Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING

De jeugdzorg en (gezins)voogdij in Caribisch Nederland zijn toegesneden op de kleinschaligheid en de specifieke behoeften van de eilanden. Er is besloten zoveel mogelijk de vigerende Antilliaanse wetgeving over te nemen en dus niet de Wet op de jeugdzorg of de Jeugdwet van toepassing te verklaren.1 De jeugdzorg en de (gezins)voogdij in Caribisch Nederland zijn nog in opbouw.

Omdat het van groot belang is dat de jeugdzorg in Caribisch Nederland kwalitatief van goed niveau is en in verband daarmee toezicht wordt uitgeoefend op de aanbieders van jeugdzorg en de gezinsvoogdij-instelling, is wetgeving noodzakelijk, ondanks het uitgangspunt dat terughoudend wordt omgegaan met de introductie van nieuwe wetgeving in Caribisch Nederland. Dit temeer daar reeds is gebleken dat de inspectie met haar toezicht een goede stimulerende rol kan vervullen in de kwaliteitsverbetering. Hiervoor dient de inspectie echter wel een wettelijke basis te hebben. Onderhavig wetsvoorstel creëert deze grondslag. Voorts bepaalt het wetsvoorstel dat de aanbieder van jeugdzorg verantwoorde jeugdzorg moet verlenen, dat er verantwoorde gezinsvoogdij en voogdij dient plaats te vinden in Caribisch Nederland en dat de onderzoeks- en rapportagetaak van de voogdijraad verantwoord verloopt. Hierdoor is een norm bepaald, op de naleving waarvan de inspectie toezicht kan houden. Ook vanuit Caribisch Nederland wordt het nuttig geacht de kwaliteit en het toezicht daarop te versterken.

Verschillende organisaties zijn actief op het terrein van de jeugdzorg in Caribisch Nederland. Het betreft momenteel: JGCN, Stichting Project en Rosa di Sharon.

De grootste organisatie is JGCN, die sinds november 2011 bestaat. De organisatie is onderdeel van de Rijksdienst Caribisch Nederland(RCN). JGCN is belast met de uitvoering van de ondertoezichtstelling en de voogdij en biedt daarnaast de volgende vormen van jeugdzorg: ambulante jeugdzorg, pleegzorg, residentiële zorg en op Saba en Sint Eustatius ook preventieve ondersteuning op het terrein van opvoeden en opgroeien. JGCN kent vijf units, waarvan er drie op Bonaire werkzaam zijn: ambulante jeugdzorg/pleegzorg, gezinsvoogdij en residentiële zorg. Preventieve ondersteuning op het terrein van opvoeden en opgroeien voor de bewoners van Bonaire valt onder de verantwoordelijkheid van het openbaar lichaam Bonaire: op Bonaire wordt het Centrum voor Jeugd en Gezin ontwikkeld en uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van het openbaar lichaam.

Op zowel Saba als Sint Eustatius bevindt zich verder een unit van de JGCN, namelijk op elk eiland een Centrum voor Jeugd en Gezin. Op deze eilanden valt naast ambulante jeugdzorg en gezinsvoogdij ook preventieve ondersteuning op het terrein van opvoeden en opgroeien onder de directe verantwoordelijkheid van het Ministerie van VWS. Er is vanwege de kleinschaligheid geen residentiële zorg op Saba en Sint Eustatius. Er wordt hierbij een beroep gedaan op instellingen in de regio.

