Nr. 6 VERSLAG

Alvorens concreet op het voorliggende voorstel in te gaan, leggen deze leden de initiatiefnemers de vraag voor of zij een specifieke wetgevingsstrategie voor ogen hebben met onderhavig voorstel en zo ja, welke. Het lijkt er namelijk op dat de initiatiefnemers de gedachterichting parlementair te willen peilen, derhalve eerst willen weten of er voldoende draagvlak is de partneralimentatie te herzien. Wat voorligt is namelijk geen volledig uitgewerkt voorstel, slechts een voorzet.

Hoe legitiem of begrijpelijk de beweegredenen van de initiatiefnemers op dit punt ook moge zijn, het voorliggende is in de ogen van voornoemde leden nog niet voldragen c.q. voldoende uitgewerkt om inhoudelijk te kunnen beoordelen. De hoofdoorzaak lijkt eenvoudig aan te wijzen. De initiatiefnemers hebben niet gereageerd, en daarmee ook hun voorstel niet verbeterd, naar aanleiding van de tientallen terechte vragen, suggesties en opmerkingen van de onder meer de Raad voor de rechtspraak (Rvdr), de Raad voor Rechtsbijstand (RvR), de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (NVvR), het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen (LBIO) en de Vereniging van Familierecht Advocaten Scheidingsmediators (VFas). Ook de reactie van initiatiefnemers op het lijvige advies van de Afdeling advisering van de Raad van State (hierna: de Afdeling), stelt zeer teleur. Argumentatie om de daarin gedane suggesties niet over te nemen, ontbreekt. Het niveau van de beantwoording van initiatiefnemers beperkt zich tot eventuele wijzigingen die zij later in het parlementaire proces mogelijk wel doen.

Het maakt de beoordeling en bespreking van het voorstel er voor alle betrokken partijen in de ogen van de CDA-fractie niet eenvoudiger op. Deze leden zien zich dan ook genoodzaakt om de vele vragen waarin zij zich in de adviezen herkennen, bijvoorbeeld omtrent de rechtvaardiging en vaststelling van het verdienmodel (juist ook voor diegenen die zelfstandig werken en/of geen langdurig dienstverband hebben), de reikwijdte van de hardheidsclausule, de aangehaalde voorbeelden, waarin ogenschijnlijk onterecht geen partneralimentatie hoeft te worden betaald, de positie van oudere partners die moeite hebben om aan een baan te komen, de beoogde prikkel met betrekking tot de arbeidsmarkt, het vervallen van de alimentatie bij een nieuw huwelijk, eenvoudigweg opnieuw te stellen in de hoop dat deze vragen nu wel naar behoren beantwoord worden.

Laat wel gezegd zijn dat de leden van de CDA-fractie de initiatiefnemers steunen in hun voornemen om de duur van de partneralimentatie in te korten. Zij herkennen de maatschappelijke opvatting dat de lange duur thans niet als passend wordt ervaren en gewezen partners niet aanspoort weer deel te nemen aan het arbeidsproces. Of de partneralimentatie langs voorliggend voorstel ook simpeler en eerlijker wordt, valt echter nog te bezien, zo is gebleken uit de diverse bij het wetsvoorstel ingediende adviezen. Deze leden komen daar nog op terug.

Voornoemde leden distantiëren zich expliciet van de koppeling die in het wetsvoorstel wordt gemaakt met de door initiatiefnemers bejubelde wet die een einde maakt aan de gemeenschap van goederen als standaarduitgangspunt bij het sluiten van het huwelijk. Evenals bij dat voorstel wordt in het onderhavige voorstel een visie op het huwelijk zichtbaar bij de initiatiefnemers die verre af staat van de opvattingen van deze leden. Door de Afdeling is reeds treffend beschreven dat de alimentatie door dit voorstel het karakter krijgt van een vergoeding voor gederfde verdiencapaciteit en daardoor de vraag rijst (en kan worden beantwoord) of daarmee ook het karakter van het huwelijk als instituut verandert. Is de betekenis van het huwelijk als instituut nog dat echtgenoten hun lot aan elkaar verbinden ook na beëindiging van het huwelijk, of gaat het veeleer om een contract voor onbepaalde tijd dat door ieder van de echtgenoten kan worden opgezegd? Het is veelzeggend dat de initiatiefnemers op één enkele verwijzing na, geen enkele keer refereren in hun voorstel aan artikel 1:81 van het Burgerlijk Wetboek (BW). Daarin staat opgetekend dat echtgenoten elkander getrouwheid, hulp en bijstand verschuldigd zijn en zij elkander verplicht zijn het nodige te verschaffen. Welke betekenis ontlenen de initiatiefnemers hieraan en kunnen zij de wetsgeschiedenis- en ratio achter dit artikel beschrijven?

