Nr. 3 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

1. Doel(en)

Het IPCEI instrument vormt een belangrijke ondersteuning voor nieuwe grootschalige waterstofprojecten in Nederland en in andere Europese landen. Om de waterstofeconomie te versnellen is in het Klimaatakkoord afgesproken dat Nederland in IPCEI-verband inzet op een sterke rol voor groene waterstof in de concurrentiepositie van Europa ten opzichte van andere werelddelen.

Met oog op recente geopolitieke ontwikkelingen vormen projecten op deze schaal een zeer belangrijke schakel in het sneller onafhankelijk worden van Russische fossiele brandstoffen. De projecten die voor subsidie in aanmerking willen komen in de tweede golf richten zich op grootschalige productie van elektrolysecapaciteit. De projecten in de derde golf zijn gericht op het opzetten van grootschalige importfaciliteiten, opslag, en infrastructuur voor groene waterstof. Op dit moment zijn projecten met duurzame waterstoftechnologie nog niet commercieel haalbaar en is overheidssteun nodig om de eerste projecten te realiseren en daarmee schaal te creëren om toekomstige kostenreducties in de technologische ontwikkelingen te realiseren.

Om dit te bewerkstelligen stelt het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) maximaal € 785 miljoen beschikbaar voor de tweede golf van het IPCEI waterstof (IPCEI Industry) en maximaal € 600 miljoen voor de derde golf (IPCEI Regional Hubs and Their Links).

3a. Financiële gevolgen voor het Rijk

De financiële gevolgen voor de Rijksbegroting betreffen in totaal maximaal € 1,385 miljard voor IPCEI golven 2 (maximaal € 785 miljoen) en 3 (maximaal € 600 miljoen). Deze middelen zijn reeds in het Klimaatfonds gereserveerd voor 2023 en verder. De totale verplichtingenruimte voor deze twee golven wordt middels de 7^e incidentele suppletoire begroting naar de EZK begroting van 2022 gehaald. De middelen zijn uitsluitend beschikbaar voor de door de Europese Commissie goedgekeurde projecten in de IPCEI golven voor de verwachte looptijd van 2023 tot en met 2027. De definitieve looptijd hangt af van de definitieve selectie van projecten.

4. Nagestreefde doeltreffendheid

Via het IPCEI-traject kunnen projecten genotificeerd worden om staatssteun te kunnen ontvangen, waarbij nationale overheden meer steun aan projecten kunnen geven dan onder de gangbare steunkaders. Met de IPCEI-deelname beoogt het kabinet een impuls te geven aan de ontwikkeling van de bredere waterstofmarkt door het opzetten van grootschalige waterstofproductie en de daarvoor benodigde importfaciliteiten en infrastructuur, als toevoeging op het generieke instrumentarium dat alleen (beperkte) ondersteuning biedt aan kleinschaligere waterstofproductie en infrastructuur en minder op de innovatieve productie en risicovoller opschaling van de nieuwe technologie. De IPCEI-projecten moeten erop gericht zijn om de kosten van schone waterstof te verlagen en een perspectief te bieden voor schone productietechnologieën om te kunnen concurreren met traditionele technologieën. De gewenste effecten zijn als gevolg van het realiseren van de projecten onder andere lagere kosten en kleinere risico’s voor toekomstige vergelijkbare projecten: door de lessen die de aanvragers leren met hun projecten leveren zij relevante informatie op voor andere marktpartijen.

Door deel te nemen aan IPCEI vormen de projecten onderdeel van een Europese waardeketen die de impuls vormt voor het ontstaan van de waterstofeconomie in Europa. De Europese Commissie heeft op 11 maart jl. in RePowerEU aangegeven dat het hoge prioriteit aan het realiseren van IPCEI-projecten geeft en behandelt deze projecten daarom met voorrang, waardoor ze snel gerealiseerd kunnen worden. De projecten die EZK wil steunen via het IPCEI hebben geen andere mogelijkheid om tijdig voldoende subsidies aan te vragen om hun project te realiseren en daarmee bij te dragen aan de Nederlandse beleidsdoelen van 500 MW geïnstalleerd vermogen in 2025 en 3–4 GW in 2030.

6. Evaluatieparagraaf

Subsidieontvangers moeten jaarlijks gedurende de looptijd en bij vaststelling van de subsidie rapporteren over de voortgang ten opzichte van het beoogde projectplan, de behaalde resultaten, de financiële realisatie en eventuele voorziene vertragingen/tegenvallers. Deze rapportages zijn grotendeels openbaar – uitgezonderd van bedrijfsvertrouwelijke informatie – waardoor andere bedrijven en organisaties hiervan kunnen leren.

Met hun projectplan moeten bedrijven bijvoorbeeld vooraf aantonen welke resultaten (realiseren van opgesteld vermogen, productie en/of groene waterstof, vulgraad opslag, etc.) zij beogen te realiseren aan de hand van de opgegeven activiteiten (aanschaf van installaties, aanleg van faciliteiten, inzet van personeel, etc.) en welke uitgaven daar tegenover staan. De resultaten en activiteiten moeten ook in de tijd geordend worden. Het is op basis van deze informatie dat EZK zal bepalen of de projecten op schema lopen gedurende de subsidieperiode en achteraf zal beoordelen of de projecten succesvol waren.

Om te bepalen of de projecten leiden tot een snellere marktontwikkeling moeten de indieners van tevoren expliciet maken hoe zij opgedane kennis gaan delen. Na afloop van het project kan EZK dan beoordelen in hoeverre de indieners deze kennis succesvol aan andere marktpartijen hebben overgebracht, op basis van hun plannen voor kennisdissimilatie (als onderdeel van het projectplan).

De evaluatie van het IPCEI waterstof als geheel wordt onderdeel van de Strategische Evaluatie Agenda (SEA) net als alle andere instrumenten gerelateerd aan het Klimaatbeleid en start uiterlijk in 2025. Omdat de golven verschillende doelen hebben (elektrolyse capaciteit, en import- en opslag infrastructuur), zullen de respectievelijke projecten en golven binnen de subsidiemodule apart geëvalueerd worden. De planning hiervoor wordt gebaseerd op de operationele gereedheid van de projecten welke duidelijk wordt na officiële notificatie bij de Europese Commissie. Wanneer projecten gereed zijn kan worden geëvalueerd in welke capaciteit deze hebben bijgedragen aan de Nederlandse beleidsdoelen.