De voogdijraad voert zowel op civiel gebied, als op strafrechtelijk gebied taken uit die verband houden met minderjarigen. De taken van de voogdijraad zijn neergelegd in het BW BES en het Wetboek van Strafvordering BES. De inspectie wordt belast om toezicht uit te oefenen op naleving van artikelen van het Burgerlijk Wetboek BES waarin aan de voogdijraad taken worden opgedragen (artikel 18.4.7e). Bij deze civiele taken van de voogdijraad gaat het bijvoorbeeld om:

• – het doen van een verzoek aan de rechter om in de gezagsuitoefening van een minderjarige te voorzien (artikel 1:241 BW BES),

• – gevraagd en ongevraagd doen van onderzoek naar gevallen waarin maatregelen met betrekking tot gezag over minderjarigen overwogen dienen te worden (artikel 1:242 BW BES), en

• – verzoeken om ontheffing van gezag of ondertoezichtstelling (artikelen 1:254 en 1:267 BW BES).

De voogdijraad doet na een melding onderzoek in het gezin, stelt een rapport op en bekijkt of er een kinderbeschermingsmaatregel noodzakelijk is. De voogdijraad kan de rechter verzoeken een maatregel op te leggen. Deze maatregel kan een ondertoezichtstelling (resulterend in gezinsvoogdij) of een ontheffing of ontzetting (resulterend in voogdij) betreffen. In crisissituaties kan de voogdijraad de rechter verzoeken om voorlopige toevertrouwing van de betreffende jeugdige. In dat geval wordt de jeugdige onder de verantwoordelijkheid van de voogdijraad voor korte tijd in een crisisopvang, bijvoorbeeld een pleeggezin, geplaatst.

De Wbp BES is, behoudens op een aantal thans niet relevante onderdelen, gelijkluidend aan de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). Voor het Europees Nederland is door middel van de Wbp uitvoering gegeven aan artikel 10 van de Grondwet. De privacyrichtlijn3, die toepassing mist in Caribische Nederland, is daarvoor de grondslag geweest. Wat in het kader van dit wetsvoorstel voor de verwerking van persoonsgegevens door de inspectie in Caribisch Nederland geldt op grond van de Wbp BES, geldt voor de verwerking van persoonsgegevens door de inspectie in Europees Nederland op grond van de Wbp.

De Wbp BES bevat algemene normen voor een zorgvuldige omgang met persoonsgegevens en bepaalt onder andere dat de verwerking op een zorgvuldige en behoorlijke wijze plaats dient te vinden en dat het verzamelen van persoonsgegevens met als doel deze in een bestand op te nemen, alleen is toegestaan voor welbepaalde, uitdrukkelijk omschreven en gerechtvaardigde doeleinden. Artikel 8 van de Wbp BES geeft een limitatieve opsomming van de gronden die een gegevensverwerking rechtvaardigen. Met name artikel 8, onderdeel c, is van belang, dat zegt dat persoonsgegevens verwerkt mogen worden indien verwerking noodzakelijk om een wettelijke verplichting na te komen waaraan de verantwoordelijke is onderworpen. Het betreft hier enerzijds wettelijke verplichtingen die rusten op instellingen, anderzijds gaat het om de wettelijke verplichtingen die rusten op de inspectie. Om de kwaliteit van de jeugdzorg en (gezins)voogdij te kunnen bewaken is het noodzakelijk dat de inspectie kennisneemt van calamiteiten die zich bij de zorgverlening voordoen. Dat vereist niet alleen een bevoegdheid van de inspectie om kennis te kunnen nemen van mogelijke calamiteiten, maar ook een verplichting voor de instellingen om die meldingen te doen. Het is onvermijdelijk dat daarbij persoonsgegevens door de instellingen aan de inspectie worden verstrekt. Ook voor een goede uitvoering van de overige taken van de inspectie (zoals het nalevingstoezicht en het toezicht in algemene zin) zal de inspectie persoonsgegevens moeten verwerken. Nu sprake is van het nakomen van wettelijke verplichtingen en is gebleken dat de verwerking van persoonsgegevens voor de nakoming van die verplichtingen noodzakelijk is, is voldaan aan de criteria van artikel 8, onderdeel c, en is de verwerking van de persoonsgegevens in beginsel wettelijk toegestaan.

