Nr. 7 NOTA VAN WIJZIGING

1. De rechter kan bij de echtscheidingsbeschikking of bij latere uitspraak aan de echtgenoot die niet voldoende inkomsten tot zijn levensonderhoud heeft, noch zich in redelijkheid kan verwerven, op diens verzoek ten laste van de andere echtgenoot een uitkering tot levensonderhoud toekennen, met inachtneming van het bij of krachtens de artikelen 156a en 156b bepaalde.

2. De rechter kan op verzoek van een van de echtgenoten de uitkering toekennen onder de vaststelling van voorwaarden en van een termijn. Deze vaststelling kan niet tot gevolg hebben dat de uitkering later eindigt dan op grond van de toepasselijke termijn, bedoeld in artikel 157.

3. Bij algemene maatregel van bestuur worden regels gesteld met betrekking tot de berekening van de hoogte van de uitkering tot levensonderhoud, bedoeld in het eerste lid.

4. Op verzoek van een van de echtgenoten wordt de uitkering, bedoeld in het eerste lid, op een ander bedrag bepaald, indien deze uitkering, gelet op de behoefte van de tot onderhoud gerechtigde echtgenoot of de draagkracht van de tot uitkering verplichte echtgenoot naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet van de verzoeker kan worden gevergd.

1. De behoefte, bedoeld in artikel 397, wordt bepaald aan de hand van de bij elkaar opgetelde inkomens, bedoeld in artikel 400a, eerste lid, van de echtgenoten en het door ieder van hen te dragen deel in de kosten van verzorging en opvoeding van hun minderjarige kinderen en van levensonderhoud en studie van hun meerderjarige kinderen, die de leeftijd van eenentwintig jaren niet hebben bereikt, direct voorafgaand aan het tijdstip van indiening van het verzoek tot echtscheiding.

2. Bij algemene maatregel van bestuur worden regels gesteld met betrekking tot de bepaling van de behoefte.

1. De draagkracht, bedoeld in artikel 397, wordt bepaald aan de hand van het inkomen van ieder van de echtgenoten, bedoeld in artikel 400a, ten tijde van het indienen van het verzoek tot vaststelling of tot wijziging van een uitkering tot levensonderhoud of ten tijde van het sluiten van een overeenkomst tot vaststelling of tot wijziging van deze uitkering.

2. Bij algemene maatregel van bestuur worden regels gesteld met betrekking tot de bepaling van de draagkracht.

1. Indien de rechter geen termijn heeft vastgesteld, eindigt de verplichting tot het verstrekken van levensonderhoud van rechtswege na het verstrijken van een termijn die gelijk is aan de helft van de duur van het huwelijk met een maximum van vijf jaren.

2. Indien de duur van het huwelijk langer is dan vijftien jaren en op het tijdstip van indiening van het verzoek tot echtscheiding de leeftijd van de echtgenoot die recht heeft op een uitkering tot levensonderhoud, ten hoogste tien jaren lager is dan de leeftijd, bedoeld in artikel 7a van de Algemene Ouderdomswet, eindigt de verplichting tot het verstrekken van levensonderhoud, in afwijking van het eerste lid, niet eerder dan op het tijdstip, waarop die echtgenoot deze leeftijd heeft bereikt.

3. In afwijking van het eerste en tweede lid eindigt de verplichting tot het verstrekken van levensonderhoud niet eerder dan op het tijdstip waarop de kinderen van de echtgenoten de leeftijd van twaalf jaren hebben bereikt.

4. In afwijking van het eerste tot en met het derde lid eindigt de verplichting tot het verstrekken van levensonderhoud van rechtswege op het tijdstip waarop de tot uitkering verplichte echtgenoot de leeftijd, bedoeld in artikel 7a van de Algemene Ouderdomswet, heeft bereikt.

5. De in het eerste lid bedoelde termijn vangt aan op de datum van inschrijving van de echtscheidingsbeschikking in de registers van de burgerlijke stand.

