Nr. 17 NADER VERSLAG

De genoemde leden vragen nogmaals op welke wijze dit wetsvoorstel de toegankelijkheid vergroot door de basisbeurs af te schaffen. Deze leden willen de koppeling uitgelegd krijgen die de regering maakt tussen het afschaffen van de basisbeurs enerzijds en het vergroten van de toegankelijkheid anderzijds.

Kan de regering voorts toelichten wat een student netto per maand overhoudt als zijn aanvullende beurs met € 100 wordt verhoogd en zijn basisbeurs van € 279,14 wordt afgepakt? Graag een toelichting.

Heeft de regering kennisgenomen van het nieuws dat de «Keuzegids hoger onderwijs» de afgelopen weken naar buiten heeft gebracht betreffende de baankansen van huidige studenten? Wat vindt de regering van dit nieuws en hoe ziet zij dit voor zich in combinatie met het studievoorschot? Denkt de regering dat het studievoorschot invloed gaat hebben op de ontwikkelingen die beschreven staan in de «Keuzegids hoger onderwijs»? Graag een reactie.

De genoemde leden constateren dat wanneer afgestudeerden geen baan kunnen vinden hun schuld zal stijgen door het doorlopen van de rente. Hierdoor zal de schuld van de afgestudeerde snel oplopen. Vindt de regering het redelijk dat de rente blijft doorlopen als iemand niet de financiële ruimte heeft om zijn studieschuld af te betalen? Voorziet de regering problemen met de groeiende schuld van studenten, wanneer afgestudeerden een langere tijd geen baan kunnen vinden? Voorziet de regering tevens een probleem met de groeiende studieschuld van studenten bij het aanvragen van een hypotheek? Graag een reactie.

De genoemde leden vragen de regering of zij het redelijk vindt om iemand 35 jaar aan een schuld vast te laten zitten, terwijl de onzekerheid op de arbeidsmarkt nog steeds op blijft lopen. Deze leden vragen voorts wie er straks nog aanspraak kan maken op een hypotheek. Dit door het groeiend aantal flexibele contracten, groeiende jeugdwerkloosheid, steeds lagere baankansen voor afgestudeerden en de groeiende studieschulden. Deelt de regering de mening dat eerst deze onzekerheden voor jongeren zouden moeten worden aangepakt voordat de basisbeurs wordt afgeschaft? Graag een reactie.

De genoemde leden vragen of de regering heeft kennisgenomen van het artikel «Actiegroep helpt Amerikanen van zware studieschulden af».2 Deze leden vragen de regering hier een reactie op te geven.

In hoeverre is de site van DUO3 verbeterd wat betreft beveiliging van persoonsgegevens, aangezien de Auditdienst Rijk hierover in 2013 nog de noodklok luidde,4 zo vragen de genoemde leden.

Deze leden constateren dat de regering voor het multi-interpretabele woord «studievoorschot» kiest. Het woord «voorschot», zoals dat ook aan een werkgever gevraagd kan worden met betrekking tot het (aankomende) salaris, betekent dat men vast een bepaald gedeelte van dit salaris kan ontvangen, zonder dat daar rente aan verbonden is. Echter is er bij het «studievoorschot» wel degelijk sprake van rente én terugbetaling van dit «voorschot». Deze leden zijn benieuwd naar de keuze van deze specifieke term. Graag een toelichting.

Daarbij vragen de genoemde leden of de regering het met hen eens is dat het woord «studievoorschot» misleidend is en mooier klinkt dan de inhoud weergeeft? Het is immers een poging om studenten het idee te geven dat ze tegemoet gekomen worden (ze kunnen een «voorschot» krijgen). Graag een reactie en daarbij een toelichting.

De genoemde leden vragen waarom de regering van mening is dat een studieschuld, anders dan louter gelet op het verschil in voorwaarden, een fundamenteel andere schuld is dan een consumptieve schuld daar er in de basis geld geleend wordt dat terugbetaald moet worden.

Artikel 1.1 van de Wet op het financieel toezicht (Wft) stelt het volgende: «Iedere vorm van informatieverstrekking die dient ter aanprijzing van of een wervend karakter kent ter zake van een bepaalde financiële dienst of een bepaald financieel product». De informatie op (onder andere) startstuderen.nl en DUO.nl voldoet aan dit criterium. Volgens de Nadere Regeling Gedragstoezicht Financiële Ondernemingen (Nrgfo), dient elke informatieverstrekking die onder dit criterium valt een boodschap met «Let op! Geld lenen kost geld» met zich mee te dragen. Waarom doet de regering dit niet, zo vragen deze leden.

Deze leden zijn van mening dat de regering hardnekkig blijft volhouden dat de studie een degelijke investering is in de eigen toekomst en verwijst hierbij naar inkomensstijgingen uit gedateerde rapporten. Het lijkt de regering geheel te zijn ontgaan dat we in een economische malaise verkeren. Hoe verantwoordt de regering deze stelling wanneer gekeken wordt naar de recente berichtgeving dat driekwart van zowel hbo’ers6 als wo’ers ernstige moeite gaan krijgen met het vinden van betaald werk, zo vragen deze leden.

De genoemde leden constateren dat de regering stelt dat het benadrukken van de positieve aspecten van het studievoorschot cruciaal is voor het voorkomen van leenaversie en het borgen van de toegankelijkheid. Wat vindt de regering van haar uitspraak dat het voorkomen van leenaversie nodig is om de toegankelijkheid te borgen? Wat vindt de regering van het feit dat zij blijkbaar actief lenen onder studenten zal moeten promoten om de toegankelijkheid te kunnen garanderen? Op welke manier wil de regering deze leningen onder studenten gaan promoten? Deze leden vragen voorts hoe de regering de voorlichting omtrent de leenvoorwaarden wil gaan aanpakken richting huidige en aankomende studenten.

De regering oppert een aantal manieren waarop zij scholieren gaat voorlichten. De ingangsdatum van het wetsvoorstel is zoals bekend gesteld op 1 september 2015. De inschrijfdatum voor nieuwe studenten is gesteld op 1 mei. Kan de regering verantwoorden dat de voorlichtingscampagne voor aankomend studenten te kort dag is gezien deze pas volledig kan zijn na instemming in de Eerste Kamer, zo vragen deze leden.

In de brief die de regering aan scholieren zal sturen wordt slechts één alinea gewijd aan het leenstelsel, waarin eigenlijk alleen staat dat er een wetsvoorstel is en dat de basisbeurs verandert in een lening. Kan de regering verantwoorden hoe dit past binnen een traject van «intensieve voorlichting», zo vragen deze leden.

De genoemde leden constateren dat DUO een informatiepagina heeft geopend over het leenstelsel. Hierin zijn echter fundamenteel belangrijke zaken niet meegenomen, zoals het schrappen van belastingaftrekbare scholingsuitgaven en de verplichte overstap naar de nieuwe afbetalingsregels voor mbo’ers7 die naar het hbo gaan. Hoe verantwoordt de regering dit gebrek aan informatie, zo vragen deze leden.

Deze leden constateren dat de regering stelt: «Het is belangrijk om zorgvuldig na te gaan welke maatregelen het hardst nodig zijn en welke tot het meeste effect zullen leiden». Kan de regering aangeven waarom dit nog niet gedaan is, zo vragen deze leden.

Deze leden vinden het evident dat een kwaliteitsimpuls in het hoger onderwijs gewenst is. Hoe verantwoordt de regering dat dit niet een jaar kan wachten, zodat het wetsvoorstel meer gefundeerd kan worden ingediend inclusief daadwerkelijke bestemmingen voor de opgebrachte gelden, zo vragen deze leden.

De regering stelt dat zij graag wil stimuleren dat studenten die de ruimte hebben om sneller af te lossen, dat ook daadwerkelijk doen. Waarom wil de regering snel aflossen stimuleren? Deze leden vragen voorts hoe de regering het sneller aflossen gaat stimuleren? Is de regering niet van mening dat afgestudeerden zelf hun afbetaaltraject mogen bepalen? Deelt de regering de mening van deze leden dat de overheid zich zou moeten beperken tot voorlichten als het gaat om het afbetalen van studieschulden, en niet het promoten van een bepaalde manier van aflossen.

Is bij het bepalen van de aflosquote van 86,4% rekening gehouden met het stimuleren van versneld aflossen van studieschuld? Zo ja, hoe is dit meegenomen? En hoe kan de regering ervan uitgaan dat dit niet gaat veranderen als de hoogte van schulden en de aflosregels gaan veranderen? Zo nee, hoe schat de regering de aflosquote in wanneer zij actief versneld aflossen gaat promoten? Ziet de regering het als essentieel om versneld aflossen te stimuleren om te zorgen dat zoveel mogelijk van de leningen wordt terugbetaald, zo vragen de voornoemde leden.

De genoemde leden noemen een aantal voorbeelden waarin het geld dat vrijkomt middels het studievoorschot gebruikt kan worden binnen het hoger onderwijs. Kan de regering bij elk van deze voorstellen een kostenplaatje maken, zodat deze leden kunnen zien hoeveel de contacturen kunnen worden verhoogd, of hoeveel extra studiebegeleiders er aangenomen kunnen worden? Waarom worden deze plannen momenteel al niet uitgevoerd binnen het huidige onderwijsbudget, zo vragen deze leden.

Ziet de regering binnen het huidige onderwijsbudget zaken van lagere prioriteit dan de voorstellen die ze doet voor de investeringen uit het studievoorschot? Wat voor zaken zouden er binnen het huidige onderwijsbudget kunnen worden geschrapt naar mening van de regering om de kwaliteitsimpuls ook zonder het studievoorschot te kunnen realiseren, zo vragen de genoemde leden.

Deze leden vragen voorts wat de regering vindt van het beleid waarin zij studenten ongeveer € 13.000 kort voor een vierjarige studie maar de regering zelf geen euro extra in onderwijs investeert?

De regering geeft aan: «Voor thuiswonende studenten van ouders met een laag inkomen, wordt het verlies van de basisbeurs daarmee [aanvullende beurs] volledig gecompenseerd». Voor uitwonende studenten is dit niet het geval, waarmee de regering studenten direct of indirect aanmoedigt thuis te blijven wonen. Waarom heeft de regering niet een onderzoek laten uitvoeren naar de gevolgen hiervan op de woningmarkt voor studenten, zo vragen deze leden.

Deze constateren voorts dat de regering ervan uitgaat, zoals zij meermaals aangeeft, dat ouders bijdragen aan de studie. Uit onderzoek van het Nibud8 blijkt echter dat 40% van de ouders niet de bijdrage levert waarvan de overheid verwacht dat ze deze leveren. Gezien studenten veelal niet een procedure omtrent weigerachtige ouders, of zelfs een civiele procedure willen starten, krijgen zij dus geenszins waar zij recht hebben. De genoemde leden zien graag een reactie van de regering.