De leden van de D66-fractie merken op dat de omslag van een behoefte-gestuurde partneralimentatie naar een op verlies aan verdiencapaciteit ten gevolge van het huwelijk een grote verandering zal zijn. Vrezen de initiatiefnemers op dat vlak maatschappelijk onbegrepen uitkomsten? Zo nee, waarom niet en hoe wordt dat precies ondervangen? De theoretische verdiencapaciteit hoeft immers niet altijd te stroken met de daadwerkelijke mogelijkheden om binnen enkele jaren na de echtscheiding een dergelijk inkomen te verwerven. In welke mate bestaat er voor de rechter ruimte om alle omstandigheden in acht nemende dergelijke uitzonderingen mee te nemen, teneinde een als rechtvaardig beschouwd vonnis te leveren? Zou het in dergelijke gevallen mogelijk zijn toch in enige vorm de behoefte mee te nemen in de vaststelling van de alimentatieverplichting?

Voornoemde leden krijgen geregeld vragen van mensen die zich afvragen wat het wetsvoorstel voor hen betekent als ze zouden scheiden. Zouden de initiatiefnemers voor enkele standaard- of voorbeeldsituaties concreet kunnen schetsen hoe lang de partneralimentatie maximaal duurt en hoeveel eerlijker en simpeler de hoogte en berekeningswijze van de partneralimentatie is? Daarbij begrijpen deze leden dat de initiatiefnemers niet over de uiteindelijke algemene maatregel van bestuur (Amvb) gaan, maar wellicht kan daarbij de voorbeeld-Amvb die aan het voorstel gehecht is, gebruikt worden. In dat kader vragen de aan het woord zijnde leden zich af welke knelpunten kunnen ontstaan als gevolg van het gebruik van een forfaitaire verdiencapaciteit gebaseerd op opleidingsniveau. Hoe kan binnen een dergelijk stelsel uiting gegeven worden aan het stimuleren van persoonlijke groei en ontwikkeling?

De leden van de D66-fractie constateren dat het initiatiefvoorstel een emancipatoire gedachte kent. De vrouw moet in haar eigen levensonderhoud kunnen voorzien. Om dat te bereiken is de afgelopen jaren al veel beleid geweest om zorg en betaalde arbeid niet volgens traditionele patronen te laten verlopen, maar beide partners daarin naar vrije keus een evenredig en gelijkwaardig aandeel in te laten nemen. De aan het woord zijnde leden vragen hoe de initiatiefnemers die ontwikkeling, inclusief nieuwe voorstellen al drie maanden betaald vaderschapsverlof, duiden en hoe die ontwikkeling en dit wetsvoorstel elkaar wederzijds kunnen versterken in het doorbreken van genderpatronen en het bieden aan gelijke kansen voor man en vrouw.

De leden van de SP-fractie merken op dat de liberale opvatting over contractsvrijheid flink in dit wetsvoorstel verweven is. Deze leden willen graag van de initiatiefnemers weten of zij erkennen dat een van de redenen dat er wetten zijn, het beschermen van zwakkere partijen is. Het is toch zo dat niet iedereen gelijkwaardig kan optreden in onderhandelingen en er daarom heel veel wetsartikelen zijn die verbieden dat bepaalde zaken worden afgesproken, zelfs al hebben beide partijen hun handtekening eronder gezet? Ten tweede kennen contracten rondom een relatie of huwelijk een extra moeilijkheid. Ze worden vaak gesloten in een geheel andere levensfase dan de situatie waarin de scheiding plaatsvindt. Na het sluiten van huwelijkse voorwaarden leven echtelieden regelmatig zonder dat zij zich bewust zijn van deze voorwaarden en komen zij deze niet na. In het geval volledige contractsvrijheid de norm wordt kan er bijvoorbeeld worden afgesproken dat er geen recht op partneralimentatie ontstaat, waarna een van beide echtelieden toch stopt met werken om voor de kinderen te zorgen, zich onbewust van alle financiële en praktische gevolgen. Zijn de initiatiefnemers van mening dat de wet geen enkele mate van bescherming tegen deze ondoordachte keuzes hoeft te bieden? Staan de initiatiefnemers daarnaast voor dat in het geval van het genoemde voorbeeld er dan weer nieuwe huwelijkse voorwaarden zouden worden opgesteld? Werkt dat niet in een te grote mate juridiserend?

