Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Blokkade Jemen heeft volgens VN catastrofale gevolgen»?1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat er hongersnood dreigt voor zeven miljoen inwoners van Jemen in een van de ergste humanitaire crises ooit als de zee- en luchthavenblokkades niet worden opgeheven?

Ja. In Jemen zijn 17 miljoen mensen afhankelijk van voedselhulp, waarvan 7 miljoen mensen dreigen af te glijden naar hongersnood. Indien humanitaire toegang tot Jemen niet onmiddellijk geheel wordt hersteld, is het risico groot dat mensen niet op tijd met voedselhulp kunnen worden bereikt.

Vraag 3

Klopt het dat door de zee- en luchthavenblokkades de strijd tegen cholera in Jemen in gevaar komt? Kunt u aangeven of de inschatting van 9.000 cholera-gevallen en 2.000 doden klopt en wat de prognose is als hulpgoederen niet op de juiste plek kunnen komen?

Ja. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) rapporteert meer dan 900.000 cholera-besmettingen en bijna 2.200 doden. Sinds het begin van de blokkade hebben verschillende transporten met medische bevoorrading Jemen niet kunnen bereiken. Omdat de voorraden in het land zelf niet groot zijn, zullen op termijn minder mensen behandeld kunnen worden en meer mensen besmet raken met cholera of andere ziektes, zoals difterie. Het Internationale Rode Kruis (ICRC) geeft aan dat in drie steden de water- en rioolsystemen niet meer functioneren door het gebrek aan brandstof. Hierdoor hebben 1 miljoen mensen geen toegang meer tot schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen.

Vraag 4

Wat betekent deze blokkade voor de beschikbaar gestelde noodhulp en noodhulpgelden vanuit Nederland? Kunt u uw antwoord toelichten?

Nederland heeft in 2017 bijna 23 miljoen euro besteed aan humanitaire hulp voor de slachtoffers van het conflict in Jemen, via verschillende humanitaire organisaties, met name de country based pooled fund van de VN, het Rode Kruis, het Wereldvoedselprogramma en de Dutch Relief Alliance.Deze organisaties besluiten vervolgens zelf hoe deze middelen het meest effectief ingezet kunnen worden. De blokkade heeft grote impact op de noodhulpverlening: prijzen van benzine en water zijn sterk gestegen, humanitaire staf is gestrand, voorraden raken op en nieuwe bevoorrading kan het land niet bereiken.

Vraag 5

Heeft u zich, met inachtneming van de motie-Ten Broeke2, in internationaal verband voldoende kunnen inzetten om manieren te vinden om voedsel en hulpgoederen door de zee- en luchthavenblokkades bij Jemen heen te krijgen? Zo ja, welke stappen heeft u hiertoe gezet? Zo nee, welke stappen overweegt u te nemen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Nederland heeft in EU verband samen met gelijkgezinde landen gepleit voor een sterke EU verklaring over de Saoedische blokkade. EU Commissaris voor Humanitaire hulp en Crisismanagement Stylianides en EU Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid Mogherini brachten daarop op 11 november en 21 november verklaringen uit. Nederland zal de ontwikkelingen nauwgezet blijven volgen en heeft veelvuldig contact met humanitaire organisaties over de impact van de Saoedische blokkade. Zo lang de blokkade voortduurt, zal Nederland in EU verband aandacht blijven vragen voor de humanitaire gevolgen. Op 22 november kondigde de Coalitie onder leiding van Saoedi-Arabië aan dat de haven van Hodeidah en het vliegveld van Sana’a zouden worden heropend voor humanitaire goederen. Op moment van schrijven is nog niet bevestigd dat dit inderdaad het geval is. Nederland blijft in de gaten houden of deze aankondiging volledig geëffectueerd zal worden en zal druk blijven uitoefenen indien dit niet het geval is. Het kabinet is voornemens om ook het komend lidmaatschap van de Veiligheidsraad te gebruiken om in dergelijke gevallen aandacht te vragen voor de humanitaire aspecten.
Daarnaast heeft Nederland (onlangs) besloten om de bijdrage aan het United Nations Verification and Inspection Mechanism (UNVIM) te verlengen. Dit zou moeten bijdragen aan doorgang van commerciële goederen die per zee worden aangevoerd. Alle partijen dienen volledige medewerking aan UNVIM te verlenen.

Vraag 6

Kunt u de Kamer per brief informeren wanneer het onderzoek naar het in strijd zijn van de blokkade met internationaal recht door de VN is voltooid? Kunt u hierbij toelichten hoe dit betrekking heeft op de door Nederland beschikbaar gestelde noodhulp en noodhulpgelden?

Het zogenoemde Panel of Experts van het Jemen sanctiecomité is voornemens om eind december van dit jaar zijn rapport te finaliseren. Een onderzoek naar het instellen van de huidige blokkade valt onder het mandaat van dit Panel of Experts en zal onderdeel zijn van dit rapport. Op basis van het humanitair oorlogsrecht moeten partijen bij een gewapend conflict onpartijdige humanitaire hulp aan de bevolking in nood doorlaten. Nederland roept, net als onder meer de Secretaris-Generaal van de VN, alle partijen in het conflict dan ook op om de import van zowel commerciële goederen als hulpgoederen niet te belemmeren en hulp te faciliteren. Zie beantwoording vraag 4 wat betreft de door Nederland beschikbaar gestelde noodhulp en noodhulpgelden.

Vraag 1

Wat is uw reactie op de verschrikkelijke situatie in Congo, waarover zowel de Verenigde Naties (VN), die niveau 3 status heeft afgegeven, en het aan hen gelieerde World Food Program alarm slaan?1 2

De humanitaire situatie in de Democratische Republiek Congo (DRC) is uitermate zorgwekkend. De noodsituaties in de Kasaï-regio, Tanganyika en Zuid-Kivu rechtvaardigen dat de VN het hoogste crisisniveau heeft uitgeroepen. De verhoging van het crisisniveau biedt mogelijkheden extra middelen te mobiliseren om zo de urgent benodigde hulp te bieden.

Vraag 2

Staat de Nederlandse regering in contact met de Congolese regering en/of de VN over de crisissituatie in Congo? Zo ja, op welke wijze? Zo nee, waarom niet en bent u bereid dit alsnog te doen?

Het kabinet staat op internationaal en lokaal niveau in nauw contact met de VN en met de Congolese regering over de situatie in de DRC. Het contact over de humanitaire crisis loopt vooral via de VN Humanitaire Coördinator en de humanitaire organisaties zoals UNHCR, WFP en OCHA. Nederland is een actieve speler in de DRC en neemt onder meer deel aan donorbijeenkomsten en monitoringsmissies.

Vraag 3

Welke rol kunnen Nederland en de Europese Unie volgens u spelen om het gebrek aan noodhulp te dichten, wetende dat nog geen 50 miljoen dollar van de volgens de VN benodigde ruim 235 miljoen is opgehaald?

Het totale noodhulpbudget dat de VN nodig heeft in de DRC bedraagt USD 812,6 mln. Hiervan is op dit moment slechts USD 287 mln. (35,4%) beschikbaar gesteld. Nederland droeg in augustus 2.017 EUR 3 mln. bij aan het VN Humanitarian Pooled Fund. Ook draagt Nederland indirect bij, als de op één na grootste donor van het Central Emergency Response Fund (CERF) dat USD 26,5 mln. beschikbaar stelde. De Europese Commissie (DG ECHO) heeft in 2017 tot nu toe EUR 44 mln. beschikbaar gesteld voor noodhulpprogramma’s in de DRC. ECHO organiseert op 28 november 2017 een donorbijeenkomst, waaraan Nederland zal deelnemen, om aandacht te vragen en extra middelen te mobiliseren voor de crisis in de DRC.
Nederland draagt verder bij aan verschillende (regionale) programma’s gericht op het bieden van noodhulp, wederopbouw, het bevorderen van stabiliteit en conflictpreventie in de DRC (EUR 116,6 mln. sinds 2012). Het kabinet zal ook in de toekomst in de DRC bijdragen aan de aanpak van grondoorzaken van conflict via het Addressing Root Causes fonds (EUR 8,2 mln. 2016–2021) en aan noodhulp via de Dutch Relief Alliance, die een noodhulpprogramma in de DRC start.

Vraag 4

Bent u bereid om zich zowel nationaal als in internationaal verband in te zetten voor acute noodhulp? Zo ja, op welke wijze? Zo nee, waarom niet?

Het kabinet zet zich actief in voor acute noodhulp. Een substantieel deel van het noodhulpbudget bestaat uit een bijdrage aan humanitaire partners die dit kunnen besteden daar waar de noden het hoogst zijn: de VN, het Rode Kruis en de Dutch Relief Alliance. Dit stelt hen in staat te kunnen plannen voor de humanitaire respons die nodig is in langdurige crises en geeft hen tegelijk de flexibiliteit om te kunnen inspelen op acute rampen of oplaaiend conflict. Daarnaast houdt het kabinet zelf een deel van het budget vrij voor het verlichten van noden als gevolg van een acute crisis.

Vraag 5

Neemt u bij de herziening van de lijsten van focuslanden en landen waar Nederland een ontwikkelings- en/of hulprelatie mee heeft, landen waar zogeheten vergeten crises spelen mee in uw overweging? Gaat u in specifieke zin Congo meenemen in deze overweging? Kunt u voor beide vragen uw antwoorden toelichten?

Het kabinet herziet op dit moment het landenbeleid in het licht van de nieuwe doelstellingen van het buitenlands beleid om meer focus en effectiviteit aan te brengen. Het kabinet zal zogeheten vergeten crises, zoals de crisis in de DRC, meenemen in die overweging.

Vraag 6

Deelt u de mening dat langlopende conflicten, zoals in Congo, vallen onder de vaak aangehaalde «grondoorzaken van migratie»? Zo nee, kunt u dit toelichten?

De volatiele situatie in de DRC heeft de afgelopen decennia geleid tot grootschalige migratie, zowel binnen de DRC als in de regio. Momenteel zijn 3,9 mln. Congolezen ontheemd en zijn ruim 600.000 Congolezen als vluchteling in de regio geregistreerd. Volgens officiële cijfers verblijven daarnaast ruim 800.000 Congolezen op het Afrikaanse continent als arbeidsmigrant, maar daadwerkelijke cijfers liggen waarschijnlijk hoger. De aanhoudende conflicten in combinatie met de slechte economische en sociale omstandigheden en forse bevolkingsgroei zullen de komende jaren waarschijnlijk leiden tot nog meer migratie vanuit de DRC. Op dit moment worden verreweg de meeste Congolezen opgevangen in de regio en is migratie vanuit de DRC naar Europa beperkt.

Vraag 7

Welke rol dicht u de mijnbouwindustrie, waaronder die gericht op het winnen van kobalt, toe bij het Congolese conflict?3

De mijnbouwindustrie is een voorname bron van inkomsten voor de DRC, maar ook een bron van conflict. Smokkel van goud en andere grondstoffen uit het oosten van Congo faciliteert de activiteiten van gewapende groepen en werkt corruptie en machtsmisbruik in de hand. Zowel de delving van waardevolle conflictmineralen (coltan, tin, wolfraam, goud, diamant) als de grootschalige mijnbouw van koper en kobalt hebben hierdoor een ontwrichtend effect. De overheidscontrole in grote delen van de DRC is gering; een oorzaak, maar ook gevolg van de overvloed aan natuurlijke hulpbronnen. De te verwachten stijging van de vraag naar kobalt (tot 50 keer meer in 2025 dan in 2016 werd geproduceerd), waarvan de meerderheid in de DRC wordt gewonnen, zal in de toekomst een grote rol spelen.
Nederland hoort bij de voorlopers op het gebied van tegengaan van illegale exploitatie van grondstoffen in de DRC. Nederland heeft veel betekend voor mijnbouw in het oosten van Congo door conflictvrije handel in tin te ontsluiten via het Conflict Free Tin Initiative. Nederland ondersteunt voorts het Extractive Industries Transparency Initiative(EITI). Door het traceerbaarheidsprogramma ITSCI zijn nu bijna 800 mijnen, met ongeveer 55.000 mijnwerkers, geregistreerd als conflictvrij.

Vraag 1

Kent u het bericht van de Schone Kleren Campagne dat nog niet alle Nederlandse kledingmerken het nieuwe Bangladesh Veiligheidsakkoord hebben ondertekend?1

Ja.

Vraag 2

Bent u bereid om bij de Nederlandse ondertekenaars van het huidige Bangladesh Veiligheidsakkoord aan te dringen op het uiterlijk in mei 2018 behalen van de doelstellingen?

Op dit moment is de doelstelling van het Veiligheidsakkoord voor 80 procent gerealiseerd. Het akkoord is ondertekend door ruim 200 internationale modemerken. In de veronderstelling dat Nederlandse bedrijven onder het huidige Veiligheidsakkoord niet afwijken van het gemiddelde zullen 90 tot 95 procent van de benodigde verbeteringen in mei 2018 zijn gerealiseerd.
Ik dring via het Convenant voor Kleding en Textiel aan op deelname aan en uitvoering van de doelstellingen van het Veiligheidsakkoord.

Vraag 3

Hoeveel Nederlandse kledingmerken produceren in Bangladesh of importeren in Bangladesh geproduceerde kleding?

Het exacte aantal Nederlandse kledingmerken dat kleding importeert vanuit Bangladesh is niet bekend. Naar schatting 20 procent van de kleding op de Nederlandse markt komt uit Bangladesh.

Vraag 4

Is aansluiting bij het Bangladesh Veiligheidsakkoord een vereiste voor ondertekenaars van het Convenant Duurzame Kleding en Textiel die in Bangladesh produceren? Zo nee, waarom niet?

Aansluiting bij het Bangladesh Veiligheidsakkoord is geen voorwaarde voor deelname aan het Convenant. Wel krijgen alle bedrijven die deelnemen aan het Convenant en waarvoor kleding in Bangladesh wordt gemaakt het advies deel te nemen aan zowel het huidige als het nieuwe Veiligheidsakkoord.
De keuze om niet bij te dragen aan het huidige Veiligheidsakkoord kan in bepaalde situaties worden gebillijkt, bijvoorbeeld als een fabriek in Bangladesh al onder het Veiligheidsakkoord valt en het Nederlandse bedrijf aantoonbaar meer impact kan maken bij andere verbeteringen in hun keten.

Vraag 5

Bent u bekend met de verlenging van het Bangladesh Veiligheidsakkoord dat in mei 2018 in werking zal treden na de deadline van het huidige akkoord? Deelt u de mening dat het van groot belang is dat alle Nederlandse kledingmerken die in Bangladesh produceren dit verlengde akkoord ondertekenen? Welke actie onderneemt u om bedrijven aan te sporen het verlengde akkoord te ondertekenen?

Ja. Het kabinet onderschrijft het belang van ondertekening van het nieuwe Bangladesh Veiligheidsakkoord. De belangrijkste reden is dat de nationale overheid nog niet klaar is om de taak van het Bangladesh Veiligheidsakkoord op een geloofwaardige manier over te nemen. Daarvoor ontbreekt momenteel nog teveel aan expertise, capaciteit en onafhankelijke toezicht. Nederland steunt daarom ook via de International Labour Organization (ILO) de versterking van de capaciteit van de arbeidsinspectie van Bangladesh.
Als deelnemer aan het Convenant voor Kleding en Textiel draagt het kabinet steun voor ondertekening uit. Het kabinet zet zich samen met de andere deelnemers in voor het vergroten van de dekkingsgraad van het Convenant, zodat in 2018 minimaal 50% van de Nederlandse markt onder het Convenant valt. Onder de nieuwe ondertekenaars van het Convenant zullen naar verwachting bedrijven zijn die inkopen in Bangladesh en die dan het dringende advies zullen krijgen het nieuwe Bangladesh Veiligheidsakkoord te ondertekenen.

Vraag 1

Kent u de berichten «Burundese vluchtelingen doodgeschoten in Congo»1 en «Amnesty: Burundi te onveilig voor terugkeer vluchtelingen»?2 Wat is uw reactie op deze berichten?

Ja. Het kabinet is geschokt door het incident en veroordeelt het disproportioneel gebruik van geweld door de Congolese veiligheidsdiensten. Daarnaast deelt Nederland de zorgen van Amnesty International over de veiligheid van terugkerende vluchtelingen.

Vraag 2

Bent u bereid zich aan te sluiten bij de Verenigde Staten en een aantal EU-lidstaten, die het geweld tegen vluchtelingen hebben veroordeeld? Deelt u de mening dat er diplomatieke druk nodig is op de Congolese overheid om het incident te onderzoeken en de daders te berechten? Zo ja, bent u bereid in internationaal verband aan te dringen op diplomatieke druk?

De EU-lidstaten met diplomatieke vertegenwoordigingen in Kinshasa, waaronder Nederland, veroordeelden op 20 september het gebruik van disproportioneel geweld door Congolese veiligheidstroepen tegen Burundese vluchtelingen. Tevens riepen zij de Congolese autoriteiten op een onderzoek naar het incident te starten en de daders te berechten. Zowel de Congolese autoriteiten als de VN Vredesmissie MONUSCO hebben inmiddels een onderzoek gestart. Straffeloosheid in de Democratische Republiek Congo is een structureel probleem en daders gaan te vaak vrijuit. Nederland maakt zich samen met de EU en de VN hard voor grondig onderzoek naar geweldsincidenten en mensenrechtenschendingen in de DRC.

Vraag 3

Deelt u de mening dat de VN-vredesmacht in Congo (MONUSCO) proactief moet optreden tegen het geweld tegen burgers, aangezien deze VN-missie de bescherming van burgers als hoofddoel heeft? Welke mogelijkheden ziet u om de bescherming van burgers te verbeteren? Bent u bereid om bij de VN aan te dringen op betere burgerbescherming in Congo?

Het kabinet meent dat bescherming van burgers één van de hoofdtaken is van MONUSCO. In dit specifieke geval was MONUSCO snel ter plaatste en dwong een staakt-het-vuren af, hetgeen een nog hoger aantal (dodelijke) slachtsoffers heeft kunnen voorkomen. MONUSCO voert een aantal grootschalige hervormingen door die gericht zijn op het verder verbeteren van de bescherming van burgers, o.a. door betere «early warning» en een meer flexibele en snellere inzet van troepen. Nederland steunt deze hervormingen en zal, mede in het kader van het lidmaatschap van de VN Veiligheidsraad in 2018, inzetten op effectieve implementatie er van.