Omdat de aanvullende beurs een vervanging is voor de ouderbijdrage wordt met de verhoging van de aanvullende beurs ook het bedrag dat van ouders verwacht wordt groter. Op dit moment draagt 40% van de ouders al niet het bedrag bij dat de overheid van hen verwacht. Het valt te verwachten dat dit percentage met de hogere (verwachte) ouderbijdrage zal stijgen. Heeft de regering hier door het NIBUD onderzoek naar laten doen? Zo ja, wat waren hier de uitkomsten van? Zo nee, bent u bereid dit alsnog te laten doen, zo vragen de genoemde leden.

De genoemde leden zijn van mening dat ongeacht de veronderstelde gunstige voorwaarden van het leenstelsel het uiteindelijk de student is die betaalt voor de kwaliteitsimpuls. Met alle gevolgen die blijken uit onderzoek, waaronder het ABF-onderzoek9, kan worden gesteld dat het hier niet gaat om een «begrotingsverschuiving», maar een bezuiniging die een grote impact heeft op de toegankelijkheid van het onderwijs. Hoe kijkt de regering hiernaar? Graag een reactie.

Deze leden constateren tevens dat de regering tijdens de HO-tour stelt dat in samenwerking met studenten, docenten, bestuurders en het bedrijfsleven de belangrijkste opgaven binnen het onderwijs nader in beeld worden gebracht. Welke rol ziet de regering voor de verschillende groepen tijdens de HO-tour? Wat verwacht de regering van het bedrijfsleven tijdens deze HO-tour? En binnen het hoger onderwijs in het algemeen? Deze leden vragen voorts hoe de input die vergaard is tijdens de HO-tour zal worden teruggekoppeld naar de Kamer. Hoe kan de regering garanderen dat iedereen de mogelijkheid krijgt gehoord te worden tijdens de HO-tour, zo vragen zij.

Ook constateren deze leden dat de regering stelt dat het percentage wat een afgestudeerde moet afdragen per maand 4% van zijn of haar inkomen boven het WML10 is. Later stelt de regering dat de aflosquote in dit geval 86.4% zal bedragen. Het CPB11 heeft echter alleen onderzoek gedaan naar een terugbetaalsysteem waarin het percentage van wat een afgestuurde moet afbetalen 3.99% is van het loon wat hij of zij boven het WML verdient. Toch noemt het CPB ook deze aflosquote. Hoe kan de regering dit verschil verklaren? Wat wordt de aflosquote wanneer er met het percentage van 4% in plaats van 3.99% van het loon boven het WLM wordt gerekend? Waarom heeft de regering ervoor gekozen een ander percentage te kiezen dan is doorgerekend door het CPB, zo vragen deze leden.

Deelt de regering de mening dat er op dit moment geen uitspraken kunnen worden gedaan over de aflosquote omdat in het wetsvoorstel een ander aflospercentage van het loon boven het WML wordt genoemd dan is doorgerekend door het CPB? Graag een reactie.

De genoemde leden constateren dat de regering stelt dat onder het studievoorschot iedereen die het talent en de motivatie heeft om te gaan studeren ook daadwerkelijk kan gaan studeren. Hoe wordt in deze stelling motivatie gemeten en gedefinieerd? Wat beschouwt de regering als het hebben van het talent in de bovenstaande stelling, zo vragen zij.

Het maatschappelijk profijt van een jaar hoger onderwijs is gelijk aan het privaat profijt.12 Zodoende is studeren inderdaad investeren voor de student, maar op gelijke wijze voor de overheid. De huidige investering in studenten heeft de overheid er immers al binnen tien jaar uit, en studenten investeren op dit moment ook al aanzienlijk in hun studie. Hoe verantwoordt de regering, in het licht van de hiervoor genoemde feiten, dan dat zij geld wegneemt van studenten wanneer zij dit het hardst nodig hebben, zo vragen deze leden.

De regering stelt dat zowel het publiek als het privaat profijt van een opleiding in het hoger onderwijs moeilijk in getallen of andere meetbare eenheden is uit te drukken. Toch maakt de regering momenteel duidelijk een financiële afweging door geld bij studenten weg te halen en dit geld te investeren in het onderwijs. Hoe kan de regering verklaren dat het hier efficiënt zou zijn om zowel te investeren in het onderwijs als de basisbeurs te behouden? Hoe kan de regering voorts de huidig geldstroom in het onderwijs verklaren wanneer hier geen duidelijk maatschappelijk of publiek profijt uit blijkt, zo vragen de voornoemde leden.

De genoemde leden lezen dat de regering stelt dat het ABF-rapport13 niet is gebruikt, omdat dit onderzoek geen onderscheid maakt tussen het afschaffen van het OV-studentenreisproduct en het afschaffen van de basisbeurs. Deze leden constateren dat in het ABF-rapport wel degelijk een onderscheid wordt gemaakt tussen het afschaffen van het OV-studentenreisproduct en de basisbeurs, en de resultaten van deze verschillende vragen ook los worden weergegeven. Waarop baseert de regering dat het ABF rapport alleen maar de combinatie van maatregelen toetst, zo vragen zij.

Deze leden vragen voorts waarop de regering de aanname baseert dat hbo-studenten geen master gaan volgen. Is de regering van mening dat hbo-studenten geen master moeten gaan volgen? Graag een reactie.

De regering stelt in haar brief over het ABF-rapport het volgende: «Ook is aan de respondenten gevraagd of zij een master zouden volgen als basisbeurs en ov-kaart verdwijnen. Veel van de respondenten zijn echter hbo-studenten die sowieso al geen master volgen, maar die controlevraag is niet gesteld». Er is respondenten echter de optie geboden «Nee, ik zou sowieso geen master gaan doen» te antwoorden en daarnaast is er onderscheid gemaakt tussen hbo en wo respondenten. Zie hiervoor tabellen C1 en C2 uit het rapport14. Waarom stelt de regering dan dat die controlevraag niet is gesteld, terwijl die wel in de antwoordmogelijkheden is opgenomen, zo vragen deze leden.

Deze leden zijn mening dat zelfs als de redenatie wordt gevolgd dat de meeste hbo-studenten geen master doen (een redenatie die deze leden te sterk vinden) dan blijkt dat alsnog 12% van de wo-studenten15 geen master meer zou gaan volgen, terwijl ze dat wel van plan waren. Door het ABF-rapport als geheel niet mee te nemen wordt dit feit genegeerd. Deze leden vragen alsnog een reactie van redering.

In haar brief stelt de regering over het ABF-rapport het volgende: «Dit onderzoek is namelijk gebaseerd op een aantal fundamenteel verkeerde aannames. Studenten hebben in dit onderzoek gereageerd op de hypothetische situatie dat basisbeurs en ov-jaarkaart zouden verdwijnen. De ov-jaarkaart verdwijnt echter niet. Sterker, ook minderjarige mbo-studenten krijgen straks een ov-studentenkaart.» In het onderzoek zijn beide scenario’s (afschaffen basisbeurs en afschaffen ov-jaarkaart) los van elkaar gesteld. Dat de antwoorden over het afschaffing van de ov-studentenkaart niet relevant meer zijn erkennen deze leden, maar daarmee zijn de andere vragen, specifiek en alleen over de afschaffing van de basisbeurs, nog altijd relevant. Waarom presenteert de regering het gehele rapport als niet relevant, terwijl dit slechts voor een deel van het de gestelde vragen correct is? Nu duidelijk is dat het ABF-rapport op meerdere fronten relevant is voor de discussie over het afschaffen van de basisbeurs verzoeken deze leden de regering dan ook dit rapport alsnog net zo grondig mee te nemen in de analyse, zoals zij andere rapporten heeft behandeld.

In haar reactie op het ABF-rapport heeft de regering ook andere kritiek op de vraagstelling van de onderzoekers. De leden hebben echter begrepen dat er bij de opstelling van de vragenlijst medewerking is geweest van medewerkers van het Ministerie van OCW. Hoe kan het dan dat de regering nu, achteraf, kritiek heeft op de vraagstelling, zo vragen zij.

Aanvullend, het onderzoek van ABF is uitgevoerd in opdracht van de regering. Weliswaar onder een ander ministerie dan OCW, maar dezelfde regering. Hoe kan het dat de regering dit onderzoek nu als nutteloos bestempeld, zo vragen deze leden.

Deze leden vragen tevens waarom de regering het ABF-onderzoek niet heeft meegenomen, terwijl er meerdere malen is aangegeven vanuit de Kamer dat dit wel nuttige informatie bevat. De genoemde leden verzoeken de regering nogmaals om een uitgebreide schriftelijke reactie naar het totale ABF-onderzoek en haar uitkomsten. Graag een reactie.

Deze leden constateren dat voor het ABF-onderzoek 6.000 enquêtes zijn ingevuld, tegenover 103 enquêtes bij het SCP-onderzoek16. Wat vindt de regering van dit grote verschil in respons en de hieruit volgende betrouwbaarheid van de verschillende onderzoeken? Waarom gebruikt de regering het CPB-onderzoek maar het ABF-onderzoek niet? Wat vindt de regering van het feit dat de verschillende onderzoeken verschillende conclusies geven? Hoe heeft de regering het onderscheid gemaakt welk onderzoek wel meegenomen is bij het vormen van het beleid omtrent het studievoorschot en welk niet, zo vragen deze leden.

Is de regering het met de genoemde leden eens dat er door de wildgroei aan rapporten over een leenstelsel het nu erg lastig is de gevolgen van het studievoorschot in te schatten, nu verschillende rapporten verschillende uitkomsten tonen? Graag een reactie.

Is de regering het met de genoemde leden eens dat er een duidelijk verschil zit tussen het wetsvoorstel, zoals dit vorig jaar is ingediend, en het huidig wetsvoorstel studievoorschot? Is de regering het met deze leden tevens eens dat er geen enkel onderzoek is gedaan naar de gevolgen op het gebied van de toegankelijkheid onder het studievoorschot? Waarom heeft de regering ervoor gekozen geen extra onderzoek te doen naar het studievoorschot, maar de onderzoeken naar het leenstelsel aan te nemen als de onderzoeken naar de gevolgen van het studievoorschot, zo vragen de genoemde leden.

Is de regering het voorts met deze leden eens dat in het wetsvoorstel studievoorschot ook veel flankerend beleid is opgenomen? Is de regering het met de leden van deze leden tevens eens dat dit flankerend beleid ook gevolgen kan hebben voor de doorstroom en de toegankelijkheid? Is de regering het met deze leden ook eens dat er naar het studievoorschot en het bijhorende flankerend beleid nooit onderzoek is gedaan? Is de regering het met de leden eens dat een deel van het flankerend beleid ook de huidige studenten zal treffen? Graag een reactie.

Deze leden constateren dat de huidige studenten niet meer hun studiekosten van de belasting kunnen aftrekken, iets waar ze wel bij aanvang van hun studie op hadden mogen rekenen. Wat vindt de regering hier van? Deze leden vragen naar de mening van de regering als het gaat om «het veranderen van de regels tijdens het spel»? Is de regering het met de leden eens dat voor deze studenten het studeren nu onverhoopt duurder was dan dat ze redelijkerwijs konden verwachten, zo vragen zij.

