Nr. 51 VERSLAG

De leden van de SP-fractie zouden – nogmaals – graag zien, dat de Wet bewijsvermoeden «gewoon» meegaat met de wijziging op de Mijnbouwwet. Deze leden zijn blij te vernemen dat er wordt gesteld dat «de aardbevingen in Groningen het gevolg zijn van de gaswinning is inmiddels onbetwist, daarvan hoeft geen bewijs meer te worden geleverd». Zij onderschrijven daarentegen niet het in de vervolgzin gestelde «dit element levert in de praktijk dan ook geen problemen op voor benadeelden». Als dit het geval was, was immers een verzoek tot «omkering van bewijslast» niet nodig geweest. Naar menig van de leden van de SP-fractie wordt met de wijze waarop nu invulling wordt gegeven aan de «wet bewijsvermoeden» de gerezen problematiek niet opgelost. Mensen buiten de contourenkaart, die immers nu niet gezien worden als slechtoffer van schade door gaswinning, vallen ook met het nieuwe voorstel buiten de boot. Deze leden komen daar in de inbreng later op terug. Op welke wijze komen de belangrijkste elementen van voorgenomen werkafspraken (Arbiter etc.) met betrekking tot aanpassingen van de afhandelingsprocedure in de wet terecht? Op welke wijze wordt «de objectiviteit in de kaders die het Centrum Veilig Wonen hanteert bij schade afhandeling» in de wet vastgelegd? Op welke wijze worden de Groningers ontlast bij «complexe schadegevallen», indien er nog steeds gesteld wordt dat daarbij sprake is van meerdere oorzaken of bredere problematiek en dat de Nationaal Coördinator Groningen met alle betrokken partijen op zoek zal gaan naar een oplossing. Is het niet vreemd dat juist deze groep gedupeerden met «complexe schadegevallen» eerst moet aantonen dat de wet bewijsvermoedens voor hen geld, alvorens beroep te kunnen doen op diezelfde wet? Waarom is er in de uitwerking van de wet gekozen die te begrenzen tot Groningen? Wat verklaart dat het effectengebied van het Groningerveld beperkt is of blijft tot Groningen? Dat de positie van benadeelden in discussies over het causaal verband tussen schade en mijnbouwactiviteiten versterkt wordt met de voorgestelde oplossing zien deze leden niet. Immers, gedupeerden die nu buiten het contourenkaart wonen en schade hebben als gevolg van bodembeweging door gaswinning (bijvoorbeeld het gebied Termunten, Borgsweer, Niewolda, etc.) vallen toch nog steeds buiten de werking van voorliggende wet? Hoe wordt binnen de voorgestelde wet omgegaan met A, B en C schade, soms zelfs geconstateerd in een en dezelfde straat. Waarbij A staat voor schade welke een direct gevolg is van de onderhavige aardbeving(en); B staat voor schade, reeds aanwezig voor, maar verergerd ten gevolge van de aardbeving(en) en C staat voor schade die niet zelfstandig in verband gebracht kan worden met aardbevingen. Maken deze verschillende schades binnen een dorp als bijvoorbeeld Woldendorp een «groot aantal schadegevallen»? Wat is het effectengebied van het Groningerveld? Zitten hierbij ook de veroorzaakte schades op breuklijnen, schades door het wonen op knipklei, of het wonen nabij een waterloop of terp opgenomen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Maakt het feit dat in de tekst gesproken wordt over een exploitant die een beroep op het bewijsvermoeden kan weerleggen door een andere oorzaak aan te geven (zoals weersomstandigheden of een bouwkundige oorzaak) de Wet niet tot een papieren tijger, zo vragen de leden van de SP-fractie. Met de nieuwe Wet zal de omgang met gedupeerden immers niet anders zijn dan de huidige praktijk, menen deze leden. Geldt de situatie «waarbij het grootste deel van een groot aantal schadegevallen het gevolg is van één oorzaak, namelijk gaswinning» en dus recht op «bewijsvermoeden» voor omwonenden onder Delfzijl in plaatsen als Woldendorp, waarbij 60% van de huizen schade heeft? Waarom is de regeling niet van toepassing op schade die al bekend is voor inwerkingtreding van dit voorstel? Is hierbij sprake van een keuze, of sprake van een andere vorm van schade met een andere oorzaak dan gaswinning? Waarom geldt het wettelijke bewijsvermoeden niet bij omzetschade van ondernemingen? Kan hierbij – na een zaak vallend onder bewijsvermoeden- wel gesproken worden van afgeleide schade door gaswinning?

Wat moeten de leden van de SP-fractie opmaken uit de zin «wanneer niet langer sprake is van een groot aantal soortgelijke schadegevallen het gevolg is van gaswinning, ligt het in de rede dat de wetgever het wettelijke bewijsvermoeden heroverweegt?» Is dit voorsorteren op het stoppen van deze wet na een vorm van verjaring? Wat is trouwens de definitie van «een groot aantal schadegevallen»? Wanneer is er sprake van een groot aantal?

Waarom is gekozen voor aansluiting op artikel 55 van de Gaswet? Waarom is niet gekozen voor een zelfde benadering als in Groot Brittannië of Duitsland?

De leden van de Partij voor de Dierenfractie hebben met grote onvrede kennisgenomen van de voorliggende gewijzigde wet. Het amendement Vos/Ouwehand (TK 34 041, nr. 12) om de bewijslast bij mijnbouwschade om te keren is ernstig uitgekleed. De regering heeft het door de Kamer gesteunde amendement in deze novelle fors beperkt. Al tientallen jaren worden miljarden kubieke meters gas in Groningen uit de grond gehaald. Om aan onze verslaving aan fossiele brandstoffen te voldoen én, minstens zo belangrijk, om de staatskas te vullen. In al die jaren is de veiligheid en het welzijn van de inwoners van Groningen geen factor van belang geweest, en dat betreuren deze leden zeer. Het credo was «meer», niet «veiliger». Fysieke schade aan gebouwen, aantasting van het emotionele welzijn door constante stress en spanning. De gaswinning heeft diepe sporen achter gelaten. En dat doet het nog steeds.

De schadeafhandeling is vervolgens een eindeloze bron van frustratie gebleken, zo stellen de leden van de PvdD-fractie. Duizenden gedupeerden hebben een jarenlange strijd moeten voeren om de schade, die door een ander was veroorzaakt, vergoed te krijgen. De Minister weigerde te helpen. Het was uiteindelijk aan de Kamer zelf om met een oplossing te komen. Door het amendement Vos/Ouwehand zou wettelijk worden vastgelegd dat de bewijslast als gevolg van mijnbouwschade bij de mijnbouwer komt te liggen. In plaats van het amendement te omarmen, heeft de regering ervoor gekozen het proces te vertragen en slechts een afgezwakte versie in de Wet op te nemen. Maar deze Wet mist de intentie en strekking van het amendement en laat alsnog vele gedupeerden van mijnbouwschade aan hun lot over. Elke claim van schade als gevolg van mijnbouwactiviteiten moet worden onderzocht. Dat heeft het amendement Vos/Ouwehand niet veranderd. Het verschil is echter dat met een volledige omkering van de bewijslast deze verplichting bij de mijnbouwer komt te liggen. Op deze manier worden gedupeerden niet nog verder benadeeld. Deelt de regering de mening van de PvdD-fractie dat het van belang is om gedupeerden in bescherming te nemen? Vindt de regering het terecht dat de tijd, moeite en kosten in eerste instantie bij de benadeelde worden neergelegd, terwijl de vermoedelijke veroorzaker hier niet mee wordt geconfronteerd? Graag een reactie.

De leden van de PvdD-fractie vrezen in de nabije toekomst een herhaling van zetten. De regering sluit schaliegasboringen niet uit. Deze boringen, die bekend staan om de grote risico’s die hieraan verbonden zijn, leiden tot flinke risico’s voor de omgeving. Ook gaswinning in andere delen van het land zal tot grote schade aan huizen en andere gebouwen kunnen leiden. Als er straks bijvoorbeeld bij Woerden mijnbouwschade ontstaat, zijn deze gedupeerden weer zélf aan zet om te bewijzen dat dat door de gasboringen komt. Hun rechtspositie is dan zeer anders dan die van mensen in het Groningerveld. In hoeverre acht de regering dat rechtvaardig? En wanneer blijkt dat ook zij jarenlange procedures moeten voeren, komt de regering dan weer met een reparatiewet? Wanneer houdt het op? Graag een reactie.