Vraag 4

Bent u bereid binnen de Europese Unie en bij de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR aan te dringen op een verbetering van de humanitaire omstandigheden bij de opvang van Burundese vluchtelingen in omringende landen?

De omringende landen (Rwanda, Tanzania, DRC, Uganda) vangen ongeveer 400.000 Burundese vluchtelingen op. Nederland werkt nauw samen met de UNHCR en bezoekt regelmatig de diverse kampen. Hoewel het leven voor de vluchtelingen in de kampen uiteraard moeilijk is en UNHCR kampt met een tekort aan financiering, voldoen de humanitaire omstandigheden aan de standaarden van de VN.

Vraag 5

Wat is uw reactie op het rapport van Amnesty, waaruit blijkt dat Burundi nog steeds onveilig is ondanks de oproep van de Burundese autoriteiten aan vluchtelingen om terug te keren? Bent u bereid om in internationaal verband aan te dringen op bescherming van de eigen burgerbevolking door Burundi?

UNHCR, Tanzania en Burundi spraken op 31 augustus af dat zij in 2017 de vrijwillige terugkeer van ca. 12.000 vluchtelingen vanuit Tanzania zullen faciliteren. Het kabinet is, net als Amnesty, bezorgd over de veiligheid van deze vluchtelingen en over de capaciteit van Burundi om ze op te nemen. De Burundese overheid benadrukt sinds enkele maanden dat het land veilig is. Hoewel het aantal geweldsincidenten in Burundi is afgenomen, is de veiligheid van terugkerende vluchtelingen niet altijd gegarandeerd. De Burundese overheid voert een repressief beleid tegen politieke tegenstanders en mensenrechtenorganisaties. Vrijwel dagelijks zijn er berichten over verdwijningen en willekeurige arrestaties. Daarbij komt dat vanwege de verslechterde economische situatie, met een gebrek aan deviezen en hoge inflatie, de overheid over onvoldoende middelen beschikt om terugkerende vluchtelingen goed op te vangen. Samen met EU-collega’s dringt Nederland er bij UNHCR en de Burundese autoriteiten op aan dat terugkeer daadwerkelijk vrijwillig plaatsvindt en dat terugkerende vluchtelingen goed opgevangen worden.
Het kabinet is van mening dat een vreedzame uitweg uit de huidige politieke crisis in Burundi een belangrijke voorwaarde is voor verbetering van de veiligheid voor burgers, terugkerende vluchtelingen en politici. Nederland is daarom nauw betrokken bij de bemiddelingspogingen van de oud-president van Tanzania Benjamin Mkapa, onder meer met het initiatief van de Minister van Buitenlandse Zaken om een bijeenkomst te beleggen met Burundi, de VN, de EU en de regionale actoren in de marge van de AVVN. Een belangrijk onderdeel van deze inspanningen is het komen tot afspraken over verbetering van de mensenrechtensituatie en bescherming van burgers in Burundi.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht dat België de hulp aan Palestijnse scholen opschort omdat een van de scholen is vernoemd naar een Palestijns terroriste?1

Ja. In 2012–2013 heeft België de bouw van een Palestijnse school in het zuiden van Hebron ondersteund. Wanneer de school in 2013 aan de lokale gemeenschap werd overgedragen, droeg ze de naam «Beit Awwa Basic Girls school». Later werd de naam gewijzigd, waardoor de school «Dalal Mughrabi Elementary school» werd genoemd. De Belgische regering was niet op de hoogte van deze naamswijziging en benadrukt elke verheerlijking van geweld te veroordelen. België heeft over deze zaak onmiddellijk contact opgenomen met de Palestijnse Autoriteit.
Intussen heeft België twee projecten voor de bouw van Palestijnse scholen opgeschort.

Vraag 2

Vindt u het ook weerzinwekkend dat een school de naam draagt van een terroriste (Dalal Mughrabi) aan wier handen het bloed kleeft van 38 onschuldige burgers, waaronder 13 kinderen?

Het kabinet veroordeelt verheerlijking van geweld. Verheerlijking van geweld is simpelweg onacceptabel. Zie ook antwoorden op de Kamervragen over hetzelfde onderwerp, gesteld op 6 september jl., d.d. 5 oktober jl. (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2017–2018, nr. 115,).

Vraag 3

Kunt u aangeven of er ook Nederlands belastinggeld is gestopt in de school, waarvan het schoollogo bestaat uit de kaart van Israël die wordt onteerd met het hoofd van deze terroriste c.q. kinderbeul?

Nederland geeft geen directe financiering aan scholen, dus ook niet aan deze bewuste school. Er zijn dan ook geen gevallen waarbij na ontvangst van financiering door Nederland, scholen vernoemd worden naar terroristen.

Vraag 4

Zijn bij u Palestijnse scholen bekend die na het binnenharken van Nederlands hulpgeld hun masker hebben afgegooid en zijn overgegaan tot het verheerlijken van terrorisme? Zo ja, heeft u het geld van die scholen teruggevorderd?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Kunt u een overzicht verschaffen van alle Palestijnse scholen die het afgelopen decennium Nederlands hulpgeld hebben ontvangen inclusief de bedragen?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 6

Op welke wijze controleert u of de (mede) door Nederland gefinancierde Palestijnse scholen niet het standaard lespakket hanteren, waarin terroristen worden verheerlijkt en de Israëlhaat flink wordt aangewakkerd?

Nederland, de EU en andere landen binnen de internationale gemeenschap dringen bij beide partijen erop aan dat zij aanzetten tot haat en geweld tegengaan, in lijn met VNVR Resolutie 2334 en de slotverklaring van de MOVP-conferentie in Parijs (15 januari 2017). Het Kwartet concludeerde in diens rapport van juli 2016 dat doorgaan met verheerlijken van geweld een van de trends is die de hoop op vrede ondermijnt. Het kabinet blijft zich dan ook inzetten om aanzetten tot haat of geweld tegen te gaan. Ook besteedt de EU op aandringen van Nederland hier nadrukkelijk aandacht aan. Zo is het een expliciet agenda-onderwerp in het relevante Subcomité onder het interim-- Associatie Akkoord met de Palestijnse Autoriteit. Zie ook antwoorden op de Kamervragen over hetzelfde onderwerp, gesteld op 6 september jl., d.d. 5 oktober jl. (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2017–2018, nr. 115,)

Vraag 7

Deelt u de mening dat er geen cent Nederlandse belastinggeld meer mag gaan naar Palestijnse scholen?

Nee, die mening deelt het kabinet niet.

Vraag 1

Herinnert u zich dat u de Kamer het volgende heeft laten weten: «Het DVI, Dutch Venture Initiative S.A., is een privaatrechtelijke entiteit om marktconform te investeren in risicokapitaalfondsen voor innovatieve ondernemingen. Omdat het privaatrechtelijk is, is aanbesteding van de uitvoering niet nodig.»?1

Ja.

Vraag 2

Kunt u uitleggen waarom er bij de Kamer van Koophandel wel een Nederlandse bv met de naam Dutch Venture Initiative beheer bv ingeschreven heeft gestaan?2

Vraag 3

Bent u ermee bekend dat in de statuten van deze bv staat vermeld dat deze is opgericht met als doel: «het oprichten van, deelnemen in en financieren van... de naar Luxemburgs recht op te richten, dan wel opgerichte rechtspersoon Dutch Venture Initiative II S.A.»? Wat is de exacte rol van deze bv geweest bij de totstandkoming van de privaatrechtelijke entiteit en waarom zijn de jaarverslagen van deze bv niet bekend?

Vraag 4

Heeft u het opzetten van het Dutch Venture Initiative (DVI) gegund aan deze bv?

Vraag 5

Waarom is het DVI eigenlijk naar Luxemburgs recht opgezet? Wie nam nu het initiatief voor oprichting: de genoemde bv of u zelf?

Dutch Venture Initiative S.A. en Dutch Venture Initiative II Sicar S.A. zijn opgericht naar Luxemburg recht omdat het Europees Investeringsfonds in Luxemburg is gevestigd. En een S.A Sicar-structuur gebaseerd op Luxemburgs recht is een herkenbare structuur voor private investeerders. Het initiatief voor oprichting van Dutch Venture Initiative S.A. is genomen door het EIF en PPM Oost.

Vraag 6

Functioneert het Nederlandse Dutch Venture Initiative bv in uw ogen als een zogenaamde brievenbus bv (er zijn geen andere activiteiten genoemd in de statuten) dan wel heeft het zo gefunctioneerd?

Zie antwoord vraag 2 tot en met 4.

Vraag 7

Is deze bv gebruikt om (publiek) vermogen weg te sluizen naar een (buitenlandse) Luxemburgse doelvennootschap? Zo ja, waarom is deze constructie gebruikt en tot welke mogelijk fiscale voordelen heeft dit geleid?

Nee, zie antwoord vraag 2 tot en met 4.

Vraag 8

Kunt u de rol van deze bv verklaren in het licht van uw eigen uitspraken over het aanbestedingsvraagstuk?

Zie antwoord vraag 2 tot en met 4.

Vraag 9

Had de uitvoering van het DVI niet aanbesteed moeten worden?

Nee, DVI is een privaatrechtelijke entiteit die tot doel heeft om marktconform te investeren in risicokapitaalfondsen voor innovatieve ondernemingen en hoeft, net als soortgelijke fondsen die het EIF voor andere Europese landen heeft opgezet, niet te worden aanbesteed.

Vraag 1

Kent u het bericht «Veel stimuleringsgeld Economische Zaken verdwijnt naar het buitenland»?1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat u vanuit het Dutch Venture Initiative (DVI I & II) voor in totaal 60,3 miljoen euro aan investeringen heeft gedaan en dat dit via een hefboom heeft geleid tot een totale investeringsomvang van 480 miljoen euro, waarvan slechts 155 miljoen euro in Nederland terecht kwam?

Per 30 juni 2017 zijn de cijfers als volgt: Vanuit DVI en DVI-II is tot nu toe voor € 76,7 miljoen aangesproken door de betreffende fondsen. Deze fondsen, waarin naast DVI en DVI-II ook private (buitenlandse) investeerders hebben bijgedragen, hebben tot nu toe een bedrag van € 540,9 miljoen geïnvesteerd in ondernemingen. Daarvan is € 189,1 miljoen geïnvesteerd in Nederland.

Vraag 3

Vindt u het niet merkwaardig dat 66% van de totale investeringsomvang in het buitenland belandde en slechts 33% ten goede kwam aan investeringen in Nederland?

Nee. Het klopt dat de fondsen waarin DVI participeert niet alleen in Nederland investeren, dit hoeft ook niet. Uiteindelijk belandt namelijk een veelvoud van de inbreng van de Nederlandse overheid terug in de Nederlandse economie. Bij DVI is er immers sprake van een hefboomeffect. Het streven is dat minimaal twee keer de inleg van de Nederlandse overheid in DVI weer terugkomt in Nederland. Als de fondsen op dezelfde wijze blijven investeren als ze nu doen, dan is de verwachting dat zij uiteindelijk circa vier keer de inleg van de Nederlandse overheid weer in Nederland zullen investeren. Deze ontwikkeling wordt ieder kwartaal nauwlettend gemonitord. Hierover zal ik de Kamer jaarlijks informeren bij de publicatie van het Jaarverslag.
Het eerste hefboomeffect treedt in op doordat DVI en DVI-II niet voor honderd procent met Nederlands belastinggeld zijn gefinancierd. Het EIF investeert voor een derde mee in DVI. Bij DVI-II investeert EIF evenveel als de Nederlandse overheid, namelijk ieder € 100 miljoen. Het tweede hefboomeffect treedt op bij de investeringsfondsen. DVI en DVI-II nemen altijd een minderheidsbelang in een investeringsfonds, en de fondsen worden voor het overige deel gefinancierd door private investeerders. Voor DVI geldt dat het een gemiddeld belang heeft van 13% in de onderliggende fondsen. Van de investeringsfondsen is dus gemiddeld 87% van het kapitaal afkomstig van private investeerders.
DVI en DVI-II kunnen daarom investeringsfondsen niet verplichten al hun kapitaal in Nederland te investeren. Via de bijdragen van EIF en de private investeerders ontstaat er dus twee keer een hefboomeffect waardoor de betreffende fondsen meer kapitaal kunnen investeren, waaronder in Nederland. Het blijkt dus dat zij meer in Nederlandse bedrijven investeren dan de hoogte van de inleg van de Nederlandse overheid in DVI en DVI-II.

Vraag 4

Is het wel een juiste keuze geweest om risicodragend kapitaal aan investeringsfondsen te verstrekken in plaats van via subsidies en garantstellingen te proberen vooral Nederlandse startups te ondersteunen?

Ja, deze aanpak wordt internationaal en wetenschappelijk gezien als een goede manier om de markt voor risicokapitaal te versterken voor jonge innovatieve snelgroeiende ondernemingen. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) heeft in 2014 in haar rapport over het Nederlandse innovatiebeleid de fonds-in-fonds-aanpak van DVI als een goed voorbeeld bestempeld.2 Er is in dit marktsegment immers vooral behoefte aan risicodragend kapitaal en niet aan een subsidie of een garantiestelling.

Vraag 5

Is het mogelijk om de opzet en werkwijze van DVI dusdanig aan te passen dat de verhouding in de eindbestemming van de investeringen wordt omgedraaid, of dat op zijn minst meer dan de helft van de investeringen in Nederland belandt? Zo ja, hoe? Zo nee, waarom niet?

Nee, de opzet en werkwijze zijn in meerjarige contracten vastgelegd. Als de onderliggende fondsen op dezelfde wijze blijven investeren, is de verwachting dat met behulp van DVI circa vier keer het bedrag dat de Nederlandse overheid heeft geïnvesteerd in DVI, wordt geïnvesteerd in Nederlandse ondernemingen.

Vraag 6

Hoe verklaart u de beheerskosten van DVI van 12%, die daarmee 7,17 miljoen euro ten opzichte van een totale investering van 60,3 miljoen euro bedroegen? Vindt u deze beheerskosten niet te hoog en wat kunt en wilt u daaraan veranderen?

Het genoemde bedrag van € 7,17 miljoen is een optelsom van alle beheerskosten die sinds 2013 zijn gemaakt. Het is daarnaast gebruikelijk dat de beheersvergoeding van fondsen wordt gerelateerd aan de fondsomvang, en niet aan het geïnvesteerde kapitaal. EIF ontvangt als programmamanager van DVI een beheersvergoeding van 0,75% van de fondsomvang. Dit is lager dan in de markt gangbaar is. De beheersvergoeding van EIF wordt naar rato gedragen door de investeerders in DVI.

Vraag 7

Bent u bereid om uw beleid op dit terrein te heroverwegen en op zoek te gaan naar een aanpak die de beschikbare middelen veel effectiever ten goede laat komen aan de kapitaal- en investeringsbehoefte van Nederlandse startups of kunt u overtuigend beargumenteren waarom deze methode superieur is (of zal blijken te zijn) aan andere mogelijke marsroutes?

Permanent evalueer ik of de aanpak op doeltreffender en doelmatiger wijze kan plaatsvinden, ook via reguliere evaluaties van mijn risicokapitaalinstrumentarium. In 2018 zal het risicokapitaalinstrumentarium, waaronder DVI, worden geëvalueerd en ik zal uw Kamer te zijner tijd over de uitkomsten en mijn bevindingen daarbij informeren.

Vraag 1

Kent u het landsbesluit van Curaçao nummer 17/1922 van 5 september 2017?

Ja.

Vraag 2

In hoeverre klopt het dat de bouw van dit nieuwe ziekenhuis niet alleen vertraagd is, maar ook nog eens 78 miljoen duurder is geworden?

Dit is mij niet bekend, maar dat hoeft ook niet aangezien het een landsaangelegenheid betreft.

Vraag 3

Herinnert u zich de zorgen vanuit de Tweede Kamer ten aanzien van de kosten van de bouw van dit ziekenhuis?

Ja.

Vraag 4

In hoeverre waren de zorgen vanuit de Tweede Kamer ten aanzien van de kosten van de bouw van dit ziekenhuis dan ook terecht?

Zoals beschreven in de beantwoording van de Kamervragen van 21 augustus 2017 (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2017–2018, nr.2) zal, in het geval dat de kosten voor de bouw van het ziekenhuis boven het geraamde budget komen of blijkt dat na ingebruikname van het ziekenhuis de jaarlijkse kosten hoger uitvallen dan eerder in de businesscase voorspeld, het land Curaçao daarvoor dekking moeten vinden binnen de eigen begroting. Curaçao is gehouden aan de aflossing- en rentebetalingen aan Nederland (ongeacht wanneer en hoe het nieuwe ziekenhuis in gebruik wordt genomen).

Vraag 5

In hoeverre is het wenselijk dat er nu een «Ministeriële regisseur en toezichthouder» wordt benoemd? In hoeverre is het wenselijk dat deze functie betaald wordt vanuit de begrotingspost Gebouwen?

Het besluit van de regering van Curaçao tot het instellen van een «Ministeriele regisseur en toezichthouder» zie ik tegen de achtergrond van de complexiteit en de uitdagingen die gepaard gaan met het HNO-project. De wijze waarop Curaçao uitvoering geeft aan het HNO-project is een verantwoordelijkheid van het land zelf, zo ook de wijze waarop de «Ministeriele regisseur en toezichthouder» wordt bekostigd. Het Cft zal beoordelen of de gevolgen hiervan in de begroting voldoen aan de normen, zoals beschreven in de Rijkswet financieel toezicht.

Vraag 6

In hoeverre klopt het dat deze «Ministeriële Regisseur en Toezichthouder» deskundigen en administratieve ondersteuning krijgt? In hoeverre is dit wenselijk? Vanuit welke post in de begroting worden deze kosten gedekt?

Zie antwoord op vraag 5.

Vraag 7

Wat zijn de kosten van deze hele afdeling die onder de «Ministeriële Regisseur en Toezichthouder» komt te staan?

Zie antwoord op vraag 5.

Vraag 8

In hoeverre waren deze kosten onderdeel van de businesscase uit 2013? Zo nee, welke invloed hebben deze kosten op de businesscase?

Voor zover bekend maken deze kosten geen deel uit van de business case en hebben zij daar dus ook geen invloed op.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het feit dat de Cypriotische autoriteiten zogenaamde «Golden Visa» verlenen aan miljardairs na een investering in het land?1

Ja.

