Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING

Dit wetsvoorstel beoogt de implementatie van het door de Internationale Arbeidsconferentie te Genève op 14 juni 2007 tijdens haar zesennegentigste zitting aangenomen Verdrag betreffende werk in de visserijsector (IAO-Verdrag nr. 188), (hierna: het verdrag). Hierna worden de hoofdlijnen van het verdrag kort uiteengezet. Voor een uitvoeriger beschrijving van de historie, achtergronden en inhoud van het verdrag zij verwezen naar de memorie van toelichting bij het tegelijk met dit wetsvoorstel ingediende voorstel van rijkswet houdende goedkeuring van het Verdrag betreffende werk in de visserijsector. In die memorie is ook uiteengezet waarom de regering het gewenst acht dat het Koninkrijk toetreedt tot het verdrag. De wetsvoorstellen voor goedkeuring en implementatie zijn aangekondigd in de brief van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 17 juni 2013 aan de Voorzitter van de Tweede Kamer (Kamerstukken II 2012/13, 29 427, nr. 95).

Voorts wordt met dit wetsvoorstel richtlijn (EU) 2017/159 (hierna: de richtlijn) geïmplementeerd1. De basis van de richtlijn is de op 21 mei 2012 tussen het Algemeen Comité van de landbouwcoöperaties van de Europese Unie (COGECA), de Europese Federatie van vervoerswerknemers (ETF) en de Vereniging van de nationale organisaties van visserijondernemingen in de Europese Unie (Europêche) gesloten Overeenkomst betreffende de uitvoering van het Verdrag betreffende werk in de visserijsector (hierna: de overeenkomst). De richtlijn treedt in werking tegelijkertijd met het bovengenoemde verdrag, maar moet uiterlijk per 15 november 2019 in Nederlandse regelgeving zijn geïmplementeerd.

De richtlijn omvat niet alle onderdelen van het verdrag. De verschillen tussen richtlijn en verdrag worden opgesomd in paragraaf § 1.2. Als aanvulling bij het verdrag heeft de Internationale Arbeidsconferentie op haar 96^ste zitting Aanbeveling nr. 199 werk in de visserij aangenomen (hierna: de aanbeveling). In de aanbeveling staan richtlijnen met betrekking tot de arbeidsomstandigheden, de werkvoorwaarden, de accommodatie aan boord van vissersvaartuigen, de medische zorg, gezondheidsbescherming en sociale zekerheid en de handhaving. Omdat een aanbeveling geen juridisch bindende bepalingen bevat, kon de aanbeveling bij het verdrag niet in de richtlijn worden opgenomen. Voorts konden alleen die artikelen worden overgenomen in de overeenkomst die binnen de reikwijdte van artikel 153 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie vallen.

Het verdrag heeft betrekking op belangrijke onderwerpen zoals bemanningssterkte en rusttijden, overeenkomst tot het verrichten van werk door vissers, repatriëring, werving en arbeidsbemiddeling, medische zorg, arbeidsomstandigheden en ongevallenpreventie, sociale zekerheid en naleving en handhaving.

Het verdrag bevat ook uitgebreide eisen waaraan de accommodatie aan boord van vissersvaartuigen moet voldoen. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen vissersvaartuigen korter en langer dan 24 meter. Voor schepen met een lengte van meer dan 24 meter gelden strengere eisen.

De meerwaarde van het verdrag ligt met name in de ruime toepassingssfeer. Het verdrag is van toepassing op alle vissersvaartuigen die zijn betrokken bij de commerciële visserij. Daarnaast is het verdrag van toepassing op elke visser die actief is in de commerciële visserij. Dit betekent elke persoon, die op basis van een arbeidsovereenkomst is aangenomen of op een andere wijze is gecontracteerd of die op welke wijze dan ook een beroep uitoefent aan boord van een vissersvaartuig, daaronder begrepen de personen die aan boord werken en op basis van een aandeel in de (opbrengst van de) vangst betaald worden, met uitzondering van loodsen, marinepersoneel, andere personen in vaste dienst van een overheid, aan de wal gestationeerde personen die aan boord van een vissersvaartuig werk verrichten en visserijwaarnemers.

In 2016 bedroeg de omvang van de actieve zeevissersvloot onder Nederlandse vlag 597 vaartuigen in totaal. Binnen de kleine zeevisserij is de kottervisserij qua vlootomvang en werkgelegenheid voor Nederland al jaren de belangrijkste (sub)sector binnen de gehele visserij. De kottervloot bestond in 2016 uit 280 kotters. De Nederlandse kottervloot vist voornamelijk op garnalen en platvis (tong en schol). Binnen de Nederlandse kottervloot vormt bijna elke kotter een familiebedrijf met een of enkele schepen. De bemanningsleden van een kotter vormen veelal samen met de eigenaar een maatschap, waarbij de eigenaar het schip ter beschikking stelt aan de maatschap en de (directe) kosten en opbrengsten in de maatschap worden gedeeld. De schatting is dat in totaal ongeveer 10 procent van het personeel op de kottervloot die onder Nederlandse vlag vaart bestaat uit buitenlanders. De schatting is dat het aantal buitenlanders voor circa 90 procent bestaat uit Polen en 10 procent Filipijnen.

De Nederlandse trawlervisserij, ook wel de grote zeevisserij genoemd, wordt in Nederland uitgeoefend door 4 rederijen (allen familiebedrijven) die met diepvriestrawlers vissen op pelagische vissoorten. Deze rederijen zijn al 50 jaar of langer actief in de grote zeevisserij. De Nederlandse trawlervloot omvatte in 2016 7 schepen. In tegenstelling tot de vissers op een kotter, die werkzaamheden verrichten op basis van een maatschapsovereenkomst, zijn vissers op een trawler meestal werknemer. De verdiensten zijn echter, net als in de kottervisserij, afhankelijk van de opbrengst van de vangst, waarbij de werknemers wel een gegarandeerd minimumloon ontvangen (garantieloon) mochten de verdiensten tegenvallen.