Het is van groot belang dat gedupeerden van mijnbouwschade snel worden geholpen en de schadeproblematiek voortvarend wordt afgehandeld. Of dit nou in Groningen, Limburg of Woerden is. De leden van de PvdD-fractie vinden het onacceptabel dat mensen jaren lijden als gevolg van schade die door een ander is veroorzaakt en dat zij hierbij niet op steun van hun regering kunnen rekenen. De bewoners in Groningen hebben jarenlang gestreden voor erkenning van door hen geleden schade. Het is aan de regering om voor hun belangen op te komen, en ervoor te zorgen dat zij de schade op zijn minst op een nette, vlotte manier vergoed krijgen. De regering bemoeilijkt dat wederom met deze novelle. Waarom?

De leden van de GroenLinks-fractie zien dat de regering schrijft dat de NAM zich verbindt aan de uitspraken van de Arbiter Aardbevingsschade, maar dat de eigenaar te allen tijde de zaak nog kan voorleggen aan de rechter. Wordt dit standaard opgenomen in de arbitrageovereenkomsten? Zo nee, waarom niet? Kan de regering aangeven of er een standaard arbitrageovereenkomst wordt opgesteld? Zo nee, waarom niet? Kan de regering aangeven of arbitrageovereenkomsten altijd worden opgesteld? Zo nee, waarom niet en indien het antwoord nee is: betekent dit dan vervolgens dat dankzij het ontbreken van een geldige arbitrageovereenkomst dit kan betekenen dat partijen zich voor alle verweren op onbevoegdheid van het scheidsrecht kunnen beroepen, dus ook de NAM? Indien door de regering vooraf rekening gehouden is met de noodzaak van geldige arbitrageovereenkomsten, hoe denkt de regering dan de komende tijd de bevolking van het mijnbouwschadegebied te informeren over het belang van geldige arbitrageovereenkomsten? Hoe denkt de regering deze bevolking te informeren over mogelijke valkuilen van arbitrageovereenkomsten? Heeft de regering overleg gepleegd met de Nationaal Coördinator over arbitrageovereenkomsten en mogelijke valkuilen daarin? Zo nee: gaat de regering dit alsnog doen? Wordt de bevolking van het aardbevingsgebied überhaupt ingelicht over arbitrageregels? Bijvoorbeeld over het feit dat wanneer een partij nalaat tijdig bezwaar te maken het recht daarop nadien alsnog een beroep te doen, in een arbitraal geding of bij de rechter, (artikel 1048a Rv) vervalt?

In hoeverre is arbitraal hoger beroep mogelijk? Kunnen partijen dit altijd overeenkomen (artikelen 1061a-1061l Rv)? Hoe is de tenuitvoerlegging van arbitrale vonnissen in deze geregeld door de regering? Moeten partijen daar om verzoeken bij de voorzieningenrechter? Wordt er rekening gehouden met het feit dat daartoe de vonnissen in depot moeten worden gelegd conform artikel 1058 Rv? «Het scheidsgerecht draagt er zorg voor dat ten spoedigste: a. elk vonnis in afschrift, getekend door een arbiter of de secretaris van het scheidsgerecht, aan de partijen wordt gezonden; b. het origineel van een geheel of gedeeltelijk eindvonnis wordt nedergelegd ter griffie van de rechtbank binnen welker arrondissement de plaats van de arbitrage is gelegen.»? Wordt nederlegging in depot standaard opgenomen in de arbitrageovereenkomsten, zo vragen de leden van de GroenLinks-fractie?

De leden van de GroenLinks-fractie constateren dat vernietiging van een arbitraal vonnis slechts onder de volgende omstandigheden plaatsvinden (artikel 1065 Rv): «a. een geldige overeenkomst tot arbitrage ontbreekt; b. het scheidsgerecht is in strijd met de daarvoor geldende regelen samengesteld; c. het scheidsgerecht heeft zich niet aan zijn opdracht gehouden; d. het vonnis is niet overeenkomstig het in artikel 1057 bepaalde ondertekend of niet met redenen omkleed; e. het vonnis, of de wijze waarop dit tot stand kwam, is in strijd met de openbare orde». In hoeverre is een gang naar de rechter na arbitrage volgens de regering nog van nut voor de bewoners van het aardbevingsgebied? Kan de regering haar antwoord toelichten, zo vragen de leden van de GroenLinks-fractie. Is er over de mijnbouwschadeproblematiek contact geweest tussen de regering en de Raad van Arbitrage voor de Bouw? Zo nee, waarom niet? Aan welke eisen moeten de door de NCG beschikbaar te stellen vertrouwenspersonen voor Groningers die begeleiding nodig hebben om de schadeafhandeling-procedure te doorlopen volgens de regering voldoen? Kan de regering dit toelichten? Hoe wordt de onafhankelijkheid van deze vertrouwenspersonen geborgd, zo vragen deze leden.

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie wijzen erop dat duidelijk vermeld staat dat het amendement toeziet op omkering van de bewijslast bij alle mijnbouwschade, niet beperkt tot Groningen of gaswinning. Dit is volgens de memorie van toelichting en het advies van de Raad van State (d.d. 7 oktober 2015) echter onwerkbaar, want er zouden juist al gerede vermoedens van mijnbouwschade moeten zijn, bijvoorbeeld door veel schademeldingen, zoals in Groningen het geval is. Alleen dan zou omkering van de bewijslast zin hebben. Dit snijdt echter geen hout. Dit argument gaat uit van een vanzelfsprekendheid dat mijnbouwschade direct als zodanig wordt erkend. In Groningen is het tegendeel echter gebleken. Dat de schade het gevolg is van mijnbouwactiviteiten, is al jaren bekend, maar wordt pas sinds enkele jaren ook als zodanig erkend. Dit is het resultaat van volhoudende burgers die jarenlang hebben geploeterd voor erkenning van schade die door een ander, in dit geval de NAM, is veroorzaakt. Het automatisme waar de regering vanuit gaat, blijkt dus bij lange na niet zo vanzelfsprekend te zijn, vinden de leden van de PvdD-fractie. Graag een reactie.

De keuze om de regeling alleen in Groningen toe te passen, omdat daar al veel meldingen en dus sterke vermoedens zijn, is volstrekt arbitrair. Een keuze die volgens deze leden onvoldoende op juridische kaders en jurisprudentie gebaseerd is. Het is deze leden namelijk opgevallen dat het advies van de Raad van State en de daarop gebaseerde memorie van toelichting slechts zeer selectief gebruik maken van bestaande jurisprudentie.

Het principe van bewijslast bij de mijnbouwer neerleggen is niet nieuw, ook niet in de Kamer. Al in 1998, bij de eerste behandeling van de Mijnbouwwet, is door D66 een amendement ingediend om de bewijslast om te keren. Dit amendement is uiteindelijk ingetrokken omdat de regering D66 kennelijk kon overtuigen dat gedupeerden hun schade gewoon vergoed zouden krijgen. Dat bleek valse hoop. Enkele jaren later is in 2002 nogmaals een amendement ingediend, dit keer door de PvdA. De leden van de PvdD-fractie willen graag weten waarom het advies van de Raad van State wel uitgebreid ingaat op het amendement van D66 maar slechts summier naar dit amendement van de PvdA verwijst, terwijl dit feitelijk model heeft gestaan voor het amendement Vos/Ouwehand. Graag een reactie. Tijdens de behandeling van het amendement in 2002 is de mijnwetgeving uit omringende landen uitvoerig aan de orde gekomen, evenals relevante informatie over het Nederlandse recht en het aansprakelijkheidsrecht in het algemeen. Dit is echter niet meegenomen in het advies van de Raad van State, terwijl het belangrijke context voor het amendement Vos/Ouwehand biedt. Waarom niet? Graag een reactie. De leden van de PvdD-fractie zetten grote vraagtekens bij de motivering van de regering en de Raad van State dat voor afwijking van de hoofdregel van bewijsrecht een «dragende motivering» moet worden gegeven en dat de «reikwijdte van de afwijking helder is». De Raad van State stelt dat een dragende motivering in het amendement ontbreekt. Daar zijn deze leden het ten strengste mee oneens. De motivering in amendement nr. 12 luid onder andere: «In de ons omringende landen is wettelijk geregeld dat de bewijslast voor schade als gevolg van mijnbouwactiviteiten bij de exploitant ligt. In Nederland is dat niet het geval.» Als de Raad van State het in 2002 ingediende amendement en de behandeling daarvan zorgvuldig had bestudeerd, zou deze dragende motivering wel degelijk op waarde zijn geschat. Is de regering bereid om de motivering uit het amendement alsnog te accepteren en over te nemen, als gevolg van deze meer relevante jurisprudentie?

