Nr. 7 NOTA NAAR AANLEIDING VAN HET VERSLAG

1. ALGEMEEN

Met veel belangstelling is kennis genomen van het verslag van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid over haar bevindingen inzake bovenvermeld wetsvoorstel.

De leden van de VVD-fractie verzoeken om een schematisch overzicht van de technische en beleidswijzigingen en hebben nog een aantal aanvullende vragen.

De leden van de PvdA-fractie hebben met belangstelling kennis genomen van de Verzamelwet SZW 2016. De leden van de PvdA-fractie hebben nog enkele aanvullende vragen over onder andere de kostendelersnorm en het woonlandbeginsel ANW.

De leden van de SP-fractie hebben kennis genomen van het voorliggende wetsvoorstel en constateren dat de wet een aantal maatregelen bevat die gevolgen hebben voor verschillende doelgroepen, daarbij constateren zij tevens dat de Raad van State kritische kanttekeningen bij een aantal voorgestelde maatregelen plaatst. De leden van de SP-fractie hebben nog enkele vragen bij de voorgestelde maatregelen.

De leden van de CDA-fractie hebben met belangstelling kennis genomen van het wetsvoorstel. Zij hebben nog enkele vragen.

De leden van de D66-fractie hebben kennisgenomen van het wetsvoorstel. Zij hebben hierover enkele vragen.

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben kennis genomen van het wetsvoorstel en willen nog enkele vragen ter beantwoording aan de regering voorleggen.

Ik ga gaarne in op de gestelde vragen van de leden van de fracties van de VVD, PvdA, SP, D66, CDA, en ChristenUnie. Bij de beantwoording van de vragen is de volgorde van het verslag zoveel mogelijk gevolgd.

Het schematisch overzicht waar de leden van de VVD-fractie naar vragen is als bijlage toegevoegd, conform de toezegging die ik op 5 november 2014 heb gedaan in het overleg met uw Kamer (Handelingen TK 2014/2015, nr. 20, item 8).

De leden van de SP-fractie vragen welke aanpassingen in het wetsvoorstel gevolgen hebben voor de koopkracht van mensen en wat deze gevolgen zijn.

Het schrappen van de bepaling (onder artikel I, onderdeel B) dat de SVB met terugwerkende kracht voor langer dan een jaar kinderbijslag toe kan kennen bij bijzondere gevallen, leidt er in incidentele gevallen toe dat men, indien meer dan één jaar geleden recht bestond op kinderbijslag maar deze door een niet aan hem toe te rekenen oorzaak niet in staat was tijdig een aanvraag in te dienen of te laten indienen, of indien de belanghebbende onbekend was met zijn mogelijke recht op kinderbijslag en deze onbekendheid verschoonbaar was, deze kinderbijslag niet ontvangt voor de periode die voorafging aan het voorgaande jaar. Deze gevolgen zijn echter beperkt want het gaat om een zeer kleine groep: de terugwerkende kracht van meer dan een jaar wordt bijna nooit toegepast. Daarnaast kan het in sommige gevallen invloed hebben op het recht op kindgebonden budget. Omdat toekenning van een jaar van terugwerkende kracht van de kinderbijslag mogelijk blijft en de aanpassing slechts gevolgen heeft voor een zeer klein aantal individuele gevallen vindt de regering deze maatregel verdedigbaar in het licht van de na te streven eenvoud van regelingen en de verhouding tot de uitvoeringslasten.

De leden van de D66-fractie willen graag weten waarom er voor sommige onderdelen van het wetsvoorstel sprake is van terugwerkende kracht en vragen daarnaast of de regering kan garanderen dat er hierdoor geen mensen zijn die een eerder verstrekte uitkering (deels) moeten terugbetalen of op een andere manier negatief worden geraakt.

De regering heeft gekozen om een aantal onderdelen met terugwerkende kracht in werking te laten treden omdat het voornamelijk gaat om reparatiewetgeving. De omissies worden hersteld op het moment waarop deze zijn ontstaan, met name wanneer deze zijn veroorzaakt door een wetswijziging. De regering heeft deze terugwerkende kracht conform de aanwijzingen voor de regelgeving alleen toegepast wanneer er geen sprake is van een belastende maatregel. Betrokkenen zullen hier dus geen negatieve gevolgen door ervaren. Indien geen gebruik zou worden gemaakt van terugwerkende kracht, zou dit bijvoorbeeld voor jong gehuwden met ten laste komende kinderen en met medebewoners die onder de kostendelersnorm vallen, betekenen dat er een onbedoeld negatief inkomenseffect ontstaat. Doordat de betreffende wijziging met terugwerkende kracht wordt gerepareerd, is er geen inkomenseffect.

De leden van de PvdA, SP, CDA, D66 en ChristenUnie-fractie vragen naar de gevolgen voor de Taakstellingsoperatie 2016–2018 van het vervallen van het voorstel tot concentratie van rechtspraak in Wav-boetezaken bij de Rechtbank Den Haag. Tevens vragen de leden van de fracties van D66 en ChristenUnie of het voorstel in een separaat wetsvoorstel zal worden geregeld.