Deze leden vragen voorts wat de regering vindt van het verder ophogen van de financiële druk op studenten door flankerend beleid. Is de regering het met deze leden eens dat er zo ook het onderscheid tussen studies waar veel extra kosten voor moeten worden gemaakt, in de vorm van bijvoorbeeld boeken, en goedkopere studies worden vergroot? graag een reactie

Is de regering het met de leden van de genoemde fractie eens dat het belangrijk is juist de combinatie van maatregelen te toetsen, en de gevolgen inzichtelijk te krijgen voor een verdere behandeling van het wetvoorstel studievoorschot? Vindt de regering het belangrijk de gevolgen van maatregelen die zij voorstelt inzichtelijk te hebben voordat deze worden ingevoerd? Vindt de regering dat er momenteel voldoende duidelijkheid is over de gevolgen van het studievoorschot voor de toegankelijkheid en de doorstroom binnen het hoger onderwijs, dit terwijl meerdere onderzoeken verschillende conclusies trekken, zo vragen deze leden.

Is het kabinet het met de genoemde leden eens dat het ook zinvol is om de gevolgen op het gebied van studentenhuisvesting in beeld te brengen bij het afschaffen van de basisbeurs? En dat dit beeld het best gegeven wordt in het ABF-onderzoek, zo vragen zij.

Een onderdeel van de prestatieafspraken is dat ho-instellingen zich meer moeten profileren en zich dus meer van elkaar zullen gaan onderscheiden. Hierdoor wordt het voor sommige aankomende studenten vrijwel onmogelijk om thuis te blijven wonen. Puur omdat de studie die hun passie heeft niet in de buurt van het ouderlijk huis gegeven wordt. Deze studenten zullen duurder uit zijn dan studenten die de mogelijkheid hebben om bij de ouders te blijven wonen. Graag een reactie van de regering.

Is de regering het met de leden van deze leden eens dat de studenten die wel op kamers moeten gaan wonen duurder uit zijn dan studenten die thuis kunnen blijven wonen? Is de regering het tevens eens met deze leden dat de studenten die op kamers moeten straks nog duurder uit zullen zijn omdat de basisbeurs voor deze studenten wegvalt en dit voor hun een hoger bedrag is dan voor thuiswonende wonende studenten? Graag een reactie.

Wat vindt de regering van dit onderscheid tussen en het extra benadelen van uitwonende studenten ten opzichte van thuiswonende studenten? Dit terwijl er voor sommige studenten geen keus is, zo vragen de voornoemde leden.

Vindt de regering dat studenten de mogelijkheid moeten hebben om de studie te volgen waar de student passie voor heeft, waar deze dan ook onderwezen wordt? Deelt de regering de mening dat studenten die op kamers moeten voor hun studie duurder uit zijn? En dat het wegvallen van de basisbeurs dit effect zal versterken. Is de regering het met de genoemde leden eens dat studenten hun studie zouden moeten kiezen zonder hierbij een financiële afweging te maken? Ziet de regering het gevaar dat studenten nu eerder een studie dicht bij het ouderlijk huis zullen kiezen om de kosten tijdens de studie laag te houden in, zo vragen deze leden.

Aangezien studenten duurder uit zijn als zij uitwonend zijn, maar hier soms geen keuze in hebben door bijvoorbeeld unieke opleidingen, zou het aannemelijk zijn om het verschil in beurshoogte tussen uit- en thuiswonende studenten op de een of andere manier in stand te houden. Waarom heeft de regering ervoor gekozen dit niet te doen, zo vragen de genoemde leden.

Op de vraag van de leden van de CDA-fractie naar het grote aantal rapporten antwoordt de regering dat de onderzoeken van het CPB, SCP, CBS17, CHEPS18 en Researchned het meest volledige beeld zouden geven van de gevolgen van leenstelsels op basis van de beschikbare kennis in kwantitatieve en kwalitatieve zin. Een dergelijke stelselhervorming vraagt om een zorgvuldig onderzoek. Kan de regering aangeven waarom er geen betrouwbaar onderzoek wordt gedaan naar de gevolgen van dit specifieke leenstelsel, zo vragen deze leden.

De regering geeft aan dat uit het SCP-onderzoek blijkt dat maar weinig respondenten aangeven dat zij zich door een leenstelsel laten weerhouden van een studie. Is deze uitkomst wel betrouwbaar gezien het extreem geringe aantal geënquêteerden, zo vragen zij.

De regering stelt dat een aantal belangrijke maatregelen zijn genomen op basis van de uitkomsten van het SCP-rapport. Met name de kans op enige uitval onder stapelaars vanuit het mbo. Kan de regering verantwoorden waarom zij wel «belangrijke maatregelen» treft naar aanleiding van een kwalitatief onvoldoende rapport (zoals het SCP zelf aangeeft in de inleiding van het rapport), maar niet eens kijkt naar de uitkomsten van het ABF-rapport, terwijl dit vele malen representatiever is? Graag een reactie.

Deze leden merken op dat de regering stelt dat het CPB de daling van instroom, die volgens het CPB rond de 2% ligt, heeft bepaald op vergelijkingen met andere landen maar heeft gecorrigeerd voor «dergelijke aspecten». Welke aspecten heeft het CPB meegenomen om de vergelijking met het buitenland aan te passen? De genoemde leden zouden graag inzichtelijk krijgen hoe het CPB tot de 2% daling is gekomen. Wanneer verwacht de regering dat de instroom weer op het originele peil zal zijn? Graag een reactie.

Hoe gaat de regering bepalen wanneer de instroom weer op het originele peil is? Wat ziet de regering als het originele peil wat betreft de instroom?

Wat zou voor de regering een acceptabel peil zijn wat betreft de instroom, zo vragen de genoemde leden.

Deze leden constateren dat de regering Australië en de VS noemt specifiek als voorbeelden bij de instroomeffecten. Neemt de regering een voorbeeld aan deze landen wat betreft de studiefinanciering, zo vragen zij.

De regering geeft aan de het ov-studentenreisproduct in dit wetsvoorstel behouden blijft, in tegenstelling tot de eerdere afspraak in het regeerakkoord. Is het zeker dat het ov-studentenreisproduct in de huidige vorm behouden blijft tijdens de kabinetsperiode, zo vragen de genoemde leden.

De regering stelt tevens dat de «gratis» reisvoorziening voor mbo-studenten van extra belang is. Waarom trekt de regering de conclusie dat deze van extra belang is voor mbo-studenten ten opzichte van ho-studenten? Kan de regering aangeven hoeveel mbo-studenten momenteel nog bij de ouders wonen? Wat is de gemiddelde reisafstand en reistijd voor deze mbo-studenten? Hoe verstaat deze reistijd en reisafstand zich tot hbo en wo studenten, zo vragen deze leden.

De regering geeft ook aan dat het voor een geslaagde invoering van het leenstelsel cruciaal is dat elke (aankomende) student goed op de hoogte is van de wijzigingen in de studiefinanciering. Deze leden zijn van mening dat dit op het moment absoluut niet het geval is. Uit onderzoek onder studenten in Nijmegen blijkt dat 37% van de huidige bachelorstudenten niet wist dat zij voor hun master geen basisbeurs meer zullen ontvangen19. Kan de regering hier een reactie op geven, zo vragen deze leden.

De regering geeft meermaals aan dat een student zijn spaargeld kan inzetten, meer uren kan gaan werken, zijn ouders vragen bij te springen, langer thuis blijven wonen of sneller kan besluiten te studeren om te voorzien in de studiekosten. Er zijn echter talloze situaties denkbaar waarbij studenten niet (meer) kunnen werken naast de studie en sneller studeren niet mogelijk is. Daarnaast is het vrij aannemelijk dat studenten niet € 30.000 spaargeld hebben om in te zetten en is het in verband met unieke opleidingen lang niet altijd mogelijk om langer thuis te blijven wonen. Gelet op het wegblijven van de ouderlijke bijdrage in 40% van de gevallen in combinatie met het bovenstaande zijn studenten in aanzienlijk veel gevallen toch echt genoodzaakt zichzelf in de schulden te steken. Graag een reactie van de regering.

De genoemde leden constateren tevens dat de regering aangeeft de effecten van invoering van het leenstelsel te gaan monitoren. Hoe gaat de regering dit doen? Welke indicatoren worden bij deze monitor gebruikt, zo vragen zij.

De regering noemt voorts drie kerndoelstellingen voor de voorlichtingsstrategie. Scholieren worden in deze strategie totaal niet genoemd. Kan de regering hier een reactie op geven? Hoe is de regering van plan alle scholieren op tijd te gaan informeren over het aankomende studievoorschot? De brief die scholieren inmiddels hebben ontvangen gaat totaal niet in op de exacte wijzigingen binnen de studiefinanciering. Heeft de regering nog meer plannen dan het sturen van brieven, zo vragen zij.

Deze leden vragen tevens hoeveel extra een student, tegen minimumloon, zal moeten werken om het verlies van de basisbeurs te compenseren. Ziet de regering het als een reële mogelijkheid dat studenten deze hoeveelheid werk naast het huidige curriculum kan doen? Hoe ziet de regering de combinatie van het willen verhogen van het aantal contacturen met geld wat vrijkomt middels het studievoorschot en het als mogelijkheid opperen dat studenten extra kunnen gaan werken naast hun studie? Deze leden vragen ook wat de gevolgen zouden zijn op het gebied van studietempo voor studenten die de het verlies van de basisbeurs zullen compenseren door extra te werken.

Wanneer een student extra lang doet over zijn of haar studie, bijvoorbeeld door extra te werken naast de studie om het verlies van basisbeurs te compenseren, zal dit kosten met zich meebrengen voor zowel de student als de overheid. Kan de regering inzichtelijk maken wat de kosten voor een gemiddelde uitwonende student zonder aanvullende beurs zijn bij een jaar uitloop? Kan de regering tevens inzichtelijk maken wat de kosten voor de overheid zijn wanneer een student een jaar langer over zijn of haar studie doet, zo vragen de genoemde leden.

Deze leden constateren dat de regering stelt dat het CPB het deelname-effect alleen bepaald op basis van de prijsverhoging van de directe onderwijskosten. Ziet de regering dit als voldoende om het inkomenseffect goed te kunnen inschatten, zo vragen zij.

Deze leden vragen of de regering een aantal voorbeelden kan geven van indirecte onderwijskosten, en hoe deze onder het studievoorschot kunnen stijgen. Welke studenten zullen de dupe zijn door de stijging van deze indirecte onderwijskosten? Verwacht de regering dat er extra aankomende studenten zullen afzien van een studie door deze hogere indirecte onderwijskosten. Hoe hoog verwacht de regering dat het verlies aan instroom zal worden door het studievoorschot wanneer deze indirecte onderwijskosten worden meegenomen in de instroom effect cijfers? Deze leden vragen om een uitgebreide toelichting.

Ook constateren deze leden dat de regering stelt dat zij de toegankelijkheid sterk zal gaan monitoren en hiervoor effectmetingen in het leven zullen worden geroepen. Deze leden ondersteunen deze intensieve monitoring. Wel voorzien zij ook een ander mogelijk effect naast alleen een verlaagde instroom. Wanneer de kosten voor het volgen van een opleiding verhoogd worden door het afschaffen van de basisbeurs zal ook de drempel om te switchen van opleiding verhoogd worden. Graag zien zij een reactie van de regering hier op.