De leden van de PvdD-fractie zijn van mening dat de Raad van State een onjuist beeld heeft geschetst en daardoor een vertekend beeld heeft gegeven van de stand van het recht op het gebied van omkering van de bewijslast. In het advies wordt betoogd dat het zeer uitzonderlijk zou zijn om af te wijken van de hoofdregel van het bewijsrecht: «wie stelt, bewijst». Er zijn echter meerdere arresten van de Hoge Raad die anders stellen. Een voorbeeld hiervan is het standaardarrest Kasteel Strythagen, uit 1920, op basis waarvan zo’n 100.000 schadegevallen in Zuid-Limburg zijn bepaald.

Er is geen sluitend juridisch kader dat stelt dat alleen bij veel meldingen sprake zou zijn van een bewijsvermoeden. Het is aan de wetgever om de strekking van de wet te bepalen, daarom hebben de leden van de PvdD-fractie de volgende vragen. Waarom heeft de regering ervoor gekozen duizenden gedupeerden uit te sluiten van de Wet, waardoor zij alsnog in grote onduidelijkheid verkeren? Waarom is buitenlandse wetgeving en jurisprudentie niet meegenomen in het advies van de Raad van State? In het amendement Vos/Ouwehand staat de volgende toelichting: «Deze problemen zijn meer dan genoeg duidelijk geworden in Groningen, maar de problematiek is breder en is ook bij schade als gevolg van bijvoorbeeld zoutwinning aan de hand.» Waarom is deze toelichting volgens de regering ontoereikend, vragen deze leden. De leden van de PvdD-fractie wijzen erop dat volgens de Raad van State in het wetsvoorstel onvoldoende is gemotiveerd waarom wordt gekozen voor eerbiedigende werking. In het Nader Rapport wordt als reactie gesteld dat het de bewijslast ook zal worden toegepast op schade die al voor inwerkingtreding bekend is. Kan de regering bevestigen dat het wetsvoorstel ook zal gelden voor reeds bekende schadegevallen? Zijn hier nog bijzondere voorwaarden aan verbonden? Tenslotte vinden de leden van de PvdD-fractie vinden het onwenselijk dat de vaststelling van het effectgebied per ministeriële regeling zal gebeuren. Het huidige uitgangspunt is om een klein gebied met bevestigde schadegevallen als effectgebied aan te wijzen en dit gebied zo nodig op termijn uit te breiden, als er toch nog andere schadegevallen blijken te zijn. Deze leden zouden graag een tegenovergestelde aanpak zien, door uit te gaan van het voorzorgsbeginsel en daarbij een breder gebied te hanteren, zolang mijnbouweffecten niet uitgesloten kunnen worden. Als eenmaal is uitgesloten dat mijnbouwactiviteiten schade hebben veroorzaakt, kan het gebeid verkleind worden. Dat dit nodig is, blijkt uit het feit dat zelfs nu al, terwijl de Wet nog niet is aangenomen, er al gedupeerden in Groningen zullen zijn die wel schade hebben maar buiten het effectgebied vallen. De omkering van de bewijslast zal daardoor niet voor hen gaan gelden. De leden van de PvdD-fractie achten het wenselijk dat de Kamer bij het vaststellen van het gebied betrokken blijft. Is de regering daarom bereid het parlement te betrekken bij de afbakening van het effectgebied bij mijnbouwactiviteiten?

De leden van de D66-fractie lezen dat het bewijsvermoeden wordt beperkt tot de mijnbouwactiviteit van gaswinning in het Groningenveld. Deze leden vragen de regering of de omkering van de bewijslast bij mijnbouwactiviteiten in andere landen die ook het bewijsvermoeden bij het mijnbouwbedrijf leggen ook tot één gebied en één mijnbouwactiviteit zijn beperkt. Deze leden vragen of het beperken van het bewijsvermoeden tot Groningen en gaswinning niet zal leiden tot rechtsongelijkheid met andere inwoners van Nederland die te maken hebben met mijnbouwactiviteiten. De leden van de D66-fractie lezen dat de effectgebieden waartoe de regering het bewijsvermoeden wil beperken bijvoorbeeld kan worden gedefinieerd door de contourenkaart van het KNMI. Wanneer weet de regering zeker op welke manier ze de effectgebieden wil definiëren? De genoemde contourenkaarten zijn steeds aan verandering onderhevig vanwege voortschrijdend wetenschappelijk inzicht. Waarom heeft de Minister niet besloten om bij schadegevallen die gedurende hun proces alsnog binnen nieuwe contourenkaarten blijken te vallen, het bewijsvermoeden te laten gelden? Deze leden lezen dat het bewijsvermoeden zal gaan over schade aan gebouwen en werken. Deze leden vragen wat precies de definitie van «werken» is, en of hier bijvoorbeeld ook bruggen en dijken onder kunnen vallen. Zij lezen dat de benadeelde de exploitant inzage moet geven in de relevante bescheiden betreffende het gebouw of werk. Deze leden willen weten of daarbij de privacy van de benadeelden te allen tijde beschermd zal blijven.

De leden van de D66-fractie vragen of artikel 177 van boek 6 van het burgerlijk wetboek waarin is geregeld dat de mijnexploitant aansprakelijk is voor de schade die ontstaat door b) beweging van de bodem als gevolg van de aanleg of de exploitatie van dat werk, niet alleen aardbevingen, maar ook bodemdaling en zettingsschade omvat.

De leden van de D66-fractie lezen dat de regering veiligheid als reden opneemt om opsporings- en winningsvergunningen te weigeren of in te trekken. Deze leden vragen hoe veiligheid wordt gedefinieerd, welke instantie dat gaat doen en op welke manier het veiligheidsbelang bewezen moet zijn, voordat een vergunning wordt geweigerd of ingetrokken. Deze leden vragen de regering om aan te geven waarom gezondheid van omwonenden niet als reden in het wetsvoorstel is opgenomen op basis waarvan vergunningen geweigerd mogen worden. Zij vragen of gezondheid wel via het veiligheidsprincipe een reden kan vormen om een vergunning te weigeren.

De leden van de D66-fractie lezen dat veiligheid alleen een weigeringsgrond kan zijn zolang het winnen van delfstoffen niet geschiedt in het continentaal plat. Deze leden vragen of de regering kan uitsluiten dat er op enig moment een veiligheidsproblematiek voor de inwoners van de Waddeneilanden kan bestaan bij winning op het continentaal plat.

De leden van de ChristenUnie-fractie lezen dat veilige opsporing, winning en opslag van gas en andere delfstoffen van groot maatschappelijk belang is. Terecht wordt nu het onderwerp «veiligheid» beter in de wetgeving geborgd. Genoemde leden vragen echter ook naar de gevolgen van het gesloten Klimaatakkoord in Parijs, waarin is afgesproken de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen en te streven naar een maximale temperatuurstijging van 1,5 graden Celsius en maximaal 2 graden Celsius. In de huidige wetgeving worden vergunningen voor de winning van delfstoffen toegekend als is voldaan aan de voorwaarden van veiligheid, omgevingseffecten en milieueffecten in het gebied. Geen waarborg is ingebouwd voor de effecten van winning van fossiele energie op het klimaat. Op welke manier wil de regering gevolg geven aan het Klimaatakkoord, bijvoorbeeld door terughoudender om te gaan met het toestaan van nieuwe winningslocaties voor olie en gas of zelfs nieuwe winningslocaties te blokkeren? Waarom wordt in de genoemde «integrale afweging tussen de diverse opties» in de komende jaren niet het belang van het tegengaan van klimaatverandering genoemd? Wordt bij deze integrale afweging ook gekeken naar het belang van de verschillende opties in de energietransitie? Zo ja, op welke manier?

