociale Wetenschappen hebben al een tijd geleden actie ondernomen, onder andere door het instellen van een onderzoek en het aanstellen van een wetenschappelijk directeur met de opdracht het werkklimaat te verbeteren. Hierover heeft de instelling herhaaldelijk gesproken met de medezeggenschap en de medewerkers van het instituut. Dat de instelling de zaak heeft opgepakt past in de relatie tussen werkgever en werknemers. In deze relatie is geen rol weggelegd voor de Minister van onderwijs.
Vraag 3

Bent u bereid er bij het College van Bestuur van de Universiteit Leiden op aan te dringen deze drie hoogleraren te ontslaan, zodat er geen verdere schade wordt toegebracht aan de academische cultuur in het algemeen, de bedrijfscultuur van de Universiteit Leiden en het Instituut Pedagogische Wetenschappen in het bijzonder? Zo nee, waarom niet?

Hiertoe ben ik niet bereid. Ik verwijs naar mijn antwoord op vraag 2. De Minister van onderwijs is geen partij in de arbeidsrelatie tussen hoogleraren en universiteiten. De werkgever heeft op dit vlak reeds maatregelen genomen.

8 juni 2017 - 26 juni 2017

18 dagen

Het bericht dat het lerarentekort in de Randstad leidt tot jacht op docent in spe
	Peter Kwint
	Sander Dekker (staatssecretaris onderwijs, cultuur en wetenschap) (VVD)

Bronnen

1. http://www.volkskrant.nl/binnenland/lerarentekort-in-randstad-leidt-t…
2. Aflevering Nieuwsuur (6 juni 2017)

Vraag 1

Acht u het wenselijk dat door het oplopende lerarentekort er een «run op pabostudenten» ontstaat in de Randstad? Kunt u uw antwoord toelichten?1

Nee. Het oplopende lerarentekort vraagt om oplossingen, maar het voortijdig in dienst nemen van pabostudenten hoort daar niet bij. In het Plan van aanpak lerarentekort dat 24 februari jongstleden naar uw Kamer is gestuurd hebben wij aangegeven langs welke lijnen wij oplossingen zien.2 In de brief over het lerarentekort die uw Kamer gelijktijdig met deze antwoorden ontvangt, informeren wij u over welke acties er voor het primair onderwijs de afgelopen tijd in gang zijn gezet en wat wij de komende tijd verder willen ondernemen. De beantwoording van onderhavige vragen dienen te worden bezien in het licht van deze brief.
Wij vinden de situatie waarin studenten al tijdens hun opleiding worden aangenomen als reguliere groepsleerkracht en zelfstandig en zonder begeleiding voor de klas staan niet wenselijk. Goede begeleiding van beginnende leraren is, vanwege de hoge uitval, juist van groot belang en een belangrijk aandachtspunt in onze Lerarenagenda. De pabo’s hebben de afgelopen jaren, zoals blijkt uit de NVAO accreditaties en inspectieonderzoeken, een flinke kwaliteitsverhoging gerealiseerd. Deze is alleen vast te houden als studenten de opleiding zoals bedoeld doorlopen en formeel afronden.
In de media hebben wij praktijkvoorbeelden gezien waaruit opgemaakt kan worden dat studenten op oneigenlijke wijze voor de klas worden gezet. Navraag bij pabo’s geeft het beeld dat het hier gaat om inzet van studenten buiten de opleiding om. Het landelijk overleg van pabo directeuren (LOBO) heeft uitgesproken dat opleidingen niet aan dergelijke praktijken meewerken en dat zij scholen waar zij mee samenwerken hierop aanspreken mocht het toch voorkomen. Het structureel en langdurig inzetten van niet-gediplomeerde pabostudenten is niet alleen in strijd met de regelgeving en onwenselijk voor het basisonderwijs en de studenten, maar is ook slecht voor het imago van de kwaliteit van de pabo. De onderwijsinspectie heeft naar aanleiding van de signalen over het voortijdig in dienst nemen van pabostudenten haar inspecteurs geïnstrueerd om in de gesprekken met schoolbesturen hier nadrukkelijker op toe te zien.
Vraag 2

Deelt u de mening dat het voortijdig aanstellen van pabostudenten in de Randstad een onwenselijke verdere groei van het aantal ongediplomeerde leraren betekent? Kunt u uw antwoord toelichten?

Ja, wij delen de mening dat het voortijdig aanstellen van pabostudenten onwenselijk is. Hoewel pabo’s een toename zien van de druk op studenten in de laatste fase van de opleiding om zich alvast aan een school te binden, bestaat op dit moment niet het beeld dat dit op grote schaal voorkomt.
Vraag 3

In hoeverre worden pabostudenten die tijdens hun studie voor de klas staan begeleid door bijvoorbeeld een bevoegde collega, aangezien deze studenten klaarblijkelijk voor een klas gezet worden zonder enige vorm van begeleiding? Hoe beoordeelt u deze gang van zaken?2

Zie hiervoor de antwoorden op vraag 1 en vraag 2.
Vraag 4

Vindt u het wenselijk dat pabostudenten mogelijk studievertraging oplopen, doordat zij al tijdens hun studie voor de klas staan? Kunt u uw antwoord toelichten?

Nee, wij vinden dit niet wenselijk. Zeker met het oplopende lerarentekort is het te prefereren dat studenten de pabo zonder vertraging doorlopen opdat zij zo snel mogelijk als bevoegde leerkrachten beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. Volgens de pabo’s lijkt er op dit moment geen sprake te zijn van groepen studenten die door werkzaamheden op scholen studievertraging oplopen.
Vraag 5

Zijn er verschillen waarneembaar tussen onbevoegde en bevoegde leraren wat betreft het aantal burn-outs en de mate waarin zij het onderwijs verlaten? Kunt u uw antwoord toelichten en deze cijfers in tabelvorm delen met de Kamer?

Hierover hebben wij geen gegevens. Er wordt namelijk niet systematisch bijgehouden wat de reden is voor het verlaten van het onderwijs. In het primair onderwijs hebben wij geen registratie van bevoegdheden.
Vraag 6

Hoe beoordeelt u de volgens opleidingsmanagers «opdringerige werkwijze» van uitzendbureaus en detacheerders om in contact te komen met leraren in spe door bijvoorbeeld contactgegevens los te peuteren of «op het vervelende af» gastcolleges aan te bieden? Kan hier een eind aan worden gemaakt?

In de afgelopen jaren waarbij het voor (startende) leerkrachten niet gemakkelijk was om aan het werk te komen, hebben uitzendbureaus een belangrijke rol gespeeld. Waar schoolbesturen geen nieuwe leerkrachten aannamen, konden leerkrachten soms wel aan de slag via uitzend- en detacheringsbureaus. Pabo’s stonden er in die tijd voor open om studenten in de eindfase van de studie met dergelijke bureaus in contact te brengen. De uitzendbureaus lijken nu verder in te spelen op de arbeidsmarktkansen, ook in regio’s waar dit gezien de tekorten minder nodig is. Dit kan leiden tot een «actieve acquisitie» bij pabo’s, waarbij de pabo’s goed in staat zijn om te beoordelen op welke verzoeken zij wel of niet ingaan.
Vraag 7

Hoe beoordeelt u het dat klaarblijkelijk op de iPabo in Amsterdam een tweedejaarsstudent onlangs een betaalde stageplek kreeg aangeboden door een commercieel uitzendbureau? Deelt u de mening dat dit in de praktijk neerkomt op invalwerk dat normaal gesproken door gediplomeerde docenten wordt gedaan?

Bij het in de media genoemde voorbeeld van een tweedejaarsstudent die van een commercieel bureau een betaalde stage kreeg aangeboden, is de desbetreffende pabo-opleiding hier niet mee akkoord gegaan. Zie het antwoord op vraag 1 voor hoe wij het oneigenlijk inzetten van pabostudenten voor de klas beoordelen.
Vraag 8

Hoe beoordeelt u de uitspraak van de eigenaar van een arbeidsbemiddelingsbureau in de aflevering van Nieuwsuur dat de Onderwijsinspectie zegt dat het aannemen van onbevoegde pabostudenten een grijs gebied is, het officieel niet kan, maar dat de Onderwijsinspectie het wel gedoogd en dat het door de schaarste op de arbeidsmarkt de normale gang van zaken is?

Wij herkennen dit beeld niet. Zie verder het antwoord op vraag 1.
Vraag 9

Deelt u de mening dat met deze onwenselijke «jacht op de pabostudent» zichtbaar wordt dat er door dit kabinet en vorige kabinetten niet adequaat is gereageerd op de steeds maar oplopende lerarentekorten? Zo nee, welke maatregelen heeft u genomen om het tekort op een effectieve manier te voorkomen of op te lossen?

Nee, deze mening delen wij niet. In tijden waar startende leerkrachten zeer moeilijk aan een baan komen, zoals de afgelopen jaren het geval is geweest, is het een grote uitdaging om genoeg mensen te motiveren voor het leraarschap. Daarnaast is er afgelopen jaren succesvol hard gewerkt aan het verbeteren van de kwaliteit van de pabo en de kwaliteit van de leraren, hetgeen ook bijdraagt aan het imago van de pabo en het leraarschap. Zoals genoemd in het antwoord op vraag 1 kunt u in het Plan van aanpak lerarentekort en in de brief over het lerarentekort in het primair onderwijs lezen welke maatregelen wij hebben genomen om het lerarentekort terug te dringen.
Vraag 10

Deelt u de mening dat het achteraf wijzer was geweest om de gelden voor de door u beloofde 3.000 extra leraren geoormerkt in te zetten? Kunt u uw antwoord toelichten?

Deze mening delen wij niet. Zoals vermeld in de onderwijsarbeidsmarktbrief in 2015 hebben de PO-Raad en de VO-raad een uitvraag gedaan onder (een deel van) hun leden om een indicatie te krijgen hoe deze specifieke middelen uit het Nationaal Onderwijsakkoord (NOA) zijn besteed. De PO-Raad concludeert dat de incidentele middelen hebben geleid tot ruim 2.600 meer fte. Hiervan kon overigens niet bepaald worden welk deel aan jonge leerkrachten ten goede is gekomen. De systematiek in het onderwijs gaat uit van lumpsumbekostiging, zodat schoolbesturen zelf bepalen hoe zij hun geld inzetten. Ook in uw Kamer is destijds afgesproken dat er geen specifiek stempel werkgelegenheid op het geld werd geplakt. Dat er nu een tekort dreigt, doet aan dat principe niks af.
Vraag 11

U stelt dat er creatieve manieren zijn waarmee scholen het lerarentekort kunnen aanpakken; welke creatieve manieren bedoelt u hiermee? Vallen hier een hoger salaris en lagere werkdruk ook onder? Wat maakt dat u vindt dat scholen maar «creatieve manieren» moeten vinden om het lerarentekort aan te pakken, terwijl onder andere dit kabinet ervoor heeft gezorgd dat de nood in het basisonderwijs zo hoog is?

Sommige scholen kiezen ervoor om hun onderwijs op een andere manier te organiseren zodat zij met minder leraren hoogwaardige kwaliteit van onderwijs kunnen bieden. Een voorbeeld hiervan zijn de Slimfit-scholen. Bij SlimFit-scholen worden grotere groepen gevormd waarbij leerkrachten, specialisten en onderwijsassistenten samen het onderwijs verzorgen. Ook zijn er scholen die actief zij-instromers werven als oplossing voor een lerarentekort en hiermee tegelijkertijd de diversiteit in hun lerarenteam vergroten. Andere scholen kiezen ervoor om onderwijsassistenten in te zetten en op die manier de werkdruk bij leraren weg te nemen. Scholen hebben via de functiemix de mogelijkheid om leraren in het hogere schaal te benoemen en gekoppeld aan andere functies binnen de school zo doorgroeimogelijkheden voor leraren te creëren wat bijdraagt aan de aantrekkelijkheid van het beroep. Het lerarentekort is een gezamenlijk probleem dat niet alleen op de schouders van schoolbesturen rust. In de organisatie van hun onderwijs en hun personeelsbeleid kunnen zij oplossingen zoeken voor het lerarentekort, maar ook de lerarenopleidingen, gemeenten, sociale partners en wij als rijksoverheid zijn aan zet om samen op zoek te gaan naar oplossingen. Hiervoor verwijzen wij u naar het Plan van aanpak lerarentekort en de Kamerbrief over het lerarentekort in het primair onderwijs.
Vraag 12

Vindt u dat ook in het basisonderwijs schoolbesturen verantwoordelijk zijn voor het aantrekken van voldoende bevoegd personeel, ondanks dat zij zich door dit kabinetsbeleid in allerlei bochten moeten wringen om überhaupt leraren voor de klas te krijgen om te voorkomen dat zij hun leerlingen naar huis moeten sturen? In hoeverre is zorgen voor voldoende bevoegde leraren in het onderwijs de verantwoordelijkheid van u als Staatssecretaris en neemt u deze verantwoordelijkheid serieus?

In een stelsel met gedeelde verantwoordelijkheden, kunnen we ook alleen maar spreken over gedeelde problemen. Voor het antwoord op deze vraag verwijzen wij u naar de brief over het lerarentekort in het primair onderwijs.
Vraag 13

Welke maatregelen gaat u nemen om deze onwenselijke ontwikkelingen tegen te gaan? Wilt u daarbij ook overwegen om alvast de eerste stappen te zetten richting het afschaffen van de salarisschaal LA voor het basisonderwijs? Bent u ook bereid stappen te nemen om de hoge werkdruk van docenten structureel en per direct terug te dringen?

Voor het antwoord op het eerste deel van deze vraag verwijzen wij u naar de brieven over het lerarentekort in het primair onderwijs en over beloning van leraren in het primair onderwijs die u gelijktijdig met deze antwoorden ontvangt.
De hoge werkdruk in het onderwijs is een weerbarstig vraagstuk. Het is niet mogelijk om één oorzaak aan te wijzen, omdat er veel verschillen zijn tussen scholen én tussen leraren. De aanpak van werkdruk begint daarom in de eerste plaats op de school zelf.
Via de Lerarenagenda en de bestuursakkoorden wordt er onder andere geïnvesteerd in sterk leiderschap van schoolleiders en de versterking van de positie van leraren. Dit onder andere vanuit de gedachte dat professionele leraren en schoolleiders beter in staat zijn om werkdruk het hoofd te bieden.
De aanpak van werkdruk ligt primair bij werkgevers en werknemersorganisaties. Om een extra impuls te geven aan de aanpak van werkdruk stimuleert het Ministerie van OCW samen met de sociale partners scholen om het gesprek over werkdruk te voeren. Voor het voeren van een constructief gesprek op de school zijn een professionele werkcultuur, vertrouwen, zelf regie nemen en een duidelijke schoolvisie van groot belang. Met de Operatie Regels Ruimen hebben we scholen ondersteund om dit gesprek aan te gaan. In het najaar komt er een vervolg op Operatie Regels Ruimen waarbij we nog meer scholen gaan stimuleren om de werkdruk binnen school aan te pakken. In het traject van Operatie Regels Ruimen hebben we gezien dat het aanpakken van werkdruk breder is dan interne regels schrappen. Dit wordt meegenomen voor het vervolg.