Naast kotters die varen onder Nederlandse vlag, beschikken Nederlandse zeevisserijondernemers ook over 69 kotters onder buitenlandse vlag (stand per 1 augustus 2017). Dit komt ook voor bij de grote zeevisserij: de ondernemers in deze sector beschikken over circa 10 trawlers onder buitenlandse vlag (Frankrijk, Duitsland, Letland en Engeland). De voornaamste reden om onder buitenlandse vlag te varen is om gebruik te kunnen maken van de quota van het betreffende land waar de kotter of trawler ingevlagd wordt.2

Binnenvisserij is de verzamelnaam voor visserij op de binnenwateren van Nederland. In principe valt ook de visserij in de binnenwateren onder de werking van het verdrag, tenzij de lidstaat ervoor kiest om deze visserij (tijdelijk) van het toepassingsgebied uit te sluiten. In Nederland zijn er nog ongeveer 200 visserijbedrijven van beroepsbinnenvissers. Het gaat over het algemeen om kleine familiebedrijven, waarin twee − vaak vader en zoon – of meer familieleden samenwerken. Het belangrijkste binnenwater is het IJsselmeer. Op het IJsselmeer is een steeds kleiner wordende groep beroepsvissers actief (75 vergunningen). Zij vissen vooral op aal (paling), schubvis, IJsselmeerbot en wolhandkrab. Op het IJsselmeer, Markermeer en IJmeer gelden verschillende beperkende voorwaarden voor de visserij. Die beperkingen betreffen de hoeveelheid vistuigen, perioden waarin niet mag gevist worden, vistijd en gebieden. De Nederlandse Staat is eigenaar van het IJsselmeer, Markermeer en IJmeer en verhuurt het visrecht (recht om te vissen) aan de vissers.3 Om de redenen vermeld in de toelichting bij het voorstel van rijkswet Goedkeuring van het op 14 juni 2007 te Geneve tot stand gekomen Verdrag betreffende werk in de visserijsector, 2007 is er voor gekozen om de binnenvisserij in Nederland van het toepassingsgebied van het verdrag uit te sluiten.

De richtlijn is niet van toepassing op de binnenvisserij. Op grond van artikel 2 van de overeenkomst is de richtlijn van toepassing op vissers en vaartuigen betrokken bij de commerciële zeevisserij. Artikel 1 van de overeenkomst definieert commerciële visserij als visserij-activiteiten met uitzondering van zelfvoorzieningsvisserij en recreatieve visserij en een visserij-activiteit wordt gedefinieerd als het vangen of het vangen en verwerken van vis of andere levende rijkdommen van de zee. De richtlijn is dus uitsluitend van toepassing op vissers en vaartuigen actief in de commerciële zeevisserij.

Tussen verdrag en richtlijn zijn er de volgende verschillen:

• – het verdrag gaat ook over de binnenvisserij, maar maakt het mogelijk de binnenvisserij tijdelijk uit te sluiten, terwijl de richtlijn alleen de zeevisserij betreft;

• – het verdrag ziet op vissers die werken als werknemer of zelfstandige, terwijl de richtlijn alleen betrekking heeft op vissers die werken als werknemer of in een arbeidsverhouding én op zelfstandige vissers als die samen met de hiervoor genoemde categorieën van vissers aan boord van eenzelfde vissersvaartuig werken;

• – het verdrag stelt regels met betrekking tot toegang tot de sociale zekerheid voor vissers; de richtlijn beperkt zich tot voorschriften met betrekking tot de bescherming van de gezondheid en medische zorg en bescherming bij arbeidsgerelateerde ziekte, letsel of overlijden voor vissers aan boord van een vissersvaartuig dat de vlag van een lidstaat voert of onder diens volledige rechtsmacht is geregistreerd;

• – het verdrag maakt tijdelijke uitzondering mogelijk en verbindt daaraan geen termijn; de richtlijn beperkt de mogelijkheid van tijdelijke uitzondering tot een termijn van vijf jaar.

De richtlijn moet uiterlijk per 15 november 2019 geïmplementeerd zijn door de lidstaten van de Europese Unie die geen beroep kunnen doen op vaste jurisprudentie van het Europese Hof van Justitie die stelt dat implementatie in intern recht om geografische redenen geen feitelijk doel dient (zie overweging 21 van de richtlijn). Tsjechië, Slowakije, Oostenrijk, Luxemburg en Hongarije zijn geen kuststaten. Zij kunnen een beroep doen op deze rechtspraak. Als zij van deze mogelijkheid gebruik wensen te maken moeten zij de Europese Commissie hiervan op de hoogte stellen.

De vissersvloot in de Europese Unie bestaat uit 72.301 vissersvaartuigen die kleiner zijn dan 12 meter, 9.998 vissersvaartuigen die van 12 meter tot 24 meter lang zijn en 2.855 vissersvaartuigen die langer dan 24 meter zijn. Van de lidstaten hebben Griekenland (15.638 vissersvaartuigen), Italië (12 414), Spanje (9.572), Portugal (8.136), Kroatië (7.540), Frankrijk (6.964) en het Verenigd Koninkrijk (6.319) de grootste vissersvloten. Nederland staat op de 18de plaats met 832 vissersvaartuigen (cijfers september 2015).4

Het verdrag verplicht lidstaten te regelen dat vissers – voor zover in overeenstemming met de nationale wetgeving en praktijk – recht hebben op gratis medische zorg aan boord van het vissersvaartuig of wanneer de vissers zich in een vreemde haven bevinden. Dit is geregeld in artikel 30, onderdeel f, van het verdrag.

De overeenkomst bij de richtlijn bevat een vergelijkbare verplichting in de artikelen 26 en 29. Artikel 30 van de overeenkomst bepaalt dat nationale wetten of voorschriften in bepaalde gevallen de eigenaar van een vissersvaartuig kunnen vrijstellen van het dragen van de kosten van de medische zorg. Deze vrijstelling kan worden toegepast indien: a. het letsel niet tijdens de exploitatie van het vissersvaartuig is opgelopen; b. de ziekte of de kwaal tijdens de duur van de arbeidsovereenkomst verborgen is gehouden; c. de eigenaar van het vissersvaartuig aantoont dat het letsel of de ziekte het gevolg was van opzettelijk wangedrag van de visser.

Na overleg met de sociale partners verenigd in de Stichting Sectorraad Visserij heeft Nederland ervoor gekozen om geen gebruik te maken van de in artikel 30 van de overeenkomst neergelegde vrijstellingsmogelijkheid. Voor de medische zorg aan boord en wanneer de visser zich in een vreemde haven bevindt, kan de visser werkzaam aan boord van een Nederlands vissersvaartuig een beroep doen op het recht op gratis medische zorg op grond van artikel 7:740 BW j° 7:734a BW of op grond van de artikelen 7:747 en 749 j° 7:734a BW.

