Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING

De richtlijn 2003/98/EG van het Europees parlement en de Raad van de Europese Unie van 17 november 2003 inzake hergebruik van overheidsinformatie (hierna: de richtlijn) is op 22 december 2005 in de Wet openbaarheid van bestuur geïmplementeerd.

Op 26 juni 2013 is richtlijn 2013/37/EU van het Europees parlement en de Raad tot wijziging van Richtlijn 2003/98/EG inzake het hergebruik van overheidsinformatie (hierna: de wijzigingsrichtlijn) vastgesteld. De wijzigingsrichtlijn dient uiterlijk op 18 juli 2015 in nationale wetgeving te zijn omgezet. Onderhavig wetsvoorstel behelst uitsluitend de implementatie van de wijzigingsrichtlijn en er worden geen aanvullende nationale maatregelen in geregeld.

Thans wordt voorgesteld om de regels inzake het hergebruik van overheidsinformatie in een afzonderlijke wet onder te brengen. Hiermee wordt gehoor gegeven aan het advies van de Afdeling advisering van de Raad van State. De in 2005 in hoofdstuk V-A van de Wet openbaarheid van bestuur opgenomen bepalingen komen daarmee te vervallen en worden in dit wetsvoorstel opgenomen, samen met de wijzigingen die uit de wijzigingsrichtlijn voortvloeien. In verband met de wijzigingsrichtlijn worden voorts de Kadasterwet, de Wegenverkeerswet 1994 en de Handelsregisterwet 1997 gewijzigd in verband met een bijzondere regeling van vergoedingen voor hergebruik. Om de bijzondere positie van archieven te implementeren wordt daarnaast de Archiefwet 1995 op enkele punten aangepast.

De wijzigingsrichtlijn brengt een viertal belangrijke wijzigingen in de richtlijn aan:

• 1. De reikwijdte van de richtlijn is uitgebreid naar archieven, musea en bibliotheken (waaronder ook universiteitsbibliotheken) wegens het grote potentieel dat de verzamelingen van cultureel erfgoed en de daarmee samenhangende metagegevens in zich dragen. Wel krijgen deze instellingen vanwege hun bijzondere karakter op onderdelen een enigszins afwijkende positie.

• 2. De keuzevrijheid om hergebruik al dan niet toe te staan, vervalt. Een verzoek om hergebruik moet worden ingewilligd, tenzij sprake is van één van de limitatief omschreven uitzonderingen. Musea, bibliotheken en archieven hebben daarnaast de bevoegdheid een verzoek af te wijzen als het informatie betreft waarvan zij over de auteursrechten beschikken.

• 3. Indien instellingen vergoedingen vragen voor het beschikbaar stellen van informatie voor hergebruik, geldt hiervoor een maximum. De tarieven voor de verstrekking van informatie voor hergebruik mogen niet meer bedragen dan de kosten voor verstrekking, reproductie en verspreiding van de informatie; de marginale kosten. Op dit uitgangspunt bestaan enkele uitzonderingen. Zo mogen organisaties die voor een groot gedeelte kostendekkend moeten werkeneen hoger tarief dan de marginale kosten in rekening brengen. In Nederland gaat deze uitzonderingspositie thans gelden voor het Kadaster, de Dienst Wegverkeer (RDW) en de Kamer van Koophandel. Een toelichting op de uitzonderingspositie voor deze organisaties is te vinden in paragraaf 5 (Tarieven). Ook musea, archieven en bibliotheken mogen een hoger tarief in rekening brengen, omdat zij voor hun voortbestaan (deels) afhankelijk zijn van deze inkomsten. Alle gehanteerde tarieven dienen op voorhand kenbaar te worden gemaakt. Ook moet inzage worden gegeven in de factoren waarmee bij de totstandkoming van de berekening van de tarieven rekening is gehouden. Op verzoek moeten organisaties ook inzichtelijk kunnen maken hoe het tarief van een specifiek verzoek om hergebruik is berekend. Overigens staat het instellingen vrij om lagere of helemaal geen vergoedingen de vragen.4

• 4. Instellingen kunnen niet langer volstaan met het langs elektronische weg beschikbaar stellen van de informatie maar hebben een inspanningsverplichting om de informatie in een open en machineleesbaar formaat aan te bieden en gebruik te maken van open standaarden.

In de paragrafen 2 tot en met 4 zullen deze wijzigingen nader worden toegelicht.

De Aw kent geen bepalingen die het mogelijk maken een exclusief recht te verlenen voor hergebruik. Artikel 14 Aw staat daar ook aan in de weg vanwege de bevoegdheid van een ieder tot raadpleging en gebruik. Dit betekent dat voor archieven geen gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheid om exclusiviteitsregelingen voor de digitalisering van culturele collecties toe te staan.

Op grond van artikel 17 Aw worden archiefbescheiden voor raadpleging en gebruik aan de verzoeker beschikbaar gesteld, met inachtneming van de aan de openbaarheid gestelde beperkingen. Op grond van die beperkingen kan aan een verzoeker raadpleging en gebruik worden geweigerd.

Raadpleging kan ook worden geweigerd als de toestand van de archiefbescheiden zich daartegen verzet of als zij niet veilig aan de verzoeker kunnen worden toevertrouwd (artikel 17, tweede lid Aw). In het eerste geval gaat het om de materiële staat van de archiefbescheiden. Vrijwel altijd wordt in die gevallen een – al dan niet digitale- reproductie ter beschikking gesteld. Een gehele of gedeeltelijke weigering van raadpleging en gebruik is een besluit in de zin van de Algemene wet bestuursrecht, waartegen bezwaar en beroep kan worden aangetekend. Daarmee voldoet de Aw aan de wijzigingsrichtlijn als het gaat om de rechtsmiddelen.

Voor de duidelijkheid en volledigheid wordt in deze toelichting steeds gesproken over musea, bibliotheken en archieven, omdat de uitbreiding van de reikwijdte en het toepasselijke bijzondere regime voor alle drie de instellingen geldt. In de bepalingen in dit wetsvoorstel is slechts sprake van musea en bibliotheken en ook alleen deze twee instellingen worden hierin gedefinieerd. Waar het de archieven betreft wordt dit in de Aw geregeld.