Vraag 2

Bent u bekend met het onderzoek van de Europese Commissie waar het artikel naar verwijst? Zo ja, kunt u de resultaten van dit onderzoek delen? Zo nee, kunt u uitzoeken hoe dit onderzoek verloopt en daarover de Kamer informeren?

Nee. Uit navraag bij de Europese Commissie blijkt dat van een dergelijk onderzoek geen sprake is. Er hebben gesprekken plaatsgevonden tussen de Europese Commissie en de Cypriotische autoriteiten over het onderwerp.

Vraag 3

Wat is uw reactie op acties van Europese lidstaten die voor een bepaald bedrag paspoorten «verkopen»?

Op grond van internationaal recht, en met inachtneming van de daarin gegeven beperkingen, bepaalt elke Staat ingevolge zijn eigen wetgeving wie zijn onderdanen zijn. Deze wetgeving wordt door andere Staten geaccepteerd voor zover zij overeenstemt met internationaal recht. Het is aan het land om vast te stellen of aan de nationale (wettelijke) voorwaarden voor verstrekking van een paspoort is voldaan en om te voorkomen dat daardoor mogelijkerwijs criminelen worden gefaciliteerd.

Vraag 4

Zijn er nog meer lidstaten die dit soort praktijken er op nahouden?

Europese lidstaten waarvan bekend is dat zij investeerdersprogramma’s hebben welke uitzicht bieden op enige vorm van langdurig verblijf zijn Malta, Spanje, Portugal, Bulgarije, Oostenrijk, Estland en Nederland. Echter, deze landen geven eerst recht op een verblijfsvergunning en na een aantal jaren op naturalisatie. Bovendien hebben de meeste EU-lidstaten wel een bepaling in hun nationaliteitswetgeving op grond waarvan (deels) voorbijgegaan kan worden aan de voorwaarden voor naturalisatie.

Vraag 5

Kunt u bevestigen dat dit soort praktijken niet door Nederland gedaan worden?

In Nederland kunnen personen die EUR 1,25 miljoen investeren in innovatieve bedrijven of bedrijven die daardoor meer werkgelegenheid scheppen in aanmerking komen voor een tijdelijke verblijfsvergunning. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) moet over de investeerder informatie inwinnen bij de Financial Intelligence Unit (FIU) in Nederland en de FIU in het land van herkomst. Na vijf jaar legaal verblijf kan de investeerder in aanmerking komen voor een permanente verblijfsvergunning of voor de Nederlandse nationaliteit wanneer hij of zij aan de voorwaarden daarvoor (o.a. het halen van een inburgeringsexamen) voldoet.2

Vraag 6

Bent u bereid om, in Europees verband, de Cypriotische autoriteiten en eventueel andere lidstaten hierop aan te spreken?

Alleen strijdigheid van de toepassing van de nationale wetgeving met toepasselijk internationaal recht zal aanleiding geven voor verdere actie. Op basis van de thans beschikbare gegevens is vooralsnog geen sprake van strijdigheid met internationaal recht.

Vraag 7

Hoe beoordeelt u het verstrekken van paspoorten in het licht van de strijd tegen witwassen en corruptie?

Zie antwoord op vraag 3.

Vraag 1

Kent het bericht «De Rohingya zitten tussen twee vuren en niemand wil ze hebben»?1

Ja.

Vraag 2

Wat is het kabinetsstandpunt met betrekking tot de actuele situatie van de Rohingya in Myanmar?

Het kabinet heeft de afgelopen weken met afschuw kennisgenomen van de berichten over het geweld in Rakhine State dat heeft geresulteerd in grote vluchtelingenstromen van leden van de Rohingya-minderheid uit Myanmar naar Bangladesh. Het kabinet heeft de aanvallen op politieposten door gewapende militanten en het daaropvolgend geweld van het Myanmarese leger veroordeeld en de regering van Myanmar opgeroepen tot de-escalatie en tot het verlenen van toegang voor humanitaire hulp. Ook heeft het kabinet Aung San Suu Kyi, als leider van de civiele regering, opgeroepen duidelijk afstand te nemen van de ernstige mensenrechtenschendingen en zich uit te spreken tegen het geweld. Het kabinet roept de autoriteiten in Myanmar – zowel de regering als het leger – ertoe op hun verantwoordelijkheid te nemen, het geweld te beëindigen en kwetsbare groepen te beschermen. Ook via de EU Hoge Vertegenwoordiger is een zeer duidelijke, gelijkluidende boodschap overgebracht aan de autoriteiten in Myanmar.
Tevens stelt Nederland de situatie in Myanmar aan de orde tijdens de VN-Mensenrechtenraad in Genève, in een nationale verklaring en door in EU-verband een besluit in te dienen voor het verlengen van het mandaat van de onafhankelijke Fact Finding Mission. Deze missie was reeds ingesteld om onderzoek te doen naar het geweld in oktober 2016, en kan met deze verlenging ook onderzoek doen naar het recente geweld. Ook onderhoud ik nauw contact met de Indonesische Minister van Buitenlandse Zaken, Retno Marsudi, om zodoende de Indonesische inspanningen voor de-escalatie in Rakhine State te steunen.

Vraag 3

Kunt u een geverifieerde getalsmatige analyse aan de Kamer doen toekomen van de aard van de humanitaire ramp in Myanmar, waarbij u ingaat op het aantal vluchtelingen, het aantal slachtoffers, de hulpvraag en de vernielingen?

Het is vanwege het gebrek aan toegang zeer moeilijk om goede informatie uit Rakhine State en het grensgebied te verkrijgen. Inmiddels zijn volgens een recente VN-schatting ca. 420.000 Rohingya-vluchtelingen in Bangladesh aangekomen als gevolg van het recente geweld. Deze vluchtelingen komen bovenop de ca. 400.000 Rohingya-vluchtelingen die al langere tijd in Bangladesh verblijven. Er zijn naar schatting van de Myanmarese autoriteiten 27.000 niet-moslims ontheemd in het centrale deel van Rakhine State. Wegens het gebrek aan toegang tot de provincie is dit aantal echter niet te verifiëren. Er zouden nog ongeveer 300.000 Rohingya in Noord-Rakhine aanwezig zijn.
Uit informatie van vluchtelingen in Bangladesh en andere betrokkenen lijkt duidelijk dat de reactie van het Myanmarese leger gepaard gaat met veel geweld en ernstige mensenrechtenschendingen. Het Myanmarese leger geeft aan dat er 400 doden zijn gevallen van wie 370 Rohingya militanten, 7 Rohingya burgers en 21 andere burgerslachtoffers. VN-Mensenrechtenrapporteur Lee schat in dat het dodental reeds boven de 1.000 ligt, terwijl Bangladesh spreekt van minimaal 3.000 dodelijke slachtoffers. Ook zouden honderden dorpen en tienduizenden huizen zijn verbrand. Aung San Suu Kyi stelde in haar toespraak voor het Myanmarese parlement op 19 september 2017 dat meer dan 50% van de dorpen in Noord-Rakhine onaangetast is door het geweld. Dit zou omgekeerd redenerend betekenen dat bijna de helft van de dorpen deels of geheel is vernietigd tijdens het legeroptreden. Mensenrechtenorganisaties schatten het percentage afgebrande dorpen overigens hoger in.

Vraag 4

Wat vindt u ervan dat de regering in Myanmar aangeeft dat de Rohinya zelf verantwoordelijk zijn voor onder andere 2600 platgebrande huizen van de Rohingya?2

Door het gebrek aan toegang ter plaatse is het zeer moeilijk om aan betrouwbare informatie te komen. Volgens betrouwbare bronnen, zoals hulporganisaties die interviews afnemen met vluchtelingen in Bangladesh en mensenrechtenorganisaties, zouden het Myanmarese leger en burgermilities zich op grote schaal schuldig hebben gemaakt aan brandstichting. De Myanmarese autoriteiten wijzen op hun beurt vooral met de vinger naar de militanten van het Arakan Rohingya Salvation Army (ARSA) als schuldigen voor de brandstichting.

Vraag 5

Wat vindt u van de rol van de regering in Myanmar in het kader van de escalatie van de situatie in Rakhine?

Het kabinet is van mening dat de regering van Myanmar te weinig doet om de-escalatie te bevorderen, de retoriek van geweld te verminderen, de moslimbevolking van Rakhine State te beschermen en toegang te verlenen tot humanitaire hulp. Het kabinet houdt het Myanmarese leger primair verantwoordelijk voor het geweld in Rakhine.
Gezien de schrijnende humanitaire situatie, het grote aantal vluchtelingen en de zorg die de Hoge Commissaris voor Mensenrechten uitte over mogelijke etnische zuiveringen in Rakhine State, had het kabinet gewenst dat Aung San Suu Kyi duidelijker het geweld van het leger had veroordeeld. Aung San Suu Kyi heeft wel alle mensenrechtenschendingen in Rakhine veroordeeld en zich gecommitteerd aan het stabiliseren van het conflict en het vinden van duurzame oplossingen. Het is goed om te horen dat Aung San Suu Kyi aangeeft gecommitteerd te blijven aan een lange termijnoplossing en aan het implementeren van de aanbevelingen van het Annan-rapport. Daarbij blijft het van belang om samen te werken met de Fact Finding Mission, deze toe te laten en zo snel mogelijk te beginnen met het implementeren van de aanbevelingen van het Annan-rapport.

Vraag 6

Kunt u een analyse geven van de rol van het leger inzake de escalatie van de situatie in Rakhine, waarbij u mede ingaat op de vele berichten van wandaden die door het leger worden gepleegd?3

De recente geweldsgolf begon op 25 augustus 2017 met gelijktijdige aanvallen van een gewapende Rohingya organisatie, Arakan Rohingya Salvation Army(ARSA), op 30 politieposten in Noord-Rakhine. Het Myanmarese leger reageerde met grootschalig en hardhandig optreden, waardoor een grote vluchtelingenstroom ontstond van Rohingya uit Rakhine State naar Bangladesh. Myanmar heeft het recht zich te verdedigen tegen de aanval van de ARSA-militanten, maar deze reactie moet proportioneel zijn, in lijn met het internationale recht en de mensenrechten. De berichten uit Rakhine State en van gevluchte Rohingya duiden op een disproportionele en hardhandige reactie van Myanmarese veiligheidstroepen die deze parameters duidelijk te buiten gaat. Het Myanmarese beveiligingsapparaat heeft een verantwoordelijkheid de veiligheid van alle inwoners van Myanmar te beschermen.

Vraag 7

Heeft volgens u de in Rakhine uitgeroepen noodtoestand als gevolg dat het leger in Myanmar buitensporige mogelijkheden bezit om de onderdrukking van de Rohingya door te zetten? Zo nee, waarom niet? Zo ja, bent u bereid om er bij de regering van Myanmar op aan te dringen om de noodtoestand op te heffen?

Het uitroepen van de noodtoestand in Rakhine geeft het leger ruime bevoegdheden op te treden tegen extremistische groepen. Betrouwbare bronnen en verklaringen van ooggetuigen bevestigen dat het leger zich daarbij schuldig maakt aan mensenrechtenschendingen en schendingen van het humanitair recht. Het kabinet heeft Myanmar reeds opgeroepen tot de-escalatie en tot het verlenen van toegang tot humanitaire hulp. Dit zal het kabinet blijven doen, ook in multilateraal kader.

Vraag 8

Vindt u dat de regering van Myanmar genoeg doet om het leger tot de orde te roepen voor de door het leger begane wandaden in Rakhine? Zo ja, waar baseert u dit op? Zo nee, bent u bereid om de regering van Myanmar te verzoeken om afstand te nemen van de wandaden van het leger?

Het kabinet is van mening dat de regering van Myanmar tot op heden nog niet genoeg heeft gedaan om het leger tot de orde te roepen. Het kabinet heeft daarom Aung San Suu Kyi opgeroepen om duidelijk afstand te nemen van de ernstige mensenrechtenschendingen en het geweld en om verantwoordelijkheid te nemen en kwetsbare groepen te beschermen. Ook zal tegenover de Myanmarese autoriteiten worden benadrukt dat daders van geweld en mensenrechtenschendingen vervolgd en berecht moeten worden.

Vraag 9

Klopt het dat Myanmar de hulpverlening aan de Rohingya blokkeert en bijvoorbeeld VN-organisaties ervan weerhoudt om essentiële levensmiddelen naar de Rohingya te brengen?4 Zo ja, bent u bereid om hier met klem in de richting van de regering van Myanmar afstand van te nemen en concrete inspanningen te leveren, in internationaal verband, om ervoor te zorgen dat hulp de Rohingya kan bereiken? Zo nee, waar baseert u dit op?

Ja, dat klopt. Humanitaire hulpverlening in Rakhine State wordt ernstig gehinderd door afsluiting van Noord-Rakhine en een vijandige opstelling van de boeddhistische Rakhine bevolking jegens de VN en andere internationale organisaties. Wel heeft de Rode Kruis Beweging (ICRC, IFRC en Myanmar Rode Kruis) op 15 september overeenstemming bereikt met de Myanmarese overheid over toegang op basis van humanitaire principes. Het kabinet blijft de autoriteiten in Myanmar oproepen tot het verlenen van volledige toegang tot humanitaire hulp. De constructie dat alleen het Rode Kruis hulp levert is echter een tijdelijke oplossing en kan op de lange termijn niet de hulp die de VN en internationale hulporganisaties bieden vervangen. Het kabinet dringt er bij de Myanmarese overheid op aan om toegang te verlenen voor de VN en de internationale hulporganisaties tot het gebied. In de tussentijd zal via het Rode Kruis een bijdrage voor humanitaire hulp worden gegeven.

Vraag 10

Klopt het dat er namens de regering van Myanmar uitingen zijn gedaan die erop neer komen dat hulpverleners zich schuldig maken aan het helpen van terroristen?5 Zo nee, waar baseert u dit op? Zo ja, bent u bereid om er bij de regering van Myanmar met klem op aan te dringen om hiermee te stoppen?

Via sociale media heeft een woordvoerder van de Myanmarese overheid de VN en internationale hulporganisaties ervan beschuldigd medestanders van Rohingya-militanten te zijn, nadat VN-hulpgoederen in kampen van de militanten waren aangetroffen. Het kabinet heeft Myanmar opgeroepen de escalatie van geweld en retoriek van geweld te stoppen, de Rohingya-bevolking van Rakhine State te beschermen en toegang te verlenen aan humanitaire hulp en hulpverleners.

Vraag 11

Deelt u de mening van de president van Maleisië dat er in Myanmar sprake is van genocide op Rohingya?6 Zo ja, bent u bereid dit internationaalgerechtelijk te adresseren? Zo nee, waarom niet?

Het kabinet heeft kennis genomen van de uitspraak van Premier Najib van Maleisië. De VN Hoge Commissaris voor Mensenrechten Zeid Ra'ad Al Hussein heeft in een toespraak op 11 september 2017 gezegd dat de situatie lijkt op een schoolvoorbeeld van «etnische zuivering». Het kabinet vindt de aantijging van etnische zuivering zeer zorgwekkend. Etnische zuivering kan onderdeel uitmaken van het misdrijf genocide of andere internationale misdrijven. Het kabinet benadrukt echter dat de vaststelling of er in juridische zin sprake is van internationale misdrijven voorbehouden is aan de rechter. Deze opvatting lijkt te worden gedeeld door de VN Hoge Commissaris voor Mensenrechten die in zijn toespraak verwees naar vaststelling door een rechtbank. Om een duidelijk beeld te krijgen van hetgeen zich sinds 25 augustus 2017 in Myanmar heeft voorgedaan, is het noodzakelijk gedegen feitenonderzoek uit te voeren. Nederland steunt daarom in samenspraak met andere EU-lidstaten de verlenging van het mandaat van de onafhankelijke Fact Finding Mission die op 24 maart 2017 is ingesteld door de VN Mensenrechtenraad om onderzoek te doen naar de situatie in Myanmar.

Vraag 12

Deelt u de mening van internationale organisaties dat de situatie van de Rohingya in Myanmar het risico loopt om uit te monden in genocide? Zo nee, waarom niet?7

Zie antwoord vraag 11.

Vraag 13

Hoe is volgens u de situatie van gevluchte Rohingya in buurlanden van Myanmar?

De situatie van de Rohingya die inmiddels naar Bangladesh zijn gevlucht, is schrijnend. Volgens UNHCR heeft een aanzienlijk aantal vluchtelingen mes- en schotwonden en kampen zij met zware vermoeidheid, ondervoeding en infecties. Tevens wordt melding gemaakt van verwondingen veroorzaakt door landmijnen. De geïmproviseerde kampen zijn overvol. Hulpverlening wordt bemoeilijkt door de aanhoudende moessonregens in het grensgebied en er is een tekort aan hulpmiddelen. Bangladesh heeft inmiddels een begin gemaakt met het uitbreiden van de bestaande vluchtelingenkampen door ca. 600 hectare land beschikbaar te stellen in Cox’s Bazar en de registratie van vluchtelingen ter hand te nemen. Het leger van Bangladesh en een aantal hulporganisaties zijn bezig met de voorbereidingen voor de bouw van 14.000 onderkomens. De Rohingya beginnen zich inmiddels te verspreiden over Bangladesh, wat hulpverlening en terugkeer bemoeilijkt. Er zijn berichten over mensensmokkelaars, ontvoering, en hoge prijzen voor relocatie.

Vraag 14

Bent u bereid om middelen vrij te maken om de situatie van de Rohingya in vluchtelingenkampen te verbeteren? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoeveel middelen?

Gezien de omvang en urgentie van de situatie heeft het kabinet aangekondigd om bovenop de reeds bestaande financiële bijdragen aan het ICRC, VN-organisaties en internationale hulporganisaties, extra bij te dragen aan de verlening van humanitaire hulp in Bangladesh. In eerste instantie is 500.000 euro aan extra financiële middelen vrijgemaakt. Dit bedrag zal worden besteed via het World Food Programme, voor vluchtelingen die de grens over zijn gestoken en nu in Bangladesh verblijven.
Daarnaast heeft Nederland eenzelfde bedrag beschikbaar gesteld aan de Rohinya vluchtelingen in Bangladesh via het Nederlandse Rode Kruis. Het Central Emergency Response Fund van de VN, waarvan Nederland de grootse bilaterale donor is, besteedt USD 7 miljoen om de noden van deze mensen te lenigen. Zodra de situatie in Myanmar het toelaat wordt steun voor ontheemden in Myanmar overwogen om ook de kwetsbaarste groepen in Rakhine te bereiken.