Deze leden vragen voorts hoe de regering het effect op de verlaagde switch gaat monitoren. Ziet de regering het als wenselijk dat het aantal studenten wat switched van opleiding tijdens of na het eerste studiejaar daalt? Ziet de regering het als wenselijk dat het aantal studenten wat switched van opleiding tijdens of na het eerste studiejaar daalt, ook wanneer studenten tegen hun zin op hun opleiding blijven zitten maar niet switchen omdat ze geen nog hogere studieschuld willen? Wat voor plannen heeft de regering om dit niet durven te switchen door de hogere studiekosten tegen te gaan, zo vragen de genoemde leden.

De genoemde constateren dat de Minister van OCW in haar brief aangeeft dat ouders niet meer hoeven bij te dragen omdat studenten kunnen lenen bij DUO. Omdat de aanvullende beurs gelijk is aan het bedrag dat van ouders verwacht wordt, stijgt met de verhoging van die aanvullende beurs toch ook de bijdrage die de overheid van ouders wordt verwacht? Hoe strookt dit met uw uitspraak dat ouders niet meer hoeven bij te dragen, zo vragen zij.

De regering geeft aan dat de middelen die vrijkomen door de hervorming van het stelsel van studiefinanciering uitsluitend bestemd zijn voor een kwaliteitsimpuls in het hoger onderwijs. Kan de regering ook garanderen dat dit voor de komende twintig jaar het geval blijft? Hoe schat de regering de kans in dat de middelen die vrijkomen uit het studievoorschot over 38 jaar nog steeds gelabeld zijn voor het onderwijs, zo vragen de genoemde leden.

Deze leden constateren dat de regering eraan hecht dat de beschikbare middelen in dit stadium nog niet gedetailleerd te bestemmen voor specifieke beleidsmaatregelen. Komt de hervorming niet te vroeg? En is de regering het met deze eens dat er tijd genomen moet worden om het stadium waar de regering naar verwijst te bereiken voor de wet wordt aangenomen, zo vragen zij.

De regering geeft tevens aan dat «de middelen die vrijkomen uitsluitend zijn bestemd voor een kwaliteitsimpuls in het hoger onder onderwijs». Voorts geeft zij aan investeringen in de doorstroom van primair en voortgezet onderwijs ook onder «kwaliteitsimpuls» valt. Is het zodoende een mogelijk gevolg dat studenten in het hoger onderwijs onder dit leenstelsel gaan betalen voor voorlichtingslessen op middelbare scholen? Wat zien studenten in het hoger onderwijs hier zelf van terug, zo vragen deze leden.

De strategische agenda zal halverwege 2015 aan de Kamer aangeboden worden. Deelt de regering de mening dat dan een duidelijker beeld kan worden gegeven van waar de opbrengsten van het leenstelsel daadwerkelijk naartoe gaan? Kan de regering aangeven waarom het wetsvoorstel niet wordt ingediend nadat het beeld omtrent de daadwerkelijke investeringen duidelijk is, zo vragen de genoemde leden.

Deze leden merken op dat de regering ook aangeeft dat «kwaliteitsverbetering niet van de ene op de andere dag plaatsvindt» en dat onderwijsinstellingen daarom zelf de eerste jaren investeren. Vindt de kwaliteitsverbetering met deze investeringen wel van de ene op de andere dag plaats? Wat gaat de eerste lichting studenten die onder het leenstelsel valt precies merken van de kwaliteitsverbetering, zo vragen deze leden.

De regering noemt als een van de voorbeelden voor investeringen in de praktijk excellentietrajecten. Wordt de kwaliteit van het onderwijs verbeterd door extra te investeren in excellentietrajecten, zo vragen zij.

Vindt de regering dat wanneer het geld voor deze extra investeringen in excellentietrajecten van alle studenten komen, alle studenten verliezen immers hun basisbeurs, ook voor alle studenten beschikbaar moeten komen? Verwacht de regering, gezien het belang van deze investering in het hoger onderwijs en de positieve effecten die deze kwaliteitsimpuls heeft op de vele verschillende maatschappelijke sectoren en de economische groei, dat ook in latere jaren de regering op veel draagvlak kan rekenen. Waarop baseert de regering dit draagvlak, zo vragen deze leden.

Deze vragen tevens welke effecten op de economische groei de regering verwacht te bereiken door middel van deze kwaliteitsimpuls. Welke maatschappelijke sectoren gaan baat hebben bij deze kwaliteitsimpuls, zo vragen zij.

De genoemde leden constateren dat de regering stelt dat de keuze voor het studievoorschot los staat van het belastingstelsel. Waarom wordt dan wel de mogelijkheid tot het aftrekken van scholingsuitgaven van de belasting met dit wetsvoorstel geschrapt, zo vragen zij.

De regering stelt ook dat studenten in dit wetsvoorstel instemmingsrecht krijgen op de hoofdlijnen van de begroting om ook de eerste studenten tegemoet te komen die de kwaliteitsslag in het hoger onderwijs mogelijk maken. De genoemde leden merken echter op dat uit recent onderzoek door ISO20 en LSVb21 is gebleken dat de medezeggenschap al niet goed betrokken is bij de prestatieafspraken22 23 . Wat vindt de regering van dit onderzoek? Wat vindt de regering van de uitkomsten van dit onderzoek? Is de regering van mening dat de medezeggenschap beter betrokken moet worden bij de prestatieafspraken, zo vragen zij.

Deze leden vragen tevens welke lessen de regering trekt uit het huidige beleid omtrent medezeggenschap en uitkomsten van het onderzoek van de studentenvakbonden. Hoe gaat de regering ervoor zorgen dat de medezeggenschap wel goed wordt betrokken bij de begroting? Hoe gaat de regering ervoor zorgen dat de medezeggenschap wel goed wordt betrokken bij de nog te vormen kwaliteitsafspraken? Hoe gaat de regering ervoor zorgen dat de medezeggenschap ook daadwerkelijk de capaciteit heeft om op voldoende wijze mee te beslissen over zaken als de begroting.

Deze leden vragen of de regering extra geld vrijmaakt voor de scholing de medezeggenschap om hun nieuw verworven rechten goed te kunnen benutten? Is de regering van mening dat de instellingen zelf verantwoordelijk zijn voor een goed functionerende medezeggenschap? Wat ziet de regering als een goed functionerende medezeggenschap, zo vragen zij.

Deze leden vragen voorts welke aanwijzingen er zijn dat hogescholen initiatieven nemen voor nieuwe Ad’s24. Hoe reikt het Landelijke Platform Associate Degree ondersteuning aan naast het aanbieden van expertise en het identificeren van kansrijke trajecten? Wat hoopt de regering dat Hogescholen meenemen als zij kijken naar de Rotterdam Acadamy, zo vragen zij.

De genoemde leden merken op dat de regering het belangrijk vindt om zo spoedig mogelijk gerichte investeringen te doen uit oogpunt van kwaliteitsbevordering. Kan de regering aangeven of de kwaliteit van onderwijs op dit moment zodanig slecht is dat de investeringen met dergelijke haast moeten worden gedaan, zo vragen zij.

Deze leden merken op dat regering aangeeft dat zij het advies van de Raad van State naast zich neerlegt en alsnog direct de ruimte wil creëren voor de nieuwe bekostiging. Deelt de regering de mening dat het raar is om wel al ruimte te creëren voor deze nieuwe vorm van bekostiging, terwijl de huidig prestatieafspraken nog niet zijn geëvalueerd? Daarnaast zijn deze leden van mening dat deze vorm van bekostiging een aparte behandeling in de Kamer verdient aangezien dit grote wijziging betreft ten opzichte van de huidige situatie. Deelt de regering deze mening, zo vragen zij.

Deze leden vragen of de Kamer nog wel inspraak krijgt en inzicht op hoe de kwaliteitsafspraken vorm gegeven zullen worden? Wanneer de evaluatie van de prestatieafspraken tegen gaat vallen, en er een Kamermeerderheid bestaat voor het afschaffen van deze vorm van bekostiging, zal dit dan ook gevolgen hebben voor de kwaliteitsafspraken, zo vragen zij.

Deze leden constateren dat de regering stelt dat het experiment Bindend Studieadvies in het tweede jaar onder meer tot doel heeft om te stimuleren dat studenten hun opleiding binnen de nominale studieduur afronden. Ziet de regering het wenselijk dat studenten hun studie binnen nominale studieduur afronden, zo vragen zij.

Deze leden merken op dat de regering eerder heeft aangegeven dat zij het wenselijk ziet wanneer een student naast zijn of haar studie werkt om werkervaring op te doen. Hoe valt dit te rijmen met binnen nominale studieduur studeren? De genoemde leden vragen hier een reactie op. Deze leden constateren dat er voor studenten, net als voor de overige mensen, 168 uur in een week zitten. Wat ziet de regering als een acceptabel aantal werkuren naast de studie, zo vragen zij.

Deze leden constateren dat studeren ook een fulltime bezigheid is, dit op basis van 60 ECTS25 per jaar, en 42 onderwijsweken per jaar. Dit komt neer op een studielast van 40 uur per week. Waarom ziet de regering het als wenselijk dat studenten naast deze studiebelasting van 40 uur ook nog gaan werken? Waarom verwacht de regering van studenten een hogere tijd belasting per week dan van de gemiddelde werkende burger, zo vragen zij.

De genoemde leden lezen, als antwoord op de vraag waarom de basisbeurs zo gemakkelijk van tafel wordt geveegd, dat de basisbeurs de afgelopen 30 jaar een effectief instrument is geweest om de poorten van het hoger onderwijs te openen voor een bredere en diverse studentenpopulatie. Kan de regering aangeven waarom de regering alsnog voornemens is deze basisbeurs af te schaffen, zo vragen zij.

Op de vraag hoe het leenstelsel in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten de deelname van studenten uit de lagere inkomensgroepen aan het hoger onderwijs hebben beïnvloed stelt de regering dat op basis van twee dergelijke losse voorbeelden, zonder context moeilijk conclusies kunnen worden getrokken. Toch doet de regering op pagina zeven hetzelfde met het voorbeeld van Australië. Kan de regering hier een reactie op geven, zo vragen deze leden.

Deze leden merken tevens op dat de regering stelt dat zij het belangrijk vindt dat er een breed maatschappelijk draagvlak bestaat voor een maatregel voordat deze wordt ingevoerd. Wat ziet de regering als breed maatschappelijk draagvlak? Is de regering van mening dat maatschappelijk draagvlak hetzelfde is als een meerderheid in de Eerste en de Tweede Kamer? Waarop zou de regering maatschappelijk draagvlak verder baseren dan zetels in beide Kamers? Zij vragen voorts of de regering van mening dat er momenteel breed maatschappelijk draagvlak is voor het studievoorschot. Hoe kan de regering overtuigd worden van het ontbreken van breed maatschappelijk draagvlak voor het studievoorschot, zo vragen zij.