6. Indien de beëindiging van de uitkering ten gevolge van het verstrijken van de in het eerste tot en met vierde lid bedoelde termijn van zo ingrijpende aard is dat ongewijzigde handhaving hiervan naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet kan worden gevergd van degene die recht heeft op die uitkering, stelt de rechter op diens verzoek alsnog een verlenging van deze termijn vast. Het verzoek daartoe wordt ingediend voordat drie maanden sinds de beëindiging van de uitkering zijn verstreken. De rechter bepaalt in de uitspraak op dit verzoek of een verlenging van de termijn al dan niet mogelijk is.

1. Een verplichting van een gewezen echtgenoot om uit hoofde van echtscheiding levensonderhoud te verschaffen aan de wederpartij, eindigt wanneer deze opnieuw in het huwelijk treedt dan wel een geregistreerd partnerschap aangaat dan wel is gaan samenleven met een ander als waren zij gehuwd of als hadden zij hun partnerschap laten registreren.

2. De verplichting bedoeld in het eerste lid herleeft indien de tot onderhoud gerechtigde gewezen echtgenoot voor de aanvang van de samenleving de wederpartij schriftelijk in kennis stelt van het voornemen te gaan samenleven, onder mededeling van het tijdstip waarop de samenleving zal aanvangen, en de samenleving binnen een periode van zes maanden eindigt.

3. Voor de berekening van de periode van zes maanden worden meerdere perioden van samenleving met dezelfde partner samengeteld.

4. Indien de verplichting herleeft blijft de op grond van artikel 157 geldende termijn van toepassing.

1°. Het eerste lid komt te luiden:

1. Bij algemene maatregel van bestuur worden regels gesteld met betrekking tot de berekening van de hoogte van de uitkering tot levensonderhoud, bedoeld in artikel 156, eerste lid. De hoogte van de uitkering kan verschillen naar gelang het inkomen van de echtgenoten, bedoeld in artikel 400a, en het door ieder van hen te dragen deel in de kosten van verzorging en opvoeding van hun minderjarige kinderen en van levensonderhoud en studie en bijkomende kosten van studie van hun meerderjarige kinderen, die de leeftijd van drieëntwintig jaren niet hebben bereikt.

2°. Er wordt een lid toegevoegd, luidende:

3. Op de berekening van het inkomen op grond van dit artikel is artikel 400a, negende lid, niet van toepassing.

b. Aan artikel 156b wordt een lid toegevoegd, luidende:

3. Op de berekening van het inkomen op grond van dit artikel is artikel 400a, negende lid, niet van toepassing.

1. Het eerste lid komt te luiden:

1. Het inkomen op basis waarvan een uitkering tot levensonderhoud wordt vastgesteld, bestaat uit de inkomsten waarop in het kalenderjaar waarop die vaststelling betrekking heeft recht bestaat.

4. Het achtste lid, onder a, komt te luiden:

a. overheidsbijdragen die direct verband houden met specifieke lasten, met uitzondering van het basiskinderbijslagbedrag op grond van de Algemene Kinderbijslagwet en de aanspraak op grond van de Wet op het kindgebonden budget;.

Initiatiefnemers hebben in het oorspronkelijke wetsvoorstel de grondslag voor de partneralimentatie gewijzigd in compensatie voor de gedurende het huwelijk als gevolg van de tijdens het huwelijk gemaakte keuzes ontstane verlies aan verdiencapaciteit. De Afdeling advisering adviseert echter de berekeningssystematiek op basis van verdiencapaciteit te heroverwegen omdat dit tot schrijnende situaties kan leiden.

Na heroverweging hebben initiatiefnemers besloten het advies te volgen en de huidige grondslag van voortdurende solidariteit c.q. lotsverbondenheid te handhaven. Beëindiging van het huwelijk betekent niet dat de zorgplicht die de echtgenoten jegens elkaar hebben op basis van de artikelen 81 en 84 ophoudt te bestaan. Daarnaast is in deze nota van wijziging in artikel 156, eerste lid, het huidige eerste lid van artikel 157 (toekennen uitkering tot levensonderhoud) opgenomen. Verder worden de bestaande begrippen «behoefte» en «draagkracht» gespecificeerd in de artikelen 156a en 156b.