In Nederland voor medische zorg verzekerde vissers betalen een inkomensafhankelijke Wlz-premie en een nominale Zvw-premie. Indien het huishoudinkomen onder een bepaalde grens blijft, hebben zij, net als alle andere verzekerden, recht op zorgtoeslag op grond van de Wet op de zorgtoeslag.

Verzekerde vissers zonder werkgever betalen ook een inkomensafhankelijke premie voor de Zvw. De Zvw kent een verplicht eigen risico van een bepaald bedrag per jaar en voor enkele aanspraken ook aanspraak gebonden eigen bijdragen. De Wlz kent deze eigen bijdragen ook. Vissers zijn deze eigen bijdragen ook verschuldigd. Zij worden daarmee niet anders behandeld dan alle andere categorieën van verzekerden in Nederland. Het verdrag staat hieraan niet in de weg, omdat artikel 30, onderdeel f, regelt dat de mate, waarin zorg gratis dient te worden verleend, wordt bepaald door nationale wetgeving.

Zoals hieronder wordt toegelicht, voldoet Nederland aan de normen met betrekking tot de sociale zekerheid zoals verwoord in de artikelen 34 tot en met 39 van het verdrag.

Aan boord van Nederlandse vissersvaartuigen werken vissers die wonen in Nederland of in een van de lidstaten van de Europese Unie of in een land buiten de Europese Unie (derde landen). Zoals in paragraaf 1.1 reeds vermeld, werkt naast Nederlandse vissers ook een klein aantal vissers uit Polen en de Filipijnen aan boord van Nederlandse kotters.

In de trawlervisserij kan de bemanning bestaan uit Nederlanders en personen die wonen in andere EU-lidstaten en lokale vissers geworven in het land waar men visrechten heeft, zoals bijvoorbeeld Marokko en Mauritanië.

Een visser, die gewoonlijk en legaal in Nederland woont en werkt aan boord van een Nederlands vissersvaartuig en zijn of haar gezinsleden, is onder dezelfde voorwaarden als andere werknemers en zelfstandigen in Nederland verzekerd voor de volksverzekeringen (ouderdom [AOW], overlijden [ANW], kinderbijslag [AKW] en medische of langdurige zorg [Zvw/Wlz]). Ook de aan boord van een schip wonende echtgenoot en kinderen van de persoon, die op grond van de volksverzekeringen verzekerd is, zijn verzekerd op grond van deze volksverzekeringen. Dit is geregeld in artikel 5 van het Besluit uitbreiding en beperking kring verzekerden volksverzekeringen.

Een visser, die legaal in Nederland in privaatrechtelijke of publiekrechtelijke dienstbetrekking staat, is onder dezelfde voorwaarden als andere werknemers verzekerd voor de werknemersverzekeringen (ziekte [ZW], arbeidsongeschiktheid [WIA], werkloosheid [WW]).

Voor vissers, die werken aan boord van een Nederlands vissersvaartuig, duidt de Verordening (EG) nr. 883/2004 betreffende de coördinatie van de sociale zekerheidsstelsels van de lidstaten (hierna: Coördinatieverordening) de toepasselijke sociale zekerheidswetgeving aan. Onder het begrip «zeeschip» in de zin van de Coördinatieverordening wordt een zeevissersvaartuig begrepen. Artikel 8:2, derde lid, BW verstaat onder zeevissersschepen zeeschepen die blijkens hun constructie uitsluitend of in hoofdzaak voor de bedrijfsmatige visvangst zijn bestemd. In artikel 8:2, eerste lid, BW worden onder zeeschepen verstaan de schepen die als zeeschip te boek staan in de openbare registers en de schepen die niet te boek staan in die registers en blijkens hun constructie uitsluitend of in hoofdzaak voor drijven in zee zijn bestemd.

Op grond van de Coördinatieverordening valt de visser, die onder de werkingssfeer van deze verordening valt en al dan niet in loondienst werkzaamheden verricht die normaliter plaatsvinden aan boord van een zeeschip dat de vlag draagt van de lidstaat, onder het socialezekerheidsrecht van die lidstaat. Hierop bestaat een uitzondering, met name de situatie dat een visser, die werkzaamheden in loondienst verricht aan boord van een zeeschip dat onder de vlag van een lidstaat vaart en voor die werkzaamheden wordt betaald door een onderneming of een persoon die zijn zetel of zijn woonplaats in een andere lidstaat heeft, indien hij ook zijn woonplaats in die lidstaat heeft. In dat geval valt die persoon onder het socialezekerheidsstelsel van de lidstaat waar hij zijn woonplaats heeft.

Het verdrag is van toepassing op vissers en vissersvaartuigen die betrokken zijn bij commerciële visserijwerkzaamheden. Het begrip visser in het verdrag omvat in beginsel eenieder die in enige hoedanigheid werkzaam is aan boord van een vissersvaartuig. Bij de implementatie van het verdrag worden veel deelonderwerpen geregeld in het kader van de Wet zeevarenden (hierna: Wz). In de Wz is «visser» via de wijzigingen ter gelegenheid van de implementatie van het MAV gedefinieerd als «een zeevarende die werkzaam is op een vissersvaartuig». Een zeevarende is in het kader van de Wz «de natuurlijke persoon die in enige hoedanigheid werkzaamheden verricht aan boord van een schip». Dit kan overeenkomstig het MAV zowel als werknemer op basis van een arbeidsovereenkomst als in het kader van een andere juridische relatie, zoals een overeenkomst van opdracht of een maatschap.

De verdragsdefinitie van «visser» bevat echter ook uitzonderingen, met name voor loodsen, visserijwaarnemers en overheidsdienaren. Op dit punt wijkt de systematiek af van het MAV. In de definitie van zeevarende in het MAV zijn geen uitzonderingen opgenomen; wel maakt het MAV uitzonderingen op nationaal niveau mogelijk. Dit laatste kan op grond van artikel 1, tweede lid, van de Wz geschieden bij ministeriële regeling. In dit wetsvoorstel worden de uitzonderingen uit het verdrag opgenomen in de definitie van visser en dus niet in een ministeriële regeling op grond van artikel 1, tweede lid, van de Wz. De hiertoe strekkende aanpassing van verschillende bepalingen van artikel 1 Wz wordt nader toegelicht in de artikelsgewijze toelichting.

