Nr. 18 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

De vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft op 11 december 2014 overleg gevoerd met Staatssecretaris Van Rijn van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Staatssecretaris Teeven van Veiligheid en Justitie over voortgang decentralisatie zorg.

(De volledige agenda is opgenomen aan het einde van het verslag.)

Voorzitter: Lodders

Griffier: Teunissen

De voorzitter: Ik heet iedereen zeer hartelijk welkom bij dit algemeen overleg. Dit wordt een lang debat. Ik heet in het bijzonder Staatssecretaris Van Rijn en Staatssecretaris Teeven welkom. Uiteraard heet ik de Kamerleden zeer welkom, net als de mensen op de publieke tribune en de mensen die dit debat op een andere manier volgen.

We hebben afgesproken een spreektijd van tien minuten te hanteren. Er zijn verschillende fracties die twee woordvoerders hebben afgevaardigd om het woord te voeren. De verdeling van de tijd laat ik graag aan hen onderling. Ik stel voor om twee interrupties per fractie toe te staan. Staatssecretaris Teeven zal als eerste antwoorden, omdat hij eerder weg moet. Dat wisten we, dus daarom doen we de beantwoording op die manier. Ik meld ook vast dat er vanmiddag stemmingen zullen zijn. Zodra de stemmingsbel gaat, zullen wij daarom schorsen om in de plenaire zaal te gaan stemmen.

Mevrouw Leijten (SP): Voorzitter. Dit kabinet vernielt de zorg. Vele medewerkers verliezen hun baan: tot nu toe 26.750 mensen. Daarnaast verliezen vele ouderen, gehandicapten en chronisch zieken hun zorg of zij worden zwaar gekort. Schoneschijncampagnes of het beschimpen van politici die kritisch zijn, gaan niet helpen om het beleid wit te wassen.

In de Eerste Kamer werd twee weken geleden gesproken over Kevin. De Staatssecretaris bleef erbij: deze 9-jarige jongen met een ontwikkeling van een 1-jarige kon prima naar de Jeugdwet, want met ondersteuning van de gemeente zou hij met 18 jaar wel kunnen lopen en zelfstandig kunnen leven. Toen kwam Joep op tv. Over hem waren ook al Kamervragen gesteld, maar dat hij op tv kwam werkte. Kinderen die tussen wal en schip vielen en die eigenlijk niet in de Jeugdwet maar in de Wet langdurige zorg thuishoren, komen daar nu terecht. Wat is het ontzettend fijn voor Joep en Kevin om dat te horen. Maar waarom wijzigt de Staatssecretaris zijn beleid pas als mensen zich tonen in Nieuwsuur? Het is goed dat dingen onder hoge druk kunnen veranderen, maar dit komt op mij toch over als jezelf moeten prostitueren in de media. De commissie waarmee de Staatssecretaris overlegt, had deze casussen namelijk al voorgelegd. Wij hadden er al Kamervragen over gesteld. Daar luisterde de Staatssecretaris niet naar. Maar kom je in de media, dan verandert het beleid.

Er worden op dit moment veel enquêtes gehouden. Daaruit komt naar voren dat er weinig vertrouwen is in de decentralisatie van de zorg. Veel mensen maken zich zorgen en hebben nog niets gehoord. Wij horen van mensen in Amersfoort, waar we een meldpunt zijn gestart, dat mensen drie weken voor 1 januari echt nog niet weten of zij per 1 januari thuiszorg krijgen. Zo gaan we toch niet met mensen om?

Op 9 december waren er sinds april 2013 meer dan 10.000 zorgmedewerkers in de ouderenzorg ontslagen, terwijl we weten dat het tekort aan personeel de kwaliteit van zorg en welzijn aantast. Hoe vaak heb ik al niet gevraagd aan de Staatssecretaris hoeveel verzorgingshuizen er inmiddels zijn gesloten? Kan de Staatssecretaris daar eindelijk een overzicht van geven en zijn verwachtingen voor 2015 kenbaar maken?

We weten wel dat in 2015 1.800 jeugdhulpmedewerkers hun baan zullen verliezen. Maar gelukkig is het allemaal heel goed geregeld volgens de heer Samsom, lezen we in De Telegraaf. Per 1 januari verliezen de kinderen in het speciaal onderwijs in Zoetermeer de begeleiding op school en stopt de gemeente ook de dagbesteding van deze kinderen. Maar het is allemaal heel goed geregeld. 18% van de gemeenten heeft ouders en kinderen laten weten hoe het verder gaat met hun persoonlijke situatie. Maar het is gelukkig allemaal heel goed geregeld. 53% van de jeugdzorgaanbieders heeft geen vertrouwen in een goede afloop. Maar – u raadt het al – het is allemaal heel goed geregeld.

Het is níet goed geregeld. En dit gaat over de ruggen van kwetsbare kinderen. Terwijl de Staatssecretaris voor zichzelf applaudisseert in het NOS-Journaal en en passant zegt dat hij Kamervragen niet meer zal beantwoorden, en partijleider Samsom in De Telegraaf zegt dat het allemaal goed geregeld is, en wij horen dat wij aan bangmakerij doen, wil ik toch de situatie van Lucas even voorleggen. Lucas is 11, zwakbegaafd en heeft autisme. Hij is verwekt door een verkrachting en langdurig mishandeld. In het gezin waar hij woonde, was ook sprake van verwaarlozing. Hij is uit huis geplaatst en woont nu bij de Mutsaersstichting. De Mutsaersstichting is een bijzondere jeugdzorginstelling. Zij vangen kinderen op die gemiddeld al bij vier andere instellingen zijn geweest. Ze behandelen eetstoornissen, maar ook hele gezinnen. Deze jeugdzorginstelling dreigt failliet te gaan. Er zijn geen inkoopafspraken tussen de gemeente en de instelling. We hebben de Transitie Autoriteit Jeugd (TAJ) en die gaat alles oplossen. Maar die heeft na zes weken bestuderen de casus niet kunnen behandelen en zegt nu: gemeente en instelling moeten er zelf maar uitkomen. Wat hebben we überhaupt aan zo'n transitieautoriteit als die niets doet? Wat gaan we doen met Lucas en al die anderen, die bij de Mutsaersstichting wel een veilige plek vinden? Is de Staatssecretaris bereid de Kamer te informeren over de wachtlijsten in de jeugdzorg nu de provincie dat niet meer doet? Is de Staatssecretaris bereid om het budget beschikbaar te stellen voor de registratie van professionals in maatschappelijk werk en jongerenwerk? Is de Staatssecretaris bereid om ongelijke behandeling en betaling van eigen bijdrage voor kinderen met een psychiatrische stoornis en somatische zorg te schrappen, en daarmee dus de eigen bijdrage voor psychische zorg?

Het Friese echtpaar, een man en een vrouw van 88 en 89 jaar, dat naar de rechter ging om goede zorg te eisen, worden als helden gezien. De Staatssecretaris zegt dat de uitspraak volledig in lijn is met zijn beleid en zijn wet. Maar had hij niet moeten voorkomen dat twee hoogbejaarde mensen naar de rechter moesten om hun zorg af te dwingen? Wat gebeurt er met mensen die niet naar de rechter kunnen? Wat gebeurt er als je in een van die 100 of meer gemeenten woont die de huishoudelijke zorg gewoon schrappen? Ouderen, chronisch zieken en mensen met een beperking moeten het maar met de buurman doen. Veel gemeenten kiezen niet voor schrappen, maar voor andere dienstverlening of voor het drastisch terugbrengen. Er wordt enorm beknibbeld, zonder dat er wordt gekeken naar de persoonlijke situatie. Wat moeten al deze mensen doen? Naar de rechter stappen? Wat als je dat niet kunt? Erkent de Staatssecretaris dat hij zijn wet niet handhaaft? Wat gaan we doen met al die ouderen die zich niet in de media kunnen laten zien bij Nieuwsuur en die niet naar de rechter kunnen? Erkent de Staatssecretaris dat de consequentie van zijn beleid zal zijn dat zij vereenzamen en verwaarloosd en ondervoed raken, thuis achter de voordeur?

Veel gemeenten komen tot desastreuze beslissingen omdat het budget wordt afgeknepen. De Staatssecretaris zegt dat het verdeelmodel niet helemaal deugt en dat hij een goede overgang wil, maar hij blijft een olifant in een porseleinkast. Is de Staatssecretaris bereid een bandbreedte in te voeren met een maximum van € 5 per bewoner om gemeenten met dalende budgetten enigszins tegemoet te komen?

In de voortgangsrapportage is te lezen dat de meeste gemeenten contracten hebben afgesloten, maar ik kan niets vinden over de kwaliteit van die contracten. Kan de Staatssecretaris daar ook een oordeel over geven? Hoe reageert hij op de uitspraken van zijn oud-partijgenoot Tim Robbe, die vandaag op zorgvisie.nl stelt dat de contracten echt niets waard zijn?

Alles is goed geregeld, horen wij de hele tijd. De gemeenten zijn er klaar voor, maar toch heeft maar de helft van de gemeenten begeleid wonen ingekocht. Wat gebeurt er per 1 januari met de mensen die wonen met begeleiding? Wat gebeurt er met mensen die een persoonsgebonden budget (pgb) hebben? Per 1 januari zal de korting daarop 15% of meer bedragen. Hoe kunnen zij nou nog maatschappelijk deelnemen? Hoe kunnen zij nou nog normaal leven? Dit is toch nooit de bedoeling geweest van deze operatie? Zo hard mensen treffen, zomaar in een keer. Is de Staatssecretaris bereid een overgangsregeling te treffen, zoals hij heeft gedaan met het mantelzorgtarief?

Dan kom ik op de groep die niet tussen wal en schip mag vallen. Het zou goed geregeld moeten zijn, maar zij moeten een brief krijgen en een antwoordkaart. Als zij die niet hebben gehad, zijn zij bij het zorgkantoor niet bekend voor de Wet langdurige zorg. Er zijn veel mensen die zo'n brief niet hebben. Hoe gaat de Staatssecretaris regelen dat de Kevins en Joeps van deze wereld allemaal zo'n brief en een antwoordkaart krijgen, zodat zij gewoon per 1 januari zorg krijgen?

De Staatssecretaris is trots. Hij is trots op de wethouders, de medewerkers en de dynamiek in het veld. Ik vind het eigenlijk ook wel heel knap wat die wethouders doen. Ik heb respect voor hen. Ik heb ook veel respect voor de zorgaanbieders en de zorgprofessionals die in deze moeilijke tijden blijven doen wat ze moeten doen: zorgen voor mensen. Ik stel echter wel vast dat zij dit doen ondanks de overheid en niet dankzij de overheid. Er is namelijk geen bescherming. Alle waarborgen en commissies – ik heb het al gezegd – leiden daar niet toe. Joep is niet geholpen door de commissie en de Mutsaersstichting wordt niet geholpen bij de transitieautoriteit. Ik vind echt dat de Staatssecretaris moet antwoorden of hij wil dat het zo is dat je in Nederland pas zorg krijgt als je naar de media of naar de rechter gaat.

Mevrouw Keijzer (CDA): Voorzitter. Wij hebben van het ministerie brieven, persberichten en een verwachtingenmonitor gehad. Dan kun je niet anders concluderen dan dat er verschillende werkelijkheden zijn: de werkelijkheid van de Staatssecretaris, van de wethouder, van de zorgverlener, van de zorgvrager en van zijn of haar mantelzorger. De tien minuten spreektijd van vandaag zijn volstrekt onvoldoende om alle decentralisaties en hervormingen hier te bespreken, noch de wetten, noch de vraag of de snelheid waarmee al deze taken gehergroepeerd zijn en deels over de schutting gegooid zijn naar de gemeenten, inclusief bezuinigingen, en of dit een reden is voor alle onzekerheden en problemen. Daarvoor is gewoon geen tijd. Daarom kom ik vandaag met een aantal prangende punten.

Uit het Ministerie van VWS komen berichten dat er alleen nog wat puntjes op de i gezet moeten worden. De feiten geven echter wat anders aan. De monitor over de beschikbaarheid van cliëntondersteuning geeft aan dat dit in 22% van de gemeenten geregeld is. Dan is het dus in 78% van de gemeenten niet geregeld. Is dat een puntje op de i? Wat vindt de Staatssecretaris hier nou van, als hij zich realiseert dat dit nodig is om op een goede manier keukentafelgesprekken te kunnen voeren? Van de 43 centrumgemeenten die verantwoordelijk zijn voor de inkoop van beschermd wonen voor mensen met psychiatrische problemen heeft meer dan 50% de inkoop nog niet afgerond. Dit is een van de meest kwetsbare groepen in deze hele zorgverhuizing. Wat is nu de maatwerkgedachte die de Staatssecretaris voorstaat? In de brief van 24 kantjes over de hervorming van de langdurige zorg staat geen woord over hulp in het huishouden. Eerder verwees hij op vragen van de CDA-fractie mensen naar de rechter. Eergister is er een eerste uitspraak geweest waarbij de burger in het gelijk is gesteld. Toen was de Staatssecretaris er als de kippen bij om aan te geven dat het ook allemaal niet volgens de wet was. De gemeente moest maatwerk leveren en onderzoek doen naar de persoonlijke situatie van de aanvrager en zijn mantelzorger, zei hij opeens. Maar wat betekenen deze woorden nou? Is het echt een feit dat de wet niet zo wordt uitgelegd zoals die bij de behandeling in de Tweede Kamer bedoeld is en dat men verwezen wordt naar de rechter? Dat kan toch niet de bedoeling zijn? Er zijn nog veel meer gemeenten die onder tijds- en bezuinigingsdruk vanuit Den Haag hetzelfde gedaan hebben als Dantumadiel, gemeenten die standaard alle bestaande cliënten naar anderhalf uur verwijzen, bijvoorbeeld in Utrecht. Gaat de Staatssecretaris deze gemeenten wijzen op wat hij dinsdag wel over zijn lippen kreeg, namelijk dat er een onderzoek moet plaatsvinden naar de persoonlijke omstandigheden? Er moet gekeken worden naar de persoonlijke situatie van hoogbejaarde mensen of mensen met een lichamelijke handicap om te bezien of zij zonder die huishoudelijke verzorging kunnen. Kortom, wat gaat de Staatssecretaris nou doen? Enschede geeft nog € 150 in de vier weken voor huishoudelijke verzorging. Dat is volstrekt onvoldoende voor een gezin waarvan twee leden in een rolstoel zitten. Dit is dan het bedrag voor een schoon huis. Hoe kan dat? Je zou je bijna afvragen of je een man moet zijn om zoiets te bedenken, maar dat is ouderwets, dus dat doe ik niet.

De Staatssecretaris vindt het belangrijk dát er contracten voor dagbesteding, begeleiding en respijtzorg zijn gesloten. Wij vinden het echter ook belangrijk om te weten wát er in die contracten staat. In hoeveel gemeenten is er nu daadwerkelijk respijtzorg ingekocht? Graag krijg ik de feiten. Wij horen van veel belangen- en brancheorganisaties dat er vooral raamcontracten zijn gesloten, maar dat er geen afspraken gemaakt zijn over volumes en dergelijke. Er is geen onderscheid tussen mensen die gebruikmaken van het overgangsrecht en mensen die nieuw in de zorg komen. Wat gaat dit betekenen voor zorgvragers van volgend jaar? Feit is dat 8.000 mensen op 1 april uit het overgangsrecht lopen. Daarna biedt bijvoorbeeld Arnhem alleen nog dagbesteding aan als algemene voorziening. Wat is daar nou de kwaliteit van voor mensen met dementie of een verstandelijke handicap?

Dan kom ik op de Sociale Verzekeringsbank die op 1 januari alle pgb's moet gaan uitbetalen. Wij hebben hier schriftelijke vragen over gesteld, maar hebben geen antwoorden gekregen. Waarom? Is dit het volgende ICT-debacle? Worden de pgb's uitbetaald 1 januari aanstaande? Dat is van belang voor zorgvragers, maar ook voor mensen die in de zorg werken. Die betalen daar hun hypotheek van.

Verpleging en verzorging in de Zorgverzekeringswet: ook een van die weeffouten. Het CDA is verbaasd over de uitleg van Zorgverzekeraars Nederland dat er geen combinatie van zorg in natura en een pgb wenselijk is. Dit zou fraudeverhogend werken. Veel ouders met een kind met intensieve zorgvragen, bouwen hier hun bestaan op. Waarom kiezen de Staatssecretaris en Minister hier weer voor nieuwe schotten? We gingen toch van systemen naar mensen? De pgb-bijdragen in de Zorgverzekeringswet worden voor 15% gekort. Met andere woorden: de bezuiniging wordt meteen doorberekend aan de zorgvragers, ouders van kinderen met ernstige beperkingen. Wij hoorden zelfs van kortingen van 40%. Graag krijg ik hierop een reactie van de Staatssecretaris. Mensen hebben het al zo zwaar.

Hoe staat het met de inkoop van de S1-wijkverpleegkundige, een van de pijlers onder het nieuwe beleid? Wij hoorden dat dit niet gecontracteerd is. De Staatssecretaris heeft 300 mensen de beschutting van de Wlz geboden in de brief van 9 december. Het staat prachtig op papier, maar de praktijk is weerbarstig, lazen wij vanochtend in de regionale kranten in het verhaal van Annette Stekelenburg. Maar ook Petra heeft ons laten weten dat de levensreddende beademing 's nachts nog steeds niet geregeld is.

Het CDA heeft talloze voorstellen gedaan om ervoor te zorgen dat de toekomst niet zo bar en boos is als die nu lijkt. Wij doen dat vandaag weer. Mens zijn wil zeggen dat je je niet neerlegt bij de bestaande situatie, las ik in een interview met Susan Neiman die de Spinozalens gewonnen heeft. Daarom willen wij ook hier vandaag weer een voorstel doen om al deze mensen enig comfort te bieden. Wil de Staatssecretaris een vangnet blijven bieden aan deze cliënten, niet alleen in de Wet langdurige zorg, maar ook in de Jeugdwet en de Wmo? De mooie brieven en persberichten over het feit dat gemeenten en zorgverzekeraars het geregeld hebben, zijn niet voldoende. De feiten spreken namelijk anders. Er is geen garantie voor die individuele cliënt dat zijn zorg geregeld is. Feit is namelijk ook dat alle mensen die ik spreek en die mij mailen vanwege het meldpunt Meld het Mona, boos zijn. Ze zijn boos op de onduidelijkheid. Ze zijn boos op de grote haast die dit alles veroorzaakt heeft. Dus Staatssecretaris, neem uw systeemverantwoordelijkheid, ook na 1 januari. De keuze om alles in een sneltreinvaart in te voeren, ontslaat de Staatssecretaris niet van zijn verantwoordelijkheid. Bij nacht de man, bij dag de man. Staatssecretaris, u was een grote sterke man toen u deze wetten in een moordend tempo door de Kamer jaste. Bent u na 1 januari nou ook een grote sterke man die zijn verantwoordelijkheid neemt? Al deze onzekerheid kan de Staatssecretaris namelijk niet verbazen.

Mevrouw Ellemeet (GroenLinks): Voorzitter. We hebben heel wat verschillende onderwerpen op de agenda staan vanmiddag, allemaal onder het paraplubegrip «decentralisaties». Deze overheveling van zorgtaken naar gemeenten zou zorg effectiever maken, met minder bureaucratie en goedkoper. Dit doel van de decentralisaties sluit aan bij de wensen van GroenLinks. Wij willen in de zorg een omslag maken naar meer maatwerk en meer eigen regie, en waar mogelijk naar meer zorg aan huis. Ik twijfel er niet aan dat de Staatssecretaris van VWS deze missie deelt. Wel heb ik grote twijfels en grote zorgen over de keuzes die deze Staatssecretaris maakt in de wijze van uitvoering. Kort samengevat zijn mijn grootste zorgen dat de Staatssecretaris door het razende tempo waarmee deze veranderingen worden doorgevoerd en door de enorme bezuinigingen daarbovenop grote risico's neemt met de meest kwetsbare groepen mensen in ons land.

Om die reden is het belangrijk om scherp en helder vast te stellen op welke manier deze Staatssecretaris invulling geeft aan zijn stelselverantwoordelijkheid. Ik heb al vaker aangedrongen op meer duidelijkheid hierover. Het lukte mij niet om hier een bevredigend antwoord op te krijgen. Zijn verantwoordelijkheid leek voor hem lange tijd vooral te bestaan uit het toezien op processen in gemeenten en het verschaffen van informatie. Mijn fractie heeft er al vaker op aangedrongen dat de Staatssecretaris ervoor moet zorgen dat mensen tijdig weten waar zij aan toe zijn. Daarnaast is het minstens even belangrijk dat de Staatssecretaris de zorg organiseert voor mensen die door de hervormingen in schrijnende situaties terechtkomen. Of nu bekend is in welke regeling iemand valt of niet, als er een acute zorgvraag is ontstaan door weeffouten in het nieuwe decentrale zorgsysteem, dan verwacht ik dat de Staatssecretaris daar direct een oplossing voor organiseert, en dat hij vervolgens uitzoekt hoe er een structurele oplossing gevonden kan worden voor deze schrijnende gevallen. Eerst de mensen dan de systemen. Ik was dan ook verheugd met het bericht dat de Staatssecretaris naar aanleiding van de Nieuwsuuruitzending van 3 december voor een groep van 300 schrijnende gevallen direct een oplossing heeft georganiseerd. De Staatssecretaris heeft laten weten ook een structurele oplossing te zoeken. Dat biedt hoop. Ik maak dan ook een welgemeend compliment aan de Staatssecretaris. Zo verwacht ik dat de Staatssecretaris de komende maand en het komende jaar te werk zal gaan bij schrijnende gevallen, ook de gevallen die niet in de spotlights van de televisie terechtkomen. Met deze doortastendheid geeft de Staatssecretaris op een overtuigende wijze invulling aan zijn stelselverantwoordelijkheid.

Helaas zakte de moed mij weer in de schoenen toen ik de brief van de Staatssecretaris van 8 december las. In deze brief werd een opsomming gegeven van verschillende meldpunten en overlegtafels. Ik kan me zo voorstellen dat een programma als Koefnoen daar meer dan genoeg inspiratie voor een sketch uit zou kunnen halen. Er is het informatiepunt voor iedereen die langdurige zorg of jeugdzorg krijgt. Daarnaast is er een informatiepunt bij Per Saldo en Ieder(in). Ook is er een meldpunt waar meldingen terechtkomen van mensen die van het kastje naar de muur worden gestuurd. Meldingen worden vervolgens besproken aan tweewekelijkse cliënttafels. En er is een Interventieteam Hervorming Langdurige Zorg. Geen van deze meldpunten of tafels ademt de doorzettingsmacht die de Staatssecretaris vorige week na Nieuwsuur toonde, terwijl die nu juist zo hard nodig is het komende jaar.

Voor 2015 zal wat mijn fractie betreft de Staatssecretaris zich moeten houden aan een helder stappenplan om de mensen te helpen die door de hervormingen in de problemen raken. Eén: er zijn duidelijke criteria om te bepalen of iemand in een schrijnende situatie zit, veroorzaakt door de decentralisaties. Twee: voor deze mensen wordt op heel korte termijn zorg georganiseerd, desnoods door het tijdelijk onderbrengen van mensen in een regeling. Drie: vervolgens wordt er naar een structurele oplossing gezocht. Deze aanpak geldt wat GroenLinks betreft voor de mensen die zich nu al gemeld hebben, maar ook voor de mensen die zich in 2015 melden. Graag krijg ik een reactie van de Staatssecretaris op dit voorgestelde stappenplan.

De Staatssecretaris van VWS noemt zich hoeder en houder van het systeem. Dat houdt voor mij ook in dat je er zelf op toeziet of de wet goed wordt uitgevoerd en dat je mensen niet verwijst naar de rechter. De rechterlijke uitspraak van deze week over de huishoudelijke hulp is inhoudelijk een grote opluchting en een correctie op verkeerde besluiten. We kunnen echter niet alle kwetsbare mensen die in nood komen te zitten, de gang naar de rechter laten ondernemen. Een belangenvereniging heeft deze mensen kunnen helpen om deze specifieke rechtszaak te voeren. Dit oudere echtpaar had dat niet alleen gekund. Dat geldt voor de meeste mensen die door de veranderingen in de zorg nog kwetsbaarder zijn gemaakt. Soms zijn ze ook financieel niet eens in staat om een rechtszaak aan te spannen, mede door de bezuinigingen op de sociale rechtsbijstand. Ik verwacht dat de Staatssecretaris zelf actief ingrijpt bij misstanden en het niet op een gang naar de rechter laat aankomen voor mensen die dat er echt niet bij kunnen hebben.

Als hoeder en houder van het systeem draagt de Staatssecretaris ook een grote verantwoordelijkheid voor de rechtmatigheid van het stelsel. Een voorbeeld van onrechtmatigheid dat voor alle gemeenten dreigt, is het gebrek aan oog voor de privacyaspecten bij de Jeugdwet en de Wmo. De zorgen van het College bescherming persoonsgegevens (CBP) over de privacy in de hervormingen stuiten op dovemansoren bij de twee Staatssecretarissen. De kritiek van het CBP op de beoogde omgang met persoonsgegevens en privacy zou naar mijn oordeel heel zwaar gewogen moeten worden en alleen om heel zwaarwegende redenen terzijde geschoven mogen worden. Ik ben niet overtuigd door de magere argumenten van de beide Staatssecretarissen en hoor graag een uitgebreidere argumentatie.

De plannen voor de hervormingen in de langdurige zorg werden in de troonrede vergezeld van een introductie van de participatiesamenleving. We moeten meer met en voor elkaar doen. Ook moeten we meer zorgen voor onze naasten. Het kan goedkoper omdat gemeenten meer maatwerk bieden, maar ook omdat we zelf meer kunnen. De Staatssecretaris leek daar enigszins van terug te komen. Het is geen kwestie van zelf meer mantelzorg moeten geven, volgens hem. Onlangs berichtte EenVandaag dan ook dat zeven op de tien mensen helemaal geen groter beroep kunnen doen op hun naasten. Wat stelt de geruststelling van de Staatssecretaris daadwerkelijk voor? De enorme bezuinigingen zijn namelijk wel ingeboekt en doorgevoerd. Dus zal rechtsom of linksom het beroep op mantelzorg verder toenemen. Ik maak mij zorgen om de groep waar dit terecht komt. De gevolgen van dit beleid van de Staatssecretaris komen namelijk vooral terecht op de schouders van vrouwen, in het bijzonder vrouwen van boven de 45 jaar. In de groep mensen die nu al mantelzorg verleent, zijn vrouwen oververtegenwoordigd. Dat beroep op hen zal nog groter worden. Daarnaast wil de ironie dat een groot deel van de ontslagen in de zorg ook vrouwen raken. Zij mogen dus hetzelfde soort werk, waarvoor zij eerst betaald werden, nu als mantelzorger gratis gaan doen. Deze vrouwen komen vervolgens, door het onevenredig grote beroep op hen als mantelzorger, minder snel in aanmerking voor een nieuwe baan of een vervolgopleiding. De arbeidsparticipatie van deze groep komt dus door het beleid van deze Staatssecretaris onder grote druk te staan. Ik vraag mij af of het kabinet dat voldoende beseft heeft. Deze invulling van de participatiesamenleving gaat ten koste van de emancipatie van vrouwen. Wat mij betreft toont dit des te meer aan dat het kabinet er alles aan moet doen om mantelzorgers goed te ondersteunen. Er zit nauwelijks rek in de groep mantelzorgers. Dat is niet te verbloemen met de paar miljoen die het kabinet er nu in steekt. Er moeten structurele oplossingen komen voor mantelzorgers. Wat gaat het kabinet eraan doen om de ondersteuning nog meer bij deze vrouwen terecht te laten komen? Daarnaast hoor ik graag van de Staatssecretaris van VWS hoe deze inzet zich verhoudt met de kabinetsdoelstellingen om de emancipatie en zelfredzaamheid van deze vrouwen te bevorderen.