Voor de definitie van «behoefte» wordt aangesloten bij de in de rechtspraktijk veelvuldig gehanteerde «Hofformule». Handhaving van de welstand voor het verbreken van het huwelijk is hierin het uitgangspunt. De grondslag in deze berekening is derhalve het totale netto gezinsinkomen voor echtscheiding. De berekeningsmethode is overeenkomstig de richtlijnen van de Expertgroep Alimentatienormen.

Op grond van het oorspronkelijke wetsvoorstel is de hoogte van de partneralimentatie in principe niet te wijzigen. De enige mogelijkheid die het oorspronkelijke wetsvoorstel biedt om de bijdrage te wijzigen, is als partijen dat overeenkomen of als er in rechte een beroep wordt gedaan op de hardheidsclausule. Dit laatste geldt ook voor een in huwelijkse voorwaarden of overeenkomst opgenomen afspraak tot het niet wijzigen van de afgesproken partneralimentatie.

De Afdeling advisering merkt op dat het slechts in bijzondere omstandigheden mogelijk zal zijn van de voorgestelde berekeningssystematiek af te wijken. De toelichting zou onvoldoende duidelijk maken in welke gevallen een beroep op de wijzigingsgronden zou moeten worden gehonoreerd. Het is volgens de Afdeling onduidelijk of beoogd wordt bij de huidige jurisprudentie aan te sluiten. Om die reden adviseert de Afdeling advisering de toelichting te verduidelijken en het voorstel zo nodig aan te passen.

Initiatiefnemers hebben er na dit advies voor gekozen de wijzigingen in de artikelen 158 en 159 (over termijnen) en de inhoudelijke wijziging van artikel 401 uit het wetsvoorstel te schrappen. De overige wijzigingen in artikel 401 zijn slechts nog van tekstuele aard. Door deze aanpassingen wordt aansluiting gevonden bij de reeds bestaande jurisprudentie over dit onderwerp.

Initiatiefnemers hebben er in eerste instantie voor gekozen de alimentatieplicht te laten doorlopen als de alimentatiegerechtigde opnieuw zou trouwen. Immers, bij de grondslag van verlies van verdiencapaciteit past een dergelijke keuze. De rechtvaardiging hiervoor zou zijn dat de partneralimentatie ziet op compensatie voor verlies van verdiencapaciteit ontstaan door keuzes tijdens het huwelijk. De komst van een nieuwe partner, ook als daardoor het welstandsniveau van de ontvangende partner stijgt, doet niet af aan de betalingsverplichting. De gevolgen van de gemaakte keuzes tijdens het huwelijk, verdisconteerd in de achterstand op de arbeidsmarkt, zijn er immers nog steeds.

De Afdeling advisering vindt dit onwenselijk, omdat er dan sprake zou zijn van een dubbele onderhoudsplicht waarvoor geen maatschappelijk draagvlak lijkt te bestaan.

Nu de huidige grondslag van de partneralimentatie (draagkracht en behoefte) wordt gehandhaafd, past het doorlopen van de alimentatieplicht zoals voorgesteld niet meer. Om die reden hebben initiatiefnemers het advies van de Afdeling advisering overgenomen en laten zij artikel 160 (einde alimentatieplicht bij huwelijk/samenwoning) niet meer vervallen. Dit artikel wordt wel aangevuld met een drietal bepalingen.