In tegenstelling tot de huidige hergebruikregeling gaat de wijzigingsrichtlijn uit van een verplichting om openbare overheidsinformatie voor hergebruik beschikbaar te stellen indien daarom wordt verzocht. Waar het al dan niet toestemming verlenen voor het gebruik van de informatie tot dusverre een discretionaire bevoegdheid was, is dat thans niet meer het geval. Artikel 3, vijfde lid, van het wetsvoorstel verplicht tot het honoreren van een verzoek om hergebruik tenzij zich een uitzonderingsgrond uit artikel 2, eerste lid, voordoet. De gewijzigde richtlijn is niet van toepassing, indien het informatie betreft die niet openbaar is gemaakt op grond van de Wob of een andere wet. Ook wordt een verzoek om hergebruik afgewezen als de auteursrechten op het gevraagde materiaal niet bij de instelling berusten waar het verzoek aan is gericht, maar bij een derde of bij verschillende derden. Daarnaast zijn er enkele onderwerpen uitgezonderd van het toepassingsbereik van de gewijzigde richtlijn, te weten de publieke omroepen, informatie die berust bij onderwijs- of onderzoeksinstellingen en informatie berustend bij andere culturele instellingen dan musea, bibliotheken of archieven. Gedeelten van documenten die alleen logo’s, wapens of insignes bevatten hoeven ook niet voor hergebruik ter beschikking te worden gesteld. In de meeste gevallen verzet het auteursrecht zich tegen het hergebruik van dergelijke beeldmerken en daarnaast dient mogelijk misleidend gebruik van logo’s en beeldmerken te worden voorkomen. Tenslotte is rekening gehouden met de situatie waarin indien informatie voor hergebruik ter beschikking zou worden gesteld dit een onrechtmatige verwerking van persoonsgegevens zou opleveren. Sommige documenten met persoonsgegevens zijn immers wel openbaar, de zogenaamde openbare registers, maar de volledige registers worden niet voor hergebruik beschikbaar gesteld omdat hergebruik onverenigbaar is met het doel waarvoor de persoonsgegevens in deze openbare registers zijn verzameld.6

Musea, bibliotheken en archieven hebben bovendien de bevoegdheid een verzoek om hergebruik af te wijzen als wordt verzocht om hergebruik van materiaal waarvan de intellectuele eigendomsrechten bij deze instellingen berusten.

De eerste uitzondering geldt voor instellingen die verplicht zijn inkomsten te genereren om een aanzienlijk deel van de kosten van de uitoefening van hun publieke taken te dekken. De totale inkomsten van de instellingen die voor deze uitzonderingspositie in aanmerking komen mogen niet hoger zijn dan de kosten van de verzameling, productie, vermenigvuldiging en verspreiding, vermeerderd met een redelijk rendement op investeringen. Van belang ook hier is dat de kosten direct aan de te verstrekken informatie zijn gekoppeld. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om overhead- en personeelskosten, helpdeskkosten, beheer, ontwikkeling van een database en kosten voor de infrastructuur. Bovendien dienen de betreffende instellingen hierover transparant te zijn en bij de berekening van de kosten objectieve, transparante en controleerbare criteria in acht te nemen.

Bij sommige van deze instellingen geldt dat zij naast de tarieven die zij bij de gebruikers in rekening mogen brengen ook een bijdrage krijgen van de (centrale) overheid of uit registraties of inschrijvingen voor de uitvoering van de publieke taak. Bij andere instellingen geldt dat zij volledig zelf voor de inkomsten moeten zorgen. Wanneer sprake is van een bijdrage van de centrale overheid (belastinggeld) of bijdragen uit bijvoorbeeld registratie of inschrijvingen dan mogen deze niet worden meegerekend in het tarief dat voor hergebruik in rekening wordt gebracht. Het tarief moet worden berekend op basis van de netto kosten die door de instelling worden gemaakt bij de productie, verzameling en verspreiding van de informatie. Dit volgt uit het principe dat voor de beschikbaarstelling van informatie die reeds uit publieke middelen is bekostigd geen tarief in rekening mag worden gebracht.

Om te bepalen welke instellingen voor een dergelijke uitzonderingspositie in aanmerking komen moet worden bepaald of er bij beoogde instellingen sprake is van een verplichting om inkomsten te genereren om «een aanzienlijk deel» van de kosten van de uitoefening van hun publieke taken te dekken. De wijzigingsrichtlijn, noch de overwegingen bij de wijzigingsrichtlijn geven invulling aan het begrip «aanzienlijk deel». Daar de situatie per lidstaat verschilt, wordt de afweging wanneer sprake is van een aanzienlijk deel van de inkomsten van een instelling, overgelaten aan de lidstaten. Er is in dit wetsvoorstel voor gekozen om per organisatie een afweging te maken, waarin wordt bezien of alternatieve dekking kan worden gevonden voor de inkomstenderving die optreedt wanneer de tarieven voor verstrekking zouden worden verlaagd. Bij alternatieve dekking kan worden gedacht aan centrale financiering of aan een geringe ophoging van registratietarieven. Voor mogelijke toekomstige gevallen dient een zelfde zorgvuldige afweging te worden gemaakt waarbij het uitgangspunt is dat het aantal uitzonderingen tot een minimum wordt beperkt. Overeenkomstig overweging 22 bij de wijzigingsrichtlijn zal de praktijk dat een instelling voldoet aan de criteria om voor de uitzonderingspositie in aanmerking te komen, regelmatig worden getoetst, onder eindverantwoordelijkheid van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

In Nederland zullen thans drie instellingen worden aangewezen voor deze uitzondering omdat zij kostendekkend moeten werken: Het Kadaster, de Dienst Wegverkeer (RDW) en de Kamer van Koophandel. De reden om deze instellingen uit te zonderen is erin gelegen dat zij de eigen bedrijfsvoering voor een groot gedeelte uit de inkomsten uit het verstrekken van de door hen geproduceerde informatie moeten financieren. Indien deze bron van inkomsten zou worden verminderd, betekent dat een inkomstenderving die niet op een andere wijze kan worden gedragen. Bij het geheel wegvallen van tariefinkomsten zou het gaan om de volgende substantiële bedragen: 25 miljoen euro bij het Kadaster (verstrekking van niet persoonlijke gegevens), 6 miljoen euro bij de Dienst Wegverkeer en 45 miljoen euro voor de Kamer van Koophandel. Dit zou neerkomen op een totaal bedrag van 76 miljoen euro.