Naast de algemene bepalingen inzake de verwerking van persoonsgegevens van artikel 8 van de Wbp BES, kent die wet ook nog specifieke regels over de verwerking van bijzondere persoonsgegevens. Het gaat daarbij om gegevens betreffende iemands godsdienst of levensovertuiging, ras, politieke gezindheid, gezondheid, seksuele leven, alsmede persoonsgegevens betreffende het lidmaatschap van een vakvereniging. Hetzelfde geldt voor strafrechtelijke gegevens. Artikel 16 Wbp BES bepaalt dat de verwerking van die gegevens is verboden, tenzij aan bepaalde voorwaarden is voldaan. In artikel 23, eerste lid, onder e, wordt voorts in algemene zin aangegeven om welke voorwaarden het gaat. Artikel 23 staat verwerking toe indien die noodzakelijk is met het oog op een zwaarwegend algemeen belang, passende waarborgen ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer worden geboden en dat bij wet is bepaald. Artikel 18.4.7h staat de inspectie toe bijzondere gegevens inzake de etnische of culturele achtergrond, het seksuele leven of de gezondheid, alsmede strafrechtelijke gegevens te verwerken. Het verlenen van jeugdzorg en het uitoefenen van (gezins)voogdij zijn van een zwaarwegend maatschappelijk belang. Etniciteit, culturele achtergronden, seksueel gedrag, gezondheidsproblematiek en criminaliteit zijn factoren die een belangrijke rol spelen bij zorgverlening in het kader van de jeugdzorg in Caribisch Nederland. De verplichtingen die bij wet aan de instellingen worden gesteld, zijn opgelegd met het oog op het zwaarwegende algemene belang dat wordt gehecht aan de bescherming van jeugdigen. Daarbij hoort tevens dat de overheid erop toeziet dat de instellingen hun verplichtingen naar behoren nakomen. De inspectie kan niet toezien of sprake is van een verantwoorde zorg, verantwoorde gezinsvoogdij of uitoefening van verantwoorde voogdij, dan wel haar overige (wettelijke) taken niet naar behoren uitvoeren indien zij geen kennis zou kunnen nemen van die bijzondere persoonsgegevens. Door in artikel 18.4.7h, tweede lid, op te nemen dat verwerking van persoonsgegevens (de hiervoor genoemde bijzondere persoonsgegevens daarbij inbegrepen) slechts mag plaatsvinden, voor zover dat noodzakelijk is voor een doelmatige en doeltreffende uitvoering van de toezichthoudende taken van de inspectieambtenaren, is daarmee geborgd dat niet meer (bijzondere) persoonsgegevens worden verwerkt dan noodzakelijk. Dus hiermee is voldaan aan de criteria «passende waarborgen» en «bij wet bepaald».

– Bij de wet voorzien

Met de in dit wetsvoorstel opgenomen regeling is aan deze voorwaarde voldaan. In artikel 18.4.7d, 18.4.7e en artikel 18.4.7h wordt omschreven in welk geval en voor welk doel persoonsgegevens verwerkt mogen worden. In het laatstgenoemde artikel wordt ook omschreven door wie gegevens mogen worden verwerkt en de omstandigheden waaronder die verwerking mag plaatsvinden.

– Noodzakelijk in een democratische samenleving

Het noodzaakcriterium wordt in de jurisprudentie van het Europese Hof voor de rechten van de mens (EHRM) nader ingevuld met de vereisten van een dringende maatschappelijke behoefte, van proportionaliteit en van subsidiariteit. Het wetsvoorstel is aan deze beginselen getoetst. In een goed georganiseerde en welvarende samenleving dienen voor alle jeugdigen de voorwaarden geschapen te worden om gezond en veilig op te groeien, zich te ontplooien en naar vermogen deel te nemen aan de samenleving. Dit vraagt ook om een verantwoorde jeugdzorg: jeugdzorg van goed niveau, die in ieder geval veilig, doeltreffend, doelmatig en cliëntgericht wordt verleend en die is afgestemd op de reële behoefte van de jeugdige. Ook vraagt dit om een inspectie die hierop toeziet. De inspectie zal bij het uitvoeren van haar taken persoonsgegevens moeten verwerken.