8 juni 2017 - 10 juli 2017

32 dagen

Het bericht ‘Fokker-opleiding is failliet, studenten zitten in onzekerheid’
	Roelof Bisschop (SGP)
	Jet Bussemaker (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (PvdA)

Bronnen

1. Trouw, 2 juni 2017.
2. VTOC: Vaktechnisch Opleidingscentrum

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Fokker-opleiding is failliet, studenten zitten in onzekerheid»?1

Ja
Vraag 2

Klopt het dat u op basis van een toets op macrodoelmatigheid het besluit genomen hebt dat de opleiding van het VTOC2 beëindigd moet worden? Zo ja, op welke wijze is daarin meegewogen dat naast de opleiding die Aventus in samenwerking met het VTOC aanbiedt slechts één opleiding over de cruciale parts certificering beschikt die tot een vergelijkbare positie op de arbeidsmarkt leidt?

Nee dit klopt niet. Ik heb geen besluit genomen over de opleidingen van VTOC. Wel heb ik vernomen dat het samenwerkingsverband MBO-Luchtvaarttechniek (Deltion College, ROC Leeuwenborgh, ROC Tilburg, ROC West-Brabant en ROC van Amsterdam) de Commissie Macrodoelmatigheid (CMMBO) heeft gevraagd om te adviseren over een geschil van inzicht met het ROC Aventus over de opleidingen Vliegtuigonderhoud in Aalsmeer. Op basis van een aantal overwegingen constateert de CMMBO dat Aventus voor zijn opleidingen in Aalsmeer de zorgplichten niet naleeft en adviseert Aventus deze opleidingen gefaseerd te beëindigen. Tevens adviseerde de CMMBO het ROC van Amsterdam de ingeslagen weg van kwaliteitsverbetering te vervolgen zodat er in deze regio kwalitatief goede mbo-opleidingen Vliegtuigonderhoud zijn voor studenten en het bedrijfsleven. Aventus en het ROC van Amsterdam hebben het advies overgenomen.
De zorgplichten arbeidsmarktperspectief en doelmatigheid gelden alleen voor door de overheid bekostigde opleidingen en hebben dus geen betrekking op het onderwijs ten behoeve van private certificaten. Het onderwijs voor parts certificering is een marktactiviteit waarvoor het Ministerie van OCW geen verantwoordelijkheid draagt.
Vraag 3

Waarom is besloten dat juist deze succesvolle combinatie met het VTOC beëindigd moet worden en zijn andere opleidingen buiten schot gebleven? Op welke wijze wordt in het kader van de toets op macrodoelmatigheid recht gedaan aan het feit dat een particuliere opleiding, waarvoor studenten bereid zijn hoge bijdragen te betalen, kennelijk voldoet aan de wensen van betrokkenen?

Zoals eerder aangegeven in het antwoord op vraag 2 is er geen sprake van een door mij genomen besluit. Wel heeft de CMMBO op verzoek van het eerder genoemde samenwerkingsverband MBO-Luchtvaarttechniek een advies aan de betrokken onderwijsinstellingen gegeven om een verschil van inzicht met ROC Aventus te beslechten. ROC Aventus heeft zelf het besluit genomen om het advies over te nemen. De analyse en het advies van de CMMBO zijn openbaar en te vinden op de website van de CMMBO (www.cmmbo.nl).
Voor het bekostigd onderwijs geldt het wettelijk vastgestelde lesgeld. Private aanbieders financieren de opleidingen op basis van bijdragen van studenten (of hun werkgever) zelf. Gelet daarop kan verondersteld worden dat een niet-bekostigde instelling ervoor zorgt draagt dat het totaal aan opleidingen binnen de eigen bedrijfsvoering doelmatig verzorgd wordt. Dit kan door een hoge private bijdrage te vragen. Het kan echter niet zo zijn dat een private aanbieder voor haar bedrijfsvoering afhankelijk is van publieke middelen. Voor het publiek bekostigde onderwijs is een alternatief in de betreffende regio beschikbaar.
Vraag 4

Klopt het dat bij de toets op macrodoelmatigheid de kwaliteit van het onderwijs niet is meegewogen? Hoe is te rechtvaardigen dat het VTOC door het besluit getroffen wordt, terwijl de praktijkervaring en de aansluiting op de parts certificering juist een onderscheidend kenmerk van deze opleiding vormen?

Uit het rapport valt op te maken dat de kwaliteit van het onderwijs wel is gewogen in het advies. Ook valt in het advies te lezen dat het ROC van Amsterdam in samenwerking met o.a. KLM werkt aan het verbeteren van de kwaliteit van de opleidingen vliegtuigonderhoud. De CMMBO adviseert het ROC van Amsterdam de ingeslagen weg van kwaliteitsverbetering te vervolgen. Zij hebben dit advies overgenomen en zich dus gecommitteerd aan verdere kwaliteitsverbetering. Wat betreft de parts certificering heeft het Ministerie van OCW geen rol in de kwaliteitsborging.
Vraag 5

In hoeverre is bij de overwegingen inzake macrodoelmatigheid ook de inbreng betrokken van organisaties die afhankelijk zijn van deze opleidingen, waaronder de Koninklijke Luchtmacht? Welke inspanningen verricht u om ervoor te zorgen dat de belangen van zowel studenten als betrokken organisaties zo min mogelijk geschaad worden?

De CMMBO heeft ook belanghebbenden betrokken bij het opstellen van het advies. In het rapport van de CMMBO valt te lezen dat:
Ik trek hieruit de conclusie dat er voor belanghebbenden – waaronder de Luchtmacht – voldoende goede alternatieven beschikbaar zijn. Ook voor aankomende studenten is dit het geval. Zij kunnen op meerdere plekken in het land – waaronder het nabijgelegen MBO Airport College te Hoofddorp van het ROC van Amsterdam – een opleiding vliegtuigonderhoud volgen.
Ik verwijs naar het antwoord op vraag 6 voor wat betreft mijn inspanningen om de belangen van studenten zo min mogelijk te schaden.
Vraag 6

Bent u van mening dat studenten financieel gedupeerd mogen worden door beslissingen die op basis van een toets op macrodoelmatigheid genomen worden? Op welke wijze kunnen deze studenten ten minste financieel tegemoet worden gekomen?

Ik heb Aventus als verantwoordelijke voor het mbo-onderwijs aan deze studenten gevraagd om te zorgen dat studenten hun opleiding kunnen afronden. Er is een crisisteam geformuleerd en de verwachting is dat alle studenten hun mbo-opleiding alsnog kunnen afronden. Ik heb vernomen dat Aventus reeds een brief heeft gestuurd aan studenten waarin een oplossing voor de ontstane situatie wordt aangeboden. Studenten kunnen onder de verantwoordelijkheid van Aventus de opleiding afronden op het nabijgelegen MBO Airport College te Hoofddorp van het ROC van Amsterdam.
In aanvulling op de inspanningen gericht op het waarborgen van het mbo-onderwijs, hoop ik uiteraard ook dat jongeren alsnog de certificaten kunnen halen die aanvullend op de mbo-opleiding werden aangeboden door VTOC.

8 juni 2017 - 30 juni 2017

22 dagen

Het bericht van fraude met tentamens door mbo-docenten op ROC Zadkine in Rotterdam
	Peter Kwint
	Jet Bussemaker (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (PvdA)

Bronnen

1. http://nos.nl/artikel/2176321-docenten-zadkine-hielpen-bij-fraude-met…
2. http://nos.nl/artikel/2176321-docenten-zadkine-hielpen-bij-fraude-met…

Vraag 1

Er zijn geen excuses voor fraude, maar er zijn wel oorzaken te benoemen die het risico op fraude kunnen vergroten? In hoeverre wordt het risico op fraude vergroot door het steeds zwaarder afrekenen van scholen op het zoveel en zo snel mogelijk behalen van diploma's?1 Kunt u uw antwoord toelichten?2

De acties van de docenten en de teamleider die de examens hebben verspreid zijn onaanvaardbaar. Met hun acties worden alle betrokken benadeeld: de direct betrokken studenten, andere studenten die examens moeten herkansen, mede-docenten, het Zadkine en het hele mbo. Er kan geen sprake zijn van rechtvaardiging van dergelijk gedrag, om welke reden dan ook. Een verband tussen de wijze van bekostiging van instellingen en het risico op het plegen van fraude is mij niet bekend.

6 juni 2017 - 23 augustus 2017

78 dagen

Belabberde arbeidsomstandigheden in het inburgeringsonderwijs
	Jasper van Dijk
	Lodewijk Asscher (viceminister-president , minister sociale zaken en werkgelegenheid) (PvdA)

Bronnen

1. «Zonder waardig docentschap geen inburgering», Trouw d.d. 27 mei 2017
2. https://petities.nl/petitions/naar-een-volwaardige-inburgering?locale…

Vraag 1

Wat is uw reactie op het artikel van twee docenten over de beroerde arbeidsomstandigheden in het inburgeringsonderwijs?1

Docenten in het inburgeringsonderwijs vervullen een belangrijke taak in het begeleiden van nieuwe Nederlanders naar volwaardige deelname aan de Nederlandse maatschappij. Ik vind de kwaliteit van het inburgeringonderwijs dan ook zeer belangrijk. Ik werk langs verschillende lijnen om dit te verbeteren. Gezonde en veilige werkomstandigheden zijn daarbij van groot belang. De werkgever is verplicht hiervoor te zorgen.
Vraag 2

Erkent u dat goed inburgeringsonderwijs niet mogelijk is zonder goede arbeidsvoorwaarden voor de betreffende docenten? Kunt u uw antwoord toelichten?

Goede arbeidsvoorwaarden zijn voor elke werknemer belangrijk. In Nederland gelden daarom wettelijke minimumnormen. Cao-partijen kunnen hierop aanvullende afspraken maken.
Vraag 3

Vindt u het een wenselijke ontwikkeling dat docenten inburgering/Nederlands als tweede taal (NT2), sinds de invoering van de marktwerking in 2007, niet langer onder de onderwijs-cao vallen?

Met ingang van 2007 is er in het stelsel van inburgering ruimte geboden aan nieuwe taalaanbieders om het inburgeringsonderwijs te verzorgen. Gevolg hiervan is dat er verschillen zijn ontstaan in de wijze waarin docenten gecontracteerd worden door taalaanbieders.
In Nederland wordt iedereen beschermd door wet- en regelgeving, zoals de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag. Daarnaast zijn er mogelijkheden tot het maken van collectieve afspraken in de vorm van een cao. Het is aan de sector zelf of men hier gebruik van wil maken. Ook taalaanbieders zijn verplicht zich te houden aan de geldende wet en regelgeving. Indien er sprake is van misstanden, dan is het belangrijk dat betrokkenen hier melding van maken. Tekortkomingen op dit vlak dienen eerst intern te worden besproken tussen docenten en werkgevers. Bij serieuze tekortkomingen of problemen kan eventueel melding worden gedaan bij de Inspectie SZW.
Vraag 4

Vindt u het aanvaardbaar dat docenten inburgering/NT2 onder geen enkele cao vallen waardoor hun arbeidsomstandigheden fors zijn verslechterd? Kunt u uw antwoord toelichten?

De Arbeidsomstandighedenwet geeft voorschriften voor de werkomstandigheden van werknemers. Deze wet is van toepassing op de omstandigheden van alle werkenden die onder gezag werken. De Woningwet geeft voorschriften voor de kwaliteit van gebouwen. Gebouwen en werkplekken moeten aan minimale vereisten voldoen. Het is belangrijk dat werkgevers en werknemers hierover in gesprek gaan.
Zie verder het antwoord op vraag 3.
Vraag 5

Hoeveel docenten inburgering/NT2 zijn er in Nederland? Hoeveel van hen hebben een vast en hoeveel een flexcontract? Hoe hebben die aantallen zich sinds 2007 ontwikkeld?

Het is mij niet bekend hoeveel docenten inburgering NT2 er zijn en hoeveel van hen een vast of een flexibel contract hebben. Volgens de gegevens van de Beroepsvereniging Nederlands als Tweede Taal (BVNT2) zijn er van 2005 tot 2013 ongeveer 500 docenten afgestudeerd aan een NT2-lerarenopleiding. Van 2014 tot 2017 zijn dit er ongeveer 1700, waarvan er bij benadering 600 nog in dit jaar zullen afstuderen. Van 2005 tot 2017 hebben tevens 460 NT2-docenten het Certificaat Bekwaam NT2-docent gehaald via het versnelde traject van de EVC-procedure.2
Vraag 6

Erkent u dat inburgeringsonderwijs vaak op locaties wordt gegeven die qua klimaatbeheersing en/of faciliteiten ernstig tekort schieten? Kunt u uw antwoord toelichten?

Of de signalen kloppen kan ik niet uit eigen waarneming of onderzoek bevestigen. In algemene zin kan ik wel zeggen dat ik goede kwaliteit van het inburgeringsonderwijs en gezonde en veilige werkomstandigheden zeer belangrijk vind. Ik zet daar op in ondermeer via het invoeren van toezicht in de inburgeringsklassen en door meer voorlichting en bewustwordingscampagnes.
Ook hier geldt dat het belangrijk is dat tekortkomingen op dit vlak primair intern moeten worden besproken tussen docenten en werkgevers. Bij serieuze tekortkomingen of problemen kan eventueel melding worden gedaan bij de Inspectie SZW.
Vraag 7

Erkent u dat cursisten met verschillende taalniveaus en opleidingsachtergrond bij elkaar worden gezet, waardoor altijd op verschillende niveaus gewerkt moet worden?

Inburgeringsplichtigen geven in evaluaties aan tevreden te zijn over de kwaliteit van de cursussen en docenten. Ik herken de signalen over inburgeringsplichtigen met uiteenlopende taalniveaus die toch in één groep worden geplaatst door taalaanbieders. Dit heeft soms als voordeel dat mensen snel kunnen starten met hun inburgeringscursus, maar kan ook nadelig uitpakken. Ik zal onderzoeken hoe dit verbeterd kan worden.
Vraag 8

Hoe wordt toezicht gehouden op de kwaliteit van de inburgering? Ziet de Inspectie SZW toe op de werkomstandigheden van docenten inburgering/NT2? Zo ja, hoe verklaart u dan de genoemde misstanden?

Er wordt momenteel gewerkt aan het inrichten van toezicht in de klassen bij taalaanbieders op de kwaliteit van de lessen. De Inspectie van het Onderwijs en de Inspectie SZW zijn bij dit traject betrokken. Voor de uitvoering is een externe partij met specifieke expertise aangetrokken door Blik op Werk (dit is ITTA). Inmiddels zijn de eerste testen gedraaid en voor de zomervakantie zullen de eerste taalaanbieders worden geïnspecteerd.
Zie verder het antwoord op vraag 4 en vraag 6.
Vraag 9

Vindt u de inburgering een publieke taak? Zo ja, bent u bereid het inburgeringsonderwijs onder te brengen bij het reguliere onderwijs, zodat de inburgering veel sterker wordt verankerd en ook de Onderwijsinspectie toezicht kan houden?

Wijziging van dit stelsel is op dit moment niet aan de orde. Dit is een mogelijk onderwerp voor de kabinetsformatie.
Vraag 10

Deelt u de oproep in de petitie «Naar een volwaardige inburgering»? Zo ja, bent u bereid deze te tekenen? Zo nee, waarom niet?2

In de petitie wordt opgeroepen tot: vaste contracten met goede arbeidsvoorwaarden; mogelijkheden voor teambuilding; geen verschillende niveaus in één klas; betere faciliteiten; ondernemingsraden; toezicht door de Onderwijsinspectie; een einde aan de angstcultuur; randvoorwaarden voor goede arbeidsomstandigheden opgenomen in het inburgeringsbeleid.
Zoals eerder aangegeven vind ik de kwaliteit van de inburgeringscursussen en goede arbeidsomstandigheden zeer belangrijk. Op het toezicht op de kwaliteit van de inburgeringscursussen ben ik reeds ingegaan bij de beantwoording van vraag 8. Op de punten over arbeidsvoorwaarden heb ik antwoord gegeven in vraag 3. Tot slot heb ik op vragen met betrekking tot wijziging van het stelsel geantwoord onder vraag 9. Ik zie zodoende geen aanleiding om de oproep te ondertekenen.