De uitzonderingspositie is opgenomen in het derde lid van artikel 9 van het wetsvoorstel. Overeenkomstig artikel 6, tweede lid, onderdeel a, van de wijzigingsrichtlijn is vastgelegd dat kan worden afgeweken van het gewone kostenregime. Daarnaast is in dat artikel bepaald dat een uitzonderingspositie bij wet moet zijn vastgelegd. Dit betekent dat in de instellingswetten die het betreft moet zijn vastgelegd dat het derde lid van artikel 9 van de wet hergebruik van overheidsinformatie van toepassing is. Onderhavig wetsvoorstel voorziet hierin door in de Kadasterwet, de Wegenverkeerswet 1994 en de Handelsregisterwet 2007 op te nemen dat van het algemene uitgangspunt omtrent de marginale kosten wordt afgeweken, en dat artikel 9, derde lid, van de Wet hergebruik van overheidsinformatie van toepassing is. Daarnaast is in artikel 9, derde lid, van het wetsvoorstel neergelegd dat de berekening van de kosten die deze instellingen in rekening brengen op objectieve, transparante en controleerbare wijze geschiedt. Dit volgt uit artikel 6, derde lid, van de wijzigingsrichtlijn. Hoe de tarieven zijn opgebouwd en hoe invulling is gegeven aan de criteria moet tot uitdrukking komen in een tarievenbesluit of- regeling, van de betreffende instelling. Deze besluiten of regelingen, en wijzigingen ervan, moeten worden gepubliceerd op een voor ieder kenbare wijze. Zodoende wordt recht gedaan aan de tariferingsystematiek van elke instelling afzonderlijk. De uitgezonderde instellingen dienen bij het vaststellen van de criteria de richtsnoeren in acht te nemen die de Europese Commissie op 24 juli 2014 hieromtrent heeft vastgesteld. Uit deze richtsnoeren blijkt onder andere dat de berekening van de tarieven zou kunnen worden gebaseerd op kosten die betrekking hebben op een kwantificeerbare reeks documenten (bijvoorbeeld een database); zijn gezuiverd voor inkomsten die tijdens de productie of verzameling zijn gegenereerd; elk jaar worden beoordeeld en aangepast, en zijn vermeerderd met een redelijk rendement op de investering.10

De wijzigingsrichtlijn voorziet in een tweede uitzondering voor de beschikbaarstelling van bepaalde documenten die een instelling verplicht is te genereren en waarbij een aanzienlijk deel van de kosten die gemaakt worden voor het vervaardigen van deze documenten door eigen inkomsten moet worden gedekt. Hiervoor regelt onderhavig wetsvoorstel niets, omdat een dergelijke situatie zich in Nederland momenteel niet voordoet.

De derde uitzondering van de wijzigingsrichtlijn geldt voor musea, bibliotheken en archieven. Ten aanzien van deze instellingen bepaalt de richtlijn dat de totale inkomsten uit het verstrekken en het verlenen van toestemming voor hergebruik van documenten de kosten van de verzameling, productie, vermenigvuldiging, verspreiding, conservering en vereffening van rechten, vermeerderd met een redelijk rendement op investeringen niet mogen overstijgen. Hiermee worden deze instellingen in staat gesteld om naast subsidies eigen inkomsten te blijven verwerven. Het berekenen van de kosten van conservering houdt mede in het doorberekenen voor opslag van gegevens en het duurzaam vindbaar en bruikbaar maken van documenten. De vereffening van rechten ziet op de tijd en capaciteit die het kost om de rechthebbende in de zin van het auteursrecht te vinden en om deze rechten overgedragen te krijgen.

De uitzonderingspositie is voor musea en bibliotheken opgenomen in het tweede lid van artikel 9 van het wetsvoorstel. Voor archieven is ervoor gekozen dat alleen marginale kosten in rekening mogen worden gebracht. Het is niet wenselijk dat in de Archiefwet 1995 de mogelijkheid wordt geopend de kosten van (her)gebruik van archiefbescheiden te relateren aan de productie, vermenigvuldiging, verspreiding, conservering en vereffening van rechten, vermeerderd met een redelijk rendement op investeringen. Ook bij archiefbewaarplaatsen in de zin van de Archiefwet 1995 gaat het namelijk om hergebruik van archiefbescheiden die door de publieke sector met publieke middelen reeds zijn geproduceerd of ontvangen in het kader van de uitvoering van de publieke taak. Voor de archieven geldt artikel 19 van de Archiefwet 1995, waarin het eerste en het vierde lid van artikel 9 van toepassing worden verklaard (artikel 11, onderdeel C, van het wetsvoorstel).

Het begrip redelijk rendement op investeringen wordt in de wijzigingsrichtlijn niet nader toegelicht. Ook is er geen vast percentage te geven dat voor alle onder de richtlijn vallende instellingen hetzelfde is. Er kan in zijn algemeenheid echter wel het volgende over worden opgemerkt. Het gaat om een percentage dat bovenop de kosten komt die de met een publieke taak belaste instelling in rekening mag brengen. Met dit bedrag moet de investering worden terugverdiend, waarbij rekening wordt gehouden met de gemaakte winst. Bij commerciële spelers op een vergelijkbare markt zou bij het percentage van de winst rekening worden gehouden met de mate van het bedrijfsrisico. Hiervan is bij openbare overheidsinformatie geen sprake, aangezien het om een publieke taak gaat. Een «redelijk» rendement zou daarom net iets boven de gangbare kapitaalkosten, maar ruim onder het gemiddelde rendement van commerciële spelers moeten liggen. Aangezien de kosten van kapitaal gerelateerd zijn aan de rentevoeten van kredietinstellingen (die gebaseerd zijn op de vaste rentevoeten van de Europese Centrale Bank op grote herfinancieringoperaties), kan er niet vanuit worden gegaan dat «redelijk rendement op investeringen» meer dan 5% van de vaste rente van de ECB bedraagt.11

Wat bibliotheken en musea betreft en gezien hun specifieke kenmerken, kan bij de berekening van een redelijk rendement op de investering worden gekeken naar de prijzen die de particuliere sector rekent voor het hergebruik van identieke of soortgelijke documenten.12

Zoals hierboven omschreven is het niet de bedoeling dat informatie wordt gecreëerd, bewerkt of opgeslagen specifiek met hergebruik als doel, of dat significante waarde aan de gegevens wordt toegevoegd alvorens verstrekking plaatsvindt. Het principe dat er geen aanspraak kan worden gemaakt op bewerkingen van informatie die niet nodig zijn voor de uitvoering van de publieke taak blijft ongewijzigd. Marginale bewerkingen die er enkel op zien de informatie bruikbaar te maken, zoals het anonimiseren van gegevens, houdt geen bewerking in die erop is gericht significante waarde aan de gegevens toe te voegen.