Bij deze hervormingen gaat het erom dat de zorg voor en met mensen goed geregeld is. Dat houdt wat mijn fractie betreft ook in dat mensen betrokken moeten worden bij het opstellen van het beleid. Dat gebeurt via gemeenteraden, maar ook de Wmo-raden zijn er niet voor niets. Het bericht dat gemeenten Wmo-raden negeren of onvoldoende inzetten, baart mij dan ook grote zorgen. Ik kan me voorstellen dat dit een gevolg is van de snelheid waarmee de plannen door de gemeenten moesten worden opgesteld en goedgekeurd. Hoe gaat de Staatssecretaris de positie van de Wmo-raden verbeteren? Daarvoor is het ook van belang dat de Wmo-raden divers zijn. Ik begreep bijvoorbeeld dat mensen met een ggz-achtergrond ondervertegenwoordigd zijn in de Wmo-raden. Graag krijg ik hierop een reactie.

Dat mensen zo veel mogelijk eigen regie moeten kunnen voeren over hun zorg, is een belangrijk uitgangspunt voor GroenLinks. Het persoonsgebonden budget is hiervoor hét instrument. Daarom heeft mijn fractie zich ook ingezet voor een volwaardig pgb in alle zorgwetten. Wij maken ons wel zorgen of het pgb in al die wetten ook echt een volwaardig alternatief is voor zorg in natura.

Mevrouw Ellemeet (GroenLinks): Mijn vraag is of de afhandeling van de zorgovereenkomsten door de Sociale Verzekeringsbank op een goede manier plaatsvindt. Wij krijgen daar zorgwekkende signalen over.

Er is nog veel werk te verzetten. Nog los van het wegnemen van de onzekerheid bij mensen, moet er nog hard gewerkt worden aan de gewenste cultuuromslag. Bij transitie hoort ook dat er goed overleg is tussen de partijen. De transitie krijgt pas echt kans van slagen als alle partijen handelen vanuit een gezamenlijke visie. Ik hoop dat de Staatssecretaris deze visie het komende jaar, samen met deze partijen, zal uitwerken.

De heer Krol (50PLUS): Voorzitter. Nog twee weken en dan is het 2015. En dat wordt toch een beetje het jaar van de waarheid voor heel veel gemeenten. Kunnen zij hun inwoners nog de zorg bieden die zij nodig hebben? Zal het in al die gemeenten wel volgens het boekje gaan? De Staatssecretaris gaf al aan van wel. Er moeten nog wat puntjes op de i gezet worden; die zin was het CDA ook al opgevallen. Maar in veel gemeenten – niet in alle gemeenten dus – zou alles netjes voor elkaar zijn. Geen zorgen? 50PLUS heeft die zorgen wel. Eerder dit najaar bleek al dat de informatievoorziening door gemeenten nog altijd niet soepel verloopt. In september, bleek uit onderzoek, was maar 29% van de mensen geïnformeerd over de veranderingen die hen te wachten staan. EenVandaag kwam in november met soortgelijke berichten. Gisteravond bleek bij de Evangelische Omroep dat 86% van de kijkers bang is dat de zorg erop achteruit zal gaan. Inmiddels is er een campagne van start gegaan en informeren gemeenten hun inwoners via flyers, websites en brieven. Dat is allemaal heel mooi, maar ik zou graag van de Staatssecretaris horen hoe het er nu echt voorstaat met de informatievoorziening. Hoeveel mensen zijn er geïnformeerd en wie zijn er nog niet geïnformeerd? Zijn daar cijfers over beschikbaar? Ik ben daar met name benieuwd naar omdat de VNG deze week nog liet weten dat het ondoenlijk is om iedereen die straks hulp krijgt, via de gemeenten individueel te informeren. Dat is natuurlijk niet verwonderlijk, want budgetten zijn gekort en de tijdsdruk is enorm. Gemeenten grijpen dus terug op een telefoongesprek in plaats van naar het befaamde keukentafelgesprek. Ze nemen zo zelfs besluiten zonder dat ze ooit bij mensen thuis over de vloer zijn geweest. Je kunt dan als gemeente heel fraaie websites hebben en prachtige folders, maar soms moet je gewoon echt even verder kijken. Ik hoorde in Twente een heel fraaie uitdrukking daarover. Daar zeiden ze tegen mij: je moet achter de deur kieken. Graag krijg ik hierop een reactie van de Staatssecretaris.

Steeds vaker zien we dat gemeenten bemiddelingsteams opzetten om te voorkomen dat inwoners naar de rechter stappen bij vermindering van hun zorg. Hoe goed het streven ook is om juridische stappen te voorkomen, het is natuurlijk wel de wereld op zijn kop. Elke gemeente bepaalt het beleid en de voorzieningen zelf, stelt zijn eigen prioriteiten en maakt zijn eigen fouten. En heeft het nu ook nog eigen bemiddelingsteams? Hoe goed is het dat er een aanspreekpunt komt voor klachten en problemen? Ik vind het prachtig, maar ik vrees wel dat dit enorme kosten met zich meebrengt, en het budget is al zo krap voor de gemeenten. Zouden we dat niet veel efficiënter kunnen organiseren middels een soort rapid response team? Hoe kijkt de Staatssecretaris daartegen aan? Hoe gaat het overigens met dat rapid response team? Weet de Staatssecretaris al hoeveel kastje-naar-de-muurgevallen er inmiddels zijn opgelost?

Dan heb ik nog een vraag over de extra belasting van huisartsen. Zij krijgen nu al meer patiënten met vragen omdat men bezorgd is over deze immense operatie. De verwachting is dat die vraag de komende maanden alleen maar zal toenemen. Huisartsen raken overbelast en we komen al duizenden huisartsen tekort. Kan de Staatssecretaris ons met de hand op het hart verzekeren dat hier geen problemen ontstaan? Een huisarts heeft een gedegen opleiding, dus daar trek je niet zomaar even een blik van open.

Graag zet ik nog een stapje terug in de tijd. Door velen is voorspeld is dat de beleidsvrijheid van gemeenten zou leiden tot rechtszaken. Niet alleen mijn fractie voorspelde dat, maar ook diverse deskundigen, hoogleraren en de Raad voor de rechtspraak. En deze week was het al zover. De gemeente Dantumadiel moest terugkomen op een eerder besluit, en daarmee niet alleen deze gemeente, maar ook heel veel andere gemeenten. Die mogen nu niet zomaar huishoudelijke hulp schrappen. We kunnen op onze vingers natellen dat er een stortvloed van bezwaarschriften bij diverse gemeenten zal binnenkomen. Dat had toch voorkomen kunnen worden door deze hele decentralisatieoperatie zorgvuldiger aan te pakken? Dan hadden we het geld dat met bemiddelingsteams, bezwaarschriften en gerechtelijke procedures gemoeid is, anders, en naar mijn oordeel beter, kunnen besteden. Haastige spoed – of moet ik tegenwoordig Haagse spoed zeggen? – is zelden goed. Dat blijkt nu ook weer.

Het moest en het zou gebeuren. De zorg moet veranderen omdat mensen dat willen, zo leren de spotjes ons. Maar zoals Jan Willem Duyvendak al schreef in NRC Handelsblad is dat niet helemaal eerlijk. De overheid wil dat mensen veranderen, onder andere omdat zij wil bezuinigen op de langdurige zorg. Daar zit het «m. Dus moeten wij veranderen. Er moet een groter beroep worden gedaan op de omgeving. Maar Nederland staat nu al in de Europese top vijf van landen met het meeste vrijwilligerswerk en mantelzorg. Dan verwacht dit kabinet dat we daar nog een schepje bovenop kunnen doen, terwijl bijna een miljoen Nederlanders met burn-outklachten kampen en veel mantelzorgers zwaar overbelast zijn. We lanceren themaweken over stress, we houden workshops en lichten werknemers voor, maar ondertussen blijven we de druk op mensen opvoeren. Zij moeten meer werken en meer zorgen. Graag krijg ik hierop een reactie van de Staatssecretaris. Hoe voorkomen we dat de zorg die meer en meer leunt op de inzet van vrijwilligers, straks instort? Terugdraaien kunnen we het niet meer – daar ben ik realistisch genoeg voor – maar ik houd wel echt mijn hart vast.

Mevrouw Pia Dijkstra (D66): Voorzitter. Op 1 januari 2015 gaat er veel veranderen in de zorg en de ondersteuning voor de meest kwetsbare groepen in de samenleving. Hetzelfde geldt voor jongeren en hun ouders, voor wie de hulp en ondersteuning in het kader van de Jeugdwet op 1 januari eveneens overgaat naar hun gemeente. De hervormingen van de langdurige zorg en van de jeugdzorg zijn grote en complexe operaties. D66 heeft deze hervormingen gesteund omdat we ervan overtuigd zijn dat ze noodzakelijk zijn om de zorg voor onze jongeren, ouderen, chronisch zieken en gehandicapten echt beter te maken – in de buurt bijvoorbeeld – en ook voor de toekomst veilig te stellen. Maar onze steun maakt ook, of misschien wel juist, dat we extra kritisch zijn op de uitvoering. Gaat het allemaal wel goed? Zijn de beide Staatssecretarissen wel in control? Die vraag ligt wat mijn fractie betreft in dit debat centraal op tafel. Ik zal me vandaag richten op een aantal onderwerpen die bij beide decentralisaties spelen. Ik zal specifiek ingaan op de informatievoorziening en communicatie, de zorginkoop, de pgb's, cliëntondersteuning, mantelzorgers, betrokkenheid van inwoners bij de beleidsplannen, de systeemverantwoordelijkheid en privacy.

De afgelopen weken was er in de media elke dag aandacht voor de veranderingen in de zorg. Ik verwacht dat dit ook nog wel een hele tijd door zal gaan. Het is ook terecht, want er staat veel te gebeuren per 1 januari. Als we wat beter kijken, gaat het in de kern vaak om een slechte communicatie en informatievoorziening, waardoor mensen niet weten waar zij aan toe zijn en het gevoel krijgen van het kastje naar de muur te worden gestuurd. Van indicatieorgaan naar zorgkantoor en van zorgverzekeraar naar gemeente, of omgekeerd. Mensen krijgen te maken met iemand aan de andere kant van de telefoon die het ook allemaal niet weet of hen doorverwijst. Dat roept veel frustratie en onzekerheid op. Mijn fractie vindt dit onacceptabel. D66 heeft ook al in een vroeg stadium, vorig jaar al, gewezen op het belang van goede communicatie. We zien nu toch dat dit niet goed gaat. Veel gemeenten gaan effectief vanaf volgende week tot aan het nieuwe jaar op slot. Wat gaan de Staatssecretarissen doen om ervoor te zorgen dat iedereen voor de kerst persoonlijk is geïnformeerd en weet waar hij of zij aan toe is? Dan gaat het niet alleen om de Wmo en de Wlz, maar natuurlijk ook om de jeugdzorg. Vinden de beide Staatssecretarissen ook niet dat dit beter had gekund en gemoeten? Willen zij bekijken of alle medewerkers bij het CIZ en de zorgkantoren over voldoende inhoudelijke kennis beschikken?

Ik ben blij met de werkwijze die de Staatssecretaris van VWS nu heeft gekozen om samen met de cliëntenorganisaties, Ieder(in) en Per Saldo, een toegankelijk meldpunt in het leven te roepen, waar ingewikkelde gevallen terecht kunnen. Weet iedereen dit meldpunt wel te vinden, ook de minder mondige persoon die zijn of haar verhaal niet in de media kan doen? Hoe blijft dit systeem functioneren na 1 januari? Hoelang blijft het daarna nog in de lucht? Ik ben tevreden over het feit dat mensen die overduidelijk aan de criteria voor de Wet langdurige zorg voldoen, maar formeel ergens een vinkje missen, gewoon onder de Wlz komen te vallen. Dat is echt bij uitstek denken vanuit mensen en niet vanuit systemen. Maar is dit eigenlijk niet toch het leggen van een noodverband om een fundamentele weeffout af te dekken? Daar zou ik graag iets meer over horen.

Er zijn de afgelopen twee maanden in heel Nederland op gemeentehuizen enorm veel handtekeningen onder contracten gezet. De Staatssecretarissen melden dan ook dat voor zowel de jeugdzorg als de ondersteuning voor ouderen, chronisch zieken en gehandicapten de continuïteit van zorg voor volgend jaar is gewaarborgd. Dat is zeker een compliment waard aan iedereen die daar keihard aan gewerkt heeft. Maar tegelijkertijd horen we geluiden over de open eindjes, vooral bij het beschermd wonen en ook bij enkele specialistische instellingen in de jeugdzorg, zoals Fier Fryslân. Hierover moet op korte termijn duidelijkheid bestaan. Ik wil graag van de bewindslieden weten wat zij gaan doen om deze zorg zeker te stellen.

D66 heeft altijd gezegd dat de decentralisatie niet alleen maar een overheveling van taken mag zijn. Het gaat uiteindelijk om een cultuuromslag naar betere zorg. Maar komt die beloofde zorgvernieuwing goed van de grond? Hebben de Staatssecretarissen hier zicht op? Hoe hard zijn de gesloten contracten eigenlijk? Ik hoor namelijk wel dat het in de praktijk vaak gaat om raamovereenkomsten of contracten met een heel korte looptijd, een soort noodverbanden. Willen de Staatssecretarissen toezeggen dat zij in het eerste kwartaal van volgend jaar met een steekproef een inhoudelijke analyse maken van de contracten die zijn afgesloten? Zo weten we meer over de inhoud ervan.

Dan kom ik op de pgb's. Mede dankzij mijn fractie heeft het persoonsgebonden budget een belangrijke plaats gekregen in alle drie de wetten. Daar ben ik trots op. Ik hoor echter ook geluiden dat dit met name voor het jeugddomein bij gemeenten tot veel problemen leidt omdat gemeenten hier niet mee bekend zijn. Herkennen de Staatssecretarissen deze signalen en willen zij samen met de VNG en Per Saldo bekijken hoe gemeenten op dit punt gericht kunnen worden ondersteund? Ik sluit me aan bij de vragen die over de Sociale Verzekeringsbank gesteld zijn. Hoe verloopt de samenwerking tussen gemeenten en de SVB? Omtrent het pgb voor de wijkverpleging blijft onduidelijkheid bestaan over de vraag of mensen die vanaf 2016 die kunnen combineren met zorg in natura. Ook hoor ik dat mensen als zij wisselen van zorgverzekeraar het hele indicatietraject opnieuw door zouden moeten. Klopt dat? Ik zou daar graag duidelijkheid over krijgen.

De nieuwe Jeugdwet en de Wmo gaan meer uit van wat mensen zelf en binnen hun directe omgeving kunnen opvangen. Daarvoor is goede en onafhankelijke cliëntondersteuning belangrijk. Van MEE horen we echter dat een derde van de gemeenten geen afspraken heeft over de beschikbaarheid van cliëntondersteuning. Ik vraag de bewindslieden om hierop nog eens uitgebreid in te gaan. Is het nou goed geregeld? Wij horen namelijk echt wat anders.

Gemeenten worden ook verantwoordelijk voor de ondersteuning van mantelzorgers en vrijwilligers. Die groep wordt echter vergeten door gemeenten. Driekwart van de mantelzorgers is niet geïnformeerd over de veranderingen in de zorg. In de gemeentelijke beleidsplannen blijft het vaak nog bij vage woorden. Gaat de Staatssecretaris in het eerder toegezegde SCP-onderzoek expliciet meenemen dat er aandacht moet worden besteed aan hoe gemeenten het mantelzorgbeleid vormgeven en wat zij doen in de ondersteuning en verlichting van mantelzorgers en vrijwilligers?

Zowel de Jeugdwet als de Wmo 2015 vragen van de gemeenten dat ze hun bewoners betrekken bij het opstellen van hun beleidsplannen. Nu blijkt dat veel gemeenten dat niet doen, terwijl dat juist met alle veranderingen harder nodig is dan ooit. Is de Staatssecretaris dat met mij eens? Wil hij onderzoek toezeggen naar de rol van Wmo-raden in de praktijk, naar waar eventuele knelpunten liggen bij het functioneren van Wmo-raden en naar hoe dit voor de jeugdzorg is vormgegeven?

Het is al door meer mensen gezegd en het is ook een realiteit: natuurlijk zullen er dingen misgaan. In zijn brief van afgelopen maandag zet de Staatssecretaris nog eens de verantwoordelijkheidsverdeling tussen hem, colleges van B en W en de gemeenteraad uiteen. De Staatssecretarissen dragen een stelselverantwoordelijkheid. Ik blijf het echter lastig vinden om te zien hoe wij als Kamer nou het kabinet kunnen controleren. Worden in de voortgangsrapportages per kwartaal, naast de meer zachte, kwalitatieve duidingen, ook harde kwantitatieve cijfers opgenomen? Zo ja, welke zijn dat dan? Worden daarin bijvoorbeeld ook concrete resultaatgerichte doelen opgenomen, zodat we als Kamer ook de voortgang van de zorgvernieuwing kunnen volgen?

Er bestaat nog steeds onduidelijkheid over de vraag of mensen na 1 januari hun vaste casemanager dementie kunnen houden. We zagen het gisteravond weer in Nieuwsuur. De casemanager dreigt het slachtoffer te worden van een gevecht over budgetten tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars. Ik zou hier graag vandaag helderheid over krijgen.

Voor D66 blijft de privacy bij de decentralisaties een punt van zorg. De Staatssecretarissen leggen op een aantal punten de constateringen van het College bescherming persoonsgegevens naast zich neer. Ze verwijzen naar wetgeving en naar de verantwoordelijkheid die gemeenten hebben om zorgvuldig met persoonsgegevens om te gaan. Ik zou toch van de bewindslieden willen weten wat zij doen om dit veilig te stellen. Als je ziet dat er al mensen naar de rechter hebben moeten gaan in verband met de huishoudelijke hulp, en gemeenten kennelijk niet goed weten wat die wet dus inhoudt, dan maak ik me zorgen over de privacy.

1 januari is niet het slotstuk van de decentralisaties. Integendeel, in 2015 moet nog heel veel werk worden verzet door gemeenten, zorgaanbieders en de Staatssecretarissen. Mijn fractie zal dat in het belang van iedereen die zorg en ondersteuning nodig heeft, kritisch blijven volgen.

Mevrouw Ypma (PvdA): Voorzitter. Afgelopen week kwam er goed nieuws voor de kinderen die jeugdzorg krijgen. Alle gemeenten hebben contracten afgesloten met jeugdzorginstellingen. Daardoor is er zekerheid voor kinderen dat zij de zorg die ze nu krijgen ook in 2015 zullen krijgen. Dit is een decentralisatie waar al jarenlang naar wordt uitgekeken. Het zal ertoe leiden dat de jeugdhulp in de toekomst niet langer versnipperd is, maar vanuit één plan wordt geregeld. Dichtbij mensen wordt alle kennis en kunde bij elkaar gebracht zodat er eerder en beter hulp geboden kan worden aan kwetsbare kinderen. Dat schrijft de Staatssecretaris in zijn brief en ik ben dat hartgrondig met hem eens. Er zijn duizenden inkoopcontracten gesloten tussen de gemeenten en de jeugdhulpaanbieders, maar daarmee zijn we er nog niet. Het verdient een groot compliment, maar het is pas de start voor de verbetering die we allemaal wensen en waar de Staatssecretaris over spreekt in zijn brief. Eerdere en betere hulp, niet langer versnipperd, maar vanuit één plan. Het kind staat centraal en de vraag vanuit de ouders staat centraal in het familiegroepsplan.

Het belangrijkste wat er nu moet gebeuren, is communiceren. Ten eerste moet er gemeentebrede informatie komen. Heeft de Staatssecretaris hier een beeld van? In de monitor wordt erover gesproken, maar is hij tevreden of niet? Is het in orde of niet? Daarnaast vind ik dat er individuele informatie vanuit de instellingen naar de kinderen zou moeten komen. Instellingen moeten zekerheid bieden aan kinderen. Ik wil graag dat de Staatssecretaris die tot 31 december verantwoordelijk is en de gemeenten die vanaf 1 januari verantwoordelijk zijn, hier nadrukkelijk op aandringen bij de instellingen. Alle kinderen en hun ouders moeten het liefst nog voor de kerst helder hebben waar zij aan toe zijn. De instellingen moeten contact met hen opnemen middels een brief of een gesprek, zodat zij weten waar zij aan toe zijn. Heeft de Staatssecretaris een beeld bij welke instellingen het tot nu toe goed gaat en bij welke het niet goed gaat? Wat is hij van plan hier nog aan te gaan doen? Wat heeft hij gedaan en wat gaat er nog gebeuren? Dit is zeer urgent voor de kinderen en hun ouders. Na alle onrust hebben zij recht op duidelijke informatie. Ik wil graag dat ervoor gezorgd wordt dat ze dit linksom of rechtsom krijgen.

Een aantal weken geleden is er een speciaal telefoonnummer geopend voor iedereen die vragen heeft over de zorg. Veel mensen hebben inmiddels dat telefoonnummer al weten te vinden. Ik vind het belangrijk dat mensen ook na 1 januari op een centraal punt terecht kunnen met vragen en dat het rapid response team dat erachter zit in touw blijft. Kan de Staatssecretaris dat toezeggen?

Mevrouw Wolbert (PvdA): Voorzitter. Laat ik beginnen met de constatering dat er ontzettend hard gewerkt is door gemeenten, zorgaanbieders, zorgverzekeraars, de Staatssecretaris en de mensen van het ministerie. In het oplossen van knelpunten wordt elke dag weer duidelijk hoe complex deze operatie is. Het gaat over meerdere financieringsstromen, meer dan 400 gemeenten en heel veel aanbieders die soms eigenlijk niet willen, zorgverzekeraars die zich anders moeten gaan gedragen en gelukkig ook over een stevige cliëntenvertegenwoordiging die zich elke dag laat gelden en horen.

De laatste voortgangsrapportage van de Staatssecretaris laat een realistisch beeld zien over deze complexe beweging. Ik zie een Staatssecretaris die de juiste aanpak heeft voor deze megaoperaties. Waar acute problemen zijn, worden die snel en adequaat opgelost, zoals bij de 300 cliënten met de zeer complexe verzorging thuis en voor sommige Fokusbewoners. Waar onmiddellijk oplossen niet per se hoeft, is er tijd gekocht om tot verbetering te komen, zoals bij het beschermd wonen. Waar twijfels zijn over de vraag of de overgang precies zo gaat landen als bedoeld, wordt heel nauwgezet gevolgd wat er gebeurt, zoals bij de pgb's van de zorgverzekeraars waarbij de Staatssecretaris een tariefmaatregel achter de hand houdt. Mijn fractie denkt dat dit de goede manier is om zulke grote en extreem complexe operaties te leiden. Het geeft ons het vertrouwen dat als er ergens zaken bijgesteld moeten worden in 2015, maar ook daarna, dat dit gebeurt en dat het – het gaat niet vanzelf, er moet hard aan gewerkt worden door veel mensen – uiteindelijk op zijn plek komt.

Ook al hebben we vandaag zes uur de tijd, toch heb ik uit de enorme berg onderwerpen een keuze moeten maken. Ik ben volksvertegenwoordiger en ik zit hier niet voor gemeenten die het objectieve verdeelmodel niet eerlijk vinden. Ik zit hier niet voor zorgaanbieders die vinden dat er te weinig geld is overgemaakt. Ik zit hier voor cliënten en voor de mensen in Nederland. Ik beperk mijn vragen tot de pgb's, de huishoudelijke hulp, de ketenzorg dementie en het casemanagement, en de wijkverpleegkundige zorg.

Ik begin met de pgb's. Laat ik vooropstellen dat de Partij van de Arbeid er blij mee is dat het pgb goed verankerd is in de Wmo, de Wet langdurige zorg, de Zorgverzekeringswet en de Jeugdwet. Mijn fractie is opgelucht dat die 300 cliënten over wie we het net hadden, ook in aanmerking komen voor de Wet langdurige zorg. De Staatssecretaris geeft aan dat hij de zorgverzekeraars erop gaat wijzen dat bij de vaststelling van het budget rekening gehouden moet worden met het budgetplan van de verzekerde. Ik zou graag willen weten hoe de zorgverzekeraars daarop gereageerd hebben en hoe zij dat nou precies in de praktijk aanpakken. Vandaag stond er een interview met Annette Stekelenburg in de krant. Zij is moeder van twee gehandicapte kinderen. We kennen haar al lang door haar permanente actie voor een robuust pgb. Zij is er denk ik blij mee dat de Kamer heeft geregeld dat er ook een pgb in de Zorgverzekeringswet mogelijk is. Maar wat moet zij doen als zij tekort komt? Zorgverzekeraars praten al nauwelijks met professionele zorgaanbieders, dus hoe weten we nou zeker dat er wel met individuele cliënten wordt overlegd? Kan de Staatssecretaris aangeven wat er bijvoorbeeld in zo'n gezin precies moet gebeuren als er een tekort dreigt?

Dan kom ik op de hulp in de huishouding. Hoeveel huishoudelijke hulp iemand nodig heeft, moet worden vastgesteld in een persoonlijk gesprek. Dat is hier steeds gezegd. Iemands persoonlijke situatie moet gewogen worden en na een goed onderzoek worden vastgesteld. De Staatssecretaris heeft zich steeds op dat standpunt gesteld en heeft dat nu bevestigd gezien door de rechter. Mensen behouden het recht op hun oude indicatie en het aantal uren hulp, totdat de gemeente zelf een conclusie heeft over passende ondersteuning nadat er een gesprek is geweest. Hoe gaan de gemeenten dat nu oplossen? Weten mensen dat ze hun oude indicatie houden of zijn er gemeenten die tussen nu en januari al deze mensen individueel bezoeken? Hebben we daar zicht op? Kan de Staatssecretaris daar iets meer over vertellen?

Ik wil het ook graag hebben over de ketenzorg dementie. De Staatssecretaris heeft toegezegd dat de ketenzorg blijft. Daar is mijn fractie blij mee, maar mij bereiken wel signalen dat die ketenzorg niet in alle regio's voldoende geborgd is omdat de zorgverzekeraars bij de inkoop het bij de hoofdaannemer leggen. Die moet dan kiezen tussen snijden in zijn eigen zorg of investeren in de ketenzorg. Die kiest dan voor zijn eigen zorg en gaat daar niet op bezuinigen. Ik zou dus graag willen weten of dat beeld klopt en of het inderdaad ingekocht wordt en er dus geen gaten vallen.

Dan kom ik op het casemanagement dementie. Ik heb er in 2008 in een deltaplan dementie voor gezorgd dat het casemanagement dementie in Nederland zijn aanvang kreeg. Ik heb dat jaren geloodst. Ik heb steeds gevraagd of het landelijk werd uitgerold en of het overal beschikbaar was. Ik ben er blij mee dat het uiteindelijk in de Zorgverzekeringswet is opgenomen. Maar nu zie ik toch dat er gaten dreigen te vallen en dat het bedreigd wordt. Ik zou willen dat de Staatssecretaris licht werpt op dit laatste stukje van het casemanagement dementie dat ik kennelijk nog vast moet houden. Wat is er nou precies aan de hand? Hoe zit het met de inkoop van het casemanagement dementie?