– Een geoorloofd, expliciet doel

Artikel 8, tweede lid, van het EVRM stelt als legitimiteitseis dat een inbreuk op het recht op respect voor het privéleven uitsluitend mag geschieden binnen de kaders van de expliciet en limitatief in artikel 8, tweede lid, van het EVRM, opgesomde belangen. Eén van deze belangen is de bescherming van de gezondheid. Uit jurisprudentie van het EHRM blijkt dat hieronder nadrukkelijk ook de gezondheid en het welzijn van jeugdigen geschaard dienen te worden.

Het is moeilijk een goede inschatting te maken van de gevolgen van dit wetsvoorstel voor de administratieve lasten. De direct uit dit wetsvoorstel voortvloeiende administratieve lasten, die gelegen zijn op het terrein van toezicht, zullen beperkt zijn tot informatie die aangeleverd moet worden bij de inspectie zodat deze in staat is toezicht uit te oefenen.

De kwaliteitsverbetering van jeugdzorg en (gezins)voogdij in Caribisch Nederland wordt stapsgewijs opgepakt. Er is de afgelopen jaren veel op dit terrein verbeterd, maar er moet ook nog veel gebeuren. Deze kwaliteitsverbetering heeft gevolgen voor de administratieve lasten, zoals betere dossieropbouw en het werken met hulpverleningsplannen. Deze administratieve lasten zijn onlosmakelijk verbonden aan de verbetering van kwaliteit, waarbij scherp gelet wordt op het voorkomen van onnodige administratieve lasten.

De voorgestelde regelgeving is ter consultatie voorgelegd aan de eilandbesturen. De eilanden hebben in officiële brieven gereageerd. Het bestuurscollege van Bonaire heeft aangegeven dat het instemt met de voorliggende wetswijziging. De aanpassing leidt volgens het bestuurscollege tot meer duidelijkheid over verantwoordelijkheden en zorgt voor een betere kwaliteitsborging. Sint Eustatius en Saba hebben aangegeven kennis genomen te hebben van het wetsvoorstel en geen opmerkingen te hebben bij deze wijziging van de IBES.

De betrokken organisaties in Caribisch Nederland (Rijksdienst Caribisch Nederland, Centrum voor Jeugd en Gezin, JGCN en de Voogdijraad) zijn intern ook geconsulteerd en hadden geen bezwaren tegen het voorliggende wetsvoorstel.

Overigens raakt het wetsvoorstel de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba niet direct in die zin dat het kosten, administratieve lasten of andere betrokkenheid voor de openbare lichamen teweegbrengt.

De aanbieders van jeugdzorg in Caribisch Nederland zijn momenteel JGCN en de gesubsidieerde instellingen Stichting Project en Rosa di Sharon.

Onder een «aanbieder van jeugdzorg» wordt geen school, sportclub, vrijetijdsvereniging of zorginstelling zoals een huisartsenpraktijk verstaan, ook al kunnen zij ook ondersteuning van en hulp aan jeugdigen bieden bij opgroei- en opvoedingsproblemen of bij dreigende zodanige problemen. Het moet gaan om (rechts)personen of samenwerkingsverbanden die van het Rijk middelen ontvangen voor het aanbieden van jeugdzorg. De genoemde aanbieders van jeugdzorg worden gefinancierd vanuit het Ministerie van VWS.

De subsidies aan de instellingen worden verleend door de Minister van VWS op basis van de Kaderregeling VWS-subsidies. De bevoorschotting van deze subsidies loopt via de RCN. De JGCN wordt bevoorschot via de Rijksdienst Caribisch Nederland, door middel van schatkistbankieren, en wordt op deze wijze in feite rechtsreeks bekostigd vanuit de VWS-begroting. Deze rechtstreekse financiering berust daardoor in feite op de begrotingswet van VWS en algemene regelgeving zoals die in Caribisch Nederland vigeert.