2 juni 2017 - 12 juli 2017

40 dagen

De uitzending van Brandpunt dat stress op middelbare scholen toeneemt
	Lisa Westerveld (GL)
	Sander Dekker (staatssecretaris onderwijs, cultuur en wetenschap) (VVD)

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de uitzending van Brandpunt d.d. 30 mei 2017 over dat stress op middelbare scholen toeneemt?

Ja.
Vraag 2

Hoeveel scholieren kampen met burn-out klachten en klopt het dat er steeds meer scholieren deze problemen ondervinden?

Over deze specifieke onderwerpen wordt landelijk niet structureel informatie bijgehouden. Wel wordt er door de OECD regelmatig internationaal vergelijkend onderzoek gedaan naar het welbevinden onder leerlingen. Hieruit blijkt dat Nederlandse leerlingen relatief erg gelukkig zijn en hun school-gerelateerde stressniveau laag ligt in vergelijking met andere landen.1 Ook hebben Nederlandse leerlingen relatief vaak een betaalde baan buiten school en sporten zij vaker. Ten slotte zijn veel leerlingen uit deze generatie ambitieus en hebben zij – en hun ouders – vaak hoge verwachtingen over hun mogelijkheden.
Dit geeft aan dat school-gerelateerde stress sterk correleert met de thuissituatie, het hebben van een bijbaantje, het sporten, het onderhouden van sociale contacten (bijvoorbeeld via social media) en het ambitie- en verwachtingspatroon van leerlingen en hun ouders. Stress bij leerlingen is dan ook geen probleem van het onderwijs alleen, maar van de maatschappij als geheel.
Vraag 3

Is er vaak sprake van verzuim door leerlingen met deze klachten en hoeveel scholieren zitten thuis vanwege een burn-out?

Zie het antwoord op vraag 2.
Vraag 4

Ziet u de toenemende prestatiedruk als één van de oorzaken voor stress en burn-out klachten? Zo niet, wat zijn volgens u de oorzaken?

Prestatiedruk kan inderdaad een oorzaak zijn van stress en burn-outklachten. De druk om te presteren manifesteert zich met name wanneer «succes» als maat der dingen wordt gezien. Dat kan leiden tot overspannen verwachtingen en onrealistische ambities. Het niet (volledig) kunnen voldoen aan overspannen verwachtingen kan zo ook invloed hebben op het welbevinden van leerlingen. Tegelijkertijd is het ook bewezen dat het stellen van hoge verwachtingen van leraren aan leerlingen goed is voor de onderwijsprestaties. Het is dus zaak een goede balans te vinden in het ambitie- en verwachtingspatroon van leerlingen en hun ouders.
De school, de ouders, de leraren en de leerlingen kunnen gezamenlijk het beste inschatten of er sprake is van realistische of overspannen verwachtingen, zowel op de school als in de thuissituatie.
Vraag 5

Welke maatregelen worden genomen om stress en burn-out klachten tegen te gaan?

Het is de verantwoordelijkheid van de school om voor een onderwijsprogramma en begeleiding te zorgen die ambitie mogelijk maakt en beloont, maar stress en burn-out klachten minimaliseert. Daarnaast ligt er ook een grote verantwoordelijkheid bij ouders om realistische verwachtingen te scheppen naar hun kinderen toe en mede zorg te dragen voor gezond evenwicht tussen school, sport, werk en op sociaal gebied.
Op landelijk niveau stimuleert en ondersteunt het programma Gezonde School scholen om te komen tot een groter en beter aanbod van sport, bewegen en gezonde leefstijl. Scholen kunnen hun school (nog) gezonder maken met ondersteuning vanuit Gezonde School op de volgende thema’s: voeding, bewegen en sport, roken-, alcohol en drugspreventie, en ook het psychosociaal welbevinden van leerlingen. Er zijn veel vragen van scholen voor ondersteuning op het thema welbevinden. Gezonde School stimuleert en ondersteunt scholen met een integrale aanpak voor het thema welbevinden, waaronder depressiepreventie.

2 juni 2017 - 12 juli 2017

40 dagen

Het bericht dat docenten van het Zandvlietcollege in Den Haag Geert Wilders en de PVV demoniseren
	Harm Beertema (PVV)
	Jet Bussemaker (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (PvdA)

Bronnen

1. https://voorburgsdagblad.nl/komst-politiek-meldpunt-voortgezet-onderw…

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel in het Voorburgs Dagblad waaruit blijkt dat docenten van het Zandvlietcollege in Den Haag scholieren voorhouden dat de partijleider van de Partij voor de Vrijheid Geert Wilders de nieuwe Hitler is?1

Ik ben bekend met de door u aangehaalde column Komst «Politiek Meldpunt Voortgezet Onderwijs» noodzaak op de website van het Voorburgs Dagblad waarin wordt gesteld dat een docent van het toenmalige Zandvlietcollege, het huidige Christelijk Lyceum Zandvliet, Geert Wilders heeft vergeleken met Hitler. Hierbij wordt verwezen naar berichtgeving op Twitter.
Vraag 2

Deelt u de mening dat deze manier van lesgeven gekwalificeerd moet worden als indoctrinatie en demonisering? Zo nee, waarom niet?

Naar aanleiding van uw vragen is vanuit het Ministerie van OCW contact opgenomen met de rector van het Christelijk Lyceum Zandvliet. Deze heeft aangegeven zich niet te herkennen in het beeld dat in de bovengenoemde bronnen is geschetst. Mij hebben ook geen signalen bereikt die het geschetste beeld bevestigen. Ook de inspectie geeft aan zulke signalen niet te hebben ontvangen.
In algemene zin verwacht ik van docenten dat zij zorgvuldig zijn in hun uitingen en dat hun lessen actief burgerschap en sociale integratie bevorderen.
Vraag 3

Bent u bereid om in gesprek te gaan met het schoolbestuur van het Zandvlietcollege en erop aan te dringen dat het alles in het werk stelt om per onmiddellijk een einde te maken aan alle vormen van indoctrinatie en demonisering van welke democratisch gekozen politicus of partij dan ook? Zo nee, waarom niet?

Ik zie geen aanleiding voor een gesprek met het bestuur van deze school.
Vraag 4

Deelt u de mening dat de betreffende geschiedenisleraar ongeschikt is voor het onderwijs en per onmiddellijk voor de klas moet worden weggehaald?

Nee, deze mening deel ik niet. Zie ook het antwoord op vraag 2.

2 juni 2017 - 10 juli 2017

38 dagen

Dagelijkse ramadanlezingen op de website van ‘Instituut Dar el Huda’
	Harm Beertema (PVV), Machiel de Graaf (PVV), Geert Wilders (PVV)
	Jet Bussemaker (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (PvdA), Lodewijk Asscher (viceminister-president , minister sociale zaken en werkgelegenheid) (PvdA)

Bronnen

1. http://www.darelhuda.nl

Vraag 1

Bent u bekend met de aankondiging van dagelijkse ramadanlezingen op de website van «Instituut Dar el Huda»?1

Ja.
Vraag 2

Deelt u de mening dat het onbestaanbaar is dat een openbare basisschool in Nederland capituleert door zich dagelijks open te stellen voor middeleeuwse bijeenkomsten in het kader van de islamitische ramadan? Zo nee, waarom niet?

Deze mening deel ik niet, er is hier geen sprake van een schoolactiviteit. De stichting Jongeren en de Toekomst huurt in de avonduren een ruimte om lezingen te houden.
Vraag 3

Op hoeveel niet-islamitische scholen in Nederland vinden dergelijke wantoestanden nog meer plaats?

Er wordt niet bijgehouden of ruimtes in gebouwen waar een school in is gevestigd worden verhuurd en waar deze ruimtes dan voor worden ingezet.
Vraag 4

Bent u bereid harde maatregelen te nemen tegen de leiding van deze school en eventuele andere openbare scholen die zich ook schuldig maken aan dergelijke wanstaltige islampromotie?

Aangezien er hier geen sprake is van overtredingen van wet- en regelgeving, is er geen enkele reden, noodzaak of grondslag om maatregelen te nemen.
Vraag 5

Bent u bereid ervoor zorg te dragen dat niet-islamitische scholen per direct stoppen met het faciliteren van de islam? Zo nee, waarom niet?

Zie het antwoord op vraag 4.
Vraag 6

Bent u ook bereid alle islamitische scholen onmiddellijk te sluiten? Zo nee, waarom niet?

Nee. Het sluiten van alle islamitische scholen, om geen enkele andere reden dan dat deze van de islamitische richting zijn, is in strijd met de wet. Onze Grondwet garandeert de vrijheid van religie en de vrijheid van onderwijs. Dit geeft elke school de garantie dat zij binnen de grenzen van de wet het onderwijs in kan richten op een manier die past bij de pedagogische opvattingen en bij de levensbeschouwelijke richting van de school.

31 mei 2017 - 27 juni 2017

27 dagen

Het bericht dat scholen stoppen met het aanbieden van schoolzwemmen
	Peter Kwint , Michiel van Nispen
	Sander Dekker (staatssecretaris onderwijs, cultuur en wetenschap) (VVD), Edith Schippers (minister volksgezondheid, welzijn en sport) (VVD)

Bronnen

1. https://www.rtlnieuws.nl/nederland/scholen-stoppen-met-schoolzwemmen-…

Vraag 1

Wat vindt u ervan dat vier basisscholen in Utrecht stoppen met het aanbieden van schoolzwemmen, vanwege het zeer verdrietige ongeluk van een 9 jarig meisje dat verdronk in het zwembad tijdens het schoolzwemmen?1

Nee, dit is mij niet bekend. Aangezien de beslissing om al dan niet schoolzwemmen aan te bieden bij de scholen zelf ligt, worden de afwegingen die aan deze beslissing ten grondslag liggen niet centraal bijgehouden. Uit peilingsonderzoek uitgevoerd door het Mulier Instituut blijkt dat in 2016 voor drie procent van de scholen die geen schoolzwemmen (meer) aanbiedt gold dat de verantwoordelijkheid die dit met zich meebracht hier aanleiding voor was.2
Vraag 2

Is u bekend hoeveel en welke andere scholen overwegen dan wel besluiten te stoppen met het aanbieden van schoolzwemmen na dit zeer verdrietige ongeluk? Indien dit niet bekend is, bent u bereid dit uit te laten zoeken en de Kamer hierover te informeren? Zo neen, waarom niet?

Zie antwoord vraag 1.
Vraag 3

Het ongeluk van het 9 jarige meisje dat is verdronken tijdens het schoolzwemmen geeft veel (begrijpelijke) onrust bij basisscholen; deelt u echter de mening dat het besluit van een aantal scholen om te stoppen met het aanbieden van schoolzwemmen een ongewenste ontwikkeling is gelet op het feit dat hierdoor juist steeds minder kinderen leren zwemmen? Zo ja, wat gaat u hieraan doen? Zo neen, waarom niet?

Ik begrijp de onrust op scholen, zie ook het antwoord op vraag 1. Overigens wijs ik erop dat in 2014 95 procent van de kinderen tussen de 11 en 16 jaar over minimaal het zwemdiploma A beschikte. Dit laat zien dat ouders en scholen het grote belang van zwemvaardigheid inzien.3
Vraag 4

Welke concrete maatregelen gaat u nemen om te voorkomen dat scholen stoppen met het aanbieden van schoolzwemmen en welke concrete maatregelen gaat u nemen om het toezicht op kinderen die leren zwemmen en de verantwoordelijkheidsverdeling tussen zwembaden en scholen te verbeteren? Kunt u uw antwoord toelichten?

Het aanbieden van schoolzwemmen is een afweging die scholen zelf maken. Wanneer scholen hiervoor kiezen, is het van belang dat dit zo goed en veilig mogelijk gebeurt. Daarom moeten schoolpersoneel en zwembadpersoneel goede afspraken met elkaar maken. Sinds 2005 bestaat hiervoor het protocol schoolzwemmen, waarin de verantwoordelijkheidsverdeling van scholen en zwembaden is vastgelegd.4 Bijzonderheden van bepaalde kinderen, zoals de beheersing van de Nederlandse taal, of eventueel zeer beperkte zwemvaardigheid, dienen als onderdeel van dit protocol aan de orde te komen in de communicatie tussen de verantwoordelijke partijen.
Omdat ik het belangrijk vind dat het protocol bekend is en gebruikt wordt, zal ik hiervoor aandacht vragen bij scholen, en wijzen op het belang dat de verantwoordelijke partijen hun personeel goed informeren over dit protocol en de inhoud ervan. In het kader van de verdere verbetering van de zwemveiligheid en zwemvaardigheid werkt het Nationaal Platform Zwembaden, ondersteund door de Minister van VWS, aan het plan van aanpak «Op weg naar een duurzaam zwemveilig Nederland in 2020». Dit plan wordt voor het eind van 2017 afgerond en zal dan ook aan uw Kamer worden aangeboden.
Vraag 5

Bent u bereid om basisscholen te ondersteunen met het organiseren van schoolzwemmen op een manier waarbij docenten zich veilig voelen voor allerlei risico’s, maar tegelijkertijd kinderen kunnen leren zwemmen? Zo ja, op welke wijze gaat u dit vormgeven? Zo neen, waarom niet?

Zie het antwoord op vraag 4.