De leden van de fractie van de ChristenUnie vragen naar de relatie tussen de Mijnbouwwet en de Structuurvisie Ondergrond (STRONG). Vergunningen op basis van de Mijnbouwwet kunnen immers op basis van het ruimtelijk beleid in STRONG worden beoordeeld. Hoe sturend wordt STRONG bij de beoordeling van vergunningen? Waarom worden (proef)boringen en winning van schaliegas niet expliciet uitgezonderd in STRONG en in de Mijnbouwwet?

Deze leden vragen waarom bij ruimtelijke belangen in de Structuurvisie Ondergrond alleen Rijksbelangen een rol spelen. Waarom worden niet ook provinciale, regionale en lokale belangen, zoals landschap, natuur, water, ruimtelijke kwaliteit en regionale economische belangen onderdeel van deze weging?

De leden van de SP-fractie verzoeken het begrip «veiligheid» in de Mijnbouwwet te verankeren. Indien risico’s in kaart gebracht kunnen worden, moet het naar mening van de leden ook mogelijk zijn om dit in een wet te vangen. Eerder heeft het lid Smaling via motie (TK 33 529 nr. 159) gevraagd om de begrippen «veiligheid», «risico» en «onzekerheid» zodanig en in zodanig begrijpelijke taal te definiëren dat opsporings- en winningsbesluiten hieraan getoetst kunnen worden. Nu de opsporings- en winningsvergunningen via dit voorstel voorliggen is dit een uitgelezen kans om uitvoering te geven aan de motie. Wanneer het mogelijk is gebleken om met een wettelijke norm voor waterveiligheid te komen, moet ook «veiligheid» in de Mijnbouwwet een plek kunnen krijgen. Ook over het begrip «meest actuele inzichten» zien deze leden graag een uitleg en een werkingstermijn tegemoet.

In de memorie van toelichting (TK 34 348, nr. 3) bij het wetsontwerp staat dat er meer mogelijkheden moeten worden geboden om tussentijds bij te sturen: «Op deze wijze kan de Minister regie voeren op de wijze van winning. Hiermee wordt recht gedaan aan het belang van veiligheid en de maatschappelijk vragen rond mijnbouwactiviteiten». Er wordt aandacht besteed aan het meten van bodemdaling als gevolg van compactie. De leden van de SP-fractie zien graag tiltmeters en meting met glasvezel deformatie-sensoren opgenomen in de Mijnbouwwet. De motie Smaling/van Tongeren (TK 33 529, nr. 231) biedt daar een mooie aanleiding voor. De motie verzoekt de regering om «zonder verdere terughoudendheid te komen met een onafhankelijk en aanvullend meetnet, waaronder tiltsensoren». Het Study en Aquisition Plan van november 2012 is destijds niet in zijn geheel uitgevoerd. Hierdoor is de plaatsing van tiltsensoren in Loppersum en Middelstum niet in gang gezet. Naar mening van de leden van de SP-fractie is het tijd om aan de gedane belofte van 2013 dan nu eindelijk uitvoering te geven. De voorliggende Wet is naar mening van de leden en mooi moment om – samen met de aanbevelingen van OVV- werk te maken van de veiligheid van de Groningers.

De leden van de D66-fractie vragen de regering waarom zij de weigeringsgronden via de Structuurvisie Ondergrond wil regelen in plaats van ze direct in de wet te verankeren. Zorgt dit niet ook voor onzekerheid over de rechtsbescherming gezien het meer veranderlijke karakter van Structuurvisies? Deze leden lezen dat opsporings- en winningsvergunningen en opslagvergunningen met het voorliggende wetsvoorstel geweigerd mogen worden op basis van de Structuurvisie Ondergrond. Zij willen weten of straks op basis van de Structuurvisie Ondergrond specifieke gebieden op voorhand kunnen worden uitgesloten van mijnbouw. En zo niet, waar en op welke manier die keuze met betrekking tot specifieke gebieden dan wél gemaakt zal worden. De leden van de D66-fractie lezen bij de zienswijzen over de Structuurvisie Ondergrond dat gebieden met een wettelijk beschermde status van activiteiten met ongewenste effecten kunnen worden uitgesloten. Deze leden vragen of gebieden met een bepaald kader zoals bijvoorbeeld Natura2000 en Unesco, hiermee van tevoren in de Structuurvisie Ondergrond kunnen worden uitgesloten van mijnbouw.

De leden van de D66-fractie merken op dat in het wetsvoorstel wordt gesproken van ruimtelijke ordening in het algemeen, maar in de memorie van toelichting alleen over de Structuurvisie Ondergrond. Deze leden willen weten of alleen de in de ondergrond, of ook de ruimtelijke ordeningsaspecten boven de grond (bijvoorbeeld natuur) een reden kunnen zijn tot afwijzing van een vergunning. De leden van de D66-fractie vragen de regering welke mogelijke «gestelde regels» ten aanzien van de ruimtelijke ordening zoals benoemd in het wetsvoorstel, een reden kunnen vormen voor het afwijzen van een vergunning. Kan de regering een lijst van mogelijke «gestelde regels» of voorwaarden geven, zo vragen deze leden. Zij lezen dat de uitwerking van de ruimtelijke afwegingen op basis waarvan vergunningen geweigerd kunnen worden zal plaatsvinden in de uitvoeringsregelgeving. Deze leden vragen de regering wanneer de aanpassingen van de AMvB op basis van de Wet ruimtelijke ordening en de AMvB op basis van artikel 49, zoals genoemd in artikel 9 gereed zullen zijn en of deze AMvB’s met voorhang eerst aan de Kamer voorgelegd zullen worden.

De leden van de D66-fractie lezen dat er op basis van drie verschillende manieren, namelijk met artikel 9 lid e 1°, 9 lid e 2° via artikel 9 lid f 1° een opsporings- of winningsvergunning geweigerd kan worden ten behoeve van zaken die te maken hebben met ruimtelijke ordeningsproblematiek Deze leden willen weten hoe deze verschillende manieren en de verschillende in de wet genoemde AMvB’s zich tot elkaar gaan verhouden en welke afwegingen in welke AMvB of ander besluitvormingsdocument terecht zullen komen.

De leden van de D66-fractie vragen de regering of het planmatige beheer van «andere natuurlijke rijkdommen» (artikelen 9, 18, 21 etc.) per definitie moet gaan om natuurlijke rijkdommen die voor economische doeleinden gebruikt worden, of dat het ook bijvoorbeeld kan gaan om de bescherming van plant- en diersoorten.

De leden van de D66-fractie vragen waarom landsverdediging wel een reden is om een mijnbouwvergunning te beperken (artikel 13), maar niet om hem te weigeren (artikel 9).

De leden van de D66-fractie lezen dat het kabinet voornemens is om door wijziging van de uitvoeringsregelgeving op basis van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht de milieuvergunning voor boringen op land weer terug te brengen in de omgevingsvergunning. Deze leden vragen per wanneer dit in zal gaan, welke milieuvoorwaarden zullen worden gesteld en wanneer een opsporingsvergunning geweigerd mag worden. Ook vragen zij of er al een milieuvergunning onderdeel uitmaakt van de winningsvergunning, en zo niet, waarom dit niet zo is.