Het onderscheid tussen bewerkte en onbewerkte gegevens is ook relevant voor de toepassing van de gedragsregels voor de overheid die zijn opgenomen in de gewijzigde Mededingingswet (Wet van 24 maart 2011 tot wijziging van de Mededingingswet ter invoering van regels inzake ondernemingen die deel uitmaken van een publiekrechtelijke rechtspersoon of die hiermee zijn verbonden (aanpassing Mededingingswet ter invoering van gedragsregels voor de overheid).14 Ingevolge die wet moet de overheid bij een economische activiteit in de zin van die wet ten minste de integrale kosten in rekening brengen (artikel 25i, eerste lid, Mededingingswet). Het gebruik van gegevens die zijn verkregen in het kader van de uitoefening van de publieke taak, bekostigd met publieke middelen levert immers een oneigenlijk concurrentievoordeel op, waardoor het gelijke speelveld tussen marktpartijen kan worden verstoord. Om het hergebruikbeleid niet in de weg te staan is in artikel 25i, tweede lid, van de Mededingingswet onder meer een uitzondering gemaakt voor de verstrekking van gegevens die een bestuursorgaan in het kader van de uitoefening van zijn publiekrechtelijke bevoegdheden heeft verkregen of van een uit deze gegevens samengesteld gegevensbestand. Indien een met een publieke taak belaste instelling de gegevens voorafgaand aan de verstrekking gaat bewerken, zonder dat die bewerking in het kader van de publiekrechtelijke taak noodzakelijk is, is niet langer sprake van beschikbaarstelling voor hergebruik en geldt ook niet langer de hiervoor bedoelde uitzondering van de Mededingingswet. Er is dan in beginsel sprake van een economische activiteit (er wordt waarde toegevoegd aan de te verstrekken gegevens die ook door een derde kan geschieden), en waarvoor de met een publieke taak belaste instelling de integrale kosten in rekening moet brengen.

In artikel 8 van de richtlijn is vastgelegd dat het hanteren van voorwaarden, zo nodig door middel van een licentie, is toegestaan, mits hierdoor het hergebruik en de mededinging niet nodeloos worden beperkt. Deze voorwaarde, die in 2005 slechts in de memorie van toelichting bij het implementatiewetsvoorstel was verwoord, wordt nu omgezet in artikel 6, tweede lid, van het wetsvoorstel.

Overheidsorganen blijken thans veelvuldig gebruik te maken van gebruiksvoorwaarden en voorbehouden. In sommige gevallen is het maken van voorwaarden of van een voorbehoud min of meer een automatisme, waardoor de afweging die eraan ten grondslag hoort te liggen niet altijd helder is.

Indien een voorbehoud is gemaakt, is verdere openbaarmaking en verspreiding niet zonder meer toegestaan. De (potentiële) hergebruiker zal dan in contact moeten treden met de rechthebbende instelling, die vervolgens gebruiksvoorwaarden kenbaar kan maken. De voorwaarden hebben vaak betrekking op copyright, bronvermelding, ongewijzigde overname, beperking tot niet-commercieel gebruik en het uitsluiten van aansprakelijkheid. Verschillende instellingen kunnen verschillende gebruiksvoorwaarden stellen. Voor marktpartijen leiden deze verschillende voorwaarden tot onduidelijkheid over de status van informatie en de vraag of hergebruik mogelijk is. Bovendien kunnen de administratieve lasten voor hergebruikers erdoor toenemen. Dit is een onwenselijke situatie die het hergebruik van overheidsinformatie niet bevordert. Bovendien is deze situatie niet in overeenstemming met de doelstelling van de richtlijn dat eventuele voorwaarden het hergebruik niet nodeloos mogen beperken. De term «nodeloos beperken» betekent dat aan de toestemming tot hergebruik te verbinden voorwaarden een proportionaliteitstoets moeten kunnen doorstaan.

De Europese Commissie heeft in overweging 26 bij de wijzigingsrichtlijn aangegeven dat het stellen van voorwaarden zo weinig mogelijk beperkingen van het hergebruik tot gevolg zou moeten hebben. Een voorbeeld van een te rechtvaardigen voorwaarde is de verplichting van bronvermelding.15 Voor het stellen van de voorwaarde van bronvermelding geldt dat dit door sommige organisaties als wenselijk wordt beschouwd, zodat een ieder kan nagaan waar de informatie vandaan komt die aan het ontwikkelde product ten grondslag ligt. Andere organisaties zien juist af van bronvermelding om niet met willekeurige eindproducten van hergebruik geassocieerd te worden. Ook bij het hanteren van bronvermelding als voorwaarde is het uitgangspunt dat dit eerder de uitzondering dan de regel moet zijn.

Een andere voorwaarde die in bepaalde gevallen gerechtvaardigd kan zijn is dat hergebruik alleen is toegestaan voor niet-commercieel gebruik. Gedacht kan worden aan het hergebruik van film- en fotomateriaal gemaakt in opdracht van de rijksoverheid, zoals portretten van leden van het koninklijk huis. De rijksoverheid is de eindgebruiker van het fotomateriaal en de auteursrechten zijn volledig overgedragen. Deze auteursrechtelijke fotomaterialen zijn exclusief voor de overheid gemaakt en lenen zich niet voor commerciële exploitatie.

Gebruiksvoorwaarden die in geen geval wenselijk zijn hebben bijvoorbeeld betrekking op de wijze waarop de verstrekte informatie mag worden gebruikt, zoals: een beperking van de hoeveelheid bevragingen die kunnen worden gedaan, de schaal waarop hergebruik mag plaatsvinden, de tijd die hergebruikers hebben om documenten te gebruiken, het beperken van het gebruik tot alleen eigen gebruik of de registratie van de hergebruiker voorafgaand aan het verstrekken van gegevens.

Indien de drie uitgezonderde instellingen die kostendekkend werken (Kadaster, RDW en Kamer van Koophandel) licentievoorwaarden aan het hergebruik willen verbinden, waarborgen zij dat deze voorwaarden het hergebruik en de mededinging niet «nodeloos beperken». Bij deze beoordeling worden ook de overwegingen betrokken die tot de uitzonderingsposities hebben geleid.

Het stellen van voorwaarden is vaak ingegeven vanuit auteursrechtelijk perspectief. Op democratische basisinformatie, zoals wetten en regels, bestaat geen auteursrecht (artikel 11 Auteurswet), wat betekent dat deze informatie voor hergebruik beschikbaar is. Voor alle overige documenten waarvan de overheid wel de auteursrechten heeft, geldt ook dat zij herbruikbaar zijn, maar dat de overheid een voorbehoud kan maken (artikel 15b Auteurswet).