Een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis die betrekking heeft op de kwaliteit van de jeugdzorg of (gezins)voogdij en die leidt tot ernstige schade of zelfs de dood van een jeugdige of een ouder, wordt aangeduid als een calamiteit. Het professionele handelen van verleners van jeugdzorg en (gezins)voogdij dient erop gericht te zijn om dergelijke gebeurtenissen te voorkomen. Indien zich een calamiteit voordoet is het van belang dat dit gemeld wordt, teneinde het professionele handelen te kunnen verbeteren.

Geweld van welke aard ook dient vanzelfsprekend achterwege te blijven bij de verlening van jeugdzorg en bij de uitvoering van (gezins)voogdij. De jeugdzorgverlener en de medewerker van een (gezins)voogdij-instelling dienen zich er voortdurend van bewust te zijn dat de jeugdige of zijn ouder op hem is aangewezen en van hem afhankelijk is. Ook kan zich geweld tussen jeugdigen of ouders onderling voordoen, terwijl zij bij een aanbieder van jeugdzorg of een (gezins)voogdij instelling verblijven. In alle gevallen is het wenselijk dat een aanbieder of instelling dan optreedt.

Voor de omschrijving van het begrip jeugdzorg is aansluiting gezocht bij de omschrijving daarvan in de voormalige Wet op de jeugdzorg.

Er is overwogen om in deze wet aan te sluiten bij het begrip «jeugdhulp» uit de Jeugdwet, om een lijn te trekken met het Europese deel van Nederland. Toch is er omwille van de duidelijkheid voor gekozen om niet het begrip «jeugdhulp» te gebruiken, maar het begrip «jeugdzorg» uit de Wet op de jeugdzorg. De Jeugd Geestelijke GezondheidsZorg (JGGZ) en de zorg voor jeugdigen met een licht verstandelijke beperking (LVB) in Caribisch Nederland blijven namelijk onder de Zorgverzekeringswet vallen. De geestelijke gezondheidszorg en de ondersteuning en zorg aan jeugdigen met een verstandelijke beperking vallen niet onder het begrip «jeugdzorg». Deze zorg valt bij de Jeugdwet wel onder de definitie van «jeugdhulp». De inspectie voor de gezondheidszorg houdt toezicht op de uitvoering van de Zorgverzekeringswet. Waar sprake is van samenloop van jeugdzorg en gezondheidszorg, zullen beide inspecties hun toezichtactiviteiten zoveel mogelijk afstemmen.

De (gezins)voogdij-instelling op de BES is momenteel JGCN. JGCN voert – in opdracht van de kinderrechter – zowel de voogdij als de gezinsvoogdij uit.

Gezinsvoogdij is de uitvoering van een door de kinderrechter opgelegde maatregel tot onder toezichtstelling (artikel 1:254 BW BES). Bij gezinsvoogdij houdt de ouder het ouderlijk gezag over het kind. De gezinsvoogd is bevoegd om schriftelijke aanwijzingen te geven ten aanzien van hoe het gezag moet worden uitgeoefend. Belangrijke keuzes in het leven van het kind moeten eerst worden besproken met de gezinsvoogd.

Van voogdij is sprake in geval een kinderrechter een ander dan de ouder belast met het gezag over een kind (artikel 1:245 BW BES). Dit gebeurt bijvoorbeeld na de oplegging van een maatregel tot ontheffing of ontzetting uit de ouderlijke macht (artikelen 1:267 en 1:269 BW BES). In afdeling 6, paragraaf 3, van Boek 1 BW BES staan de grondslagen vermeld op basis waarvan een kinderrechter in Caribisch Nederland een voogd kan toewijzen. De voogd is de wettelijk vertegenwoordiger van het kind. Op grond van artikel 1:302 BW BES kan de voogdij worden opgedragen aan rechtspersonen, waarvan de statuten of reglementen duurzame verzorging van minderjarigen voorschrijven, zoals JGCN.