Het desbetreffende onderdeel van deze taakstellingsoperatie leidt tot een vermindering van het aantal bezwaar- en beroepsjuristen dat belast is met Wav-boetezaken. Voor het grootste deel is dit mogelijk als gevolg van een autonome daling van het aantal opgelegde boetes op grond van deze wetgeving, en bijgevolg van het aantal bezwaar- en beroepszaken. Ook zal de voorgenomen introductie van de waarschuwing een verminderend effect hebben op het aantal boetezaken. In de derde plaats is een aantal efficiencymaatregelen voorzien, waarvan de concentratie van beroepszaken er één was. Het niet doorgaan daarvan leidt, afhankelijk van het effect van de andere genoemde maatregelen, tot een potentieel besparingsverlies op dit onderdeel van de taakstelling 2016–2018. Dit zal binnen het departement worden opgevangen. De vraag of de concentratie anderszins of in een separaat wetsvoorstel wordt geregeld, kunnen dus negatief worden beantwoord.

De leden van de fracties van de PvdA, CDA en SP vragen hoe het onderdeel van het wetsvoorstel inzake het woonlandbeginsel Anw zich verhoudt met het wetsvoorstel tot goedkeuring van het voornemen tot opzegging van het op 14 februari 1972 te Rabat tot stand gekomen Algemeen Verdrag inzake. sociale zekerheid tussen het Koninkrijk der Nederlanden en het Koninkrijk Marokko (Trb. 1972, 34).

Wanneer het bilaterale socialezekerheidsverdrag zou worden beëindigd zal er vanaf dat moment geen sprake meer zijn van export van nabestaandenuitkering voor nieuwe gerechtigden naar Marokko. Voor huidige rechthebbenden op nabestaandenuitkering kan het woonlandbeginsel, ook na opzegging van het bilaterale socialezekerheidsverdrag, niet worden toegepast. Dit volgt uit de eerbiedigende werking die aan artikel 5 van het Algemeen Verdrag inzake sociale zekerheid tussen het Koninkrijk der Nederlanden en het Koninkrijk Marokko (Trb. 1972, 34) wordt toegekend.1 Het onderdeel woonlandbeginsel Anw in het onderhavige wetsvoorstel heeft daarmee geen gevolgen voor het wetsvoorstel tot goedkeuring van het voornemen tot beëindiging van het bilaterale socialezekerheidsverdrag met Marokko.

De leden van de fracties van de SP en CDA vragen wanneer en bij welke gelegenheid de in het oorspronkelijke wetsvoorstel opgenomen wijziging van de Remigratiewet bij de Kamer zal worden ingediend. Aanvullend hierop lezen de leden van de D66-fractie in het nader rapport dat het voorstel tot wijziging van de Remigratiewet geen deel meer uitmaakt van de Verzamelwet, omdat dit geen «klein beleid» is. Zij vragen of de regering van plan is om dit via een ander wetsvoorstel alsnog voor te leggen aan de Staten-Generaal, temeer omdat dit voorstel geen onderdeel uitmaakte van het planningsoverzicht van spoedeisende wetsvoorstellen van 21 september 2015.

Naar aanleiding van het advies van de Afdeling advisering heeft de regering besloten om de wijziging van de Remigratiewet uit onderhavig wetsvoorstel te halen. Deze wijziging zal in een later stadium bij de Kamer worden ingediend, het is nog onbekend wanneer dit het geval zal zijn. Aangezien de voorgestelde wijziging van de Remigratiewet niet kan worden beschouwd als «klein beleid», moet zorgvuldig worden overwogen of deze in een ander traject kan worden meegenomen. Niet wordt uitgesloten dat de voorgestelde wijziging van de Remigratiewet een zelfstandig wetsvoorstel wordt. De voorgestelde wijziging heeft niet dusdanig veel spoed dat deze zelfstandig zal worden vervat onder het overzicht van spoedeisende wetsvoorstellen. Eveneens is er geen dringende reden om het in een ander reeds lopend traject mee te nemen.

2. KLEIN BELEID

Vangnetbepalingen

In antwoord op de vraag van de leden van de SP-fractie wat de gevolgen van de aanpassingen in de artikelen met betrekking tot het vangnet voor de gemeenten zijn, en de vraag van de leden van de D66-fractie wat er nu precies wordt gewijzigd met de vangnetbepaling in de Participatiewet, wordt benadrukt dat de voorgestelde wijzigingen, via de Verzamelwet SZW 2016, van de artikelen 73, 74 en 75 van de Participatiewet louter van technische aard zijn en geen inhoudelijke aspecten bevatten. De technische aanpassingen zijn nodig omdat in deze artikelen nog wordt verwezen naar de incidentele en meerjarige aanvullende uitkeringen, waarop gemeenten onder voorwaarden een beroep op konden doen, sinds 2004 respectievelijk 2009. Deze aanvullende uitkeringen waren nadrukkelijk verbonden met het verdeelmodel voor bijstandsgelden, zoals dit van kracht was tot 2015. Met het vervallen van het oude verdeelmodel zijn ook de incidentele en meerjarige aanvullende uitkering vervallen.