De leden van de D66-fractie zijn benieuwd naar de exacte timing van de verschillende vergunningen. Deze leden lezen bijvoorbeeld dat milieuaspecten pas aan de orde komen bij een omgevingsvergunning. De opsporings- en winningsvergunningen zijn dan echter al afgegeven, waardoor het proces al lang is opgestart en de mogelijkheden tot aanpassing steeds kleiner worden. Hoeveel procent van alle winningsaanvragen zijn uiteindelijk niet doorgegaan omdat er geen omgevingsvergunning is afgegeven, zo vragen deze leden. En hoe verhoudt deze relatief late betrokkenheid van omgevingsaspecten zich tot de grote onrust die voornemens tot winning in een gemeenschap kunnen veroorzaken? De leden van de D66-fractie vragen de regering om aan te geven op welke momenten in de vergunningverlening en op basis van welke afwegingskaders natuur en milieu redenen kunnen vormen om vergunningen te weigeren of in te trekken. De leden van de D66-fractie vragen de regering hoe vaak opsporings- en winningsvergunningen verlengd kunnen worden. Deze leden vragen onder welke voorwaarden een winningsvergunning geweigerd mag worden indien er al een opsporingsvergunning is. En onder welke voorwaarden mag een omgevingsvergunning worden geweigerd indien er al een opsporings- en een winningsvergunning zijn? Zij vragen hoe een mogelijk verplichte wijziging van het winningsplan en potentiele intrekking van een vergunning met elkaar samen hangen. Moet eerst zijn bewezen dat mogelijke bezwaren tegen de winning niet met het wijzigen van het winningsplan opgelost kan worden, voordat een vergunning mag worden ingetrokken?

De leden van de D66-fractie lezen dat in het Energierapport de integrale afweging zal worden gemaakt tussen diverse opties in de komende jaren. Deze leden hebben in het Energierapport echter niet terug kunnen vinden welke concrete keuzes worden gemaakt. Wordt bijvoorbeeld de voorkeur gegeven aan geothermie indien er een concurrentie is met gaswinning? Kan de regering aangeven welke keuzes zij van plan is om te maken met betrekking tot verschillende belangen in de ondergrond?

De leden van de PvdA-fractie vragen of de regering ook een aanvraag voor een mijnbouwvergunning kan weigeren als een voorgesteld mijnbouwproject niet (meer) past bij het algemene energiebeleid van de Minister. Is het niet logischer om in de Mijnbouwwet zelf bepaalde (natuur)gebieden op voorhand van concessieverlening uit te sluiten, in plaats van pas na een economische concessieverlening een procedure te volgen om voor de hand liggende schadelijke milieueffecten te toetsen? Is het mogelijk om daarbij decentrale overheden een meer principiële adviesrol op grond van regio specifieke aspecten te geven bij de allereerste aanvraag?

Hoe is het begrip «veiligheid» in deze nieuwe Wet gedefinieerd? Is dit slechts veiligheid ten aanzien van schade aan huizen en infrastructurele werken of vallen risico’s voor mens en milieu ook onder dit begrip? Als dat zo is zal dat begrip nader gespecificeerd moeten worden zodat de handvatten voor de Minister voor vergunningverlening en -afwijzing duidelijk(er) bij wet zijn gesteld. Ten aanzien van mijnbouwactiviteiten rond het waddengebied geldt niet alleen een groot risico op schade aan historische gebouwen en landschap, hier geldt bovenal een bedreiging van de beleving van veiligheid van bewoners en de vele tienduizenden gasten die jaarlijks de unieke waddennatuur komen beleven.

Zou in het kader van de opdracht vanuit de Unesco-commissie om geen mijnbouw toe te staan in Werelderfgoederen het niet wenselijk zijn om dit in de Mijnbouwwet te verankeren, zo vragen de leden van de PvdA-fractie. Kunnen de nieuwe weigeringsgronden zo snel mogelijk gaan gelden zonder de omleiding via het Barro en STRONG? Kan de regering dit doen door ze nu tijdelijk in de Mijnbouwwet zelf op te nemen, totdat de AMvB op basis van STRONG is vastgesteld? Is de regering bereid om het rijksbeleid ten aanzien van de Wadden- en Noordzee dit jaar te actualiseren naar aanleiding van het herziene energiebeleid, zoals de belofte aan de Tweede Kamer dat tot 2020 niet naar schaliegas wordt geboord, ook niet bij Texel?

De leden van de CDA-fractie vragen welke eisen worden gesteld aan meting- en monitoringsprotocollen in de omgevingsvergunning. Deze leden vragen de regering of zij van plan is in de omgevingsvergunning de verplichting op te nemen voor het monitoren van grondwater? Zo ja, hoe wordt dit vormgegeven? Is het mogelijk om de resultaten van monitoring van grondwater openbaar toegankelijk te maken?

Daarnaast vragen de leden van de CDA-fractie of bij een omgevingsvergunning bij de winning van schaliegas in het bijzonder de monitoring van de grondwaterkwaliteit voor, tijdens en na winning van schaliegas verplicht zal worden gesteld?

De leden van de SP-fractie vragen op welke wijze «veiligheid» een expliciet punt wordt van afweging bij het verlenen van opslag-, winningsvergunningen en opsporingsvergunningen? Waarom staat in deze paragraaf enerzijds vermeldt dat veiligheid een expliciet punt wordt, terwijl een aantal zinnen verder in dezelfde paragraaf wordt gemeld dat «slechts in beperkte mate en globaal met het veiligheidsbelang rekening kan worden gehouden»? Waaruit bestaat de koppeling met de Structuurvisie Ondergrond? Welke andere ruimtelijke kaders – anders dan het besluit om in een gebied waarvan op voorhand al duidelijk is dat geen activiteiten (opsporing, winning, opslag) mogelijk gemaakt worden – worden vanuit de Structuurvisie Ondergrond bepaald? Op welke wijze gaat de regering mede op basis van de Structuurvisie Ondergrond een afweging kunnen maken van de verschillende mogelijkheden van de diepe ondergrond met het oogmerk om de ondergrond in het licht van alle gewenste mogelijkheden zo optimaal mogelijk te kunnen benutten, wanneer niet gekozen wordt voor een scenario «Maximale functiemix» (als gemeld in brief TK 33 136, nr. 13 – Structuurvisie Ondergrond).

Wat is de ruimte die het koolwaterstoffenbesluit biedt in het licht van een afwegingskader voor planmatig beheer en gebruik van de ondergrond? Doet dit Besluit uitspraken over de al dan niet geschiktheid van de bodem voor opsporing, winning of opslag? Biedt dit Besluit een keuze voor een afweging tussen verschillende delfstoffen, aardwarmte, winning van grondwater of de mogelijkheid van het opslaan van stoffen?

Waarom wordt het voorkomen van nadelige gevolgen voor het milieu, niet opgenomen in de Mijnbouwwet? Is dit niet een uitgelezen plek om meteen vooraan in de keten milieu een plek te geven die het verdient? Wat staat in de weg het op de door de leden van de SP-fractie voorgestelde wijze te doen?

De leden van de CDA-fractie vragen de regering of het mogelijk is om de weigeringsgronden voor vergunningsaanvragen conform de wens van de Tweede Kamer te verbreden naar belangen van landschap, natuur, water en ruimtelijke kwaliteit die op provinciaal, regionaal en lokaal niveau spelen, en of de regering hiertoe bereid is.

Deze leden vragen naar voorbeelden in welke gevallen de Structuurvisie Ondergrond uitsluitsel gaat geven over welke delfstoffen in een bepaald gebied niet gewonnen zouden kunnen worden. Op basis van welke criteria worden bepaalde gebieden uitgesloten van een bepaalde winning? Gaat de Structuurvisie Ondergrond bepaalde gebieden aanwijzen waar geen delfstoffen gewonnen kunnen worden? Zo ja welke?

De leden van de CDA-fractie vragen de regering of bij de beoordeling van chemicaliën die worden gebruikt bij fracken in het kader van REACH ook worden beoordeeld op mogelijke risico’s voor het grondwater? Zo ja, op welke wijze? Zo nee, ziet de regering mogelijkheden om deze toetsing mogelijk te maken?

