Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING1

De implementatie van de richtlijn leidt tot een verhoging van het strafmaximum van artikel 210 van het Wetboek van Strafrecht (hierna: Sr) (wederrechtelijk uitgeven echt geld) van vier naar vijf jaar. Aan de overige verplichtingen in de richtlijn, voldoet de Nederlandse strafwet reeds. Hierop wordt nader ingegaan in de paragrafen 2 en 3 hieronder.

Omdat de richtlijn ten opzichte van de huidige wetgeving slechts noopt tot een beperkte strafmaatverhoging van één delict, worden geen noemenswaardige financiële consequenties verwacht.

Artikel 3 van de richtlijn verplicht de lidstaten de nodige maatregelen te nemen om de in dat artikel genoemde handelingen strafbaar te stellen.

Artikel 3, eerste lid, onder a, van de richtlijn komt overeen met artikel 3, eerste lid, onder a, van het kaderbesluit. Het artikelonderdeel ziet op het op bedrieglijke wijze vervaardigen of veranderen van munt. Deze gedragingen zijn strafbaar gesteld in artikel 208 Sr.

Artikel 3, eerste lid, onder b, van de richtlijn komt overeen met artikel 3, eerste lid, onder b, van het kaderbesluit en betreft het bedrieglijk in omloop brengen van valse munt. Deze gedraging is reeds strafbaar op grond van de artikelen 209 en 213 Sr.

Artikel 3, eerste lid, onder c, van de richtlijn verplicht de lidstaten – evenals artikel 3, eerste lid, onder c, van het kaderbesluit – om de nodige maatregelen te treffen tot het strafbaar stellen van het invoeren, uitvoeren, vervoeren, ontvangen of zich verschaffen van valse of vervalste munt waarvan men weet dat zij vals zijn, teneinde deze in omloop te brengen. Deze gedragingen zijn strafbaar gesteld in artikel 209 Sr.

Artikel 3, eerste lid, onder d, van de richtlijn betreft enkele voorbereidingshandelingen. De bepaling komt overeen met artikel 3, eerste lid, onder d, van het kaderbesluit. Artikel 214 Sr voorziet in de strafbaarstelling van deze handelingen.

Artikel 3, tweede lid, van de richtlijn komt overeen met artikel 4 van het kaderbesluit. De bepaling heeft betrekking op handelingen ten aanzien van wederrechtelijk boven de toegestane hoeveelheid vervaardigde munten of munt- en bankbiljetten, ook wel nagemunt geld genoemd. Bij de totstandkoming van de valsemunterijbepalingen is de kwestie van het namunten uitvoerig aan de orde gekomen. De vraag werd opgeworpen of namunten als namaken in de zin van artikel 208 Sr kon worden aangemerkt of dat deze gedraging apart moest worden strafbaar gesteld. De conclusie was dat namunten niets anders was dan het strafbare namaken. Door de toenmalige Minister van Justitie is bij gelegenheid van de beraadslagingen in de Tweede Kamer uitdrukkelijk de situatie beschreven waarop artikel 3, tweede lid, van de richtlijn ziet. Hij schetst het geval dat werktuigen en machines voor de Munt worden gebruikt voor het namunten. De Minister verklaart dit wederrechtelijk gefabriceerde geld als vals geld aan te merken. Zie H.J. Smidt, Geschiedenis van het Wetboek van Strafrecht, Tweede deel, Haarlem: H.D. Tjeenk Willink 1881, blz. (234-)236. De term «namunten» strekt zich ook uit tot bankbiljetten. Omdat nagemunt geld vals geld is, zijn de in de richtlijn genoemde gedragingen reeds strafbaar op grond van de artikelen 208, 209 en 214 Sr.

Artikel 3, derde lid, van de richtlijn ziet op bankbiljetten en muntstukken die nog niet zijn uitgegeven, maar die bestemd zijn om in omloop te worden gebracht als wettig betaalmiddel. Het gaat daarbij niet alleen om nieuwe wettige betaalmiddelen (zoals bij de invoering van de euro), maar ook om nieuw in te voeren bankbiljetten en munten indien sprake is van een reeds bestaand wettig betaalmiddel. Gedacht kan worden aan euromunten met bijvoorbeeld een nieuwe nationale zijde of nieuwe series eurobankbiljetten voordat zij officieel in omloop zijn gebracht (vgl. overweging 12 van de richtlijn). De gedragingen in het eerste en tweede lid van artikel 3 moeten op grond van de richtlijn eveneens strafbaar zijn ten aanzien van deze bankbiljetten en muntstukken. De gedragingen van artikel 3, derde lid, jo. het eerste lid, onder a en d, en tweede lid, zijn reeds strafbaar op grond van de artikelen 208 en 214 Sr, nu daaronder ook vallen munten en bankbiljetten die de status van wettig betaalmiddel nog zullen krijgen; vgl. Kamerstukken II 1998/99, 26 492, nr. 3, blz. 3. Voor zover deze als vals of vervalst aan te merken muntstukken en bankbiljetten in omloop worden gebracht dan wel worden ingevoerd, uitgevoerd, etc. zijn deze gedragingen strafbaar op grond van de artikelen 209 en 213 Sr. De gedragingen in artikel 3, derde lid, jo. het eerste lid, onder b en c, vallen evenwel niet onder de strafbaarstelling in de artikelen 209 en 213 Sr. In het geval van artikel 3, derde lid, jo. het eerste lid, onder b en c, gaat het immers niet om vals of vervalst geld, maar om het in omloop brengen, het invoeren, het uitvoeren, etc. van bankbiljetten en muntstukken die wettig betaalmiddel zijn of worden, voordat zij formeel zijn uitgegeven. Derhalve is in 2001 bij de implementatie van het kaderbesluit voorzien in een afzonderlijke strafbaarstelling van deze gedragingen in artikel 210 Sr. Zie ook Kamerstukken II 2000/01, 27 494, nr. 3, blz. 5.