Bij brief van 15 mei 20142 is uw Kamer geïnformeerd over het nieuwe, per 2015 in te voeren verdeelmodel, het zogeheten het multiniveaumodel, waarbij is aangegeven dat geen enkel model perfect is en dat het vanuit het oogpunt van financiële beheersbaarheid daarom wenselijk is ook bij het multiniveaumodel een vangnet in te stellen. Uw Kamer is geïnformeerd over de uitwerking van het tijdelijk vangnet voor 20153 alsmede over de nadere afspraken die met de VNG zijn gemaakt over de hoogte van het eigen risico en de verlenging van het tijdelijk vangnet met een jaar4.

De technische wijzigingen betreffen allen de aanpassing van de naamgeving aan de situatie vanaf 2015, waarbij de vangnetuitkering de opvolger is van de vervallen incidentele en meerjarige aanvullende uitkeringen. Hoewel in de nieuwe situatie de facto sprake is van een aanvullende uitkering, wordt geopteerd voor de aanduiding «vangnetuitkering» om het onderscheid tussen de oude en de nieuwe voorzieningen helder te markeren en om daarmee spraakverwarring te voorkomen.

Het tijdelijk vangnet voor 2015 en 2016 zal vanaf 2017 plaatsmaken voor een meer definitief vangnet. De uitwerking hiervan geschiedt in overleg met gemeenten. Wanneer daaromtrent relevante ontwikkelingen zijn te melden, zal uw Kamer tijdig worden geïnformeerd. In antwoord op de vraag van de leden van de D66-fractie, wordt opgemerkt dat artikel 74, eerste lid, van de Participatiewet, zoals het nu luidt, voldoende grondslag vormt voor het tijdelijk vangnet zoals het voor het jaar 2015 is vastgesteld. Zoals hiervoor is aangegeven betreft de vangnetuitkering naar zijn aard een aanvullende uitkering. Voor het vaststellen van die tijdelijke uitkering waren de thans voorgestelde wijzigingen niet strikt noodzakelijk.

Kostendelersnorm Participatiewet

De leden van de fracties van de VVD en SP vragen naar de gevolgen van de voorgestelde wijzigingen van de kostendelersnorm in de Participatiewet. Op hoeveel personen hebben de voorgestelde wijzigingen betrekking, wat zijn de gevolgen voor de koopkracht per groep, wat zijn de materiële effecten en wordt de groep die ten onrechte op basis van de wet een te lage uitkering ontvangt met terugwerkende kracht gecompenseerd, zo vragen deze leden.

Op de vraag van de leden van de VVD-fractie op hoeveel personen de verschillende voorgestelde wijzigingen van de kostendelersnorm in de Participatiewet, waaronder de alleenstaande inkomensvoorziening ouderen (AIO), betrekking hebben, geeft de regering aan dat de materiële effecten enkele tientallen tot maximaal tweehonderd huishoudens betreffen. Een deel van de groep ontvangt op basis van de huidige wet een onbedoeld te hoge uitkering en een deel van de groep ontvangt een onbedoeld te lage uitkering.

De leden van de SP-fractie vragen welke aanpassingen in het voorliggende wetsvoorstel gevolgen hebben voor de koopkracht van mensen en wat deze gevolgen zijn en de leden van de VVD-fractie vragen waarom voorgestelde wijzigingen geen materiële effecten hebben.

In het voorliggende wetsvoorstel worden enkele technische wijzigingen van de kostendelersnorm in de Participatiewet voorgesteld omdat er uit signalen van de uitvoering is gebleken dat de huidige kostendelersnorm in de Participatiewet per abuis enkele onjuistheden bevat. Zoals hiervoor beschreven betreft dit totaal naar verwachting enkele tientallen tot maximaal tweehonderd huishoudens, die bestaan uit drie specifieke groepen.

De eerste groep betreft alleenstaande ouderen die een uitkering hebben op grond van de aanvullende inkomensvoorziening ouderen (AIO) met medebewoners waar geen kosten mee gedeeld kunnen worden. Op dit moment is in de wet geregeld dat zij toch onder de kostendelersnorm vallen en daarmee 70% in plaats van 73% van de gehuwdennorm ontvangen. Dit wordt met terugwerkende kracht tot en met 1 januari 2015 gerepareerd. Uit overleg met de SVB is naar voren gekomen dat zij reeds bij invoering van de kostendelersnorm in de Participatiewet uit zijn gegaan van de systematiek zoals deze is beoogd (73% van de gehuwdennorm) waardoor de eerste groep geen daadwerkelijke inkomensgevolgen van deze omissie ervaart.