De definitie van «visser» in de Overeenkomst bij de richtlijn luidt: elke persoon die te werk gesteld of in dienst genomen is of in enige hoedanigheid werkzaamheden verricht aan boord van een vissersvaartuig onder de voorwaarden van artikel 2, met uitzondering van havenloodsen en walpersoneel dat werkzaamheden verricht aan boord van een vissersvaartuig aan de kade. Artikel 2 van de overeenkomst bepaalt dat de overeenkomst van toepassing is op:

• a) alle vissers, die – in welke hoedanigheid ook – op basis van een arbeidsovereenkomst of in een arbeidsverhouding werkzaam zijn op alle vissersvaartuigen die bij commerciële visserij betrokken zijn;

• b) alle andere vissers op hetzelfde vaartuig als de onder a) bedoelde vissers om de bescherming van de algemene veiligheid en gezondheid te waarborgen.

Deze definitie is enerzijds beperkter omdat vissers, die niet werkzaam zijn op basis van een arbeidsovereenkomst of arbeidsverhouding (m.a.w. alle vissers aan boord van het vissersvaartuig werken als zelfstandige) niet onder de reikwijdte van de richtlijn vallen.

Anderzijds zijn de uitzonderingen van de richtlijn beperkter omdat het walpersoneel alleen wordt uitgesloten van de bescherming van de richtlijn wanneer het aan boord van een vissersvaartuig werkt dat aan de kade ligt. In artikel 7:740 j° 7:735 BW is geregeld dat op de arbeidsovereenkomst van een werknemer die gewoonlijk aan de wal werkt, de artikelen 702, 703, 704 lid 2, 709, 711, 718 tot en 720, 725, 732, 734 tot en met 734c, 734e tot en met 734m van overeenkomstige toepassing zijn, indien en voor zolang hij gedurende de reis arbeid aan boord van een zeevissersvaartuig verricht.

Voor de reikwijdte van het verdrag en de richtlijn is ook van belang wat een vissersvaartuig is. Volgens het verdrag valt daaronder elk schip of elke boot, ongeacht zijn aard en ongeacht de eigendomsvorm, dat of die wordt gebruikt of wordt beoogd voor gebruik bij de commerciële visserij.

In de richtlijn is een vissersvaartuig gedefinieerd als schepen of boten die de vlag van een lidstaat voeren of onder de volledige rechtsmacht van een lidstaat geregistreerd zijn, van welke aard ook en ongeacht de eigendomsvorm, en die gebruikt worden of bestemd zijn om gebruikt te worden voor de commerciële visserij.

Een vissersvaartuig is volgens de Wz een Nederlands schip dat bestemd is of gebezigd wordt voor het bedrijfsmatig vangen van vis of van andere levende rijkdommen van de zee. De term bedrijfsmatig omvat alle commerciële activiteiten. In artikel 8:2 BW wordt onder zeevissersschepen verstaan zeeschepen, die blijkens hun constructie uitsluitend of in hoofdzaak voor de bedrijfsmatige visvangst zijn bestemd.5 Deze definities behoeven geen aanpassing in verband met verdrag of richtlijn.

Het verdrag biedt de mogelijkheid om binnenvisserij uit te zonderen. Artikel 2, tweede lid, onderdeel a, van de Wz waarin schepen zijn uitgezonderd die uitsluitend varen op binnenwateren, is in lijn met deze mogelijkheid. Wel is het nodig om de uitzondering in de Wz voor onoverdekte vissersvaartuigen die in de regel niet buiten het zicht van de Nederlandse kust worden gebracht, te schrappen (artikel IV, onder B). De reikwijdtebepaling in artikel 2 van het verdrag kent die uitzondering niet.

Ook voor andere dan Nederlandse schepen bevat het verdrag in artikel 43 enkele onderzoeks- en rapportageverplichtingen (met name in verband met klachtenbehandeling) die kunnen worden uitgevoerd in het kader van de Wet havenstaatcontrole. Die wet heeft betrekking op controle en, waar nodig, aansluitende maatregelen jegens schepen die niet de Nederlandse vlag mogen voeren. Die wet kan worden toegepast op alle zeeschepen – ook zeevissersvaartuigen – die niet zijn gerechtigd de Nederlandse vlag te voeren.

Voor de implementatie van het verdrag in het Burgerlijk Wetboek is van belang dat in afdeling 12A van Boek 7 wordt bepaald welke afdelingen van titel 7.10 BW van toepassing zijn op de arbeidsovereenkomst in de zeevisserij.

Ook de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs (Waadi) bevat een reikwijdtebepaling over zeeschepen die geen beperkingen bevat waardoor strijdigheid met het verdrag of de richtlijn zou kunnen ontstaan. De Waadi is van toepassing op private arbeidsbemiddeling en het ter beschikking stellen van arbeidskrachten door ondernemingen met een zetel in Nederland. De Waadi en de daarop berustende bepalingen zijn voorts mede van toepassing zijn op arbeid die geheel of ten dele buiten Nederland wordt verricht door personen, werkzaam aan boord van zeeschepen die op grond van Nederlandse rechtsregels gerechtigd zijn de vlag van het Koninkrijk te voeren.

De Arbeidstijdenwet biedt algemene grondslagen voor regulering van arbeidstijden in uitvoeringsmaatregelen en heeft extraterritoriale werking onder meer op arbeid die geheel of ten dele buiten Nederland wordt verricht door personen, werkzaam aan boord van zeeschepen die op grond van Nederlandse rechtsregels gerechtigd zijn de Nederlandse vlag te voeren.6

Het begrip «scheepsbeheerder van een vissersvaartuig» is een kernbegrip in het verdrag en de richtlijn. De definitie in artikel 1, onderdeel d, van het verdrag is zeer breed:

«scheepsbeheerder van een vissersvaartuig: de eigenaar van het vissersvaartuig of een andere organisatie of persoon, zoals de manager, de agent of de rompbevrachter, die de verantwoordelijkheid voor de exploitatie van het schip van de eigenaar heeft overgenomen en die, door het aanvaarden van die verantwoordelijkheid, ermee heeft ingestemd de taken en verantwoordelijkheden die in overeenstemming met het verdrag aan scheepsbeheerders van vissersvaartuigen worden opgelegd, te aanvaarden ongeacht het feit of andere organisaties of personen bepaalde taken of verantwoordelijkheden namens de scheepsbeheerder van het vissersvaartuig vervullen».