Een dergelijk voorbehoud kan betekenen dat hierdoor bepaalde soorten hergebruik kunnen worden beperkt, maar ook dat hergebruik (van delen van documenten) in bepaalde gevallen helemaal niet is toegestaan. In de wijzigingsrichtlijn is nu in artikel 1, tweede lid, onderdeel c ter, expliciet vastgelegd dat beeldmerken (logo’s en huisstijl), wapens en insignes niet mogen worden hergebruikt. Ook kan het hergebruik van biljetten en munten (geld) en identiteitsdocumenten niet of slechts onder strikte voorwaarden worden toegestaan. Hergebruik van dergelijke documenten zou namelijk kunnen leiden tot mogelijk strafbare feiten zoals vervalsing of misleiding.

Bij hergebruik zitten de kosten niet in de informatieverzameling. Het gaat immers om het verstrekken van openbare informatie die al is verzameld in het kader van de uitvoering van een publieke taak; de kosten voor productie zijn al betaald uit de publieke middelen. Er bestaat, zoals gezegd, geen verplichting om informatie te produceren of te verzamelen alleen met hergebruik tot doel. Het kan echter niet worden uitgesloten dat beperkte investeringen voor het kunnen voldoen aan verzoeken om hergebruik bij met een publieke taak belaste instellingen noodzakelijk zijn. Deze zijn lastig te kwantificeren, omdat de investeringen die worden gedaan niet in alle gevallen direct zijn toe te rekenen aan de hergebruikregeling zelf, maar ook gerelateerd kunnen zijn aan het op orde brengen van de informatiehuishouding binnen organisaties, of aan de verbetering van de digitale dienstverlening.

De doelstellingen van de richtlijn (meer hergebruik en het genereren van economische meerwaarde) komen het beste tot hun recht als documenten machineleesbaar en conform open standaarden, daadwerkelijk herbruikbaar, worden aangeboden. Bij veel instellingen is dat reeds gangbare praktijk. Andere instellingen zijn nog niet zo ver, zoals hele kleine instellingen of instellingen met verouderde systemen. Het is de verwachting dat door (technische) ontwikkelingen steeds meer informatiesystemen machineleesbaarheid en open standaarden kunnen faciliteren. Uit de wijzigingsrichtlijn volgt geen verplichting voor instellingen om hun informatiesystemen aan te passen zodat machineleesbaarheid en open standaarden mogelijk worden gemaakt; wel een inspanningsverplichting. Het verdient derhalve aanbeveling om wanneer een instelling sowieso overweegt om over te gaan op een ander of nieuw informatiesysteem, dat vereisten als machineleesbaarheid en open standaarden worden meegenomen in de aanbestedingsprocedure. Op deze wijze kan aan de wijzigingsrichtlijn worden voldaan op een manier die past in het financieel beleid van een instelling en zonder dat de instelling verplicht is extra kosten te maken.

De uitbreiding naar bibliotheken en musea betekent voor deze culturele instellingen dat zij processen moeten inrichten om aan dergelijke verzoeken te voldoen, zoals dat ook geldt voor andere organisaties en instellingen die al binnen de reikwijdte van de richtlijn vallen. Archiefbewaarplaatsen zijn al ingericht op het voldoen aan verzoeken om (her)gebruik.

Voor de culturele instellingen geldt dat, doordat zij voor hergebruik van hun data meer mogen vragen dan het marginale tarief, zij de gemaakte kosten (gedeeltelijk) kunnen opvangen. Het verdient aanbeveling de informatie beschikbaar te stellen in machineleesbare formaten. Ondanks dat het hier niet gaat om een resultaatsverplichting, maar een inspanningsverplichting zullen deze instellingen (op termijn) systemen moeten aanpassen- daar waar dat niet al was gebeurd- om documenten volgens machineleesbare formaten aan te bieden. Het beschikbaar stellen van documenten loopt niet altijd samen met de uitvoering van de publieke taak. In dat geval zal een proces moeten worden ingericht om verzoeken te kunnen behandelen en om de gevraagde documenten in open formaten te kunnen verstrekken.

De verruiming van het toepassingsbereik van de richtlijn, waardoor meer instellingen dan voorheen onder het hergebruikregime vallen, kan uitvoeringslasten met zich brengen. Deze instellingen kunnen nu immers voor het eerst geconfronteerd worden met te verwerken verzoeken tot hergebruik. Daarnaast zal ook de uit de wijzigingsrichtlijn voortvloeiende verplichting om verzoeken in beginsel in te willigen verzwarend werken op de uitvoering.

Niet zeker is op welke terreinen en bij welke organisaties (veel) verzoeken zullen worden gedaan. Afhankelijk van de mate waarin een instelling al is toegerust op het behandelen van de verzoeken en in hoeverre de beschikbare informatie reeds voldoet aan machineleesbare en open formaten zullen de uitvoeringslasten meer of minder worden.

Om de toename van uitvoeringslasten zo veel mogelijk te beperken is in onderhavig wetsvoorstel getracht de verplichtingen die aan met een publieke taak belaste instellingen worden opgelegd zoveel mogelijk te beperken, binnen de ruimte die de wijzigingsrichtlijn daarvoor biedt. Een voorbeeld is de sobere verplichting voor instellingen om de opbouw van hun tarieven inzichtelijk te maken (artikel 9, vierde lid, van het wetsvoorstel). De instellingen zijn vrij in de wijze waarop zij invulling geven aan deze verplichting.

Over mogelijke uitvoeringslasten kan nog worden opgemerkt dat de wijzigingsrichtlijn organisaties niet belet om informatie proactief en zonder voorwaarden of tarieven ter beschikking te stellen (open data). Het aantal verzoeken zal hierdoor afnemen. Wanneer een instelling geen tarieven in rekening brengt verdwijnen ook uitvoeringslasten in de vorm van facturen en administratie die daarvan moet worden bijgehouden.

Ten behoeve van een goede invoering van deze implementatiewetgeving zullen de consequenties van de wijzigingen en de aspecten van uitvoering in voorlichting worden uitgelegd. Zo zal in de plannen voor het nationale open data beleid voor 2015 specifiek aandacht worden besteed aan de wijzigingsrichtlijn. Nadere communicatie over de precieze invulling hiervan zal plaatsvinden via het nationale open data portaal.18

Tot slot kan in de praktijk blijken dat bepaalde instellingen financieel onevenredig worden getroffen of dat andere grote organisatorische knelpunten optreden bij de uitvoering van de gewijzigde richtlijn. Dergelijke omstandigheden zullen bij de toetsing worden betrokken die voor de instellingen met een uitzonderingspositie is voorzien.

Onderdeel b bevat de gewijzigde definitie van hergebruik.