30 mei 2017 - 21 juni 2017

22 dagen

Enkele berichten over de plannen van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) voor een campus in Yantai, China
	Paul van Meenen (D66)
	Jet Bussemaker (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (PvdA)

Bronnen

1. https://www.ukrant.nl/tag/studenten-2/
2. http://www.dvhn.nl/groningen/Student-blogt-voor-dvhn.nl-vanuit-China-…
3. http://www.dvhn.nl/groningen/%E2%80%98Verhoudingen-op-RUG-verharden%E…
4. Plenair debat d.d. 22 februari 2017 inzake Wet bevordering internatio…

Vraag 1

Bent u bekend met de berichten: «Voorbereidingen Yantai kosten flink meer»1 en «Student blogt voor dvhn.nl vanuit China over campus RUG»?2

Ja.
Vraag 2

Wat is uw mening over het bericht dat de voorbereidingskosten voor de potentiële campus in Yantai oplopen tot twee miljoen euro? Vindt u dit een verantwoorde besteding van gemeenschapsgeld dat bedoeld is voor onderzoek en onderwijs? Hoe beschouwt u deze uitgaven in het licht van de toegenomen meldingen over slechte werkomstandigheden op de RUG?3

Het wettelijk kader waarbinnen ik het verzorgen van opleidingen in het buitenland door Nederlandse instellingen mogelijk wil maken, kent als uitgangspunt dat er op geen enkele wijze bekostiging mag worden ingezet voor het verzorgen van opleidingen in het buitenland. Met andere woorden: de instelling moet de opleiding in het buitenland financieren uit private middelen. Dat geldt evenzeer voor investeringen in de voorbereidende fase.
Instellingen zijn verplicht zich aan het Ministerie van OCW te verantwoorden over de publieke en private activiteiten en de bijbehorende geldstromen in het financieel jaarverslag en het bestuursverslag. Dit is wettelijk geregeld. Een zorgvuldige scheiding van de publieke en private geldstroom is onderwerp van toezicht door de Inspectie.
Het is niet aan mij om aan instellingen op te leggen waaraan zij de private middelen wel of niet besteden, zolang zij transparant verslag leggen van de scheiding tussen de publieke en private geldstroom. Ik heb geen reden om aan te nemen dat de wijze waarop private middelen door de RUG worden besteed, van invloed is op de werkomstandigheden aan de RUG, zoals die zijn beschreven in het door u aangehaalde artikel.
Vraag 3

Heeft u sinds het debat in de Tweede Kamer contact gehad met de RUG over de huidige plannen met betrekking tot de potentiële campus in Yantai? Heeft u contact gehad over de zorgen van de Tweede Kamer over onder andere de academische vrijheid op de potentiële campus? Wat vindt u van het feit dat de RUG alsnog haar plannen ongewijzigd doorzet?4

In het wetsvoorstel bevordering internationalisering, dat op 6 juni door de Eerste Kamer is aangenomen, staat dat de uitwerking van het wetsvoorstel volgt in een algemene maatregel van bestuur (AMvB) en dat voor het verzorgen van een opleiding in het buitenland toestemming van de Minister van OCW vereist is. De RUG zal een aanvraag moeten indienen op basis waarvan ik, of mijn opvolger, zal oordelen of de toestemming al dan niet wordt verleend. Uit de aanvraag moet blijken dat het betrokken medezeggenschapsorgaan aan de instelling heeft ingestemd met de aanvraag. Die aanvraag zal de RUG pas kunnen indienen op het moment dat de AMvB in werking is getreden. Deze AMvB zal in of na de zomer voorgehangen worden in de Eerste en Tweede Kamer.
Op het moment dat er een aanvraag van de RUG ligt, zal ik beoordelen of deze voldoet aan de eisen zoals die in de AMvB zullen worden uitgewerkt. Er is geen inhoudelijk contact geweest over de plannen van de RUG sinds het debat in de Tweede Kamer. Wel is er in voorkomende gevallen ambtelijk contact over het proces en de planning van de wet- en regelgeving geweest.
Vraag 4

Wat is uw mening over het feit dat de RUG een reis heeft georganiseerd voor de universiteitsraad naar Yantai en Ningbo?

Het is aan de RUG om invulling te geven aan de wijze waarop zij de universiteitsraad betrekt bij de besluitvorming omtrent het doen van een aanvraag voor het verzorgen van opleidingen in het buitenland.
Vraag 5

Vindt u dit een wenselijke manier van beïnvloeding van de universiteitsraad?

Ik vind dat het aan de RUG is om te bepalen op welke manier zij de universiteitsraad betrekt bij besluitvorming omtrent de campus in Yantai.
Vraag 6

Wat zijn de kosten van deze reis?

De RUG bekostigt de reis naar Yantai uit private middelen en zal hierover in het jaarverslag van 2017 verantwoording afleggen. Uit navraag bij de RUG volgt dat zij voor de periode januari-september 2017 in totaal 700.000 euro heeft begroot. Deze private middelen zijn begroot voor voorbereidende activiteiten in relatie tot de campus in Yantai gedurende deze periode. Hieronder vallen onder meer reiskosten, juridische kosten en investeringen ter compensatie van de tijd die personeel in Groningen besteedt aan de voorbereidingen. Het betreft dus niet alleen de kosten voor de reis naar Yantai en Ningbo, maar die kosten zijn er onderdeel van.

26 mei 2017 - 21 juni 2017

26 dagen

Bericht dat InHolland lerarenopleidingen afstoot en gaat doorverwijzen naar de Hogeschool van Amsterdam
	Peter Kwint
	Jet Bussemaker (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (PvdA)

Bronnen

1. http://www.folia.nl/actueel/110351/inholland-stoot-lerarenopleidingen…

Vraag 1

Hoe beoordeelt u het feit dat InHolland de lerarenopleidingen afstoot en gaat doorverwijzen naar de Hogeschool van Amsterdam?1

De hogeschool InHolland wil de in Amstelveen verzorgde opleidingen tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad op termijn sluiten omdat door geringe instroom van nieuwe studenten de levensvatbaarheid van die opleidingen onder druk staat. Ik begrijp dat deze situatie een instelling voor een moeilijke keuze stelt en waardeer dat men de samenwerking met de Hogeschool van Amsterdam heeft gezocht om tot een oplossing te komen. Met het oog daarop wordt nieuwe studenten nu al geadviseerd zich aan te melden bij de Hogeschool van Amsterdam voor een van de 14 opleidingen tot leraar voortgezet onderwijs waarvoor beide instellingen licenties hebben. Ik heb de indruk dat de hogeschool InHolland en de Hogeschool van Amsterdam hierbij goed samenwerken. Op die wijze kunnen noodzakelijke en kwalitatief goede opleidingen in Amsterdam behouden blijven en verder versterkt. Wat betreft al ingeschreven studenten, bepaalt de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek in artikel 7.3 dat deze in de gelegenheid moeten worden gesteld om hun opleiding te vervolgen gedurende de voor hen resterende, aan de studielast van de opleiding gerelateerde, studieduur vermeerderd met een jaar. Ook op dat punt willen genoemde hogescholen samenwerken.
Vraag 2

Deelt u de mening dat het zorgelijk is dat een tweedegraads-lerarenopleiding zoals InHolland – ondanks extra wervingsbudgetten – niet in staat is voldoende studenten aan te trekken, die leraar willen worden? Geldt dit ook voor andere lerarenopleidingen elders in het land? In hoeverre wordt dit mede veroorzaakt door de hoge werkdruk en het relatief lage salaris van het beroep leraar? Wat gaat u doen om het tij te keren?

Het is belangrijk dat basis-, voortgezet en/of middelbaar beroepsonderwijs voldoende in staat zijn om hun onderwijs te laten verzorgen door leraren die daartoe bevoegd zijn. Dat lukt niet altijd in voldoende mate en daarover maken we ons zorgen. Om die reden hebben de Staatssecretaris en ik op 24 februari 2017 ons «Plan van aanpak lerarentekort» gezonden aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal (Tweede Kamer, vergaderjaar 2016–2017, 27 923, nr. 245). In dat plan schetsen we vijf lijnen naar oplossingen van tekorten aan bevoegde leraren.
Lijn 1 gaat in op in-, door- en uitstroom van de lerarenopleidingen. Er wordt ingegaan op het in overleg met sociale partners uitvoeren van onderzoek naar motieven en ervaren barrières om voor een lerarenopleiding te kiezen zodat gericht maatregelen kunnen worden genomen om de instroom in lerarenopleidingen te verbeteren. Dat onderzoek verwachten we rond de zomer beschikbaar te hebben.
Wat betreft werkdruk en salaris wijs ik erop dat in lijn 5 van eerdergenoemd Plan van aanpak lerarentekort wordt ingegaan op de beloningspositie en carrièreperspectief. We kondigen onder meer aan dat we nog dit jaar samen met leraren, schoolleiders, sociale partners, lerarenopleidingen en andere betrokkenen de mogelijkheden verkennen om carrièrepaden voor leraren in po, vo en mbo te ontwikkelen en te versterken.
Duidelijk is dat lerarenopleidingen een cruciale rol hebben in het voorkomen respectievelijk verkleinen van het tekort aan onderwijzend personeel. Doel is om meer mensen te interesseren voor het beroep van leraar, juist ook in de tekortvakken. Daarom is het van belang dat iedereen die dat wil een opleiding voor een tekortvak kan volgen. Maar het verhogen van instroom in die opleidingen is niet het enige instrument dat van belang is. In het plan van aanpak wijzen we ook op het bevorderen van zij-instroom in het beroep, het verlagen van uitstroom uit het beroep, het verruimen van de werktijdfactor van beroepsbeoefenaren en het aanspreken van de zogenaamde stille reserve.
Vraag 3

In hoeverre vindt u het wenselijk dat in Amsterdam en omtrek geen leraren meer worden opgeleid voor het tekortvak Duits, omdat studenten voor deze studie moeten uitwijken naar Utrecht? In hoeverre vergroot dit het probleem van het al bestaande lerarentekort in Amsterdam? Deelt u de mening dat de afwezigheid van deze lerarenopleiding de werving van leraren Duits voor Amsterdamse scholen voor voortgezet onderwijs in de toekomst extra problematisch maakt?

Ik vind het jammer als er spoedig in Amsterdam geen hbo-opleiding meer is tot leraar Duits van de tweede graad. Gelukkig zijn beide betrokken hogescholen zich er goed van bewust dat sluiting van de opleiding tot leraar Duits van de Hogeschool InHolland wellicht ingrijpender gevolgen zou kunnen hebben dan sluiting van de andere opleidingen, omdat de Hogeschool van Amsterdam op dit moment voor die opleiding geen licentie heeft. Het is niet uitgesloten dat Amsterdamse scholen daardoor meer moeite zullen hebben om leraren Duits te vinden dan nu al het geval is. Beide Amsterdamse hogescholen verkennen om die reden verschillende alternatieven om dat effect te voorkomen of verminderen. Nieuwe studenten wordt nu geadviseerd zich aan te melden bij de Hogeschool Utrecht. De Amsterdamse hogescholen verkennen onder meer de mogelijkheid dat het onderwijs in Amsterdam behouden kan worden doordat een hogeschool die de opleiding tot leraar Duits blijft aanbieden – de opleiding wordt nu, InHolland meegerekend, door acht hogescholen verzorgd – de procedure wil starten om een lesplaats in Amsterdam in te richten.
Vraag 4

Geldt de situatie, zoals die is omschreven voor het vak Duits, nu of in de nabije toekomst ook voor andere tekortvakken?

Lerarentekorten verschillen regionaal. Als het gaat om het deel van de onderwijsarbeidsmarkt waarvoor beide hogescholen (Hogeschool InHolland en Hogeschool van Amsterdam) leraren opleiden, wijs ik op het rapport «De arbeidsmarkt voor leraren vo 2017–2022 Regio Noord-Holland» dat CentERdata recent (5 april 2017) heeft uitgebracht en waaruit duidelijk wordt dat in Amsterdam en de bredere regio Noord-Holland enkele urgente problemen om een oplossing vragen, waaronder de groeiende onvervulde vraag naar leraren Duits in die regio. In dat rapport van CentERdata wordt geconstateerd dat tekorten zich met name zullen concentreren rond de vakken Duits, Frans, Informatica, Natuurkunde, Scheikunde, Wiskunde en Klassieke Talen. Voor de vakken Informatica en Klassieke Talen leidt de Hogeschool InHolland nu geen leraren op en heeft het voorgenomen besluit van de hogeschool dus geen gevolgen. Voor de overige vakken (Frans, Natuurkunde, Scheikunde en Wiskunde) kunnen studenten aan de Hogeschool van Amsterdam worden opgeleid. Ik heb geen indicatie dat het voorgenomen besluit van InHolland zal leiden tot een groter of langduriger tekort voor die vakken. Ik hoop dat de opleidingen aan de Hogeschool van Amsterdam nu juist sterker en voor studenten aantrekkelijker worden.
Vraag 5

Bent u bereid uw stelselverantwoordelijkheid te nemen en er actief aan bij te dragen dat tekortvakken zoals Duits ook in de regio Amsterdam aangeboden blijven worden? Zo nee, kunt u uw antwoord toelichten? Zo ja, wat gaat u op korte termijn doen om dit mogelijk te maken? Bent u bereid extra middelen daarvoor uit te trekken? Zo nee, waarom niet?

Vanuit mijn verantwoordelijkheid voor het opleidingenaanbod in het hoger onderwijs volg ik het proces van de «overdracht» van de Hogeschool InHolland naar – onder meer – de Hogeschool Amsterdam en de mogelijke gevolgen daarvan nauwlettend zodat voor mij tijdig duidelijk wordt of en welke maatregelen vanuit de centrale overheid nodig en mogelijk zijn. Ik zal hierover ook in breder verband spreken met de Vereniging Hogescholen en met het Algemeen Directeurenoverleg Educatieve Faculteiten (ADEF).
Vraag 6

Begrijpt u de verontwaardiging van de HMR (de medezeggenschapsraad van InHolland), die niet met deze sluiting heeft kunnen instemmen, simpelweg omdat hen nog geen voorgenomen besluit is voorgelegd? Deelt u de mening dat – omdat studenten zich inmiddels inschrijven voor alternatieve opleidingen of scholen – de medezeggenschapsraad feitelijk wordt geconfronteerd met een voldongen feit? Hoe beoordeelt u dat?

De hogeschool had ervoor gekozen zo snel mogelijk de medewerkers en zittende studenten te informeren en een actie te starten om aankomende studenten te informeren zodat die zich nog tijdig bij een andere hogeschool konden aanmelden. Het voornemen om de tweedegraadsopleidingen af te bouwen is daardoor bekend gemaakt voordat een voorgenomen besluit daartoe formeel aan de medezeggenschapsraad (de HMR) is voorgelegd. Ik begrijp dat de HMR daarover ontstemd was. De Hogeschool heeft daarvoor zijn excuses aan de HMR aangeboden en de HMR heeft die excuses aanvaard.
Hoe de afbouw precies vorm zal krijgen, wat dat betekent voor de positie van zittende studenten en zittend personeel is nu onderwerp van overleg op de hogeschool en waar nodig ook met andere hogescholen waaronder de Hogeschool van Amsterdam. Daarbij kan het gaan om onderwerpen als het bij voorrang benoemen van personeel van InHolland of het helpen met de afbouw door eigen personeel tijdelijk beschikbaar te stellen als InHolland daarin zelf niet meer voldoende kan voorzien.

18 mei 2017 - 24 mei 2017

6 dagen

Numeri fixi bij technische universiteiten
	Harry van der Molen (CDA), Pieter Duisenberg (VVD)
	Jet Bussemaker (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (PvdA)

Bronnen

1. Het Financiële Dagblad, d.d.13 mei 2017
2. Kamerstuk 31 288, nr. 572
3. Kamerstuk 34 550 VIII, nr. 24
4. publicatie 25 april 2017

Vraag 1

Kent u het bericht «TU/e dreigt met studentenstops»?1

Ja.
Vraag 2

Deelt u de mening dat gegeven de grote behoefte aan technici en de nadruk die er de afgelopen jaren is gelegd op het stimuleren van meer studenten die kiezen voor techniek, het onbegrijpelijk en onacceptabel is dat nu de vraag naar techniek studies er is, de deur dicht gaat voor studenten in de vorm van numeri fixi?

Ik deel de grote behoefte aan technici, daarom heb ik ook in 2013 het Techniekpact medeondertekend. Dat heeft er onder andere toe geleid dat de vier technische universiteiten gemiddeld zo’n 30% meer studenten hebben gekregen dan in 2011. In Nederland zijn er zo’n 150 bètatechnische bacheloropleidingen op universitair niveau, waarvan er dit collegejaar vijf opleidingen bij de technische universiteiten een numerus fixus hebben. Mogelijk komen er komende jaren tijdelijk extra numeri fixi bij om de onderwijskwaliteit te borgen.
Vraag 3

Kunt u aangeven om welke opleidingen en om hoeveel studenten het per opleiding en totaal gaat die niet konden worden toegelaten tot een technische studie in het hoger onderwijs in het collegejaar 2016/17? Kunt u daarbij ook aangeven naar welke studies deze studenten zijn uitgeweken?