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen waarom in verschillende artikelen in het wetsvoorstel is gekozen voor het voorkomen van «ernstige schade aan gebouwen en infrastructurele werken». Waarom wordt gekozen voor de term «ernstige» schade? Wat wordt verstaan onder de term «ernstige»? Betekent de keuze voor het begrip «ernstige schade» dat scheuren in de muur, zonder veiligheidsrisico, niet onder dit begrip vallen? Waarom wordt exploitanten niet opgedragen om «schade aan gebouwen en infrastructurele werken» te voorkomen? Deze leden vragen waarom milieu, volksgezondheid en natuur niet worden geborgd in de Wet als weigeringsgronden voor een vergunning. In de voorgestelde procedure worden gebieden niet op voorhand uitgesloten, waardoor slechts een toets plaatsvindt op directe milieu en omgevingseffecten als de economische concessie al is verleend. In feite wordt hiermee een «ja, mits»-benadering voor heel Nederland gekozen vanuit een economisch motief. Zouden bepaalde natuurgebieden niet op voorhand uitgezonderd moeten worden van mijnbouwactiviteiten, zoals het kwetsbare Waddengebied?

De leden van de fractie van de ChristenUnie vragen of de regering kiest voor «voorrang voor duurzaam» bij de afweging van verschillende mogelijkheden van de diepe ondergrond. Is de regering bereid om duurzame technieken altijd voorrang te geven op de winning van fossiele voorraden en dit ook wettelijk te borgen?

Deze leden vragen in welke situaties het gebruik van fracktechnieken en chemicaliën verantwoord is. Waarom sluit de regering niet op voorhand het gebruik van deze technieken uit? De leden van de ChristenUnie-fractie vragen of de nieuwe weigeringsgronden snel in werking treden, zonder tussenkomst van het Besluit algemene regels ruimtelijke ordening (Barro) en STRONG. Waarom wordt niet gekozen voor directe opneming in de Mijnbouwwet, zonder te wachten op vastlegging in een AMvB?

De leden van de SP-fractie vragen: waarom kunnen voorschriften aan vergunningen slechts worden gesteld in verband met afbakening van een gebied uit technisch en economisch oogpunt? Is het mogelijk dat ook uit het oogpunt van veiligheid (bijvoorbeeld zoals in de omgeving van Loppersum) beperkingen of voorschriften worden verbonden? Is de regering bereid om aan alle te verlenen vergunningen een maximale periode van geldigheid te verbinden? Zo ja, he lang wordt deze periode? Zo nee, waarom niet?

Op welke wijze komen gemeenten en waterschappen in beeld bij het wijzigen van een opsporings- of winningsvergunning? Is de regering bereid om binnen de af te geven vergunningen een actieve BBT (Beste beschikbare Techniek)-voorwaarde te stellen? Nu wordt er in de tekst slechts gesproken over «wenselijkheid en de mogelijkheid om een vergunning aan te kunnen passen». Waarom wordt bij een volledig verbod op activiteiten in een bepaald gebied gesproken over de mogelijkheid van een nadeelcompensatie? Is het niet zo, dat bij het vaststellen van een Structuurvisie Ondergrond – dus nieuwe wetgeving – nadeelcompensatie niet noodzakelijkwijs altijd verstrekt hoeft te worden? Wat wordt bedoeld met binnen een structuurvisie bepalen van een bovengrens voor winning en hoe wordt deze bepaald en gehandhaafd?

Klopt het dat in verband met het planmatig beheer van delfstoffen, houders van een winningsvergunning worden verplicht om delfstoffen te ontginnen? En is het dan vervolgens zo, dat het intrekken van en winningsvergunning slechts mogelijk is voor zover het planmatig beheer zich hier niet tegen verzet? Wat wordt dan met voorliggende wetgeving echt opgelost? Wat is de reden dat pas bij de onmogelijkheid van winning, een gedeeltelijke of «in het uiterste geval een gehele intrekking» van een winningsvergunning aan de orde kan zijn? Klopt het dat het systeem van de Mijnbouwwet zich primair richt op ontginning van economisch winbare delfstoffen (artikel 9) en uitgaat van een optimale winning? Is het in het licht hiervan niet van belang om de uitgangspunten van de Mijnbouwwet te herdefiniëren, vragen de leden van de SP-fractie. Kunt u uw antwoord toelichten?

De leden van de SP-fractie vragen wat de reden is om in het kader van de advisering te spreken over «deze uitgebreide regeling verder te versterken?». In hoeverre zijn inbrengen van de Colleges van burgemeester en Wethouders en het bestuur van waterschappen terug te vinden in het advies dat de provincie aan de Minister zal sturen? Kunnen de gemeente en waterschappen op andere zaken dan de belangen op het gebied van ruimtelijke ordening, waterkwaliteit, waterkwantiteit of mogelijke schade aan infrastructuur een inbreng leveren? Bestaat de mogelijkheid om gemeenten en waterschappen op een later moment, dat wil zeggen, wanneer de mogelijke locaties voor opsporing of winning wel bekend zijn, inbreng te laten leveren?

Wat is precies anders aan de uitwerking van de nieuwe voorstellen, wanneer gesteld wordt dat het besluit dat de Minister neemt «uiteindelijke getoetst wordt aan de in de Mijnbouwwet opgenomen gronden»? Kan naast elkaar gezet worden hoe de situatie was en nu wordt ten aanzien van het adviesrecht van gemeenten en waterschappen? En wat moeten we denken van en zin als «zullen door de Minister bij zijn besluit betrokken kunnen worden»?

De leden van de D66-fractie lezen dat gemeenten geen eigenstandige inspraak krijgen bij opsporings-en winningsvergunningen, maar dat dit via de provincie moet lopen. Deze leden vragen hoe dit zich verhoudt tot de aanbeveling van de OVV om ook gemeenten meer inspraak te geven. Is het dan niet logischer om de adviesrol veel sterker aan de voorkant te regelen, zo vragen deze leden. Ook willen zij weten wat dan het verschil is tussen het voorliggende wetsvoorstel en de huidige situatie.

De leden van de D66-fractie lezen dat de regering de inspraak van de gemeenten voor opsporings-en winningsvergunningen via de provincie wil laten lopen, omdat er op het moment van vergunningaanvraag nog geen specifieke locatie is. Deze leden vragen of er ook bij een winningsvergunning (anders dan bij de opsporingsvergunning) nog geen sprake is van een redelijk specifieke locatie. Indien er in dat geval wél al sprake is van een locatie die tot hoogstens enkele gemeenten te herleiden is, waarom worden deze gemeenten dan niet in staat gesteld om eigenstandig advies daarover te geven, zo vragen deze leden.

De leden van de D66-fractie vragen wat de status is van een advies van de provincie bij een opsporings- of winningsvergunning. Hoeft de Minister alleen een reactie te geven of moet hij ook een dragende motivering hebben om van het advies af te wijken, zo vragen deze leden. Zij vragen de regering waarom voor opslag-, opsporings- en winningsvergunningen geen openbare voorbereidingsprocedure geldt, en wat de voor- en nadelen zouden zijn om dat in te voeren. De leden van de D66-fractie vragen de regering te reflecteren op de vraag of inspraak bij mijnbouw met de huidige systematiek niet meestal te laat is, omdat opsporings- en winningsvergunningen al zijn afgegeven, voordat de meeste inspraakregelingen van kracht zijn. Deze leden merken op dat de meeste wettelijke bevoegdheden ten aanzien van risico's en het voorkomen daarvan die vroeger berustten bij gemeenten, overgedragen zijn aan de veiligheidsregio's. Zij vragen daarom op welke manier de veiligheidsregio’s hun advies kunnen geven over het winningsplan.

De leden van de D66-fractie vragen waarom de Minister van Infrastructuur en Milieu niet verplicht wordt betrokken als medeverantwoordelijk voor de omgevingsvergunning voor mijnbouw, terwijl de OVV heeft aangeraden om de Minister van Infrastructuur en Milieu een grotere rol te geven bij de vergunningverlening.