In vervolg op de beslissing om de partneralimentatieplicht te laten vervallen bij een nieuw huwelijk, hebben initiatiefnemers besloten om met deze nota van wijziging de mogelijkheid te creëren dat een alimentatiegerechtigde kan gaan samenwonen zonder dat de partneralimentatieplicht direct definitief vervalt. In artikel 160, tweede lid, is daarom nu opgenomen dat de met ingang van de samenwoning geëindigde partneralimentatieplicht herleeft indien de periode van samenleving binnen 6 maanden eindigt, mits de alimentatiegerechtigde de alimentatieplichtige meldt dat hij/zij gaat samenwonen en met ingang van welke datum.

Deze toevoeging aan artikel 160 wordt in mediation al veelvuldig overeengekomen. In de praktijk heeft dit tot gevolg dat de drempel om te gaan samenwonen wordt verlaagd omdat dit geen definitief verlies van het recht op partneralimentatie hoeft te betekenen. Daartegenover staat dat de bewijslast op de alimentatiegerechtigde komt te liggen; om het recht op de alimentatie te doen herleven moet de alimentatiegerechtigde het voornemen om te gaan samenwonen immers zelf melden bij de alimentatieplichtige. Niet alleen voor de ex-echtgenoten, maar ook in de onderlinge verhouding naar de kinderen kan dit een positieve uitwerking hebben.

Initiatiefnemers hebben in het oorspronkelijke wetsvoorstel de indexering van partneralimentatie uitgesloten. Dit zou voorzien in een prikkel om gaandeweg aan het arbeidsproces deel te nemen of de arbeidsduur te verhogen. Tevens sluit uitsluiting aan bij de nieuwe grondslag voor partneralimentatie en het eenmalig vaststellen van de hieruit op het moment van echtscheiding voortvloeiende verplichting.

De Afdeling advisering adviseert echter de uitsluiting van de indexering te heroverwegen. De Afdeling advisering geeft als reden dat de indexering in het algemeen is bedoeld om een uitkering jaarlijks automatisch aan te passen aan de stijgende prijzen.

Na heroverweging hebben de initiatiefnemers besloten de indexering van de partneralimentatie te handhaven. Om die reden wordt niet langer een negende lid aan artikel 402a toegevoegd (artikel I, onderdeel Q, van het wetsvoorstel).

Initiatiefnemers hebben bij het oorspronkelijke wetsvoorstel de contractsvrijheid als uitgangspunt genomen. Partijen zouden dus de mogelijkheid hebben om bij huwelijkse voorwaarden het verschuldigd zijn van partneralimentatie uit te sluiten of afspraken te maken over de hoogte of duur daarvan. De wettelijke regeling die initiatiefnemers nastreven, zou dan slechts van toepassing zijn indien partijen geen andersluidende afspraken hebben gemaakt.

Wat betreft dit punt heeft de Afdeling advisering gewezen op het feit dat het alimentatierecht er ook is om de zwakkere partij in het huwelijk te beschermen. Ook hebben de Afdeling advisering, de Vereniging van familierecht advocaten en scheidingsmediators (vFAS) en de Raad voor de Rechtspraak kritiek geuit op het punt van contractsvrijheid.

Initiatiefnemers hebben om die reden de adviezen gevolgd en het voorstel in die zin aangepast dat in de wet geregelde nietigheid van een beding tot uitsluiting van partneralimentatie (artikel 400, tweede lid) gehandhaafd blijft.

In onderdeel C wordt artikel 156 opnieuw vastgesteld.

Het eerste lid bepaalt dat op verzoek van de alimentatiegerechtigde echtgenoot de rechter de uitkering tot levensonderhoud vaststelt. Dit kan bij de echtscheidingsbeschikking of bij een latere uitspraak. De rechter dient de hoogte van de partneralimentatie vast te stellen met inachtneming van het bepaalde in de artikelen 156a en 156b en de regels gesteld in de algemene maatregel van bestuur, bedoeld in de artikelen 156a en 156b.