De definitie van hergebruik wordt door de wijzigingsrichtlijn materieel niet gewijzigd, maar komt nu anders te luiden. Dit heeft in de eerste plaats te maken met de vervanging van het begrip «overheidsorgaan» door het begrip «met een publieke taak belaste instelling» als gevolg van de uitbreiding van de reikwijdte van de richtlijn. In paragraaf 2 van het algemeen deel van deze toelichting is uiteengezet waarom voor dit nieuwe begrip is gekozen. Uit de richtlijn volgt voorts dat hergebruik betrekking heeft op informatie die wordt gebruikt voor andere doeleinden dan het oorspronkelijke doel binnen de publieke taak waarvoor de informatie is geproduceerd. Dit gedeelte van de definitie is niet gewijzigd. Overigens laat deze zinsnede onverlet dat de informatie door de hergebruikende partij ook voor hetzelfde of een vergelijkbaar doel kan worden gebruikt als het oorspronkelijke doel waarvoor het is geproduceerd. Onder hergebruik wordt in feite iedere mogelijke vorm van gebruik van de overheidsinformatie verstaan. Bij een verzoek om hergebruik hoeft geen belang te worden gesteld en niet te worden aangegeven waarvoor de informatie zal worden gebruikt. Indien de informatie waar om wordt verzocht openbare persoonsgegevens bevat, zoals het geval kan zijn bij de zogenaamde openbare registers als handelsregister, voogdijregister, kadastrale registratie e.d. dient de instelling waar het verzoek wordt gedaan na te gaan of het ter beschikking stellen van deze gegevens tot een verwerking van persoonsgegevens zonder bescherming van de persoonlijke levenssfeer zou kunnen leiden. In dat geval zal de verzoeker van de informatie wel moeten specificeren wat het beoogde doel van het hergebruik is. In de toelichting bij artikel 2, eerste lid, onderdeel g wordt nader ingegaan op de relatie van verzoeken om hergebruik en openbare persoonsgegevens.

Het derde element van de begripsbepaling betreft de uitwisseling van informatie tussen met een publieke taak belaste instellingen onderling. Er is geen sprake van hergebruik indien deze uitwisseling deel uitmaakt van de publieke taak van deze instellingen. Dit element van de definitie was onderdeel van de afwijzingsgronden (artikel 11a, onderdeel e, Wob). Om beter aan te sluiten bij de formulering van de richtlijn wordt het nu opgenomen in de begripsomschrijving.

Onderdeel c definieert het nieuwe begrip met een publieke taak belaste instelling. In artikel 2, eerste en tweede lid, van de richtlijn is uiteengezet welke instellingen onder het toepassingsbereik van de richtlijn vallen. Daarvoor is aansluiting gezocht bij de definitie en betekenis van de begrippen «openbaar lichaam» en «publiekrechtelijke instelling», die zijn ontleend aan enkele Europese aanbestedingsrichtlijnen. Deze richtlijnen zijn in Nederland omgezet in de Aanbestedingswet 2012. Er is niet voor gekozen de Europeesrechtelijke begrippen te gebruiken in de nieuwe Wet hergebruik van overheidsinformatie, omdat deze termen in het Nederlands recht een geheel andere betekenis hebben dan in de richtlijn, zodat het hanteren ervan tot misverstanden zou leiden. Het gebruik van een nieuwe term, de «met een publieke taak belaste instelling» verdient daarom de voorkeur boven de term «openbaar lichaam» uit artikel 2, eerste lid, van de Hergebruikrichtlijn. De richtlijn spreekt over openbare lichamen, zijnde:«de staat, zijn territoriale lichamen, publiekrechtelijke instellingen en verenigingen gevormd door een of meer van deze lichamen of een of meer van deze publiekrechtelijke instellingen.» Daarnaast worden publiekrechtelijke instellingen in de richtlijn gedefinieerd als:«rechtspersonen die zijn opgericht met het specifieke doel te voorzien in behoeften van algemeen belang die niet van industriële of commerciële aard zijn, en waarvan hetzij de activiteiten in hoofdzaak door de staat of zijn territoriale lichamen of andere publiekrechtelijke instellingen worden gefinancierd, hetzij het beheer is onderworpen aan toezicht door deze laatste, hetzij de leden van het bestuursorgaan, het leidinggevend orgaan of het toezichthoudend orgaan voor meer dan de helft door de staat, zijn territoriale lichamen of andere publiekrechtelijke instellingen zijn aangewezen.»

Leidend voor de uitleg van het begrip publiekrechtelijke instelling is de jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Unie waarin het hof in een aantal arresten dit begrip nader heeft uitgewerkt.19 Verder is in het aanbestedingsrecht ruim ervaring opgedaan met de invulling van deze Europeesrechtelijke termen in de praktijk. Ook om een indruk te krijgen van wat de uitbreiding van de reikwijdte in de praktijk zal gaan betekenen kan primair worden gekeken naar het aanbestedingsrecht. De Europese Commissie heeft, bij wijze van voorbeelden van organisaties die kwalificeren als «publiekrechtelijke instelling» een lijst opgenomen als bijlage XI bij de Europese aanbestedingsrichtlijnen.20 Deze (niet uitputtende) lijst is laatstelijk gewijzigd in december 2008. Enkele voorbeelden van privaatrechtelijke instellingen die op deze lijst voorkomen zijn de Stichting Reclassering Nederland, Stichting ICTU en de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland N.V. (Oost N.V.).

Enige toelichting behoeft de positie van overheidsbedrijven. In overweging 10 van de richtlijn is hierover opgemerkt dat overheidsbedrijven niet onder de definitie van «openbaar lichaam» en «publiekrechtelijke instelling» vallen. Onder «overheidsbedrijf» wordt verstaan een zelfstandig bedrijf met een commercieel doel, waarin de overheid een meerderheidsbelang heeft. De vraag die in eerste instantie moet worden beantwoord is of het een bedrijf betreft dat is opgericht met het specifieke doel te voorzien in behoeften van algemeen belang, niet zijnde van industriële of commerciële aard.21 Ook daarvoor heeft het Europese Hof van Justitie een aantal criteria ontwikkeld.22 Er moet dan sprake zijn van echte marktpartijen die opereren onder normale marktomstandigheden. Dit betekent dat een dergelijk bedrijf wordt bestuurd op basis van criteria van rendement, doelmatigheid en rentabiliteit, en -ofwel winstoogmerk als hoofddoel heeft, ofwel zelf de verliezen draagt die voortvloeien uit de activiteiten van het bedrijf.