Van alle ruim 150 bètatechnische bacheloropleidingen in Nederland, waarvan een groot deel bij algemene universiteiten zit, kenden tien opleidingen een numerus fixus. Dit betreft de opleiding Biomedische Wetenschappen bij de Universiteit Leiden, Universiteit Utrecht, Universiteit van Amsterdam, de Vrije Universiteit en de Radboud Universiteit. Daarnaast kennen vijf bacheloropleidingen van TU’s dit collegejaar een numerus fixus. Dit betreft Industrieel Ontwerpen, Klinische Technologie en Lucht- en Ruimtevaarttechniek (allen TU Delft), de opleiding Voeding en Gezondheid (Wageningen University) en de opleiding Klinische Technologie (Universiteit Twente). Het totaal aantal studenten bij TU’s dat niet kon beginnen aan de opleiding van de eerste voorkeur, betrof 91 studenten. Deze waren verspreid over de opleiding Klinische Technologie (Universiteit Twente, 30 studenten), Klinische Technologie (TU Delft, 42 studenten) en Voeding en Gezondheid (19 studenten). In gesprek met de TU’s is mij gebleken dat veruit de meeste van deze 91 studenten zijn begonnen aan de bètatechnische studie van hun tweede voorkeur.
Vraag 4

Kent u de rapportage van de VSNU die is opgesteld uit de gegevens van Studielink op basis van de voor-aanmeldingen voor het collegejaar 2017/18 en waaruit is te concluderen dat er dit aankomende studiejaar ongeveer 1.000 studenten moeten worden afgewezen bij hun studiekeuze aan de TU Delft (lucht en ruimtevaart, klinische technologie, industrial design), Twente (technische geneeskunde) en de Wageningen Universiteit (voeding en gezondheid)?

Er is nog niets te zeggen over hoeveel studenten zich daadwerkelijk willen inschrijven of over het aantal studenten dat eventueel afgewezen gaat worden bij de acht numerus fixusopleidingen die de TU’s komend jaar kennen.
Omdat studenten zich al voor 15 januari moesten aanmelden voor een opleiding met een numerus fixus, hebben veel studenten zich voor de selectieprocedure aangemeld, zonder al per se te weten of ze die opleiding daadwerkelijk willen volgen. In de komende periode maken de studenten, mede op basis van hun ervaring met de selectieprocedure en matchingsactiviteiten, pas hun definitieve keuze. Ook zullen er andere omstandigheden zijn waardoor de aanmelding niet wordt omgezet naar een inschrijving. Denk hierbij aan het wel of niet behalen van het eindexamen, het toch kiezen voor een andere opleiding of zelfs een keuze voor een andere invulling van het collegejaar.
Of er daadwerkelijk sprake zal zijn van een grote overinschrijving van de acht TU-opleidingen met een numerus fixus in collegejaar 2017–2018, kan ik nu niet zeggen. Dat kunnen de technische universiteiten zelf ook nog niet.
Vraag 5

Kunt u op basis van uw gegevens van de vooraanmeldingen 2017/18 aangeven om welke opleidingen en hoeveel studenten per opleiding en in totaal het bij benadering gaat, met betrekking tot studenten die niet kunnen worden toegelaten tot de technische studie van hun voorkeur in het hoger onderwijs in het collegejaar 2017/18?

Zie mijn antwoord op vraag 4.
Vraag 6

Waarom heeft u geen concrete oplossingen geboden in uw brief2 zoals verzocht werd in de motie Rog/Duisenberg3 waarin expliciet verzocht werd om voor het komende collegejaar een oplossing te vinden voor de capaciteitsfixi bij technische opleidingen?

Zie mijn brief over de bekostigingssystematiek die ik vandaag aan de Tweede Kamer heb verzonden.
Vraag 7

Deelt u de observatie dat komend collegejaar studenten die kiezen voor een technische universiteit alsnog moeten uitwijken naar een andere studie? Kunt u aangeven welke oplossingsrichtingen zijn afgewogen en op welke gronden deze niet tot een oplossing hebben geleid? Kunt u aangeven of er nog oplossingsrichtingen worden geëvalueerd of in voorbereiding zijn?

Zie mijn antwoord op vraag 4.
Vraag 8

Deelt u de zorgen dat door het toenemend studentenaantal ook de gelden die aan wetenschappelijk onderzoek kunnen worden besteed vanuit de eerste geldstroom onder druk staan? Zijn naar uw mening de technische universiteiten op korte en lange(re) termijn in staat naast het reguliere onderwijsdeel ook het onderzoeksdeel op niveau te blijven aanbieden? Zo nee, wat is naar uw mening nodig om zowel voldoende onderzoek als onderwijs te garanderen?

Zie mijn brief over de bekostigingssystematiek die ik vandaag aan de Tweede Kamer heb verzonden.
Vraag 9

Kent u het voorstel van de landelijke kamer van Verenigingen (LKvV), AIESEC, Integrand, UniPartners, FME, VNO NCW en MKB Nederland voor een Hoger Onderwijs Investeringsfonds?4 Kunt u een appreciatie geven van dit voorstel, waarbij door middel van cofinanciering van overheid en bedrijfsleven er zowel meer geld naar het onderwijs gaat, als meer samenwerking tussen onderwijs en afnemend beroepenveld wordt bewerkstelligd?

Ik ben bekend met dit voorstel. Het voorstel impliceert een amendering op de investeringsagenda die onderdeel uitmaakt van de Strategische Agenda «De waarde(n) van weten», die op brede steun van de Kamer kan rekenen. Deze investeringsagenda is tot stand gekomen na uitvoerig overleg met studenten, docenten, universiteiten, hogescholen en de Tweede Kamer. Ik vind het onverstandig nu te tornen aan de uitgangspunten en bestedingsrichtingen die in de investeringsagenda zijn geformuleerd. Daarnaast acht ik het niet passend om hier als demissionair Minister een standpunt over in te nemen.
Vraag 10

Welke bijdrage aan een oplossing voor de hier voorliggende problematiek verwacht u indien, zoals de opstellers aangeven, er middelen die vrijkomen vanaf 2018 op deze manier worden ingezet, oplopend tot € 100 miljoen per jaar binnen vier jaar?

Zie mijn antwoord op vraag 9.

16 mei 2017 - 14 juni 2017

29 dagen

Het bericht dat er studenten zijn die twee opleidingen volgen, maar geen twee diploma’s ontvangen
	Frank Futselaar
	Jet Bussemaker (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (PvdA)

Bronnen

1. https://blendle.com/i/trouw/twee-opleidingen-doen-en-maar-een-diploma…
2. Kamerstuk 31 288, nr. 559, pagina 7

Vraag 1

Hoe beoordeelt u het feit dat studenten soms geen tweede diploma kunnen krijgen voor een tweede specialisatie, omdat ze beide onder dezelfde masteropleiding vallen?1

Bij een succesvolle afronding van een opleiding ontvangt de student één getuigschrift, inclusief een diplomasupplement waarop de gevolgde vakken staan aangegeven. Dit is zo opgenomen in de wet. Specialisaties of tracks zijn, zowel bij bachelor- als bij masterstudies, altijd onderdeel van een opleiding, waarbij er ook een duidelijk verwantschap moet zijn tussen de tracks en de opleiding. Het volgen van een tweede specialisatie is zichtbaar op het diplomasupplement. Door middel van dit diplomasupplement, dat wordt afgegeven volgens het Europees overeengekomen standaardformat, blijft de positionering van de student op de onderwijs- en arbeidsmarkt gewaarborgd en transparant.
Instellingen mogen – binnen de kaders van macrodoelmatigheid en accreditatie – zelf besluiten of zij een brede of een smalle opleiding aanbieden. Deze differentiatie in het opleidingsaanbod maakt het mogelijk om tegemoet te komen aan de grote diversiteit in de studentenpopulatie en draagt eraan bij dat elke student het onderwijs kan volgen dat bij hem of haar past. Een brede bachelor vergemakkelijkt de studiekeuze voor studenten die nog niet weten welke studie goed aansluit bij hun beroepsinteresse en vermindert de kans op switchen, doordat studenten zelf een accent of route kunnen kiezen binnen hun bacheloropleiding.
Voor studenten is van belang dat zij van tevoren weten waar ze aan toe zijn. Als studenten verschillende tracks willen volgen binnen dezelfde opleiding, moet het voor de student duidelijk zijn dat het hier gaat om één opleiding, één inschrijving binnen dezelfde opleiding en één getuigschrift. Instellingen zijn daarom verplicht duidelijk te zijn over het onderscheid tussen opleiding en tracks.
Vraag 2

Deelt u de mening dat dit onwenselijk is, zeker als er geen of nauwelijks sprake is van overlap in het aanbod van vakken?

Nee, dat deel ik niet. Zie verder het antwoord op vraag 1.
Vraag 3

Weet u hoeveel studenten in een vergelijkbare situatie verkeren, zoals geschetst in het artikel? Zo nee, waarom niet?

Nee. Ik heb geen signaal dat hierover bij studenten op grote schaal onduidelijkheid bestaat.
Vraag 4

Vindt u het gewenst dat er instellingen zijn die specialisaties (tracks) in de masters aan studiekiezers presenteren als losstaande programma’s, ondanks dat dit in de praktijk leidt tot slechts één diploma? In hoeverre is er hier nog sprake van het «waarborgen van de transparantie van het opleidingsaanbod», dat «het te allen tijde duidelijk moet zijn voor studenten waartoe een opleiding opleidt» en «dat het verschil tussen de track en hoofdopleiding duidelijk moet zijn en dat het niet te ver uit elkaar mag lopen» zoals u stelt in uw brief?2 Wanneer wordt wat u betreft de grens overschreden?

Instellingen zijn verplicht helder en transparant te zijn over hun opleidingsaanbod, waarbij er duidelijk onderscheid wordt gemaakt tussen de opleidingen en de tracks. Ik heb geen signalen dat dit momenteel niet het geval is. De NVAO kijkt bij de accreditatieprocedure of tracks voldoende gerelateerd zijn aan de opleiding. Zie verder ook het antwoord op vraag 1.
Vraag 5

Deelt u de mening van het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO), dat «studenten niet de dupe mogen worden van de administratieve problemen van de instelling»? Kunt u uw antwoord toelichten?

Het is een misverstand dat het hier gaat om administratieve problemen. Het is een bewuste keuzemogelijkheid voor instellingen om te kiezen voor het aanbieden van brede, dan wel smalle opleidingen. Wel moet het duidelijk zijn voor de student om wat voor opleiding het gaat. Studenten moeten, voorafgaand aan hun studiekeuze, weten waar ze aan toe zijn en wat ze kunnen verwachten tijdens en na hun studie. Instellingen hebben hierbij de taak om dit helder en duidelijk te communiceren.
Vraag 6

Is er in de geschetste gevallen sprake van dat instellingen het opzetten van tracks soms als manier zien om het macrodoelmatigheidsbeleid te omzeilen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Ik heb hierboven aangegeven dat instellingen de vrijheid hebben te kiezen voor het aanbieden van brede, dan wel smalle opleidingen. In de Kamerbrief over het toekomstig macrodoelmatigheidsbeleid3 heb ik aangegeven dat voldoende ruimte voor vernieuwing van groot belang is, om in te kunnen springen op de steeds snellere ontwikkelingen in de maatschappij, wetenschap en arbeidsmarkt. Het kunnen starten van tracks draagt hieraan bij. Tegelijkertijd heb ik in de Kamerbrief over macrodoelmatigheid aangegeven dat het starten van tracks niet gebruikt moet worden om bijvoorbeeld het macrodoelmatigheidsbeleid te omzeilen. Het starten van een nieuwe track moet wel passen bij de opleiding waar deze wordt gestart, zodat het niet ten koste gaat van de overzichtelijkheid en transparantie van het aanbod en van macrodoelmatigheid in zijn algemeenheid. Zoals ik in deze brief aangaf, zal ik de komende periode laten onderzoeken hoe instellingen hiermee omgaan en dat ik zonodig met instellingen hierover het gesprek zal aangaan.
Vraag 7

Hoe beoordeelt u het gegeven dat studenten soms niet kunnen deelnemen aan het afsluitende tentamen van twee specialisaties, omdat het nu niet mogelijk is twee keer een mastergraad te verlenen?

Het is een misverstand dat studenten niet kunnen deelnemen aan het afsluitende tentamen van twee specialisaties. Als de student ingeschreven is bij de opleiding, mag de student alle vakken volgen en deelnemen aan de tentamens hiervan. Per opleiding kan maar één getuigschrift worden afgegeven, zie ook het antwoord op vraag 1.
Vraag 8

Bent u bereid mogelijkheden te onderzoeken waarmee dit probleem wordt opgelost en daarbij onder andere te kijken naar het door de ISO voorgestelde variant om «afstudeervarianten vast te leggen in het overheidsregister van opleidingen, bijvoorbeeld onder toevoeging van een letter (A, B of C)»? Kunt u de Kamer daarover zo snel mogelijk informeren?

Eerder heb ik de Eerste Kamer toegezegd4 dat ik zal kijken of de publieksvriendelijkheid van het Centraal register opleidingen hoger onderwijs (CROHO) verbeterd kan worden, omdat het van belang is voor studenten, werkgevers en anderen dat de informatie in het CROHO goed zichtbaar is. Op dit moment is OCW bezig met een traject om het CROHO te moderniseren. In dat kader zal OCW samen met de instellingen bezien of het zinvol is om in het register aanvullende informatie op te nemen.

16 mei 2017 - 13 juni 2017

28 dagen

Het bericht 'Privacy van leerlingen groeit scholen boven het hoofd' en het rapport 'Doordacht Digitaal' van de onderwijsraad
	Bente Becker (VVD)
	Suzanne Dekker (D66)

Bronnen

1. Trouw, 15 mei 2017

Vraag 1

Kent u het bericht «Privacy van leerlingen groeit scholen boven het hoofd» en het rapport «Doordacht digitaal» van de Onderwijsraad?1

Ja.
Vraag 2

Herkent u het beeld dat hierin geschetst wordt dat scholen zich te weinig bewust zijn van de risico's van internetbeveiliging, terwijl steeds meer gegevens over leerlingen digitaal worden opgeslagen? Zo ja, wat vindt u hiervan? Zo nee, waarom niet?