Deze leden vragen tevens wat de regering vindt van de grote stijging van het aantal studenten in het hoger onderwijs. De regering stelt dat in 2012 het aantal ingeschreven studenten 660.891 bedroeg. Gaat de regering ervan uit dat dit alle jongeren zijn die de talenten en motivatie hebben om te gaan studeren zijn?

Zo niet, hoe gaat de regering er zorg voor dragen dat werkelijk alle studenten met de talenten en de motivatie kiezen voor een opleiding in het hoger onderwijs, zo vragen zij.

Deze leden vragen zich af hoe de regering tot de conclusie komt dat de basisbeurs nu niet meer het optimale middel is om de (financiële) toegankelijkheid van het hoger onderwijs te borgen. Waaruit blijkt dat de basisbeurs nu niet meer een middel om de (financiële) toegankelijkheid te borgen? Wat vindt de regering van de reactie van studentenorganisaties dat het nu lijkt alsof de basisbeurs aan haar eigen succes ten onder gaat, zo vragen zij.

De genoemde leden merken op dat de regering blijft spreken van een versoepeling van de terugbetaalvoorwaarden. Kan de regering toelichten waarom deze voorwaarden soepeler zijn dan de huidige voorwaarden? Ziet de regering het koppelen van de rente op studieschulden aan een andere staatsobligatie met een ander rentepercentage ook als versoepeling van de terugbetaalvoorwaarden? Deze leden vragen tevens hoeveel hoger de rente gemiddeld zal worden wanneer deze aan de voorgestelde staatsobligatie wordt gekoppeld. Kan de regering een overzicht maken van de rentes van beide staatsobligaties over de afgelopen 42 jaar, zowel de huidige als voorgestelde nieuwe, zo vragen zij.

Deze leden vragen voorts hoeveel hoger de rente is op de voorgestelde staatsobligatie dan op de huidige staatsobligatie? Hoeveel zal dit in totaal voor de gemiddelde student aan extra rente gaan kosten, met een schuld van € 24.000 die hij of zij terugbetaalt over 42 jaar (35 jaar aflossen, 2 aflosvrije jaren aan het begin en 5 jokerjaren die direct worden ingezet na de aflosvrije jaren)?

Deze leden vragen of de regering de hoogte van dit bedrag alleen aan rente al acceptabel vindt om te vragen.

De genoemde leden constateren dat de regering aangeeft dat het collegegeld in Engeland de afgelopen jaren aanzienlijk is verhoogd, maar dat dit weinig effect heeft gehad op de deelname. Heeft de regering er ook rekening mee gehouden dat deze verhoging wel heeft geleid tot protesten, hogere studieschulden en een aanzienlijk lager percentage afgestudeerden dat de studieschuld terugbetaalt? Op het moment ziet de overheid van ongeveer de helft van de uitgegeven studieleningen niets terug en overweegt zij weer een ander studiefinancieringsstelsel. Dit omdat het stelsel in Engeland niet houdbaar wordt geacht. Kan de regering hier een reactie op geven, zo vragen deze leden.

De regering geeft meerdere malen aan dat de stelsels in andere landen dusdanig verschillen, dat een vergelijking met het Nederlandse stelsel niet te maken is. Is de regering het met deze leden eens dat met deze stelling de aannames over deelname-effecten, die ook worden gedaan op basis van dit vergelijkend onderzoek, enigszins ongeloofwaardig overkomen, zo vragen zij.

Deze leden vragen de regering om een overzicht te geven van de kosten van het onderwijs in de VS bij de verschillende soorten universiteiten of colleges. Ziet de regering dat er naast een prijsverschil ook een kwaliteitsverschil tussen de verschillende vormen van onderwijs in de VS bestaat? Vindt de regering het wenselijk dat een dergelijk systeem ook in Nederland mogelijk wordt, waar duurder onderwijs daadwerkelijk beter onderwijs is maar lastiger toegankelijk voor studenten met families uit lagere sociaal economische klasse, zo vragen zij.

De genoemde leden merken op dat de regering stelt dat de vraag naar hoger opgeleiden sterk stijgt. Kan de regering deze uitspraak verklaren naast het feit dat in de hbo- én wo-keuzegids aangegeven wordt dat de baankans voor 75% van de studies te laag is? Is de regering het met deze leden eens dat een stijging in de werkloosheid van 2,6% in 2008 naar 5,1% in 2013 – een verdubbeling in 5 jaar tijd – zeer zorgelijk is en volledig onderbelicht is in het wetsvoorstel, zo vragen zij.

Deze leden constateren dat de regering stelt dat de basisbeurs voor mbo-studenten wel blijft bestaan. Waarom heeft de regering besloten de basisbeurs voor mbo-studenten in stand te houden terwijl deze voor het hoger onderwijs wordt afgeschaft? Deze leden vragen de regering inzicht te geven in hoeveel een hoger onderwijs afgestudeerde gemiddeld meer verdient dan een mbo-afgestudeerde.

De regering geeft aan dat een verschil met Engeland wat betreft het hoger onderwijs het significant hogere collegegeld is. Wat betreft het collegegeld in Engeland momenteel? De genoemde leden constateren dat het collegegeld in Nederland de laatste jaren ook behoorlijk is gestegen. Is de regering van plan het collegegeld te bevriezen voor het hoger onderwijs? Ziet de regering het als verantwoord om het collegegeld de komende jaren verder te laten stijgen, zo vragen zij.

De genoemde leden merken op dat de regering stelt dat de resultaten uit het SCP-onderzoek De Studie Waard26 inderdaad gebaseerd zijn op de antwoorden van een kleine groep van respondenten. Deze resultaten zijn dan ook nooit door de regering gebruikt om kwantitatieve uitspraken over te doen. Twee pagina’s later stelt de regering echter «Onderzoek van het SCP laat zien hoe jongeren tegen het sociaal leenstelsel uit het regeerakkoord aankijken. Slechts weinig jongeren zeggen dat zij bij invoering van dat leenstelsel zouden afzien van een studie». Is de regering het met deze leden eens dat er wel degelijk (veel en vaak) kwantitatieve uitspraken worden gedaan op basis van het SCP-rapport De Studie Waard, zo vragen zij.

Deze leden constateren dat de regering stelt geen kwantitatieve uitspraken te doen naar aanleiding van het SCP-rapport, maar hecht wel voldoende waarde aan de niet representatieve uitkomsten van dit rapport om extra maatregelen te nemen met betrekking tot eventuele uitval onder mbo-stapelaars. Deze leden vinden dit onverantwoord overheidsbeleid. Als 20% van de 103 ondervraagden had aangegeven niet te zullen studeren indien scholingsuitgaven niet langer aftrekbaar zouden zijn, had de regering deze maatregel dan niet opgenomen, zo vragen zij.

De regering heeft aangegeven dat onderzoek van het SCP laat zien hoe jongeren tegen het sociaal leenstelsel uit het regeerakkoord aankijken en dat slechts weinig jongeren zeggen dat zij bij invoering van dat leenstelsel zouden afzien van een studie. Deze leden vragen of de regering kan aangeven in welke mate het van waarde is dat in het, naar eigen zeggen van SCP, kwantitatief onvoldoende rapport van het SCP «weinig jongeren» bij invoering van een leenstelsel af zien van een studie?

Deze leden merken op dat de regering stelt dat de vraag naar hoger opgeleiden de vijftien jaar voorafgaand aan het jaar 2012 sterk is gestegen. Met welk percentage is dit gestegen? Kan de regering hier een reactie op geven? Kan de regering meer recente cijfers aanbieden over de vraag naar hoger opgeleiden, zo vragen zij.

Deze leden constateren dat de regering stelt dat het lastig is in te schatten hoeveel de schuld zal gaan stijgen voor specifieke gevallen. Kan de regering aangeven wat momenteel de gemiddelde schuld is van geneeskunde afgestudeerde? Wat verwacht de regering dat de gemiddelde studieschuld van een geneeskunde student zal gaan worden onder het studievoorschot, zo vragen zij.

De regering geeft op de vraag van de leden van de CDA-fractie aan dat er geen overzicht voor handen is van de maximale studieschuld in de verschillende landen in Europa. Toch zouden ook graag de leden van deze leden dit overzicht zien. Dit om inzicht te krijgen in hoe de maximale mogelijke studieschuld in Nederland zich verhoud tot andere landen in Europa. Deze leden vragen alsnog een antwoord op deze vraag.

In tabel 1 toont de regering de wijze van studieschulden afbetalen in een aantal landen Europa. Deze leden vragen zich af waarom «gemiddeld wat jaarlijks terugbetaald wordt» in België en Denemarken in dollars worden weergegeven? Hoeveel zouden de eerder genoemde bedragen in tabel 1 in euro’s bedragen?

Wat bedoelt de regering met de «hypotheek wijze» van het terugbetalen van de studieschuld in tabel 1? Is er voor de landen weergegeven in tabel 1 ook bekend wat de terugbetaaltermijn van een studieschuld gemiddeld is, zo vragen deze leden.

Bij Engeland wordt aangegeven dat er gemiddeld 9% van het inkomen wordt afbetaald per jaar. Hoeveel is dit momenteel gemiddeld in Engeland? Hoe hoog is het drempelinkomen (het inkomen waaronder je niets van je inkomen hoeft af te betalen) momenteel in Engeland? Wat verwacht de regering dat het gemiddelde in Nederland zal worden wat afgestudeerde per jaar terugbetalen, zo vragen zij.

De genoemde leden vragen de regering naar een reactie op de door de SLO voorgesteld vaardigheden onder de noemer van 21st century skills. In hoeverre wordt er binnen het huidige onderwijs al aandacht besteed aan deze vaardigheden? Deelt de regering de mening dat er ook aan deze vaardigheden kan worden gewerkt zonder de basisbeurs hoeft te worden afgeschaft, zo vragen zij.

Deze leden constateren dat er geen antwoord wordt gegeven op de vraag van de leden van de CDA-fractie over het percentage van de afgestudeerden waarbij het lenen van de basisbeurs geen rendabele investering is. Deze leden zien graag nog een antwoord op deze vraag.

De genoemde leden vragen de regering naar een verklaring voor het alsmaar groter wordende verschil tussen wat een mbo-afgestudeerde verdient ten opzichte van een ho-afgestudeerde. Hoe groot is het onderscheid tussen het gemiddelde inkomen van een hbo-afgestudeerde en een wo-afgestudeerde?

Waarom heeft de regering besloten wel onderscheid te maken tussen mbo en hoger onderwijs wat betreft de studiefinanciering, maar niet tussen hbo en wo, zo vragen deze leden.

De genoemde leden merken op dat de regering stelt dat de gemiddelde hbo-afgestudeerde anderhalf jaar na afstuderen € 1.854 bruto per maand verdient. Deze leden constateren dat dit maar net boven het drempelinkomen is. Hoe gaat de regering zorg dragen dat de schuld van de afgestudeerde vlak na het afstuderen nog explosief stijgt door de rente, terwijl de afgestudeerde niet het inkomen heeft waarvan hij wordt geacht af te kunnen betalen, zo vragen zij.