De initiatiefnemers gaan ervanuit dat het notariaat, de advocatuur en scheidingsmediators- en experts zullen adviseren bij het wijzigen van huwelijkse voorwaarden maar in de fase voor echtscheiding wordt daarvoor geen toevoeging verleend. De leden van de SP-fractie vrezen dat dit als gevolg zal hebben dat de minder vermogende partijen zich niet goed zullen laten adviseren waardoor zij geen goede huwelijkse voorwaarden zullen opstellen terwijl de meer vermogende partijen dit wel zullen doen. Graag krijgen zij een reactie op deze zorg.

Ten derde vinden de leden van de SP-fractie het schrappen van artikel 1:160 BW een bevreemdend voorstel in het licht van de doelstelling om de partneralimentatie eerlijker te maken. Door het schrappen van dit artikel zal voortaan een hertrouwde persoon immers de facto tweemaal alimentatie ontvangen. Eenmaal in het kader van de onderhoudsplicht van de nieuwe partner en de tweede maal van de ex-partner in de vorm van het compenseren van het verlies in verdiencapaciteit. Hoewel de grondslagen waarop de twee vormen van alimentatie berusten verschillen zal dit begrijpelijkerwijs erg onterecht aanvoelen. Ook nu klagen veel mensen dat zij partneralimentatie betalen aan hun ex-partners die inmiddels samenwonen maar middels fraude artikel 1:160 BW buiten beschouwing weten te laten. Een verandering van grondslag zal aan dat gevoel van oneerlijkheid niet veel veranderen, aanpak van misbruik en fraude wel. De aan het woord zijnde leden vernemen graag de visie van de initiatiefnemers op dit geconstateerde probleem. Op welke wijze denken zij dat het schrappen van artikel 1:160 BW bijdraagt aan het eerlijker maken van het stelsel van partneralimentatie en erkennen zij dat de sleutel niet in het schrappen van het artikel ligt maar in het aanpakken van fraude?

De leden van de SP-fractie merken op dat uit de Emancipatiemonitor 2014 blijkt dat betaalde en onbetaalde arbeid tussen mannen en vrouwen veelal volgens traditionele rolpatronen wordt verdeeld.2 Slechts 53% van de vrouwen is economisch zelfstandig terwijl dit 73% van de mannen betreft.3 Vrouwen zijn weliswaar meer gaan werken, maar het gaat niet snel.4 Bij vier op de vijf echtscheidingen is geen sprake van co-ouderschap.5 Hoewel al geruime tijd op co-ouderschap is ingezet en ook voornoemde leden dit steunen, is dit nog ver van de realiteit. Niet iedereen wil of kan terug naar de arbeidsmarkt.

Want zelfs als iemand dat wel wil is het de vraag of dat kan. In het gehele wetsvoorstel worden verschillende maatregelen genomen om te prikkelen tot deelname aan de arbeidsmarkt, alsof dat alles is wat nodig is om aan het werk te komen. Zo waren er half 2016 521.000 werklozen, en 2.011.000 mensen die meer zouden willen en kunnen werken maar het niet voor elkaar krijgen meer werk te vinden. Er waren 463.000 personen met een bijstandsuitkering.6 Vooral voor 50-plussers is het lastig werk te vinden, maar liefst 135.000 50-plussers zitten een jaar of langer zonder werk.7 200.000 50-plussers zoeken een baan en het landelijke «Actieplan 50pluswerkt» lijkt vooralsnog onvoldoende vruchten af te werpen.8 Mensen die gaan scheiden zullen niet onregelmatig wat ouder zijn en met een gat in het curriculum vitae lijkt er voor hen meer nodig te zijn dan prikkels om een plekje op de arbeidsmarkt te kunnen veroveren tussen de duizenden anderen die dat ook proberen. Graag vernemen deze leden op welke manier hier rekening mee is gehouden door de initiatiefnemers.