De leden van de fractie van de ChristenUnie vragen waarom gemeenten en waterschappen een getrapt wettelijk adviesrecht via de provincie krijgen en niet een rechtstreeks adviesrecht. De Onderzoeksraad heeft juist aanbevolen om lokale besturen een belangrijke rol te geven in de besluitvorming. Waarom is niet gekozen voor een direct adviesrecht? Worden betrokken overheden vanuit het Rijk proactief verzocht om te adviseren over vergunningen? Hoe ziet dit proces er uit? Krijgen overheden voldoende tijd om te adviseren, zodat ook gemeenteraden en provinciale staten kunnen meepraten en meebeslissen?

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen naar de gevolgen van een negatief advies bij winningsvergunningen van decentrale overheden op basis van deze wet. De Minister kan een negatief advies gemotiveerd naast zich neerleggen. Houdt dit voldoende versterking van de positie van decentrale overheden in? Wat zijn de procedurele gevolgen van een negatief advies door provincie, gemeente of waterschap?

Deze leden hechten aan het essentiële belang van schoon en gezond drinkwater en zien dit ook graag verankerd in voorliggende wet. Zij geven de suggestie om ook de drinkwaterbedrijven een formeel adviesrecht in de wet te geven. Is de regering daartoe bereid? Bovendien is het belangrijk om drinkwatergebieden van essentieel belang uit te sluiten van mijnbouwactiviteiten, bijvoorbeeld via boringvrije zones. Is de regering daartoe bereid? Genoemde leden vragen ook of monitoring van het (diepe) grondwater verplicht kan worden gemaakt in omgevingsvergunningen, aangezien dit nog niet wettelijk is geborgd. Dit is zelfs niet geborgd bij mogelijke proefboringen voor schaliegas. Is de regering daartoe bereid?

De leden van de SP-fractie vragen hoe het veiligheidsbelang meer expliciet in de Mijnbouwwet zal worden opgenomen. Wat gaat er wezenlijk veranderen indien nog steeds vastgehouden wordt aan «het belang van planmatige winning» en in verband met «een onaanvaardbaar risico van schade». Hoe verhoudt zich aandacht die alleen kan worden besteed aan veiligheid in relatie tot schade door bodembeweging, door andere gevaren voor de veiligheid op het gebied van milieu en gezondheid? De voorgestelde aanscherping van de Wet, bij een winningsplan of een wijziging daarvan door het maken van een risicobeoordeling, roept bij de leden van de fractie van de SP vragen op. Klopt het dat in het verleden geen risicobeoordeling gevraagd werd bij het aanvragen van een winningsplan? Op welke wijze kan de onafhankelijkheid van de te leveren risicobeoordeling beter worden geborgd? Kan de Technische commissie bodembeweging hierbij eerder een rol spelen? Hoe kan voorkomen worden dat er een WC-eend beoordeling komt van het mijnbouwbedrijf, wanneer er sprake is van een dubbelbelang?

De uitbreiding van toetsingsgronden inzake veiligheidsbelang voor omwonenden en infrastructuur en het planmatig beheer of gebruik van delfstoffen lijkt naar mening van de SP-fractieleden een contradictie in terminus. Wat is van doorslaggevend belang, winnen of veiligheid? Wat verandert er nu eigenlijk wezenlijk met deze aanscherping? Hoe kan de Wet uitgaan van onmiddellijke werking? Moet niet met het aannemen van betreffende amendementen (en deze Wet) bij alle winningsplannen uit gegaan worden van een nieuwe situatie en moet bij alle winningsplannen ruimte zijn voor inbreng van waterschappen en gemeenten en het toetsen van het veiligheidsbelang? Wordt het advies van de Mijnraad een dwingend advies met een instemmingsrecht? Hoe moet de zin gelezen worden dat de Technische commissie bodembeweging alleen worden betrokken wanneer het gaat om bodembeweging? Is niet juist de bedoeling van de wet dat de veiligheid beter wordt verankerd? En is het niet zo dat de Wet bewijsvermoeden, zwaar leunt bodembewegingen en dus op de Technische commissie bodembeweging?

De leden van de D66-fractie vragen de regering om een lijst met alle alternatieven die zijn overwogen om aan de aanbeveling van de OVV te voldoen om de onafhankelijkheid van het SodM beter te borgen en daar alle voor- en nadelen van aan te geven.

Deze leden merken op dat inspecties ook wel eens onder een ander ministerie vallen dan de beleidsafdeling om de onafhankelijkheid te vergroten. Zij wijzen bijvoorbeeld op de Autoriteit Woningcorporaties die nu onder het Ministerie van Infrastructuur en Milieu valt. Deze leden vragen de regering om aan te geven waarom daar niet voor gekozen is.

Zij vragen waarom de afstand van het SodM tot de gassector niet al in voorliggend wetsvoorstel is geregeld en hoe de regeing dit wil gaan vormgeven bij de aanpassing van het gasgebouw.

De leden van de D66-fractie merken op dat het voorliggende wetsvoorstel de uitwerking is van de aanbevelingen van de OVV. Deze leden missen echter één aanbeveling, namelijk het opzetten van een onafhankelijk en structureel onderzoeksprogramma naar de ondergrond. Is de regering nog van plan dat wettelijk te verankeren, en zo op welke manier, en zo niet, waarom niet?

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen waarom gekozen is voor de formulering dat een winningsvergunning «kan worden geweigerd» op grond van onder meer veiligheidsbelangen en stellen voor om te kiezen voor «wordt geweigerd». Waarom is hier niet voor een steviger formulering gekozen? Zij verwijzen ook naar artikel 8, waarin staat dat de vergunning «slechts wordt verleend» onder voorwaarde van een aantal economische motieven. Dit is een veel stelliger formulering.

De leden van de fractie van de ChristenUnie vragen op welke manier duidelijk wordt op grond van welke gegevens van de aanvrager een beslissing wordt genomen. Waarom wordt niet gekozen om de beoordeling plaats te laten vinden op grond van «beschikbare gegevens»? Welke gegevens worden geëist om een goede afweging te kunnen maken?

Het advies van de RvS betreft, naar mening van de SP-fractieleden, slechts enkele formele aspecten van het wetsvoorstel. Voor de eigenlijke advisering is het advies van de Afdeling d.d. 7 oktober 2015 van belang (TK 34 348) dat op 26 november 2015 bij de Tweede Kamer is ingediend.

In de MvT ontbreekt elke motivering voor belangrijke afwijkingen van het wetsvoorstel ten opzichte van amendement 35 van het lid Smaling. De Afdeling neemt in haar advies in paragraaf 5, amendement nr. 35 (informatieverplichting) – pagina 16 e.v. – het standpunt in dat ongeclausuleerde informatieplicht, zoals amendement 35 inhoudt, zich niet verdraagt met het geldend recht daaromtrent. Daarbij wordt voornamelijk een beroep gedaan op de algemene exhibitieplicht van art.843a Rv, en de stelling verdedigd dat de regeling van het amendement zich hiermee niet verdraagt. Ook betrekt de Afdeling daarbij de artikelen 10 en 11 Wob.

De Minister heeft dat advies overgenomen en komt derhalve met een geclausuleerde informatieplicht (TK 34 348, nr. 3). Dit is echter volstrekt onvoldoende om af te wijken van het amendement 35. Daarnaast wordt een vertekend beeld gegeven van het geldende recht, met inbegrip van Internationale verdragen (o.m. Verdrag van Aarhus, 1998).

De artikelen 10 en 11 Wob kunnen niet baten, aangezien bijvoorbeeld in artikel 10 lid 4, 1^e volzin een voorbehoud gemaakt wordt voor de in de Wet opgenomen uitzonderingsgronden bedrijfs- en fabricagegegevens waarop informatie betrekking heeft, voor emissies in het milieu. Ingevolge art. 1.1 lid 1 Wm vallen ook «trillingen» onder het begrip «emissies», en daarmee ook bevingen als gevolg van mijnbouw (zoals: gaswinning). Ook heeft de Afdeling miskend dat ons recht in de Grondwaterwet 1984 een vergelijkbare regeling kent (door de Afdeling eerder aan de Minister van Economische Zaken voorgehouden, bij de totstandkoming van de Mijnbouwwet in 1998). Verder geeft het buitenlands recht, met name het Duitse recht, goede voorbeelden van een ongeclausuleerde informatieplicht op milieugebied.