Met de eis van verantwoorde jeugdzorg en verantwoorde (gezins)voogdij wordt bedoeld dat de jeugdzorg en de (gezins)voogdij van goed niveau zijn en dat die doeltreffend, doelmatig en cliëntgericht wordt verleend. Het begrip «verantwoorde jeugdzorg» sluit aan bij de omschrijving van kwaliteit ingevolge de Kwaliteitswet zorginstellingen, de Jeugdwet en de Wet kinderopvang. Het begrip verantwoorde jeugdzorg of verantwoorde (gezins)voogdij legt een grote verantwoordelijkheid bij de aanbieders van jeugdzorg en de (gezins)voogdij-instelling. Zij zijn primair verantwoordelijk voor de invulling van de kwaliteit. Dit betekent dat zij dienen te komen tot een beschrijving van wat in algemene zin verantwoorde jeugdzorg of verantwoorde (gezins)voogdij is.

Deze basiseisen van verantwoorde jeugdzorg voor Caribisch Nederland zijn uitgewerkt in het kwaliteitskader dat is opgesteld door JGCN in samenwerking met de inspectie. Het kwaliteitskader wordt stapsgewijs opgebouwd. Aan een kwaliteitskader voor de voogdijraad wordt gewerkt.

De aanbieder van jeugdzorg en de (gezins)voogdij-instelling dienen de jeugdzorg op zodanige wijze te verzorgen, dat de instelling zowel kwalitatief als kwantitatief van voldoende personeel en materieel is voorzien. Verder dient zij zorg te dragen voor een goede verantwoordelijkheidstoedeling. Eén en ander moet redelijkerwijs leiden tot verantwoorde jeugdzorg. Hieronder wordt vanzelfsprekend met name ook de veiligheid van de kinderen verstaan, namelijk zowel de fysieke veiligheid, als het gevoel van veiligheid en geborgenheid. Daarnaast zijn medezeggenschap en een klachtprocedure belangrijke onderdelen van de kwaliteit.

Hoewel het behoort tot het wezen van het goed organiseren van werkzaamheden om stelselmatig na te gaan of bij de gekozen structuur en inzet van mensen en middelen nog steeds goed werk kan

worden verricht, en deze verplichting daarmee onderdeel uitmaakt van de verplichting tot het verlenen van verantwoorde jeugdzorg, wordt een afzonderlijke bepaling van die strekking onmisbaar geacht. Dit is derhalve verwerkt in het tweede lid van beide artikelen. De uitwerking van het systeem wordt aan de aanbieders van jeugdzorg en de (gezins)voogdij-instelling overgelaten.

Met systematische bewaking van de kwaliteit wordt mede beheersing en verbetering van het beleid bedoeld. Van de aanbieder van jeugdzorg en de (gezins)voogdij-instelling wordt verwacht dat ze op systematische wijze gegevens betreffende de kwaliteit van de dienstverlening verzamelen en registreren, dat ze deze gegevens op systematische wijze toetsen en vervolgens op basis van de uitkomst daarvan zo nodig veranderingen doorvoeren. Dit betreft een groeimodel.

Net zoals in de Jeugdwet wordt voor aanbieders van jeugdzorg en (gezins)voogdij-instellingen een meldplicht opgenomen voor calamiteiten en geweld bij de verlening van jeugdzorg of (gezins)voogdij. Jeugdigen en ouders staan bij de verlening van jeugdzorg of (gezins)voogdij in een afhankelijkheidsrelatie tot de medewerker van de betreffende aanbieder of instelling. Dit maakt hen extra kwetsbaar en daarom is van belang dat de inspectie onverwijld op de hoogte wordt gesteld wanneer in dat kader sprake is van een calamiteit of geweld.