De leden van de CDA-fractie uiten ook hun zorgen als het gaat om het punt hoe om te gaan met de situatie dat een van partijen reeds voor aanvang van het huwelijk arbeidsongeschikt is. Is het dan redelijk om uit te gaan van de verdiencapaciteit zoals deze in de tabellen is opgenomen? De tabel, die in de Amvb is opgenomen ter vaststelling van de verdiencapaciteit, vermeldt inkomensbedragen. Gaat het hier om netto- of brutobedragen en is een expliciete vermelding hiervan (bruto of netto) dan niet gewenst? Graag ontvangen deze leden hierop een reactie. En hoe zit het met de bijdragen die de draagkrachtberekening vermeldt, zijn die netto of bruto?

Vervolgens moet er op grond van artikel 156 een vergelijking worden gemaakt tussen het bedrag van de verdiencapaciteit met het (alimentatie)inkomen bedoeld in artikel 400a. Om te komen tot een vergelijking moet de bruto verdiencapaciteit eerst netto gemaakt worden. De Amvb vermeldt hier niets over. Kunnen de initiatiefnemers dit toelichten?

Hoe kijken initiatiefnemers aan tegen de suggestie van de Rvdr om de termijn voor het indienen van het verzoek om partneralimentatie te verlengen? Hoe reëel is het volgens de initiatiefnemers dat als een onderhoudsgerechtigde een tijd lang probeert om aan het werk te komen en dit nog niet lukt binnen een jaar, hij/zij gedwongen wordt voor het eind van dat jaar een verzoek in te dienen? Delen zij de opvatting dat een te korte termijn zoals nu voorzien ertoe kan leiden dat zekerheidshalve verzoeken zullen worden ingediend om de termijn te redden, terwijl die verzoeken uiteindelijk onnodig blijken achteraf? En delen initiatiefnemers dat dit laatste juist zorgt voor een toename in plaats van de beoogde afname van het aantal gerechtelijke procedures?

1.

Een vrouw (HBO-opleiding) werkt minder dan vijf jaar op HBO-niveau op het moment van sluiting van het huwelijk. Het echtpaar krijgt twee kinderen die op het moment van scheiding ouder zijn dan 12 jaar. Ten tijde van de scheiding werkt de vrouw 20 uren per week en verdient daarmee € 1.500 per maand. Overeenkomstig het voorgestelde artikel 1:156 lid 1 onder a BW is haar verdiencapaciteit 20/40 * 2.900 (uit de tabel afkomstige verdiencapaciteit) = € 1.450. Deze vrouw heeft na een 15-jarig huwelijk geen recht op partneralimentatie, omdat ze door het huwelijk geen verlies aan verdiencapaciteit zou hebben. Ze zou wel een recht op partneralimentatie hebben als haar kinderen jonger dan 12 jaar zouden zijn. Immers, dan gaat haar fictieve verdiencapaciteit overeenkomstig artikel 1:156, lid 1, onder b, naar € 2.900 en heeft zij een verlies aan verdiencapaciteit van € 1.400.

2.

Een vrouw (na VMBO geen vervolgopleiding) huwt een man die 4 keer modaal verdient. Zij heeft 9 jaar werkervaring wanneer ze huwen. Ze krijgen 2 kinderen die bij de scheiding jonger zijn dan 12 jaar. Mevrouw weet gedurende het huwelijk promotie te maken tot projectmedewerker en werkt 28 uur per week. Zij verdient daarmee € 1.400. Op basis van de tabel is haar verdiencapaciteit € 1.300 (geen afgeronde MBO/HBO/WO, 2 kinderen jonger dan 12 jaar).25 Omdat haar werkelijke inkomsten bij de echtscheiding hoger zijn dan haar verdiencapaciteit, heeft zij geen recht op partneralimentatie ondanks het feit dat er twee kinderen jonger dan 12 jaar deel uitmaken van het gezin.

3.