Mevrouw Wolbert (PvdA): Over de wijkverpleegkundige zorg hebben we uitgebreid gesproken in een AO, maar ik heb daar toch nog een paar vragen over. Er is dit jaar in de zorginkoop heel veel gedoe geweest over de splitsing tussen S1 en S2 in de bekostiging. Eigenlijk komt het erop neer dat wijkverpleegkundigen op dit moment alle zorg die geboden moet worden, nog steeds kunnen bieden, zoals we dat ook in de wet geregeld hebben. Daardoor lijkt dat onderscheid tussen S1 en S2 achteraf toch een beetje kunstmatig. Kunnen we in de uitwerking naar de definitieve bekostiging in 2015, die in 2016 ingaat, bekijken of dat onderscheid tussen S1 en S2 nog wel nodig is?

We staan aan de vooravond van een grote verandering waarvan de Partij van de Arbeid altijd groot voorstander van is geweest. Natuurlijk is er nog een grote cultuuromslag te maken en is er nog veel werk te verzetten, maar het is ons er altijd om te doen geweest de zorg dichtbij de mensen – snel, dichtbij en professioneel – te organiseren. Ik denk dat we er nog lang niet zijn en dat we werkende weg nog veel verbeteringen zullen moeten aanbrengen. Ik wil echter ook het beeld oproepen dat we straks het sluitstuk hebben liggen van iets waaraan we tien jaar vanuit veel fracties hebben gewerkt en waarvoor veel draagvlak is geweest. Ik wil mijn bijdrage aan dit AO besluiten met dat beeld, want daar hebben we het allemaal voor gedaan.

Mevrouw Van der Burg (VVD): Voorzitter. Een week geleden kregen we het goede nieuws dat alle contracten getekend zijn. Daardoor is niet alleen de continuïteit van de zorg via de wet, waar het al in stond, geregeld, maar is die zorg nu ook beschikbaar doordat er met duizenden jeugdhulpverleners en jeugdbescherming daadwerkelijk contracten zijn afgesloten. Dat is belangrijk nieuws voor alle ouders en kinderen die op deze hulp en ondersteuning zijn aangewezen. Het verdient ook een compliment aan al die mensen die kei- en keihard hebben gewerkt om dit voor elkaar te krijgen. Of het nu de mensen zijn van de gemeenten, de zorgaanbieders, het Rijk, de VNG of de Staatssecretaris: ik spreek mijn waardering uit voor al het werk dat zij hebben verzet. Het was een grote klus. Dit alles geeft ouders en kinderen het vertrouwen dat zorg en ondersteuning, ook na 1 januari 2015, in goede handen zijn. Dat het nu geregeld is, rechtvaardigt dat vertrouwen.

Ik wil de Staatssecretaris van VWS specifiek bedanken voor het inlossen van zijn toezegging om de vastgoedproblematiek rond de JeugdzorgPlus in Noord-Nederland voortvarend op te lossen. Dat dit is gebeurd, schept eveneens duidelijkheid voor ouders en kinderen. Overigens geldt dat eigenlijk ook voor de JeugdzorgPlus in Zuidwest-Nederland, want daar speelde een soortgelijk probleem. Dank daarvoor!

Een en ander laat onverlet dat er door deze complexe en grote stelselwijziging bij de jeugdhulp, de jeugdbescherming en de reclassering na 1 januari 2015 nog problemen zullen zijn en zullen ontstaan. Het is belangrijk om dat op voorhand te erkennen en om hierop voorbereid te zijn. Een heleboel mensen realiseren zich misschien niet dat de ondersteuning en de zorg voor maar liefst circa 600.000 kinderen overgaat naar de gemeenten. Dat loopt van de jeugd-ggz, jeugdzorg, jeugd met een beperking tot lichte opvoedondersteuning. Al die zorg gaat over, en dus ook de zorg in het gedwongen kader: de jeugdbescherming en de jeugdreclassering. Daardoor is het de meest complete en complexe decentralisatie van alle decentralisaties tot nu toe.

Ik heb nog een aantal punten waarvoor ik graag aandacht vraag. Kan de Staatssecretaris toezeggen dat hij er alles aan doet om jeugdhulpaanbieders en gemeenten ouders en kinderen met een pgb goed te laten informeren over de ondersteuning en de zorg die zij krijgen? Ik noem met nadruk de jeugdhulpaanbieders, omdat die in tegenstelling tot de gemeenten wel vaak de goede informatie hebben. Door de privacyregels, waaraan de Eerste Kamer heel erg hecht, kunnen zij de gemeenten vaak niet informeren over hun cliënten. Is de Staatssecretaris in staat om informatie hierover binnen een week, dus voor de kerst, naar de Kamer te sturen?

Er is een telefoonnummer in het leven geroepen om te voorkomen dat mensen van het kastje naar de muur worden gestuurd. Kan de Staatssecretaris toezeggen dat dit steunpunt na 1 januari 2015 blijft werken? Ik vraag dat, omdat ouders en kinderen die geen duidelijkheid hebben, ook al hebben zij bij de gemeente, hun hulpaanbieder en hun zorgverzekeraar geïnformeerd, dit nummer moeten kunnen blijven bellen om wel duidelijkheid te krijgen. Verder kan er via dit telefoonnummer in onvoorziene situaties een oplossing worden geboden.

Voorzitter. Ik heb nog twee andere punten. De VVD-fractie heeft gehoord dat de warme overdracht van cliënten van de Bureaus Jeugdzorg en het Centrum indicatiestelling zorg naar gemeenten niet overal erg goed geregeld zou zijn. Een aantal gemeenten geeft aan dat de Bureaus Jeugdzorg uitermate terughoudend zijn. Kunnen de Staatssecretarissen toezeggen dat zij druk uitoefenen op die warme overdracht, zodat er niet per 1 januari een kruiwagen met dossiers bij de gemeenten wordt neergezet door één of meerdere Bureaus Jeugdzorg? Ik hoor graag dat die zorg weggenomen wordt, ook in het geval van cliënten die al wel op de wachtlijst staan maar nog geen indicatie hebben.

Wat is de stand van zaken rond declaratie en facturatie?

Voorzitter. Op 1 januari is de transitie eindelijk een feit. Dan wordt het tijd om met elkaar te gaan werken aan betere zorg en ondersteuning voor de jeugd, een doel waaraan we inmiddels al een jaar of vijf met elkaar werken.

De heer Van 't Wout (VVD): Voorzitter, dan hebben we de spreektijd goed verdeeld.

Dit kabinet heeft de moed gehad om te doen waar al jaren over gesproken wordt en wat al jaren door heel veel mensen als noodzakelijk wordt gezien: de langdurige zorg hervormen. We doen dat om die zorg financieel houdbaar te maken voor volgende generaties en om die zorg anders en dichter bij mensen te organiseren. Het laatste jaar hebben we daarover ongelooflijk veel gedebatteerd in de Kamer en dat zullen we ongetwijfeld blijven doen. De dragende wetten zijn met ruime meerderheden in de Eerste en de Tweede Kamer aangenomen. In de laatste maanden zijn, ook op het gebied van de Wmo, door de gemeenten zo goed als alle contracten gesloten. Ik sluit mij dan ook graag aan bij de complimenten die mevrouw Van der Burg in het kader van de jeugdzorg maakte, want ook op het gebied van de Wmo is er een ongelooflijke klus geklaard, niet in de laatste plaats door de gemeenten.

De inspanningen lijken de komende tijd vooral gericht te zijn op de continuïteit van zorg. Dat is in deze fase begrijpelijk, maar deze transitie van zorg is niet zozeer het overdragen van verantwoordelijkheden naar gemeenten als wel het op een andere manier vormgeven van die zorg. Die vernieuwing kan niet voldoende aandacht krijgen. Ik vraag de Staatssecretaris daarom om ons inzicht te geven in de mate waarin gemeenten zich rekenschap hebben gegeven van het amendement (33 891, nr. 141) dat ik samen met de PvdA op de Wmo heb ingediend om te regelen dat gemeenten moeten contracteren en afrekenen op uitkomsten en niet zozeer op productie.

Wij hebben altijd gezegd dat we bij deze enorme operatie van het kabinet ongetwijfeld individuele mensen zullen tegenkomen bij wie het allemaal niet past. Dat is overigens in het huidige stelsel ook heel vaak het geval. We moeten daar altijd oog voor blijven houden. We zijn daarom blij dat de Staatssecretaris direct geacteerd heeft op die inmiddels 300 mensen en naar samenwerking heeft gezocht met de cliënten- en patiëntenorganisaties om ook voor hen de zorg in 2015 goed te regelen. Wij vragen hem om ook in de laatste twee weken van dit jaar en volgend jaar diezelfde open houding en oplossingsgerichtheid te tonen. Ik hecht eraan op te merken dat we het dus over 300 mensen hebben. Misschien worden het er nog meer, maar op dit moment zitten er wel in totaal 800.000 mensen in de AWBZ. Ik denk dat het dan ook goed is om de verhoudingen een beetje in het oog te houden.

Ik kom nu terug op een aantal dingen waarover ik al eerder in debatten met de Staatssecretaris vragen heb gesteld. Wat mij betreft is er hier en daar wat meer actie nodig, zeker nu we snel naar 1 januari gaan. Mijn eerste punt zijn de pgb's. Ik sluit me aan bij de vragen die de vorige woordvoerders hebben gesteld, maar ik licht er nog wel een aspect uit waarvoor ik de laatste debatten steeds aandacht heb gevraagd. Bij de zorgkantoren is, tot op individueel niveau, heel veel kennis over de aanpak van fraude met pgb's: men weet om welke aanbieders het gaat en welke mensen er een rommeltje van maken. Ik vind dat die kennis overgedragen moet worden aan degenen die straks verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van die pgb's. Het kan niet zo zijn dat de decentralisatie een vrijbrief wordt voor oplichters en fraudeurs om lekker opnieuw te beginnen. Ik heb al meerdere malen de toezegging van de Staatssecretaris gekregen dat hij hierover een brief zal sturen. Ik hoop echt dat die nu heel snel naar de Kamer komt.

Mijn tweede punt is het verdeelmodel. Over een aantal aspecten zijn al vragen gesteld. Er is ook in de brieven op teruggekomen. Bij de behandeling van de Wmo was het voor de VVD een heel belangrijk punt dat we een zodanig systeem verzinnen voor het Gemeentefonds dat gemeenten die goede zorg bieden dat ook merken in hun portemonnee. Ik besef dat dit ingewikkeld is, maar de Staatssecretaris heeft het idee wel omarmd. Er moet een positieve prikkel zijn om mensen zo lang mogelijk thuis te laten wonen. In de huidige drie stelsels, zorgverzekering, Wlz en Wmo, zit die prikkel nog onvoldoende. Ik lees hierover niets in de stukken, hoewel het meegenomen zou worden in het verdeelmodel 2016.

We liggen op koers, maar de haven is nog lang niet bereikt. Het echte werk begint op 1 januari 2015. De VVD ziet dat niet als het moment waarop het Rijk helemaal geen betrokkenheid meer heeft, maar het is wel het moment om de partijen aan wie wij delen van de zorg overdragen, hun verantwoordelijkheid te laten nemen en die ook als eerste aan zet te laten zijn, want hoe moeilijk het ook is voor politici: decentraliseren is vooral loslaten.

Mevrouw Keijzer (CDA): Ik denk dat ik het hiermee dan maar moet doen.

Ik ga studeren op een mooie motie waartegen de VVD van zijn levensdagen geen nee kan zeggen. We gaan het meemaken.

De heer Van der Staaij (SGP):Voorzitter. Ik heb me vandaag niet voorbereid op lofzangen of op klaagliederen op de hervormingen van de zorg en op alles wat er mis kan gaan. Ik heb ook geen mooie visieverhalen voorbereid, omdat we dat allemaal al uitgebreid hebben kunnen doen. We hebben heel veel debatten gehad over de komende hervormingen. Het is nu vooral waardevol – velen hebben dat ook al gedaan – om kort voor de inwerkingtreding van een aantal belangrijke wetten te kijken naar de knelpunten die we tegenkomen en naar de acties die de Staatssecretaris daarop neemt. Daar helpen we uiteindelijk de mensen over wie we het hebben en voor wie we het allemaal doen, het beste mee. Ik wil de algemene discussie dus zo veel mogelijk laten liggen, ook al krijg je de afgelopen tijd wel eens een «ja, maar»-gevoel.

Al je zo vaak hoort dat alles verandert op 1 januari, krijg je weleens de neiging om de andere kant op te gaan hangen en te zeggen: er blijft voor mensen die nu zorg en begeleiding krijgen, ook heel veel hetzelfde op 1 januari. Sommigen zeggen «het gaat allemaal veel te snel», maar dan wijs ik er wel op dat het ook ontzettend lang heeft geduurd. In 2012 spraken we al over de Wmo-hervorming. Toen zou 2013 nog het overgangsjaar worden. Uiteindelijk is dat 2015 geworden. Als mensen zeggen «er verandert veel te veel», wijs ik er ook op dat er nog wel wat meer moet veranderen. We hebben bijvoorbeeld bij de behandeling van de Wlz, de Wet langdurige zorg, gesproken over de vraag of een persoonsvolgend budget een beter systeem is en waarom het niet lukt om zorgaanbieders meerjarig duidelijkheid te geven. Aan die vernieuwingsagenda moet dus nog wel het nodige worden gedaan. Maar nogmaals: ik laat alle gemaar nu maar even rusten. Ik wil mij vooral richten op een aantal concrete knelpunten.

Op dit moment is communicatie heel belangrijk. Dit woord wordt door iedereen hier met hoofdletters geschreven. Het is ongelooflijk belangrijk dat mensen weten waar ze aan toe zijn. We horen nog steeds berichten over en we krijgen nog steeds onderzoeken naar het feit dat mantelzorgers onvoldoende geïnformeerd zijn. Het onderzoek van het Nationaal Mantelzorgpanel is al genoemd. Kan de Staatssecretaris beamen dat hij hier bovenop zit en, zo ja, wat doet hij dan precies om ervoor te zorgen dat mensen zo snel mogelijk worden geïnformeerd?

We hebben begrepen dat sommige gemeenten boven op de wettelijke eisen die verbonden zijn aan het persoonsgebonden budget, extra eisen stellen. Op die manier ontmoedigen ze de inkoop van zorg via het persoonsgebonden budget. Zo mag kortdurend verblijf soms niet buiten de eigen gemeente worden ingekocht en soms wordt ook de eis gesteld dat zorg via het pgb goedkoper moet zijn. Kan de Staatssecretaris bevestigen dat dit niet conform de wet is? Is hij verder bereid, corrigerend op te treden als een gemeente onterechte beperkingen oplegt? Eigenlijk is dit een punt dat bij de huishoudelijke hulp ook al naar voren kwam, want in de brief die wij gisteren hebben gekregen over de rechtszaak over de huishoudelijke zorg, staat dat het met de huishoudelijke zorg in een concreet geval niet volgens de wet is verlopen. Ik maak daarover twee opmerkingen

Ten eerste is bezwaar en beroep soms nodig om duidelijkheid en rechtszekerheid te krijgen. Maar als het kabinet ziet aankomen dat de handelwijze van een aantal gemeenten evident in strijd is met de wetgeving, is de Staatssecretaris dan bereid om dat vroegtijdig te agenderen? Ik vraag dat, omdat we daarmee kunnen voorkomen dat er een eindeloze juridisering rond allerlei discussies ontstaat, ook al is de wet op zichzelf helder op het punt van die discussie. Ten tweede moet er aandacht zijn voor de mogelijkheden voor mediation. Ik meen dat mevrouw Dik-Faber een motie heeft ingediend over mediation en andere vormen van geschillenbeslechting om druk op de rechter en een langere periode van onzekerheid te voorkomen. Wat is de stand van zaken bij die motie en zal de Staatssecretaris deze vormen van geschillenbeslechting bevorderen?

De inhoudelijke eisen die gemeenten in hun bestekken opleggen aan aanbieders, lopen sterk uiteen. Ik heb van meerdere aanbieders gehoord dat ze van gemeenten aan honderden soms zelfs tegenstrijdige kwaliteitseisen moeten voldoen. Hoe verhoudt zich dat met het beeld in de stukken dat de administratieve lasten zullen afnemen? Hoe kan worden bevorderd dat tegenstrijdige en overbodige eisen zo veel mogelijk worden beperkt?

Een concreet knelpunt dat de afgelopen tijd veel in het nieuws is, is beschermd wonen. In de brief van 24 kantjes – laat ik die brief zo maar even noemen – wordt er ook op ingegaan. Officieel wordt het budget voor beschermd wonen niet gekort, maar in meerdere regio's loopt men aan tegen het probleem dat het budget toch fors lager is. Onder andere Drechtsteden heeft dat punt pregnant aan de orde gesteld. Deze gemeente stelt dat het te maken heeft met omissies in de uitvraag door het Rijk van de zorghoeveelheid en dat het tot enorme verschillen aanleiding kan geven. In de brief van de Staatssecretaris staat dat het probleem wordt herkend en dat men bereid is om in de komende periode te kijken of er zo nodig nog een mouw aan die budgetverdeling is te passen. Heeft de Staatssecretaris het idee dat de kou door dit bericht aan de gemeenten uit de lucht is en dat de continuïteit van die zorg – daar gaat het uiteindelijk om – verzekerd is?

In de brief wordt ingegaan op het verdeelmodel. De gemeenten maken zich daar nog steeds grote zorgen over. Sommige gemeenten worden namelijk met verschillen van tientallen procenten geconfronteerd. Een kort ingroeipad van het historische budget naar de modelmatige objectieve verdeling lijkt ontoereikend om dit probleem op te lossen. Wat is het perspectief voor zulke extreme nadeelgemeenten?

Ik zei al dat er in de toekomst meer moet gebeuren. Er zijn namelijk zaken die in deze hervorming nog niet hun beslag krijgen, maar waar zorgaanbieders wel tegen aanlopen. Ik noemde al het voorbeeld van innovatieve kleine zorgaanbieders. Die zeggen dat ze vaak bot vangen bij zorgkantoren en dat zorgkantoren soms met de kaasschaaf bezuinigingen realiseren in plaats van te kiezen voor gerichte keuzes en het scheppen van ruimte voor vernieuwing. Ook bieden zorgkantoren soms onvoldoende ruimte aan kleinschalige initiatieven, omdat ze aankoersen op grootschaligheid. Dat is in strijd met de algemene beleidslijn. Wat is de reactie van de Staatssecretaris hierop?

Ik rond af met twee vragen over de Jeugdwet. De overdracht van dossiers vanuit de jeugdzorg mag formeel pas vanaf 1 januari, maar dat is voor gemeenten te laat om meteen op een goede manier hun verantwoordelijkheid te kunnen nemen. Wat doet de Staatssecretaris om ervoor te zorgen dat alle dossiers op tijd bij de gemeenten zijn? Dit probleem speelt overigens ook nog steeds bij de gegevens over het persoonsgebonden budget. In Zuid-Holland speelt het punt dat een fors deel van de provinciale subsidies voor het meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling dreigt weg te vallen. Let de Staatssecretaris erop dat deze cruciale functie niet onder druk komt te staan?

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie): Voorzitter. Ik bedank de Staatssecretaris voor zijn brieven van afgelopen dinsdag. Ik ben blij dat er duidelijkheid is voor de vele mensen met een complexe zorgvraag. Cliënten krijgen alsnog toegang tot de Wlz en dat vindt mijn fractie erg goed nieuws. Via het informatiepunt van Per Saldo en Ieder(in) zijn nu 300 personen bekend wie dit betreft. Voor deze mensen is er duidelijkheid en aan hen kan het CIZ alsnog individuele beschikkingen afgeven. Ik vraag de Staatssecretaris om de Kamer op de hoogte te houden van de stand van zaken

Ik ben ook heel blij met de wijze waarop cliëntenorganisaties nu betrokken worden. Ze hebben veel deskundigheid in huis. Dat zij advies willen geven over potentiële Wlz-cliënten, versterkt hun positie.

Het is december en we hebben nog maar een paar weken te gaan tot het einde van het jaar. Ondanks de goednieuwsberichten, die er gelukkig ook zijn, zijn er nog steeds mensen die in onzekerheid verkeren. Het is voor de ChristenUnie belangrijk dat iedereen die nog niet weet hoe zijn of haar situatie er volgend jaar uit zal zien, op tijd een eerlijk en duidelijk antwoord krijgt op de vragen die nog bij hem of haar leven. Heeft iedereen voor de kerst duidelijkheid?

Bij de verschillende helpdesks, maar zeker ook bij de gemeenten, moet de juiste informatie beschikbaar zijn. Het is behoorlijk frustrerend om iemand aan de lijn te krijgen die geen antwoord op je vraag kan geven. Het was juist het idee achter het oprichten van het zogenoemde rapid response team dat mensen snel en accuraat geholpen kunnen worden. Is dat nu geregeld? Uit de brief begrijp ik dat er proactief contact wordt gezocht met de betrokken partijen wanneer mensen vastlopen. Mijn fractie vraagt zich af op welke wijze dat gebeurt en of er, indien nodig, op individueel niveau een oplossing geforceerd kan worden. Niet de cliëntenorganisaties, maar het ministerie heeft de doorzettingsmacht. Ziet de Staatssecretaris dit ook zo en maakt hij daarvan gebruik?

De uitspraak van de rechter over de huishoudelijke hulp lag voor mijn fractie in de lijn der verwachtingen. Zorgvuldige communicatie en het leveren van passende ondersteuning zijn goed in de Wmo verankerd. Tijdnood mag geen reden zijn voor onzorgvuldig handelen. Het is ook niet nodig, want driekwart van de gemeenten heeft het wel voor elkaar. Ik denk dat het goed is dat de Staatssecretaris zijn systeemverantwoordelijkheid oppakt en dat hij gemeenten via de VNG gemeenten actief wijst op de consequenties van deze uitspraak voor hun beleid. Wat gaat de Staatssecretaris met deze uitspraak doen en wat betekent het wat hem betreft voor de gemeenten die dit aangaat?

Eerder zijn de incidentele middelen voor huishoudelijke hulp geregeld. Vandaag kregen we te lezen dat maar liefst bijna 20.000 mensen hun baan houden. Dat is goed nieuws voor de werkgelegenheid, maar in het bijzonder ook voor de cliënten, doordat er zo een stukje continuïteit van zorg is gerealiseerd. Ik heb vanuit regiobijeenkomsten gehoord dat de Staatssecretaris heeft aangegeven deze middelen structureel te willen maken. Klopt dit? Zo ja, kunnen we dit dan vandaag regelen en wanneer krijgen we hierover meer informatie?

Voor de ChristenUnie is het van belang dat mediation op lokaal niveau op gang komt. Als je nu ondersteuning nodig hebt, is zes weken wachten op een reactie van de commissie bezwaar en beroep gewoon veel te lang. Natuurlijk is de gang naar de rechter altijd een mogelijkheid. Daar wil de ChristenUnie ook niets aan af doen, maar we vragen ons wel af in hoeverre dat in het belang is van cliënten die echt ondersteuning nodig hebben. Ik heb begrepen dat in Friesland inmiddels op regionaal niveau mediation wordt aangeboden. Hoe kan de Staatssecretaris eraan bijdragen dat deze goede voorbeelden over het land worden uitgerold?

Via het steunpunt dat mijn fractie heeft geopend, zijn veel zorgen over het pgb binnengekomen. Daaruit heb ik begrepen dat het combineren van een pgb en zorg in natura binnen de Zorgverzekeringswet niet mogelijk is gebleken. Hoe kan dit? Waarom kan dit niet? In mijn herinnering is er altijd voor gepleit om dit wel mogelijk te maken. Hoe kan het dat zorgverzekeraars dit anders zien? Het niet mogelijk maken van deze combinatie brengt de continuïteit van zorg mogelijkerwijs in gevaar. Ik wil daarom graag een reactie.

Het is goed dat er extra tijd is voor het vaststellen van de pgb-tarieven voor informele zorg. Bij de begrotingsbehandeling van VWS is dit ook uitvoerig aan bod gekomen. Ik krijg echter signalen dat de pgb-tarieven van de zorgverzekeraars voor formele zorg ontoereikend zijn en dan in het bijzonder die voor intensieve kindzorg. Krijgt de Staatssecretaris deze signalen ook en wat vindt hij daarvan? Wanneer breekt voor hem het moment aan dat hij gebruik gaat maken van zijn bevoegdheid om met een AMvB minimumtarieven vast te stellen? Ik heb begrepen dat er een korting op verpleging wordt doorgevoerd. Dat was volgens mij niet de afspraak. Worden in ieder geval die zorgverzekeraars aangesproken? Klopt het verder dat er binnen de Zorgverzekeringswet geen kortdurend verblijf mogelijk is met een pgb? Wil de Staatssecretaris ook hierover in gesprek gaan met de zorgverzekeraars?

Ik heb in de brief van de Staatssecretaris gelezen dat het Rijk garant staat voor de contracten die nog niet door gemeenten zijn geaccordeerd. Daar ben ik blij mee, maar weten alle gemeenten dit? De cliëntenorganisaties ontvangen het signaal dat gemeenten hinderpaalbeginselen in hun verordeningen opnemen voor de inzet en de besteding van het pgb, bijvoorbeeld dat kortdurend verblijf niet buiten de eigen gemeente mag worden ingekocht. Maar mijn fractie vindt het nu juist van belang dat kortdurend verblijf ook in andere gemeenten ingekocht kan worden. Ik wijs op het belang van identiteitsgebonden zorg. Als die er niet is in de eigen gemeente, dan zou die in een andere gemeente ingekocht moeten kunnen worden.

Ik heb begrepen dat kortdurend verblijf moet voldoen aan de regels van de Wet toezicht zorginstellingen, maar die schijnen zo ingewikkeld te zijn dat de helft omvalt als men zich daar bij kortdurend verblijf echt aan zou houden. Wat vindt de Staatssecretaris daarvan?

Zowel Ieder(in) als de VGN en anderen trekken aan de bel over mensen met een laag zorgprofiel in de Wlz. Deze mensen hebben een indicatie voor de Wlz die in 2015 afloopt. Daarna krijgen zij de mogelijkheid om alsnog binnen de Wlz te blijven. Dat is mooi, maar het is belangrijk dat zorgverzekeraars en gemeenten er bij de inkoop rekening mee houden dat mensen een andere keuze kunnen maken. Ik krijg signalen dat cliënten noch zorgverzekeraars en gemeenten hiervan voldoende op de hoogte zijn. Wat gaat de Staatssecretaris hieraan doen?

We hebben gezien dat een combinatie van Fokus en pgb-zorg in de woning, bijvoorbeeld nachtzorg, niet mogelijk was. De Staatssecretaris heeft het nu geregeld en daar ben ik echt heel blij mee. Mijn vraag is nog wel of het een noodverband is of een structurele regeling. Hebben we verder wel alle mensen gevonden die hiermee te maken hebben?

Mijn fractie heeft zich altijd sterk gemaakt voor ketenzorg dementie en casemanagement dementie. Ik krijg nu signalen – gisteravond was het weer in de media – dat er onvoldoende wordt ingekocht. Ook hierop krijg ik graag een reactie.

Alle Kamerfracties hebben een brief gekregen van Fier Fryslân. Zowel op VWS als binnen de VNG is men ervan overtuigd dat de inkoop goed is geregeld, maar ik heb begrepen dat er op substantiële deelterreinen nog geen afspraken zijn gemaakt of dat er afspraken zijn gemaakt waarvan het de vraag is of die wel verantwoord zijn. Ik roep de beide Staatssecretarissen op om nog voor het einde van het jaar in gesprek te gaan met Fier Fryslân. Willen ze dat toezeggen?