Op basis van de verplichte melding aan de inspectie kan deze de aanbieder van jeugdzorg of de (gezins)voogdij-instelling verzoeken vervolgens een feitenonderzoek naar de situatie te doen of zal de inspectie zelf onderzoek verrichten en bekijken hoe de handhaving verder moet worden ingericht om doelgericht tot verbetering te komen. Een melding aan de inspectie laat wettelijke verplichtingen tot het doen van aangifte van strafbare feiten onverlet.

Het gaat daarbij om een aantal taken op het gebied van interlandelijke adoptie en internationale kinderontvoering. In het geval van interlandelijke adoptie is de voogdijraad aangewezen als vergunninghoudende instelling in de zin van het Verdrag inzake de bescherming van kinderen en de samenwerking op het gebied van de interlandelijke adoptie en is zij verder aangewezen als vergunninghouder in de zin van de Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie (artikel 1:232d, lid 2, BW BES). Voorts zijn aan de voogdijraad de taken opgedragen die in Europees Nederland aan de raad voor de kinderbescherming toekomen en die zijn genoemd in de artikelen 1 tot en met 14 met uitzondering van de artikelen 7 en 10, derde lid, laatste volzin van de Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie (artikel 1:232n, eerste lid, onderdeel a, BW BES).

In geval van internationale kinderontvoering is de voogdijraad belast met de taak van centrale autoriteit als bedoeld in artikel 2 van het op 20 mei 1980 te Luxemburg tot stand gekomen Europese verdrag betreffende de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen inzake het gezag over kinderen en betreffende het herstel van het gezag over kinderen (Trb. 1981, 10) en artikel 6 van het op 25 oktober 1980 te ’s-Gravenhage tot stand gekomen Verdrag betreffende de burgerrechtelijke aspecten van internationale ontvoering van kinderen (Trb. 1987, 139) en met de behandeling van verzoeken in gevallen van internationale ontvoering van kinderen die niet door een verdrag worden beheerst (artikel 1:232d BW BES).

Een ontheffing van gezag vanwege ongeschiktheid of onmacht wordt slechts uitgesproken op verzoek van de voogdijraad of op vordering van het openbaar ministerie (artikel 1:267, eerste lid, BW BES). Ontzetting van het gezag vanwege moedwillig plichtsverzuim of onwaardigheid om de taak als opvoeder of verzorger te vervullen wordt slechts uitgesproken op verzoek van de andere ouder, een van de bloed- of aanverwanten van het kind tot en met de vierde graad, de voogdijraad, op vordering van het openbaar ministerie of door hem, die de verzorging en opvoeding van het kind op zich genomen heeft (artikel 1:270 BW BES). In een geval van ontheffing of ontzetting kan de kinderrechter onder meer op verzoek van de voogdijraad een voogd benoemen (artikel 1:299 BW BES). De kinderrechter kan mede op verzoek van de voogdijraad een uit het gezag ontheven ouder wederom voorzien in het gezag (artikelen 1:277 j° 1:278 BW BES).

Ook kan een kind voorlopig aan de voogdijraad worden toevertrouwd, bijvoorbeeld indien het ter voorkoming van zedelijke of lichamelijke ondergang van een minderjarige dringend en onverwijld noodzakelijk is (artikelen 1:241, lid 2, 1: 271 en 1:272, lid 1, BW BES). Onder gezag van de voogdijraad wordt de minderjarige dan voor een korte periode door de JGCN in crisisopvang geplaatst.

De kinderrechter kan op verzoek of ambtshalve de voogdijraad belasten met de voorlopige toevertrouwing van het kind indien gevaar bestaat dat het kind onttrokken wordt aan een bevel tot afgifte van het kind aan degene die het gezag erover toekomt (artikel 1:377u, vierde en vijfde lid, BW BES). Ook kan de voogdijraad worden belast met de voorlopige toevertrouwing van een kind in geval van illegale adoptie (artikel 1:377kk, lid 1, BW BES). De voogdijraad treedt in een geval van voorlopige toevertrouwing, indien dat nodig is, op ten behoeve van de minderjarige (artikel 1:240 BW BES).