De eerste twee jaar na afstuderen zal DUO niet aankloppen bij afgestudeerden om te beginnen met het afbetalen van de studieschuld. Wanneer de rente gemiddeld 2,75% betreft zal iemand met een studieschuld van € 30.000 bij afstuderen na deze twee jaar al een schuld hebben van € 31.672. Acht de regering het eerlijk dat de studieschuld blijft oplopen tijdens deze periode terwijl nog niemand tegen de student gezegd dat deze moet gaan afbetalen? Hoe gaat de regering duidelijk maken aan huidige studenten dat je ook tijdens deze periode al mag afbetalen? Hoe gaat de regering de afgestudeerde laten weten dat de rente tijdens deze aflosvrijeperiode gewoon doorloopt, zo vragen zij.

Deze leden lezen dat de regering verwijst naar «het onderzoek van ROA27». Zij vragen welk onderzoek dit is.

De regering geeft aan dat in 2009 7,3% van de debiteuren gebruik maakte van de draagkrachtregeling tegenover 9,4% in 2013. Is de regering het met deze leden eens dat deze stijging zorgelijk is, en het aannemelijk is dat dit aanzienlijk op gaat lopen onder de voorgestelde terugbetaalvoorwaarden, zo vragen zij.

Deze leden merken op dat de regering aangeeft dat de groep stapelaars speciale aandacht verdient, omdat uit onderzoek blijkt dat de grootste klap komt te vallen bij de doorstroom van het mbo naar het hbo. Nu blijkt echter dat bij mbo-studenten die gaan studeren op het hbo hun oude mbo-schuld (met de korte afbetaalregeling en de gunstigere rente) zal worden omgezet naar een ho-schuld met de terugbetaalregeling van het studievoorschot. Hoe kan de regering deze negatieve maatregel combineren met het claimen van extra aandacht voor deze groep? Ziet de regering het als eerlijk dat voor stapelaars van mbo naar hbo hun oude schuld verplicht wordt omgezet naar andere voorwaarden, zo vragen zij.

De genoemde leden constateren dat de regering stelt dat indien studenten (meer) zullen gaan werken dit niet zorgt voor verdringing aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Verwacht de regering dat er banen speciaal voor studenten gecreëerd worden? Heeft de regering onderzoek laten verrichten naar de mogelijke verdringing aan de onderkant van de arbeidsmarkt? Zo nee; waarom niet? Baseert de regering haar stelling dat (meer) werk door studenten niet zal leiden tot verdringing aan de onderkant van de arbeidsmarkt louter op aannames uit de economische wetenschap of heeft zij hier ook vaststaande feiten bij, zo vragen deze leden.

Deze leden constateren dat de regering geen volledig antwoord heeft gegeven op de vraag van de leden van de CDA-fractie betreffende de gemiddelde studieschuld, afbetaalduur, en inkomensgroepen van opleidingen in de sectoren transport, chemie en elektronica. Kan de regering aangeven wat de huidige gemiddelde studieschuld is van mbo-, hbo- en wo-studenten in de eerder genoemde sectoren? Kan de regering daarnaast aangeven wat de gemiddelde aflostermijn is van studieschulden in deze sectoren, zo vragen zij.

Deze leden merken op dat de regering stelt dat het evident is dat een hogere schuld betekent dat de student een groter bedrag zal moeten terugbetalen. Hoe ziet de regering dit in combinatie met het aflossen vanaf het WML, zo vragen zij.

Deze leden constateren dat niet alleen de hoogte van de schuld invloed heeft op wat iemand moet terugbetalen, maar juist ook het inkomen van de afgestudeerde invloed heeft wat iemand zal terugbetalen. Graag een reactie. De leden van de SP-fractie constateren dat het dus niet evident is dat iemand met een hogere schuld meer zal moeten terugbetalen. Dit is deels afhankelijk van het inkomen en de rente. Graag een reactie. Deelt de regering de mening van de leden van deze leden dat ook de rente van grote invloed kan zijn op het bedrag dat uiteindelijk totaal betaald wordt aan studieschuld, zo vragen zij.

De genoemde leden merken op dat de regering aangeeft dat «DUO en OCW in september op volle kracht zijn begonnen met de voorlichting over het studievoorschot». DUO heeft echter eind oktober pas informatie op haar website gezet over het studievoorschot. De brief naar (aankomende) studenten, met louter summiere informatie, moet zelfs nog verstuurd worden. Deelt de regering mening dat de voorlichting zeer evident te laat is, zo vragen zij.

De regering geeft met betrekking tot de voorlichting, naast dat er vanaf september begonnen is, ook aan dat de voorlichting zich ook op de genoemde sleutelfiguren moet richten en dat de details vanuit het wetsvoorstel openbaar zijn. Deze leden verzoeken de regering om aan te geven hoe zij de toegankelijkheid waarborgt, zoals de leden van de PVV-fractie reeds verzocht hebben en geen antwoord hebben gekregen. Deze leden zien graag alsnog een toelichting en een reactie.

Tevens zijn deze leden benieuwd naar de specifieke en concrete plannen omtrent de voorlichting de komende tijd, te meer daar de open dagen van hoger onderwijsinstellingen weer steeds dichterbij komen. Graag een toelichting. Ook zijn deze leden benieuwd naar hoe de door de regering genoemde sleutelfiguren benaderd, betrokken en voorgelicht gaan worden met betrekking tot (de inhoud van) het wetsvoorstel en hoe dit (dus) specifiek uitgevoerd wordt. Graag een toelichting.

Tevens vragen deze leden, met betrekking tot de voorlichting, hoe de «veranderingen onder voorbehoud van parlementaire goedkeuring» zich verhouden tot de steeds korter wordende tijd tussen «definitieve duidelijkheid» omtrent, en de «beoogde ingangsdatum» van de door de regering geïnitieerde hervormingen van de studiefinanciering.

De regering stelt dat bij een extra studieschuld van € 6.000 er een extra maandlast van € 22 optreedt. Deze leden constateren dat dit echter afhankelijk is van de rente die geldt voor de studielening. De genoemde leden verzoeken de regering inzicht te geven wat de extra maandlast zal zijn van een extra studieschuld van € 6.000 bij rentepercentages van – 1%, 0%, 1%, 2%, 2,5%, 3%, 4%, 5%, 6%, 7%, 8%, 9%, 10%, 11% en 12,5%.

Daarnaast constateren deze leden dat dit maandbedrag afhankelijk is van het feit of je aan de het drempelinkomen voldoet. Wanneer een student met € 21.000 schuld met een gemiddelde rente van 2,75% de eerste 10, 15 of 20 jaar niet kan afbetalen, wat bedraagt de schuld van deze student dan na 10, 15 of 20 jaar, zo vragen deze leden.

Deze leden vragen wat het maandbedrag zal worden wanneer een afgestudeerde in bovenstaande scenario’s terecht komt voor de resterende looptijd van zijn of haar schuld. Wat vindt de regering van het principe dat wanneer een afgestudeerde in het begin van de aflostermijn niet aan het drempelinkomen voldoet zijn of haar schuld stijgt en uiteindelijk dus meer zal moeten aflossen dan een vergelijkbare afgestudeerde die wel meteen een baan met een goed inkomen kan vinden, zo vragen deze leden.

Deze leden vragen voorts wat voor plannen de regering heeft op het gebied van de voorlichting betreffende de doelgroepen ouders, decanen, studieadviseurs en mentoren. Zij zien graag een uitgebreid overzicht van wat de regering de komende maanden zal ondernemen om te zorgen dat deze groepen tijdig en correct geïnformeerd zijn.

De genoemde leden constateren dat de regering aangeeft op welke wijzen zij (aankomende) studenten gaat voorlichten. Er is echter geen enkele informatiecampagne gericht op de gevolgen van een hoge studieschuld, een item dat zeker prioriteit dient te genieten. Is de regering voornemens over dit onderwerp ook eerlijke informatie te verschaffen? Is de regering voornemens ook minderjarigen in te lichten wat het hebben van een schuld precies inhoudt en wat de gevolgen hier van zijn? Zo ja; hoe gaat de regering er voor zorgen dat er voldoende bewustzijn over schulden wordt gecreëerd onder minderjarigen? Zij vragen voorts hoe de regering studenten duidelijk gaat maken wat hun baten zijn van een opleiding in het hoger onderwijs.

Is de regering daarnaast voornemens studenten ook in te gaan lichten over de publiek baten van het volgen van een opleiding in het hoger onderwijs? Is de regering ook voornemens men voor te lichten over de minder soepele kanten van de nieuwe terugbetaalregeling, zoals de hogere rente en de gevolgen hiervan? Zij vragen voorts hoe de regering gaat voorkomen dat er studenten zijn die niet in hun levensonderhoud kunnen voldoen.

Zij vragen verder wat tot nu toe de hits geweest op respectievelijk de site van duo en startstuderen.nl waar de informatie vindbaar is over het leenstelsel. Is de regering tevreden met deze aantallen? Zo niet, wat gaat de regering verder nog ondernemen naast brieven sturen? Op welk punt zou de regering constateren dat de voorlichting niet afdoende heeft plaatsgevonden, zo vragen zij.

Krijgen de drie financiële tools die de regering noemt in de voorlichting van studenten nog een aparte voorlichtingscampagne? Waarom heeft DUO nu nog een rekenhulp gemaakt om inzicht te geven in de kosten van een lening? Dit wanneer DUO al betrokken is bij het financieel studieplan, zo vragen zij.

Deze leden constateren dat de regering stelt dat er meer inzet komt voor het schakelen tussen onder andere mbo en hbo. Hoe gaat de regering dit inrichten? En tegen welke prijs? De regering stelt dat o.a. doorstroom en studiesucces aandachtsgebieden in de afspraken tussen de instellingen en de Minister worden. Gaat dit nog worden opgenomen in de prestatieafspraken? Zullen deze aandachtsgebieden ook een plaats krijgen in de nog te vormen kwaliteitsafspraken, zo vragen zij.

Zij vragen voorts welke definitie de regering hanteert voor de term studiesucces? Hoe ziet de regering de combinatie van studiesucces en de kwaliteit van het hoger onderwijs voor zich, zo vragen zij.

De regering wijst als voorlichtingsinstrument naar www.startstuderen.nl. Heeft de Minister cijfers over de bekendheid van deze website onder aankomende studenten, aangezien deze pas recent is gelanceerd, zo vragen deze leden.

De genoemde leden merken op dat de regering stelt «De termen van rendement en persoonlijk profijt [...] dienen niet in enge (financiële) zin opgevat te worden, maar juist in meer brede zin te worden bezien». De regering hamert er echter zelf op dat een hbo’er anderhalf tot twee keer meer gaat verdienen dan een mbo’er en een student daarom dient te investeren in zijn studie. Hoe verhouden deze twee uitspraken zich tot elkaar, zo vragen zij.