De vlaggenstaat is verantwoordelijk voor de naleving en handhaving van de normen van het verdrag ten aanzien van haar schepen. De vlaggenstaat moet daartoe op grond van artikel 40 van het verdrag een systeem voor inspectie, verslaglegging, monitoring, klachtenprocedures, sancties en corrigerende maatregelen instellen in overeenstemming met zijn nationale wet- en regelgeving.

Artikel 3 van de richtlijn houdt in dat de lidstaten bepalen welke sancties van toepassing zijn op overtreding van de op basis van deze richtlijn ingevoerde nationale bepalingen. Artikel 23, onderdeel g, van de Overeenkomst bij de richtlijn bepaalt dat de lidstaten procedures invoeren om op klachten te reageren over accommodatie die niet voldoet aan de vereisten van de Overeenkomst.

In het verdrag is in artikel 41 geregeld dat vissersvaartuigen die langer dan drie dagen op zee blijven en een lengte hebben van 24 meter of meer dan wel normaliter meer dan 200 zeemijlen uit de kustlijn van de vlaggenstaat of buiten de buitengrens van zijn continentaal plat varen, naar gelang welke afstand het grootst is, voorzien moeten zijn van een geldig document (verder aan te duiden als het visserij-arbeidscertificaat) om aan te tonen dat het schip is geïnspecteerd ten behoeve van de naleving van de bepalingen van het verdrag inzake leef- en werkomstandigheden. De geldigheidsduur van het document is op grond van artikel 41, tweede lid, van het verdrag ten hoogste 5 jaar. Over de aanvraag en de behandeling daarvan is niets geregeld in het verdrag. In de considerans bij de richtlijn worden de lidstaten opgeroepen om een uniform geldig document – zoals vermeld in artikel 41 van het verdrag – voor de hele Europese Unie te ontwikkelen.

De implementatie van de voorschriften van het verdrag over certificering krijgt vorm door aanvulling van het hoofdstuk van de Wz over certificering en klachtenbehandeling (hoofdstuk 4B), dat thans is toegesneden op het certificaat maritieme arbeid. Er wordt een nieuw artikel (artikel 48f Wz) over certificering van bovengenoemde categorie vissersvaartuigen toegevoegd, dat toegesneden is op de eisen van het verdrag. Verder worden enige bestaande bepalingen over het certificaat maritieme arbeid van overeenkomstige toepassing verklaard op vissersvaartuigen. Deze bepalingen regelen de mogelijkheid van uitbesteding van inspecties en certificering aan klassenbureaus8 – in navolging van het verdrag – en de gevallen waarin certificaten komen te vervallen of kunnen worden ingetrokken.

Het verdrag schrijft geen klachtenprocedures aan boord voor. Wel is in artikel 43 van het verdrag bepaald dat een verdragsstaat die een klacht ontvangt of bewijs krijgt dat een vissersvaartuig onder zijn vlag niet voldoet aan de vereisten van het verdrag, de nodige maatregelen neemt om de zaak te onderzoeken en ervoor dient te zorgen dat de eventueel vastgestelde tekortkomingen worden weggenomen. De klachtenregeling van de Wz wordt van overeenkomstige toepassing verklaard.

Artikel 21 van het verdrag stelt regels met betrekking tot de repatriëring. De Overeenkomst bij de richtlijn bevat in artikel 19 identieke regels. Deze materie is opgenomen in artikel 7:718 BW, welk artikel op grond van artikel 7:740 BW van toepassing is op de arbeidsovereenkomst van de zeevarende in de zeevisserij. Op grond van de artikelen 7:747 en 749 BW gaan de repatriëringsverplichtingen ook gelden voor personen, die anders dan op grond van een arbeidsovereenkomst werken in de zeevisserij, en voor de maatschapsovereenkomst in de zeevisserij.

De uitzondering in artikel 21 van het verdrag (artikel 19, tweede lid, van de overeenkomst), dat de kosten van repatriëring niet voor rekening komen van de werkgever als de visser ernstig in gebreke is ten aanzien van de nakoming van verplichtingen uit de overeenkomst, is niet overgenomen. De huidige regeling van repatriëring in artikel 7:718 BW kent deze uitzondering ook niet.

Artikel 23 van het verdrag bepaalt dat vissers die een salaris ontvangen verzekerd moeten zijn van een maandelijkse of andere periodieke betaling. Artikel 7:743, eerste lid, BW, waarin op verzoek van sociale partners de bij cao vast te stellen betalingstermijn is verruimd tot maximaal zes maanden, voldoet aan dit verdragsartikel. Artikel 7:623, eerste lid, BW regelt de betalingstermijn van het in geld naar tijdruimte vastgestelde loon. Deze verplichtingen gaan ook gelden voor vissers die anders dan op grond van een arbeidsovereenkomst werkzaam zijn in de zeevisserij en voor de maatschapsovereenkomst in de zeevisserij.

Administratieve lasten zullen optreden voor scheepsbeheerders van een beperkte categorie vissersvaartuigen in verband met het aanvragen van visserij-arbeidscertificaten. Op basis van de gegevens in de Gids van Vissersvaartuigen van 2 januari 20189 zou dit 245 vissersvaartuigen met een lengte van 24m of meer betreffen. Voor scheepsbeheerders en andere werkgevers van zeevissers bevat het wetsvoorstel enige administratieve verplichtingen die de vorm van de overeenkomst en de beschikbaarheid daarvan aan boord betreffen.

Voor het aanvragen van een visserij-arbeidscertificaat zal de scheepsbeheerder per schip moeten voldoen aan de volgende verplichtingen:

Aanpassing van de zee-arbeidsovereenkomst aan de eisen die daaraan worden gesteld is een eenmalige administratieve last die voor het inhoudelijke deel echter al grotendeels op de schouders is genomen bij de implementatie van het Maritiem Arbeidsverdrag. De uitvoering, d.w.z. het maken, uitleggen en ondertekenen van de overeenkomsten moet wel opnieuw worden gedaan. Inschatting is dat hier gemiddeld per zee-arbeidsovereenkomst 25 minuten aan worden besteed. Dit werk kan worden gedaan door een goed geïnstrueerde MBO-er. Voor de maatschapsovereenkomsten is dit niet anders. Op de Nederlandse vissersvloot zijn er bij benadering 2.500 vissers werkzaam. Dat betekent een inzet van ongeveer 1.000 arbeidsuren tegen het uurtarief van 34 euro. Een deel van die inzet moet, zoals gezegd toch al plaatsvinden uit andere hoofde. Daarom is het redelijk dat met de vernieuwingsoperatie in verband met C188 eenmalig zo’n 500 arbeidsuren gemoeid zijn. Eveneens een eenmalige administratieve last is een zodanige inrichting van de bemanningsadministratie dat de bij inspectie vereiste documenten voor de inspecteur beschikbaar komen. Het gaat dan niet alleen om de vlagstaatinspecties, maar ook om de havenstaatcontroles. Het aan boord op papier beschikbaar maken en actueel houden van alle vereiste documenten brengt een administratieve last met zich mee, die bestaat uit een eenmalige inspanning om alle documenten op de datum van inwerkingtreding aan boord beschikbaar te hebben. De inschatting is dat een papieren operatie eenmalig zo’n 1.000 MBO-arbeidsuren gemoeid zullen zijn. Bij digitale documentatie zal de regeldruk lager zijn.

Op basis van de bovenstaande analyse is het redelijk de eenmalige regeldrukkosten voor 2019 te begroten op [ P=1.500 uren x 34 euro] x [ Q=1 ]= 51 000 euro.

Bovengenoemde paragraaf werd voor advies voorgelegd aan het Adviescollege Toetsing Regeldruk en in overeenstemming met het advies ATR van 11 oktober aangepast.

In aansluiting op de wijzigingen die dit wetsvoorstel bevat, zullen ook de uitvoeringsregels op basis van enkele wetten aangepast moeten worden. Op het niveau van algemene maatregel van bestuur gaat het vooral om wijziging van het Arbeidstijdenbesluit vervoer. Daarbij kan ook gebruik worden gemaakt van de mogelijkheid die het verdrag aan de lidstaten biedt om voorschriften vast te stellen die «wezenlijk gelijkwaardig» zijn aan de primair in het verdrag vermelde rusttijden. De nieuwe voorschriften van het Arbeidstijdenbesluit vervoer zullen mede van toepassing worden verklaard op de zogenoemde maatschapsvissers, nu het huidige besluit slechts betrekking heeft op arbeids- en rusttijden van werknemers.

Daarnaast zullen het Besluit zeevarenden en de Regeling zeevarenden met bemanningsvoorschriften over vissers moeten worden aangepast om enige voorschriften van het Verdrag betreffende werk in de visserijsector en de Overeenkomst bij de richtlijn over arbeidsomstandigheden en ongevallenpreventie aan boord te implementeren. Het gaat onder andere om het specifiek rekening houden met de veiligheid en gezondheid van vissers jonger dan 18 jaar, het vaststellen van procedures voor het aan boord voorkomen van bedrijfsongevallen en beroepsziekten, en de begeleiding en schriftelijke informatieverschaffing ten behoeve van de veiligheid en gezondheid aan boord, een en ander voor zover niet reeds geregeld in het Arbeidsomstandighedenbesluit. Ook zal in het Schepelingenbesluit tot uitdrukking worden gebracht dat dat besluit op vissersvaartuigen voortaan nog slechts van toepassing is voor zover zij (kort gezegd) zijn gebouwd vóór het tijdstip van inwerkingtreding van het onderhavige wetsvoorstel.

Op het niveau van ministeriële regeling is een wijziging van de Regeling zeevarenden nodig, in het bijzonder om de voorschriften over accommodatie van zeevissers alsmede recreatieve en medische voorzieningen aan boord te implementeren. Ook worden daarbij voorschriften opgenomen over de verstrekking van voedsel en drinkwater aan boord. Daarnaast zal de Regeling havenstaatcontrole 2011 worden gewijzigd met het oog op controles van buitenlandse schepen in Nederlandse havens naar aanleiding van klachten.

Nadere regeling kinderarbeid

In de Nadere regeling kinderarbeid zal expliciet worden vastgelegd dat een visser jonger dan 16 jaar geen arbeid mag verrichten aan boord van een vissersvaartuig. Daarnaast zal worden vastgelegd welke uitzonderingen er zijn op deze hoofdregel. Conform artikel 6, tweede en derde lid, van de (bijlage bij de) richtlijn, zal een 15-jarige in twee situaties lichte werkzaamheden op een vissersvaartuig mogen verrichten: hetzij wanneer hij een beroepsopleiding in de zeevisserij volgt en er voor hem geen voltijdse leerplicht meer geldt, hetzij tijdens schoolvakanties.

Artikel 7:695, eerste lid, BW wordt aangevuld teneinde onduidelijkheid over de reikwijdte van deze bepaling te voorkomen.

Het huidige eerste lid van artikel 7:695 BW bepaalt dat «deze afdeling van toepassing is op zeeschepen die op grond van Nederlandse rechtsregels gerechtigd zijn de vlag van het Koninkrijk te voeren».

Daarmee wordt tot uitdrukking gebracht dat wordt voldaan aan het MAV dat de verplichtingen uit dat verdrag beperkt tot zeeschepen die de vlag van de betreffende staat voeren (artikel V MAV). De vlaggenstaat is verantwoordelijk voor de naleving en handhaving van de normen van dit verdrag ten aanzien van zeeschepen die haar vlag voeren.

De formulering van artikel 7:695, eerste lid, BW kan de vraag oproepen of afdeling 12 ook van toepassing is, indien op grond van andere aanknopingspunten, genoemd in de Verordening Rome I (inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst) of op grond van artikel 10:154 BW Nederlands recht van toepassing is. Artikel 7:695, lid 1, BW beoogt slechts tot uitdrukking te brengen dat aan de vlaggenstaateisen van het MAV wordt voldaan.

Dat laat onverlet dat, indien op grond van andere aanknopingspunten dan de vlag Nederlands recht van toepassing is, afdeling 12 ook geldt. Inperking van de werkingssfeer van afdeling 12 tot zeevarenden aan boord van een zeeschip met Nederlandse vlag, zou bij toepasselijkheid van Nederlands recht leiden tot een verschil in beschermingsniveau afhankelijk van de vraag of de zeevarende (met een Nederlandse zee-arbeidsovereenkomst) werkt op een zeeschip met een Nederlandse of buitenlandse vlag. In het laatste geval zou de zeevarende niet onder de bijzondere regeling van de zee-arbeidsovereenkomst in afdeling 12 vallen, maar onder het reguliere arbeidsovereenkomstenrecht in de afdelingen 1–9 en 11 van titel 7.10 BW. Het eerste lid van artikel 7:695 BW wordt aangevuld om elke onduidelijkheid ter zake uit te sluiten.