Vraag 15

Is de Nederlandse regering bereid om actief Rohingya vluchtelingen op te nemen als asielzoeker in Nederland, bijvoorbeeld een aantal van 1.000, en andere landen aan te sporen om hetzelfde te doen? Zo nee, waarom niet?

De Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie is verantwoordelijk voor het hervestigingsbeleid en de uitvoering daarvan. Zoals gemeld in diens brief aan de Kamer over het meerjarig beleidskader hervestiging 2016–2019 (Kamerstuk19 637, nr. 2087) wordt de bestemming van hervestigingsmissies bepaald aan de hand van de jaarlijkse Projected Global Resettlement Needs van de UNHCR, relevante ontwikkelingen in het Europese en multilaterale kader, evenals het bredere Nederlandse migratie- en terugkeerbeleid. Ook spelen operationele overwegingen een rol, zoals de veiligheidssituatie in het land van opvang. Vanaf 2016 staat hervestiging grotendeels in het teken van de Europese ontwikkelingen, zoals hervestiging in het kader van de EU-Turkije verklaring van maart 2016. De missieplanning voor 2018 is nog niet bepaald. Zonder op de besluitvorming vooruit te lopen, is gelet op voornoemde factoren hervestiging van grote aantallen Rohingya niet voorzien.

Vraag 16

Is de Nederlandse regering bereid om alle handelsbetrekkingen met Myanmar die door de Nederlandse regering worden gefaciliteerd stil te leggen totdat ondubbelzinnig is aangetoond dat de positie van de Rohingya verbetert en de regering in Myanmar concrete acties onderneemt om de Rohingya burgerrechten te verlenen en de mensenrechtensituatie in Rakhine te verbeteren? Zo nee, waarom niet?

Het kabinet is van mening dat het volledig stoppen van handelsbetrekkingen met Myanmar op dit moment geen bijdrage zal leveren aan het verbeteren van de situatie van de Rohingya, noch een vreedzame oplossing dichterbij brengt.
Nederland heeft besloten bij te dragen aan de politieke en economische transitie van een land dat jarenlang een militaire dictatuur is geweest. Dat gaat moeizaam en betreft een zeer complex politiek proces waar het leger nog een erg sterke positie heeft ten opzichte van het democratisch gekozen bestuur. Het kabinet beoogt bevordering van inclusieve duurzame ontwikkeling van het hele land en voor alle gemeenschappen, inclusief de Rohyinga. Nederland spant zich via de ambassade in Yangon dan ook in voor duurzame verbetering van de situatie in Rakhine State via activiteiten gericht op documentatie van mensenrechtenschendingen en, meer gericht op de lange termijn, verzoening en bevordering van interreligieuze dialoog.
De EU heeft nog altijd een wapenembargo tegen Myanmar en daar wil het kabinet ook zonder meer aan vasthouden. Dat embargo is immers ook direct gerelateerd aan de positie van het leger. Nederland heeft er, samen met gelijkgestemde lidstaten, met succes bij de Europese Commissie op aangedrongen dat besluitvorming over het verstrekken van begrotingssteun, ter ondersteuning van de democratische transitie in Myanmar, wordt uitgesteld totdat de situatie is verbeterd. Daarnaast is de missie die was voorzien vanuit de EU, om te werken aan een investeringsakkoord tussen de EU en Myanmar, voorlopig uitgesteld.

Vraag 17

Klopt het bericht dat de overheid van Myanmar landmijnen legt in de grensstreek tussen Myanmar en Bangladesh, om te voorkomen dat gevluchte Rohingya terugkeren naar Myanmar?8 Zo ja, bent u bereid om uw afschuw hierover uit te spreken in de richting van de regering van Myanmar? Zo nee, waar baseert u dit op?

Het is juist dat er melding wordt gemaakt van verwondingen bij vluchtelingen uit Rakhine veroorzaakt door landmijnen. Het is echter zeer moeilijk om goede informatie uit Rakhine State en het grensgebied te verkrijgen. Daardoor is het op dit moment niet te verifiëren of er mijnen met dit doel gelegd zijn en zo ja, door wie. In een verklaring van 13 september 2017 heeft het kabinet in duidelijke bewoording het geweld tegen Rohingya’s in Myanmar veroordeeld en gepleit voor een onafhankelijk onderzoek naar de recente geweldplegingen door de Fact Finding Mission ingesteld door de VN.

Vraag 18

Is het gebrek aan geverifieerde informatie uit Rakhine een reden om in internationaal verband aan te dringen op een factfinding mission onder de vlag van de VN, om zodoende zicht te krijgen op de humanitaire situatie en de begane misdaden? Zo ja, hoe gaat u aan dit streven uitvoering geven? Zo nee, waarom niet?

Ja. Tijdens de zitting van de VN-Mensenrechtenraad in maart 2017 is mede op initiatief van de EU een onafhankelijke Fact Finding Mission ingesteld. Deze missie doet onderzoek naar vermeende mensenrechtenschendingen tijdens het geweld in Rakhine State van oktober 2016. Nederland heeft tijdens de zitting van de VN-Mensenrechtenraad in september 2017 het belang van de missie via een nationale verklaring en via de EU opnieuw aan de orde gesteld en Myanmar wederom oproepen tot het verlenen van toegang voor de missie tot Rakhine State. Tevens zal Nederland in EU-verband een besluit indienen voor het verlengen van het mandaat van de Fact Finding Mission. Verlenging biedt de mogelijkheid tot het doen van onderzoek naar zowel de mensenrechtenschendingen in oktober 2016 als naar het recente geweld.

Vraag 1

Kent u het bericht «Danone zendt 5.000 koeien naar Siberië»?1

Ja.

Vraag 2

Is het waar dat de zuivelproducent voornemens is 5.000 koeien in vrachtwagens vanuit Nederland en Duitsland naar Tjoemen in West-Siberië te transporteren over een afstand van 4.500 km? Zo ja, deelt u de mening dat deze handelwijze op gespannen voet kan staan met de Wet dieren en Verordening (EU) nr. 1/2005 voor wat betreft bijvoorbeeld transportduur en daarom onwenselijk is?

Bij de NVWA is niet bekend dat dit transport in opdracht van de zuivelproducent Danone plaatsvindt. Voor dergelijk vervoer moet bij de NVWA een exportaanvraag ingediend worden, waarop de organisator en transporteur vermeld moeten worden. Het is niet verplicht om de opdrachtgever te vermelden.

Vraag 3

Kent u de door meer dan 1 miljoen Europeanen getekende petitie #StopTheTrucks?2 Deelt u de mening dat de veetransporten over grote afstanden moeten stoppen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe past het voorgenomen veetransport van Danone in deze visie?

Ja, de petitie is mij bekend. Voor wat betreft de visie op veetransporten over grote afstanden heeft het kabinet de afgelopen jaren steeds gepleit om de transportduur voor slachtdieren te beperken tot maximaal 8 uur. Verder heeft Nederland bij de Europese Commissie de wens te kennen gegeven dat het aantal transporten langer dan 8 uur of 500 kilometer substantieel vermindert. Daarbij is er ingezet op strengere transportcondities naarmate het transport langer duurt.3

Vraag 4

Deelt u de mening dat een transport vanuit Nederland naar het West-Siberische Tjoemen niet strookt met de in Verordening (EU) nr. 1/2005 genoemde voorwaarde alle nodige voorzieningen te treffen om de duur van het transport tot een minimum te beperken en tijdens het transport in de behoeften van de dieren te voorzien (Verordening (EU) nr. 1/2005, artikel 3)? Zo nee, waarom niet?

Het vervoer van gewervelde dieren is door de Europese Unie (EU) gereguleerd in de Verordening (EG) nr. 1/2005 (de Transportverordening). De verordening geeft de randvoorwaarden, waaronder de in acht te nemen transportduur voor het vervoeren van dieren binnen de EU en vanuit de EU naar derde landen. Tevens staan in de verordening de voorzieningen die moeten worden getroffen om het welzijn van de dieren gedurende het transport te waarborgen, waaronder de rusttijden waarin de dieren gevoederd en gedrenkt worden.
Indien een transport vanuit Nederland plaatsvindt, dient de organisator van dat transport een reisjournaal (reisplan) in te dienen, dat duidelijk maakt hoe het transport binnen de vereisten van de transportverordening wordt uitgevoerd. Het reisjournaal moet door de NVWA beoordeeld en akkoord bevonden worden, voordat toestemming voor het transport wordt verleend. Voorafgaand aan het transport wordt tevens de gezondheid en geschiktheid voor transport van de dieren door een dierenarts gecontroleerd. Bovendien wordt de geschiktheid van het vervoermiddel gecontroleerd.
Er zijn ook grenzen gesteld aan het transporteren van dieren die drachtig zijn. Drachtige dieren mogen niet worden vervoerd als de draagtijd voor 90% of meer gevorderd is. Hierop vindt controle plaats aan de hand van inseminatiegegevens of een dierenartsenverklaring.

Vraag 5

Kunt u aangeven of het bedrijf Danone voornemens is drachtige koeien te transporteren, gelet op het feit dat de transporten gericht zijn op de opbouw van een melkveestapel in Siberië? Zo ja, hoe beoordeelt u dit in het licht van de vigerende wetgeving die het transport van hoog drachtige runderen verbiedt? Kunt u reflecteren op de haalbaarheid van controles binnen deze wetgeving? Op welke wijze wordt vastgesteld of en hoelang de dieren eventueel drachtig zijn?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 6

Deelt u de mening dat het transporteren van dergelijke aantallen dieren over de weg grote dierenwelzijnsrisico’s met zich meebrengt? Zo nee, waarom niet? Zo ja, op welke wijze wilt u dat voorkomen?

Het eventuele risico schuilt niet zozeer in de aantallen dieren, maar in het totaal aantal kilometers waarover en de omstandigheden waaronder deze dieren worden getransporteerd. Het kabinet heeft eerder aangegeven lang transport van slachtdieren onwenselijk te achten en dat uiterst zorgvuldig omgegaan dient te worden met diertransporten naar derde landen. Mede dankzij het «Zuchtvieh»-arrest dient de organisator van een transport ook voor het deel van het transport dat buiten de EU plaatsvindt, een reisjournaal te overleggen dat realistisch is en aannemelijk maakt dat de bepalingen van voorgenoemde verordening zullen worden nageleefd. De NVWA ziet toe op de planning en voorafgaand aan het transport op de condities waaronder dergelijke transporten plaatsvinden.

Vraag 7

Bent u bereid Danone aan te spreken op deze risico’s en te verzoeken af te zien van het transport? Zo nee, waarom niet? Zo ja, op welke termijn en wijze?

Zie mijn antwoord op vraag 2.

Vraag 8

Mocht het transport onverhoopt doorgang vinden, bent u dan bereid zich in te zetten voor permanente veterinaire controle gedurende het gehele transport? Zo nee, waarom niet? Zo ja, op welke termijn en wijze? Welke acties gaat u ondernemen om er zeker van te zijn dat Verordening (EU) nr. 1/2005 over het volledige traject wordt gehandhaafd?

De Verordening (EG) nr. 1/2005 voorziet niet in permanente veterinaire controle gedurende het hele transport noch kan dit afgedwongen worden in landen buiten de EU.

Vraag 9

Houdt de massale export van Holstein-koeien verband met de pogingen Nederland te laten voldoen aan de fosfaatreductieregeling? Zo ja, is de Nederlandse overheid op enigerlei wijze betrokken bij het voornemen van Danone? Zo nee, hoe bent u daar zo zeker van?

De benodigde reductie van melkkoeien en jongvee in 2017 wordt mede ingevuld door de export van dieren naar het buitenland, deze dieren hoeven dan immers niet te worden geslacht. Zie verder mijn antwoord op vraag 2.

Vraag 10

Is er op enigerlei wijze sprake van exportsubsidies of restituties in relatie tot het voorgenomen transport in opdracht van Danone? Zo ja, kunt u specifiek zijn in uw antwoord? Zo nee, hoe zeker bent u daarvan?

Nee.

Vraag 11

Bent u, gelet op de lage temperaturen waaraan de dieren blootgesteld worden, bereid transport van dieren in onverwarmde vrachtwagens naar Siberië te verbieden? Zo nee, waarom niet?

Voor lange afstandstransporten geldt, conform de Transportverordening, als vereiste voor het vervoermiddel dat de temperatuur bij de dieren tussen de 5 en 30 graden Celsius gehandhaafd kan worden met een maximale afwijking van 5 graden Celsius.

Vraag 1

Vindt u het getuigen van verantwoord beleid om 1,4 miljoen euro ontwikkelingsgeld te besteden aan het onderwijsbedrijf Bridge International Academies dat uit is op het maken van winst en waarvan uit onderzoek blijkt dat: Kunt u uw antwoord toelichten? Kunt u uitleggen waarom u ervoor heeft gekozen Bridge International Academies te ondersteunen? Welke stappen heeft u genomen naar aanleiding van de beschuldigingen aan het adres van Bridge International Academies? Bent u in contact getreden met de organisatie? Zo ja, hoe verliep dit? Zo nee, waarom niet en bent u bereid dit alsnog te doen?1

Zoals beschreven in eerdere antwoorden op Kamervragen d.d. 31 maart 2017 (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2016–2017, nr. 1568) betreft het een indirecte investering van 1,4 miljoen euro vanuit het MASSIF fonds en het Dutch Good Growth Fonds (DGGF) in het intermediaire Novastar East Africa Fund (Novastar), dat vervolgens in Bridge International Academies (Bridge) investeert. De Nederlandse overheid is dus geen directe aandeelhouder in Bridge en oefent invloed uit op Bridge via het intermediaire fonds Novastar dat met 3% een minderheidsaandeelhouder is in Bridge.
De investering in Bridge sluit aan bij de doelstelling van DGGF en MASSIF om te investeren in (innovatieve) lokale ondernemingen die ontwikkelingsimpact creëren. Door de investering in Bridge draagt Nederland bij aan de creatie van duizenden banen (docenten) en het beschikbaar stellen van betaalbaar onderwijs voor gezinnen in lage- en middeninkomensgroepen. Particulier onderwijs met een sociale doelstelling speelt in op de realiteit in veel ontwikkelingslanden, waar de beschikbaarheid en kwaliteit van publiek onderwijs te wensen overlaat. Docenten in de publieke sector zijn in veel lage- en middeninkomenslanden onvoldoende gekwalificeerd, of regelmatig afwezig. Slagingscijfers van leerlingen zijn laag en corruptie komt vaak voor. De filosofie achter het model van Bridge is dat er via private sector ontwikkeling een betaalbaar en beter alternatief wordt geboden daar waar kwalitatief goed publieke onderwijs nog niet beschikbaar is.
Naar aanleiding van het artikel in de Correspondent op 17 mei 2017 is contact opgenomen met Bridge en zijn de beschuldigingen aan hun adres aan de orde gesteld en zijn deze besproken met de andere investeerders in Bridge zoals de Wereldbank, de Commonwealth Development Cooperation (CDC) en andere ontwikkelingsorganisaties. Hier is het volgende uit naar voren gekomen:

Vraag 2

Staat u achter de werkwijze van Bridge International Academies waarbij kwaliteiten van leraren, zoals goedaardigheid, zwaarder wegen dan een diploma, en waarbij leraren de ontworpen «master lessons» enkel hoeven voor te lezen van een speciale tablet tijdens de les en het omgaan met deze tablet centraal staat tijdens de stoomcursus die aanstaande leraren moeten volgen in plaats van didactische en pedagogische vaardigheden die nodig zijn om goed onderwijs te kunnen geven? Hoe verhoudt zich dit tot de beantwoording van Kamervragen door de leden Van Bommel en Jasper van Dijk (2017Z02412) waarin u stelt dat particulier onderwijs inspeelt op de realiteit in veel ontwikkelingslanden, waar de beschikbaarheid en de kwaliteit van publiek onderwijs te wensen overlaat en dat docenten in de publieke sector in veel lage- en middeninkomenslanden onvoldoende gekwalificeerd zijn? Kunt u uw antwoord toelichten?2

Het kabinet is voorstander van gratis en kwalitatief onderwijs voor alle kinderen in 2030 (Duurzaam ontwikkelingsdoel 4.1). De beschikbaarheid en kwaliteit van publiek onderwijs laat in veel ontwikkelingslanden zoals in eerder gegeven antwoorden op Kamervragen over Bridge (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2016–2017, nr. 1568) inderdaad te wensen over. Absentiecijfers van leraren zijn hoog, de kwaliteit van het onderwijs is laag en corruptie komt vaak voor. Particulier onderwijs is een realiteit in veel ontwikkelingslanden als reactie op het slechte publieke onderwijs en met de investering via FMO en DGGF steunen we juist die initiatieven die dit onderwijs voor kinderen uit lage- en middeninkomensgroepen toegankelijk maken, zoals Bridge doet. Het onderwijs dat Bridge aanbiedt is gebaseerd op een innovatief model, waar het gebruik van een tablet door leraren onderdeel van is. Het kabinet is er een voorstander van dat ouders zelf kunnen kiezen om in deze vorm van onderwijs te participeren. Tevens moeten lokale overheden ervoor kunnen kiezen particuliere scholen te betalen voor het geleverde onderwijs zodat het voor de leerlingen gratis is, zoals het geval is in Liberia. Het is daarbij essentieel dat particuliere scholen zich houden aan de nationale kwaliteitsstandaarden van de landen waarin zij actief zijn, bijvoorbeeld op het gebied van het curriculum, certificeringen, minimumloon en sanitaire voorzieningen.

Vraag 3

Acht u het wenselijk dat docenten van Bridge International Academies in Kenia, waar het startsalaris voor gediplomeerde leraren rond de 116 dollar ligt, minder dan 100 dollar per maand verdienen en daarnaast bonussen kunnen verdienen door nieuwe klanten te werven? In hoeverre staat onderwijs dan nog centraal? Kunt u uw antwoord uitleggen?

Het salaris voldoet volgens Bridge altijd aan het lokaal geldende minimumloon en ligt in 90% van de gevallen hoger dan vergelijkbare particuliere scholen actief in de gebieden waar het onderwijs aanbiedt. Bridge ontkent verder dat leraren bonussen kunnen verdienen door nieuwe klanten te werven. Het antwoord op de vraag of onderwijs centraal staat binnen Bridge gaat verder dan alleen lerarensalarissen, maar gaat ook over het onderwijsmodel en de behaalde resultaten die gemiddeld hoger liggen dan bij publieke scholen en andere onderwijsaanbieders.