Het tweede lid is ontleend aan het huidige artikel 157, derde lid. De uitkering kan worden toegekend onder vaststelling van voorwaarden en van een termijn. Stelt de rechter op verzoek van een van de echtgenoten een termijn vast, dan mag deze de op grond van artikel 157, eerste tot en met vierde lid, toepasselijke termijn niet overschrijden (zie onderdeel E). Zo mag na een kinderloos huwelijk van zes jaren de rechter, desverzocht, geen langere termijn vaststellen. Op grond van artikel 157 is de wettelijke termijn in dat geval drie jaren (helft van de duur van het huwelijk met een maximum van vijf jaren).

Het derde lid bepaalt dat met betrekking tot de berekening van de hoogte van de partneralimentatie regels worden gesteld bij algemene maatregel van bestuur.

Het vierde lid voorziet in een hardheidsclausule met betrekking tot het met inachtneming van de artikelen 156a en 156b en de op de artikelen 156a en 156b gebaseerde algemene maatregel van bestuur, vastgestelde alimentatiebedrag. De rechter kan op verzoek van een van de echtgenoten het resultaat van deze berekening aanpassen als handhaving daarvan naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet van de verzoeker gevergd kan worden. Voor deze aanpassing dient de verzoekende partij (de alimentatiegerechtigde of -plichtige) bijzondere omstandigheden aan te voeren en te bewijzen. Mogelijke voorbeelden zouden kunnen zijn extra zorgbehoefte wegens een handicap of ziekte waarvan de redelijkheid dicteert dat deze last niet volledig op de ontvangende partner kan rusten dan wel dat deze ten laste moet worden gebracht van de draagkracht van de onderhoudsplichtige.

In onderdeel D worden de artikelen 156a en 156b opnieuw vastgesteld.

Het eerste lid van artikel 156a bepaalt dat de behoefte aan partneralimentatie wordt bepaald aan de hand van de bij elkaar opgetelde inkomens, bedoeld in artikel 400a, eerste lid, van de echtgenoten en het door ieder van hen te dragen deel in de kosten van verzorging en opvoeding van hun minderjarige kinderen en van levensonderhoud en studie van hun meerderjarige kinderen, die de leeftijd van eenentwintig jaren niet hebben bereikt, direct voorafgaand aan het tijdstip van indiening van het verzoek tot echtscheiding.

Het tweede lid van artikel 156a bepaalt dat met betrekking tot de berekening van de behoefte aan partneralimentatie regels worden gesteld bij algemene maatregel van bestuur.

Het eerste lid van artikel 156b bepaalt dat de draagkracht wordt bepaald aan de hand van het inkomen van ieder van de echtgenoten, bedoeld in artikel 400a, ten tijde van het indienen van het verzoek tot vaststelling of tot wijziging van een uitkering tot levensonderhoud of ten tijde van het sluiten van een overeenkomst tot vaststelling of tot wijziging van deze uitkering.

Het tweede lid van artikel 156b bepaalt dat met betrekking tot de berekening van de draagkracht ten behoeve van de partneralimentatie regels worden gesteld bij algemene maatregel van bestuur.

In onderdeel G wordt onderdeel I, en daarin artikel 160, opnieuw vastgesteld. Hierdoor komt artikel 160 niet langer te vervallen, maar wordt dit gewijzigd.

De wijzigingen in het eerste lid zijn van technische aard. Aan dit artikel worden drie leden toegevoegd. Met deze nieuwe leden wordt de mogelijkheid gecreëerd dat een alimentatiegerechtigde kan gaan samenwonen zonder dat de partneralimentatieplicht direct definitief vervalt.

Conform het tweede lid herleeft de partneralimentatieplicht indien de alimentatiegerechtigde gaat samenwonen maar de periode van samenleving binnen 6 maanden eindigt.

In het derde lid is geregeld dat twee of meer perioden van samenleving met dezelfde persoon gelden als één periode van samenleving.

In het vierde lid is geregeld dat de looptijd van de partneralimentatieplicht ongewijzigd blijft als de partneralimentatieplicht herleeft. De looptijd wordt niet verlengd met de periode van samenleven waarin geen alimentatie is ontvangen.