Is de regering het met deze eens dat door telkens te vermelden dat een hbo’er anderhalf tot twee keer meer gaat verdienen dan een mbo’er leidt tot financieel gerichte studiekeuzes en dat dit onwenselijk is? Wat gaat de regering doen om dit tegen te gaan, zo vragen zij.

De regering geeft aan dat de maandlasten in de terugbetalingsfase nagenoeg halveren. Echter is het afbetaalmaximum van 4% per algemene maatregel van bestuur te wijzigen. Dit percentage kan zodoende door de volgende regering op 8%, of zelfs op de huidige12% worden gezet. Is de regering het met deze leden eens dat de verlaging van de maandlasten zodoende geen belofte is, maar slechts een mogelijkheid?

De regering noemt mede aandacht voor «21st century skills» als investering van de vrijkomende gelden via dit wetsvoorstel. Dit impliceert dat er tot nu toe te weinig aandacht was voor deze «vaardigheden voor deelname aan de (huidige & toekomstige) maatschappij. Blijkbaar werd er tot voorkort vooral vanuit beleids- en onderwijsmakers gedacht over de inrichting van het onderwijs. Is de regering het met de leden van deze leden eens dat dat raar is en dat het tevens raar is dat er pas sinds kort meer explicietere aandacht is voor basale en onmisbare vaardigheden die leerlingen nodig hebben om zich in de wereld te redden, terwijl dit logischerwijs de kern van onderwijs zou moeten zijn: primair richten op wat leerlingen, scholieren en studenten nodig hebben? Graag een toelichting en een reactie.

De regering geeft aan dat investeringen in het hoger onderwijs o.a. afnemende criminaliteit, een beter functionerende democratie en een toename van sociale cohesie en gezondheid als gevolg hebben. De regering geeft vervolgens aan dat een student die investeert in een studie zodoende ook investeert in persoonlijke ontwikkeling, algemene vorming en een hogere kwaliteit van leven in het algemeen. Wat maakt dat de regering, los van de reeds bestaande bijdragen aan de studie en aan de hoger onderwijsinstellingen, zelf niet bereid is deze investering in de veiligheid en de kwaliteit van leven te doen, of in ieder geval niet zal gaan doen via dit wetsvoorstel? Het geld wordt immers bij studenten weggehaald om in hun hoger onderwijs te investeren waardoor de hiervoor genoemde positieve effecten bereikt kunnen worden. Deze leden ontvangen graag een toelichting en een reactie.

Ten aanzien van de zogenaamde cohortgarantie vragen de leden van de SP-fractie of de regering alsnog in kan gaan op de loopbaanplanning van de studenten. Deelt zij de mening dat een student bij aanvang van zijn studie een planning maakt, waarbij de masterfase een logisch vervolg is op de bachelorfase? Nu worden huidige studenten geconfronteerd met een wijziging van de spelregels. Zij konden bij aanvang van de studieloopbaan en de keuzes die zij toen maakten, niet voorzien dat zij zich halverwege opeens geconfronteerd zien met een leenstelsel. Deze leden verwachten hier een toelichting op.

De genoemde leden merken op dat de huidige ouderlijke bijdragen nog niet eens de helft zijn van de veronderstelde wettelijke ouderlijke bijdrage. Deze leden vragen daarom nogmaals of het redelijk is te verwachten dat ouders een deel van het wegvallen van de basisbeurs zullen opvangen. In hoeverre klopt het rekenmodel dat de regering gebruikt om de financiële lasten van studenten in kaart te brengen, zo vragen zij.

De uitspraak in de memorie van toelichting dat de overheid met dit wetsvoorstel nog steeds een even groot deel van de kosten op zich neemt, verbaast de genoemde leden. Met het afschaffen van de basisbeurs vervalt de verantwoordelijkheid van de overheid voor het levensonderhoud van de student. Zij vragen om een reactie.

De leden van de SP-fractie hebben gevraagd waarom minderjarigen bij banken niet mogen lenen en bij DUO wel, waarbij het niet gaat om het verschil in terugbetaalvoorwaarden, maar om het enkele principe van het aangaan van «een» schuld, ongeacht welke. De regering heeft op deze vraag geen antwoord gegeven. De genoemde leden verzoeken de regering dit alsnog te doen.

De regering geeft aan niet te verwachten dat studenten misbruik gaan maken van de leenfaciliteit door maximaal te lenen voor bijvoorbeeld het kopen van een huis, omdat de voorwaarden gunstiger zijn dan die van een hypotheek. Deze leden vernemen graag welk actieplan de regering heeft voor wanneer dit – tegen haar verwachtingen in – alsnog gebeurt.

De wettelijk veronderstelde ouderlijke bijdrage wordt in de systematiek van de WSF 2000 met eenzelfde bedrag verhoogd als de maximale aanvullende beurs. Is de regering het met de genoemde leden eens dat dit in geen enkel aspect realistisch is, daar de daadwerkelijke ouderlijke bijdrage nu nog niet een derde is van de veronderstelde bijdrage, zo vragen zij.

De leden van de CDA-fractie hebben de regering gevraagd of zij van mening is dat de onderwijsinvesteringen van een student en de overheid procentueel gezien eerlijk verdeeld zijn. De overheid investeert namelijk 2,4% van het totale budget in het hoger onderwijs, tegenover 16% van wat een student investeert (exclusief boeken en andere scholingsuitgaven, dit is alleen het collegegeld). Graag ziet de SP-fractie hier nog een antwoord op.

De regering geeft in haar reactie aan dat een aflostquote van 86,4% als uitgangspunt wordt gehanteerd. De genoemde leden vragen wat deze aflosquote nu is. Kan de regering een overzicht geven van de aflosquote in andere OESO-landen waar studenten een studieschuld opbouwen? In het Verenigd Koninkrijk worden studieschulden door de overheid verkocht aan commerciële organisaties. Hoe waarborgt de regering dat dit niet in Nederland het geval zal zijn, zo vragen zij.

In het antwoord op de vraag hoeveel studenten erop voor- of achteruit gaan in het nieuwe stelsel wordt gesteld dat 320.000 studenten een voucher zullen ontvangen. Op pagina 101 wordt echter gesteld dat 362.700 studenten een voucher kunnen verwachten. Graag zien de leden een eenduidig antwoord op deze vraag.

De regering stelt meermaals dat het niet in de lijn der verwachting ligt dat studenten de extra financieringslast geheel zullen bijlenen. Heeft de regering een actieplan voor wanneer dit – tegen haar verwachting in – wel gebeurt, zo vragen de genoemde leden.

Een minderjarige kan op dit moment beginnen aan een studie in het hoger onderwijs. Met dit voorstel ontvangt hij hiervoor echter niet langer een basisbeurs, maar de ouders van het kind ontvangen ook geen kinderbijslag meer. Is de overheid voornemens iets te doen aan dit gat in inkomsten? Voor een minderjarige is het zodoende op dit moment voordeliger om niet te gaan studeren tot de leeftijd van 18 jaar is bereikt, omdat tot dan nog het recht op kinderbijslag bestaat. Graag een reactie.

De overheid vervangt haar zorgplicht jegens minderjarigen in de vorm van kinderbijslag of een basisbeurs door de optie voor de minderjarige om een schuld aan te gaan. Is de regering het met de genoemde leden eens dat dit nooit de bedoeling kan zijn, zo vragen zij.

De genoemde leden zijn van mening dat de overheid haar zorgplicht vervangt jegens minderjarigen in de vorm van kinderbijslag of een basisbeurs door de optie voor de minderjarige om een schuld aan te gaan. Kan de regering uitleggen waarom dit niet in strijd zou zijn met artikel 27 van het Kinderrechtenverdrag, zo vragen zij.

De leden van deze fractie vragen in hoeverre ook studenten zijn geraadpleegd in de gesprekken met de Nederlandse Vereniging van Banken en de Autoriteit Financiële Markten.

Zij verzoeken om een overzicht van hoe de studieschuld in andere OESO-landen wordt meegerekend bij het aanvragen van een hypotheek.

De genoemde leden hebben de regering verzocht om een reactie op de cijfers van het Nibud, waaruit blijkt dat studenten nu al problemen ondervinden ten aanzien van schulden en jongeren steeds vaker betalingsachterstanden hebben. De regering heeft niet aangegeven wat zij hiervan vindt. De leden ontvangen graag alsnog een reactie.

Is de regering het met deze leden eens dat, gezien één op de vijf 18- tot en met 24-jarigen een betalingsachterstand heeft, het een onverantwoorde zet is om ze dan op te zadelen met nog meer schulden? Zij verzoeken om een reactie.

De leden van deze fractie vragen welke extra maatregelen de regering heeft genomen om ervoor te zorgen dat een buitenlandse student zijn studieschuld gaat terugbetalen.

Zij vragen tevens wat het voor een internationale student betekent als deze zowel een Nederlandse, als een studieschuld in eigen land heeft.

De regering stelt dat deeltijdstudenten niet geraakt worden door het afschaffen van de aftrekmogelijkheid van studiekosten van de belasting. Ook deeltijdstudenten maken echter studiekosten in de vorm van studieboeken en andere scholingsuitgaven. Hoe ziet de regering voor zich dat het afschaffen van de aftrekmogelijkheid ook niet nadelig gaat uitpakken voor deeltijdstudenten?

De regering stelt dat zij het als onnodig ziet om de fiscale aftrek voor de studenten die nu nog recht hebben op de basisbeurs in stand te houden, omdat zij nu nog een basisbeurs ontvangen. De leden van deze fractie verschillen hierin van mening met de regering. Juist omdat nu de aftrekmogelijkheid wel bestaat, terwijl ook deze studenten nu een basisbeurs ontvangen, zien deze leden geen reden om dit nu te gaan wijzigen. Zij verzoeken om een reactie.

De regering geeft aan dat het wel mogelijk is deze uitzondering voor de huidige studenten te maken, zodat zij hun studiekosten wel van de belasting kunnen blijven aftrekken, maar dit ingaat tegen kabinetsbeleid en de Brede Agenda Belastingdienst. Wat zijn de administratieve kosten van het in stand houden van de aftrekmogelijkheid voor huidige studenten?

Waarom vindt de regering het dit bedrag niet waard om de huidige studenten te ontzien en voor hun de regels niet tijdens het spel te veranderen?

Hoe gaat de regering huidig studenten inlichten over het feit dat zij straks hun studiekosten niet meer van de belasting kunnen aftrekken, zo vragen deze leden.

De regering stelt dat voor deeltijdstudenten de aftrekmogelijkheid van scholingsuitgaven van de inkomstenbelasting blijft bestaan. De leden van de genoemde fractie vragen de regering waarom er voor deze groep wel een uitzondering gemaakt wordt en voor de overige studenten niet. Daarnaast vragen de leden van deze fractie waarom er dan ook niet een uitzondering kan worden gemaakt voor huidige studenten.

Is de regering het met deze leden eens dat dit inbreuk maakt op de cohortgarantie, waarvan de regering claimt dat deze wel bestaat?

Deelt de regering de mening dat de terugbetaaltool van DUO niet voorziet in het tijdelijk niet kunnen afbetalen van hun lening bij tijdelijke werkloosheid? Is de regering het daarnaast met de genoemde leden eens dat het oplopen van de rente op de studieschuld tijdens perioden van tijdelijke werkloosheid zou moeten worden opgenomen in de rekentool?