Vraag 4

In hoeverre draagt volgens u Bridge International Academies bij aan het streven om wereldwijd alle kinderen toegang te geven tot kwalitatief goed en gratis onderwijs in 2030, gezien de manier waarop Bridge International Academies in diverse Afrikaanse landen (ongediplomeerde) leraren werft en ouders meer betaalden dan de beloofde 4 of 5 dollar per leerling per maand, waardoor er zelfs ouders waren die leningen afsloten en uit hun huis gezet werden omdat ze niet op tijd terugbetaalden?

Het kabinet is van mening dat private partijen zoals Bridge die betaalbaar particulier onderwijs aanbieden in ontwikkelingslanden een nuttige bijdrage leveren aan SDG 4.1. Dit ter aanvulling op de primaire rol en verantwoordelijkheid die overheden hebben om wereldwijd alle kinderen toegang tot goed onderwijs te bieden via publiek onderwijs.
De gemiddelde kosten die ouders moeten betalen aan Bridge zijn USD 7 per kind per maand. Daarnaast zijn er bijkomende kosten (voor uniforms, lunches, schoolreisje e.d.) waardoor de maandlasten tot USD 10 per maand kunnen oplopen. Het extra aangaan van verplichtingen door ouders om de schoolkosten te betalen is lastig toe te rekenen aan Bridge, omdat andere factoren daar ook een rol bij kunnen spelen.

Vraag 5

Wat is de stand van zaken betreffende het besluit van het Ministerie van Onderwijs in Uganda dat Bridge International Academies scholen moest sluiten vanwege slechte hygiëne? Is de situatie intussen verbeterd of zijn er daadwerkelijk scholen gesloten?

Alle Bridge scholen in Uganda zijn open. Bridge is actief in gesprek met het Ugandese Ministerie van Onderwijs en er is overeenstemming over een oplossing voor de geconstateerde problemen. Bridge en het ministerie werken samen om de scholen formeel geregistreerd te krijgen en geïdentificeerde verbeteringen op het gebied van de hygiëne te realiseren.

Vraag 6

Wat is de stand van zaken betreffende het ultimatum dat het Ministerie van Onderwijs in Kenia heeft gestuurd aan Bridge International Academies op 31 augustus 2016 om binnen negentig dagen het curriculum aan de Keniaanse richtlijnen aan te passen en ervoor te zorgen dat minstens de helft van de docenten een diploma heeft? Heeft Bridge International Academies gehoor gegeven aan het ultimatum en de gestelde eisen bewerkstelligd of zijn er daadwerkelijk scholen gesloten?

Alle Bridge scholen in Kenia zijn open. Bridge heeft een aantal noodzakelijke verbeteringen gerealiseerd, waarbij vooral het percentage gediplomeerde leraren is verhoogd tot boven de minimumeis in Kenia. Bridge werkt ook mee aan een pilot van de Keniaanse overheid om het nieuwe Keniaanse curriculum te verbeteren.

Vraag 7

Acht u het wenselijk dat Bridge International Academies nieuwe winstkansen ziet in het onder andere verkopen van klanteninformatie aan kredietverstrekkers en verzekeringsmaatschappijen en het opschroeven van de winstmarges op de schoollunch en uniformen van leerlingen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Nee, dat acht het kabinet niet wenselijk. Hiernaar gevraagd heeft Bridge aangegeven nooit van plan te zijn geweest klanteninformatie aan kredietverstrekkers of andere instanties te verkopen.

Vraag 8

Is het Ministerie van Buitenlandse Zaken zich bewust van het feit dat Bridge International Academies de mogelijkheid heeft om scores van leerlingen te beïnvloeden door zwakkere leerlingen niet aan te nemen of onnodig een jaar over te laten doen, waardoor de scores van de nationale toets waar uw woordvoerder aan refereert wellicht niet representatief zijn voor de daadwerkelijke kwaliteit van onderwijs op de Bridgescholen? Kunt u uw antwoord toelichten? Is het Ministerie van Buitenlandse Zaken het gesprek aangegaan met Bridge International Academies, zoals woordvoerder Herman van Gelderen aangaf in zijn mailcontact met de schrijfster van het artikel? Zo ja, wat waren de uitkomsten hiervan? Zo nee, waarom niet?

Naar aanleiding van het artikel in de Correspondent is contact opgenomen met Bridge en zijn de beschuldigingen aan hun adres aan de orde gesteld. Deze beschuldigingen zijn ook besproken met de andere investeerders zoals de Wereldbank, CDC en andere ontwikkelingsorganisaties.
Bridge ontkent dat er selectie van leerlingen aan de poort plaatsvindt. In de praktijk zal het wel zo zijn dat er sommige zwakkere leerlingen een jaar over moeten doen. Dit zal bij publieke scholen niet anders zijn.
De resultaten van Bridge liggen hoger dan die van andere scholen. In 2015 en 2016 lag het aantal kinderen in Kenia dat haar nationaal examen (het Kenyan Certificate of Primary Education) haalde respectievelijk 14 en 10 procentpunten hoger dan het landelijk gemiddelde. De resultaten die Bridge in Kenia claimt zijn gebaseerd op door de overheid gereguleerde en uitgegeven test scores en kunnen als zodanig door de overheid worden gecontroleerd. Op dit moment lopen er twee onafhankelijke onderzoeken (zogenaamde randomized controlled trials) naar de kwaliteit van het onderwijs en de impact op resultaten van studenten. In deze onderzoeken wordt ook gekeken naar de resultaten van controlegroepen die dezelfde uitgangspositie hebben als Bridge studenten. Hierbij zijn het Center for Global Development, de universiteiten van Harvard en Californië, de Wereldbank en het Poverty Action Lab betrokken. De voorlopige uitkomsten van het onderzoek in Liberia lijken aan te tonen dat de onderwijsresultaten van Bridge hoger liggen dan bij andere aanbieders.

Vraag 9

Deelt u de mening dat geld voor ontwikkelingshulp erop gericht moet zijn om ontwikkeling te bevorderen, niet op winsten voor bedrijven?

Het kabinet is van mening dat private partijen die betaalbaar particulier onderwijs aanbieden in ontwikkelingslanden een nuttige bijdrage leveren aan de mondiale ontwikkelingsdoelstelling om iedereen in de wereld toegang te geven tot basisonderwijs. Dit ter aanvulling op de primaire rol en verantwoordelijkheid die overheden hebben om wereldwijd alle kinderen toegang tot goed onderwijs te bieden via publiek onderwijs. Particulier onderwijs is een realiteit in veel ontwikkelingslanden als reactie op het slechte publieke onderwijs en met de investering via FMO en DGGF steunen we juist die initiatieven die dit onderwijs voor kinderen uit lage- en middeninkomensgroepen toegankelijk maken.

Vraag 10

Bent u voornemens de indirecte Nederlandse steun van 1,4 miljoen euro aan Bridge International Academies in te trekken zolang dit onderwijsbedrijf zich niet daadwerkelijk zichtbaar inzet voor kwalitatief goed en gratis onderwijs in Afrika, maar winst maken voorop blijft stellen? Zo nee, waarom niet?

Het kabinet ziet geen aanleiding om deze indirecte steun terug te vorderen.

Vraag 1

Kent u het bericht «Camelia Romer boos op Sona en de pers»?1

Ja.

Vraag 2

Kent u de zorgen geuit door het lid Bosman tijdens de behandeling van de begroting Koninkrijksrelaties 2015?

Ja.

Vraag 3

In hoeverre komen de destijds geuite zorgen overeen met de huidige situatie? In hoeverre staat u nog achter uw beantwoording van die vragen tijdens de behandeling van de begroting Koninkrijksrelaties 2015?

Zoals indertijd aangegeven volgt het Cft gedurende het hele project de uitvoering kritisch. Het Cft heeft met Curaçao afgesproken dat de business case regelmatig zal worden geactualiseerd.

Vraag 4

Kunt u uw reflectie geven op de opmerking van de Minister van Gezondheid, Milieu en Natuur (GMN), Suzy Camelia-Römer, dat de businesscase Hospital Nobo Otrobanda (HNO) niet deugt? In hoeverre bent u het eens met die opmerking?

De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de business case ligt bij het land Curaçao/SONA. Er heeft eind 2016 een algehele evaluatie van het project plaatsgevonden. Volgens het Cft is de business case vooralsnog sluitend, maar een update zal dit moeten bevestigen.

Vraag 5

In hoeverre bent u het eens met de opmerking:"Sona «handelt duidelijk niet in het belang» van het land door Ballast Nedam een onnodig hoog bedrag van 13 miljoen dollar te hebben willen toezeggen»?

Het betreft hier een geschil tussen de regering van Curaçao en Sona.

Vraag 6

In hoeverre is het wenselijk dat de huidige directeur van de Stichting Ontwikkeling Nederlandse Antillen (Sona) tevens de directeur van Berenschot is? Is hier sprake van een toezichthouder die zichzelf geld toekent?

De overeenkomst tussen Sona en Berenschot is beëindigd, waardoor niet langer een relatie bestaat tussen beide organisaties. Daarnaast worden de functies van directeur bij Sona en directeur van Berenschot niet door dezelfde persoon bekleed.

Vraag 7

In hoeverre is het nieuwe dynamische exploitatiemodel een noodgreep naar het rendabel exploiteren van het ziekenhuis?

Het nieuwe dynamische exploitatiemodel maakt het volgens Sona mogelijk om diverse scenario’s in de ontwikkeling van de organisatie en de kernactiviteiten van HNO door te rekenen naar kosten en budget. De exploitatie van het nieuwe ziekenhuis valt onder verantwoordelijkheid van Sona en het land Curaçao.

Vraag 8

Welke financiële risico's loopt Nederland door het Sona-project?

Indien de kosten voor de bouw van het ziekenhuis boven het geraamde budget komt of blijkt dat na ingebruikname van het ziekenhuis de jaarlijkse kosten hoger uitvallen dan eerder in de businesscase voorspeld, zal het land Curaçao daarvoor dekking moeten vinden binnen de eigen begroting. Curaçao is gehouden aan de aflossing- en rentebetalingen aan Nederland (ongeacht wanneer en hoe het nieuwe ziekenhuis in gebruik wordt genomen).

Vraag 1

Hebt u kennisgenomen van de recente maatregelen die hebben geleid tot een humanitaire crisissituatie in Gaza?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de opvatting dat deze crisis een opeenstapeling van oorzaken kent, zoals de tien jaar durende blokkade van Israël en machtstrijd tussen diverse Palestijnse machtsgroepen, zoals de Palestijnse Autoriteit en Hamas en ook Mohammed Dahlan? Zo niet, wat is dan uw analyse?

Er is reeds langere tijd sprake van een ernstige humanitaire situatie in Gaza. Aan deze situatie ligt een combinatie van oorzaken ten grondslag, waaronder de beperkingen die Israël heeft opgelegd op verkeer van goederen en personen, de diverse gewapende confrontaties die hebben plaatsgevonden, de herbewapening van Hamas, het gebrek aan voortgang ten aanzien van intra-Palestijnse verzoening en de moeizame wederopbouw. De humanitaire situatie is de laatste tijd verder verslechterd door het besluit van de Palestijnse Autoriteit om diensten ten behoeve van Gaza, zoals stroom- en brandstofleveranties, te verminderen. In een situatie waarin vrede met Israël uitblijft, de bezetting en de interne politieke verdeeldheid aan Palestijnse zijde voortduurt, komen de inwoners van Gaza steeds meer in de verdrukking. Het kabinet spreekt zijn grote zorg daarover uit.

Vraag 3

Deelt u de mening dat de opschorting van leveranties van brandstof voor de elektriciteitsvoorziening een humanitaire noodsituatie schept, waarvan de bevolking van de Gazastrook direct het slachtoffer is?

Het kabinet deelt de zorgen over de ernstige humanitaire situatie in Gaza. Aan een aantal basisvoorzieningen, zoals medicijnen, water en energie, bestaat grote tekorten. Het gebrek aan brandstof treft, naast vele huishoudens en ziekenhuizen, ook watervoorzieningen en afvalwaterverwerking. Het gebrek aan werkende rioolwatervoorzieningen leidt tot een vervuiling van zee- en grondwater, zowel in als rondom Gaza.

Vraag 4

Deelt u tevens de mening dat haperingen in de elektriciteitsproductie ernstige gevolgen hebben voor de watervoorziening? Zo niet, wat is dan uw analyse?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Deelt u de opvatting dat de vervuiling van de Middellandse Zee als gevolg van het ongezuiverd lozen van rioolwater het risico in zich draagt van epidemieën, niet alleen voor de bevolking van Gaza, maar ook voor aangrenzende gemeenschappen in Israël en Egypte?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 6

Klopt het dat ernstig zieke patiënten in Gaza geweigerd zouden worden tot gespecialiseerde ziekenhuizen in Israël? Zo ja, wordt hiermee het internationale recht geschonden? Zo nee, hoe zit het dan wel?

Volgens lokale mensenrechtenorganisaties en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is het aantal patiënten dat Gaza uitreist om een medische behandeling te ondergaan in Israël of de Westelijke Jordaanoever drastisch gedaald. In juni 2017 zouden 1.728 personen zijn uitgereisd ten behoeve van medische behandeling, ten opzichte van 2.923 in dezelfde maand een jaar eerder. Volgens deze organisaties zouden zowel de Palestijnse Autoriteit als de Israëlische autoriteiten minder aanvragen verwerken. Dit zou mede het gevolg zijn van een grote vertraging in het financiële goedkeuringsproces van de Palestijnse Autoriteit. Deze goedkeuring is een vereiste alvorens een vergunningsaanvraag voor medische uitreizen kan worden ingediend bij de Israëlische autoriteiten. Het kabinet heeft geen precieze informatie over de weigering van ernstig zieke patiënten in Gaza tot gespecialiseerde ziekenhuizen in Israël.
Het kabinet acht het van belang dat zowel Israël als de Palestijnse Autoriteit hun verantwoordelijkheid nemen op basis van relevante verplichtingen onder het internationaal recht. Hieronder valt ook de verplichting maatregelen te nemen ter verwezenlijking van het recht van een ieder op een zo goed mogelijke lichamelijke en geestelijke gezondheid. Daarnaast heeft Israël als bezettende mogendheid de verplichting de volksgezondheid in het bezette gebied te verzekeren.

Vraag 7

Wat heeft u in het licht van deze recente crisis ondernomen om de toegang tot Gaza te verbeteren, de leverantie van brandstof en reserveonderdelen te optimaliseren en het uitreizen naar ziekenhuizen in Israël voor ernstig zieke patiënten weer mogelijk te maken? Kunt u dat toelichten?

Het kabinet wil de goede relaties met zowel Israël als de Palestijnse Autoriteit, mede dankzij de investering in de bilaterale samenwerkingsfora, benutten om een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de situatie ter plaatse, het versterken van de Palestijnse economie en het vergroten van wederzijds vertrouwen.
Nederland staat onder andere via de ambassade in Tel Aviv en de vertegenwoordiging in Ramallah voortdurend in contact met Israël en de Palestijnse Autoriteit over de situatie in Gaza. De Nederlandse zorgen hierover worden zowel bilateraal als in VN-, EU- en Kwartetverband aangekaart. De Minister van Buitenlandse Zaken zal de crisis in Gaza ook aan de orde stellen tijdens de informele bijeenkomst van de Raad Buitenlandse Zaken («Gymnich») die 7-8 september in Talinn plaatsvindt. Tijdens de laatste Ad Hoc Liaison Committee(AHLC), het donor-coördinatie platform voor de Palestijnse Gebieden, hebben Nederland en de EU alle partijen opgeroepen tot spoedige maatregelen om tot een fundamentele wijziging te komen van de politieke, veiligheids- en economische situatie in Gaza.
De Nederlandse inzet in Gaza is gericht op het bereiken van een duurzame oplossing, waarmee de humanitaire- en sociaaleconomische situatie structureel wordt verbeterd. Zo levert Nederland technische expertise ten behoeve van de aanleg van een gaspijpleiding naar Gaza. Mede dankzij de inzet van Nederland ging Israël in 2016 akkoord met de bouw van deze gaspijpleiding. Dit zal een duurzame oplossing bieden voor het gebrek aan stroom en de waterinfrastructuur in Gaza verbeteren. Nederland draagt voorts bij aan economisch herstel door middel van steun aan het Gaza Reconstruction Mechanism (GRM), de landbouwsector en door advisering door Nederlandse experts uit de private sector aan Gazaanse bedrijven. Ook zet Nederland in op het opheffen van de beperkingen op verkeer van goederen en personen van en naar Gaza. Mede dankzij de door Nederland gedoneerde scanners is er weer export uit Gaza mogelijk. Deze is gestegen van 182 vrachtwagens in 2013 naar 2.132 in 2016 (dit bedraagt 36% van de totale export van voor de afsluiting in 2007). Nederland blijft bij Israël aandringen op verdere versoepeling van handelsmogelijkheden en het verhogen van de efficiëntie. Het uiteindelijke doel blijft een volledige opening van de overgangen, met inachtneming van de Israëlische veiligheidszorgen. Daarnaast faciliteert Nederland bijeenkomsten tussen Israëlische en Palestijnse experts op de terreinen van energie, grensovergangen en water. Overeenstemming op deze thema’s zal bijdragen aan de verbetering van de levensomstandigheden van Palestijnen, zowel op de Westelijke Jordaanoever als in Gaza.

Vraag 8

Wat zijn de mogelijkheden die u heeft in het kader van het bilaterale Samenwerkingsforum met Israël en ook het bilaterale Samenwerkingsforum met de Palestijnse Autoriteit om deze acute crisis te bestrijden en een structurele oplossing mogelijk te maken die op korte termijn leidt tot opheffing van de blokkade? Op welke wijze gebruikt u deze mogelijkheden en wat zijn daarvan de behaalde resultaten of de op korte termijn te verwachten resultaten?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Bent u bereid om extra noodprogramma’s van internationale ngo’s in Gaza te steunen ten einde de allerergste nood te lenigen? Zo ja, om wat voor soort projecten gaat het dan? Zo nee, waarom niet?