De ChristenUnie heeft nog steeds zorgen over het objectieve verdeelmodel Wmo. Dat heeft voor gemeenten forse consequenties. Gemeenten geven aan dat zij niet de vinger krijgen achter de onderbouwing van de criteria. Volgens de Staatssecretarissen zijn de objectieve criteria nu duidelijk, maar ik vraag hen deze conclusie nog niet te trekken, omdat ik graag zou zien dat zij eerst met de betrokken nadeelgemeenten in gesprek gaan. Het is van belang dat er niet alleen maar wordt gepraat over ingroeimodellen, want dan werken we uiteindelijk toch nog naar dezelfde korting toe, maar dan op een later moment. Het model moet echt anders. Er zitten volgens gemeenten aannames in het model die discutabel zijn. Ik noem even als voorbeeld de mate van medicijngebruik. Die wordt als criterium gebruikt en vervolgens wordt de dagbesteding eraan gekoppeld. Maar medicijngebruik en dagbesteding hebben echt helemaal niets met elkaar te maken. Ik denk dat er heel veel rare kronkels in het verdeelmodel zitten en dat moet anders.

De ChristenUnie is uiteraard blij met de passage in de brief van de Staatssecretaris over de 43 centrumgemeenten die een passend verdeelmodel ontwikkelen voor beschermd wonen. Hiermee lijkt het doel van mijn aangehouden motie bereikt. Wil de Staatssecretaris nu ook onomwonden aangeven dat het door Onderzoeksbureau AEF ontwikkelde model echt van tafel is? Kan de Staatssecretaris bevestigen dat hij bijspringt als blijkt dat meer zorg wordt geleverd dan op basis van de cijfers uit het peiljaar 2013 verwacht werd?

Gisteren werden wij gewezen op de consequenties van het wegvallen van de zogenoemde beleidsregel zorginfrastructuur. Klopt het dat deze per 1 januari 2015 vervalt? Indien deze beleidsregel vervalt, ben ik bang dat veel mooie initiatieven die middels deze regeling tot stand zijn gekomen, verloren gaan. Dit zijn nu juist initiatieven die als doel hebben mensen langer thuis te laten wonen. Ik noem als voorbeeld Resto VanHarte. Wil de Staatssecretaris hierop ingaan?

Het is niet heel hip, maar ik wil toch even de administratieve lasten bespreken. Ook dat is belangrijk. In de Kamer zijn we er heel goed in om elkaar te vinden op het belang van het terugdringen van administratieve lasten. Toch zijn de berichten die ik hierover krijg niet mals. Onder andere de VGN heeft hierover geschreven. Een van haar leden die meedoet bij 22 gemeenten, heeft getekend voor meer dan 1.000 verschillende kwaliteitsregistraties of verantwoordingsvoorwaarden. Dat kost veel tijd, geld en menskracht en dat is allemaal energie die niet aan de zorg wordt besteed. Er is meer uniformiteit nodig. Er zijn standaardmodellen et cetera ontwikkeld, maar in de praktijk zijn er ruim 400 gemeenten die allemaal het eigen wiel uitvinden. Kunnen we 2015 gebruiken om dit te stroomlijnen? Welke ideeën heeft de Staatssecretaris hierover?

Ik ben ervan overtuigd dat er door heel veel partijen hard wordt gewerkt in deze laatste weken tot 1 januari. Iedereen is ervan doordrongen dat het werk na 1 januari net zo hard doorgaat. Laten we het overgangsjaar 2015 goed benutten en ervoor zorgen dat iedereen de zorg krijgt en houdt die nodig is.

De voorzitter: Dat snap ik, maar we hebben met elkaar twee interrupties afgesproken.

Mevrouw Dik-Faber is aan het einde gekomen van haar betoog en ik geef mevrouw Agema daarom nu het woord. Zij zal spreken namens de fractie van de PVV.

Mevrouw Agema (PVV): Voorzitter. Gelukkig heb ik nog wel de tijd om een vraag te stellen die ik niet kan laten liggen: waarom voert de heer Samsom hier niet vandaag het woord namens de Partij van de Arbeid-fractie? Hij is tegenwoordig toch wijkverpleegkundige en hij zou zijn ervaringen vandaag juist zo goed kunnen delen! Ik vind het ook wel iets raars hoor: een kernfysicus die ineens zomaar aan de slag kan als wijkverpleegkundige. Kan de Staatssecretaris mij misschien uitleggen hoe dit zomaar kan? Een wijkverpleegkundige heeft een hogere opleiding waar je een aantal jaren over doet. Het kan toch zeker niet de bedoeling zijn dat al die nieuwe wijkverpleegkundigen die we nodig hebben, straks ongeschoold zijn? Ik zou hierop graag een reactie horen van de Staatssecretaris.

We spreken vandaag over de jubelbrief van de Staatssecretaris over de hervorming van de langdurige zorg. De inkt van die brief was nog niet droog of de rechter heeft al een streep gehaald door een onderdeel van het gemeentelijke beleid. Dat is beleid dat een kwart van de gemeenten van plan is te gaan voeren, namelijk het schrappen van de huishoudelijke hulp. Natuurlijk kan de Staatssecretaris zeggen «ja, maar het wordt een algemene voorziening», want dan denken de mensen dat er wel wat wordt geregeld. Maar het karakter van een algemene voorziening is nu net dat de gemeenten juist niets gaan financieren en niets gaan regelen. Met andere woorden: 100 gemeenten stoppen er echt mee.

Volgens de rechtbank kan de gemeente zo'n besluit pas na 1 januari nemen en dan nog kan het niet zonder overleg met de mensen die deze hulp ontvangen. Sterker nog, er moet iets in hun situatie veranderd zijn sinds het laatste besluit over deze hulp. Daar staat de Staatssecretaris dan, 21 dagen voor de hele operatie in moet gaan! Maar ook hier blijft hij jubelen. Hij zegt zelfs blij te zijn met de uitspraak. Mijn fractie snapt dat wel, want hij is straks van het probleem af en de gemeenten zitten met de gebakken peren. Maar hoe zit het dan met die korting van 40%? Welke verrassingen kunnen we nog meer verwachten? Gebeurt hetzelfde straks met de begeleiding en de dagbesteding? Ook die zorg zullen mensen namelijk kwijtraken door de enorme kortingen. Kunnen we ook hierover rechtszaken verwachten en wat gebeurt er als ook dit beleid moet worden teruggedraaid? Wanneer start de systeemverantwoordelijkheid? Wie gaat de rekening betalen? Is dat de gemeente of is dat het Rijk? Of wordt er nog meer weggehaald bij de langdurige zorg?

De financiën wringen. Iedere keer horen we weer het mantra dat er in 2015 niets verandert, omdat dit jaar een overgangsjaar is. Maar in 2015 gaan er wel voor 2,3 miljard aan kortingen op de zorg in en daarbij komt ook nog eens die korting van 0,5 miljard op de inkomensregelingen. Het is een beetje als volgt: 149 Kamerleden zijn verenigd in de comptabele en die keert ons salaris uit. Wat gebeurt er nu als er vanaf 1 januari ineens 40% minder in die vereniging terechtkomt? Dan krijgen we dat uiteindelijk allemaal doorberekend! Het gaat dus consequenties hebben. De Staatssecretaris kan wel zeggen dat 2015 een overgangsjaar is, maar tegelijkertijd gaan al die kortingen gewoon door. Overhevelen kost bovendien geld. De 40% die er uiteindelijk minder in de comptabele gaat, leidt ertoe dat wij straks allemaal een gehalveerd inkomen hebben. Ik zou graag willen dat er voor niemand iets verandert en dat het voor iedereen beter wordt, maar we weten allemaal dat dit niet zo is.

Op papier gaat alles dus goed. De Staatssecretaris zegt alleen: ach ja, het zal niet allemaal goed gaan; er zullen wel wat incidentjes zijn na 1 januari. Dat staat echt min of meer in de brief. Als het gaat om zorg en om geschrapte zorg, dan heb je het in het minst erge geval over mensen die vervuilen en vereenzamen, maar in het ernstigste geval over leven en dood. Er kunnen dan wel leden zijn die zeggen «er is sprake van bangmakerij», maar sorry: als er geen zorg meer is, de zorg wordt gehalveerd, de budgetten worden gehalveerd en er zorg wordt geschrapt, dan komen er mensen in de problemen. Hoe gaat de Staatssecretaris dat oplossen? Wanneer begint zijn systeemverantwoordelijkheid?

90% van de werknemers in de verpleeghuiszorg is van mening dat ouderen in tehuizen geen goede zorg krijgen. Meer dan de helft van het personeel moet cliënten geregeld meer dan een uur alleen laten, 35% van hen meldt dat het vaak voorkomt dat kleding van bewoners niet of niet tijdig wordt gewassen en 29% maakt melding van uitdroging en/of ondervoeding. Dit zijn schokkende feiten uit de AD-zorgenquête die we twee weken geleden na het debat over de kwaliteit in de verpleeghuizen kregen. Die informatie is gebaseerd op 89 rapporten. Langdurige uitdroging en ondervoeding leiden tot een marteldood! Ik wil daarom van de Staatssecretaris weten hoe hij dit gaat oplossen. Als uit inspectierapporten blijkt dat 96% van de instellingen hun personeelsbezetting niet op orde heeft, dan moet hij daar wat aan doen.

Nog schokkender was de reactie van de directeur van ActiZ, meneer Aad Koster. Deze directeur van de brancheorganisatie van zorgaannemers zou zich als verantwoordelijke of als vertegenwoordiger deze feiten moeten aantrekken. Je zou verwachten dat hij zich kapot schaamt bij het zien van de onderzoeksresultaten en dat hij zijn leden op het matje zou roepen om een noodplan te verzinnen. Maar niks hoor: deze PvdA'er heeft heel andere zorgen. Ik citeer: «We lijken om de 2 à 3 dagen te worden bestookt met een nieuw meldpunt, onderzoek of zwartboek over de zorg. Ik heb het een beetje gehad met daarop te reageren. Steeds roepen dat niets deugt, demotiveert veel mensen.» Jerry Goossens zei het in zijn column in datzelfde AD heel treffend en ik heb daar dan ook niets aan toe te voegen. Dat ouderen ondervoed en in ongewassen kleren alleen gelaten worden, terwijl hun de urine over de enkels klotst, daar is prima mee te leven. Het gezeur daarover, nee, dat demotiveert! En terwijl bonden, media en particuliere zeurpieten als wijlen Ben Oude Nijhuis hun ontmoedigende bevindingen wereldkundig maken, innoveren de topondernemers van ActiZ er niettemin onverminderd op los. Zo hebben ze een manier gevonden om familie van cliënten, ook van die zwevende zeiksnorren, op afstand te houden van Familienet, een programma waarmee bloedverwanten in het dossier van een bewoner kunnen kijken. Hoe gaat het moeder? Geen idee, joh. Kijk maar op Familienet. Ja, Aadje, Aadje gaat tot 't gaatje. Koster die, ik kan er ook niks aan doen, in een vorig leven wethouder voor de Partij van de Arbeid was, vat al dat gezanik – ik ben nog steeds aan het citeren; het zijn niet mijn woorden – waarmee hij om de twee à drie dagen bestookt lijkt te worden, puntig samen: «De mensen willen dat zorgpersoneel de hele dag de hand van ouderen vasthoudt.» Zo zien de daadkrachtige ondernemers van ActiZ dus de roep om menswaardige ouderenzorg, namelijk als het demotiverende gezemel van verwende types die willen dat iemand rond de klok moeders handje vasthoudt. Mij lijkt het zonneklaar, waar het aan schort in de Nederlandse ouderenzorg. En dit is dus waar het fout gaat.

Voorzitter. Het kan allemaal nog gekker, want straks om half vijf horen we op de radio wie volgens de parlementaire pers de politicus van het jaar is. En laat nou onze Staatssecretaris Van Rijn genomineerd zijn. We hebben het weleens over een kloof tussen politiek en burger, maar is er misschien ook sprake van een klein kloofje tussen parlementaire pers en burger?

Ik ben bijna toe aan het einde van mijn bijdrage; ik heb nog twee punten. Enige tijd geleden hebben we een apart algemeen overleg over Fokuswonen dat op de agenda stond, omdat alles opgelost zou worden, verplaatst totdat het geen doorgang meer kon vinden. Nu is er echter toch onrust, want niet alles is goed geregeld. ADL-cliënten worden opgeroepen als zijnde vergetengroepers, met alle gevolgen van dien, zoals de kans op dubbele verstrekkingen. Kan de Staatssecretaris hierover duidelijkheid scheppen? Kan hij ons misschien een aparte Fokusbrief sturen met alle openstaande punten en de oplossingen daarvoor?

De decentralisatie van de jeugdzorg gaat gepaard met forse kortingen. Ook hier hebben we het over kortingen die lopen van 10% tot 30%. Uit onderzoek onder jeugdzorgmedewerkers blijkt dat kinderen niet meer de zorg krijgen die nodig is. Zij geven verder aan dat er op dit moment wachtlijsten ontstaan. Ik zou graag willen dat de Staatssecretaris ingaat op de wachtlijsten, niet alleen die bij de jeugdzorg, maar op alle wachtlijsten die het gevolg zijn van het gedecentraliseerde beleid. Ik vraag dat, omdat – ik zei het al – de kortingen gewoon doorgaan. Kortingen leiden tot het schrappen van zorg en daarmee tot wachtlijsten. Hoe ziet de Staatssecretaris in dit verband zijn systeemverantwoordelijkheid? Als er op grote schaal wachtlijsten ontstaan, is hij dan daarvoor systeemverantwoordelijk? Moet hij dan wat doen of kan hij het laten lopen?

De voorzitter: Dank u wel. Daarmee is een einde gekomen aan de eerste termijn van de Kamer.

We hebben afgesproken dat Staatssecretaris Teeven als eerste zal antwoorden. Hij geeft mij aan dat hij gelijk kan beginnen met zijn beantwoording. Dat zullen we dus doen, want er is geen lunchpauze voorzien. Dat spijt mij overigens zeer. Omwille van de tijd en om recht te doen aan het belang van dit debat zullen we dus, als de commissie zich daarin kan vinden, doorgaan met dit overleg. Zo niet, dan schors ik heel kort. Ik merk dat de leden graag zouden zien dat er toch wordt geschorst. De Staatssecretaris moet eerder weg en ik stel voor dat we na zijn beantwoording vijf minuutjes schorsen voor een sanitaire stop en om iets te eten te halen.

Ik geef Staatssecretaris Teeven het woord, maar niet dan nadat ik met de Kamerleden heb afgesproken om maximaal driemaal te interrumperen.

Staatssecretaris Teeven: Voorzitter. Ik bedank de leden die aan mij vragen hebben gesteld. Als ik de vragen goed heb geïnventariseerd, waren dat alleen de fracties van GroenLinks en D66. Mijn beantwoording zal niet lang duren, maar dat laat onverlet dat de vragen een goed antwoord verdienen. Mevrouw Ellemeet en mevrouw Dijkstra zijn namelijk op onderwerpen rond de privacy ingegaan die zeker aandacht verdienen.

Het onderwerp privacy is op 12 november jongstleden uitgebreid besproken met de vaste Kamercommissie van Binnenlandse Zaken. Ik zal nu kort aangeven op welke punten ik het wel eens ben met het College bescherming persoonsgegevens en op welke punten het kabinet echt een ander standpunt heeft dan het College bescherming persoonsgegevens. Verder zal ik aangeven wat het kabinet tot nu toe heeft gedaan om de privacy zo goed mogelijk te regelen en helemaal aan het eind zal ik wijzen op de activiteiten die gemeenten zelf ondernemen met de Privacy Self Assessments.

Op zichzelf ben ik het eens met de constatering van het College bescherming persoonsgegevens dat de grondslag ontbreekt om in alle gevallen dat iemand bij een gemeentelijk loket komt, ongeacht de hulpvraag, breed alle gegevensbestanden te consulteren. Ik denk dat die constatering van het college juist is. Dat is ook helemaal niet wenselijk. Het kabinet wil dat dan ook helemaal niet. Het is dus goed dat dit niet in alle gevallen mag. Een burger moet erop kunnen vertrouwen dat de gemeente na 1 januari op een zorgvuldige manier met zijn persoonsgegevens omgaat als hij bij de gemeente komt. Het is de verantwoordelijkheid van elk college in de gemeente om daar zorg voor te dragen. Het is de verantwoordelijkheid van het Rijk om gemeenten daarbij zo goed mogelijk te ondersteunen en te faciliteren. Dat hebben we gedaan met de PIA Jeugd en de PIA 3D, PIA's die we speciaal daarvoor hebben gemaakt.

Laat ik een voorbeeld geven. Het CBP maakt zich zorgen dat gemeenten bij het verwerken van gegevens niet werken met de juiste juridische basis. Zo maken sommige gemeenten gebruik van een algemene toestemmingsverklaring voor het verwerken van gegevens. Het CBP is van mening dat de afhankelijkheidsrelatie tussen burger en overheid maakt dat het toestemmingsrecht slechts bij uitzondering een grondslag zou kunnen vormen. Dat standpunt deel ik en daarom heb ik het ook anders gedaan: voor de grondslag van die gegevensverwerking hebben we niet alleen artikel 8 van de Wet bescherming persoonsgegevens genomen, maar ook andere wetten. Het is dus breder. Ik denk dat het College bescherming persoonsgegevens dat een beetje uit het oog heeft verloren. Het is de gegroeide praktijk dat gemeenten ervan uitgaan dat de gegevensverwerking rechtmatig is als de betrokkene toestemming heeft gegeven. Ik ben het eens met de leden die zeiden dat die praktijk ongewenst is. Daarom zijn we in het gesprek van 12 november met de vaste Kamercommissie van BZK ook zo uitgebreid ingegaan op de PIA 3D. Het is belangrijk dat gemeenten mensen meenemen in hun afwegingen ten aanzien van de voorgenomen gegevensverwerking en burgers daar ook zelf over informeren. We hebben dat ook met de gemeenten besproken. Er zijn instructies gegeven en zo nodig assisteren we de gemeenten daarbij. Op die manier kunnen de gemeenten invulling geven aan het transparantiebeginsel uit de Wet bescherming persoonsgegevens.

Het CBP heeft voorts aangegeven – mevrouw Ellemeet sneed dit punt aan – dat de juridische kaders voor de decentralisatie onvoldoende grondslag zouden bieden voor de integrale en domeinoverschrijdende gegevensverwerking. Daar ben ik het nadrukkelijk niet mee eens. In andere commissievergaderingen hebben we dat overigens al eerder met elkaar gedeeld. De grondslag is samengesteld, omdat die op grond van de Wet bescherming persoonsgegevens op verschillende argumenten kan stoelen. Het hangt een beetje af van de beoogde verwerking. Soms is het specifiek geregeld in de wet. De Wmo 2015 geeft voor bepaalde verwerkingen zelf een specifieke wettelijke regeling voor de verwerkingsgrondslag en de gegevensverwerking. Ook de Jeugdwet, bijvoorbeeld artikel 2.1, onderdeel F, geeft daar ook een grondslag voor. Daarnaast definieert elk van de door mij genoemde wetten specifieke taken voor de gemeenten als het gaat om de juridische basis voor de gegevensverwerking. Zowel in de wetsteksten van de Wmo en de Jeugdwet als in de memories van toelichting op die decentralisatiewetten wordt gemeenten opgedragen om, indien nodig, individuen en huishoudens in samenhang te ondersteunen als het gaat om de privacy.

Mevrouw Ellemeet vroeg concreet wat het kabinet heeft gedaan op het gebied van de privacy bij jeugd. Hoe zorgen we ervoor dat de gemeenten hun gegevensbescherming op orde hebben? Ik verwijs haar in dat verband naar de moties die in de Kamer en in de senaat over dit onderwerp zijn aangenomen. In mei is de kabinetsvisie «Zorgvuldig en bewust; Gegevensverwerking en Privacy in een gedecentraliseerd sociaal domein» uitgebracht. Hierin hebben we beschreven hoe gemeenten moeten omgaan met de gegevensverwerking. De VNG heeft in september 2014 op ons aandringen in concept de modellen aangeleverd voor de wijze waarop de gemeenten de Jeugdwet gaan inrichten. Op die modellen hebben we conform de motie-Bergkamp een PIA Jeugd uitgevoerd in relatie tot de Jeugdwet. Het CBP heeft daarover een advies uitgebracht waarin het dat heeft geaccordeerd. De Minister van BZK heeft een Privacy Impact Assessment uitgevoerd op alle drie de decentralisaties. Vervolgens zijn die op de drie departementen, BZK, VWS en V en J, op elkaar afgestemd. Het voorstel voor die PIA's was op zichzelf een goed voorstel. Ook de senaatsfractie van D66 heeft daarop gewezen. Op deze manier wordt de gemeenten namelijk aangegeven hoe ze het moeten inrichten.

Wat heeft het opgeleverd? Welke stappen zijn er gezet en wat hebben die visies opgeleverd? Er zijn factsheets ontwikkeld voor gemeenten op het terrein van privacy en voor het gebruik van persoonsgegevens. Er zijn verder privacyvoorschriften ontwikkeld voor de uitbesteding van taken door gemeenten aan private instellingen. Je moet er natuurlijk ook voor zorgen dat de mensen die bij private instellingen werken, zorgvuldig met de privacy omgaan. Er zijn ten slotte ook voorschriften ontwikkeld voor de aard van de gegevens bij de uitvoering van de taken van de Jeugdwet. Zo zijn er bewaartermijnen voor persoonsgegevens opgenomen en zijn de grondslagen voor de verstrekking en de verwerking van de persoonsgegevens nader omschreven.

Mevrouw Ellemeet heeft gevraagd wat er nog op de rol staat. Wat gaat er in het eerste halfjaar van 2015 gebeuren? Wij hebben in ogenschouw moeten nemen dat alle inspanningen van de zorgverleners en vooral van de gemeenten zijn gegaan naar het sluiten van de contracten in het kader van de zorgcontinuïteit. Op dit gebied moet in dat overgangsjaar nog een inhaalslag worden gepleegd. Er komt een privacytraining voor gemeenten met een aantal regionale sessies. Die zullen tussen maart en mei 2015 plaatsvinden. Er komt vanaf 1 januari een helpdesk privacy voor de professionals die bij de gemeenten werken. De SP-fractie steunde dat initiatief om de gemeenten op dit terrein te ondersteunen. De Minister van BZK heeft een ombudsfunctie voor privacy in het sociaal domein ingesteld. Ook is er een campagne gestart. Het kabinet verwacht dat dit hele pakket begin 2016 optimaal moet kunnen zijn. Ongetwijfeld zullen bepaalde zaken moeten worden geïntensiveerd, maar tegen die tijd hebben wij het totaalpakket op orde.

Mevrouw Dijkstra heeft gevraagd hoever gemeenten zelf zijn. Een aantal gemeenten heeft al een draaiboek en een eigen analyse gemaakt. Met de VNG en het Ministerie van Binnenlandse Zaken wordt op dit moment onderzocht of het zelfassessment van gemeenten kan worden verbreed naar het hele 3D-domein. Als je het niet per wet afzonderlijk, maar voor het hele domein in één keer doet, is het voordeel dat je ook de borging in één keer breed kunt oppakken.

Mevrouw Dijkstra heeft ook naar de stelselverantwoordelijkheid gevraagd. Ik denk dat wij daarop niet breed in hoeven te gaan, maar vanaf 1 januari zal ik uiteraard stelselverantwoordelijke zijn voor het gedwongen kader. Daarbij maak ik één kanttekening. In het gedwongen kader blijft de Raad voor de Kinderbescherming actief. In 2008 heeft de Kamer het rapport van de commissie-Dijsselbloem voortgebracht. Daarin werd geadviseerd dat ook de Raad voor de Kinderbescherming in de decentralisatie zou worden meegenomen, maar dat hebben wij niet gedaan. Deze blijft rechtstreeks onder verantwoordelijkheid van de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie vallen. Er zijn wel 100%-protocollen gesloten tussen de gemeenten en de Raad. Ook alle contactpersonen zijn inmiddels aangesteld. Gemeenten en Raad weten precies van elkaar wie zij moeten aanspreken.

Mevrouw Dijkstra heeft ook gevraagd naar innovatie en vernieuwing. Wat gaan wij nog doen? Op het terrein van de jeugdbescherming en de jeugdreclassering liggen heel veel kansen. De vliegwielprojecten die wij in 2012 en 2013 hebben gehad, hebben geleid tot minder uithuisplaatsingen en minder ondertoezichtstellingen. Daarmee gaan wij de komende jaren dus door. Dat is tegelijk iets waarop de Kamer de decentralisatie van het gedwongen kader van de jeugdzorg concreet kan afrekenen: zijn alle Bureaus Jeugdzorg en landelijk werkende instellingen in staat om het aantal uithuisplaatsingen en ondertoezichtstellingen naar beneden te brengen? Daarom hebben wij de resultaten en de ontwikkelingen van de vliegwielprojecten voor gemeenten zo goed mogelijk inzichtelijk laten maken, met gecertificeerde instellingen, cliënten en jeugdbeschermers.

Wat gaan wij verder nog concreet doen? Wij gaan experts ter beschikking stellen aan de jeugdbescherming. Wij zullen de kennis over kwalitatieve verbetering van de jeugdbescherming verzamelen en verspreiden. Ook zullen wij gemeenten en landelijk werkende instellingen waar gewenst faciliteren in de doorontwikkeling van vernieuwing. In 2012 en 2013 hebben wij in het gedwongen kader van de jeugdzorg in gang gezet dat wij vroeg in het gezin ingrijpen. Hoe eerder wij kinderen helpen, hoe beter. Daardoor hebben wij ook minder uithuisplaatsingen, ondertoezichtstellingen en zware jeugdzorg nodig. Er wordt weliswaar op het totaal bezuinigd, maar voor een bepaalde periode wordt het geld voor gemeenten berekend op basis van het meetjaar 2012. Daardoor hebben gemeenten enige financiële speelruimte. Als zij minder uithuisplaatsingen en ondertoezichtstellingen hebben, kunnen zij het geld dat bestemd was voor het gedwongen kader, aanwenden voor het beleidsterrein waarvoor de collega van VWS als eerste stelselverantwoordelijk is. Die afspraak hebben wij gemaakt. Dat helpt gemeenten in het overgangsjaar en de eerste jaren daarna.

Wat gaan wij doen? Nieuwe ideeën testen en die bij landelijk succes verspreiden, innoverend delen. Dat is in ieders belang. Het Ministerie van Veiligheid en Justitie zal daarmee doorgaan. Tot zover de antwoorden op de vragen die mij zijn gesteld.

Staatssecretaris Van Rijn: Voorzitter. Ik dank de leden voor hun inbreng en voor de vele vragen die zij aan de vooravond van de invoering van de diverse wetten gesteld hebben. De rode draad in dit debat is de vraag of er voldoende voorbereidingen getroffen zijn voor een verantwoorde start van de hervormingen, zowel in de langdurige zorg als in de jeugdhulp. Zoals verschillende leden al gezegd hebben, hebben wij de afgelopen twee jaar heel intensieve en belangrijke debatten met de Kamer gevoerd over de wens om de langdurige zorg te hervormen, de jeugdhulp te verbeteren, de financiën houdbaar te maken en een cultuuromslag te realiseren waarin omzien naar elkaar weer wat normaler en gewoner wordt.