Een vrouw was bij de aanvang van het huwelijk leerling-verpleegkundige. Zij stopt met werk en opleiding bij het eerste kind en heeft bij het einde van het huwelijk een 20-urige baan met een inkomen van € 750 bruto per maand. Haar verdiencapaciteit wordt ingeschaald op het laagste niveau: MBO met minder dan 5 jaar ervaring, dus € 1.300 bruto bij een fulltime baan, pro rato naar de huidige arbeidsduur € 650 maand. Haar alimentatie-inkomen is hoger dan haar verdiencapaciteit, dus zij heeft geen enkele aanspraak op partneralimentatie. Maar wat is haar werkelijke verlies aan verdiencapaciteit? De leerling-verpleegkundige zou geen arts zijn geworden als zij niet voor de kinderen was gaan zorgen, maar zou wel haar diploma hebben behaald en zich misschien verder hebben gespecialiseerd tot anesthesieverpleegkundige. Volgens de tabel had zij dan nu bij een fulltime baan een inkomen gehad van € 3.550. Tevens blijft buiten beschouwing dat haar echtgenoot mede dankzij haar zorgtaken wel carrière heeft kunnen maken en dat zijn inkomen tijdens het huwelijk is toegenomen van € 1.800 bij de aanvang naar wellicht € 4.000 bij het einde.

Graag vernemen voornoemde leden een reactie op elke van de drie voorbeelden. Wat vinden zij hier zelf van? In dat kader vinden deze leden het vreemd dat de initiatiefnemers hier niet eerder op gereageerd hebben maar van mening zijn dat het aan de regering is om, om na inwerkingtreding van onderhavig wetsvoorstel, de forfaitaire bedragen in de bijbehorende tabellen vast te stellen. Zij zijn het toch zelf die dit voorstel hebben ingediend?

Delen initiatiefnemers de stellingname van de Afdeling en VFas dat deze voorbeelden duidelijk maken dat het voorstel tot gevolg heeft dat ook in reguliere situaties vaak geen recht op partneralimentatie zal bestaan? Delen zij de conclusie dat er tal van situaties zijn waarin deze verdiencapaciteit na verloop van tijd niet meer overeenkomstig de werkelijkheid is en dus niet als grondslag mag dienen voor de berekening?

De leden van de SP-fractie merken op dat de doelstelling om de duur van de partneralimentatie korter te maken onmiskenbaar wordt bereikt met dit wetsvoorstel. Dat is volgens hun ook nodig. Te vaak wordt er een bijna standaard termijn van twaalf jaar partneralimentatie opgelegd waarbij de berekeningen ondoorzichtig zijn, er veel geprocedeerd wordt, tussentijds wijzigen heel lastig is en het rechterlijk oordeel als oneerlijk wordt gevoeld. De oplossing ligt echter volgens deze leden niet in het verkorten van de partneralimentatie, maar in het bieden van maatwerk. Ook een meerderheid van de Nederlandse bevolking is voor maatwerk.9 Dat wordt met dit wetsvoorstel sterk bemoeilijkt. Partneralimentatie voor een duur van langer dan vijf jaar wordt in principe onmogelijk, tenzij een beroep op de hardheidsclausule slaagt. Zou het niet veel beter zijn ervoor te zorgen dat de huidige maximumtermijn ook wordt gezien als een maximumtermijn in plaats van een standaardtermijn, dan dit maximum helemaal onmogelijk te maken?

Ook de termijn voor het aanvragen van partneralimentatie wordt kort. Ex-partners krijgen slechts een jaar de tijd om een aanvraag in te dienen. De aan het woord zijnde leden vernemen ten eerste graag waarom deze niet-ontvankelijkheidsbepaling niet expliciet in de wetstekst is opgenomen. Dat zou de rechtszekerheid ten goede komen. Daarnaast begrijpen deze leden dat er behoefte is aan duidelijkheid op korte termijn. Zij vrezen tegelijkertijd dat deze korte termijn averechts kan werken, temeer in deze tijd van tijdelijke contracten. Iemand met een tijdelijk contract van een half jaar zal wellicht voor de zekerheid toch maar vast een aanvraag tot partneralimentatie doen terwijl hij met een langere aanvraagstermijn eerder geneigd zou zijn af te wachten of het contract verlengd wordt. Iemand die een tijdelijk contract krijg aangeboden zal dit mogelijk zelfs afwijzen om zo aanspraak op partneralimentatie te kunnen maken. Dit lijkt voornoemde leden aldus een perverse prikkel voor hetgeen initiatiefnemers willen bereiken en ze vernemen graag hun visie hierop.