Humanitaire hulp wordt geleverd op basis van de humanitaire principes en het humanitair imperatief. Nederland doet dit door hulporganisaties met algemene ongeoormerkte bijdragen in staat te stellen inzet te plegen daar waar zij zien dat de nood het hoogst is. Nederland draagt daarom jaarlijks 13 miljoen euro bij aan de United Nations Relief and Works Agency (UNRWA). Deze middelen kan UNRWA inzetten in alle gebieden waar zij werkzaam is, ook in Gaza. Nederland behoort tot de top 15 grootste donoren van UNRWA. Nederlandse steun komt ook tot stand middels bijdragen van EU aan het algemene budget, het noodhulpfonds en andere specifieke projecten. De EU is de op een na grootste donor van UNRWA. Indien er dit jaar nog ruimte vrijkomt binnen de BHOS-begroting, zal het kabinet een extra bijdrage aan UNRWA welwillend overwegen.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht dat het Nigeriaanse en internationale maatschappelijk middenveld oproept tot het eindelijk beginnen met opruimen van de Nigerdelta?1 Wat is hierop uw reactie?

Ja. Het kabinet is bekend met de huidige problematiek van de olievervuiling in de Niger Delta. Het uitblijven van grootschalige schoonmaak is zeer zorgelijk. Schoonmaak van olievervuiling in de Niger Delta is gecompliceerd, waarbij een sterke sturing en coördinatie door de federale overheid een vereiste is vanwege de uiteenlopende belangen van alle betrokkenen.

Vraag 2

Welke stappen hebben de Nigeriaanse regering en Shell genomen sinds het verschijnen van het onderzoek van het United Nations Environmental Programma (UNEP) in 2011? Bent u van mening dat de Nigeriaanse regering en Shell tot dusver voldoende opvolging hebben gegeven aan de aanbevelingen uit het UNEP-rapport?

Het kabinet hecht veel belang aan de schoonmaak van de olievervuiling in de Niger Delta. Nederland dringt aan op spoedige uitvoering van de aanbevelingen uit het UNEP-rapport door alle betrokken partijen: de Nigeriaanse overheid, de Shell Petroleum Development Company (SPDC, de Nigeriaanse dochtermaatschappij van Shell) en de betrokken gemeenschappen.
De Nigeriaanse regering onderneemt stapsgewijs actie om de aanbevelingen uit het UNEP-rapport uit te voeren, zij het met wisselend succes. Zo zette de Nigeriaanse federale overheid in 2012 het «Hydrocarbon Pollution Restoration Project» (HYPREP) op om het schoonmaakproces in Ogoniland te coördineren. Het opzetten van HYPREP was een essentiële eerste stap, die door de SPDC werd verwelkomd en gesteund. Ondanks een veelbelovende start kwam het project echter niet tot tastbare resultaten. Om een nieuwe impuls te geven aan het schoonmaakproces besloot de toenmalige Nigeriaanse Minister van Petroleum in 2014 tot revitalisering van het HYPREP-comité. Het jaar daarop committeerde President Buhari zich tijdens de verkiezingscampagne tot schoonmaak van Ogoniland. Onder leiding van de nieuwe Minister van Milieu zette Nigeria in 2016 een organisatie op die zorg moet dragen voor het schoonmaakproces. Met de selectie van de bestuursleden en projectcoördinator van de organisatie ging enige tijd gemoeid. De selectie van schoonmaakbedrijven, de methodes en bekostiging van schoonmaak, de selectie van prioritair te realiseren projecten vindt nu plaats. Aangezien dit proces achter de schermen plaatsvindt kan de indruk ontstaan dat sinds de officiële lancering van de schoonmaak op 2 juni 2016 weinig activiteit plaatsvindt.
Hoewel er sprake is van stapsgewijze vooruitgang blijven grote doorbraken uit. Het kabinet spoort alle betrokken partijen, inclusief de Nigeriaanse overheid, aan om haast te maken met de schoonmaak. Nederland is tevens in gesprek met betrokken oliemaatschappijen en het hoofdkantoor van Shell in Den Haag over de situatie in de Niger Delta. Met Shell in Nigeria wordt samengewerkt bij het vinden van oplossingen voor de olievervuiling in de Niger Delta, onder meer in een dialoogproces tussen SPDC en de lokale gemeenschap en het schoonmaken van olievervuiling rondom Bodo (Ogoniland). Daarnaast blijft de ambassade nauw contact onderhouden met alle stakeholders ter plaatse.

Vraag 3

Hoe kan het dat er nog maar 1% van de benodigde fondsen voor de oprichting van de Ogoniland Environmental Restoration Authority beschikbaar is? Wiens verantwoordelijkheid is het om deze fondsen beschikbaar te stellen? Wie hebben er al geld beschikbaar gesteld en wie blijft achter?

Op basis van het principe dat de vervuiler betaalt, is SPDC verantwoordelijk voor de kosten. Deze kosten zijn voorlopig geraamd op $ 1 miljard. De meerderheidsaandeelhouder NNPC (de Nigeriaanse nationale oliemaatschappij, met 55% van de SPDC-aandelen) heeft niet genoeg fondsen om de benodigde middelen in één keer in het trust funds te storten. De Nigeriaanse regering heeft aangegeven NNPC in staat te stellen bijdragen aan het trustfund te doen, zodat jaarlijks $ 200 miljoen voor de schoonmaak beschikbaar zal zijn.

Vraag 4

Welke alternatieven voor het met olie vervuilde drinkwater zijn er? Waarom hebben de Nigeriaanse overheid en Shell er niet voor gezorgd dat in alle getroffen gemeenschappen schoon drinkwater beschikbaar is?

De Nigeriaanse overheid en de SPDC stellen schoon drinkwater beschikbaar in gebieden waar water vervuild is. Dat gaat per vrachtauto naar gemeenschappen die per weg goed bereikbaar zijn. Dit is echter een beperkt aantal. Het slaan van waterputten is beperkt mogelijk, omdat de vervuiling vaak ook naar lagere grondniveaus is doorgesijpeld. Er worden ook watertorens gebouwd. Het treffen van gepaste maatregelen in gebieden waar drinkwater vervuild is heeft prioriteit van de projectcoördinator van HYPREP.

Vraag 5

Waarom blijft Shell de RENA (Remediation Enhanced Natural Attenuation) procedure gebruiken voor het opruimen van olielekken ondanks de aanbeveling uit het UNEP-onderzoek om dit niet langer te doen?

Naar aanleiding van het UNEP rapport, dat wees op de beperkingen van de RENA-technologie, heeft Shell gekeken naar de door hen gebruikte methodes voor landherstel. Shell geeft aan te hebben onderzocht welke technieken voor het opruimen van olievervuiling het meest effectief zijn voor de bodem en klimaatcondities in de Niger Delta. Shell stelt momenteel de meest geschikte technieken, inclusief RENA, te gebruiken. Overigens is RENA een erkende technologie in de Environmental Guidelines and Standards for the Petroleum Industry in Nigeria (EGASPIN). Ook heeft Shell naar aanleiding van de aanbevelingen van UNEP de sanering uitgebreid tot 6 meter diepte.

Vraag 6

Deelt u de mening dat het misleidend van Shell is om te stellen dat zij 15 vervuilde plaatsen hebben bezocht en op 6 plaatsen hebben gesaneerd, waardoor het lijkt alsof Shell goed op weg is, terwijl er ruim 50 plaatsen vervuild zijn?

Het kabinet neemt de situatie zoals beschreven door Amnesty International serieus, zoals verwoord in de antwoorden op schriftelijke vragen gesteld door het lid Van Veldhoven (D66) over de vermeende onware claims van Shell aangaande het schoonmaken van de Niger Delta, die uw Kamer op 23 december 2015 toegingen. Zoals destijds aangegeven verwacht het kabinet dat Shell en diens Nigeriaanse dochtermaatschappij SPDC actie ondernemen met betrekking tot de vervuiling in de Niger Delta. De verklaringen die het bedrijf sinds de publicatie van het UNEP-rapport in 2011 heeft uitgebracht wijzen in die richting. Voor een effectieve saneringsoperatie zijn erkenning door de Nigeriaanse overheid van haar medeverantwoordelijkheid en medewerking van de bevolking van Ogoniland bij de ontsluiting van het gebied eveneens noodzakelijk.
Het is duidelijk dat de problemen in de Niger Delta alleen kunnen worden opgelost door nauwe samenwerking en een open dialoog tussen alle betrokken partijen. De verantwoordelijkheid voor het bevorderen van een nauwe samenwerking ligt bij de Nigeriaanse overheid en Shell. Het kabinet heeft zich ook bereid verklaard om een bijdrage te leveren aan de oplossing van de problemen in het gebied door capaciteitsopbouw, bij voorbeeld door de Nigeriaanse autoriteiten bij te staan bij een versterking van (de expertise van) het National Oil Spill Detection and Response Agency (NOSDRA), dat belast is met de certificatie van de schoonmaak in de Niger Delta.
Nederland zal het schoonmaakproces op de voet blijven volgen en ook in de toekomst een bemiddelende rol blijven spelen waar dat gewenst is. Daarnaast zal Nederland in de contacten met Shell de verantwoordelijkheid van zaken doen met respect voor mens en milieu conform internationale richtlijnen blijven benadrukken.

Vraag 7

Wat is uw reactie op het onderzoek van Amnesty International2 dat er nog steeds veel vervuiling is achtergebleven terwijl Shell claimt daar succesvol te hebben gesaneerd? Deelt u de mening dat dit zorgelijk is en de handhaving en controle verbeterd moet worden, zodat deze plaatsen niet langer als schoon worden aangemerkt als ze dat niet zijn?

Zie antwoord vraag 6.

Vraag 8

Op welke wijze ondersteunt Nederland bij het opruimen van de Nigerdelta?

De Nederlandse ambassade in Nigeria onderhoudt nauwe contacten met alle betrokken Nigeriaanse overheidsinstanties: de Nigeriaanse president, de ministeries van Petroleum, Milieu en Niger Delta Affairs, en lokale overheden. Daarbij wordt regelmatig de bereidheid uitgesproken de autoriteiten bij te staan bij hun activiteiten. Tevens onderhoudt de ambassade nauwe contacten met niet-gouvernementele organisaties die actief zijn in de regio en ondersteunt zij veel van deze organisaties bij activiteiten die betrekking hebben op de schoonmaak en het voorkomen van verdere olievervuiling. Ook verzorgt de ambassade regelmatig briefings door overheidsvertegenwoordigers en niet-gouvernementele organisaties voor leden van de diplomatieke gemeenschap over ontwikkelingen in de Niger Delta. Hierbij komen onder meer de vorderingen die worden gemaakt met de opruiming van milieuverontreiniging aan bod.
Nederland steunt daarnaast sinds 2013 een bemiddelingsproces in Bodo, een gemeenschap in Ogoniland, om de olievervuiling daar zo spoedig mogelijk aan te pakken. Dit bemiddelingsproces is erop gericht onderling vertrouwen te creëren tussen de Bodo-gemeenschap en SPDC. Vanwege onderling wantrouwen lukte het voordien niet een begin te maken met het verwijderen van de olievervuiling, waarvoor SPDC de verantwoordelijkheid erkent. Hoewel Bodo slechts een klein deel vormt van Ogoniland, is ook hier de schoonmaak een complex proces. De hoop is evenwel aanwezig dat op korte termijn daadwerkelijk een aanvang met de schoonmaak van de Bodo-gemeenschap kan worden gemaakt.

Vraag 9

Deelt u de mening dat het onbestaanbaar is dat er zes jaar na het verschijnen van het uitgebreide UNEP-rapport nog nauwelijks vooruitgang geboekt is en er zo snel mogelijk met het saneren van alle vervuilde locaties gestart moet worden? Zo ja, welke actie gaat u hierop ondernemen en bent u bereid hierover met de Nigeriaanse overheid en Shell in gesprek te treden?

Zie antwoord vraag 2.

Vraag 10

Zal Shell en de olievervuiling in de Nigerdelta ook specifiek worden onderzocht in het door u aangekondigde onderzoek van het Nationaal Contactpunt OESO-richtlijnen naar de naleving van de OESO-richtlijnen in de olie- en gassector? Zo ja, op welke manier precies en bent u bereid de onderzoeksvragen hierover aan de Kamer te zenden? Zo nee, waarom niet en bent u bereid dit verzoek toe te voegen aan de onderzoeksopdracht van het Nationaal Contactpunt OESO-richtlijnen?

Sinds de herziening van het Instellingsbesluit Nationaal Contactpunt voor de OESO-richtlijnen (NCP) in 2014, heeft het kabinet de mogelijkheid om het NCP te vragen een bedrijfsoverstijgend onderzoek te doen. Het is niet de bedoeling dat het NCP in een bedrijfsoverstijgend onderzoek specifieke casussen over één enkel bedrijf gaat onderzoeken. Partijen die een melding willen doen van een (vermeende) schending van de OESO-richtlijnen door een specifiek bedrijf, kunnen een melding indienen bij het NCP, waarna de gebruikelijke procedure in werking treedt.
Er is een aantal kaders waaraan een bedrijfsoverstijgend onderzoek moet voldoen. Zo is in de toelichting van het Instellingsbesluit vastgelegd dat het onderzoek ter duiding en interpretatie van de OESO-richtlijnen moet dienen voor een bepaalde situatie of sector. Ook moet het onderzoek advies geven waardoor misstanden in de toekomst kunnen worden voorkomen.
Het kabinet heeft het NCP gevraagd om een onderzoek dat:
Het onderzoek loopt inmiddels en richt zich op het beantwoorden van de bovenstaande vragen. Na afronding ontvangt het kabinet de conclusies en aanbevelingen van het NCP en zal deze delen met de Tweede Kamer.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Pas nieuwe eisen voor banken aan om schade in ontwikkelingslanden te voorkomen»?1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de strekking van dit artikel?

Tijdens de financiële crisis stond de solvabiliteit van banken flink onder druk. In het Bazelse Comité is naar aanleiding hiervan een pakket maatregelen overeengekomen – het Bazel III raamwerk – dat de kwaliteit en de hoeveelheid kapitaal die banken wereldwijd moeten aanhouden, substantieel heeft verbeterd en vergroot. In het Bazelse Comité zijn de onderhandelingen momenteel nog gaande over verdere hervormingen in de bankensector om de Bazel III agenda af te ronden (ook vaak aangeduid als Bazel IV). Of de zorgen van de auteurs van het opinieartikel ook bewaarheid zullen worden, valt op dit moment daarom nog niet te zeggen. Wel geldt in zijn algemeenheid dat het Bazelse raamwerk, bij de beoordeling van het benodigde kapitaal voor banken, geen onderscheid maakt naar de geografische blootstelling van een bank, maar dat wordt gekeken naar het onderliggende risico. Dat uitgangspunt onderschrijf ik.

Vraag 3

Is de zorg die in het artikel wordt genoemd bekend bij De Nederlandsche Bank (DNB), zodat ook die zijn invloed op de uitkomst van Basel IV kan aanwenden?

Ja, deze zorg is bij DNB bekend. De Nederlandse Financierings-Maatschappij voor Ontwikkelingslanden N.V. (FMO) en Rabobank hebben een brief met hun zorgen over onbedoelde consequenties van de afronding van het Bazel III raamwerk voor ontwikkelingslanden aan het Bazelse Comité gestuurd. DNB heeft hiervan een afschrift ontvangen. Het Bazelse Comité zal de reacties op de voorgestelde hervormingen zoals geconsulteerd2 meewegen bij de vormgeving van het definitieve raamwerk.

Vraag 4

In hoeverre is het risico dat banken opererend in ontwikkelingsgebieden lopen te vergelijken met in het Westen opererende banken?

Vraag 5

Erkent u dat handel met ontwikkelingslanden gestimuleerd moet worden en dat hogere kapitaaleisen die volgen uit Basel IV belemmerend werken voor meer handel met deze landen?

Het kabinet erkent het belang van handel en investeringen voor de economische ontwikkeling van ontwikkelingslanden. Met de agenda voor hulp, handel en investeringen ondersteunt het kabinet ontwikkelingslanden bij het vergroten van toegang tot regionale en internationale markten en stimuleert investerings- en handelsactiviteiten met deze landen.
Het Bazelse kapitaalraamwerk richt zich op het waarborgen van de solvabiliteit, stabiliteit en weerbaarheid van banken en heeft niet als doel om de handel met ontwikkelingslanden te stimuleren. Ook voor banken die actief zijn in ontwikkelingslanden is het belangrijk dat ze solvabel en weerbaar zijn.

Vraag 6

Kunt u de gevolgen schetsen van een verhoging van de kapitaaleisen voor investeringen in ontwikkelingslanden?

Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 2 wordt er in het Bazelse raamwerk bij de beoordeling van het benodigde kapitaal voor banken geen onderscheid gemaakt naar geografische blootstelling van de activiteiten van een bank, maar wordt er gekeken naar het onderliggende risico van verschillende type activiteiten.
Wanneer door de afronding van Basel III de (standaard)risicogewichten voor bepaalde type blootstellingen (bijvoorbeeld t.a.v. aandelenof gespecialiseerde kredietverlening 3) omhoog gaan, raakt dit alle blootstellingen van dit type, over de gehele linie, ongeacht het geografische aspect van deze blootstellingen. Dit kan als gevolg hebben dat een bank een blootstelling aan een bepaald type product, bijvoorbeeld financiering van vastgoed, verlaagt. Vanuit het Bazel III raamwerk maakt het echter niet uit of deze lening in Duitsland is afgesloten of in een ontwikkelingsland. Deze producten worden in dezelfde mate geraakt wanneer er sprake zou zijn van een verhoging van de (standaard)risicogewichten.

Vraag 7

Ziet u, los van de Basel IV voorstellen, aanleiding om de kapitaaleisen voor investeringen in ontwikkelingslanden en bedrijven in ontwikkelingslanden te verhogen?

In het opinie-artikel «Pas nieuwe eisen voor banken aan om schade in ontwikkelingslanden te voorkomen» schetsen Rabobank en FMO dat de verhoging van de kapitaaleisen kan leiden tot ontmoediging van banken en ontwikkelingsbanken om door te gaan met financieren van handelsstromen en investeringen in ontwikkelingslanden. Het staat echter nog niet vast dat een verhoging van kapitaaleisen voor investeringen in ontwikkelingslanden een resultante van de nieuwe regelgeving van het Bazelse comité zal zijn. De onderhandelingen in het Bazelse Comité zijn nog niet afgerond, en de uitkomst daarvan is nog onduidelijk. Daarnaast is het van belang om vast te stellen dat na de uitkomst in Bazel nog een traject van EU-onderhandelingen over de implementatie van de Bazelse regels volgt.