Misschien geldt het niet voor iedereen, maar een ruime meerderheid van de Kamer heeft de diverse wetten gesteund. Dat komt ook door waarnemingen die wij elke dag doen. Wij zien elke dag dat passende zorg en ondersteuning, dicht bij mensen, belangrijker wordt, zeker in een samenleving die ouder wordt. Wij zijn met zijn allen niet afdoende tevreden over de kwaliteit van de zorg in tehuizen, of dat nu verzorgingshuizen of verpleeghuizen zijn. Wij moeten meer aandacht hebben voor informele zorg, voor mantelzorg en vrijwilligerswerk. Waar dat kan, moeten wij die versterken. Soms moeten wij die verbinden in samenwerking met de formele zorg. Het is hoog tijd dat wij de jeugdhulp in het belang van het kind versterken. Wij willen dat die hulp vanuit één plan geregeld wordt, omdat wij in het verleden geconstateerd hebben dat het bijeenbrengen van informatie, zodat je aan de voorkant weet wat je moet doen, soms veel ellende aan de achterkant kan voorkomen. Ik denk dus dat wij allemaal voelen dat de veranderingen in de langdurige zorg en de jeugdhulp ongelofelijk hard nodig zijn. Wij praten daar al jaren over en het is goed dat wij nu aan de startstreep staan om die veranderingen in te zetten. Het is op 1 januari niet voorbij; heel veel veranderingen moeten dan juist nog beginnen.

De belangrijkste reden waarom wij de afgelopen jaren zo zorgvuldig aan deze enorme en soms complexe operatie hebben gewerkt, is natuurlijk niet dat wij alle bordjes willen verhangen of de budgetten willen verschuiven. De doelstellingen van de veranderingen zijn passende zorg en ondersteuning, dicht bij mensen. Wij willen de zorg weer bij mensen brengen in plaats van dat de mensen naar de zorg toe moeten. Wij willen meer aandacht voor mantelzorg en vrijwilligerswerk en een betere jeugdhulp. Dit zijn belangrijke doestellingen die door iedereen worden onderschreven.

Het belangrijkste in die hervorming is dat wij voldoende oog hebben voor de mensen om wie het gaat, de cliënten. Als wij praten over het streven om die hervormingen letterlijk en figuurlijk vorm te geven, praten wij hier in deze Kamer over wet- en regelgeving. Onze gedeelde verantwoordelijkheid is dat de manier waarop wij dit vormgeven, zich uit in wetten en regels. Dat leidt ertoe dat wij veel praten over wetten, regels en systemen. Als wij de zorg en ondersteuning van mensen die van anderen afhankelijk zijn, anders willen vormgeven, moeten die wel geborgd zijn in wet- en regelgeving. Dat is de verantwoordelijkheid van regering en parlement. Wij kunnen natuurlijk van mening verschillen over de vraag welk stelsel het beste is. Ik heb bij ieder van de leden, in alle debatten, gemerkt dat het niet om wetten en regels gaat, maar om de vraag wat die voor mensen betekenen. Wij komen allemaal in verpleeghuizen, wij horen de zorgen van personeel en ouderen en wij hebben allemaal gesproken met mensen die huishoudelijke hulp verlenen of krijgen en die vaak meer zien veranderen dan zij misschien zouden willen. Wij zijn allemaal heel oprecht betrokken bij de mensen die zorg en ondersteuning zouden moeten krijgen.

Staatssecretaris Van Rijn: Ik ga álle gemeenten daarop wijzen.

Voorzitter. Wij hadden het zojuist over systemen en mensen. Wij hebben gezegd dat wij ook voortdurend moeten kijken naar de mensen om wie het gaat. Wat betekent het voor hun persoonlijke situatie? Dat hebben wij in de afgelopen periode niet anders gedaan en wij zullen dat in de komende periode ook blijven doen. Wij hebben gesproken over mensen die onzekerheid hebben over de vraag wat de overgang van de AWBZ naar de Wmo voor hen betekent. Ik heb besloten om voor al die mensen overgangsrecht in de wet toe te kennen. Daarom is er extra geld naar de gemeenten gegaan. Je kunt zeggen dat dit een systeemdiscussie is, maar die gaat gewoon over mensen: hoe kun je ze meer zekerheid geven? In de discussies over de Wmo, de Zorgverzekeringswet en de Jeugdwet hebben wij heel veel gesproken over de verankering van het persoonsgebonden budget. Dat was enorm technisch en voor veel mensen ongetwijfeld onbegrijpelijk, maar wij spreken daarover om mensen uiteindelijk de keuzevrijheid te geven om de zorg te kiezen die bij hen past.

Bij de vorming van al onze plannen hebben wij gekeken naar doelgroepen waarvan wij vermoeden dat zij niet een-op-een onder de logica van een systeem vallen. Ik wijs de Kamer erop dat het oude AWBZ-systeem niet paste bij de zware, soms specialistische en soms heel individuele zorg die bepaalde mensen nodig hadden. Wij hebben in de AWBZ allerlei functies en klassen aan elkaar gelijmd om ervoor te zorgen dat deze mensen die zorg wel zouden krijgen. Om die reden hebben wij ook nu rekening gehouden met de persoonlijke omstandigheden van de groep van 14.000 mensen en de groep van 300 mensen. Voor de 300 AWBZ-cliënten die voldoen aan de zogeheten langdurigezorgcriteria, hebben wij een zodanige regeling gemaakt dat zij in 2015 toegang krijgen tot de Wlz-zorg, waardoor zij niet verder met onzekerheid belast worden, juist omdat wij ogen hebben voor de mensen die achter die zorgvraag zitten. In het hele proces, zowel bij de wetgeving als bij de invoering als bij de daadwerkelijke uitvoering, zijn wij voortdurend bezig geweest om met het oog van de mensen naar de gevolgen te kijken. Om die reden is ook de beslissing over de groep van 14.000 mensen genomen. Om die reden zullen wij hiernaar blijven kijken in de uitvoering in 2015. Het gaat om mensen, niet om systemen.

Wij zijn nu op het punt aanbeland waarop het niet meer om groepen of categorieën, maar om individuen gaat. Wij gaan ook naar de individuele kant kijken, samen met onze eigen mensen en de partners uit de sector. Ik prijs mij gelukkig met de goede samenwerking met cliënten- en patiëntenorganisaties die wij hebben. Zij helpen ons om hun en onze kennis te bundelen, zodat wij mensen zo goed mogelijk kunnen helpen om dit in de komende periode voor elkaar te krijgen. De afgelopen twee jaar is de inzet geweest om niet alleen maar wetten en regels te maken, maar ook voortdurend rekening te houden met de manier waarop de wet- en regelgeving uitpakt voor de mensen die zo afhankelijk zijn van goede zorg en ondersteuning. Dat heb ik elke dag gedaan en blijf ik elke dag doen, ook in 2015. Dat mag de Kamer ook van mij verwachten.

Een aantal leden heeft ook over de communicatie gesproken. Dat is een zeer belangrijk punt. Het gaat niet alleen om de vraag of er goede waarborgen in de wet zitten, maar ook om de vraag hoe dit in de praktijk verankerd wordt. Ik herinner mij/eraan dat wij een aantal weken geleden spraken over het feit dat de waarborgen en het overgangsrecht weliswaar mooi in de wet stonden, maar ook in contracten moesten worden geregeld. Dat is namelijk de vertaling in de praktijk. Iedereen vroeg zich een beetje af wat het zou betekenen en of het allemaal wel zou lukken. Ik prijs mij gelukkig dat wij er met een enorme inzet van de gemeenten, de zorgaanbieders, de ambtenaren van de gemeenten en onze mensen in geslaagd zijn om die contracten nagenoeg allemaal getekend te krijgen, als een praktische vertaling van alle waarborgen in de wet. Dat is erg belangrijk.

De volgende fase is dat wij dit heel goed aan de mensen moeten gaan vertellen. Wij hebben die communicatie al ingericht. Hierbij komen drie vormen van communicatie kijken, in de eerste plaats de algemene communicatie die wij met elkaar hebben ingericht. Vanaf 16 oktober zijn wij begonnen met het informeren van mensen via advertenties en websites, via «de zorg verandert mee» en via informatiefolders voor cliënten die bij huisartsen en apotheken liggen. Ook andere organisaties en gemeenten kunnen folders bestellen voor de communicatie met inwoners. Het Informatiepunt Langdurige zorg en Jeugd is via een gratis telefoonnummer, per e-mail of per post bereikbaar voor vragen. Sinds de opening van het informatiepunt zijn vanaf 16 oktober tot en met 1 december 2014 ongeveer 8500 vragen gesteld en beantwoord. Vanmorgen ben ik nog even bij het informatiepunt wezen kijken. Zij krijgen nu ongeveer 160 vragen per dag en zijn ook in staat om die te beantwoorden. Mensen vragen waar zij terecht moeten en kunnen dan goed worden doorverwezen.

In de tweede plaats willen mensen weten waar zij terecht moeten voor specifieke en concrete informatie. In de verschillende wetten is dat op een andere manier vormgegeven, afhankelijk van hoe het in de wet staat. In het geval van de Jeugdwet hebben gemeenten en aanbieders concrete afspraken gemaakt over de informatievoorziening aan cliënten, die inderdaad een gedeelde verantwoordelijkheid is. Huidige cliënten moeten door hun eigen zorgaanbieder worden geïnformeerd. In de communicatie moet in ieder geval aandacht worden besteed aan het actief informeren van cliënten die in 2014 zorg hadden, maar voor wie de zorg in 2015 gewoon doorloopt. Mevrouw Ypma sprak daar ook over. Heel veel mensen behouden de zorg en het is goed dat zij dat zo snel mogelijk horen. Daar kom ik straks nog even op terug.

Alle mensen die vanaf 1 januari onder de Wet langdurige zorg vallen, krijgen specifieke informatie van de zorgkantoren. Zij worden allemaal persoonlijk geïnformeerd over hun situatie. Overigens geldt ook voor deze groep dat er veelal niets verandert. Voor alle mensen die onder de Zorgverzekeringswet vallen, geldt het volgende. Alle verzekerden hebben dit jaar hun polis ontvangen. Daarin staan alle veranderingen met betrekking tot persoonlijke verzorging en verpleging. Pgb-houders zijn inmiddels geïnformeerd over de pgb-budgetten vanaf 1 januari 2015. Ook daarover kom ik straks nog specifiek te spreken, want dit gaat over de hoogte van de tarieven. Op het gebied van de Wet maatschappelijke ondersteuning hebben wij alle gemeenten specifiek bevraagd hoe zij hun huidige cliënten van zorg en maatschappelijke ondersteuning hebben geïnformeerd. Daarop heeft 98% van de gemeenten aangegeven dat dit lukt vóór 1 januari 2015.

Veel belangrijker is dat zorgaanbieders de AWBZ-cliënten en hun naasten informeren. Dat gebeurt in de praktijk op heel veel verschillende manieren, op bijeenkomsten, via folders, via brieven et cetera. Cliëntenorganisaties zijn met onze steun ook hard bezig om mensen te informeren. Bovendien kunnen mensen zelf informatie opvragen. Dat doen zij ook, soms bij hun eigen patiënten- en cliëntenorganisatie. Ik vind het erg belangrijk dat wij een verhoogde inspanning plegen om ervoor te zorgen dat zo veel mogelijk mensen goed worden geïnformeerd over de veranderingen in de zorg of, in heel veel gevallen, de zaken die in 2015 niet veranderen in de zorg.

Ik wil hiernaar wel heel gedifferentieerd kijken in termen van communicatiemiddelen. De ervaring leert dat een brief niet altijd meteen wordt gelezen of begrepen. Ik vind het dus belangrijker dat de zorgaanbieders die bij de mensen over de vloer komen, primair de goede informatie verstrekken. Daarom bekijk ik samen met gemeenten en zorgaanbieders hoe wij dit nog verder kunnen versterken. Met de brancheorganisaties maak ik afspraken over de inspanningen die zij kunnen doen om hun cliënten te informeren. In antwoord op de vraag van mevrouw Ypma kan ik bij dezen zeggen dat wij met de VNG, de cliëntenorganisaties en de brancheorganisaties van zorgaanbieders in gesprek zijn om te bekijken of wij de inspanningen nog verder kunnen verhogen, zodat iedereen zo veel mogelijk individueel wordt geïnformeerd met alle communicatiemiddelen die daarvoor dienstig zijn. Voor sommige jeugdigen in een instelling zal dit op een persoonlijke manier gaan, terwijl je voor anderen misschien een brief moet schrijven en voor weer anderen een bijeenkomst moet houden. Hoe maakt mij niet uit, maar er moet dus zeker een verhoogde communicatie-inspanning komen.

Ik ben nu ingegaan op de communicatie over waar mensen terechtkunnen met hun specifieke situatie. Mensen zouden echter ook kunnen aangeven dat zij wel bij hun zorgaanbieder of de gemeente geweest zijn, maar toch geen duidelijkheid hebben gekregen omdat de een a zegt en de ander b. Daarom hebben wij hiervoor een apart meldpunt ingericht. Als mensen het gevoel hebben dat zij van het kastje naar de muur gestuurd worden, kunnen zij terecht bij een apart meldpunt, zodat wij het goed kunnen uitzoeken. Vaak gaat dit om ingewikkelde gevallen waarvoor in het oude systeem ook allerlei zorgaanbod aan elkaar was geknutseld. Voor die mensen is het lastig om te bepalen waar zij precies moeten zijn. Wij hebben samen met de cliëntenorganisaties dit meldpunt ingericht. Tot op heden zijn er ongeveer 44 meldingen gedaan, naast de 300 cliënten over wie ik de Kamer per brief heb geïnformeerd, die wij al eerder op het netvlies hadden en voor wie wij naar specifieke oplossingen gezocht hebben. Dat is nu ook gelukt.

Voor de goede orde, wij ontvangen signalen uit alle kanalen: van de mensen zelf, van de gemeenten, van zorgaanbieders en van de media. Dat is hartstikke goed en moet ook vooral zo blijven, maar wij acteren niet alleen maar als er iets in de media speelt. Sterker nog, die 300 cliënten hadden wij op het netvlies. Wij waren al met patiënten- en cliëntenorganisaties in overleg over de vraag of je die als groep of als losse individuen moest benaderen. De conclusie is dat het bij al die mensen om heel individuele problemen gaat. Daarom hebben wij besloten om die mensen niet langer van het kastje naar de muur te sturen, maar ze allemaal toegang tot de Wet langdurige zorg te geven. Indien nodig wordt vanuit VWS contact opgenomen met de verantwoordelijke partijen, zodat de cliënt daarmee spoedig in contact kan worden gebracht. Wij moeten heel goed doorverwijzen en specifieke problemen specifiek benaderen, maar ik wil niet op de stoel van de gemeente of de zorgverzekeraar gaan zitten, die uiteindelijk een beslissing moet nemen. Als je daar niet tevreden mee bent, kun je daartegen als cliënt in beroep gaan. Wel kan ik ervoor zorgen dat mensen met specifieke problemen zo goed mogelijk worden doorverwezen en dat de verantwoordelijken daarvoor zo goed mogelijk kunnen worden aangesproken.

Staatssecretaris Van Rijn: Ja. Ik zal nog even specifiek ingaan op meldingen en signalen rondom de Jeugdwet. Wij hebben daar samenwerking gezocht met de cliëntenorganisaties: LOC Zeggenschap in zorg, het Landelijk Platform GGz, Ieder(in), Zorgbelang en het UW Ouderplatform. Wij hebben hen gevraagd om een plan te ontwikkelen voor de monitoring vanuit cliëntperspectief, niet alleen maar nu, maar ook in 2015. Zij verzamelen signalen via bestaande meldpunten van hun organisaties. Zij halen ook informatie op bij klachtencommissies en cliëntenraden. De insteek is dat die meldingen ons ook bereiken. Voor kinderen en ouders die de lokale meldpunten niet kunnen vinden, is een landelijke website ingericht. Alle informatie wordt regelmatig verzameld, zodat wij kunnen zien hoe mensen de veranderingen ervaren en of er specifieke knelpunten zijn waarop wij moeten inspringen. Al die signalen worden verzameld in een landelijke signaleringsrapportage, die met enige regelmaat met de VNG, de brancheorganisaties en het departement worden besproken.

Hiermee hoop ik te hebben aangetoond dat wij een forse communicatie-inspanning plegen. Ik vind met de leden dat wij, nu de inkoop is afgerond, ervoor moeten zorgen dat de informatie nog nadrukkelijker en specifieker wordt verstrekt. Ik zal de komende periode met de VNG en de brancheorganisaties die verhoogde inspanning plegen.

Staatssecretaris Van Rijn: Daarover hebben wij in het recente verleden ook een aantal beslissingen genomen. Samenvattend, het maatwerkprofiel en de meerzorg die wij daaraan hebben gehangen, bieden inderdaad meer mogelijkheden om dergelijke gevallen op een goede manier op te vangen. Ik zou dit dus geen weeffout willen noemen. Met dit mechanisme kun je juist van nog dichterbij bekijken welke mensen welke rechten zouden moeten kunnen uitoefenen.

Er zijn ook vragen gesteld over de cliëntgerichtheid en de mantelzorg. Die wilde ik in dit punt gelijk meenemen.

Staatssecretaris Van Rijn: Het antwoord daarop is ja.

Ik ga nu in op de vragen over mantelzorg en vrijwilligerswerk. Wat kunnen wij doen? Hoe houden wij groepen structureel in de gaten houden? Hoe ontwikkelt dit zich in ons land? De heer Krol wees op het SCP-onderzoek dat laat zien wat het potentieel aan vrijwilligerswerk is. Daaruit kwam overigens naar voren dat het potentieel aan vrijwilligerswerk niet is uitgeput. Steeds meer mensen, ook op hogere leeftijd, zijn in staat en bereid om vrijwilligerswerk te doen en halen daar veel voldoening uit. In eerdere debatten met de heer Krol heb ik er al op gewezen dat mantelzorg groeit doordat je uit liefde betrokken bent bij je partner en voor hem of haar blijft zorgen. Naarmate mensen ouder worden en langer bij elkaar blijven, ontstaat als vanzelf de mantelzorg als een van de partners iets gaat mankeren. Daarom wil ik zo graag dat wij in het beleid, ook in het beleid van de gemeenten, meer aandacht geven aan de positie van de mantelzorger. De ondersteuning van de mantelzorger is namelijk cruciaal voor de vraag of partners op een goede manier bij elkaar kunnen blijven wonen. Ik ga dat de komende periode in de gaten houden en blijf dat doen. Zoals u weet, heb ik met mantelzorgers- en vrijwilligersorganisaties een gezamenlijke agenda afgesproken waarin staat hoe wij tijdens transitie elkaars deskundigheid kunnen bevorderen en de positie van mantelzorger en vrijwilligerswerk kunnen versterken. Ik ga dat de komende periode met gezwinde spoed met de organisaties uitwerken.

Mevrouw Ellemeet heeft gezegd dat de verzwaring van de taak van mantelzorgers vooral vrouwen betreft. Zij vraagt of ik ook die groepen ga ondersteunen. Dit is een terechte vraag. Wij moeten voorkomen dat mantelzorg automatisch een taak wordt of is van alleen maar vrouwen. Gelukkig is dat niet het geval. In toenemende mate gaan ook mannen mantelzorg verlenen en vrijwilligerswerk doen. Dat neemt niet weg dat wij hiervoor oog moeten hebben. Dinsdag aanstaande behandelt de Eerste Kamer het wetsvoorstel Modernisering regelingen voor verlof- en arbeidstijden. Daarin worden de mogelijkheden van zorgverlof voor mantelzorgers uitgebreid, ook voor mannen, zodat zij werk en mantelzorg beter kunnen combineren. Verder laat het Ministerie van Sociale Zaken in samenwerking met VWS een onderzoek verrichten naar de genderspecificiteit van mantelzorg, om te zien welke ontwikkelingen zich daarin voordoen en op welk gebied wij daaraan nog wat zouden kunnen doen, als dat nodig is. Nog voor de zomer organiseren wij met drie departementen en de Nederlandse Vrouwen Raad een expertmeeting over gendersensitiviteit bij gemeenten, om te onderzoeken hoe wij het beleid meer en meer kunnen richten op een gelijkwaardige verdeling van taken over mannen en vrouwen. Wij hebben hier dus aandacht voor. Wij zullen dit de komende periode nog verder in gang zetten.

Ik kom nu op de informatievoorziening aan mantelzorgers. Die is cruciaal. Alle mensen worden met de publiekscampagne geïnformeerd, zoals ik net al zei, maar cliënten en indien nodig mantelzorgers krijgen ook persoonlijke informatie toegestuurd. Partijen pakken dit ook op. Daarnaast is in de Wmo 2015 opgenomen dat mantelzorgers worden meegenomen in het zorgvuldige onderzoek waarover wij het gehad hebben. Dat onderzoek is niet alleen maar een gesprek met de cliënt, maar juist ook met mantelzorgers, die in de nieuwe Wmo meer dan ooit betrokken worden door de gemeenten.

Ik kom nu te spreken over de zekerheden voor mensen.

Staatssecretaris Van Rijn: Voorzitter. Ik kom nu te spreken over zekerheden voor mensen. Daarover wil ik nog een aantal opmerkingen maken. Ik begrijp heel goed dat mensen zich afvragen hoe het zit met de zorg en ondersteuning, zeker als je allerlei verhalen hoort en allerlei berichten in de krant leest. Ik begrijp heel goed dat mensen die onzekerheid voelen. Ik begrijp ook heel goed dat heel veel mensen zullen zeggen: ik hoor wel dat het in de wetten allemaal geregeld is en dat er allemaal brieven worden geschreven, maar eerst zien en dan geloven! Wij zullen heel goed ons best moeten doen om dit aan mensen uit te leggen, om te laten zien wat er in de wetten zit en om ervoor te zorgen dat de communicatie goed verloopt. Veel mensen zullen zeggen: het zal best, maar ik geloof het pas als ik het zelf ervaar. Dat begrijp ik. Dat neemt niet weg dat wij onze communicatie-inspanningen moeten verhogen en dat wij dit heel goed moeten vertellen, maar wij moeten ook beseffen dat mensen die ervaring zelf willen opdoen. Ik heb dus niet de illusie dat ik alle onzekerheid kan wegnemen. Je weet wat je hebt, maar je weet niet altijd wat je krijgt. Zelfs als wat je nu hebt niet allemaal naar tevredenheid is, geeft dit toch onzekerheid.

Anderzijds vraag ik aandacht voor het feit dat wij elkaar niet meer onzekerheid moeten aanpraten dan nodig is. De heer Van der Staaij wees er al op dat wij met de decentralisaties niet over een nacht ijs gaan. In de wetten en regels zijn belangrijke zekerheden vastgelegd voor de mensen aan wie vandaag zorg wordt verleend. Het uitgangspunt voor mensen die vanuit de AWBZ naar de Wmo gaan, is dat bestaande rechten in het eerste jaar doorlopen zolang zij de indicatie hebben. Voor beschermd wonen geldt een overgangstermijn van vijf jaar. Voor mensen die vanuit de AWBZ naar de Zorgverzekeringswet gaan, is de AWBZ-indicatie die zij hadden een geldige verwijzing. Vanaf 1 januari 2015 ontvangen zij de verpleging en verzorging van dezelfde zorgverlener. In de Jeugdwet hebben wij geregeld dat jeugdigen in het eerste jaar hun hulpproject bij hun huidige hulpaanbieder gewoon kunnen afronden; er is wettelijke zorgcontinuïteit. Voor de pleegzorg loopt het overgangsrecht door tot het einde van de jeugdhulp en is er geen grens van een jaar. De bestaande doorverwijspaden van de geestelijke gezondheidszorg via huisartsen of artsen voor de jeugdgezondheidszorg en medisch specialisten blijven behouden. Zo hebben wij dat in de Jeugdwet bepaald. Ook voor mensen die voor het eerst of opnieuw zijn aangewezen op zorg, jeugdhulp of ondersteuning zijn belangrijke zekerheden geregeld. Langdurige intensieve zorg blijft verzekerd. De meest kwetsbare mensen in onze samenleving hebben daar recht op. De wijkverpleegkundige zorg zit volgend jaar gewoon in het basispakket. Dat is een recht voor iedereen, waarbij geen eigen risico geldt. Niemand komt op straat te staan. Wie nu recht heeft op een plekje in een verpleeg- of verzorgingshuis, heeft dat en houdt dat. Wij hebben verschillende juridische en bestuurlijke vangnetten opgetuigd om de jeugdhulp in 2015 voor bestaande en nieuwe cliënten te borgen. Wij hebben bestuurlijke afspraken gemaakt, bijvoorbeeld over het bovenregionaal aanbod. Wij hebben de Transitie Autoriteit Jeugd. Wij hebben een financieel vangnet van 200 miljoen. Dat is ook heel belangrijk.

Ik ben mij zeer bewust van het feit dat deze wijzigingen ook veranderingen in de werkgelegenheid meebrengen voor de mensen die in de langdurige zorg werken, met name voor hen die werk hadden of hebben in de huishoudelijke hulp. Niet iedereen zal het met mij delen, maar ik ben in dat kader toch blij dat ik de Kamer eerder deze week samen met de Minister van Sociale Zaken heb kunnen informeren over het succes van de huishoudelijkehulptoelage. 396 gemeenten hebben een plan ingediend voor het behoud van de werkgelegenheid in loondienst voor huishoudelijke hulpen. Op die manier blijken ten minste 19.000 mensen hun baan in loondienst te kunnen behouden. Dit aantal zal misschien nog stijgen als deze plannen verder worden goedgekeurd. Ik merk dat de gemeenten en de vakorganisaties dit een goede ontwikkeling vinden, die in de toekomst gecontinueerd zou kunnen worden. Over dit onderwerp zijn verschillende vragen gesteld. Dit is een structurele reeks die de eerste twee jaar hoger is. Collega Asscher en ik willen bekijken hoe dit zich in die twee jaar ontwikkelt om te zien hoe dit structureel geborgd kan worden. Er is nu al een structurele reeks; de hoogte daarvan zullen wij laten afhangen van de ervaringen in 2015 en 2016.

Mevrouw Agema (PVV): Ik heb nu een hele tijd naar een opsomming van allerlei overgangsrechten zitten luisteren. Volgens de Staatssecretaris zijn die allemaal wettelijk vastgelegd. Dat klopt ook, maar daarmee heeft hij geen antwoord gegeven op de vraag die ik gesteld heb en die nog steeds boven de markt hangt: er wordt wel voor 2,3 miljard aan kortingen doorgevoerd en die hebben effect op die overgangsrechten. Kan de Staatssecretaris nu wel ingaan op de effecten van die kortingen van 2,3 miljard op die overgangsrechten die hij zojuist opnoemde?

Daarnaast heb ik een vraag over de huishoudelijke toeslag waarover de Staatssecretaris het zojuist had. De Staatssecretaris geeft een korting en heeft bepaald dat mensen nog € 10 per uur betalen, maar als je vier uur zorg per week nodig hebt, is dat al gauw € 175 per maand, terwijl zo'n 700.000 mensen van alleen een AOW'tje leven. Mijn tweede vraag is dus hoe die mensen dit moeten gaan betalen.

Staatssecretaris Van Rijn: Het budget dat gemeenten voor onder andere huishoudelijke hulp krijgen, bedraagt nog steeds bijna 1 miljard. Daarnaast hebben wij nu de huishoudelijkehulptoeslag voor mensen die wel iets zouden kunnen betalen. Er is dus nog steeds een voorziening voor mensen die het misschien niet kunnen betalen en die heel kwetsbaar zijn. Er is nu een voorziening bij gekomen voor mensen die wel iets zouden kunnen betalen, waardoor het totaal een overzichtelijker beeld geeft.

In het begrotingsoverleg dat wij met een aantal partijen hebben gevoerd, hebben wij een aantal extra middelen ter beschikking gesteld om het overgangsrecht verder te verzachten. Die zijn erop gericht om de overgangsrechten en indicaties te borgen. Daarom is hier ook extra geld naartoe gegaan. Wij hebben een overgangsrecht kunnen creëren dat ook voor de betreffende mensen heel zorgvuldig kan zijn.