De tweede groep betreft jong gehuwden met kinderen. Op dit moment ontvangen gehuwden waarvan één echtgenoot jonger is dan 21 jaar en één echtgenoot 21 jaar of ouder is met medebewoners én een of meer ten laste komende kinderen evenveel als in een vergelijkbare situatie zonder ten laste komende kinderen. De uitkering is daarmee te laag vastgesteld. Met de Verzamelwet SZW 2016 wordt dit gerepareerd en wordt aan de wijziging terugwerkende kracht tot en met 1 januari 2015 verleend. Gemeenten en de SVB zijn per brief verzocht te anticiperen op de voorgenomen wijziging en de doelgroep reeds een verhoogde juiste uitkering te verstrekken. Ondanks dat jonge gehuwden met medebewoners en een of meer ten laste komende kinderen die sinds 1 januari 2015 nieuw zijn ingestroomd in de Participatiewet in de eerste maanden van het jaar te weinig hebben ontvangen, is er op jaarbasis geen negatief inkomenseffect zichtbaar omdat ze met terugwerkende kracht gecompenseerd worden voor het tekort. Het zittend bestand, dat per 1 juli 2015 is overgegaan naar de kostendelersnormsystematiek, ervaart ook geen inkomenseffect. De uitvoering is namelijk op 5 juni 2015¹ opgeroepen zo snel mogelijk te anticiperen op de voorgenomen wijziging en ook voor hen sprake is van terugwerkende kracht.

De derde groep betreft jong gehuwden met medebewoners die allen zijn uitgezonderd van de kostendelersnorm. Zij krijgen op dit moment abusievelijk een hogere uitkeringsnorm op basis van de kostendelersnorm dan in een vergelijkbare situatie dat deze gehuwden geen medebewoners hebben. Dit betreft een positief inkomenseffect van circa € 275 euro per maand. De Verzamelwet SZW 2016 past dit aan. Het teveel ontvangen bedrag zal niet teruggevorderd worden en er zal overgangsrecht komen tot 1 juli 2016 voor het zittend bestand, zodat deze groep kan wennen aan de lagere uitkeringshoogte. Voor de nieuwe instroom zal wel al per 1 januari 2016 de nieuwe lagere uitkeringsnorm gaan gelden. Verder wordt de norm voor de niet rechthebbende partner gecorrigeerd. Met deze wijziging bestaat er geen onduidelijkheid meer welk wetsartikel van toepassing is. Dit betekent dat de rechthebbende gehuwde een norm van 50% (in plaats van mogelijk 70%) ontvangt van de gehuwdennorm die voor hem zou gelden als hij gehuwd zou zijn met een rechthebbende echtgenoot van zijn leeftijd. Dit geldt ook voor gehuwden waarvan de partner studeert en daardoor niet rechthebbend is. Doordat de individuele situatie van de gehuwden met een niet- rechthebbende partner sterk kan verschillen, kan het in de individuele situatie wenselijk zijn de algemene bijstand af te stemmen op de omstandigheden, mogelijkheden en middelen van de rechthebbende partner, uiteraard met in achtneming van voorliggende voorzieningen. Ook kunnen gemeenten voor de rechthebbende partner of de rechthebbende gezinsleden gebruik maken van bijzondere bijstand, indien er in het individuele geval sprake is van hogere noodzakelijke kosten. Indien de wijzigingen ten aanzien van een niet rechthebbende partner leiden tot een lagere uitkering, is hiervoor overgangsrecht van een half jaar geregeld. Tot slot dient te worden gemeld dat met de verbeteringen in de Verzamelwet, behalve reparatie voor een kleine doelgroep, geen wijziging van het principe van de kostendelersnorm wordt beoogd en zal de overgrote meerderheid geen effecten ondervinden.

De leden van de fractie van de VVD vragen waarom deze voorgestelde wijziging noodzakelijk is. De redenen voor deze aanpassingen zijn tweeledig. Ten eerste is uit signalen van de uitvoering gebleken dat de wetsystematiek per abuis enkele onjuistheden bevat, waardoor een kleine groep mensen een te hoge dan wel te lage uitkering ontvangt. De Participatiewet voorziet in de noodzakelijke kosten van bestaan, waardoor het van groot belang is dat het juiste bedrag wordt uitgekeerd en de omissies worden gerepareerd. In de situatie dat het een te lage uitkering betreft zijn gemeenten en de Sociale Verzekeringsbank (SVB) op 5 juni 2015 per brief verzocht te anticiperen op de voorgenomen wijziging5. Hierover is tegelijkertijd ook een brief gestuurd aan de Tweede Kamer en Eerste Kamer. Ten tweede bood de Verzamelwet SZW 2016 de mogelijkheid om de wettekst op onderdelen te verduidelijken, te vereenvoudigen en consistenter te maken. Dit is van belang voor de leesbaarheid en de uitvoerbaarheid van de wet. De verbeterde vormgeving van de kostendelersnorm in de Participatiewet heeft niet als doel het principe van de kostendelersnorm-systematiek aan te passen, maar alleen dit te verduidelijken.