Scholen hebben gegevens over leerlingen nodig om goed onderwijs te kunnen geven en zijn daarbij zelf verantwoordelijk voor een zorgvuldige omgang met persoonsgegevens. Ik zie dat het onderwerp privacy en informatiebeveiliging bij veel scholen hoog op de agenda staat. Tegelijkertijd herken ik de signalen dat scholen onderling verschillen in hun (taak)volwassenheid. Daarom zal ik met de PO-Raad, VO-raad, Kennisnet en leveranciers blijven werken aan het verder wegnemen van risico’s. Ik zal dat doen langs twee lijnen. De eerste lijn richt zich op het vergroten van het bewustzijn en de vaardigheid van gebruikers. In de tweede lijn staat het optimaliseren van ict-voorzieningen centraal.
Sectororganisaties en leveranciers hebben een convenant gesloten dat toeziet op een zorgvuldige omgang met gegevens.2 Deze afspraken zijn uitgewerkt in een modelbewerkersovereenkomst die scholen helpt bij het maken van afspraken met leveranciers. Inmiddels hebben 148 leveranciers het convenant getekend.
Tevens zijn er hulpmiddelen gerealiseerd, zoals een voorbeeld sociale mediaprotocol, een quick scan privacy en handreikingen om ouders te informeren.3 Daarnaast zijn scholen via bijeenkomsten op de hoogte gebracht van de laatste ontwikkelingen en hebben ze kunnen leren van elkaars ervaringen. Ten slotte beantwoordt Ouders & Onderwijs vragen die ouders hebben rond de privacy van hun kind en adviseert ze over de mogelijkheden. Door aan te sluiten bij deze vertrouwde kanalen wordt het bereik en effect groter.
Het is belangrijk dat voorzieningen gebruikers helpen bij het borgen van privacy en beveiliging. Naast het hanteren van uitgangspunten als privacy en security by design, is het gebruik van standaarden belangrijk. Met het onderwijs en bedrijfsleven stimuleer ik de ontwikkeling en het gebruik ervan.4 Zo wordt er bijvoorbeeld op dit moment gewerkt aan een nieuwe standaard voor beveiliging. Dit helpt scholen om te kijken of een leverancier de zaken op orde heeft.
Naast standaarden worden voorzieningen gerealiseerd. Denk bijvoorbeeld aan de nummervoorziening die pseudoniemen genereert. Dit zorgt er voor dat scholen en leveranciers alleen nog de minimaal noodzakelijke persoonsgegevens hoeven uit te wisselen. Zodra de beoogde wetswijziging van kracht wordt, kan de voorziening worden ingezet. Uw Kamer ontvangt op zeer korte termijn het wetsvoorstel dat invoering van het pseudoniem mogelijk maakt. Dit voorstel voorziet tevens in de mogelijkheid om nadere voorwaarden te stellen aan het gebruik van het pseudoniem, zoals beveiligingseisen. Wanneer het voorstel op 1 januari 2018 in werking treedt, kunnen scholen en leveranciers beginnen met de implementatie in de eigen systemen. Gelet op het belang van het onderwerp, verzoek ik uw Kamer het wetsvoorstel met voorrang te behandelen.
Vraag 3

Kunt u cijfers geven van de mate waarin basisscholen en middelbare scholen aandacht besteden aan privacy en ICT beveiliging van hun digitale systemen? Zo ja, welke? Zo nee, bent u bereid dit te onderzoeken en tussentijds de Kamer verslag te doen van de ontwikkeling van deze cijfers?

In 2015 heb ik uw Kamer geïnformeerd over de bekendheid met en de toepassing van relevante standaarden in het onderwijs.5 In dit onderzoek is ook aandacht geweest voor de mate waarin scholen beleid hebben ontwikkeld op dit vlak. Daaruit kwam naar voren dat 59 procent van de scholen in het primair onderwijs dergelijk beleid heeft en dat 13 procent dit op korte termijn zou realiseren. In het voortgezet onderwijs gold dit voor respectievelijk 70 procent (al gerealiseerd) en 14 procent (op korte termijn te realiseren) van de scholen. Sindsdien zijn de nodige acties in gang gezet. Eind vorig jaar heb ik daarom met de PO-Raad en VO-raad afgesproken dat zij later dit jaar vervolgonderzoek doen. Zodra de resultaten beschikbaar zijn, zal ik uw Kamer informeren.
Vraag 4

Bent u het ermee eens dat het goed zou zijn als scholen standaarden toepassen voor digitale beveiliging en gegevensuitwisseling zodat niet iedere school zelf het wiel hoeft uit te vinden en leerlingen verzekerd zijn van een goede basis voor bescherming van privacy? Zo ja, hoe gaat u dit bevorderen en wanneer kan de Kamer daarvan resultaten verwachten? Zo nee, waarom niet?

Uit de voorgaande antwoorden mag duidelijk worden dat ik een groot voorstander ben van het gebruik van standaarden. Het levert een belangrijke bijdrage aan de bescherming van de privacy van leerlingen en neemt een deel van de zorgen van scholen uit handen. Ook scheelt het scholen administratief werk. Dit gebeurt zoals bij vraag 2 aangegeven voor het grootste gedeelte gebundeld over onderwijssectoren heen en met ondersteuning van mijn ambtenaren.
Vraag 5

Kent u de enquête van Ouders & Onderwijs onder duizend ouders waaruit blijkt dat de meeste ouders geen idee hebben welke informatie de school over hun kind opslaat? Zo ja, deelt u de mening dat scholen ouders zouden moeten informeren over de gegevens die van hun kind worden opgeslagen, zeker omdat het niet alleen om leerresultaten maar ook om gevoelige gegevens over gezondheid en geloofsovertuiging kan gaan? Wat kunt en gaat u eraan doen om dit te bevorderen?

Ik ben bekend met de enquête en deel de mening dat scholen ouders goed moeten informeren. De rechten van ouders en leerlingen op grond van de Wet bescherming persoonsgegevens zijn helder. Denk bijvoorbeeld aan het recht om door de school goed, begrijpelijk en actief geïnformeerd te worden over de wijze waarop wordt omgegaan met gegevens. Scholen die dit onvoldoende doen, roep ik op om dit via de schoolgids of eigen website duidelijk te maken. Ook kunnen ouders de school vragen om inzage, correctie en verwijdering van gegevens en kunnen ze bij de school bezwaar aantekenen als zij willen dat bepaalde persoonsgegevens van hun kind niet meer gebruikt worden.
Daarnaast heeft de medezeggenschapsraad van de school instemmingsrecht op alle regelingen voor de verwerking van persoonsgegevens die de school opstelt. Dit zorgt dat ook ouders en leerlingen in positie zijn om een goed gesprek te kunnen voeren over de manier waarop de school omgaat met deze gegevens.
Gevoelige informatie over leerlingen (en medewerkers), zoals informatie over gezondheid, gedragsproblemen, politieke voorkeur, godsdienst, seksuele voorkeur of een problematische thuissituatie zijn bijzondere persoonsgegevens. Deze mogen niet worden gebruikt, tenzij de wet dat toelaat. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn voor speciale begeleiding van leerlingen of om bijzondere voorzieningen te kunnen treffen. Daarbij vind ik het belangrijk dat scholen tijdig met ouders spreken over het delen van persoonsgegevens en toestemming vragen wanneer dat nodig is, zodat ouders en leerlingen niet voor verrassingen komen te staan.
Met Ouders & Onderwijs blijf ik werken aan het vergroten van het bewustzijn. De Onderwijsraad doet hier in haar rapport Doordacht digitaal ook suggesties voor. Ik zal die suggesties en andere manieren om de betrokkenheid van ouders te vergroten verder verkennen en implementeren waar relevant en mogelijk.

9 mei 2017 - 6 juni 2017

28 dagen

Het bericht dat schoolbesturen van basisscholen de gasrekening betalen uit de salarispot van leraren
	Peter Kwint
	Sander Dekker (staatssecretaris onderwijs, cultuur en wetenschap) (VVD)

Bronnen

1. http://www.ad.nl/binnenland/basisschool-betaalt-gasrekening-uit-salar…

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht dat schoolbesturen van basisscholen geld dat voor personeel bedoeld is gebruiken om stookkosten, schoonmaak en digitale borden te betalen?1

De lumpsumbekostiging geeft schoolbesturen vrijheid van besteding van de middelen. Alleen in de toekenning van de bekostiging bestaat er een onderscheid tussen materieel en personeel. Schoolbesturen maken zelf de afweging waar zij de middelen het beste aan uit kunnen geven.
Vraag 2

Onderschrijft u de analyse van adviesbureau Berenschot, waaruit blijkt dat besturen van basisscholen tussen 2010 en 2014 5,3 miljard euro uitgaven aan schoonmaak, onderhoud, lesmaterialen en stookkosten, terwijl ze daar 3,9 miljard euro voor kregen? Zo ja, kunt u uw antwoord toelichten? Zo nee, waarom niet?

Ik verwijs hierbij graag naar mijn reactie op de evaluatie van Berenschot die ik 9 mei 2017 naar uw Kamer heb verstuurd.2
Vraag 3

Acht u het wenselijk dat de werkdruk van leraren stijgt, terwijl geld uit de personeelspot voor extra leraren en ondersteunend personeel uitgegeven moet worden aan onder andere onderhoud en stookkosten op basisscholen omdat de financiering vanuit het Rijk tekortschiet? Zo ja, kunt u uw antwoord toelichten? Zo nee, waarom niet?

Ik ben van mening dat de financiering van het Rijk sober, maar toereikend is. Ik heb hierover ook met uw Kamer gedebatteerd tijdens het plenair debat over de werkdruk in het basisonderwijs van 10 mei 2017. De Algemene Rekenkamer heeft eerder de toereikendheid van de bekostiging onderzocht. Daarin is aangegeven dat een uitspraak hierover niet kan worden gedaan op basis van alleen een vergelijking tussen de inkomsten en uitgaven. Dit is namelijk afhankelijk van het gewenste voorzieningenniveau dat wordt nagestreefd. De meeste besturen lukt het een goede afweging te maken tussen tijd, taken, personeel en geld zodat zij uitkomen met de beschikbare middelen en goed onderwijs kunnen leveren. 3 Daarnaast is de financiële positie van het primair onderwijs positief.4
Vraag 4

Deelt u de mening dat de salarissen van leraren niet langer meer uit de lumpsum betaald moeten worden, maar in plaats daarvan leraren landelijk uit te betalen via een landelijk cao, zodat geld dat bedoeld is voor leraren niet meer aan andere zaken kan worden besteed? Zo ja, kunt u uw antwoord toelichten? Zo nee, waarom niet?

Nee, ik deel die mening niet. De scheiding tussen de personele en materiële bekostiging bestaat alleen op papier. Schoolbesturen hebben vrijheid in de besteding van de middelen. Dit betekent dat het personele deel van de bekostiging niet alleen aan personele zaken moet worden uitgegeven en het materiële deel van de bekostiging niet alleen aan materiële zaken. Ik erken dat de bekostiging sober, maar toereikend is om goed onderwijs te kunnen geven.
Vraag 5

Bent u bereid 375 miljoen euro toe te voegen aan het budget van scholen dat zij ontvangen voor onderhoud, zoals de voorzitter van de PO-Raad voorstelt? Zo ja, op welke termijn gaat u dit geld beschikbaar stellen? Zo nee, waarom niet?

Nee, ik ben daartoe niet bereid. De financiële staat van het primair onderwijs is positief. De afgelopen jaren zijn het eigen vermogen, de liquiditeit en de solvabiliteit toegenomen en waren de financiële resultaten voornamelijk positief. Tevens zijn er na de evaluatieperiode middelen toegevoegd aan de lumpsum, waardoor de financiële positie van schoolbesturen is versterkt. Ik verwijs hierbij voor verdere toelichting naar mijn reactie op de evaluatie van Berenschot die ik 9 mei 2017 naar uw Kamer heb verstuurd.1
Vraag 6

Deelt u de mening dat de meest efficiënte manier om dit probleem op te lossen is het oormerken van zowel geld voor materieel, als personeelskosten los van elkaar? Bent u bereid dit probleem op deze manier op te lossen? Zo ja, wanneer gaat u dit doen? Zo nee, waarom niet?

Nee, ik deel die mening niet. Ik ben een voorstander van de lumpsumsystematiek waarin schoolbesturen bestedingsvrijheid hebben. De scheiding tussen de personele en materiële bekostiging bestaat alleen op papier. Binnen de wettelijke kaders kunnen schoolbesturen zelf prioriteren en besluiten waarin zij investeren, afhankelijk van hun eigen situatie. Ik heb er vertrouwen in dat schoolbesturen het beste de afweging kunnen maken waaraan de middelen te besteden. Ik zie wel mogelijkheden tot verbetering van de lumpsumsystematiek in de verantwoording van schoolbesturen en het beter benutten van de bestaande informatie.

9 mei 2017 - 19 juni 2017

41 dagen

Het bericht studenten weg vanwege collegegeldschuld
	Harry van der Molen (CDA)
	Jet Bussemaker (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (PvdA)

Bronnen

1. https://profielen.hr.nl/2017/300-studenten-niet-heringeschreven-vanwe…

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «300 studenten weg door collegegeldschuld, HR wil wetswijziging»?1

Ja. Wanneer studenten door hun onderwijsinstelling vanwege een betalingsachterstand op het collegegeld worden uitgeschreven en hun studie moeten staken, dan verdient dat inderdaad de volle aandacht, op de eerste plaats van de instelling en de student zelf. Een inschrijving is volgens de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW) pas geldig indien het collegegeld is of wordt voldaan, dus als het betaald is of wanneer er een betalingsregeling is afgesproken (WHW, art. 7.37, lid 2). Een instellingsbestuur kan de inschrijving van de student beëindigen nadat hij is aangemaand en stelt hier regels voor op (WHW, art 7.42 leden 2 en 4). Wanneer een student niet wil betalen, dan is uitschrijving een optie.
Wanneer een student wel wil maar niet kan betalen, dan is er een andere situatie. Ik ga ervan uit dat de instelling en de student samen een oplossing vinden voor een betalingsachterstand en een betalingsregeling treffen, zeker wanneer er sprake is van bijzondere en persoonlijke omstandigheden. Studenten kunnen over voldoende middelen beschikken. Aan studiefinanciering kunnen zij inclusief het collegegeldkrediet nu € 1.033,01 per maand opnemen. Wanneer de student moeite heeft om zijn betalingsverplichtingen -aan de onderwijsinstelling en ook in bredere zin- te voldoen, kan de (gemeentelijke) schuldhulpverlening mogelijk een oplossing bieden, zodat de student zijn studie kan voortzetten.
Vraag 2

Kunt u bevestigen dat er afgelopen studiejaar 300 studenten niet meer verder konden studeren aan de Hogeschool Rotterdam vanwege het niet betalen van hun collegegeld? Heeft u ook cijfers over studenten van andere instellingen voor hoger onderwijs die vanwege deze reden met hun studie moeten stoppen?

Ja, dat kan ik bevestigen. Er zijn geen landelijke cijfers bekend. Onlangs is wel door het Hoger Onderwijs Persbureau een inventarisatie gemaakt.2 Dit levert een gedifferentieerd beeld op. Buiten Rotterdam lijkt het probleem minder vaak voor te komen maar uniek is Rotterdam in dit opzicht niet.
Vraag 3

Klopt het dat de studenten niet kunnen aangeven dat het collegegeldkrediet dat ze bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) hebben aangevraagd rechtstreeks wordt overgemaakt naar de onderwijsinstelling? Zo ja, wat is de reden hiervoor?

Ja. Collegegeld betalen studenten aan hun onderwijsinstelling. Daardoor zijn studenten zich bewust van de kosten van onderwijs en leren zij financiële verantwoordelijkheid dragen. Op basis van dit uitgangspunt maakt DUO het collegegeldkrediet over aan de student, zoals vastgelegd in wet- en regelgeving.
Vraag 4

Bent u bereid te kijken naar mogelijkheden om het collegegeldkrediet voortaan rechtstreeks van DUO naar de onderwijsinstelling te laten overmaken om te voorkomen dat studenten niet kunnen studeren, zo nee waarom niet?