Mevrouw Agema (PVV): Ik zal mijn laatste interruptie ook maar inzetten. De Staatssecretaris maakt het allemaal steeds gekker. Je kunt buurtzorg en wijkverpleging inderdaad veel goedkoper maken als je één product voor één prijs met één doorlooptijd hebt, maar dat is niet wat de Staatssecretaris doet. Hij heeft veertien producten met veertien prijzen vastgelegd. Ik word er een beetje moedeloos van dat ik hier voortdurend vragen stel, maar van de Staatssecretaris geen antwoorden krijg. Ik heb een vraag gesteld over het mooie plannetje van Asscher van vanmorgen. Mensen zouden door de korting nog maar € 10 per uur moeten betalen, maar als je vier uur per week nodig hebt, betekent dat een eigen bijdrage van € 175 per maand. Hoe gaan die 700.000 65-plussers die alleen AOW hebben dat betalen?

Ook heb ik gevraagd welke weerslag de bezuiniging van 2,3 miljard heeft op al die overgangsrechten van de Staatssecretaris. Wat zijn de effecten? De Staatssecretaris kan niet zeggen dat dit alleen voor nieuwe gevallen opgaat. Hij heeft mij vandaag tot zes keer toe geantwoord dat het om nieuwe gevallen gaat, maar dat is echt onjuist! Er gaat 40% van het totale budget voor huishoudelijke hulp af. Er gaat 800 miljoen tot 1 miljard af van het totale bedrag voor dagbesteding. Er gaat 400 tot 600 miljoen van het totale bedrag voor wijkverpleging af. Ik wil hier niet constant neergezet worden als iemand die de feiten niet op orde heeft, want ik heb ze wel op orde, maar de Staatssecretaris geeft geen antwoord.

De voorzitter: Ja, en ik ga de Staatssecretaris vragen om daarop te antwoorden.

Mevrouw Agema (PVV): Die mensen kunnen hier niet zomaar even € 175 per maand aan uitgeven. Zij stoppen dus met de huishoudelijke hulp en vervuilen, verpieteren en vereenzamen. Dat is dan het beleid van de Staatssecretaris!

Staatssecretaris Van Rijn: Voorzitter. Ik kom nu te spreken over de pgb's. Het pbg is nu in alle stelsels wettelijk verankerd, in tegenstelling tot hiervoor. Dit is een volwaardig alternatief. In de verschillende systemen zijn verschillende voorwaarden opgenomen; daarvan heeft de Kamer eerder allerlei schema's gekregen. Die voorwaarden zijn zo veel mogelijk op elkaar afgestemd, maar soms hebben wij te maken met het feit dat een pgb in de jeugdzorg anders in elkaar zit dan een pgb in de AWBZ. Er zijn over de pgb's een paar vragen gesteld.

In de eerste plaats heeft mevrouw Dijkstra gezegd dat er geluiden zijn dat er in de jeugdzorg problemen zijn met het persoonsgebonden budget omdat gemeenten hiermee onvoldoende bekend zijn. Wij ondersteunen gemeenten waar mogelijk en wij werken nauw samen met de Sociale Verzekeringsbank om de gemeenten duidelijk te maken dat je ook in de jeugdzorg een pgb kunt krijgen. Ik herken het signaal dat gemeenten hiermee eerst niet zo bekend leken te zijn, maar in de samenwerking met de VNG en de Sociale Verzekeringsbank halen wij dit nu met rasse schreden in en blijkt dat dit ook mogelijk is. Oorspronkelijk speelde voor de groep van 18 tot 23 jaar discussie over de vraag of zij ook een pgb kunnen krijgen. Het antwoord daarop is ja.

De pgb in de Zorgverzekeringswet heeft een ander karakter, omdat dit een recht in het basispakket is dat wij in de Zorgverzekeringswet geïntroduceerd hebben. Hiervoor gelden een paar dingen. Ten eerste is in de Zorgverzekeringswet geregeld dat verzekeraars zorgplicht hebben en dat de vergoeding een toereikend tarief moet zijn voor de zorg die je kunt inkopen. Ten tweede moeten zorgverzekeraars hun cliënten informeren over de hoogte van hun pgb. Hierin wordt de korting doorgevoerd die wij in het begrotingsoverleg met elkaar worden afgesproken. Daarmee kun je het wel of niet eens zijn, maar dit is zo. Er kan discussie ontstaan over de vraag of het aldus ontstane pgb toereikend is of niet. Dit zal in het overleg tussen de cliënt en de zorgverzekeraar moeten gebeuren, omdat de zorgplicht en een toereikend budget vereisten zijn. Hierover worden best wat discussies gevoerd. Ik heb Zorgverzekeraars Nederland aangegeven dat men dit ook op individueel niveau moet bekijken, omdat je uiteindelijk een individueel oordeel moet hebben of de vergoeding toereikend is. Zorgverzekeraars Nederland heeft dit opgepakt en zijn leden erop gewezen dat dit uiteindelijk een individuele afweging is waarover beslissingen moeten worden genomen. Ik aarzel een beetje om het te zeggen, maar hiertegen is ook weer beroepsgang mogelijk, als mensen dat willen. Die mogelijkheid bestaat. Als dit onvoldoende van de grond komt, als er onvoldoende individuele beslissingen worden genomen of als blijkt dat dit systeem niet werkt, dan kan ik gebruikmaken van de wettelijke AMvB-mogelijkheid om tarieven nader vast te stellen. Dan neem ik mijn systeemverantwoordelijkheid. Allereerst zijn er dus de zorgplicht en de eis van een toereikend tarief, vervolgens is er een discussie tussen de budgethouder en de zorgverzekeraar, eventueel met een geschillenprocedure, en als dat niet werkt, dan heb ik een AMvB achter de hand waarmee ik de minimumtarieven kan vaststellen. Volgens die trits verloopt het. Ik houd dit heel scherp in de gaten, evenals patiënten- en cliëntenorganisaties.

Mevrouw Wolbert (PvdA): Ik heb de Staatssecretaris hierover twee vragen gesteld. Ten eerste heb ik gehoord of gelezen dat de Staatssecretaris de zorgverzekeraars op deze trits gewezen heeft. Dat is helder, maar ik ben benieuwd wat het antwoord van de zorgverzekeraars was. Gaan zij het doen? Of niet? Of kan het misschien helemaal niet? Ik weet niet wat zij gezegd hebben, maar ben daar wel benieuwd naar.

Ten tweede heb ik gevraagd hoe ze dit precies gaan doen. Juist die pgb's hebben betrekking op heel specifieke situaties. Ik heb die situatie van mevrouw Stekelenburg met haar twee gehandicapte kinderen al aangehaald. Als zij bijvoorbeeld zegt dat dit niet toereikend is, komt zo'n zorgverzekeraar dan in zo'n gezin ter plekke kijken wat er aan de hand is en hoe het anders moet?

Staatssecretaris Van Rijn: Ik heb nu nog geen aanleiding om dat te doen. Zorgverzekeraars hebben hun tarieven aan de pgb-houders meegedeeld. In sommige gevallen ontstaat discussie over de vraag of dat een toereikend tarief is. Waar nodig moeten de zorgverzekeraars daarvoor individueel maatwerk leveren. Wij zullen waarnemen of dat gebeurt. Aan de hand daarvan kunnen wij beoordelen of aan de eisen van de bestuurlijke afspraken is voldaan of niet. Op dat moment kan ik besluiten of er een AMvB nodig is.

Op het gebied van de ontwikkelingsgang moeten wij wel een onderscheid maken. De pgb's in de Zorgverzekeringswet moeten gewoon geregeld zijn, maar wij hebben nog veel meer discussies te gaan over de vraag hoe dit instrument zich ontwikkelt, bij de gemeenten, in de jeugdzorg, maar ook in de Zorgverzekeringswet. Hoe kunnen wij het pgb fraudebestendig houden, maar er wel voor zorgen dat dit een goed instrument is voor de eigen regie van cliënten? Misschien zullen wij daarin nog veel meer ontwikkelingen zien, maar voor nu letten wij er heel erg op dat in de overgangsfase pgb's worden toegekend. Waar discussie is over de hoogte van de toelage, moet die netjes worden afgerond, zodat ik in de gaten kan houden of dit volgens de regels van de bestuurlijke afspraken plaatsvindt.

Mevrouw Keijzer (CDA): Voor het CDA is dit too little, too late, maar ik begrijp dat wij het weer moeten afwachten.

Ik heb ook een vraag over de uitbetaling van de pgb's. De Sociale Verzekeringsbank is inmiddels onbereikbaar. Gemeenten hebben hun tarieven nog niet vastgesteld. Als de Sociale Verzekeringsbank al bereikbaar is, kan die dus niet uitbetalen. De CDA-fractie heeft daarover vragen gesteld, maar die zijn niet beantwoord. Kan de Staatssecretaris hier vandaag een garantie afgeven dat 1 januari aanstaande de pgb's uitbetaald worden? Ik doel nu op de pgb's in het kader van de Jeugdwet en de Wmo 2015.

Staatssecretaris Van Rijn: Bij een andere gelegenheid heb ik de Kamer beloofd om nog een aparte brief te sturen over de afspraken die wij gemaakt hebben en nog maken rondom de uitbetaling door de Sociale Verzekeringsbank. Bij dezen herhaal ik dat de Kamer nog voor het eind van het jaar te horen krijgt hoe die afspraken allemaal tot stand zijn gekomen. De hoofdlijn van de afspraken over het trekkingsrecht is dat mensen hun zorgcontract opsturen naar de Sociale Verzekeringsbank. Daar wordt getoetst of het contract voldoet aan de regels die daarvoor gelden. Vervolgens vraagt de SVB aan de gemeente om te accorderen dat zij gaat betalen. Dit is nu in volle gang, maar wij onderkennen ook dat zich de situatie kan voordoen dat een gemeente onvoldoende in staat is om alle zorgcontracten, na toetsing door de Sociale Verzekeringsbank, op tijd van een mandaat te voorzien. Wij hebben afgesproken dat de gemeente in dat geval kan zeggen: keur ze maar voorlopig goed en ga iedereen uitbetalen. De Sociale Verzekeringsbank kan dat ook doen. Heel simpel gezegd: in die gevallen waarin dit onverhoopt tot een hiccup zou leiden, kan de Sociale Verzekeringsbank betalen en de controles achteraf in plaats van vooraf laten plaatsvinden. Het heeft overigens mijn voorkeur dat het vooraf gebeurt.

Dit zou trouwens dezelfde situatie zijn als de huidige situatie. Mensen hebben een pgb en zijn allemaal bekend. Nu wordt bekeken hoe het met de zorgcontracten zit. Als niet alle zorgcontracten tijdig bekeken kunnen worden, zullen wij de pgb's betalen, net zoals nu. De noodzakelijke controles laten wij dan achteraf plaatsvinden, zodat de mensen er geen last van hebben. Overigens denk ik dat wij in de loop van 2015 nog wel met elkaar over de controles zullen spreken. Ik ben bij de Sociale Verzekeringsbank geweest om te zien hoe het daar gaat en ik heb wat zorgcontracten opgevraagd. Sommige van die contracten gaven mij wel aanleiding om te zeggen dat men die even op een stapeltje moest leggen, ook al zou men de mensen nu moeten betalen, omdat misschien nog even moest worden bekeken of het allemaal wel correct was. Een groot voordeel van het feit dat het trekkingsrecht bij de Sociale Verzekeringsbank nu is ingevoerd en wij afspraken kunnen maken over de controles van de uitbetaling, is dat wij veel meer zicht zullen krijgen op de vraag hoe de zorgcontracten eruitzien. Wordt hier goede zorg verleend? Is die doelmatig? Of is er iets anders aan de hand? Ik weet nu al dat een aantal mensen van zijn pgb zal gaan afzien, juist vanwege de invoering van het trekkingsrecht. Daarover heb ik nu geen oordeel, maar ik ben ervan overtuigd dat wij in 2015 nog wel met elkaar zullen spreken over de vraag wat dit betekent voor de voorwaarden van het pgb. Het is heel goed dat de controles op dit punt worden aangescherpt.

Voorzitter. Ik kom nu te spreken over de stand van zaken ten aanzien van de voorbereidingen. Een aantal leden heeft ook vragen gesteld over de contracten. Verschillende leden hebben gezegd dat er ontzettend hard gewerkt is aan die contracten. Mevrouw Van der Burg zei al dat het soms om duizenden contracten en subsidiebeschikkingen gaat. Gemeenten en jeugdhulpaanbieders verdienen hiervoor een groot compliment.

De contracten verschillen van vorm. Soms is er een zogenaamd «P maal Q»-contract afgesproken, waarbij zowel over de prijs als over de hoeveelheid afspraken zijn gemaakt. Soms is er een raamcontract, waarbij je een prijs afspreekt en declareert op het moment dat mensen bij je aan huis komen. Dat betekent dat de prijs van tevoren vaststaat, maar het volume niet. Soms zijn er tijdelijke afspraken gemaakt. In het geval van de Mutsaersstichting was er bijvoorbeeld een flinke discussie tussen gemeenten en de stichting over de vraag hoe men dit naar de toekomst moest bekijken. Ik vind het te prijzen dat beide partijen gezegd hebben dat de continuïteit van zorg voor hen vooropstaat. Zij willen er in ieder geval voor zorgen dat er geen discussie is over de mensen die nu in zorg zijn. Zij moeten met elkaar nog wel een paar dingen uitzoeken, en dat gaan zij in de komende periode doen. Ik kan dat alleen maar prijzen. Ik ben erg blij dat dit gelukt is.

Bij de contracten spelen nog een paar andere issues. In nagenoeg alle gemeenten zijn afspraken gemaakt met MEE-organisaties over de continuïteit van de cliëntenondersteuning. MEE meet dit anders dan de gemeenten. MEE kijkt hoeveel subsidiebeschikkingen en gemeenteraadsbesluiten nu genomen zijn, terwijl gemeenten meten welke afspraken zij gemaakt hebben. In 94% van de gevallen blijkt dat de gemaakte afspraken nog vertaald worden in de handtekening onder de subsidiebeschikking of het gemeenteraadsbesluit. Wij volgen nadrukkelijk de cijfers over de afspraken die gemaakt zijn, maar nog geformaliseerd worden. Ze zitten ook in de MEE-rapportage. Een gedeelte is al afgerond, terwijl over een ander gedeelte al afspraken gemaakt zijn die nog moeten worden afgerond.

Staatssecretaris Van Rijn: Uiteraard. Dat zullen we zeker doen.

Hoewel het niet over beschermd wonen gaat, geldt in zekere zin hetzelfde voor Fier Fryslân. Alle wethouders van de centrumgemeenten die de inkoop nog niet formeel hebben afgerond, doen dat in de komende weken. Ik heb recent Kamervragen van de SP-fractie beantwoord over Fier. Als het goed is, zijn die inmiddels in het bezit van de Kamer. Ik heb daarin uiteengezet dat de financierders met Fier afspraken hebben gemaakt. Volgens mij is er nu geen aanleiding tot aanvullende afspraken. Soms is er een contract waarin er geen PxQ-afspraak is gemaakt maar een P-afspraak. Het volume is dan uiteraard afhankelijk van het aantal cliënten dat in aanmerking komt voor zorg van Fier.

In relatie tot beschermd wonen is er nog veel discussie geweest over het verdeelmodel. Wij hebben geconstateerd dat wij niet nu kunnen zeggen dat beschermd wonen verdeeld zal worden op basis van objectieve criteria omdat die gewoon nog niet goed voorhanden zijn, want anders was dit ook wel goed gegaan. Daarom hebben we gezegd dat we de objectieve criteria invoeren op het punt van de begeleiding. Op het punt van het beschermd wonen kunnen wij die niet invoeren en zullen wij het budget voorlopig nog moeten baseren op het historische budget. Met de VNG en gemeenten zullen we werkgroepen maken om ons te buigen over de vraag wat dit nu precies betekent voor de voor- en nadeelgemeenten en welke afspraken we met elkaar kunnen maken over het eventuele ingroeitraject. Ik heb ook met de wethouders gesproken, waarop mevrouw Dik-Faber doelde, en hen gevraagd hoe het nu precies staat met die objectieve criteria en de farmaceutische kostengroepen. Ik heb inmiddels ook stand gekregen van dat model. Aan de ene kant moet een objectieve verdeling gemaakt worden die gebaseerd is op een aantal parameters die zo goed mogelijk voorspellen wat de behoefte is, aan de andere kant moet gekeken worden naar de historische kostenverdeling die ook oorzaken heeft. Precies om die reden is besloten om specifieke afspraken te maken over de budgettaire kant van beschermd wonen. In het verdeelmodel wordt duidelijk dat we dit nog niet gaan verdelen op basis van objectieve criteria omdat we die gewoonweg nog niet hebben en omdat we die samen met de gemeenten gaan ontwikkelen. Daarvoor hebben we overigens ook de realisatiecijfers 2014 nodig. Wij hopen dat we in februari 2015 de eerste tekenen daarvan krijgen.

Collega Teeven en ik zijn blij dat met enige bestuurlijke druk het instrument van indeplaatsstelling niet uit de kast gehaald hoefde te worden. Het feit dat we daarover zoveel gesproken hebben en het in de kast stond, heeft de genade hier en daar misschien een beetje geholpen.

De vierde meting van de Transitiemonitor Jeugd laat zien dat gemeenten ook een toegang en crisisdienst hebben ingericht. Zij hebben beleidsplannen en vorderingen vastgesteld. In de afgelopen maand hebben ook diverse stresstesten plaatsgevonden. Ik wijs erop dat we een aantal specifieke afspraken met de gemeenten hebben gemaakt in het geval er onzekerheid bestaat over de budgetten. We hebben afgesproken dat we in het voorjaar van 2015 de realisatie 2013 vergelijken met het macrobudget. We hebben afgesproken om de eventuele ongewenste gevolgen van het woonplaatsbeginsel op te vangen. We hebben afgesproken dat we voor de jeugd-ggz nagaan of er een groot verschil in de budgetten zit; in het voorjaar van 2015 zal ook hiervoor de benodigde informatie boven water komen. Als er budgetbijstelling moet plaatsvinden, dan zal dat gebeuren bij de meicirculaire van 2015. Ik denk dat we ook kunnen constateren dat gemeenten, jeugdhulpaanbieders en aanbieders van ondersteuning en dagbesteding beschermd wonen op deze wijze goed aan de startstreep kunnen staan op 1 januari 2015. Zijn alle problemen opgelost? Nee, vast niet. Er zijn budgettaire onzekerheden, die er overigens altijd zijn en zullen zijn. Ik prijs mij echter gelukkig dat we hebben kunnen afspreken dat Rijk en gemeenten niet alleen maar partner zijn tot 1 januari 2015 maar dat ook zullen volhouden na 1 januari 2015.

Ik denk dat we rondom de stand van zaken en feiten rond de Wet langdurige zorg en de 14.000 en 300 cliënten waarvoor we specifieke oplossingen hebben bedacht voldoende hebben gezegd. Misschien was dat niet voldoende in de ogen van sommigen, maar in ieder geval heb ik ...

Staatssecretaris Van Rijn: Mevrouw Keijzer heeft gevraagd wat er in de contracten staat over de inkoop van respijtzorg. Ik zei net al dat gemeenten op een haar na die contracten hebben gesloten. Zij doen dat op basis van individuele cliëntinformatie. Daarvoor geldt overgangsrecht, wat betekent dat gemeenten respijtzorg moeten inkopen. Het is van tweeën een. Als die zorg geleverd moet worden volgens de wet, dan kan die worden ingekocht. Als je die echter niet koopt, dan geldt het overgangsrecht en moeten gemeenten die gewoon betalen. Die contracten zijn een nadere waarborg voor bijvoorbeeld zorgaanbieders, dat dat geld betaald wordt. Als die contacten er niet zouden zijn, dan zou gewoon het overgangsrecht gelden. Dat is ook de reden dat gemeenten daar goede contracten over willen afsluiten.

Ik ben ingegaan op de verschillende contractvormen. Er wordt wel eens gevraagd of het goed is dat die verschillende contracten er zijn. Soms fluctueert het volume van de zorg zodanig dat het heel onverstandig zou zijn om van tevoren een PxQ-afspraak te maken. Het is heel goed om dan een raamcontract te maken waarin is afgesproken dat een cliënt voor een vastgestelde prijs wordt behandeld maar waarin niets is afgesproken over het volume omdat dat simpelweg niet is in te schatten. Dat is ook de reden dat er soms raamcontracten zijn gemaakt. Soms wordt daar verschillend over gedacht, maar zowel voor de gemeente als voor de betreffende zorgaanbieders kan dat een goede vorm zijn om afspraken te maken over de prijs.

Een aantal leden van de Kamer heeft specifieke vragen gesteld over de contracten. De heer Van 't Wout vraagt of gemeenten invulling geven aan het contracteren op resultaat; het ging met name om de uitkomstenbekostiging. Ik heb daarvan een diffuus beeld om eerlijk te zijn. Er zijn gemeenten die er een start mee hebben gemaakt, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de focus bij veel gemeenten vooral ligt op zorgcontinuïteit. Ik heb ook gemerkt bij de bijeenkomsten die ik heb gehouden en nog steeds houd, dat eigenlijk alle wethouders zeggen dat de focus heel erg ligt op zorgcontinuïteit. Wij willen echter toe naar die uitkomstbekostiging. Ik ben wat breder aan het bekijken of er nog verdere belemmering is, in wet- en regelgeving en wat dies meer zij, voor het verder richten op die contractering. Daarvoor zijn ook wat handleidingen gepubliceerd. Ik ben er evenwel zeer van overtuigd dat we daarover goede afspraken kunnen maken met de wethouders. Ik zei net al dat ik er ook wel enig begrip voor heb dat de focus ongelooflijk heeft gelegen op het bieden van de zorgcontinuïteit.

Mevrouw Dijkstra vroeg of het nu wel goed komt met die zorgvernieuwing; is daar een beeld van? Eigenlijk geldt daar een beetje hetzelfde voor. Ik denk dat de focus heel erg heeft gelegen op de zorgcontinuïteit, zowel bij jeugd als bij langdurige zorg en Wmo. Een meerderheid van de gemeenten heeft contracten afgesloten voor één of meerdere jaren. Daarbij is vaak ook ruimte voor innovatie afgesproken, soms zelfs zodanig dat met een aanbieder is afgesproken om voor het bestaande een korting door te voeren die kan worden verkregen door aan innovatie te doen. Dat heeft soms geknars en gepiep opgeleverd. Die innovatieve kant staat soms in bestaande contracten. Dat lijkt mij overigens heel goed. We moeten er echter ook oog voor hebben dat het niet alleen om vernieuwing gaat die met bestaande aanbieders wordt bereikt, maar ook om het maken van afspraken over vernieuwend aanbod van nieuwe, kleine zorgaanbieders.

Dan zijn er nog een aantal specifieke vragen gesteld over de jeugd. Mevrouw Leijten heeft een vraag gesteld over de ouderbijdrage. Het uitgangspunt van die ouderbijdrage jeugd is dat als een kind in een instelling verblijft en de ouder dus geen onderhoudskosten meer heeft, het redelijk is om van de ouders een bijdrage te vragen. Overigens is dat niet zo in elk geval; daarop zijn uitzonderingen, bijvoorbeeld als ouders onvoldoende draagkrachtig zijn of als sprake is van een andere bijzondere situatie, bijvoorbeeld als het al of niet aanwezig zijn in de instelling heel erg fluctueert. De kernredenering is dat ook bij verblijf van jeugd in een ggz-instelling, overigens net als in de rest van de AWBZ, een ouderbijdrage gevraagd wordt als de ouder zelf niet meer de kosten van verblijf heeft.

Er is nog een vraag gesteld door de heer Van 't Wout, maar ook door anderen zoals de heer Van der Staaij, over de wijze waarop met de dossiers van de Bureaus Jeugdzorg wordt omgegaan. Ik zie dat mevrouw Van der Burg die vraag heeft gesteld; dat ligt eigenlijk ook veel meer voor de hand. De zorgplicht voor de dossiers van het Bureau Jeugdzorg wordt inderdaad overgedragen aan de rechtsopvolgers. Dat betekent dat de zorgplicht voor de dossiers overgaat naar de gemeenten, naar de toegangsfunctie. Soms verhuist deze van het AMK naar het Advies- en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling. De dossiers die betrekking hebben op de uitvoering van de kinderbeschermingsmaatregel of de jeugdreclassering gaan over naar de gecertificeerde instellingen. De dossiers behoeven op zich niet fysiek te worden overgedragen, op voorwaarde dat geautoriseerde personen toegang krijgen tot de gegevens. Dat kan vanaf 1 januari plaatsvinden. In overleg met de VNG, de Bureaus Jeugdzorg en het CIZ bekijken we of een zorgvuldige overdracht bewerkstelligd kan worden. Daarvoor is een koninklijk besluit gemaakt waarmee het mogelijk wordt dat de Bureaus Jeugdzorg lopende aanvragen voor de toegang aandragen bij de gemeenten. Vandaag staat het koninklijk besluit ook in het Staatsblad en dat betekent dat na vandaag de gegevens van mensen die in de aanvraag zitten alvast aan de gemeenten kunnen worden overgedragen. Dat betekent dat gemeenten zoveel mogelijk gegevens hebben, dat de gegevens kunnen worden overgedragen conform de afspraken en dat mensen die nu bij Bureau Jeugdzorg zitten na vandaag kunnen worden overgedragen aan gemeenten. De vraag van de gemeenten om zo snel mogelijk die gegevens aan te leveren, is terecht. Tegelijkertijd staan er in onze wet privacybepalingen die ertoe leiden dat gegevens niet zomaar kunnen worden overgedragen. We zoeken nu naar heel praktische oplossingen in de zin dat dossiers pas kunnen worden overgedragen wanneer de wet in werking is getreden. Waar dat wel kan, hebben we een voorziening getroffen met het koninklijk besluit.

Staatssecretaris Van Rijn: We zijn in overleg met de Bureaus Jeugdzorg Nederland en de gemeenten om te kijken waar er knelpunten zijn. Ter verdediging van de Bureaus Jeugdzorg: sommige maakten zich er zorgen over of een en ander wel kon conform de regelgeving. Dat kan nu en terughoudendheid is dus niet meer nodig. Waar er nog knelpunten blijven, zullen we de betreffende bureaus daarop aanspreken.

Over het objectieve verdeelmodel en de wijkverpleging hebben wij denk ik voldoende gesproken. Het is misschien goed om nog een aantal opmerkingen te maken over wat een aantal leden van de Kamer heeft gezegd, namelijk: goed dat we nu over die transitie spreken, maar eigenlijk gaat het om de zorgvernieuwing, de transformatie. Dat is inderdaad tamelijk belangrijk. Voor mij is het succes van de operatie niet zozeer de decentralisatie, dat anderen verantwoordelijk worden, of het goede verloop van de transitie, maar het behalen van de doelen. We willen met opvoedingsondersteuning voorkomen dat normale opvoedingsproblemen leiden tot complexe sociale problemen. Dat willen we laagdrempelig, in de buurt organiseren. We willen ervoor zorgen dat er minder uithuisplaatsingen komen, dat kindermishandeling wordt teruggedrongen en dat minder opvang nodig is in residentiële voorzieningen. Er moeten minder hulpverleners in een gezin zijn. Daarom is het zo ongelooflijk van belang dat in de volgende fase – ik ben op dat punt met collega Dekker aan de slag – de verbindingen worden gemaakt tussen jeugdhulp, jeugdzorg, consultatiebureau, onderwijs en sociale wijkteams. We willen ervoor zorgen dat in wijken en buurten de verbindingen tot stand komen. Daarom kijken we naar een manier om de wijkverpleegkundige meer adem te geven. In reactie op wat mevrouw Agema daarnet zei: we hebben nu nog die veertien profielen. Die maken we al eenvoudiger in het komende jaar; dat worden er tien. We gaan naar de situatie waarin er nog veel minder profielen zijn, misschien wel vier of vijf. Op die manier krijgt het «meer lucht voor de wijkverpleegkundige» meer vorm. De nieuwe Wet langdurige zorg is niet alleen maar een instellingswet, maar ook een wet waarbij mensen in de langdurige zorg zelf meer keuze krijgen met een pgb, een volledig pakket thuis of een moduleerpakket; meer keuzemogelijkheden, ook als het gaat om zorg die tot nu toe alleen in instellingen werd gegeven. Ik stel mij zomaar voor dat we in 2015 nog heel veel te spreken komen over het goed afronden van de transitie. Die transitie is nog lang niet klaar. Ik hoop dat we 2015 meer en meer in het teken kunnen laten staan van die zorgvernieuwing. De heer Van 't Wout en de heer Van Dijk hebben een motie ingediend over de zorgvernieuwingsagenda. Ik stel mij zo voor dat de voortgangsrapportage die we gaan krijgen nog steeds voor een belangrijk deel voortgang in de transitie zal aantonen, maar dat daarin ook steeds meer zal worden aangeven op welke manier de zorgvernieuwing in de komende periode op gang komt.