De leden van de fractie van de SP vragen de regering te reageren op de steeds luider wordende roep om de kostendelersnorm te herzien. Zij vragen of de regering bereid is om de gevolgen van de kostendelersnorm op korte termijn te evalueren.

De regering is niet voornemens om de kostendelersnorm te herzien. De invoering van de kostendelersnorm houdt beter rekening met de schaalvoordelen die ontstaan doordat twee of meer personen samen in een woning verblijven.

Het kabinet staat in contact met gemeenten en houdt nauwlettend signalen in de gaten hoe de invoering van de kostendelersnorm uitwerkt. Daarbij is samen met de VNG afgesproken om de aankomende tijd inzicht te verkrijgen in de effecten van de kostendelersnorm. Daarnaast monitort het Centraal Bureau voor de Statistiek het aantal mensen dat onder de kostendelersnorm van de Participatiewet valt. Hierover komen eind februari 2016 de eerste cijfers beschikbaar.

De leden van de fracties van D66, CDA en de ChristenUnie vragen op het onderdeel kostendelersnorm en studenten om een nadere toelichting op de keuze voor de eis dat de student bij aanvang van het onderwijs gelet op zijn leeftijd in aanmerking moet komen voor studiefinanciering. De uitzondering van studenten heeft betrekking op de persoon die beroepsonderwijs en onderwijs volgt waarvoor aanspraak kan bestaan op studiefinanciering en de Wet tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten (WTOS) of die een vergelijkbaar soort onderwijs of beroepsopleiding volgt buiten Nederland. Het leeftijdscriterium is niet van toepassing op een beroepsopleiding als bedoeld in artikel 7.2.2, eerste lid, onderdelen a tot en met e, van de Wet educatie en beroepsonderwijs in de beroepsbegeleidende leerweg. Het is niet de bedoeling geweest om met dit wetsvoorstel te regelen dat een persoon die voltijds studeert wordt aangemerkt als kostendelende medebewoner, alleen omdat hij jonger dan 18 jaar was bij aanvang van de studie. Ten aanzien van het leeftijdscriterium wordt voorgesteld deze omissie via een tweede nota van wijziging, die tezamen met deze nota naar aanleiding van het verslag aan uw Kamer zal worden gezonden, te repareren, waardoor deze groep alsnog onder de uitzondering op de kostendelersnorm valt, zoals altijd de bedoeling was. Dit betekent dat voor de kostendelersnorm die betrekking heeft op studenten «bij aanvang van» wordt vervangen door «op enig moment tijdens» dat onderwijs. Op deze manier wordt ook de persoon die voltijds studeert en jonger is dan 18 jaar bij aanvang van de studie uitgezonderd van de kostendelersnorm.

Op de vraag van de leden van de D66-fractie of het klopt dat geen sprake is van kostendelen maar van een commerciële relatie indien in een pand meerdere mensen wonen, waarvan één persoon recht heeft op een uitkering waarop de kostendelersnorm van toepassing is, maar waar iedereen een eigen huurcontract heeft met de verhuurder (bijvoorbeeld kamerverhuur in een anti-kraakpand) antwoord de regering: ja, dit klopt in beginsel. Het is uiteindelijk aan het oordeel van de uitvoering om op basis van concrete feiten en omstandigheden van het geval vast te stellen dat het een commerciële relatie betreft, dan wel de kostendelersnorm van toepassing is.

De kostendelersnorm in de Participatiewet houdt beter rekening met de schaalvoordelen die ontstaan als een of meer personen hoofdverblijf hebben in dezelfde woning. Hierbij telt iedereen van 21 jaar of ouder mee, behalve studenten en een commerciële relatie. Ondanks dat bij de invoering van de kostendelersnorm expliciet zorg is gedragen dat mensen niet onder de armoedegrens vallen, kan er altijd een individuele situatie zijn waarin het wenselijk is om individueel maatwerk te verlenen. De uitvoering dient op basis van artikel 18, eerste lid van de Participatiewet de bijstand en de daaraan verbonden verplichtingen af te stemmen op de omstandigheden, mogelijkheden en middelen van de rechthebbende belanghebbende, uiteraard met in achtneming van voorliggende voorzieningen. Dit is niet veranderd door invoering van de kostendelersnorm. Verder kunnen gemeenten voor de rechthebbende partner of de rechthebbende gezinsleden gebruik maken van bijzondere bijstand, indien er in het individuele geval sprake is van hogere noodzakelijke kosten.

Gegevensuitwisseling tussen de SVB en de Stichting Normering Arbeid (SNA)

De leden van de VVD-fractie vragen hoeveel gedetacheerden met een A1-verklaring in Nederland werken en willen verder weten hoe het toezicht hierop is georganiseerd en hoe het eventueel wordt verbeterd.