Ik ben er niet van overtuigd dat juist deze jongeren, die hun financiële huishouding niet op orde hebben, gebruik zouden maken van deze mogelijkheid. Daarnaast zouden de administratieve lasten voor zowel de instellingen als DUO fors toenemen. In 2016 maakten gemiddeld circa 124.000 studenten gebruik van het collegegeldkrediet.
Het gaat hier om studenten met serieuze schuldenproblemen. Dit is een weerbarstige problematiek waarvoor geen simpele, snelle oplossing voorhanden is. Naar mijn overtuiging zijn deze studenten eerder gebaat bij ondersteuning door schuldhulpverleners en versterking van hun financiële vaardigheden. Mijn ambtenaren zullen samen met de collega’s van SZW in overleg treden met de NVVK, de branchevereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren, met als doel te bezien hoe we ervoor kunnen zorgen dat deze kwetsbare groep de weg naar de schuldhulpverlening vindt en passende ondersteuning krijgt.
Vraag 5

Moet hiervoor de wet op het hoger onderwijs worden aangepast? Zo ja, is het mogelijk om te kijken naar een oplossing in de tussenliggende tijd vanwege de tijd die met nieuwe wetgeving is gemoeid? Zo nee, waarom niet?

Ja, dit vergt wetswijziging. Zie verder het antwoord op vraag 4.

8 mei 2017 - 19 juni 2017

42 dagen

Het bericht dat ruim 300 studenten de Hogeschool Rotterdam hebben verlaten vanwege openstaande collegegeldschulden
	Frank Futselaar
	Jet Bussemaker (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (PvdA)

Bronnen

1. https://profielen.hr.nl/2017/geldzorgen-belemmeren-studiesucces/

Vraag 1

Deelt u de mening dat het uiterst zorgwekkend is dat afgelopen september maar liefst 306 studenten de Hogeschool Rotterdam verlieten vanwege een openstaande collegegeldschuld?1

Ja. Wanneer studenten door hun onderwijsinstelling vanwege een betalingsachterstand op het collegegeld worden uitgeschreven en hun studie moeten staken, dan verdient dat inderdaad de volle aandacht, op de eerste plaats van de instelling en de student zelf. Een inschrijving is volgens de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW) pas geldig indien het collegegeld is of wordt voldaan, dus als het betaald is of wanneer er een betalingsregeling is afgesproken (WHW, art. 7.37, lid 2). Een instellingsbestuur kan de inschrijving van de student beëindigen nadat hij is aangemaand en stelt hier regels voor op (WHW, art 7.42 leden 2 en 4). Wanneer een student niet wil betalen, dan is uitschrijving een optie.
Wanneer een student wel wil maar niet kan betalen, dan is er een andere situatie. Ik ga ervan uit dat de instelling en de student samen een oplossing vinden voor een betalingsachterstand en een betalingsregeling treffen, zeker wanneer er sprake is van bijzondere en persoonlijke omstandigheden. Studenten kunnen over voldoende middelen beschikken. Aan studiefinanciering kunnen zij inclusief het collegegeldkrediet nu € 1.033,01 per maand opnemen. Wanneer de student moeite heeft om zijn betalingsverplichtingen -aan de onderwijsinstelling en ook in bredere zin- te voldoen, kan de (gemeentelijke) schuldhulpverlening mogelijk een oplossing bieden, zodat de student zijn studie kan voortzetten.
Vraag 2

Wat is er de oorzaak van dat dit aantal op de Hogeschool Rotterdam is verdubbeld ten opzichte van twee jaar geleden (toen het nog 151 studenten betrof) en dat het gemiddelde schuldbedrag is gestegen van € 1.203,– in 2014 naar € 1.560,– in 2016?

Ik heb navraag gedaan bij de Hogeschool Rotterdam. De precieze oorzaak van de stijging ten opzichte van twee jaar eerder is niet bekend. De oorzaak zou kunnen liggen in het feit dat aan deze instelling relatief veel studenten uit de lagere inkomenscategorie zijn ingeschreven en relatief veel studenten met een schuldenproblematiek. Decanen en docenten signaleren dat die problemen spelen. De Hogeschool Rotterdam ziet de schuldenproblematiek als een maatschappelijk probleem dat zij slechts ten dele kunnen helpen oplossen. Dat ben ik met hen eens.
Vraag 3

Is u bekend hoeveel studenten in Nederland een hogeschool of universiteit verlaten vanwege collegegeldschuld? Zo nee, wilt u dat op zo kort mogelijke termijn onderzoeken? Zo ja, hoe beoordeelt u deze cijfers?

Nee, er zijn geen landelijke cijfers bekend. Onlangs is wel door het Hoger Onderwijs Persbureau een inventarisatie gemaakt. Dit levert een gedifferentieerd beeld op. Bij de groep studenten die wel willen maar niet kunnen betalen, gaat het veelal om studenten met serieuze schuldenproblemen. Mijn ambtenaren zullen samen met de collega’s van SZW in overleg treden met de NVVK, de branchevereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren, met als doel te bezien hoe we ervoor kunnen zorgen dat deze kwetsbare groep zo nodig de weg naar de schuldhulpverlening vindt en passende ondersteuning krijgt.
Vraag 4

Deelt u de mening dat de hoge collegegelden mede een belangrijke oorzaak zijn van deze collegegeldschulden?

Nee, die mening deel ik niet. Dankzij het collegegeldkrediet kunnen studenten altijd over voldoende middelen beschikken om het collegegeld te voldoen. Dit lijkt vooral een probleem van onvoldoende financiële zelfredzaamheid van een specifieke groep studenten. Zie ook het antwoord op vraag 3.
Vraag 5

Acht u de schatting van de Hogeschool Rotterdam reëel dat het aantal studenten met financiële stress ongeveer tien procent is? Zo ja, deelt u de mening dat dit alarmerend is? Zo nee, op grond van welke feiten komt u tot deze andere inschatting?

Ja, deze inschatting is reëel. Uit de Monitor beleidsmaatregelen blijkt dat 13 procent van de Nederlandse studenten in 2015–2016 serieuze financiële moeilijkheden ervaart (figuur 8.42). Volgens Nibud heeft van alle huishoudens in Nederland een op de vijf huishoudens dusdanig ernstige betalingsachterstanden dat er sprake is van betalingsproblemen.
Vraag 6

Bent u ermee bekend dat studiesucces afneemt als gevolg van financiële stress? In hoeverre bent u bereid aanvullende maatregelen te doen om deze problematiek onder studenten te helpen op te lossen?

Financiële stress is niet bevorderlijk voor studieprestaties. Samen met de onderwijsinstellingen en instanties als het Nibud blijf ik op zoek naar manieren om de financiële zelfredzaamheid van studenten verder te versterken. Dit is een weerbarstige problematiek waarvoor geen simpele, snelle oplossing voorhanden zijn. Zie ook het antwoord op vraag 3.
Vraag 7

Bent u bereid de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW) zo aan te passen dat het mogelijk wordt dat studenten met een collegegeldkrediet de mogelijkheid hebben om de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) te verzoeken het collegegeld rechtstreeks over te maken aan de onderwijsinstelling, om daarmee de studenten te ontlasten en het risico op uitval te verminderen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Ik ben er niet van overtuigd dat juist deze jongeren, die hun financiële huishouding niet op orde hebben, gebruik zouden maken van deze mogelijkheid. Daarnaast zouden de administratieve lasten voor zowel de instellingen als DUO fors toenemen. In 2016 maakten gemiddeld circa 124.000 studenten gebruik van het collegegeldkrediet. Zoals gezegd in antwoord op vraag 3, is deze groep naar mijn overtuiging eerder gebaat bij ondersteuning door schuldhulpverleners en bij versterking van hun financiële vaardigheden.

28 april 2017 - 6 juni 2017

39 dagen

Het bericht dat de helft van de Vlaamse promovendi kampt met psychische gezondheidsklachten
	Frank Futselaar
	Jet Bussemaker (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (PvdA)

Bronnen

1. http://www.scienceguide.nl/201704/psychische-gezondheid-promovendi-in…
2. http://www.folia.nl/actueel/101083/meer-dan-een-op-drie-uva-promovend…
3. http://www.scienceguide.nl/201704/maak-vaart-met-onderzoek-gezondheid…
4. https://www.vawo.nl/werkdruk-enquete-werkdruk-op-universiteiten-ongez…

Vraag 1

In hoeverre ziet u het Vlaamse onderzoek onder promovendi als een bevestiging van een eerder onderzoek van het UvA-promovendinetwerk UvAPro, waaruit blijkt dat 36,5 procent van de promovendi aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) mogelijk klinisch depressief is?1 2

Verschillende landen hebben enquêtes of studies uitgezet om werkgerelateerde gezondheidsproblemen bij promovendi te inventariseren. Wat dat betreft ligt het Vlaamse onderzoek in lijn met het eerdere onderzoek aan de UvA.
Vraag 2

Sluit u uit dat ook in Nederland promovendi op grote schaal psychische gezondheidsklachten kunnen hebben en dat er een verband is met de ervaren hoge werkdruk? Kunt u uw antwoord toelichten?

Uiteraard zijn psychische gezondheidsklachten niet alleen te herkennen in Vlaanderen en kunnen ook in Nederland promovendi te maken hebben met spanningsklachten. Een hoge werkdruk die wordt ervaren, kan daarmee in verband staan. De ervaren werkdruk is het gevolg van de door de werkgever gecreëerde arbeidsomstandigheden, waarbij de verantwoordelijkheid voor het verbeteren van deze omstandigheden bij de werkgever zelf ligt. Daarnaast kunnen andere oorzaken geestelijke gezondheidsklachten als gevolg hebben. Zo kan een promovendus afkomstig uit het buitenland spanningen ervaren in relatie tot de noodzakelijke aanpassingen aan de Nederlandse samenleving of in relatie tot het leren van een vreemde taal tijdens de promotie.
Overigens lijkt voor veel promovendi te gelden, dat ze in hun leven – en hun onderzoek sterk gefocust zijn op het doel om carrière te maken binnen de academische wereld na hun promotie. In mijn brief aan de Tweede Kamer van 11 januari 2017 (Kamerstuk 31 288, nr. 569) beschrijf ik ook dat de academische cultuur vooral gericht is op een wetenschappelijke loopbaan op basis van geboekte onderzoeksresultaten. De druk om zoveel mogelijk publicaties op naam te hebben kan een verkeerde prikkel opleveren. Het kan ertoe leiden dat veel universitaire medewerkers zich zo veel mogelijk op onderzoek richten. Soms vatten zij het onderwijs op als een verplichting die ten koste van hun onderzoek gaat, soms gaat onderwijs ze aan het hart maar zijn ze voor hun carrièreverloop min of meer gedwongen om het onderzoek te laten prevaleren. Dit leidt af en gaat ten koste van de goede verbinding tussen onderwijs en onderzoek. Ik kan me voorstellen dat dit ook kan leiden tot een te hoge werkdruk en psychische gezondheidsklachten.
Ik pleit er in mijn brief aan de Tweede Kamer voor aantrekkelijke loopbaanperspectieven door zinvolle combinaties van taken te ontwikkelen, bijvoorbeeld onderwijs met onderzoek of onderzoek met bestuurlijke taken. In deze context houdt dat ook in dat promovendi kunnen worden voorbereid op een loopbaan buiten de universiteit en dat ze daarin door de universiteit worden ondersteund in hun begeleiding. Ik onderschrijf dan ook in de Kamerbrief de wens van De Jonge Akademie en het Promovendi Netwerk Nederland dat instellingen goede afspraken maken over een verdere professionalisering van de begeleiding van promovendi, met een standaard begeleidingsplan waaraan zowel promovendi als begeleiders zich committeren. Daarin is een evenwichtige balans cruciaal met betrekking tot de toe te wijzen taken om te voorkomen dat een te hoge werkdruk kan leiden tot psychische gezondheidsklachten.
Vraag 3

Deelt u de mening dat het Vlaamse onderzoek onder promovendi een aanleiding zou moeten zijn ook in Nederland versneld grootschalig landelijk onderzoek te doen naar psychische gezondheidsklachten onder promovendi? Zo ja, op welke termijn kan dat onderzoek plaatsvinden?

Het Vlaamse onderzoek kan als eye-opener dienen voor de Nederlandse instellingen. Ik zie het als de verantwoordelijkheid van de instellingen om te bepalen of een landelijk onderzoek nodig is naar eventuele werkgerelateerde psychische gezondheidsklachten onder hun werknemers in het algemeen en onder promovendi in het bijzonder.
Overigens heeft SoFoKles in januari 2017 het rapport «Werkdruk en prestatiedruk van wetenschappelijk personeel: Een nadere analyse op basis van de MTO’s» gepubliceerd.3 In dit rapport is op basis van gegevens uit de medewerkersonderzoeken aan elf universiteiten nagegaan hoe de resultaten van de eerdere verkenning over prestatiedruk nader zijn te onderbouwen en in te kleuren aan de hand van de begrippen werkdruk en werkstress. Uit de analyses blijkt dat hoogleraren, UHD’s en UD’s meer werkdruk ervaren dan de andere functiecategorieën (docenten, (contract)onderzoekers, postdocs en promovendi), maar bij de werkstress zijn het met name de promovendi die het hoogst scoren. Werkstress kan op langere termijn leiden tot psychische gezondheidsklachten, ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid, een verstoorde werk-privébalans en minder arbeidstevredenheid of -motivatie.
In de cao-onderhandelingen van de universiteiten is overeengekomen dat iedere universiteit vóór eind 2017 een werkplan over werkdruk en duurzame inzetbaarheid opstelt in samenspraak met het Lokaal Overleg. Ik ga ervan uit dat hierin ook aandacht wordt gegeven aan het voorkomen van psychische gezondheidsklachten als gevolg van een te hoge werkdruk.
Vraag 4

In hoeverre wordt een dergelijk landelijk onderzoek «gehinderd door een gebrek aan urgentie en financiële dekking» en «gesteggel over wie de rekening betaalt», zoals het Promovendi Netwerk Nederland stelt?3 Deelt u de mening dat dit nooit redenen mogen zijn om een dergelijk onderzoek geen doorgang te laten vinden? Bent u bereid het voortouw te nemen om dit onderzoek uit te laten voeren?

Als zich onder werknemers werkgerelateerde psychische gezondheidsklachten voordoen, moeten die serieus worden genomen. In het antwoord bij vraag 3 zie ik het als de verantwoordelijkheid van de instellingen te onderzoeken of de werkdruk bij promovendi of andere groepen medewerkers leidt tot psychische gezondheidsklachten. Ook wordt in bovengenoemd antwoord verwezen naar de analyses die al zijn gemaakt en de afspraak die in het kader van de cao-onderhandelingen is gemaakt dat universiteiten een werkplan opstellen gericht op vermindering van de werkdruk. Daaruit blijkt dat instellingen zich bewust zijn van hun verantwoordelijkheid voor goed werkgeverschap en dat ze ook daarin willen investeren.
Bij de cao-afspraak is erop gewezen dat het van belang is dat universiteiten de faculteiten en diensten betrekken bij het opstellen van dit plan, zodat zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met de diverse omstandigheden op verschillende afdelingen. Bij de uitwerking van interventies gericht op werk- en prestatiedruk is het immers van belang dat optimaal rekening wordt gehouden met relevante lokale omstandigheden. Het werkplan dat in samenspraak met het Lokaal Overleg wordt opgesteld biedt ruimte aan faculteiten en diensten om zelf de plannen verder vorm te geven naar gelang de behoeften en omstandigheden binnen de faculteiten en diensten.
Vraag 5

Kunt een uitgebreide reactie geven op de uitkomsten van het FNV en het onderzoek van de Vakbond voor de Wetenschap (VAWO) eerder dit jaar, waaruit blijkt dat bijna 7 van de 10 medewerkers van de Nederlandse universiteiten de werkdruk hoog tot zeer hoog ervaart?4 Kunt u daarbij ingaan of u de uitkomsten van dit onderzoek erkent of onderschrijft en wat uw concrete voorstellen zijn om deze door universiteitsmedewerkers ervaren werkdruk te verminderen?