Vraag 8

Ziet u redenen om een uitzondering van Basel IV voor ontwikkelingsbanken te realiseren?

Zie antwoord vraag 7.

Vraag 9

Zouden er andere veiligheidsmechanismen ingebouwd kunnen worden dan een hogere kapitaalreservering voor financieringsverstrekking in ontwikkelingslanden?

Het kabinet werkt in de volle breedte aan het veiliger maken van de financiële sector in ontwikkelingslanden. Zo steunt Nederland, sinds de oprichting in 2002, het Financial Sector Strengthening and Reform Initiative (FIRST). Dit programma, uitgevoerd door de Wereldbank, zet in op het ondersteunen van hervormingsprocessen van de financiële sector in ontwikkelingslanden. Door het begeleiden van (de implementatie van) wet- en regelgevingstrajecten is de onafhankelijkheid en de capaciteit van centrale banken over de afgelopen jaren verbeterd. De toegenomen kwaliteit van centrale banken in ontwikkelingslanden verlaagt het risico van het zakendoen met ontwikkelingslanden.
Ook via andere wegen zet het kabinet zich in om de veiligheid van de financiële sector in ontwikkelingslanden te vergroten. Er wordt gewerkt aan goed financieel toezicht op basis van heldere en transparante regelgeving zodat dat financiële instellingen reële risico inschattingen maken. In algemene zin geldt dat wanneer de transparantie in de financiële sector en toezicht goed geregeld is, banken sneller groeien en meer ondersteunend kunnen zijn aan economische groei.

Vraag 10

Zijn de additionele regels in Basel IV complementair aan het bereiken van de Sustainable Development Goals (SDGs)?

Zoals aangegeven in de beantwoording van voorgaande vragen zijn de onderhandelingen in het Bazelse Comité nog niet afgerond. Echter, het Bazelse raamwerk heeft als doel om financiële instellingen veiliger en meer weerbaar te maken om risico’s daadwerkelijk te kunnen ondervangen. Ze dragen bij aan een helder kader en stabiele omgeving waarin de markt voor (duurzame) financiering tot verdere ontwikkeling kan komen.

Vraag 11

Zijn de additionele regels in Basel IV een belemmering voor het bereiken van de SDGs?

Zie antwoord vraag 10.

Vraag 12

Gaat u de effecten van de voorgestelde maatregelen in Basel IV op agri-financiering en hoge kwaliteit hypotheken onderzoeken?

De onderhandelingen in het Bazelse Comité zijn nog gaande. Wanneer het Bazelse Comité tot een akkoord komt, zal er nog een EU-traject volgen. In het EU-traject zal ook een inschatting van de impact van het voorstel moeten worden gemaakt door de Europese Commissie. Nederland zal vervolgens de inzet bepalen wanneer de uitkomst bekend is en er meer zicht is op de impact.

Vraag 13

Welke ontwikkelingen zijn er te melden over de onderhandelingen die de risicoweging binnen Basel IV op (Nederlandse) hypotheken en bijvoorbeeld landbouwgronden bepalen? Welke acties onderneemt u om de Nederlandse belangen hier te borgen?

Tot op heden is in het Bazelse Comité nog geen akkoord overeengekomen. De onderhandelingen zijn nog gaande. Conform mijn toezegging van 28 juni 20164 heeft het kabinet de Tweede Kamer zowel in de Kamerbrieven als in debatten over deze ontwikkelingen geïnformeerd.
Als lid van het Bazelse Comité zal DNB zich bij het definitief vormgeven van de hervormingen blijven inzetten voor een proportionele behandeling van onder andere Nederlandse hypotheken. Het doel is dat de risicogewogen kapitaaleisen in redelijke verhouding blijven staan met de daadwerkelijke onderliggende kredietrisico’s.

Vraag 1

Hoe beoordeelt u de berichtgeving dat een Nederlandse inlichtingendienst samen met een Duitse inlichtingendienst via militaire schepen en spookschepen al enkele maanden op het spoor zouden zijn van contacten tussen mensensmokkelaars en schepen van hulporganisaties in de Middellandse zee tussen Libië en Italië?1

Over operaties van de Nederlandse inlichtingendiensten en het uitwisselen van informatie met partners worden in het openbaar geen uitspraken gedaan.

Vraag 2

Klopt het dat deze dienst en de regeringen in Den Haag en Berlijn daarover ingelicht hebben?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 3

Zo ja, hoe verhoudt zich dit tot de antwoorden van zowel de Minister van Buitenlandse Zaken2 als de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie3 dat het kabinet «niet beschikt over aanwijzingen dat er sprake zou zijn van rechtstreeks contact tussen sommige hulporganisaties en criminele smokkelbendes»?

De kwestie heeft de aandacht van het kabinet. Zoals eerder aan uw Kamer gemeld is de Italiaanse justitie bezig met een oriënterend feitenonderzoek naar mogelijke contacten tussen sommige hulporganisaties en criminele mensensmokkelorganisaties. Het kabinet wacht de uitkomsten van dit onderzoek af.

Vraag 4

Herinnert u zich de uitspraak van de Minister van Buitenlandse Zaken tijdens het Algemeen overleg over de Raad Buitenlandse Zaken (RBZ) op 10 mei jl., die stelde «van niets te weten» en er «met extra aandacht» naar zou gaan kijken?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 5

Bent u bereid dit te doen en de Kamer daarover te informeren?

Zie antwoord vraag 3.

Vraag 6

Hoe verloopt de informatievoorziening vanuit de inlichtingendiensten richting het kabinet, alsmede de interdepartementale afstemming, als het gaat om informatie betreffende contacten tussen sommige hulporganisaties in de Middellandse Zee en smokkelbendes? Ziet u ruimte voor verbetering?

Zie antwoord vraag 1.

Vraag 7

Hoe beoordeelt u de uitspraken van de Italiaanse openbare aanklager Zuccaro: «Er zijn hulpschepen die buiten het internationale water treden, de satellietzenders afbreken om niet te worden getraceerd. Ze krijgen telefoontjes uit Libië waarin wordt gezegd dat er rubberen boten op zee worden gestuurd die ze moeten komen ophalen.»?4

Schepen van ngo’s komen soms zeer dichtbij de Libische kust om reddingsoperaties uit te voeren. Mensensmokkelaars hebben hun modus operandi hieraan aangepast door bijvoorbeeld bootjes met zeer weinig brandstof de zee op te sturen. Berichten over telefoontjes uit Libië naar ngo’s en het afbreken van satellietzenders worden onderzocht door de Italiaanse justitie in het eerder genoemde feitenonderzoek. Zoals hierboven vermeld wacht het kabinet de uitkomsten van dit onderzoek af.

Vraag 8

Klopt het dat ook Frontex materiaal van afgetapte gesprekken bij de Italiaanse openbare aanklager heeft aangeleverd?

Het is het kabinet bekend dat Italiaanse onderzoekers contact hebben met verschillende partijen, waaronder Frontex. Welke informatie wordt uitgewisseld is het kabinet niet bekend. Het gaat hier immers om een Italiaans onderzoek. Opgemerkt zij dat Frontex geen opsporingsinstantie is. Wel levert Frontex, als onderdeel van het nieuwe mandaat van de Europese Grens- en Kustwacht, bijdragen aan het voorkomen en opsporen van zware grensoverschrijdende criminaliteit, zoals mensensmokkel. Indien Frontex bij het uitoefenen van de taken aan de buitengrenzen relevante informatie vergaart, kan zij deze doorgeven aan bevoegde Europese en nationale opsporingsdiensten.

Vraag 9

Als er inderdaad sprake is van betrouwbare, geloofwaardige inlichtingen over contacten tussen mensensmokkelaars en schepen van hulporganisaties in de Middellandse Zee, bent u dan bereid maatregelen te bepleiten?

Het is in beginsel aan de opsporingsinstanties van het land waar de acties worden gepleegd om onderzoek te doen naar mogelijke strafbare feiten. Indien uit onderzoek zou blijken dat sprake is van dergelijke contacten tussen schepen van ngo’s en mensensmokkelaars of dat deze organisaties op een andere wijze aantoonbaar deel uitmaken van mensensmokkelactiviteiten, is het kabinet van mening dat dit strafbaar is. Het is in dat geval aan het openbaar ministerie om te besluiten of tot vervolging wordt overgegaan.
Mochten onderzoeken of inlichtingen hiertoe aanleiding geven, dan zal in afstemming met relevante actoren worden gekeken hoe hiermee om te gaan en welke acties ondernomen kunnen worden.

Vraag 10

Welke mogelijkheden ziet u om op te treden binnen het mandaat van de maritieme EU-operatie Sophia, dat onder meer gericht is op het systematisch identificeren, in beslag nemen en afvoeren van schepen of vaartuigen die gebruikt worden voor mensensmokkel en/of -handel, dan wel hiervan verdacht worden? Bent u bereid een en ander te adresseren in EU-verband?

De EU-operatie Sophia verzamelt informatie over netwerken van mensensmokkel-en mensenhandel in het centrale deel van de Middellandse Zee en kan die doorgeven aan EU-lidstaten, Europese agentschappen, internationale partners en de Libische kustwacht. Hieronder kan ook de informatie over contacten tussen de hulporganisaties en mensensmokkelaars vallen. Indien er gegronde redenen zouden zijn om schepen van hulporganisaties ervan te verdenken dat zij worden gebruikt voor mensensmokkel of -handel, dan kunnen deze onder het mandaat op volle zee worden doorzocht. In voorkomend geval zou het desbetreffende schip in beslag kunnen worden genomen. De contacten tussen hulporganisaties en mensensmokkelaars tegengaan, valt echter buiten het mandaat van EU-operatie Sophia.

Vraag 11

Heeft u, in het licht van het bovenstaande, bovendien kennisgenomen van de berichtgeving over een bijna-aanvaring tussen een schip van de Duitse actiegroep Sea Watch en een schip van de Libische kustwacht?5 Vond dit incident plaats in Libische territoriale wateren?

Het kabinet heeft kennisgenomen van de berichtgeving over dit incident maar beschikt niet over informatie over de precieze locatie. Het bevestigt dat het noodzakelijk is te blijven investeren in het verbeteren van de maritieme coördinatie en duidelijke afspraken te maken over hoe nationale kustwachten, Europese maritieme missies, ngo-schepen en koopvaardij (al dan niet gezamenlijk) moeten optreden bij reddingsoperaties. In de EU-training van de Libische kustwacht zal structureel aandacht worden besteed aan mensenrechten, het zeerecht en veiligheid op zee.

Vraag 12

Hoe beoordeelt u deze «wild west» taferelen tussen een actiegroep en de – door de EU getrainde – Libische kustwacht?

Zie antwoord vraag 11.

Vraag 1

Kunt u bevestigen dat het kabinet een cheque heeft uitgeschreven aan Somalië van 2 miljoen euro voor onder meer het ondersteunen van mobiele rechtbanken?1

Het kabinet heeft op de Londen Conferentie over Somalië (11 mei 2017) bekend gemaakt dat Nederland Euro 2 mln. beschikbaar stelt aan het VN Multi Partner Trust Fundvoor hetJoint Rule of Law Programme van de Verenigde Naties in Somalië, incl. Somaliland. Dit bedrag past binnen een eerdere toezegging. Nederland is samen met andere donoren (EU, ZW, DK, VK) actief betrokken bij de programmering en het beheer van dit fonds. Nederland zal zich met de bijdrage voornamelijk richten op programma’s die werken aan toegang tot recht (access to justice) om de invloed van het officieel recht in de regio’s juist te versterken. Vandaar dat de projecten die hiermee gefinancierd worden gericht zijn op de mobiele rechtbanken, rechtsbijstand en grondwetsherziening.

Vraag 2

Klopt het dat in de Somalische Grondwet staat dat het shariarecht de basis is van al het recht in Somalië en dat alle wetten en regels met het shariarecht in overeenstemming moeten zijn?2 Zo nee waarom niet?

In de voorlopige Somalische Grondwet staat dat de sharia de basis is van al het recht in Somalië en dat wetten en regels niet tegen de sharia in mogen gaan. Echter, het rechtssysteem van Somalië is veel complexer. Een in 2016 door Nederland betaald onderzoek naar het rechtssysteem in Somalië stelt dat het systeem gebaseerd is op vier primaire juridische tradities: 1. Gewoonterecht, bekend als Xeer, 2. Sharia, en (3 en 4) de formele Italiaanse en Britse rechtsstelsels die uit de koloniale periode zijn geërfd. Hoewel al deze systemen bijgedragen hebben aan de ontwikkeling van het Somalische rechtssysteem, zijn ze nooit volledig geïntegreerd in één formeel rechtssysteem. Rechters en aanklagers passen een combinatie van deze systemen toe op manieren die per regio, rechtbank en individu variëren. Dit draagt bij aan juridische onzekerheid en percepties van willekeur.

Vraag 3

Klopt het dat mobiele rechtbanken zich bij uitstek lenen voor lokale geschillenbeslechting, en dat juist bij lokale geschillenbeslechting in Somalië het shariarecht in volle hevigheid wordt toegepast?

Zoals in eerdere antwoorden op kamervragen aangegeven (zie lijst van vragen en antwoorden, vraag 12, Kamerstuk 29 521, nr. 342 dd. 28 feb. 2017) en in vraag twee hierboven uiteengezet, is het Somalische rechtssysteem een combinatie van juridische tradities. Het shariarecht speelt in deze combinatie van systemen een rol, onder andere bij lokale geschillenbeslechting, en dan voornamelijk bij familie- en erfrecht.
Het grootste deel van de Somalische bevolking heeft geen toegang tot formele rechtbanken en richt zich daarom regelmatig tot informele rechtbanken. Dat is ongewenst. Derhalve zal Nederland zich met de bijdrage aan het Joint Rule of Law Programme van de Verenigde Naties voornamelijk richten op programma’s die werken aan toegang tot recht (access to justice), juist om de invloed van het formele recht in de regio’s te versterken. Nederland zoekt de samenwerking op dit thema op met andere donoren die eenzelfde visie hebben ten aanzien van de Rule of Law, mensenrechten en toegang tot het recht voor de burger.

Vraag 4

Kunt u nog wel garanderen dat geen cent Nederlands belastinggeld wordt gestoken in rechtbanken waar shariarecht wordt toegepast, of erkent u dat Nederland indirect rechtspraktijken van de donkere middeleeuwen financiert?

Nederland bevordert de stabiliteit en de veiligheid van Somalische burgers door het versterken van het formele recht in Somalië.
Deze versterking beperkt de ruimte voor de sharia. Juist door het disfunctioneren van het formele systeem in Somalië gaan mensen nu naar bijvoorbeeld Al Shabaab rechtbanken. Daarnaast werkt de afwezige rechtsstaat piraterij in de hand. Dat wil Nederland uiteraard tegengaan en daaraan draagt Nederland bij door Euro 2 mln. ter beschikking te stellen voor versterking van de rechtsstaat in Somalië, hetgeen essentieel is voor de stabiliteit van het land.
Het kabinet houdt uiteraard goed toezicht op de besteding van de Nederlandse middelen. Met de huidige bijdrage en Nederland als covoorzitter van de Rule of Law werkgroep binnen het VN Multi Partner Trust Fund bevindt Nederland zich in een goede positie om de programma’s op hun inhoud te beoordelen.

Vraag 5

Waarom blijft Nederland de Somalische autoriteiten financieel steunen om de juridische sector op te bouwen, terwijl diezelfde autoriteiten het al jaren nalaten om piraterij strafbaar te stellen?

Nederland draagt bij aan de versterking van de juridische sector in Somalië. Nederland benadrukt het belang van anti-piraterij wetgeving bij de Somalische autoriteiten als co-voorzitter van de Rule of Law werkgroep en door een financiële bijdrage aan het United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) voor de bouw van gevangenissen en gerechtshoven en het trainen van rechters en aanklagers in het maritieme recht. Piraterij is, behalve in Puntland en Somaliland, inderdaad nog steeds niet wettelijk strafbaar gesteld (zie ook de artikel 100-brief (Kamerstuk 29 521, nr. 334)). Kabinetswisselingen, frequente politieke crises en de recente verkiezingen hebben ervoor gezorgd dat de wetgevingsagenda in het Somalische parlement feitelijk heeft stilgelegen. De EU en Nederland zullen bij de nieuwe regering, die op 29 maart jl. is aangetreden, wederom urgente aandacht vragen voor de anti-piraterijwetgeving. Tijdens de Londen Conferentie op 11 mei jl. heb ik het belang van anti-piraterijwetgeving en bestrijding van piraterij bij mijn Somalische collega Yusuf Garaad benadrukt. Daarbij moet worden opgemerkt dat het onder huidige Somalische wetgeving reeds mogelijk is om piraten te vervolgen op andere strafrechtelijke gronden, zoals diefstal en gijzeling.

Vraag 6

Bent u bereid de cheque van 2 miljoen euro aan Somalië in te trekken aangezien alle signalen dat dit geld goed besteed wordt op rood staan?

Zie antwoord vraag 4.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Bordeel betaald door de EU»?1

Ja.

Vraag 2

Deel u de mening dat dit soort uitgaven door Brussel eens te meer het failliet van de Europese Unie aantoont?

Nee.

Vraag 3

Is het waar dat dit niet de eerste keer is dat de EU geld steekt in ondoorzichtige Oost-Europese projecten? Zo ja, kunt u aangeven hoeveel belastinggeld met soortgelijke ondoorzichtige praktijken gemoeid is, uit welk potje dat geld komt en welke instanties in welke steden hierbij betrokken zijn?

Alle projecten die financiering krijgen uit Europese structuurfondsgelden worden onderworpen aan nationale en Europese controles om doelmatige en rechtmatige besteding van middelen te waarborgen. In dit geval is door dit controlesysteem aan het licht gekomen dat er sprake is van ongewenste besteding. Afhankelijk van de fout wordt bepaald welke maatregel of maatregelen getroffen worden. In dit geval betreft dit het terugvorderen van de middelen bij de begunstigde, hetgeen volgens de Tsjechische autoriteiten inmiddels is gebeurd.

Vraag 4

Staat u nog steeds achter de hernieuwing van de trouwgelofte aan de EU na dit soort financiële uitspattingen met Nederlands belastinggeld?