De meest actuele cijfers hebben betrekking op 2013. In 2013 heeft Nederland 100.423 A1-verklaringen ontvangen van andere EU lidstaten.6 Bij het toezicht op de afgifte en de juistheid van afgegeven A1-verklaringen zijn verschillende instanties betrokken. In de eerste plaats zijn dit de Belastingdienst en de Sociale Verzekeringsbank. Daarnaast zijn er ook verschillende inspectiediensten zoals Inspectie SZW en Inspectie Leefomgeving en Transport bij het toezicht betrokken. In het kader van de aanpak van schijnconstructies werken ketenpartners en inspectiediensten aan het verbeteren van de onderlinge informatie-uitwisseling. Ook de thans voorliggende maatregel, het mogelijk maken van de terugkoppeling van informatie door SVB aan SNA, is hier een voorbeeld van.

Verder wordt ingezet op het verbeteren van de internationale samenwerking op dit terrein, bijvoorbeeld door het maken van bilaterale afspraken. Zo hebben gesprekken plaatsgevonden met Polen, Bulgarije en Roemenië en is in deze landen extra personeel aangesteld bij de ambassade. Ook met Cyprus zijn afspraken gemaakt over de gezamenlijke aanpak van schijnconstructies.

Beëindigen organisatiegericht toezicht

De leden van de VVD-fractie vragen wat er met het beëindigen van het organisatiegerichte toezicht door de Inspectie SZW wordt bedoeld. Onder organisatiegericht toezicht wordt feitelijk extern toezicht verstaan door de Inspectie SZW op de interne bedrijfsvoering (rechtmatigheid, doelmatigheid) van het UWV en de SVB. Beëindigen van dit toezicht betekent dat het jaarlijkse onderzoek naar de jaarverantwoording van UWV en SVB na het verantwoordingsjaar 2015 wordt beëindigd. Dat geldt ook voor de jaarverantwoording van BKWI, als afzonderlijk organisatieonderdeel van UWV. De Inspectie SZW kan verder geen toezichtonderzoek meer initiëren, gericht op de interne bedrijfsvoering, waaronder risicobeheersing en interne verantwoording van de organisaties.

De leden van de VVD-fractie vragen verder hoe het toezicht op de doeltreffendheid en organisatiegericht toezicht van elkaar verschillen en in hoeverre hier een overlap in zit. Toezicht gericht op de doeltreffendheid richt zich op de bijdragen die de uitvoering al dan niet levert aan het behalen van de beleidsdoelen op het niveau van het stelsel van werk en inkomen. De focus en vraagstelling van dit soort onderzoek verschilt van het organisatiegerichte toezicht. De Inspectie SZW kijkt bij toezicht op de doeltreffendheid naar de wijze waarop de door de uitvoeringsorganisaties gemaakte (beleids)keuzes en de ingezette middelen een bijdrage leveren aan het behalen van de doelstellingen van de wetgever. De focus en vraagstelling bij organisatiegericht toezicht is niet gericht op stelselniveau, maar op de rechtmatigheid, de bedrijfsvoering en de interne sturing- en beheersmaatregelen van de individuele organisaties. De opbrengst van 500 duizend euro in 2018 ontstaat door besparing op de personeelskosten. Voor de jaren 2016 en 2017 is rekening gehouden met de nog benodigde formatie voor de uitvoering van het verantwoordingsgerichte onderzoek over 2015 en voor de afronding van organisatiegericht toezichtonderzoek.

De leden van de VVD-fractie vragen naar de overwegingen die ten grondslag liggen aan het beëindigen van het organisatiegerichte toezicht. Deze overwegingen zijn voor de SVB dezelfde als voor het UWV. Het voorstel wordt gedaan in het kader van de taakstelling Rutte II en borduurt voort op een eerder genomen besluit om taken van de Inspectie met betrekking tot de recht- en doelmatigheid van de uitvoering door UWV en SVB uit de toezichtsfeer te halen. De borging van de recht- en doelmatigheid is onderdeel van de algemene sturing- en verantwoordingsrelatie tussen de Minister en de twee zbo’s. Destijds is het verantwoordingsgerichte onderzoek al zoveel mogelijk aangepast aan het principe van de zogenaamde single auditaanpak. De verdergaande verbetering van zowel de eigen verantwoording door de organisaties, de controle daarop door accountantsdiensten en auditingcommissies, als de verbetering van de sturingscyclus tussen het departement en de zbo’s, maakt het mogelijk het organisatiegerichte toezicht door de Inspectie SZW te beëindigen, terwijl de Minister zijn verantwoordelijkheid waar kan blijven maken.