Behoeften van algemeen belang van niet-industriële of niet-commerciële aard zijn in het algemeen behoeften waar op een andere manier aan wordt voldaan dan door de beschikbaarheid van goederen of diensten op een markt en waarin bijvoorbeeld de Staat zelf voorziet of waarbij de Staat controle uitoefent op die goederen of diensten. Het Hof van Justitie heeft in het arrest SIEPSA23 een viertal criteria geformuleerd. Alleen ingeval aan deze criteria wordt voldaan is er sprake van een behoefte van algemeen belang die niet van industriële of commerciële aard is. De criteria zijn: 1) het ontbreken van daadwerkelijke mededinging op de markt, 2) het niet hoofdzakelijk hebben van een materieel winstoogmerk, 3) het niet zelfstandig dragen van een ondernemersrisico en 4) het bestaan van overheidsfinanciering. Ongeacht of er een officieel compensatiemechanisme voor eventuele verliezen bestaat, acht het Hof het in een dergelijk geval waarschijnlijk dat de Staat alle noodzakelijke acties onderneemt om te voorkomen dat die organisatie failliet gaat. Voor de Nederlandse situatie met betrekking tot overheidsbedrijven betekent dit dat zij in veel gevallen wel onder de reikwijdte van de richtlijn zullen vallen, omdat zij vaak een doelstelling hebben van algemeen belang, niet zijnde van industriële of commerciële aard.

In onderdeel e is definitie van museum opgenomen.

De wijzigingsrichtlijn breidt de reikwijdte van de richtlijn uit naar cultureel erfgoed beherende instellingen, zoals musea, bibliotheken en archieven. Omdat in de wijzigingsrichtlijn een begripsbepaling voor musea ontbreekt, is aangesloten bij de Nederlandse wetgeving omtrent musea en bij de bedoeling van de wijzigingsrichtlijn. In de begripsbepaling is geëxpliciteerd dat een museum, als bedoeld in dit wetsvoorstel een met een publieke taak belaste instelling moet zijn. Er zijn immers ook musea die volledig in private handen zijn en dus buiten het toepassingsbereik van de richtlijn vallen. Binnen de met een publieke taak belaste instellingen vormen de culturele instellingen (musea, archieven en bibliotheken) een aparte groep. Voorts is in de begripsbepaling tot uitdrukking gebracht dat de instelling erop gericht moet zijn cultuurgoederen aan het algemene publiek te tonen. De term «cultuurgoederen» geeft de bedoeling van de wijzigingsrichtlijn het beste weer. In de overwegingen 15 en 16 bij de richtlijn wordt achtereenvolgens gerefereerd aan «cultureel erfgoed», «cultureel materiaal» en «culturele hulpbronnen» waar het gaat om het soort materiaal dat voor hergebruik in aanmerking zou moeten komen. De overkoepelende term «cultuurgoederen» sluit ook aan bij de gebruikelijke terminologie in internationale afspraken (bijv. UNESCO verdragen).

De definitie van bibliotheek staat in onderdeel f.

Ook bibliotheek wordt in de wijzigingsrichtlijn niet gedefinieerd. Wel is bepaald dat ook universiteitsbibliotheken er deel van uitmaken. Er is voor gekozen qua terminologie aan te sluiten bij het wetsvoorstel stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen dat op dit moment aanhangig is bij de Eerste Kamer.24 De voor een ieder toegankelijke bibliotheken omvatten zowel de Koninklijke Bibliotheek als de lokale bibliotheken zoals deze zijn omschreven in het wetsvoorstel stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen. Ook omvat de definitie digitale bibliotheken. In het wetsvoorstel stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen wordt één landelijke digitale bibliotheek geïntroduceerd. Dit is een voorziening die wordt beheerd door de Koninklijke Bibliotheek. Aangezien de Koninklijke Bibliotheek onderdeel is van de definitie, is ook de digitale bibliotheek inbegrepen.

Om de universiteitsbibliotheken in de definitie mee te nemen wordt verwezen naar de bijlage bij de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. In deze bijlage zijn de universiteiten in Nederland vermeld. Daaronder vallen zowel de openbare als de bijzondere universiteiten. De verplichtingen in deze wet zijn niet van toepassing op de universiteit als zodanig, maar wel op de bibliotheekvoorziening van een universiteit. Een uitzondering op de informatie in universiteitsbibliotheken vormt onderzoeksdata van universiteiten. Op grond van artikel 1, tweede lid, onderdeel e, van de richtlijn is informatie in het bezit van onderwijs- en onderzoeksinstellingen immers uitgesloten. Daarnaast blijkt ook uit de overwegingen bij de wijzigingsrichtlijn, dat er slechts gedoeld wordt op het «openbare culturele materiaal» dat bij bibliotheken, archieven en musea berust. Onderzoeksdata maken daar geen deel van uit.

Onderdeel a regelt dat niet-openbare informatie niet voor hergebruik in aanmerking komt.

De richtlijn is niet van toepassing op informatie die niet openbaar is. Dit volgt uit artikel 1, tweede lid, onderdeel c, van de wijzigingsrichtlijn. De beslissing over de openbaarheid van informatie, of in de terminologie van de richtlijn de «toegang tot documenten», blijft nadrukkelijk een aangelegenheid van de lidstaten. Hiervoor zijn de toegangsregelingen van de lidstaten van toepassing. Naast de Wob kan de openbaarheid van de informatie gebaseerd zijn op andere wetten, zoals de Archiefwet 1995, de Wet op het centraal bureau voor de statistiek, of regelgeving inzake openbare registers als het Kadaster of het Handelsregister.

Een verzoek om hergebruik kan worden afgewezen indien de informatie waar om wordt verzocht niet openbaar is. Informatie kan op grond van een wettelijk voorschrift van een orgaan of instelling openbaar zijn gemaakt, nadat over de openbaarmaking in het kader van een Wob-verzoek een besluit is genomen, of door feitelijk handelen van de instelling. Daaronder kan ook informatie vallen die nog niet openbaar is gemaakt, als het orgaan of de instelling soortgelijke informatie gewoonlijk openbaar maakt. Volledigheidshalve zij nog opgemerkt dat een verzoek om hergebruik niet kan dienen om toegang tot informatie te krijgen die niet openbaar is. De Wet hergebruik van overheidsinformatie ziet nadrukkelijk niet op de openbaarmaking van informatie.

Onderdeel f betreft beeldmerken (artikel 1, tweede lid, onderdeel c ter, van de wijzigingsrichtlijn).

De hergebruikregeling is niet van toepassing op door overheidsorganen gebruikte beeldmerken, zoals het logo van de politie. Hergebruik van een dergelijk beeldmerk zou de indruk wekken dat de hergebruiker onderdeel uitmaakt van het betreffende overheidsorgaan, hetgeen moet worden vermeden.