De artikelen 7:737 en 738a tot en met 738f BW worden uitgezonderd. Artikel 7:737, eerste lid, BW wordt uitgezonderd omdat het nieuwe artikel 7:747 BW een soortgelijke regeling bevat voor personen die anders dan op grond van een arbeidsovereenkomst werkzaamheden verrichten in de zeevisserij. Artikel 7:737, tweede lid, en de artikelen 738a tot en met 738f BW worden uitgezonderd, omdat zij strekken tot implementatie van de wijzigingen van de Code en aanhangsels bij het MAV, die door de Internationale Arbeidsconferentie zijn goedgekeurd op 11 juni 2014 en deze materie geen onderdeel uitmaakt van het verdrag noch de richtlijn.

Het tweede lid van artikel 7:740 BW kan vervallen aangezien er op de zeevarende in de kustvisserij geen afzonderlijk beschermingsregime meer van toepassing is: zij vallen onder het bereik van de Regeling inzake de zee-arbeidsovereenkomst in de zeevisserij. In het nieuwe tweede lid worden ook de nieuwe artikelen 7:742 en 7:746 tot en met 749 BW genoemd. Deze artikelen zijn van dwingend recht.

Artikel 16, onder b, van het verdrag bepaalt dat de overeenkomst tot het verrichten van werk door vissers moet voldoen aan de in bijlage II van het verdrag opgenomen bepalingen. Bijlage II somt de gegevens op die in beginsel in die overeenkomst moeten worden opgenomen. In de richtlijn zijn die gegevens opgenomen in bijlage I. Deze gegevens komen grotendeels overeen met de opsomming in artikel 7:699 BW. Dit artikel is op grond van artikel 7:740, eerste lid, BW van toepassing op de arbeidsovereenkomst in de zeevisserij.

Voor zover deze bijlagen andere gegevens vereisen dan de in artikel 7:699 BW opgesomde, worden zij in artikel 742, eerste lid, benoemd en moeten zij naast de relevante gegevens uit artikel 7:699 BW in de schriftelijke arbeidsovereenkomst worden vermeld.

Het betreft het overeengekomen garantieloon en de berekeningswijze van het aandeel van de zeevarende in de opbrengst van de vangst, voor zover het loon bestaat uit een aandeel in de vangst of opbrengst daarvan; de door de werkgever aan de werknemer te verstrekken voorzieningen aan boord van het vissersvaartuig; en de bescherming die de werkgever de zeevarende moet aanbieden bij ziekte, ongeval of overlijden in het kader van zijn arbeid aan boord en de minimumrusttijden.

Artikel 7:742, eerste lid, BW is van overeenkomstige toepassing op personen die anders dan op grond van een arbeidsovereenkomst werken in de zeevisserij (artikel 7:747 BW) en op de maatschapsovereenkomst (artikel 7:749 BW).

In het tweede lid wordt bepaald dat, indien de in het eerste lid bedoelde gegevens zijn vermeld in een toepasselijke collectieve arbeidsovereenkomst of een regeling door of namens een daartoe bevoegd bestuursorgaan, een verwijzing naar die documenten volstaat.

Artikel 24 van het verdrag bepaalt dat overboeking van loon aan familieleden kosteloos dient te geschieden.

Artikel 7:707 BW bepaalt dat de zeevarende de werkgever schriftelijk kan verzoeken om overmaking van zijn loon aan bepaalde personen.

Norm A2.2 van het MAV, waarop artikel 7:707 BW is gebaseerd, bepaalt dat eventuele kosten voor deze diensten van de werkgever redelijk in hoogte moeten zijn.

Het verdrag gaat verder en eist dat er geen kosten in rekening mogen worden gebracht. Dit wordt in artikel 7:746 BW geregeld.

De reikwijdte van het verdrag is ruim: het heeft niet alleen betrekking op de arbeidsovereenkomst maar op elke andere overeenkomst (bijvoorbeeld de overeenkomst van opdracht) op grond waarvan een visser aan boord van een vissersvaartuig werkt en die diens leef- en werkomstandigheden aan boord regelt (artikel 1, onder f). De richtlijn heeft betrekking op vissers, die niet op basis van een arbeidsovereenkomst werken, voor zover dat gebeurt op een vissersvaartuig waarop ook vissers met een arbeidsovereenkomst actief zijn (artikel 2, eerste lid).

In verband daarmee wordt een aantal relevante artikelen uit de afdelingen 12 en 12A van titel 7.10 BW van overeenkomstige toepassing verklaard op personen die anders dan op grond van een arbeidsovereenkomst werkzaamheden in de zeevisserij verrichten. De scheepsbeheerder is gehouden de uit deze artikelen voortvloeiende verplichtingen na te komen.

De Wet van 6 juli 2011 inzake implementatie van het op 23 februari 2006 te Genève tot stand gekomen Maritiem Arbeidsverdrag, 2006 (Stb. 2011, 394) bevat in de artikelen XIII en XIIIa een aanvullende regeling inzake de vennootschap van zeevarenden in de zeevisserij gebaseerd op het toen nog aanhangige wetsvoorstel tot vaststelling van titel 7.13 (vennootschap) van het Burgerlijk Wetboek (28 746). Dit wetsvoorstel is echter bij brief van 15 december 2011 ingetrokken (Kamerstukken I 2011/12, 31 065/28 746, D).

In verband daarmee wordt een nieuwe regeling van de maatschapsovereenkomst in de zeevisserij voorgesteld, die ontleend is aan de huidige bepalingen in het Wetboek van Koophandel en tevens aansluit bij het verdrag en de richtlijn.

De artikelen XIII en XIIIa van de Implementatiewet Maritiem Arbeidsverdrag, die door het intrekken van wetsvoorstel 28746 geen betekenis meer hebben, vervallen. Voorts vervallen ook de artikelen 452q–452w WvK inzake de maatschapsovereenkomst in de zeevisserij (WvK Tweede Boek, vierde titel, paragraaf 6).

In artikel 7:749 BW wordt een aantal artikelen uit de Afdelingen 12 en 12A van titel 7.10 BW van overeenkomstige toepassing verklaard.

De artikelen 7:623 en 624 BW stellen regels met betrekking tot de voldoening van loon.