Ik denk dat ik hiermee ook de opmerking over tien vingers aan de pols, die ik de afgelopen dagen honderden keren heb mogen maken, heb geïllustreerd. Ik wijs erop dat ik die vingers aan de pols ook ten behoeve van de Kamer zal blijven hanteren. We hebben met elkaar een aantal afspraken gemaakt, ook over de wijze waarop wij met elkaar de hele transitie en transformatie gaan volgen. We hebben eerder afgesproken dat na drie jaar een evaluatie van de Jeugdwet zal plaatsvinden. Vanuit de Kamer is bij de wetsbehandeling een aantal aandachtspunten aangereikt. Vooruitlopend op de evaluatie zal ik de Kamer tussentijds informeren over de invoering en de voortgang op onderdelen van de Jeugdwet, maar ook op het gebied van de Wmo. De Kamer ontvangt volgend jaar nog verschillende brieven en rapporten aan de hand waarvan we periodiek gaan praten over de voortgang. In dit verband wijs ik erop dat we nog een rapport krijgen van de commissie-Geluk over de transformatie. Dat zal in december 2014 plaatsvinden. Ik hoop dat die zal kunnen constateren dat de continuïteit van zorg adequaat geborgd is voor de bestaande gevallen. Ik denk bovendien zomaar dat ze zullen zeggen: houd nog even vol ten aanzien van de nieuwe gevallen. We krijgen in het voorjaar van 2015 nog een rapport van de transitieautoriteit over de continuïteit van zorg. We hebben met de Kamer afgesproken dat er nog een gezamenlijke visie op het zorglandschap en een veranderagenda komt in het voorjaar van 2015. Ik wijs er ook op dat de eerste CBS-publicaties over de jeugdhulp onder de nieuwe Jeugdwet in het najaar van 2015 verschijnen, dat er een jeugdmonitor CBS bestaat en dat er een onderzoek wordt gedaan naar de werking van de toegang. De Transitie Autoriteit Jeugd heeft toegezegd ook nog naar de kwaliteit van de contracten te kijken. Ik merk dit alles op in reactie op de vraag van mevrouw Dijkstra. Ik heb dus geen zorg dat we de komende periode niet monitoren of het allemaal goed gaat, hoe het zit met de transitie en hoe het zit met de vernieuwing. Ik kan mij wel wat voorstellen bij de hartenkreet die ik van wethouders hoor. Zij zeggen: zou u misschien een klein beetje meer afstand kunnen nemen en u er af en toe een beetje buiten kunnen houden? Ik begrijp die vraag heel goed omdat het succes van deze operatie ook wordt bepaald door de mate waarin wij in staat en bereid zijn om de gemeenten de ruimte te geven om eigen beleid te ontwikkelen. Ik vind dat een gerechtvaardigde vraag. Die is net zo gerechtvaardigd als met de Kamer discussiëren over de vraag of het allemaal wel goed gaat, of de verandering goed gevolgd wordt, of er voldoende oog is voor individuen en of ervoor gezorgd wordt dat niet alleen op papier zaken geregeld worden maar ook in de praktijk. Ik zal dus voorlopig nog tien vingers aan die pols houden, maar ik vraag er ook aandacht voor dat naarmate de tijd vordert meer en meer ruimte wordt gelaten aan de gemeenten.

Staatssecretaris Van Rijn: Op het punt van de S1 en S2 merk ik het volgende op. Ten aanzien van de nieuwe bekostiging van de wijkverpleegkundige zorg bekijken we welke modules er zijn. Er is extra geld beschikbaar gesteld voor de contacten met de gemeenten, voor de echte bekostiging van de wijkverpleegkundige zorg en nog een stukje voor vernieuwing. Voor je het weet, gaat die bekostiging zo ongeveer bepalend zijn voor de wijze waarop de wijkverpleegkundige zorg wordt georganiseerd. We moeten dat met elkaar zien te voorkomen. Ik denk dat het heel goed is dat we extra geld ter beschikking hebben gesteld om de verbinding met de gemeenten te maken, maar als we in 2016 naar de bekostiging van de wijkverpleegkundige zorg gaan kijken, moeten we met elkaar voorkomen dat S1, S2 en S3 een eigen leven gaan leiden. Ik versta de opmerking van mevrouw Wolbert en mevrouw Dijkstra zo dat we nog eens even heel nadrukkelijk kijken of dat een relevante indeling is in de structurele financiering die we met elkaar gaan doen. Misschien is de vraag stellen wel hetzelfde als de vraag beantwoorden: we moeten natuurlijk voorkomen dat de bekostiging bepalend wordt voor de manier waarop het werk wordt georganiseerd. De kosten moeten in dienst staan van de organisatie, niet andersom. Bij de vormgeving van de wijkverpleegkundige zorg nieuwe stijl die uitstaat bij het Zorginstituut zullen we daar zeker oog voor hebben. Nogmaals: de vraag stellen is de vraag beantwoorden.

Bij het casemanagement dementie spelen een aantal zaken. De eerste is de afspraak die we met elkaar gemaakt hebben om ervoor te zorgen dat we in 2015 de ketens niet uit de handen laten vallen en het allemaal zo goed mogelijk borgen. De tweede is dat we hebben onderzocht hoe het casemanagement in de praktijk wordt gefinancierd. Uit een recent onderzoek dat we hebben gedaan, blijkt dat er wel 40 verschillende potjes zijn waaruit dat gefinancierd wordt. We hebben gezegd dat we daar eigenlijk van af moeten en dat er een structurele, eenduidige financiering moet komen die zo snel mogelijk wordt ingevoerd. 2015 zal vooral in het teken staan van het zo goed mogelijk borgen van de bestaande keten. In 2016 zullen we naar de meer structurele financiering van casemanagement dementiezorg moeten overgaan.

Er is veel discussie ontstaan over de vraag hoe het zit met de casemanager. In de aanspraak wijkverpleegkundige zorg zit ook casemanagement. In dit verband gebeuren twee dingen: ofwel zorgverzekeraars contracteren wijkverpleegkundige zorg en apart casemanagement, ofwel zorgverzekeraars zeggen dat binnen de aanspraak wijkverpleegkundige zorg het totale budget beschikbaar is en men zelf mag bepalen hoe men dat organiseert. Dat is geen kwestie van centen. Met hetzelfde budget zijn dus twee dingen te doen: wijkverpleegkundige zorg en casemanagement of één budget en zeggen tegen de zorgaanbieder «regel het». Ik heb gemerkt, ook in relatie tot de uitzending van Nieuwsuur, dat sommige zorgaanbieders er dan voor kiezen om het anders te organiseren en de zorgverzekeraar daarvan zegt: dat was niet de bedoeling. Die gaan dus nu met elkaar in overleg. Ik wil erop letten dat die ketens in 2015 niet uit handen vallen en dat zorgaanbieders en gemeenten goede afspraken maken daarover. Het gaat mij om de goede functie van het casemanagement, niet zozeer om de wijze waarop dat georganiseerd wordt. Dat kan op verschillende manieren. Er moeten evenwel goede afspraken worden gemaakt zodat het casemanagement niet tussen de wal en het schip geraakt.

Staatssecretaris Van Rijn: Voorzitter. Ik heb nog niet op alle vragen geantwoord. Ik heb geprobeerd om zoveel mogelijk mee te nemen. Ik heb nog twee kleine punten. De heer Van 't Wout zegt dat gemeenten beloond moeten worden voor goede zorg en dat de prikkel daartoe op dit moment ontbreekt. Hij vraagt op welke manier die in het stelsel geïntroduceerd kan worden. Wij zijn dat aan het bekijken, maar we hebben tegen elkaar gezegd dat het ongelooflijk ingewikkeld is om dat in het bestaande systeem te krijgen. Dan zijn er misschien veel bredere discussies nodig over hoe de bekostiging georganiseerd wordt, of dat cliëntvolgend moet zijn. De vraag is op welke manier dat in de modellen is te stoppen. Ik heb het SCP en het CPB ingeschakeld om met ons mee te denken over een manier om dat verder te doen. Die werken nu een voorstel uit. Het gaat daarbij met name om de vraag in welke mate gemeenten en verzekeraars er belang bij hebben om meer en minder kwalitatief goede zorg te leveren, welke invloed we daarop kunnen uitoefenen en of er wellicht over de domeinen heen moet worden gekeken. Ik verwacht voor het zomerreces 2015 over beide onderzoeken in samenhang te kunnen rapporteren. In die zin hebben we dat opgepakt.

Ik kom te spreken over het punt van de administratieve lasten. Daarover zijn twee dingen te zeggen. Ten eerste is gebleken uit de onderzoeken naar de administratieve lasten die naar aanleiding van diverse wetten zijn uitgevoerd dat er met name in de transitiefase een toename van de administratieve lasten is te verwachten en daarna een daling. Het is natuurlijk logisch dat er in zo'n transitiefase meer administratieve lasten zijn. Ten tweede hebben gemeenten met elkaar vrij vergaande afspraken gemaakt tot standaardisering van informatie, declaratiestandaarden en wat dies meer zij. Dat ziet er eigenlijk heel goed uit. Daarbij maak ik meteen de kanttekening dat dit alles niet op 1 januari voor elkaar is. Er loopt nu een vrij groot en stevig project, ook met de gemeente, om ervoor te zorgen dat die standaardisatieslag wordt gemaakt. Dat is het tweede punt. Ten derde hebben we tegen elkaar gezegd in relatie tot de vernieuwingsagenda's, zowel op het terrein van de jeugd als op het terrein van de Wmo, dat de administratieve lasten een heel belangrijk speerpunt moeten zijn. Alles wat wij daarmee winnen, kunnen we aan zorg besteden. Dat moet aparte aandacht krijgen. Via die drie speerpunten trekken we ten aanval. Ik verwacht nog het meeste van het feit dat we de afspraken met gemeenten over verdere standaardisatie in het hele veld tot wasdom kunnen brengen. Daar wordt vrij hard aan getrokken.

Staatssecretaris Van Rijn: Toeval bestaat niet, maar toch hebben wij toevallig binnenkort overleg met de landelijke huisartsenvereniging om over het totaal van de decentralisatie eens goed met elkaar te spreken. Daarbij gaat het ten eerste over de rol van de huisartsen bij kindermishandeling. Dat gebeurt op basis van het signaal dat ook mevrouw Van der Burg heeft afgegeven dat de meldingsbereidheid bij huisartsen rondom kindermishandeling onder de verwachte cijfers ligt. Wij willen kijken wat dat betekent. Ten tweede gaat het over de rol van de huisartsen in de eerste lijn op het gebied van de jeugdhulp en de jeugdzorg. Ik denk dat het heel goed is om daarover nadere afspraken te maken. Ten derde wordt ingezet op afspraken met huisartsen in relatie tot de vraag op welke wijze ook zij een bijdrage kunnen leveren aan het versterken en verbinden van mantelzorg en het verlichten van de taak van mantelzorgers. Als een ouder echtpaar met dementie bij de huisarts komt, dan moet er eigenlijk meteen een lichtje gaan branden bij de huisarts in de zin van «ik kan wel iets met mijnheer of mevrouw doen ten aanzien van verwijzing op het punt van dementie, maar ik moet minstens zoveel oog hebben voor de mantelzorger». Eigenlijk moet dan misschien al meteen een signaal naar de gemeente gaan dat daarop gelet moet worden. Ten vierde zullen mensen als zij langer thuis blijven wonen een beroep moeten gaan doen op de huisarts, misschien ook wel in andere zin. Daarbij moeten we even nadenken over de ondersteuning die de huisarts zou moeten hebben. Overigens is daarop in de afgelopen periode niet bezuinigd; die is juist uitgebreid. Een aantal leden heeft daar ook op gewezen. Er zijn praktijkondersteuners gekomen, de specialist ouderengeneeskunde kan ook in de thuissituatie een aantal aanbevelingen doen; er is dus alle reden om in die veranderende zorg met name met de huisartsen, onze vooruitgeschoven post in de eerste lijn, goede afspraken te maken.

Ik denk dat er in de afgelopen periode ongelooflijk hard gewerkt is om die transitie goed naar de startstreep te brengen. Ik ben niet degene die zegt dat het nu allemaal klaar is. Ook de transitie zal zich in 2015 nog verder gaan voltrekken. Dat betekent niet dat er van tien naar negen vingers aan de pols gegaan kan worden. Voorlopig zullen er tien vingers aan de pols moeten blijven. De tweede belangrijke opmerking die ik heb willen maken is dat wij er goed voor moeten waken, ook in deze Kamer, dat we de gemeente voldoende ruimte bieden om beleid te maken. Het signaal dat ik van alle wethouders krijg, dat vanuit Den Haag enige ruimte aan gemeenten moet worden geboden om tot goed beleid te komen, is terecht. Ik heb mij gecommitteerd aan het bewaken daarvan. Dat betekent niet, zo merk ik ten overvloede op, dat ik geen vragen van de Kamer meer beantwoord. Die suggestie werd ook nog gedaan. Ik heb dat echter niet beweerd. Ik heb gezegd dat als er een vraag komt van de Kamer over hoe de situatie is in de gemeenten het mij goed en wijs lijkt om dan eerst met de wethouder te bellen om te horen hoe de vork in de steel zit alvorens de Kamer te beantwoorden. Dat lijkt mij de goede volgorde. Elke vraag van de Kamer wordt beantwoord. Als er een vraag is over de specifieke situatie van een gemeente, dan zal ik mij eerst verstaan met die gemeente om ervoor te zorgen dat ik weet wat er speelt. Als er overigens iets gebeurt, zullen vooral de wethouder en het college van B en W zich moeten verantwoorden tegenover de gemeenteraad. Dat doet niets af aan de informatievoorziening aan de Kamer, maar first things first. Informatie over wat er bij gemeenten gebeurt, zal vooral moeten komen van de gemeenten zelf.

Ten derde spreek ik de hoop uit dat we in 2015 niet alleen tien vingers aan de pols hebben ten aanzien van de transitie maar dat we vooral de zorgvernieuwing behalen die zo hard nodig is om zorg dichterbij de mensen te brengen. Ik hoop dat we ervoor zorgen dat de kwaliteit van de verpleeghuiszorg beter wordt, dat de jeugdhulp beter wordt, en dat mensen die ervoor kiezen om langer thuis te wonen daarbij goede ondersteuning krijgen. We zullen het misschien niet eens zijn over alle randvoorwaarden, maar dat zijn wel de doelstellingen van deze operatie. Die gaan niet over wet en regels of over decentralisatie. Het gaat om de vraag of wij in staat zijn om goede zorg en ondersteuning te realiseren, niet alleen voor nu, maar ook voor later. Die zorg moet houdbaar zijn, ook in financiële zin, en moet ervoor zorgen dat we gewoon wat meer betrokken zijn bij elkaar.

Mevrouw Leijten (SP): Voorzitter. De Staatssecretaris gaat de gemeenten wijzen op de uitspraak over Dantumadiel en het bejaarde echtpaar dat bij de rechter thuiszorg moest afdwingen. Dat is wat anders dan aanspreken. «Wijzen op» is niet hetzelfde als «ingrijpen». Aanspreken is tegen een gemeente zeggen: u overtreedt de wet en als u niet verbetert, vernietig ik uw verordening. Dat vraag ik aan de Staatssecretaris. Als hij dat niet doet, dan zegt hij dus: je moet naar de rechter of naar de media stappen om zorg te krijgen. Dat zou ik niet correct vinden. We kunnen gewoon in kranten lezen hoe het gaat in gemeenten. De besluiten en de beschikkingen zijn gewoon op te vragen bij gemeenten. Als we zien dat daarin overtredingen van wettelijke zorgvuldigheidseisen staan, dan moet de Staatssecretaris ingrijpen, niet «wijzen op».

Op het punt van het pgb zegt de Staatssecretaris dat hij in januari gaat kijken of het allemaal wel goed gaat. Dat vind ik eigenlijk te laat. In januari moeten de mensen hun zorgverleners uitbetalen. Ik verzoek de Staatssecretaris om zijn AMvB nu al in te zetten en erop te hopen dat die in mei niet meer nodig is.

Ik vraag de Staatssecretaris naar de continuïteit voor meer dan 2.000 mensen die betrokken zijn bij de Mutsaersstichting. Zij hebben nu tot 1 maart de tijd.

Ik kom bij mijn niet-beantwoorde vragen. Zijn de 14.000 mensen allemaal geïnformeerd en hebben zij een antwoordkaart waarmee de zorg waarop zij recht hebben wordt ingekocht door het zorgkantoor? Hoeveel verzorgingshuizen zijn er nu dicht en gaan er volgend jaar dicht? Gaat de Staatssecretaris de wachtlijsten in de jeugdzorg bijhouden? Gaat hij kijken wat er gebeurt met ouderen thuis die niet naar de media kunnen? Is hij bereid om bij het verdeelmodel een bandbreedte van € 5 in te stellen om gemeenten daadwerkelijk de ruimte te geven als zij nadeel hebben? Is hij bereid om de eigen bijdrage voor de psychische zorg te schrappen?

Mevrouw Keijzer (CDA): Voorzitter. Met een verhuizing ben je zorgvuldig; je zet alles in aparte dozen met daarop de nummers van de kamers en je meet in. Deze verhuizing is op een andere manier gegaan. Alles is razendsnel in dozen gedaan en in de verhuisauto geplaatst; en onderweg maar bellen waar de dozen naartoe moeten. In dit AO was er volstrekt onvoldoende tijd om alle punten aan de orde te stellen. We hebben nu maar één minuut spreektijd om een aantal punten op de i te kunnen zetten. Ik heb gesproken over verschillende onderwerpen, ik heb gesproken over autistische studenten, ik heb gesproken over de uitspraak van de rechter over het zorgvuldig onderzoek doen. Ik heb mijn zorgen geuit over de Sociale Verzekeringsbank, de uitvoering van de brief over de zware zorgvragers – ik krijg nog steeds veel berichten dat een en ander niet in orde is – en het pgb in de Zorgverzekeringswet. De Staatssecretaris gebruikt veel woorden, maar die hebben bij mij en bij al die mensen die met angst en beven de kerstdagen ingaan niet alle zorgen weggenomen.

Ik denk dat er een VAO komt, anders vraag ik dat bij dezen aan. Ik heb mijn collega dat niet horen zeggen. Zij geeft nu aan dat zij dat ook wil. In dat VAO, uiteraard ook met zeer beperkte spreektijd, zal ik op een aantal onderwerpen moties indienen teneinde zaken ten goede te keren. Dat is in lijn met wat het CDA vandaag ook heeft gedaan: kritiek geuit maar ook geprobeerd om dingen ten goede te keren. Helaas heb ik daarop geen positieve reactie gehoord van de Staatssecretaris, maar hopelijk krijg ik daarvoor wel Kamermeerderheden.

Mevrouw Ellemeet (GroenLinks): Voorzitter. De combinatie van grote zorgveranderingen doorvoeren, met grote bezuinigingen en in een razend tempo, is heel gevaarlijk. Deze Staatssecretaris staat aan het roer van deze stelselhervorming. Ik heb geprobeerd door te vragen op de manier waarop hij voor de schrijnende gevallen in wil staan. De Staatssecretaris gebruikt voorzichtige bewoordingen. Ik interpreteer die zo, dat hij ook volgend jaar voor al die schrijnende gevallen direct de oplossingen biedt die nodig zijn.

We hebben daarnaast gesproken over de gang naar de rechter. Ik wil daar nog één ding heel duidelijk over zeggen, zo duidelijk als ik kan. Sommige mensen kunnen het niet aan om in hun kwetsbare situaties een rechtszaak aan te spannen. Zo duidelijk is het. Deze mensen moeten geholpen worden. Dat zijn zij niet met een gang naar de rechter, laat dat duidelijk zijn.

Ik heb daarnaast gesproken over mantelzorg. De druk op mantelzorgers wordt steeds groter. Mantelzorg is inderdaad niet verplicht, maar in de praktijk zal de druk wel groter worden door de grote bezuinigingen. Deze druk komt vooral terecht bij een grote groep vrouwen. Ik maak mij nog altijd zorgen over de wijze waarop gezocht wordt naar oplossingen om deze mensen ook weer een kans te geven op de arbeidsmarkt.

Ik kom te spreken over de pgb-houders en de relatie tot de SVB. Ik heb zorgelijke signalen gekregen dat mensen zorgovereenkomsten gestuurd hebben naar de SVB, maar deze niet aankomen, niet geregistreerd worden. Deze mensen hebben een direct probleem dat ingaat op 1 januari 2015. Zij kunnen de werkgeverslasten niet betalen, zij kunnen hun zorg niet organiseren. Ik hoor hierop graag een reactie van de Staatssecretaris.

Ik kom bij mijn vraag die nog niet beantwoord was. Die ging over de versterking van de positie van de Wmo-raden. Ik hoor daarop graag nog een reactie.

De heer Krol (50PLUS): Voorzitter. Ik ben het zeer eens met GroenLinks dat we moeten voorkomen dat mensen die dat echt niet kunnen naar de rechter moeten. Ik heb verder vooral aandacht gevraagd voor het feit dat er de laatste tijd mensen zijn die te maken hebben met gemeenten die niet langskomen maar na een telefoontje een beslissing nemen. Ik vind dat echt heel gevaarlijk. Moeten we echt wachten tot die mensen gaan klagen bij de gemeente en de media omdat zij niet de mogelijkheid hebben om naar de rechter te stappen? Kan de Staatssecretaris niet gewoon duidelijkheid geven en zeggen of dat wel of niet een goede werkwijze van de gemeente is?

Ik hoorde de Staatssecretaris ook zeggen dat bij het informatiepunt 160 vragen per dag afgehandeld kunnen worden. Wat als er in januari meer vragen binnenkomen?

Mevrouw Pia Dijkstra (D66): Voorzitter. Kortheidshalve zal ik niet de toezeggingen herhalen; die kunnen we nalezen. Ik dank de Staatssecretaris daar wel voor. Ik heb nog een paar vragen. Op het punt van de Fokuszorg is mijn vraag heel praktisch. Cliënten van Fokus komen in aanmerking voor de Wet langdurige zorg als zij meer dan 25 uur zorg nodig hebben bovenop de assistentie van Fokus. Waarom is dat meer dan 25 uur in plaats van 25 uur? Bij persoonlijke assistentie wordt de termijn niet vermeld als er wordt geplust bovenop het pgb.

Een andere vraag die de Staatssecretaris nog niet beantwoord heeft, betreft het pgb. Er blijft onduidelijkheid bestaan wat betreft de wijkverpleging. Kan die vanaf 2016 worden gecombineerd met zorg in natura?

Op het punt van het beschermd wonen heeft de Staatssecretaris het gehad over de verdelingsvraag. Wat betekent dat concreet? Moeten wethouders van centrumgemeenten gaan leuren bij andere gemeenten om budget te krijgen en gaat de Staatssecretaris hierin zijn regierol nemen?

Is de Staatssecretaris bereid om een onderzoek toe te zeggen naar de kwaliteit van de contracten? Ik heb om steekproefsgewijs onderzoek gevraagd naar de specifieke invulling, de raamcontracten en de mate van zorgvernieuwing.

Wat de Wmo-raden betreft, heb ik gezegd dat gemeenten eigenlijk te weinig doen aan het contact met de burgers. Wil de Staatssecretaris onderzoeken in hoeverre die rol voldoende wordt vervuld?

Ten slotte kom ik te spreken over de open eindjes. Ik heb in eerste termijn gevraagd hoe de zorg bij enkele specialistische instellingen in de jeugdzorg, zoals Fier Fryslân zeker wordt gesteld.

Mevrouw Wolbert (PvdA): Voorzitter. Dank voor de antwoorden van beide Staatssecretarissen in eerste termijn. Ik hoor de Staatssecretaris in zijn antwoorden steeds zeggen dat we het hebben over work in progress. Na januari 2015 zal de praktijk werkende weg steeds meer gaan lijken op wat we met de wetten bedoeld hebben. Met mijn fractie denk ik dat het goed is om die conclusie te trekken.

Ik heb vragen gesteld over de vaststelling van de tarieven en de hoogte van het pgb in de Zorgverzekeringswet. De Staatssecretaris zegt dat hij dat nauwgezet gaat volgen. Dat is ook goed. Het valt dus niet in de categorie «acuut oplossen». Dat ben ik met hem eens. Het valt ook niet in de categorie tijd kopen en werkende weg verbeteren. Ik wil wel het volgende vragen. Als hij het nauwgezet volgt en het toch in de eerste categorie lijkt te horen, dus in de categorie van acuut probleem en acuut oplossen, laat hem dat dan zo snel mogelijk oplossen en de Kamer daarover onmiddellijk berichten. Ik vraag de Staatssecretaris om die toezegging te doen aan onze fractie.

De heer Van 't Wout (VVD): Voorzitter. Ik zei het al: dit is een van de grootste hervormingen die een Nederlands kabinet ooit heeft gedaan. Als je dan vlak voor de invoeringsdatum staat, is het logisch dat zich steeds praktischer vraagstukken voordoen. Als je tien vingers aan de pols houdt, dan voel je ook heel veel. Dat is hartstikke goed. Ik wil echter wel waken voor het beeld dat het probleem is dat het allemaal niet de goede kant opgaat. Laten wij bedenken dat meer dan een miljoen mensen afhankelijk zijn van langdurige zorg terwijl we het nu hebben over 300 mensen waarvoor een oplossing moet worden gezocht. Dat is volgens mij minder dan ik jaarlijks in het huidige stelsel tegenkom. Ik hecht eraan om dat hier gezegd te hebben.

Ik dank verder de Staatssecretaris voor zijn toezeggingen. Ik heb nog één openstaande vraag, namelijk over de overheveling van de kennis over fraude waar ik al vaker om gevraagd heb.

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie): Voorzitter. Dat is ook precies mijn vraag. Er is veel aan de orde geweest, maar twee punten moeten echt voor 1 januari duidelijker zijn. Hoe gaat het nu met de ketenzorg dementie, met de casemanager dementie, en hoe gaat het met het pgb in de Zorgverzekeringswet? Er is gewoon te veel ruis om dat pgb in de Zorgverzekeringswet. Het functioneert niet op de manier die we met elkaar bedoeld hebben.

Ik herhaal de vragen die zijn blijven liggen. Gaat de Staatssecretaris echt zijn doorzettingsmacht gebruiken zodat mensen niet tussen kastje en muur heen en weer geschoven worden? Hoe gaat het met de beleidsregel infrastructuur? Fokus en het pgb: een noodverband of een structurele regeling? Wil de Staatssecretaris het gesprek gaan voeren met Fier Fryslân? Hij zegt dat het allemaal in orde is en ik heb eerlijk gezegd de vragen van de SP-fractie en de antwoorden daarop niet gezien. Ik kreeg echter wel de brief van Fier Fryslân dat het niet in orde is.