De leden van de SP-fractie merken op dat de Afdeling daarnaast waarschuwt voor de effecten die dit wetsvoorstel mogelijk zal hebben op de publieke middelen. De korte duur van de partneralimentatie en de realiteit dat niet iedereen in staat zal zijn om binnen vijf jaar een nieuwe baan te vinden, zal leiden tot een toename van het aantal mensen dat noodgedwongen een beroep moet doen op de bijstand. Zijn de initiatiefnemers zich daarvan bewust en op welke manier zien zij mogelijkheden deze toenemende druk op de publieke middelen zoveel mogelijk te minimaliseren zonder aan het bestaansminimum te tornen?

Het moge duidelijk zijn dat er bij deze leden nog een heel aantal vragen leven. Tegelijkertijd complimenteren zij de initiatiefnemers nogmaals dat zij dit probleem hebben opgepakt. Voornoemde leden erkennen dat er een probleem is met betrekking tot de partneralimentatie en dit een oplossing behoeft. Eerlijker, simpeler en korter is daarbij een mooi uitgangspunt.

Zoals aangegeven steunen de leden van de CDA-fractie op zichzelf genomen een verkorting van de duur van de partneralimentatie. Zij sluiten zich echter aan bij het standpunt van de Rvdr dat de rechten van de (huidige) ouderen onvoldoende gewaarborgd zijn. Bij huwelijken van vijftien jaar of langer en bij een leeftijd van de alimentatiegerechtigde van ouder dan 55 (vanaf 2018 vanaf 56 en vanaf 2021 57 jaar) loopt ingevolge artikel 157, tweede lid, de alimentatieduur door tot de AOW. Is de leeftijd van 55 niet veel te hoog? Delen de initiatiefnemers de waarneming dat veel vrouwen die 20 tot 30 jaar getrouwd zijn en altijd voor de kinderen hebben gezorgd een beperkte verdiencapaciteit hebben omdat het echt nog een traditioneel huwelijk was? Is de getrokken grens in dat kader niet te arbitrair, welk verschil zit er tussen een vrouw van 41, 48 en 53 in dat opzicht?

In dat kader heeft ook de NVvR een aantal interessante opmerkingen gemaakt, waarop deze leden een reactie van de initiatiefnemers vragen. De NVvR stelt dat ondanks veranderde maatschappelijke rolverdelingen, tal van huwelijken in het recente verleden niet aansluiten bij de voorgestelde wijzigingen. Hoe realistisch is het in dat kader dat iemand die zoals wordt aangegeven, dertig jaar niet heeft gewerkt, nog een plek vindt op de arbeidsmarkt? Graag vernemen deze leden daarop een reactie.

Op dit punt vragen voornoemde leden de initiatiefnemers ook toe te lichten hoe zij beogen met dit voorstel meer mensen aan het werk gaan krijgen. De prikkel is in het voorstel is duidelijk, maar kunnen initiatiefnemers ook onderbouwen en staven met onderzoek dat dit leidt tot meer mensen die aan het werk gaan na een echtscheiding? Of zijn het louter verwachtingen? Is het in dat kader niet illustratief dat de initiatiefnemers hebben aangegeven dat er een risico bestaat dat het beroep op de bijstand zou kunnen toenemen ten opzichte van de huidige situatie? Kunnen de initiatiefnemers dat nader toelichten?

Ook vragen de aan het woord zijnde leden een reactie op het in de consultaties genoemde voorbeeld van een vrouw van 56 jaar die met veel moeite een tijdelijke baan vindt na een langdurig huwelijk met een traditionele rolverdeling. Daardoor kan zij in haar eigen inkomen voorzien. Haar contract wordt na anderhalf jaar niet verlengd. Op grond van het voorstel zou zij door de termijn geen aanspraak meer kunnen maken op partneralimentatie. Een vermoedelijk gevolg van deze termijn is dat de vrouw die tijdelijke baan maar liever weigert. Wat is hierop de reactie van initiatiefnemers?

Voorts willen de leden van de PvdA-fractie graag weten of na het berekenen van de huwelijksgerelateerde vermindering van de verdiencapaciteit en de daarna verder vast te stellen hoogte van de partneralimentatie op grond van de draagkrachtvergelijking volgens de initiatiefnemers voldoende partneralimentatie wordt betaald. Wat als de verdeling van de zorgtaken niet gelijk is? Wat als een van beide ouders weigert de zorg van de kinderen op zich te nemen? Dit betekent dat de verzorgende ouder minder kan werken. Hoe wordt daar in het initiatiefwetsvoorstel rekening mee gehouden? Is daar ook compensatie voor mogelijk in de vorm voor partneralimentatie als gevolg van verliescapaciteit?