Het kabinet staat achter de Verklaring van Rome, die op 25 maart door de Europese regeringsleiders is ondertekend. Het is in het belang van Nederland en van Nederlandse burgers om ons samen met de andere EU-lidstaten in te blijven zetten voor onder meer groei en banen, interne en externe veiligheid en een sociaal rechtvaardige EU.

Vraag 5

Bent u bereid om de Nederlandse bijdrage te verlagen naar nul? Zo nee, waarom niet?

Nee. Het kabinet ziet geen reden voor Nederland om zich aan zijn verdragsrechtelijke verplichtingen te onttrekken.

Vraag 1

Bent u bekend met het rapport van de Europese Rekenkamer over het verlenen van 1,7 miljard euro begrotingssteun aan Sub-Sahara Afrika?1

Ja

Vraag 2

Kunt u per aanbeveling van de Europese Rekenkamer reflecteren op de opmerkingen van de Europese Commissie?

De Europese Rekenkamer onderzocht of de Europese Commissie doeltreffend gebruikmaakte van contracten voor begrotingssteun om het genereren van binnenlandse inkomsten te ondersteunen in lage – en lage middeninkomenslanden in Afrika ten zuiden van de Sahara. Volgens de Europese Rekenkamer speelt het verbeteren van de mate waarin ontwikkelingslanden binnenlandse inkomsten (belasting- en andere inkomsten) weten te mobiliseren een cruciale rol in hun duurzame ontwikkeling. De Europese Rekenkamer concludeert dat de Europese Commissie nog geen doeltreffend gebruik heeft gemaakt van contracten voor begrotingssteun om lage – en lage middeninkomenslanden in Afrika ten zuiden van de Sahara te ondersteunen bij het genereren van binnenlandse inkomsten. De Europese Rekenkamer constateert in het bijzonder tekortkomingen in de planning en uitvoering, en een gebrek aan passende monitoringinstrumenten.
Naar aanleiding van zijn onderzoek doet de Europese Rekenkamer zes aanbevelingen.
De Europese Rekenkamer beveelt de Europese Commissie aan dat zij consistent alomvattende beoordelingen over de mobilisering van binnenlandse inkomsten uitvoert voordat de Commissie nieuwe contracten voor begrotingssteun en uitbetalingen daarvan goedkeurt. De beoordelingen moeten zien op macro-economische stabiliteit en het beheer van de overheidsfinanciën. De Europese Rekenkamer beveelt verder aan dat risico’s beter in kaart worden gebracht. De Europese Rekenkamer wijst in het bijzonder op risico’s inzake andere inkomsten dan belastinginkomsten, zoals inkomsten uit de exploitatie van natuurlijke hulpbronnen, en op risico’s rondom belastingvrijstellingen.
De Commissie neemt deze aanbeveling over. De reactie van de Commissie is in overeenstemming met de verplichtingen aangegaan in het kader van het mede door Nederland geïnitieerde Addis Tax Initiative. Het kabinet onderschrijft de reactie van de Commissie.
De Europese Rekenkamer vindt dat de Commissie de uitbetaling van de (eventuele) variabele tranches van begrotingssteun moet verbinden aan specifieke afspraken op het gebied van de mobilisering van binnenlandse inkomsten. De Europese Rekenkamer beveelt aan dat deze voorwaarden de doeltreffendheid van de mobilisering van binnenlandse inkomsten moeten bevorderen, en haalbaar en afdwingbaar moeten zijn.
De Commissie neemt deze aanbeveling over en zegt toe de prestatie-indicatoren voor de mobilisering van binnenlandse inkomsten beter te formuleren dan in de huidige richtsnoeren voor begrotingssteun is opgenomen. De Commissie wijst er op dat de regeringen van partnerlanden verantwoordelijk zijn voor binnenlandse hervormingen. Het kabinet is het met de Commissie eens dat voor het behalen van deze prestatie-indicatoren de inspanningen van de regeringen van partnerlanden essentieel zijn.
De Europese Rekenkamer stelt dat de Commissie meer informatie moet geven over het aantal, de soort en de waarde van contracten met binnenlandse inkomstenmobilisering als specifieke doelstelling.
De Commissie neemt ook deze aanbeveling over en zal in toekomstige rapportages over begrotingssteun en over de uitvoering van het Addis Tax Initiative meer informatie verschaffen over de mobilisering van binnenlandse inkomsten. De Commissie wil verder via casestudies (in de vorm van evaluaties) beter communiceren over de effecten van begrotingssteun voor de mobilisering van binnenlandse inkomsten. Het kabinet verwelkomt meer informatievoorziening en evaluaties over de bijdrage van begrotingssteun aan de mobilisering van binnenlandse inkomsten.
De Europese Rekenkamer constateert dat voor het vaststellen van, onderhandelen over en vervolgens monitoren van specifieke voorwaarden voor de mobilisering van binnenlandse inkomsten, uitgebreide besprekingen met de partnerlanden nodig waren. De Rekenkamer stelt verder vast dat de Commissie de beleidsdialoog als een kernonderdeel van doeltreffende begrotingssteun beschouwt, maar hiervoor geen strategieën had ontwikkeld met op het partnerland toegespitste duidelijke doelstellingen. De Europese Rekenkamer vindt dat de Commissie dergelijke dialoogstrategieën moet ontwikkelen voor toekomstige begrotingssteuncontracten met partnerlanden.
De Commissie neemt deze aanbeveling over. De Commissie zal een betere begeleiding bij de beleidsdialoog opnemen in de aanpassing van de richtsnoeren voor begrotingssteun. De Commissie geeft echter wel aan dat rekening gehouden moet worden met omstandigheden in de afzonderlijke landen en de noodzakelijke vertrouwelijkheid van bepaalde aspecten (zoals belastinghervorming) die besproken worden in de dialogen. Het kabinet verwelkomt dat de Commissie de beleidsdialoog in het kader van de begrotingssteun beter wil verankeren in de komende herziening van de richtsnoeren voor begrotingssteun.
De Europese Rekenkamer stelt vast dat administratieve capaciteit een belangrijk onderdeel is van doeltreffende inkomstenmobilisering in Afrika ten zuiden van de Sahara, maar dat partnerlanden geen gebruik maakten van de daarvoor beperkt beschikbare middelen. De Europese Rekenkamer vindt dat het bewustzijn bij de partnerlanden over beschikbare middelen voor capaciteitsontwikkeling voor het mobiliseren van binnenlandse inkomsten moet worden vergroot en het gebruik van deze middelen vergemakkelijkt. Dit gaat met name op in het geval wanneer door andere donoren onvoldoende wordt voorzien in de behoeften voor capaciteitsontwikkeling.
De Commissie neemt deze aanbeveling over, maar voegt toe dat capaciteitsopbouw voor de mobilisering van binnenlandse inkomsten deel uit maakt van alle activiteiten gericht op capaciteitsopbouw in ontwikkelingslanden Mobilisering van binnenlandse inkomsten maakt immers, aldus de Commissie, onderdeel uit van het macro-economische beheer (begrotingsbeleid) en het beheer van de openbare financiën (in het bijzonder de belastingen) van het partnerland. Het kabinet onderschrijft de reactie van de Commissie.
Deze aanbeveling van de Europese Rekenkamer houdt in dat de Commissie in haar toekomstige evaluaties een oordeel geeft over de wijze waarop begrotingssteun bijdraagt aan de mobilisering van binnenlandse inkomsten. De Commissie neemt deze aanbeveling over. De Commissie zegt ernaar te streven om deze aspecten van begrotingssteun tijdig te analyseren. De Commissie doet haar evaluaties over de effecten en resultaten van begrotingssteun aan de hand van de OESO/DAC richtlijnen voor evaluatie. De Commissie wijst er echter op dat mobilisering van binnenlandse inkomsten geen expliciet onderdeel vormt van deze evaluatierichtlijnen. Het kabinet verwelkomt de aanbeveling en onderkent dat een analyse van de effecten van begrotingssteun op de mobilisering van binnenlandse inkomsten methodologisch complex is. Het kabinet onderstreept dat het in het kader van het Addis Tax Initiative van belang is dat de effecten hiervan op een duidelijke manier kunnen worden geëvalueerd en beoordeeld.

Vraag 3

Sinds wanneer geeft de Europese Commissie ontwikkelingshulp via begrotingssteun?

Begrotingssteun is voor het eerst ingezet door de Europese Commissie in de jaren negentig, ten behoeve van de Afrikaanse, Caribische en Stille Oceaan landen. Na 2000 is het instrument toegepast op andere regio’s. In 2011 heeft de EU drie types contracten geïntroduceerd om beter aan te sluiten bij de behoeften van de partnerlanden (Sector Reform Contracts, State-Building Contracts, Good Governance and Development Contracts).2 Met deze hervorming is de link versterkt tussen begrotingssteun en de fundamentele waarden van de Europese Unie op het gebied van mensenrechten, democratie en rechtsstatelijkheid. Daarnaast zijn de criteria voor het verlenen van begrotingssteun op het gebied van transparantie en toezicht op de uitvoering van de begroting van het ontvangende land versterkt. Ook is de interne EU coördinatie op het gebied van verstrekking van begrotingssteun versterkt.

Vraag 4

Wat vindt u ervan dat er al die tijd niet is vastgesteld dat begrotingssteun doeltreffend is?

Het rapport van de Europese Rekenkamer geeft een beoordeling over de gebruikmaking van begrotingssteun ter verbetering van de mobilisering van binnenlandse inkomsten in de landen in Sub Sahara Afrika; het geeft geen oordeel over de algehele doeltreffendheid van het instrument begrotingssteun. Het mobiliseren van binnenlandse inkomsten is één van de resultaten, die de EU binnen het instrument begrotingssteun nastreeft. Begrotingssteun staat niet op zichzelf, maar wordt altijd ingezet in combinatie met andere instrumenten van het EU beleid.
Evaluaties over begrotingssteun, zoals de IOB-evaluatie uit 2012, hebben laten zien dat begrotingssteun een positief effect kan hebben op het verminderen van armoede, vooral door een verbeterde toegang tot dienstverlening met name op het terrein van onderwijs en gezondheidszorg, op een verbeterd beheer van de openbare financiën en op lagere transactiekosten dan andere hulpinstrumenten. Ook laten evaluatierapporten zien dat begrotingssteun een zogenaamd multipliereffect kan hebben, waardoor overheden van de ontvangende landen als gevolg van de begrotingssteun zelf meer zijn gaan bijdragen aan armoedevermindering.

Vraag 5

Hoeveel procent van de hulp van de Europese Commissie wordt in de periode 2017 t/m 2020 uitgegeven via begrotingssteun? Hoeveel procent van dat geld wordt besteed aan de mobilisering van binnenlandse inkomsten van ontwikkelingslanden?

Voor het huidige Meerjarig Financieel Kader (2014–2020) is geen kwantitatief doel vastgesteld voor de inzet van begrotingssteun. De toekenning van begrotingssteun is afhankelijk van het voldoen aan de toekenningscriteria, die zijn vastgelegd in de richtlijnen voor begrotingssteun van de Europese Commissie3. In de afgelopen 10 jaar bedroeg het percentage begrotingssteun in de totale ontwikkelingssamenwerking van de Commissie tussen de 20% en 25%. De Europese Commissie heeft recent een rapportage gepubliceerd over begrotingssteun in 20154. Hierover is uw Kamer middels een Kamerbrief geïnformeerd (Kamerstuk 21 501-04, nr. 196). Dit rapport toont aan dat het aandeel van begrotingssteun in de totale ODA-uitgaven licht is gedaald ten opzichte van 2014.
Het is niet direct traceerbaar hoeveel procent van begrotingssteun besteed wordt aan de mobilisering van binnenlandse inkomsten van ontwikkelingslanden. Het kenmerk van begrotingssteun is dat de hulp niet geoormerkt is en wordt overgemaakt op basis van behalen van vooraf afgesproken prestaties door het ontvangende land. Deze afspraken staan vastgelegd in het contract tussen de EU en het ontvangende land. Het mobiliseren van binnenlandse inkomsten is een voorbeeld van een vooraf afgesproken prestatie-indicator. De Commissie heeft in haar reactie op aanbeveling 3 toegezegd in het kader van de jaarlijkse rapportage over begrotingssteun en de rapportage over de uitvoering van het initiatief van Addis Abeba inzake belastingen, meer informatie over de mobilisering van binnenlandse inkomsten te verstrekken.

Vraag 6

Op welke momenten heeft u sinds 2012 tijdens (in)formele Raden Ontwikkelingssamenwerking namens Nederland het standpunt naar voren gebracht dat de Europese Commissie zou moeten stoppen met het verlenen van begrotingssteun? Waarom was er tot nu toe geen steun in Europa voor het Nederlandse standpunt?

De uitgangspunten van de Nederlandse inzet ten aanzien van begrotingssteun door de EU zijn neergelegd in de Kamerbrief over de voorwaarden die worden gesteld aan EU-begrotingssteun d.d. 25 oktober 2012 (Kamerstuk 21 501-04, nr. 148) en in de Kamerbrief over de Kabinetsvisie op het Europees beleid ten aanzien van ontwikkelingssamenwerking van 11 december 2012 (Kamerstuk 21 501-04, nr. 149).
Nederland heeft sindsdien gepleit voor een meer politieke benadering voor het verstrekken van begrotingssteun door de EU in overeenstemming met de Raadsconclusies van 14 mei 2012 (9323/12). De Nederlandse inzet op EU-begrotingssteun in de afgelopen jaren is met uw Kamer gedeeld in de Kamerbrieven over de EU-begrotingssteun van 2013 (Kamerstuk 21 501-04, nr. 168) en 2014 (Kamerstuk 21 501-04, nr. 183). De Europese Commissie heeft daarnaast recent een rapportage gepubliceerd over begrotingssteun in 20155, waarover uw Kamer recent geïnformeerd is (Kamerstuk 21 501-04, nr. 196). Het kabinet is van mening dat EU-begrotingssteun alleen effectief kan zijn als deze gepaard gaat met stevige dialoog, heldere criteria en concrete maatregelen om risico’s als corruptie en fraude te beperken. Nederland blijft erop toezien dat genoemde maatregelen worden genomen, criteria worden nageleefd en de opportuniteit van de programma’s in een politieke context wordt beoordeeld.
Nederland wijst binnen de beheerscomités van het Europees Ontwikkelingsfonds (EOF) en het Ontwikkelingssamenwerkingsinstrument (DCI) regelmatig op het belang van financiering van projecten via uitvoerende organisaties in plaats van begrotingssteun. Daarnaast ziet Nederland in deze comités toe op de navolging van de richtlijnen voor begrotingssteun. Nederland blijft bij de beoordeling van de programma’s kritisch op programma’s in landen met een hoog niveau van corruptie of landen waarvan de overheidsinstellingen beperkte capaciteit hebben om de toegekende programma’s goed te implementeren. Besluitvorming in de beheerscomités van het EOF en het DCI vindt plaats met gekwalificeerde meerderheid. Dat betekent dat besluitvorming slechts met een voldoende grote groep Lidstaten kan worden tegenhouden; Nederland kan dat niet alleen.

Vraag 7

Wat moet er volgens u – het rapport in ogenschouw nemende – veranderen aan de wijze waarop Europese ontwikkelingshulp wordt geboden aan landen in Afrika ten zuiden van de Sahara?

Het kabinet is positief over het feit dat de Europese Commissie alle aanbevelingen uit het rapport van de Europese Rekenkamer overneemt en acht concrete opvolging van de aanbevelingen uit het rapport van belang.
Het kabinet blijft van mening dat EU-begrotingssteun alleen effectief kan zijn als deze gepaard gaat met stevige dialoog met het partnerland, heldere criteria en concrete maatregelen om risico’s te beperken.

Vraag 8

Bent u bereid het rapport van de Europese Rekenkamer te agenderen voor de informele Raad Buitenlandse Zaken (RBZ) Ontwikkelingssamenwerking op 16 maart 2017 en de RBZ Ontwikkelingsraad op 19 mei 2017?

Ja. De RBZ Ontwikkelingssamenwerking zal zich in raadsconclusies uitspreken over het Speciaal verslag nr. 35/2016 «Gebruikmaking van begrotingssteun ter verbetering van de mobilisering van binnenlandse inkomsten in Afrika ten zuiden van de Sahara» van de Europese Rekenkamer. Het Voorzitterschap is voornemens de aanname van deze conclusies te agenderen voor de RBZ Ontwikkelingssamenwerking van 19 mei.
Nederland zal zoals gebruikelijk zijn inzet voor de raadsconclusies afstemmen met gelijkgestemde EU-lidstaten en zal de Kamer hierover voorafgaand aan het Algemeen Overleg informeren.
Overigens blijft Nederland zich kritisch opstellen in de beheerscomités bij de beoordeling van voorstellen van de Europese Commissie voor verlening van begrotingssteun.

Vraag 9

Bent u bereid in aanloop naar beide Raden naar aanleiding van het rapport van de Europese Rekenkamer contact op te nemen met gelijkgestemde EU-lidstaten en de Kamer over de uitkomsten van deze overleggen te informeren voor het Algemeen Overleg RBZ Ontwikkelingssamenwerking op 17 mei 2017?

Zie antwoord vraag 8.

Vraag 10

Herinnert u zich de antwoorden op schriftelijke vragen van het lid Taverne over trainingen inzake belastingverdragen voor ambtenaren van de belastingdienst van Zimbabwe?2

Ja

Vraag 11

Bent u nog steeds van mening dat de assistentie aan Zimbabwaanse belastingambtenaren bijdraagt aan een versterking van het economisch bestuur van Zimbabwe voor de langere termijn? Zo ja, waar baseert u dat op? Welke monitoringsinstrumenten gebruikt u om bewijs te verkrijgen dat deze vorm van hulp effectief is?

Na één gerichte training in Amsterdam in 2014 op het gebied van verdragsonderhoud (bijhouden en actualiseren van reeds afgesloten verdragen; volgen actuele ontwikkelingen met betrekking tot tax planning en verdragsteksten) voor negen Afrikaanse landen, waarbij twee Zimbabwaanse belastingambtenaren waren uitgenodigd om deel te nemen, is het aanbod van Nederland op vervolgtrainingen ingetrokken omdat het gezien de politieke context in Zimbabwe voor Nederland niet opportuun werd geacht om directe steun aan de Zimbabwaanse belastingdienst voort te zetten.