Onderdeel g bevat de omzetting van artikel1, tweede lid, onderdeel c quater, van de wijzigingsrichtlijn, waarin regels omtrent openbare persoonsgegevens zijn opgenomen.

Documenten met persoonsgegevens zijn op grond van de Wob niet openbaar (artikel 10, eerste lid, onderdeel d). Sommige documenten met persoonsgegevens zijn echter wel openbaar, de zogenaamde openbare registers. Hieronder vallen bijvoorbeeld het handelsregister, het voogdijregister, het huwelijksgoederenregister en de kadastrale registratie. Deze gegevens zijn voor iedereen op te vragen, maar de volledige registers worden niet voor hergebruik beschikbaar gesteld omdat hergebruik onverenigbaar is met het doel waarvoor de persoonsgegevens in deze registers zijn verzameld.25 Deze persoonsgegevens zijn weliswaar openbaar, maar dat betekent niet dat ze als een te doorzoeken bestand aan een ieder ter beschikking kunnen worden gesteld. Voorbeelden hiervan zijn het curateleregister of het centraal insolventieregister, dat voor individuele gevallen raadpleegbaar is op rechtspraak.nl, maar waarin niet kan worden gebladerd. Indien deze bestanden voor hergebruik zouden worden aangeboden zou dit leiden tot een verwerking van persoonsgegevens zonder bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Indien delen van deze documenten, zonder de persoonsgegevens, wel herbruikbaar zijn, staat deze bepaling daar niet aan in de weg. Het is de verantwoordelijkheid van de beheerder van de documenten om deze afweging te maken.

Artikel 3 bevat de bepalingen die betrekking hebben op het indienen van een verzoek om hergebruik. Deze waren eerst neergelegd in artikel 11b, eerste tot en met vierde lid, van de Wob en zijn ongewijzigd overgenomen in de eerste vier leden van artikel 3 van dit wetsvoorstel.

Het vijfde lid bevat het recht op hergebruik dat volgt uit artikel 3, eerste lid, van de wijzigingsrichtlijn. Hierop is reeds nader ingegaan in paragraaf 3 van het algemene deel van deze toelichting. Als er geen sprake is van een van de uitzonderingen uit artikel 2, eerste lid,van het wetsvoorstel moet het verzoek worden toegewezen.

Het zesde lid regelt de positie van musea en bibliotheken. Deze instellingen hebben de discretionaire bevoegdheid een verzoek af te wijzen als de auteursrechten op de gevraagde documenten bij derden berusten.

Verder is in het zevende lid de verplichting vastgelegd om, indien een verzoek wordt afgewezen omdat de auteursrechten van de informatie bij derden berusten, aan de verzoeker kenbaar moet worden gemaakt wie de rechthebbende is. Dit volgt uit artikel 4, derde lid, van de richtlijn. Overeenkomstig de in de wijzigingsrichtlijn aan artikel 4, derde lid,van de richtlijn toegevoegde laatste zin, regelt het achtste lid tenslotte dat musea en bibliotheken van de verplichting om door te verwijzen zijn vrijgesteld.

Artikel 5, eerste lid, regelt de wijze waarop informatie die kan worden hergebruikt ter beschikking moet worden gesteld (implementatie van artikel 5, eerste lid, van de wijzigingsrichtlijn). Dit is in paragraaf 4 (Wijze van terbeschikkingstelling) van het algemene deel reeds toegelicht.

In het tweede lid wordt vastgelegd dat met een publieke taak belaste instellingen niet zijn verplicht bepaalde informatie te blijven produceren en dat er geen verplichting bestaat om bepaalde documenten op te slaan.

Artikel 6 van het wetsvoorstel bevat in het eerste lid het discriminatieverbod uit artikel 10 van de richtlijn, zoals tot dusver verankerd in artikel 11f Wob. Het is het algemene gelijkheidsbeginsel, geëxpliciteerd voor het hergebruik van overheidsinformatie. Het gelijkheidsbeginsel verbiedt ongelijke behandeling van gelijke gevallen en is meer algemeen verankerd in artikel 1 van de Grondwet. Voor vergelijkbare categorieën van hergebruik mogen geen ongelijke voorwaarden worden gesteld. Zo is het niet toegestaan dat voor de ene burger een hoger tarief wordt gevraagd voor hergebruik van overheidsinformatie dan voor de andere burger. Ook voor verschillende bedrijven of (mede)overheden moeten de voorwaarden gelijk zijn. Dit belet niet dat openbare lichamen bij de uitoefening van hun openbare taak zonder vergoeding informatie uitwisselen, terwijl andere partijen voor het hergebruik van dezelfde documenten wel dienen te betalen. Dit belet evenmin dat voor commercieel en niet-commercieel hergebruik een verschillende tarifering wordt gehanteerd.

Het tweede lid ziet op de voorwaarden die aan het hergebruik mogen worden verbonden al dan niet in de vorm van licenties. In paragraaf 6 van het algemene deel van deze toelichting, onder het kopje «Voorwaarden bij hergebruik» wordt hier op in gegaan.

In artikel 7 is het verbod op exclusiviteitsregelingen uit artikel 11 van de wijzigingsrichtlijn opgenomen. Aan het reeds bestaande verbod (met uitzondering van de exclusieve

rechten die noodzakelijk zijn voor het verlenen van een dienst van algemeen belang) zijn bepalingen toegevoegd over de specifieke positie van musea en bibliotheken, waar het de digitalisering van culturele materiaal betreft. Deze instellingen hebben geen verplichting om de reden van het verlenen van een exclusief recht op een dienst van algemeen belang ten minste elke drie jaar te herzien (daar waar het de digitalisering van cultureel openbaar materiaal betreft). Als een exclusief recht betrekking heeft op de digitalisering van culturele collecties, kan een bepaalde periode van exclusiviteit noodzakelijk zijn zodat de particuliere partner zijn investering terug kan verdienen. Deze periode mag echter niet langer dan tien jaar zijn en de reden voor het verlenen van het exclusieve recht moet daarna in het elfde jaar opnieuw worden bezien. Na de eerste tien jaar moet de reden voor het verlenen van het exclusieve recht om de zeven jaar opnieuw worden beoordeeld. Het vierde lid van het wetsvoorstel regelt dat, waar het de digitalisering van verzamelingen overheidsinformatie betreft, de instelling die het exclusieve recht verleent in de overeenkomst hierover vastlegt dat de betrokken instelling gratis een kopie van de gedigitaliseerde informatie krijgt. Deze kopie is na afloop van de exclusiviteitsperiode beschikbaar voor hergebruik.

In het vijfde lid is voorgeschreven hoe een verleend exclusief recht op hergebruik bekend moet worden gemaakt.