Artikel 4 van de richtlijn verplicht tot strafbaarstelling van de uitlokking van of medeplichtigheid aan een van de in artikel 3 genoemde feiten. Daarnaast bevat het artikel de verplichting tot de strafbaarstelling van poging tot het plegen van een van de in artikel 3, eerste lid, onder a, b en c, tweede lid of derde lid jo. het eerste lid onder a, b of c, genoemde gedragingen.

Het Nederlandse strafrecht voorziet in een algemene regeling betreffende de strafbaarheid van uitlokking, medeplichtigheid en poging. Artikel 47, eerste lid, onder 2°, Sr bepaalt onder meer dat ook zij die het strafbare feit uitlokken als dader strafbaar zijn. Artikel 48 Sr stelt medeplichtigheid aan een misdrijf strafbaar. Poging tot een misdrijf is strafbaar gesteld in artikel 45 Sr. Ook de uitlokking van, medeplichtigheid aan en poging tot de valsemunterijmisdrijven zijn aldus strafbaar.

Artikel 5 van de richtlijn ziet op de wettelijke strafmaxima die de lidstaten minimaal moeten stellen op bepaalde delicten inzake (euro)valsemunterij. Deze bepaling is nieuw ten opzichte van het kaderbesluit. Over het algemeen voorzien de Nederlandse strafbaarstellingen reeds in deze strafmaxima. Slechts het strafmaximum van artikel 210 Sr behoeft naar aanleiding van de richtlijn een aanpassing. Dit wetsvoorstel voorziet daarin.

Artikel 5, eerste lid, van de richtlijn verplicht de lidstaten de nodige maatregelen te treffen om ervoor te zorgen dat de in de artikelen 3 en 4 bedoelde gedragingen kunnen worden bestraft met doeltreffende, evenredige en afschrikkende strafrechtelijke sancties. In de daarop volgende leden wordt dit nader ingekaderd.

Het tweede lid van artikel 5 verplicht tot een maximumsanctie die in een gevangenisstraf voorziet voor de gedragingen opgenomen in artikel 3, eerste lid, onder d, tweede lid, en derde lid jo. het eerste lid, onder a. Aan deze bepalingen is reeds voldaan, doordat de artikelen 208, 209, 213 en 214 Sr voorzien in de mogelijkheid tot oplegging van een gevangenisstraf.

Ook met artikel 5, derde lid, van de richtlijn is de Nederlandse wetgeving reeds in overeenstemming. De maximale strafbedreiging van artikel 208 Sr – welk artikel voorziet in de strafbaarstelling van de gedragingen in artikel 3, eerste lid, onder a, en derde lid jo. het eerste lid, onder a – bedraagt negen jaar. Daarmee is voldaan aan het vereiste van een minimale maximumstraf voor deze feiten van acht jaar.

Artikel 5, vierde lid van de richtlijn verplicht de lidstaten de nodige maatregelen te treffen om ervoor te zorgen dat de gedragingen genoemd in artikel 3, eerste lid, onder b en c, en derde lid jo. het eerste lid, onder b en c, van de richtlijn kunnen worden bestraft met een maximale gevangenisstraf van ten minste vijf jaar. De strafmaat van negen jaar in artikel 209 Sr – dat voorziet in de strafbaarstelling van de feiten uit artikel 3, eerste lid, onder b en c, van de richtlijn – voldoet hieraan. De strafmaat van vier jaar in artikel 213 Sr – dat voorziet in de strafbaarstelling van de gedragingen uit artikel 3, eerste lid, onder b, van de richtlijn – behoeft evenmin aanpassing. Artikel 213 Sr stelt strafbaar het opzettelijk uitgeven van vals of vervalst geld, zonder dat de valsheid of vervalsing de pleger, toen hij dat geld ontving, bekend was. Op grond van artikel 5, vijfde lid, van de richtlijn kunnen de lidstaten met betrekking tot de gedragingen in artikel 3, eerste lid, onder b, van de richtlijn voorzien in andere strafrechtelijke sancties dan die bedoeld in artikel 5, vierde lid, van de richtlijn, indien het valse geld te goeder trouw werd verkregen, maar met kennis van het feit dat het vals geld betreft is doorgegeven, zoals in artikel 213 Sr aan de orde is.

Ter implementatie van dit artikel 5, vierde lid, wordt met dit wetsvoorstel wel het strafmaximum van artikel 210 Sr – dat voorziet in de strafbaarstelling van de gedragingen uit artikel 3, derde lid, jo. het eerste lid, onder b en c – verhoogd van vier naar vijf jaar.