De leden van de VVD-fractie vragen hoe de sturingscyclus tussen het departement en de SVB is verbeterd, zoals in de toelichting op het wetsvoorstel is aangegeven. De sturingscyclus tussen het departement en de SVB is versterkt nadat er een herijking van de sturingsrelatie heeft plaatsgevonden. Onder meer naar aanleiding van deze herijking worden de rollen van eigenaar (o.a. verantwoordelijk voor de continuïteit van de SVB) en opdrachtgever (beleidsinhoudelijk verantwoordelijk) duidelijker gepositioneerd. Daarnaast is het ministerie bezig met meer risicogericht sturen. Daarbij worden uitvoeringsrisico’s regulier op bestuurlijk niveau besproken met de SVB en wordt bezien welke maatregelen ten aanzien van deze risico’s (moeten) worden genomen. Tevens heeft de Raad van Bestuur van de SVB een Chief Information Officer (CIO) aangesteld die de ICT-projecten bij de SVB aanstuurt. Deze CIO valt direct onder de Raad van Bestuur. Hiermee wordt een trapsgewijs besluitvormingsproces gestimuleerd. Ook bij het departement wordt de CIO-rol nader ingevuld. Vanuit zowel de rol van eigenaar als de rol van opdrachtgever krijgt sturing op ICT meer nadruk. Ook heeft de SVB een audit committee ingesteld. Een audit committee levert een kritische blik en versterkt daarmee het kritisch vermogen binnen de organisatie. Dit audit committee zal onder meer adviseren over de financiële bedrijfsvoering en verslaglegging; de planning- en controlcyclus en het risicomanagementbeleid van de SVB. Met al deze maatregelen is zowel de besluitvormingsstructuur binnen de SVB als de sturingscyclus vanuit het departement versterkt.

De leden van de VVD-fractie vragen voorts hoe het toezicht op grote ICT-projecten (als SVB-Tien) in de toekomst wordt vormgegeven en wat er exact verandert. Naast de verbeterde interne borging zijn er de afgelopen tijd ontwikkelingen geweest die verder bijdragen aan het versterken van de sturing op de SVB, zoals het instellen van CIO-rollen, audit committee en risicogericht sturen. Ook zullen de maatregelen naar aanleiding van het rapport Elias worden geïmplementeerd.

De leden van de VVD-fractie vragen of het in het licht van de uitvoeringsperikelen bij de SVB op het gebied van ICT-infrastructuur verstandig is om deze verandering door te voeren. Ook na deze verandering heeft de Minister alle mogelijkheden om zijn verantwoordelijkheid op dit gebied waar te maken. De Minister kan de benodigde informatie in eerste instantie halen uit de verantwoording van de SVB. Indien hij daartoe aanleiding ziet kan hij nader onderzoek instellen door de Auditdienst Rijk (ADR) of door een extern onderzoeksbureau. Ook laat het beëindigen van het organisatiegerichte toezicht in beginsel onverlet dat de Minister onderzoek laat uitvoeren door de Inspectie SZW. De inspectie kan dergelijk (toezicht)onderzoek echter niet zelf meer initiëren. Vanwege de afbouw van capaciteit binnen de Inspectie kan een verzoek van de Minister wel leiden tot herprioritering van de programmering van de inspectie. Daarbij zal er overigens wel rekening mee moeten worden gehouden dat de Inspectie SZW de voor dergelijk onderzoek benodigde specifieke kennis en expertise zal afbouwen.

Doorbelasting loonaanvullingsuitkering aan eigenrisicodrager

De leden van de VVD-fractie hebben vragen gesteld over de doorbelasting van de loonaanvullingsuitkering. Zij vragen wat er wordt geregeld en of wordt aangesloten bij wat gebruikelijk is voor privaat of publiek verzekerden. Ook vragen ze of rekening wordt gehouden met inkomen en of het voorstel leidt tot hogere of lagere werkgeverslasten. Daarnaast vragen ze naar het aantal personen en de grondslag van de uitkering en waarom het 24 maanden duurt voordat de uitkering wordt gebaseerd op de mate van arbeidsgeschiktheid.

3. UITVOERING

De leden van de fracties PvdA, SP en CDA hebben vragen gesteld over de door de VNG verwachte extra uitvoeringskosten. De VNG heeft in hun uitvoeringstoets van 11 mei 2015 aangegeven dat zij voor de technische aanpassingen van de kostendelersnorm in de Participatiewet extra uitvoeringskosten verwacht. In ambtelijk contact met de VNG is gevraagd om nadere onderbouwing van dit standpunt, daar de regering van mening is dat de technische wijzigingen geen noemenswaardige veranderingen te weeg brengen voor de uitvoering. De VNG heeft op het verzoek om extra informatie geen onderbouwing aan het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gegeven voor de extra kosten; ook niet nadat het Ministerie officieel per brief de VNG heeft geïnformeerd dat gemeenten niet extra zullen worden gecompenseerd. De uitvoeringskosten van deze wijzigingen zijn naar inschatting van de regering verwaarloosbaar, waardoor er geen reden is om gemeenten te compenseren.