Tenslotte is volstrekt onduidelijk gebleven welke belangen gediend zijn van een exploitant van bijvoorbeeld gaswinning in Groningen bij het niet hoeven prijs geven van informatie die zijn bedrijfsvoering betreffen, wanneer een dergelijke mijnexploitant over een zeer langdurige winningsconcessie beschikt en daarbij een monopolypositie heeft. Ook is hierbij in het ongewisse gelaten dat de Staat mede-mijnexploitant en directe deelname aan de exploitatie van bijvoorbeeld gaswinning in Groningen heeft, en dus een rechtspersoon is die Wob-plichtig is, evenals trouwens zijn toezichthoudende publiekrechtelijke instanties.

De behoefte aan de informatieplicht in de praktijk van mijnbouwschade

Zoals uit de praktijk van de afgelopen decennia gebleken is, verkeert een degene die een mijn-exploitant tot schadevergoeding wil aanspreken wegens schade aan zijn eigendom die als gevolg van de mijnbouwactiviteiten ontstaan is, in grote bewijsproblemen. Dat geldt met name het causale verband tussen zijn schade, bijvoorbeeld aan een woning of bedrijfspand, door bevingen en/of bodemdaling in het winningsgebied.

De invoering van de bewijsregel van «vermoeden van mijnbouwschade», leidend tot omkering van de bewijslast, zoals neergelegd in het amendement 12, Jan Vos/Ouwehand, is een verbetering van de rechtspositie van de gedupeerde burger wonend in een mijnbouwgebied. Dat is echter nog niet het hele verhaal. De mijn-exploitant heeft immers de mogelijkheid tot zijn beschikking om tegenbewijs te leveren tegen het wettelijke vermoeden dat in het voorliggende geval van mijnbouwschade sprake is. Indien de exploitant van die mogelijkheid gebruik maakt, zou de schade-lijdende partij alsnog in bewijsproblemen geraken wanneer hij tracht dat tegenbewijs te weerleggen. Zijn gebrek aan deskundigheid, aan kennis van mijnbouwzaken, breekt hem dan opnieuw op. Er is dan nog steeds geen sprake van level playing field of een equality of arms tussen partijen, zoals dat bij het Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg heet, wil men van een fair trial kunnen spreken.

Om dat probleem te verhelpen kennen wij in het recht van oudsher het middel dat de partij die over de benodigde informatie beschikt, deze aan haar wederpartij ter beschikking stelt teneinde te kunnen beoordelen of het door de eerste partij ingenomen standpunt gegrond is, d.w.z. op juiste feiten en omstandigheden gebaseerd is. In het voorgestelde lid 8a van dit amendement wordt aan die zienswijze vorm gegeven.

De leden van de SP-fractie geven graag een voorbeeld van een dergelijke wettelijke regeling in het Nederlands recht: de Grondwaterwet 1984. Deze wet, ter vervanging van die uit 1954, kent de regeling dat alle technische gegevens die de overheid heeft over de grondwateronttrekking die door vergunninghouders teweeg gebracht is, door derden-belanghebbenden ingezien mogen worden. In het systeem van deze wet kunnen bodemeigenaren die problemen hebben met het aantonen van causaal verband hun claim bij gedeputeerde staten van de Provincie indienen, die de vordering kan voldoen uit een schadefonds, door de vergunninghouders gevormd. Ook kan GS daarbij verhaal zoeken op de laatsten. Het bewijsrisico van causaal verband is dus niet bij de bodemeigenaren gelegd. Dit stelsel werd overigens in 1998 door de Raad van State bij zijn advies over de nieuwe Mijnbouwwet voorgehouden als een aanbevolen wettelijke regeling voor mijnbouwschade. Het Ministerie van Economische Zaken heeft dat echter terzijde gelegd, met het argument dat bodemdaling als gevolg van gaswinning nooit tot schade zou kunnen leiden aangezien deze volgens deskundigen zich slechts geleidelijk zou voltrekken. Dit opmerkelijke standpunt wordt in het Noorden nog steeds door instanties ingenomen, zie bijvoorbeeld het Jaarverslag 2012, Commissie Bodemdaling.

Ook geven de leden van de SP-fractie graag enkele voorbeelden van een dergelijke wettelijke regeling in het buitenlands en internationaal recht. De Duitse Umwelthaftungsgesetz 1991 (Milieuaansprakelijkheidswet, m.b.t. industriële installaties en werken) kent de verplichting om informatie te verschaffen jegens een wederpartij in een schadeprocedure, de zogenaamde Auskunftanspruch. In par.8 geldt dit voor de exploitant van een industriële installatie, in par. 9 is het de overheid die dergelijke informatieverplichtingen heeft. Iets soortgelijks vindt men in de Gentechnikgesetz 1990, in par. 35, inzake genetische manipulatie van gewassen.

Met het Verdrag van Aarhus (1998) waartoe ons land is toegetreden, werd de «toegang van het publiek tot milieu-informatie» op een internationale schaal geplaatst. Van nog groter belang is wellicht het Europese recht op dit gebied: de EG Richtlijn 2003/4, in het voetspoor van het Aarhus-Verdrag. Als gevolg hiervan is in ons land de Wet Openbaar Bestuur (Wob) aangepast, terwijl ook de Wet Milieubeheer (Wm) hierbij betrokken werd. De overheid moet milieugegevens «passief» en «aktief» beschikbaar stellen (resp. art. 3.1 en 7.1 EG-richtlijn). Hierbij geeft art. 19.1a Wm een definitie van wat milieu-informatie inhoudt (waarover dadelijk meer), terwijl de Wob (aangepast) stelt, in art. 2, lid 2, dat de informatie «actueel, waarachtig en vergelijkbaar» moet zijn. In de afgelopen decennia is het herhaaldelijk voorgekomen dat de exploitant (NAM) of de vergunningverlener/toezichthouder (de Staat/EZ) geweigerd heeft om openheid van zaken met betrekking tot informatie over de bodemstructuren, bodembewegingen, e.d., aan Kamerleden, Bewonersorganisaties of het Onafhankelijk Geologen Platform. Het standaard-argument was hierbij dat het om bedrijfsvertrouwelijke informatie ging, hetgeen aan openbaarmaking in de weg stond.

Tegenwoordig bepaalt de Wob in art. 10 lid 4, 1^e volzin, echter dat indien gezochte informatie betrekking heeft op emissies in het milieu, de uitzonderingsgronden bedrijfs- en fabricagegegevens waarop de informatie betrekking heeft niet van toepassing zijn.

Hierbij is verder nog van belang dat art. 19.1a Wm het begrip «emissies» definieert als: «stoffen, trillingen, warmte, die of geluid dat direct of indirect vanuit een bron in de lucht, het water of de bodem worden, onderscheidenlijk wordt gebracht (art.1.1, lid 1 Wm)». Aldus vallen bevingen, bodemdalingen, laag-frequente trillingen, etc. onder het begrip «emissie».

De memorie van toelichting Uitvoeringswet vermeldt nog dat het zowel om emissies van puntbronnen als vanuit diffuse bronnen naar lucht, water en bodem kan zijn. Derhalve een ruime uitleg van het begrip.

Van belang bij het onderscheiden of «onderliggende gegevens» ook openbaar zijn, is dat bij de omschrijving van het begrip milieu-informatie expliciet is bepaald dat kosten-baten en andere economische analyses en veronderstellingen die gebruikt worden ten behoeve van maatregelen en activiteiten onder dat begrip vallen.

Tegen deze achtergrond kan gesteld worden dat het voorgestelde Amendement 35 van de nieuwe regeling voor art. 6:177 BW in overeenstemming is met het recht zoals dat zich de laatste decennia in ons land, internationaal en op Europees niveau ontwikkeld heeft. Deze visie dient in de wet verankerd te worden, ter voorkoming dat dit in de praktijk van de mijnbouw uit het oog verloren wordt door de betrokken partijen en instanties. Op welke wijze gaat het amendement nr., 35 van Smaling volgens het in de tekst gestelde worden uitgevoerd, zo vragen de leden van de SP-fractie.