FNV heeft dit onderzoek eind 2016 laten uitvoeren door onderzoeksbureau Totta Research. Ruim 2.500 medewerkers van alle universiteiten deden mee aan het onderzoek, zowel wetenschappelijk als ondersteunend personeel. Een werkbelevingsonderzoek van SoFoKles over werk- en prestatiedruk onder 6.478 medewerkers van zeven universiteiten, geeft een iets ander beeld. (Verkenning in het WO: Prestatiedruk onder wetenschappelijk personeel, januari 2016.) Van het wetenschappelijk personeel vindt 56,4 procent de werkdruk goed, 41,8 procent (veel) te hoog en minder dan 2 procent (veel) te laag. Vergeleken met hun jongere collega’s (<35 jaar) geven medewerkers in de leeftijd van 35 tot 60 jaar vaker aan dat de werkdruk (veel) te hoog is.
Ik erken uiteraard de uitkomsten van deze onderzoeken, maar ik zie het als de verantwoordelijkheid van de instellingen om voorstellen te ontwikkelen die de werkdruk bij hun medewerkers verminderen. Ik ben dan ook verheugd dat dit thema door hen is opgepakt. In de cao-onderhandelingen van de universiteiten is door alle partijen geconstateerd dat medewerkers ervaren dat de werk- en prestatiedruk de afgelopen jaren is toegenomen. Om die reden is ook afgesproken dat de universiteiten een werkplan opstellen om de werk- en prestatiedruk te verminderen. Ook is in dit verband afgesproken dat de aanbevelingen uit het SoFoKleS-rapport over werk- en prestatiedruk aan de universiteiten worden voorgelegd.
Verder heeft SoFoKleS aangekondigd in 2017 een stakeholdersmeeting te organiseren om meer inzicht te krijgen in deze materie en te bezien welke vervolgstappen nodig kunnen zijn.

26 april 2017 - 23 mei 2017

27 dagen

De oproep om een gezonde voedselomgeving te bevorderen
	Antje Diertens (D66), Tjeerd de Groot (D66), Paul van Meenen (D66)
	Martin van Rijn (staatssecretaris volksgezondheid, welzijn en sport) (PvdA), Martijn van Dam (staatssecretaris economische zaken) (PvdA)

Bronnen

1. https://www.nrc.nl/nieuws/2017/04/25/gemeentes-moeten-invasie-fastfoo…
2. Kamerstuk 32 793 nr. 183.
3. http://www.voedselagenda.nl/app/uploads/2017/01/Slotverklaring-voedse…

Vraag 1

Wat vindt u van de oproep van 12 voedselwetenschappers gedaan in NRC Handelsblad van 25 april jl.?1

De boodschap van de briefschrijvers om de gezonde keuze de gemakkelijke keuze te willen laten zijn onderschrijf ik volledig. Dit betekent dat de omgeving daar een belangrijke rol in speelt. Het kabinet ondersteunt daarom de beschreven ambitie om een gezonde omgeving te bewerkstelligen volledig en zet zich hiervoor in (Landelijke nota gezondheidsbeleid, Kamerstuk 32 793, nr. 204 en Voedselagenda voor veilig, gezond en duurzaam voedsel, Kamerstuk 31 532, nr. 156). Zo zijn inmiddels al meer dan 120 gemeenten betrokken bij de «Jongeren Op Gezond Gewicht» aanpak om zich van daaruit in te zetten voor een gezondere omgeving.
Vraag 2

Klopt het dat Dunkin’ Donuts het plan zou hebben vestigingen te openen in scholen en ziekenhuizen? Zijn bij u andere fastfoodketens met dergelijke voornemens bekend? Wat vindt u daarvan?

In het beleid voor een gezonde omgeving en een gezonde leefstijl voor kinderen en volwassenen wordt nauw samengewerkt met een groot aantal van de genoemde personen en organisaties. Zo werken de sectororganisaties van het onderwijs (de PO-, VO- en MBO raad) constructief samen met gezondheidsgerelateerde organisaties (o.a. GGD GHOR Nederland en het RIVM) op de ambities van Gezonde School (Kamerstuk 31 899, nr. 28). Met een aantal van de ondertekenaars is in dit kader ook gesproken over de invulling van het voedseleducatieprogramma Jong Leren Eten (Kamerstuk 31 532, nr. 169). Uiteraard zijn het Voedingscentrum, verschillende universiteiten en de VNG en verschillende ondertekenaars van de oproep als belangrijke partners nauw betrokken bij deze of andere programma’s gericht op een gezonde omgeving of een gezonde leefstijl.
Het is belangrijk dat wanneer een school inzet op gezonde voeding, dit op integrale wijze doet. De Gezonde School aanpak biedt hier handvatten voor. Voor het Voortgezet Onderwijs (VO) kan dit bijvoorbeeld betekenen om het eigen beleid en het aanbod in de schoolkantine te betrekken. Hierin is de afgelopen jaren veel bereikt: een aantal jaren terug was een gezonde kantine nog echt een uitzondering in het onderwijs. Door middel van expertise van het Voedingscentrum en nauwe betrokkenheid van het onderwijs zijn alle scholen inmiddels benaderd en geadviseerd. Dit heeft er toe geleid dat ongeveer een derde van de schoolkantines in het VO een gezonder aanbod heeft. En het blijft voorzien in een behoefte: alleen al in 2016 zijn 400 schoolkantines in het VO en MBO beloond met een schaal van het Voedingscentrum. Maar we zijn er nog niet: daarom zal ook hierop inzet gecontinueerd worden.
Vraag 3

Hoe ziet u de eventuele vestiging van een fastfoodketen op een school in relatie tot de aangenomen motie over het gezond maken van alle schoolkantines per 1-1-20172?

Voor zover bekend is er momenteel geen sprake van een eventuele vestiging van Dunkin» Donuts of een (andere) fastfoodketen in scholen en ziekenhuizen.
Het beleid is, binnen verschillende domeinen, gericht op het stimuleren van een gezond aanbod in plaats van het voorkomen van bepaalde ketens. Hierbij wordt actief ingezet op het aansluiten bij de behoefte binnen die domeinen, zoals het onderwijs, sportverenigingen en catering. Dit vindt plaats via verschillende programma’s, zoals het brede programma Gezonde School, specifiek voor voeding Jong Leren Eten, het programma Gezonde Schoolkantine van het Voedingscentrum en het Akkoord Gezonde Voeding op Scholen en het programma Team: Fit van JOGG. De resultaten van deze programma’s laten zien dat deze aanpak werkt. In de beantwoording van vraag 2 heb ik aangegeven wat bereikt is op schoolkantines. Tevens laten cateraars en aanbodleverende partijen in het onderwijs zien dit thema ook belangrijk te vinden: een groot aantal partijen hebben zich gecommitteerd aan een gezond aanbod via het Akkoord Gezonde Voeding op Scholen. Hieruit kan geconcludeerd worden dat een gezond voedingsaanbod voor leerlingen door scholen en aanbodleverende partijen juist als een belangrijk onderdeel van hun eigen verantwoordelijkheid wordt gezien.
Vraag 4

Hoe verhoudt volgens u de slotverklaring van de Voedseltop – «We maken de gezonde keuze makkelijker en aantrekkelijk. Voor consumenten moet het mogelijk zijn om lekker en gezond te eten door gezond aanbod in de schappen van de supermarkt, in de horeca, in zorginstellingen, onderweg, op het werk, op school en bij de sportclub»3 – zich tot de in de oproep geuite trend?

Zie antwoord vraag 3.

26 april 2017 - 26 juni 2017

61 dagen

De Sint Maartenschool in Ubbergen
	Paul van Meenen (D66)
	Sander Dekker (staatssecretaris onderwijs, cultuur en wetenschap) (VVD)

Bronnen

1. NRC, 22 april 2017
2. Kamerstuk 34 550-VIII, nr. 128

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «De kinderen van de Maartenschool», waarin het verhaal wordt beschreven van leerlingen met een beperking, die passend onderwijs krijgen op de Sint Maartenschool?1

Ja.
Vraag 2

Klopt het dat de Maartenschool – nog steeds – een derde van het personeel zal moeten ontslaan als gevolg van de invoering van passend onderwijs? Wat betekent dit voor het onderwijs en zorg voor de kinderen op deze school?

De Sint Maartenschool biedt speciaal onderwijs voor leerlingen met een ziekte of handicap. Deze leerlingen hebben vaak ook (medische) zorg of jeugdhulp nodig. Voor een groot deel werd dat tot nu toe betaald door de school. Voor de invoering van passend onderwijs werden veel leerlingen namelijk op basis van residentiële plaatsing direct ingeschreven bij de school met een middelhoge of hoge onderwijsbekostiging, zonder indicatie. De Sint Maartenschool bekostigde vanuit dit budget ook veel zorg voor de leerlingen.
In de afgelopen periode heeft het samenwerkingsverband de behoefte aan onderwijsondersteuning van de leerlingen opnieuw bepaald. Voor een groot deel van de leerlingen van de Sint Maartenschool is geconcludeerd dat zij ook met minder ondersteuning, in grotere klassen onderwijs kunnen volgen. Daarom is er een lagere bekostiging voor deze leerlingen vastgesteld.
Dat neemt niet weg dat voor een aantal leerlingen ook (medische) zorg of jeugdhulp nodig blijft in onderwijstijd. Deze zorg kan worden georganiseerd en bekostigd uit de Wet langdurige zorg, de Jeugdwet en/of de Zorgverzekeringswet. Samen met de Staatssecretaris van VWS vind ik het van groot belang dat er op korte termijn afspraken worden gemaakt met de betrokken organisaties in de regio om ook de (medische) zorg voor de leerlingen te kunnen waarborgen. Ook de gemeenten zijn betrokken en hebben aangegeven invulling te willen geven aan hun verantwoordelijkheden voor (de financiering van) jeugdhulp op de Sint Maartenschool.
Zoals ik eerder aan de Kamer heb gemeld, heeft het schoolbestuur een sociaal plan opgesteld, met als uitgangspunt dat zoveel mogelijk medewerkers van werk naar werk worden begeleid.2 In het plan is nog niet opgenomen hoe het onderwijs en de zorg georganiseerd worden vanaf komend schooljaar. Er zijn daardoor veel vragen bij ouders.
Op 12 mei 2017 heeft een bestuurlijk overleg plaatsgevonden met onder meer de betrokken wethouders, schoolbestuur, samenwerkingsverband en vertegenwoordigers van het Ministerie van OCW. In het overleg is afgesproken dat er een plan van aanpak wordt opgesteld waarin staat hoe het onderwijs en de zorg worden georganiseerd en betaald vanaf het nieuwe schooljaar. De gemeente Nijmegen heeft een procesbegeleider aangesteld om ervoor te zorgen dat het plan er zo snel mogelijk ligt zodat aan de ouders, leraren en bovenal de leerlingen van de Sint Maartenschool voor de zomer duidelijkheid geboden kan worden. Op 9 juni heeft een vervolgoverleg plaatsgevonden waarin verkennend is gesproken over de oplossingsrichting. Voor het einde van dit schooljaar worden de ouders en het personeel daarover geïnformeerd.
Vraag 3

Herinnert u uw uitspraak tijdens een algemeen overleg in februari 2017, dat «kinderen niet de dupe mogen worden en niet tussen wal en schip mogen vallen»? 2

Ja. Ik heb de situatie in de regio daarom nauwlettend gevolgd. Ook zijn medewerkers van OCW en VWS betrokken bij het proces om in de regio tot oplossingen te komen voor de invulling van het onderwijs en de (medische) zorg en jeugdhulp op school.
Vraag 4

Welke acties heeft u in de tussentijd ondernomen om onderwijs en zorg, en de betaling hiervan, aan elkaar te koppelen?

In de regio’s Breda en Haarlem is met alle betrokken partijen (onderwijs, ouders en jeugdhulp/ zorg) een analyse gemaakt van de knelpunten die worden ervaren. Vervolgens is besproken hoe die punten opgelost kunnen worden en wie daarvoor wat moet doen. Hierbij is het stroomschema gebruikt dat in januari is gepubliceerd op de website passendonderwijs.nl. De oplossingsrichtingen die in deze casussen worden uitgewerkt, worden beschreven en gedeeld zodat ook andere scholen daar gebruik van kunnen maken. Doel van de acties is om de inzet van jeugdhulp en zorg op school te vereenvoudigen.
Vraag 5

Wat gaat u doen om te voorkomen dat leerlingen van de Sint Maartenschool de dupe worden van de veranderingen in passend onderwijs, en op welke termijn?

Het uitgangspunt is en blijft dat alle leerlingen een passend aanbod voor onderwijs en zorg krijgen. De organisaties die betrokken zijn bij de Sint Maartenschool geven zo snel mogelijk duidelijkheid aan personeel, leerlingen en ouders over het onderwijs en de zorg aan de leerlingen van de school voor het nieuwe schooljaar. De communicatie naar alle belanghebbenden maakt onderdeel uit van het plan van aanpak. Ik stel vast dat ieders inzet er op gericht is om voor de zomervakantie helderheid te bieden.
Uiteraard blijf ik de ontwikkelingen bij de Sint Maartenschool de komende periode volgen. Zie ook het antwoord op vraag 2.

Titel

Status

Indiener (persoon)

Indiener (partij)

Onderwerpen

2515 kamervragen gevonden

beantwoord onbeantwoord uitgesteld

Alle

9 juni 2017 - 10 juli 2017

31 dagen

Harm Beertema (PVV)

Jet Bussemaker (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (PvdA)

Bronnen

Vraag 1

Vraag 2

Vraag 3

8 juni 2017 - 26 juni 2017

18 dagen

Sander Dekker (staatssecretaris onderwijs, cultuur en wetenschap) (VVD)

Bronnen

Vraag 1

Vraag 2

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

Vraag 6

Vraag 7

Vraag 8

Vraag 9

Vraag 10

Vraag 11

Vraag 12

Vraag 13

8 juni 2017 - 10 juli 2017

32 dagen

Roelof Bisschop (SGP)

Jet Bussemaker (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (PvdA)

Bronnen

Vraag 1

Vraag 2

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

Vraag 6

8 juni 2017 - 30 juni 2017

22 dagen

Jet Bussemaker (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (PvdA)

Bronnen

Vraag 1

6 juni 2017 - 23 augustus 2017

78 dagen

Lodewijk Asscher (viceminister-president , minister sociale zaken en werkgelegenheid) (PvdA)

Bronnen

Vraag 1

Vraag 2

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

Vraag 6

Vraag 7

Vraag 8

Vraag 9

Vraag 10

2 juni 2017 - 12 juli 2017

40 dagen

Lisa Westerveld (GL)

Sander Dekker (staatssecretaris onderwijs, cultuur en wetenschap) (VVD)

Vraag 1

Vraag 2

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

2 juni 2017 - 12 juli 2017

40 dagen

Harm Beertema (PVV)

Jet Bussemaker (minister onderwijs, cultuur en wetenschap) (PvdA)

Bronnen

Vraag 1

Vraag 2