Met betrekking tot uitvoering merken de leden van de ChristenUnie-fractie op dat het UWV een mogelijk risico ziet in het met terugwerkende kracht in werking laten treden van artikel 20 WW, omdat er een nieuwe definitie wordt geïntroduceerd van het begrip «werkloos blijven». De wijziging in artikel 20 WW introduceert echter geen nieuwe definitie, maar expliciteert alleen wat al bedoeld werd. Dit omdat het onduidelijk zou kunnen zijn of een WW-gerechtigde nog werkloos is als hij geen arbeidsurenverlies van meer dan vijf uur heeft, maar nog wel een inkomensverlies van minstens 12,5% heeft. Met de wijziging in artikel 20 WW wordt verhelderd dat een WW-gerechtigde in dat geval nog steeds werkloos is. Er is gekozen voor terugwerkende kracht tot en met 1 juli 2015, omdat vanaf dat moment door wijzigingen in verband met de Wwz, mogelijk onduidelijkheid kan ontstaan over het al dan niet werkloos zijn.

4. ARTIKELSGEWIJS

Participatiewet

Onderdeel W (artikel 60c Participatiewet), artikel XIX, onderdeel B (artikel 29a IOAW) en artikel XX, onderdeel B (artikel 29a IOAZ)

De leden van de ChristenUnie-fractie willen weten op welke wijze voorkomen wordt dat een betrokkene na het einde van de schuldregeling als gevolg van het moeten aflossen van de boetes opnieuw in de financiële problemen komt. De leden van de fracties van de SP en CDA vragen waarom gemeenten niet de mogelijkheid krijgen om op basis van een individuele afweging vorderingen in het kader van het niet nakomen van de inlichtingenplicht geheel of gedeeltelijk kwijt te schelden.

De verduidelijking in dit wetsvoorstel betreft artikelen in de Participatiewet, IOAW en IOAZ die met de zogenaamde Fraudewet zijn geregeld en is in lijn met overeenkomstige bestaande artikelen in de socialezekerheidswetten. Uitgangspunt van de regering is dat fraude niet mag lonen en dat onterecht betaalde uitkeringen altijd terugbetaald moeten worden. Daarom kan er geen sprake zijn van medewerking aan een schuldregeling waarbij uiteindelijk kwijting van fraudevorderingen aan de orde is. Om te voorkomen dat na afloop van de schuldregeling opnieuw financiële problemen bij betrokkene ontstaan door nog openstaande fraudevorderingen kunnen gemeenten bij de verdere aflossing rekening houden met het eerdere langdurige traject en daarop de inning aanpassen door een betalingsregeling te treffen. Overigens zijn met de aanpassingen van de Fraudewet, waarvoor ik op korte termijn een wetsvoorstel hoop aan te bieden aan uw Kamer, en met de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep, gemeenten, UWV en SVB gehouden om bij de bepaling van de boete rekening te houden met de mate van verwijtbaarheid, de ernst van de overtreding en de omstandigheden. Hierbij kunnen eventueel ook de financiële omstandigheden van iemand worden betrokken. Boetes zullen hierdoor in veel gevallen lager zijn dan voorheen. Als gevolg hiervan zullen naar verwachting minder vaak en minder grote schulden ontstaan- en na een schuldregeling blijven openstaan- als gevolg van het overtreden van de inlichtingenplicht.

De leden van de ChristenUnie-fractie verzoeken de regering om aan de hand van voorbeelden en criteria toe te lichten in welke situaties de medewerking aan een schuldregeling als sprake is van fraudevorderingen door gemeenten opportuun wordt gevonden. Door mee te werken aan een schuldregeling kan betrokkene financiële rust worden geboden, waarbij na een periode van drie jaren andere schulden worden kwijtgescholden en enkel nog (een deel van) de fraudevordering openstaat. Vanuit het perspectief van de gemeente als schuldeiser kan dat aantrekkelijk zijn als een vordering bijvoorbeeld reeds geruime tijd zonder significante aflossing in de boeken staat. Daarnaast kan medewerking opportuun zijn omdat hiermee andere dreigende maatschappelijke kosten – samenhangende met een voortdurende schuldenproblematiek – die op het gemeentelijke budget drukken worden voorkomen. Tot slot hebben gemeenten vaak belang bij een snelle re-integratie en werkhervatting van de uitkeringsgerechtigde. Problematische schulden kunnen daar een belangrijke belemmering voor vormen. Een schuldregeling kan die belemmering wegnemen.

Werkloosheidswet

Onderdeel E (artikel 42b WW)

De leden van de SP-fractie vragen of de voorgestelde aanpassing inhoud dat een eventueel grotere aanspraak op WW met terugwerkende kracht wordt toegekend. Het betreft hier het herstel van een inhoudelijke wijziging van artikel 42b door de Wet werk en zekerheid die niet was beoogd. Juist omdat deze wijziging niet voorzien was, voert het UWV het beleid uit zoals het was beoogd. Dit betekent dat de duur van de uitkering, nadat de wijziging van onderdeel E in werking is getreden, correct is en er dus geen sprake is van een grotere aanspraak met terugwerkende kracht.

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, L.F. Asscher