Is in relatie tot beschermd wonen het AEF-model echt van tafel? Kunnen mensen het kortdurend verblijf ook in andere gemeenten afnemen? Is het niet zo dat met de WTZi-criteria de helft van de locaties omvalt?

Mijn laatste vraag betreft de mediation. De gang naar de rechter staat altijd open. We zien de eerste voorbeelden van mediation. Gaat de Staatssecretaris zich ervoor inspannen om dat breed in Nederland te verspreiden?

Mevrouw Agema (PVV): Voorzitter. Ik herhaal eerst de vragen die er nog liggen. Ik vroeg naar de heer Samsom. Hij zou meelopen als wijkverpleegkundige. Ik vraag mij af wat hij dan aan het doen is en waarom hij zich op die manier naar voren brengt. Als de verzorgingshuizen sluiten, er enorme kortingen zijn maar de Staatssecretaris 40 miljoen heeft voor een paar extra wijkverpleegkundigen, wanneer komen die er dan? Als de kortingen volgend jaar al ingaan en de verzorgingshuizen nu al sluiten, hoe zorgt hij er dan voor dat die 5.000, het aantal dat wij steeds horen, wijkverpleegkundigen opgeleid zijn? Daar gaat namelijk een aantal jaren overheen. Ik heb de Staatssecretaris daar helemaal niet over gehoord en dat vind ik erg jammer.

Ik heb gevraagd naar de wachtlijsten die worden verwacht in de jeugdzorg. Die kunnen we ook elders krijgen door de grote budgetkortingen. Valt het ontstaan van wachtlijsten onder de systeemverantwoordelijkheid van de Staatssecretaris? Heeft hij daar criteria bij? Moet dat in minimaal twee gemeenten plaatsvinden, in twintig gemeenten? Moeten er minimaal 100 mensen op wachtlijsten staan? Wanneer is hij systeemverantwoordelijk?

Ik heb ook een vraag gesteld over Fokuswonen. Ik heb gevraagd of daarover een brief kan komen. Het gaat daarbij ook over de ADL-cliënten die nu worden opgeroepen als vergeten groepers. Kan er op korte termijn een brief komen over wat de stand van zaken is met betrekking tot de problematiek die voor Fokusbewoners geldt? We hebben het AO daarover geannuleerd, maar nu blijken er toch weer problemen te zijn. Ik wil niet volgende week een AO moeten inplannen. Ik krijg graag aanstaande dinsdag een brief met de stand van zaken op dat punt.

Ik kom op de duiding van het debat. Volgend jaar is een overgangsjaar met 2,3 miljard euro aan kortingen. Volgens mij kost overhevelen gewoon geld en levert dat niet zoveel op. Maar goed, er wordt 2,3 miljard euro gekort. Een ouder echtpaar in Dantumadiel heeft zijn recht gekregen. Dat heeft gevolgen voor de macrobudgetten en voor die extreme kortingen. De Staatssecretaris heeft daarop geen antwoord. Hij zegt slechts dat er een verschil is tussen bestaande en nieuwe gevallen. De nieuwe gevallen kunnen die kortingen niet opvangen. Dat is echter een onzinantwoord. De Staatssecretaris heeft er dus nog niet over nagedacht. Ik heb er in zesvoud naar gevraagd, maar hij heeft geen antwoord op de vraag welke gevolgen de rechtszaak in Dantumadiel heeft voor de kortingen op de macrobudgetten.

Staatssecretaris Van Rijn: Voorzitter. Ik zal proberen om heel kort antwoord te geven op de vragen die gesteld zijn of nog resteren. Tegen mevrouw Leijten zeg ik dat als een verordening strijdig zou zijn met de wet, ik daarop zou ingrijpen. Die verordeningen zijn echter niet strijdig met de wet. Het gaat meer om de vraag hoe de gemeente het contact met de bewoners onderhoudt. Het feit dat er een brief ligt over het al dan niet stoppen zegt niets over de wijze waarop het overleg wordt gevoerd. Ik heb al aangegeven dat ik de gemeenten zal informeren over de consequenties van de uitspraak en zo nodig de gemeenten erop zal aanspreken als zij dat niet goed doen. In de hele uitvoeringspraktijk zullen we dit soort casussen nog vaak tegenkomen, waarbij naar mijn mening de primaire verantwoordelijkheid en de verantwoording op lokaal niveau moeten liggen. De gemeenteraad moet erop letten dat de gemeente volgens de wet handelt. Niet voor niets is het woord «wethouder» uitgevonden. In die zin zal enerzijds de horizontale controle door de gemeenteraad moeten plaatsvinden. Als gemeenten evident in strijd handelen met de wet, zal ik of de Minister van Binnenlandse Zaken hen daarop aanspreken. Daarnaast zal ik samen met de VNG de consequenties van de uitspraak van de rechter onder de aandacht brengen. Het is dus én onder de aandacht brengen én aanspreken.

De AMvB over de hoogte van de pgb's wil ik niet nu al inzetten. Het proces rondom de afweging over wat de pgb-budgetten moeten zijn, is in volle gang. Mevrouw Wolbert zegt dat er een acute situatie kan ontstaan als er geen goede zorg is ingekocht. Dat punt zou inderdaad onmiddellijk tot actie leiden. Die toezegging doe ik bij dezen. Op het moment dat blijkt dat dit structureel niet goed is, moet ik overgaan tot die AMvB.

In relatie tot die 2.000 en de Mustaersstichting zeg ik dat juist om die reden de afspraken zijn gemaakt. Laten we borgen dat die continuïteit van zorg is geregeld zodat gemeente en instelling voldoende tijd hebben om discussies over cijfers en wat dies meer zij met elkaar te voeren. Als dat tot contracten leidt die frictiekosten tot gevolg hebben, dan is de Transitie Autoriteit Jeugd aan zet. Ik wijs erop dat bij het tot stand komen van de afspraken met name ook de bemiddeling van de transitieautoriteit ertoe heeft geleid dat deze afspraken zijn gemaakt. Ik heb er vertrouwen in dat gemeenten en instellingen tot goede afspraken komen.

Er is gevraagd of die 14.000 geïnformeerd zijn. Het antwoord daarop is ja. Ongeveer 12.000 hebben hun keuze al bekend gemaakt. Zij zijn inmiddels voorzien van een beschikking door het CIZ.

We houden niet bij hoeveel verzorgingshuizen er sluiten. Dat is ook niet te plannen of in te schatten. De gevolgen van extramuralisering kunnen ertoe leiden dat het in totaal gaat om iets van 180 locaties. Dat cijfer is echter veel te voorlopig omdat veel van die locaties worden omgebouwd tot verpleeghuizen waarin zware zorg wordt geboden. Overigens worden ze soms omgebouwd tot appartementen waarin zorg aan huis wordt geboden. Collega Blok en ik volgen deze ontwikkeling nadrukkelijk in het aanjaagteam dat onder leiding staat van Marnix Norder.

Er is gevraagd wat het volgen van ouderen betekent voor het wonen thuis en voor de gevolgen. We hebben al afspraken gemaakt met het SCP die de evaluaties voor ons verzorgt. De Kamer heeft kunnen zien dat in de afgelopen rapportage ook aandacht is besteed aan de consequenties van thuiswonen, mantelzorg en vrijwilligerswerk. Wij zullen daaraan ook aandacht blijven besteden.

Kan er sprake zijn van een bandbreedte van € 5 in relatie tot de ingroei van de verdelingsmodellen? Dat is nu juist een van de onderwerpen die besproken worden in de gezamenlijke werkgroep van de VNG en de betrokken gemeenten. Dit is inderdaad een van de instrumenten. Dit zou een instrument kunnen zijn dat werkt. Ik wil dat graag bespreken met de VNG en de betrokken gemeenten.

Op het punt van de eigen bijdrage ggz heb ik uitgelegd dat waar sprake is van intramuraal, het redelijk is om van ouders een eigen bijdrage te vragen. Dat is overigens iets wat we sinds jaar en dag al doen in de rest van de AWBZ.

Staatssecretaris Van Rijn: Via de beleidsinformatie jeugd en de monitor jeugd volgen we wat er in het stelsel gebeurt. Wachtlijstinformatie is daarvan een belangrijk onderdeel. Tot nu toe hebben wij altijd tegen elkaar gezegd dat als zich een zorgvraag ontwikkelt en er wachtlijsten ontstaan, er ook een discussie is over de vraag hoe we daarmee omgaan en wat dat betekent. Die discussie zullen wij altijd hebben. Het wordt niet de wachtlijstinformatie zoals de provincies nu leveren, maar een van de stelselverantwoordelijkheden betreft ook de ontwikkeling van de zorgvraag en het gevolg daarvan voor de tijd waarbinnen zorg kan worden verleend. Dat wordt dus meegenomen in de rapportage en de beleidsinformatie.

Ik kom bij mevrouw Keijzer. Een ding moet mij wel van het hart. We zijn met elkaar een grote verandering aan het doorvoeren. We maken met elkaar dus afspraken over wat dit betekent voor de contracten en hoe we dat gaan volgen. We gaan er ook op individueel niveau naar kijken. Iedereen ziet evenwel, zowel wethouders als zorgaanbieders, of het nu jeugdhulp betreft of aanbieders van ouderenzorg, dat deze verandering uitvoeringsvragen met zich brengt die we met elkaar moeten oplossen. Alleen tegen elkaar zeggen «we zien met angst en beven de toekomst tegemoet» helpt die toekomst niet. Ik denk dat we met elkaar vinden dat de zorg moet worden aangepast, zowel om redenen van kwaliteit als om de houdbaarheid voor toekomstige generaties. Die verandering brengt ook met zich mee dat we systemen en wetten moeten veranderen en naar de uitvoeringsconsequenties moeten kijken, naar wat het betekent voor mensen. Nog belangrijker vind ik dat gemeenten, zorgaanbieders en patiënten- en cliëntenorganisaties tot nu toe hebben laten zien dat zij een heel oplossingsgerichte houding hebben, dat we elkaar altijd weten te vinden en in overleg kunnen gaan. Zal alles meteen goed gaan? Vast niet. Zie ik het met angst en beven tegemoet? Nee. Ik zit met heel verantwoordelijke partijen aan tafel die zonder uitzondering allemaal het hart op de goede plek hebben en niet zonder zorgen zijn. Wij zijn ook bereid om met elkaar die zorgen op te lossen. Dat lijkt mij een houding waarin wij de zaak heel goed met elkaar kunnen realiseren in 2015.

Staatssecretaris Van Rijn: Elk voorstel probeer ik van argumenten te voorzien en op de eigen merites te beoordelen. Het is toch niet zo dat het alleen maar goed gaat als de voorstellen van het CDA worden gehonoreerd zonder dat we met elkaar discussie voeren? We zijn het misschien niet met elkaar eens over alle voorstellen en daar probeer ik zo goed mogelijk op te reageren. Vervolgens moeten we met elkaar tot een oordeel komen.

Mevrouw Ellemeet vroeg of ik wil blijven letten op de schrijnende gevallen. Precies om die reden hebben wij met patiënten- en cliëntenorganisaties een meldpunt ingericht. Op die manier kan gekeken worden of gevallen generiek of specifiek van aard zijn, of er actie ondernomen moet worden in de richting van de verantwoordelijke beslissers en of er acute problemen zijn. Ik hoop mevrouw Ellemeet ervan te hebben overtuigd dat ik heel scherp in de gaten houd wat die ontwikkeling is en wat die betekent voor mensen. Als er acute en schrijnende problemen zijn, moeten we acteren. Ik wijs erop dat we dat al gedaan hebben rondom de 14.000 en de 300. Als er nog andere gevallen zijn, dan zullen we daarop zeker acteren.

Ik ben het zeer met mevrouw Ellemeet eens dat kwetsbare mensen niet naar de rechter zouden hoeven te gaan om hun recht te halen. Dat is ook niet de situatie waaraan ik de voorkeur geef. Het is mensen echter ook niet te ontzeggen. In dit geval heeft met steun van Ieder(in) een proefproces plaatsgevonden, wat ook leidt tot resultaat. Ik constateer dat ook de rechter het van belang vindt om de wet te waarborgen. We wijzen gemeenten er ook op om die na te komen en we spreken hen erop aan als dat aan de orde is. In dat verband moeten we echt die waarborgen bewaken. Ik wijs mevrouw Ellemeet erop dat het ook een belangrijke taak is van de gemeenteraad om wethouders en college scherp te houden op het punt of de wet op een goede manier wordt uitgevoerd.

Ik stel mij zomaar voor dat we over mantelzorg en de positie van vrouwen nog regelmatig te spreken komen. Dat gebeurt misschien ook wel in het debat dat komende week zal worden gevoerd.

Verschillende leden hebben nog het punt van de pgb-budgetten aan de orde gesteld. Wij volgen dat nu heel scherp. Ik heb al gezegd dat zorgplicht en toereikend tarief goed moeten zijn zodat er passende zorg kan worden ingekocht. We zullen dat de komende dagen en weken ook doen. Het is niet iets wat tot na 1 januari kan blijven liggen. Dat betekent dat we het op korte termijn met de zorgverzekeraars zullen bespreken.

Staatssecretaris Van Rijn: De SVB vraagt de zorgplannen op. Die krijgt de SVB ook in groten getale binnen. Er wordt door de SVB twee keer gerappelleerd bij de mensen. Als die rappels niets opleveren, krijgt de gemeente een lijstje van alle mensen die niet hebben gereageerd of waarvan de SVB niets heeft ontvangen, waardoor de gemeenten in staat worden gesteld om met al die mensen, als zij dat willen, contact op te nemen. Overigens loopt die inzending vrij goed. Er zijn echter mensen die niets inzenden, die twee keer worden gerappelleerd. De gemeenten worden in staat gesteld om nog contact op te nemen met die mensen. Dat zit in de procedures die nu zijn afgesproken.

In relatie tot de Wmo-raden merk ik op dat de inspraak wettelijk geregeld is in de Wmo. Dat kan via de Wmo-raden, maar ook anderszins. Ik praat ook wel met gemeenten hierover en die erkennen dat de inspraak onder druk heeft gestaan. Zij zijn zich echter terdege bewust van het belang en de plicht van de gemeenten om de Wmo-raden goed op kracht te brengen. Het gemeentelijk beleid op dat punt is nog niet klaar. Samen met collega Plasterk en de VNG bekijk ik op welke wijze de positie van de Wmo-raden verder versterkt kan worden. Dat staat zeker op de agenda.

Met de heer Krol heb ik nog even gediscussieerd over die «zorgvuldige manier». Er zijn verschillende manieren waarop gemeenten zorgvuldig onderzoek kunnen uitvoeren. Naar mijn mening getuigt een simpel telefoontje niet van zorgvuldig onderzoek. Dat wil echter niet zeggen dat het bij een telefoontje blijft. Vaak hebben verschillende overleggen plaatsgevonden, heeft briefwisseling plaatsgehad en is het telefoontje een bevestiging. Soms willen gemeenten alleen maar horen van mensen hoe het volgend jaar ermee staat. De gemeente moet in elk geval zorgvuldig onderzoek uitvoeren.

Zijn wij in staat om meer dan 160 telefoontjes te beantwoorden? Welzeker. Die 160 is de stand vandaag. Er zijn ook dagen geweest waarin er 2.000 telefoontjes waren en die zijn afgehandeld.

Mevrouw Dijkstra vroeg mij naar de grens voor die Fokusbewoners om Wlz-zorg te krijgen. Bij de grens voor 25 uur gaat het om het aantal uren persoonlijke zorg per week, dus los van de ADL-zorg die Fokus al biedt. Die komt daar dus nog bij. De mensen die in Fokus zitten krijgen eigenlijk het integrale pakket van Fokus. De mensen die het daarmee niet redden, kunnen aanspraak doen op de Wlz. Tegen mevrouw Dik-Faber zeg ik dat dat natuurlijk niet alleen voor nu maar ook voor straks geldt. In die zin is het een structurele oplossing.

We zullen met verzekeraars nog komen te spreken over die pgb-combinaties. Ten aanzien van het beschermd wonen en die verdeling hebben we een afspraak gemaakt met de VNG. Ik ga ervan uit dat we die ook goed kunnen nakomen met de VNG, als er een verdelingsvraagstuk aan de orde is. Ik ga ervan uit dat we daar op een goede manier uitkomen met de VNG en de gemeenten. Anders zal ik inderdaad de regie moeten nemen en dit moeten betrekken bij de verdeling in 2016.

Ik had dacht ik al gezegd dat de Transitie Autoriteit Jeugd bereid is om de kwaliteit van de contracten in de jeugdzorg inhoudelijk te analyseren. De transitieautoriteit neemt dit punt mee in haar voorjaarsrapportage die ook al aan de Kamer is toegezegd.

Ik heb al brieven gestuurd over Fier Fryslân. Ik denk dat daar een ander probleem zit. Er zijn raamcontracten gemaakt en er zijn PxQ-contracten gemaakt. Als je het aan Fier Fryslân zou vragen, zou de organisatie waarschijnlijk aangeven dat zij het liefst overal PxQ-contracten zou hebben. Er zijn ook raamcontracten waarin de prijs is afgesproken en waarin de afname afhankelijk is van het aantal cliënten dat naar Fier Fryslân gaat. Ik denk dat die contracten op zich goed zijn maar dat Fier Fryslân denkt: krijg ik wel voldoende cliënten? Dat is natuurlijk afhankelijk van de ontwikkeling van de zorgvraag. Op zich zijn daar goede afspraken over gemaakt. Als de Kamer wil dat ik daar nog een keer naar kijk, dan wil ik dat best doen. Ik constateer evenwel dat de gemeenten, de centrumgemeente en de VNG zowel raamcontracten als specifieke afspraken met Fier Fryslân hebben gemaakt.

Ik denk dat ik antwoord heb gegeven op de vraag van mevrouw Wolbert met mijn opmerking dat ik acute oplossingen verzin voor acute problemen. Dat is een vanzelfsprekendheid.

De heer Van 't Wout heeft gevraagd naar de fraude met de pgb's. Volgens mij heb ik al eerder gezegd dat dit jaar de brief over de pgb-fraude wordt toegestuurd. Aan die toezegging wil ik mij houden. Dat betekent dat die brief dit jaar nog komt.

De heer Van der Staaij en mevrouw Dik-Faber bevroegen mij beiden op het casemanagement dementie. De bestuurlijke afspraak met de zorgverzekeraars is dat de bestaande ketens in stand worden gehouden. Daarover zijn afspraken gemaakt. Ik zal zelf volgende week de balans opmaken van hoe het staat met het handhaven van die ketens en of ze inderdaad niet wachten tot na 1 januari. Voor het einde van het jaar willen wij daarover zelf een oordeel hebben. Die toezegging doe ik bij dezen.

Over de pgb-hoogte heb ik al aangegeven dat ik dat met de zorgverzekeraars nadrukkelijk volg.

Mevrouw Dik-Faber stelde nog een paar andere punten aan de orde. De regeling zorginfrastructuur was er al en zijn we nu aan het financieren, zodat alle bestaande projecten conform de bestaande afspraken gefinancierd kunnen blijven worden. We zullen met elkaar, in het kader van de zorgvernieuwingsagenda, moeten praten over de wijze waarop we een impuls kunnen geven aan langer thuis wonen, domotica en nieuwe zorgconcepten. Die zullen we ook in de nieuwe zorgagenda betrekken. Die zorginfrastructuurregeling houdt dus op. De projecten, voor zover er financieringsafspraken liepen, lopen gewoon door. We zullen opnieuw gaan praten over wat de agenda moet zijn voor de zorgvernieuwing in de komende periode. Dat wil ik graag koppelen aan die vernieuwingsagenda.

Het objectief verdeelmodel beschermd wonen is van tafel. We kijken nu naar hoe dat verder moet. Het budget beschermd wonen zal verdeeld worden op basis van het historische budget. Vervolgens kijken we hoe dat verder geregeld moet worden in de toekomst. Het bestaande objectieve verdeelmodel, zoals dat gepubliceerd was ten aanzien van beschermd wonen, is inderdaad van tafel.

Ik kom te spreken over de WTZi-criteria. Over de logeeropvang hebben we gezegd: hoe zorgen we ervoor dat als mensen gaan logeren en in de nacht moeten verblijven er een instelling is waaraan zekere kwaliteitseisen gesteld kunnen worden? Dat hebben we gekoppeld aan de WTZi-toelating. We hebben besproken of die mogelijk te streng zijn en of ze überhaupt van toepassing zijn te verklaren. Ik heb toen toegezegd dat ik wil bekijken of we alle WTZi-voorwaarden van toepassing kunnen laten zijn of dat moeten specificeren. Dat zijn we nu aan het bekijken. De instellingen hebben daar ook een halfjaar de tijd voor. Ze kunnen die WTZi-aanvraag doen. In die periode kunnen we kijken of de eisen niet al te overdreven zijn. Ik informeer de Kamer graag later over de stand van zaken op dat punt.

We hebben tijdens de wetsbehandeling al geconcludeerd dat mediation, bemiddeling, van groot belang is. Gemeenten zijn zich daarvan bewust en hebben daar ook veel belang bij om juridische procedures te voorkomen. De Minister van Binnenlandse Zaken speelt een rol op het gebied van de alternatieve geschillenbeslechting en het promoten daarvan. Ik ben erbij betrokken. In mijn brief van 5 december heb ik de Kamer wat uitgebreider geïnformeerd, ook mede naar aanleiding van een motie. Ik zal samen met de Minister van Binnenlandse Zaken en de VNG bekijken hoe wij dat nog verder kunnen promoten bij de gemeenten.

Mevrouw Agema vroeg mij naar de stage van de heer Samsom bij de wijkverpleegkundigen en ik heb daar eerlijk gezegd grote bewondering voor. De heer Samsom houdt het niet bij praten over hoe de wijkverpleegkundige zorg zich gaat ontwikkelen maar verdiept zich er zodanig in dat hij een aantal keren in de maand meeloopt met de wijkverpleegkundige zorg zodat hij weet waarover hij spreekt. Ik heb dat zelf ook af en toe een middag gedaan. Hij doet het nog wat structureler. Daardoor kan hij met nog meer kennis en kunde dan hij nu al heeft meepraten over die wijkverpleegkundige zorg en over wat daarmee in de toekomst kan worden bereikt.

Op het punt van het aantal wijkverpleegkundigen merk ik op: ze zijn er al. We geven daaraan nog een impuls van 40 miljoen tot 200 miljoen. Ook zijn er mensen die nu nog intramuraal werken maar straks ook ingeschakeld kunnen worden voor de wijkverpleegkundige zorg. Met de branches en de beroepsvereniging zijn we bezig om de toekomstige capaciteit van de wijkverpleegkundige zorg echt goed in kaart te brengen. Wij doen dat omdat de situatie onder de AWBZ anders is dan onder de Zorgverzekeringswet. Op die manier krijgen we een goede capaciteitsraming. Uiteraard zal de Kamer daarover worden geïnformeerd.

Het ontstaan van wachtlijsten of het groter of kleiner worden van wachtlijsten is ook een systeemverantwoordelijkheid. Dat is het nu ook, als we spreken over de ontwikkeling van de zorgvraag.

De stand van Fokus staat in de brief die deze week naar aanleiding van de Nieuwsuuruitzending naar de Kamer is gestuurd. Ik ga ervan uit dat dat een antwoord is op de vraag van mevrouw Agema. Als dat niet het geval is, dan zullen we dat uiteraard in een van de volgende debatten van haar horen.

Ik dacht dat ik hiermee alle resterende vragen zo goed mogelijk heb beantwoord.

Mevrouw Agema (PVV): Ik duidde erop dat een aantal ADL-cliënten, vooral Fokusbewoners, wordt opgeroepen als «vergetengroepers». Daarmee is er kans op dubbele verstrekking, wat mensen in de problemen brengt. Dat staat niet in de brief. Ik vraag de Staatssecretaris om daarop begin volgende week nog terug te komen. Dan weet ook die groep mensen nog dit jaar wat de stand van zaken is. Zo zijn er nog wel meer losse eindjes die hier en daar in e-mails worden genoemd, die ook het ministerie zal bekijken.

Het is goed dat de Staatssecretaris hier zegt dat wachtlijsten inderdaad onder zijn systeemverantwoordelijkheid vallen. Mijn vraag is echter: wanneer dan? Eén gemeente met wachtlijsten, twee gemeenten met wachtlijsten, tien mensen die op een wachtlijst staan, honderd? Wanneer gaat die systeemverantwoordelijkheid in? Ik stel die vraag nu voor de derde keer.

De voorzitter: Dat is zeker aan de orde geweest, mevrouw Agema. Deze vraag is beantwoord door de Staatssecretaris en dat kunnen we teruglezen in het verslag.

Daarmee is een einde gekomen aan de tweede termijn van het kabinet. Ik stel vast dat er een VAO is aangevraagd met als eerste spreker mevrouw Keijzer. Dat VAO is volgende week in te plannen, voor het kerstreces. Er is een groot aantal toezeggingen gedaan. De griffier zal ervoor zorg dragen dat die morgen worden rondgemaild.

Hiermee zijn wij aan het einde gekomen van een lang en intensief debat. Het heeft ruim zes uur geduurd. Ik dank de Kamerleden voor hun inbreng, ik dank uiteraard de Staatssecretaris van VWS en de Staatssecretaris voor Veiligheid en Justitie die al eerder moest vertrekken voor hun beantwoording, ik dank uiteraard de ambtelijke staf. Ik dank voorts eenieder die dit debat hier in de zaal gevolgd heeft en de mensen die dat op een andere manier gedaan hebben voor hun belangstelling. Daarmee sluit ik het algemeen overleg over de voortgang van de decentralisatie van de zorg.

Kamerstuk 34 000 XVI, nr. 29 – Brief regering d.d. 03-11-2014

Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. van Rijn -

Kamerstuk 31 839, nr. 424 – Brief regering d.d. 18-11-2014

Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. van Rijn

Kamerstuk 31 839, nr. 423 – Brief regering d.d. 18-11-2014

Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. van Rijn

Kamerstuk 32 761, nr. 77 – Brief regering d.d. 12-11-2014

Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. van Rijn

Kamerstuk 31 839, nr. 422 – Brief regering d.d. 12-11-2014

Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. van Rijn -

Kamerstuk 31 839, nr. 430 – Brief regering d.d. 08-12-2014

Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. van Rijn -

Kamerstuk 31 839, nr. 427 – Brief regering d.d. 03-12-2014

Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. van Rijn

Kamerstuk 31 765, nr. 96 – Brief regering d.d. 29-10-2014

Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, E.I. Schippers

Kamerstuk 30 597, nr. 470 – Brief regering d.d. 30-10-2014

Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. van Rijn

Kamerstuk 29 538, nr. 167 – Brief regering d.d. 03-11-2014

Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. van Rijn

Kamerstuk 33 841, nr. 170 – Brief regering d.d. 18-11-2014

Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. van Rijn

Kamerstuk 30 597, nr. 483 – Brief regering d.d. 13-11-2014

Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. van Rijn

Kamerstuk 29 538, nr. 168 – Brief regering d.d. 06-11-2014

Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. van Rijn

Kamerstuk 34 104, nr. 1 – Brief regering d.d. 08-12-2014

Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. van Rijn -

Kamerstuk 33 578, nr. 13 – Brief regering d.d. 21-11-2014

Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. van Rijn

Kamerstuk 29 538, nr. 171 – Brief regering d.d. 10-12-2014

Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. van Rijn

Kamerstuk 34 104, nr. 3 – Brief regering d.d. 09-12-2014

Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. van Rijn

Kamerstuk 29 389, nr. 79 – Brief regering d.d. 08-12-2014

Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M.J. van Rijn