Op grond van artikel 1:212 BW BES kan de voogdijraad tot bijzondere curator worden aangewezen in zaken van afstamming waarin een minderjarig kind optreedt als verzoeker of belanghebbende.

De ambtenaren van de inspectie jeugdzorg voeren ook een handhavende taak uit. Deze taak is gekoppeld aan het toezicht op de naleving en heeft betrekking op aanbieders van jeugdzorg en de (gezins)voogdij-instelling. Handhaving gaat over de maatregelen die de inspectie treft als de kwaliteit van jeugdzorg, (gezins)voogdij en de veiligheid van een jongere in het geding zijn. Het handhavingsbeleid is erop gericht om onmiddellijk en adequaat op te treden. De maatregelen die de inspectie kan initiëren bij het toezicht op de naleving zijn divers en verschillen in zwaarte.

Artikel 18.4.7f biedt een instrumentarium om de wet te handhaven. Indien de wettelijke voorschriften niet of niet juist wordt nageleefd, hebben beide Ministers elk in de eerste plaats de mogelijkheid de aanbieder van jeugdzorg, de (gezins)voogdij-instelling of de voogdijraad met een schriftelijke aanwijzing te dwingen tot naleving van de wet. In spoedeisende gevallen kan op grond van het vierde lid de inspectie voor de duur van zeven dagen daartoe ook een bevel geven, dat vervolgens eventueel door de Minister van VWS of de Minister van VenJ kan worden verlengd.

Beide Ministers zijn afzonderlijk bevoegd tot handhaving door middel van een aanwijzing of verlenging van een bevel. Hierdoor hoeven de Ministers niet bij elke aanwijzing of bij elke verlenging van een bevel formeel steeds gezamenlijk tot besluitvorming te komen, maar kan door eenvoudige afstemming het beoogde resultaat worden bereikt. Vanzelfsprekend zullen beide Ministers hun optreden onderling afstemmen. Dit geldt ook voor de bevoegdheid die in artikel 18.4.7g (bestuursdwang) is geregeld.

Aanbieders van jeugdzorg en (gezins)voogdij-instellingen zijn verplicht gehoor te geven aan een aanwijzing of een bevel. Aanwijzingen en bevelen hebben daardoor het karakter van een beschikking. De instelling die het niet eens is met een bevel of aanwijzing kan daartegen bezwaar aantekenen en in beroep gaan bij de rechter.

Bij het niet opvolgen van de aanwijzing of het bevel, hebben de Ministers afzonderlijk de bevoegdheid een last onder bestuursdwang op te leggen. In artikel 18.4.11 van de Invoeringswet openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba is titel 5.3 van de Algemene wet bestuursrecht van toepassing verklaard. In deze titel zijn regels gesteld omtrent het toepassen van een last onder dwangsom of een last onder bestuursdwang. Artikel 5:32, eerste lid, van de Awb, bepaalt dat de bevoegdheid een last onder bestuursdwang op te leggen, de bevoegdheid impliceert een last onder dwangsom op te leggen. De opvolging van een aanwijzing of een bevel kan dus ook door oplegging van een last onder dwangsom worden afgedwongen.

De instelling die het niet eens is met een last kan daartegen bezwaar aantekenen en in beroep gaan bij de rechter.

Er is niet voor gekozen om bij het niet opvolgen van de aanwijzing of het bevel aan de Ministers de mogelijkheid te bieden om een bestuurlijke boete (afdeling 5.4 van de Awb) op te leggen. De mogelijkheid tot het opleggen van een last onder dwangsom of een last onder bestuursdwang wordt voldoende geacht voor de handhaving van de wet in Caribisch Nederland.