Artikel 7:695, eerste lid, bepaalt wanneer afdeling 12 van toepassing is. Artikel 7:697 BW bevat evenals artikel 452q WvK de eis van geschrift en sluit aan bij de artikelen 18 en 20 van het verdrag. Artikel 7:698 BW regelt de beschikbaarheid van de zee-arbeidsovereenkomst (voor deze categorie gaat het om de maatschapsovereenkomst aan boord) en is in lijn met artikel 18 van het verdrag. Artikel 7:700 BW bepaalt dat aan de zeevarende geen concurrentiebeding mag worden opgelegd. Een dergelijk verbod is ook opgenomen in artikel 452q, vijfde lid, WvK.

Artikel 7:702 BW bepaalt wanneer de zeevarende in dienst is aan boord van het schip. Artikel 452t WvK regelt dezelfde materie. Artikel 7:703 BW regelt de positie van de kapitein; hij vertegenwoordigt in het kader van de maatschapsovereenkomst de scheepsbeheerder. Artikel 7:704 BW betreft de verplichting van de zeevarende om de door de kapitein opgedragen werkzaamheden uit te voeren en mee te werken aan het behoud van het zeeschip, de opvarenden en de zaken aan boord. Artikel 7:705 BW geeft exclusieve bevoegdheid aan de kantonrechter van de rechtbank te Rotterdam. Artikel 7: 706 BW regelt in welke munt voldoening van het in geld vastgestelde deel van het loon dient te geschieden en maakt ook girale betaling mogelijk. Artikel 7:707 BW betreft de bevoegdheid van de zeevarende om gehele of gedeeltelijke overboeking van zijn loon (in deze situatie: aandeel in de besomming) te vragen ten behoeve van door hem aan te wijzen personen. Op grond van het toepasselijke artikel 7:746 BW moet dit kosteloos geschieden. Deze regeling sluit aan bij artikel 24 van het verdrag. Artikel 7:718 BW stelt regels met betrekking tot de repatriëring en strookt met artikel 21 van het verdrag. De leden 1, 2, 5 en 6 van artikel 7:719 BW stellen regels ter zake van de vergoeding in geval van schipbreuk of een andere ramp aan het zeeschip en in geval van overlijden van de zeevarende. Artikel 7:720 eerste lid, BW regelt welke kosten voor rekening van de werkgever (= scheepsbeheerder) komen in geval van overlijden van de zeevarende gedurende de dienst aan boord of aan de wal in verband met de dienst aan boord. Artikel 416 juncto artikel 452t WvK regelt dezelfde materie. Voorts bevat dit artikel regels inzake de bewaring van de aan boord achtergelaten zaken van een zieke, vermiste of overleden zeevarende.

Artikel 7:732 BW houdt de verplichting in van de zeevarende, wiens zee-arbeidsovereenkomst is geëindigd, om na de reis desgevraagd gedurende drie werkdagen mee te werken aan het opmaken van een scheepsverklaring. Artikel 452v WvK bevat een soortgelijke regeling. De artikelen 7:734 en 734a en de artikelen 7:734d-734m BW regelen de aanspraak van de zieke zeevarende jegens zijn werkgever. Deze artikelen sluiten aan bij artikel 29, onder e, van het verdrag en onderdeel k van bijlage II van het verdrag. De artikelen 7:734d tot en met 734m BW zijn niet van toepassing op maatschapsvissers die voor de geldelijke gevolgen van arbeidsongeschiktheid zijn verzekerd bij het Sociaal Fonds voor de Maatschapsvisserij. Artikel 7:742, eerste lid, stelt naast de in artikel 7:699 BW genoemde gegevens aanvullende eisen met betrekking tot de in de zee-arbeidsovereenkomst te vermelden gegevens. Artikel 7:743 BW maakt het mogelijk bij cao af te wijken van de in artikel 7:623, tweede lid, BW genoemde betalingstermijn, indien het loon geheel of gedeeltelijk bestaat uit een aandeel in de vangst of opbrengst daarvan. Artikel 7:746 BW bepaalt dat geen kosten in rekening mogen worden gebracht voor de overmaking van loon aan door de zeevarende aan te wijzen personen.

Voorgesteld wordt om in artikel 48 Wz, dat de grondslag bevat voor een ministeriële regeling met betrekking tot accommodatievoorschriften, uitdrukkelijk te vermelden dat die voorschriften ook betrekking kunnen hebben op voorzieningen en voorraden voor zieke zeevarenden. Ook deze bepaling betreft alle zeevarenden en niet alleen vissers. Het MAV vergt immers eveneens voorzieningen en voorraden voor zieke zeevarenden. Dat is geïmplementeerd in de Regeling veiligheid zeeschepen op basis van de Schepenwet, maar het is duidelijker om alle bemanningsgerichte voorschriften zo veel mogelijk samen te brengen in het kader van de Wz. Daarnaast is naast overeenstemming van de uitvoeringsvoorschriften met het MAV, voor vissersvaartuigen overeenstemming met het Verdrag betreffende werk in de visserijsector en de richtlijn noodzakelijk.

De bevoegde autoriteit mag na overleg afwijkingen van de bepalingen van Bijlage III van het verdrag en Bijlage II van de richtlijn toestaan om rekening te houden met de belangen van vissers of met karakteristieke religieuze en sociale gebruiken, mits dit niet leidt tot minder gunstige algemene omstandigheden dan de algemene omstandigheden die voortvloeien uit de toepassing van de bijlage.

Met artikel 69da Wz worden de verdrags- en richtlijnverplichtingen geïmplementeerd voor de scheepsbeheerder inzake de overeenkomst tot het verrichten van werk door een visser. De scheepsbeheerder behoeft in het kader van die overeenkomst niet altijd de wederpartij van de visser te zijn, maar hij is er wel verantwoordelijk voor dat de overeenkomst, op basis waarvan de visser zijn werkzaamheden aan boord verricht, schriftelijk wordt aangegaan en door partijen wordt ondertekend en dat een afschrift van die overeenkomst voor de visser aan boord beschikbaar is.

Artikel 69db WZ biedt ten behoeve van de publiekrechtelijke handhaving een sluitstuk op enige verplichtingen uit de afdelingen 12A en 12B van titel 7.10 BW in de vorm van een zorgplicht die berust bij de scheepsbeheerder. De artikelen 69c en 69d Wz bevatten soortgelijke bepalingen voor de handhaving van het MAV.