Ook vragen voornoemde leden hoe wordt gewaarborgd dat de partner die alimentatie verschuldigd is niet via schijnconstructies de verschuldigde alimentatie ontduikt. Hoe zit het bijvoorbeeld in de situatie dat de partner die alimentatie verschuldigd is uit zijn of haar eigen bedrijf minder salaris aan zich- of haarzelf uitkeert en zo minder alimentatie verschuldigd is? Hoe wordt voorkomen dat door bijvoorbeeld het eigenaarschap van een onderneming bij de nieuwe partner te leggen de verschuldigde alimentatie wordt ontdoken?

De aan het woord zijnde leden ontvangen graag van de initiatiefnemers een nadere toelichting waarom zij van mening zijn dat het niet-indexeren voorkomt dat bij het einde van de betaling van partneralimentatie opeens een nieuwe situatie ontstaat en voldoende voorziet in een prikkel om gaandeweg aan het arbeidsproces deel te nemen en/of het aantal gewerkte uren op te voeren. Zijn er situaties voorstelbaar waarin het niet-indexeren van de partneralimentatie onwenselijke gevolgen kan hebben? Zo ja, hoe wordt dit opgelost?

De leden van de SP-fractie merken op dat het tweede doel van de initiatiefnemers is dat het berekenen van de partneralimentatie simpeler wordt, zodat mensen dit zelf kunnen doen. Op die manier zouden zij meer inzicht krijgen in hoe dit is berekend en daarom ook meer vrede met de uitkomst hebben. Deze leden hebben daar een aantal vragen over. Het doet hun vreemd aan dat alleen als er de zorg is voor een kind jonger dan twaalf jaar er mogelijk recht ontstaat op partneralimentatie. Als de kinderen ouder zijn worden de ouders geacht terug te keren naar de arbeidsmarkt. Beoogt dit wetsvoorstel voor ouders te bepalen dat zij met kinderen ouder dan twaalf jaar niet meer thuis mogen blijven om fulltime voor ze te zorgen?

Het komt regelmatig voor dat een van beide ouders fulltime thuisblijft om voor de kinderen te zorgen, zelfs als zij ouder zijn dan twaalf jaar. Hoe zal er in dat geval worden omgegaan met hun terugkeer naar de arbeidsmarkt in geval van een echtscheiding? Achten de initiatiefnemers het redelijk om te verwachten dat zij van de een op de andere dag op eigen benen kunnen staan? Hoe staan de initiatiefnemers tegenover het, voor een kortere duur, mogelijk maken van partneralimentatie in deze gevallen?

Voornoemde leden merken op dat de berekeningen zullen uitgaan van de verdiencapaciteit. De verdiencapaciteit zal volgens de initiatiefnemers forfaitair worden vastgesteld op basis van slechts vier categorieën. Hoogopgeleid of laagopgeleid, meer of minder dan vijf jaar ervaring. Menen de initiatiefnemers werkelijk dat slechts die twee indicatoren bepalend moeten zijn voor wat de verdiencapaciteit is? Is het werkelijk de bedoeling dat niet wordt meegenomen wat de persoon heeft gestudeerd, wat voor ervaring en wat voor kansen hij heeft? Een hoogopgeleide docent Latijn zal immers niet zelden minder verdienen dan een laagopgeleide stukadoor. Het is de aan het woord zijnde leden daarnaast niet duidelijk of van netto of bruto bedragen wordt uitgegaan en of deze bedragen regelmatig zullen worden aangepast. De initiatiefnemers stellen voor aan te sluiten bij de verdiencapaciteit zoals die was voor het aangaan van het huwelijk. Zou het niet veel logischer, simpeler, en eerlijker zijn om aan te sluiten bij de reële verdiencapaciteit ten tijde van het beëindigen van het huwelijk?

Ook is duidelijk dat de verdiencapaciteit voor ondernemers, zzp’ers en vrijwel iedereen die niet in loondienst is, lastiger te berekenen zal zijn. Wordt uitgegaan van de winstuitkeringen of het vermogen, wordt dan voldoende rekening gehouden met de aanwezigheid van overige betalingsverplichtingen en de hoeveelheid liquide middelen? Er is gekozen voor een referentieperiode van twee voorafgaande jaren en voornoemde leden vragen of hiermee voldoende zeker wordt gesteld dat een bestendige inkomenslijn zichtbaar wordt. Thans is een periode van drie jaar gebruikelijk. Deze leden vernemen graag waarom hiervan afgeweken wordt.

Daarnaast zijn er een aantal uitzonderingen op de simpele berekening die de berekening toch weer wat minder simpel maken. Zo is er de limitering na een langdurig huwelijk, maar slechts voor zover de alimentatiegerechtigde ten hoogste tien jaar jonger is dan de AOW-leeftijd op het tijdstip van de scheiding. De Afdeling heeft hiertoe een voorbeeld aangevoerd waarop ook de leden van de SP-fractie graag een reactie zouden willen. Na een langdurig huwelijk waarin de vrouw voornamelijk zorgtaken verricht en de man betaalde arbeid, wordt de echtscheiding uitgesproken. De vrouw is dan 50 jaar. Zij heeft dan in beginsel recht op vijf jaar partneralimentatie, totdat zij 55 jaar is. Zoals reeds gewezen is het voor ouderen zeer lastig om weer aan het werk te komen en deze leden vernemen dan ook graag of de initiatiefnemers bereid zijn deze limitering uit te breiden naar bijvoorbeeld de IAOW-leeftijd van 50 jaar.

De aan het woord zijnde leden merken op dat er geen indexering meer zal plaatsvinden. Hoewel indexering bedoeld is de koopkracht op peil te houden lijkt het de initiatiefnemers in het kader van simplificeren goed de indexering te schrappen. Dit komt neer op een lichte afbouwregeling, iets dat vervolgens volgens de initiatiefnemers ook weer prikkelt tot deelname aan de arbeidsmarkt. De bezwaren van deze leden zijn reeds uiteengezet maar op dit specifieke punt willen zij ook vragen of de initiatiefnemers het met hen eens zijn dat het schrappen van de indexering teneinde een afbouwregeling in te bouwen oneigenlijk gebruik van dit middel is. Voornoemde leden staan niet per definitie negatief tegenover een afbouwregeling maar zijn van mening dat als een afbouwregeling gewenst is er een afbouwregeling ingebouwd dient te worden in plaats van de indexering hiervoor te gebruiken. Waarom hebben de initiatiefnemers ervoor gekozen het op deze manier te doen?

Afkoop ineens wordt mogelijk gemaakt en kan aan de rechter worden verzocht. De leden van de SP-fractie verzoeken een wat uitgebreidere toelichting van de gang van zaken. Wanneer zal dit worden toegekend? Is het mogelijk dat een van de partners ineens een hele grote som op zijn rekening krijgt op verzoek van slechts de ander? Hoe zal het fiscaal met deze afkoopsom geregeld worden?

Ten slotte is het voor de inzichtelijkheid van belang dat berekeningen aan het rechterlijk vonnis worden aangehecht. De oude wens van deze leden is wel verdisconteerd in het initiatiefwetsvoorstel betreffende kinderalimentatie (Kamerstuk 34 154) maar niet in het voorliggende wetsvoorstel. Waarom niet?

Voornoemde leden maken zich zorgen over de positie van zzp’ers en andere ondernemers die moeilijkheden ondervinden bij het vaststellen van het inkomen van het voorafgaande jaar (en soms zelfs nog het jaar daaraan voorafgaand) omdat zij uitstel bij de Belastingdienst hebben gevraagd voor het indienen van hun aangiften en dergelijke. Met de Rvdr vragen deze leden of de keuze voor een referentieperiode van (slechts) twee voorafgaande kalenderjaren afdoende is voor de praktische beoordeling en of hiermee voldoende wordt zeker gesteld dat een bestendige inkomenslijn zichtbaar wordt. Kunnen de initiatiefnemers op deze zorgen reageren?

Ook leggen zij de vraag voor in hoeverre beter met prognoses gewerkt kan worden en of de bedoeling inderdaad is dat dit onderdeel uitmaakt van gebruikmaking van de hardheidsclausule.

De leden van de CDA-fractie vragen een reactie van de initiatiefnemers op de opmerking van de Rvdr of de genoemde zinsnede in artikel 156b, vierde lid, wel correct is met hoog op de beoogde afwijking die dit artikel mogelijk maakt.

Ook verzoeken zij op dit punt de vragen van de VFas over de forfaitaire woonlasten en niet-verwijtbare schulden te beantwoorden.