Is de regering het met de leden eens dat in de rekentool van DUO ook zou moeten worden meegenomen hoeveel studenten in verschillende sectoren verdienen?

De regering geeft aan bij te zullen sturen wanneer er een disbalans blijkt te ontstaan tussen het aantal studenten uit hogere en lagere inkomensgroepen. Wat ziet de regering als een hoge en wat als een lage inkomensgroep?

Aan de hand van welke criteria toetst de regering of zij bijsturing nodig acht indien een disbalans ontstaat tussen deelname van studenten uit hoge en lage inkomensgroepen?

Hoe zal de regering monitoren of er een disbalans ontstaat tussen aantal studenten uit hoge en lage inkomensgroepen, willen de leden van deze fractie weten.

De regering heeft aangegeven «de komende jaren» te zullen monitoren of er een disbalans ontstaat tussen aantal studenten uit hoge en lage inkomensgroepen. Hoe lang zal deze monitor precies gaan lopen?

De regering geeft aan dat «afhankelijk van de uitkomsten van de monitor» bekeken zal worden welke maatregelen passend zijn. Welke maatregelen acht de regering passend bij welke uitkomst?

De regering geeft aan dat in het onderzoek «International experiences with student financing, tuition fees and student financial support in perspective» niet specifiek is gekeken naar het aantal aanmeldingen, maar in plaats daarvan naar het aantal inschrijvingen. Is de regering het met de leden van de genoemde fractie eens dat dit de onderzoeksuitkomsten vertroebelt? Zij verzoeken om een reactie.

De regering geeft aan dat «de arbeidsmarktperspectieven en loonontwikkeling in het merendeel van de sectoren waar de meerjarige masters voor opleiden» gunstig zijn. Voor welke sectoren zijn de arbeidsmarktperspectieven en loonontwikkeling niet gunstig?

Is de regering het met de leden van deze fractie eens dat het uiterst onwenselijk is dat voor enkele sectoren arbeidsmarktperspectief en loonontwikkeling niet gunstig zijn ten opzichte van eenjarige masters? De leden willen graag een reactie hierop.

De regering geeft aan dat de onderzoeken die gedaan zijn naar het vorige leenstelsel nog altijd valide zijn. Ook geeft zij aan door flankerende maatregelen bepaalde effecten minder of niet zouden optreden. Is de regering het ermee eens dat deze stellingen tegenstrijdig zijn, zo vragen de leden.

Deelt de regering de mening dat het eerder onderzoek door veranderde invulling van het wetsvoorstel niet meer valide is? De regering geeft aan dat zij «een zo volledig mogelijk beeld heeft proberen te schetsen van wat de mogelijke gevolgen zouden kunnen zijn van afschaffing van de basisbeurs». Is de regering van mening dat zij daarin is geslaagd?

De regering geeft aan dat de onderzoeken «een genuanceerd beeld geven van de effecten die mogelijk kunnen optreden bij de invoering van het sociaal leenstelsel uit het regeerakkoord». Is de regering het met de genoemde leden eens dat dit een ander leenstelsel was dan wat nu voor ligt? Zij verzoeken om een reactie hierop.

Kan de regering aangeven waar het profileringsfonds nadrukkelijk voor bedoeld is naast het ondersteunen van studenten met een functiebeperking?

Is de regering van mening dat de voorzieningen voor studenten met een functiebeperking zoals genoemd in antwoord op de vraag van de leden van de fractie van de ChristenUnie, afdoende is om studievertraging te voorkomen, zo vragen de leden van de SP-fractie.

De regering geeft aan dat er kwijtschelding van € 1.200 mogelijk is voor studenten die een hbo-bachelor of wo-opleiding (bachelor of master) afronden. Zijn er ook mogelijkheden voor kwijtschelding voor Ad-studenten29? De leden verzoeken om een toelichting.

Is de regering het eens met de leden van de SP-fractie dat het vreemd is dat er één absoluut bedrag van € 1.200 kwijtgescholden kan worden voor vertraging door een functiebeperking, of dit nu een bachelor van drie jaar is, of een volledige opleiding geneeskunde van zes jaar in totaal?

Is de regering het eens met deze leden van de dat het onwenselijk en onacceptabel is de kwetsbare groep van studenten met een functiebeperking die uitwonend zijn met € 2.150 per jaar te korten op hun voorziening? Er wordt verzocht om een toelichting.

Hoeveel studenten hebben momenteel recht op een volledig jaar extra basisbeurs ter compensatie van vertraging opgelopen door een functiebeperking?

Waarop baseert de regering zich als zij stelt dat een kwijtschelding van € 1.200 een adequate voorziening is voor alle studenten die een jaar vertraging hebben opgelopen door een functiebeperking, zo vragen deze leden.

De regering geeft aan dat € 1.200 compensatie voor vertraging door een functiebeperking «niet te hard drukt op de investeringsruimte die het kabinet wil vrijspelen». Waarop baseert de regering zich in de overweging wat «te zwaar» drukt op de investeringsagenda en wat niet, zo infomeren deze leden.

De regering geeft aan dat de bestaande kanalen van OCW en DUO zullen worden aangewend om het collegeldkrediet voor mensen ouder dan dertig te zullen promoten. Om welke specifieke kanalen gaat dit, zo vragen zij.

De regering geeft aan nauwlettend in de gaten te houden of de communicatie van het collegegeldkrediet naar mensen ouder dan dertig effect heeft. Hoe gaat de regering dit monitoren?

De regering geeft aan dat zij, wanneer nodig, een aanvullende informatiecampagne over het collegegeldkrediet wil overwegen. Bij welke criteria zal deze additionele informatiecampagne plaatsvinden, zo informeren deze leden.

De regering stelt dat het voucher-systeem een impuls zal geven aan het leven lang leren en het deeltijdonderwijs in Nederland. De leden vragen of de regering het mogelijk acht om van de aangeboden € 2.000 een gehele deeltijdopleiding te volgen. Graag zien zij een toelichting op welke manier de regering de stimulering van deeltijdonderwijs met deze vouchers voor zich ziet.

De regering stelt dat vijf jaar werkervaring nodig is voor afgestudeerden om te bepalen wat voor aanvullend onderwijs zij nodig hebben. De leden van deze fractie vragen of de regering vanaf nu vijf jaar werkervaring als een meetlat gaat zien voor een start van «leven lang leren»?

De leden van de SP-fractie vragen waar de regering de uitspraak op baseert dat reisafstand tot de instelling voor mbo-student op dit moment een belemmering vormt.

Is bekend hoeveel mbo’ers als gevolg van deze regeling een stage in een andere stad zouden volgen?

De leden informeren of de regering op zoek gaat naar input vanuit de instellingen buiten de medewerking van de koepels om, om zo tot een gedegen conclusie te komen met betrekking tot de mogelijkheden in roostering.

In hoeverre is duidelijk hoe de lestijden van de hogescholen en universiteiten al verspreid zijn over de dag. De leden vragen de regering om een gemiddelde spreiding van de lesuren in de verschillende sectoren van het hoger onderwijs. Zij zien graag een uitsplitsing in de sectoren sociale wetenschappen, geesteswetenschappen, medische studies, natuurwetenschappen, theologie, rechten en managementwetenschappen.

De regering stelt dat de uitvoeringslasten voor de Dienst Uitvoering Onderwijs flink zullen toenemen bij een trajectkaart, omdat er een actuele administratie dient te zijn van zowel woonadres als van studie- en stageadressen. De leden van de SP-fractie vragen of er dan momenteel geen actuele administratie dient te zijn, als dit (pas) extra kosten met zich meebrengt bij het hanteren van een trajectkaart. Dit met betrekking tot het mogelijke frauduleus ontvangen van een uitwonende studiebeurs door het opgeven van een onjuist woonadres. Ze verzoeken om een reactie.

Ze vragen tevens of nu de studieadressen dus onbekend zijn, aangezien dit ook extra administratieve lasten met zich mee brengt bij de invoer van een trajectkaart. Dit terwijl studenten zich (her)inschrijven via Studielink en zodoende digitaal gekoppeld worden aan hoger onderwijsinstellingen.

De leden van de SP-fractie vragen hoeveel geld het zou kosten wanneer inderdaad, zoals in het antwoord van de regering de maatregel van het Kabinet Rutte-I, de inperking van het reisrecht van zeven naar vijf jaar wordt teruggedraaid.

De leden van deze fractie vragen of de benutting en doelmatigheid van de OV-kaart volgens de regering direct gelinkt is aan de kosten van deze kaart. Graag een toelichting op de aanname dat een verlaging van de uitgaven gerelateerd is aan een hogere doelmatigheid.

De leden vragen de regering of het realistisch is om een maximum aan de uitgaven van de reisvoorziening in 2020 en 2025 te stellen, zonder duidelijkheid over de samenstelling en effectiviteit van de taskforce.

De leden van de SP-fractie vragen tevens wat maakt dat het ingewikkeld zou zijn.

Ook vragen de leden waarom het specifiek «ingewikkeld» zou worden en niet bijvoorbeeld «veel werk om om te gooien». Is er wel de vereiste expertise aanwezig in de regering als al te ingewikkeld werk voorkomen wordt, zo vragen zij.

De regering stelt dat het «belangrijk [is] om zorgvuldig na te gaan welke maatregelen het hardst nodig zijn en welke tot het meeste effect zullen leiden», en dat «instellingen in de gelegenheid moeten zijn de investeringen aan te laten sluiten bij hun eigen specifieke context en strategie.» De leden van de SP-fractie vragen of de regering inmiddels kan aangeven welke maatregelen het hardst nodig zijn en welke tot het meeste effect zullen leiden.

Tevens vragen genoemde leden hoe de regering erop gaat toezien dat de instellingen de juiste maatregelen treffen, wanneer de instellingen vrij zijn het beleid aan te laten sluiten bij hun eigen specifieke context en strategie.

Tot slot vragen zij hoe de regering gaat controleren of het vrijgekomen budget inderdaad door de instelling in deze onderwijs verbeterende maatregelen gaat investeren.

De leden van de SP-fractie vragen op welke onderzoeken de regering zich beroept wanneer ze aangeeft dat contacturen een positief effect hebben op de onderwijskwaliteit.

Vanaf hoeveel contacturen wordt dit effect bereikt? Welke argumentatie ligt ten grondslag aan de eis van 12 contacturen per week. Kan de regering verwijzen naar de wetenschappelijke literatuur waarop dit besluit is gebaseerd? Is er een omslagpunt wanneer meer contacturen geen effect meer hebben op de onderwijskwaliteit? Wat is dat omslagpunt? Is dat omslagpunt niet al bereikt? Hoeveel geld is er nodig om elke student 1 contactuur in de week extra te geven, zo vragen deze leden.

De regering geeft aan dat er passende maatregelen worden genomen als blijkt dat er extra aandacht nodig is voor specifieke groepen, zoals bijvoorbeeld studenten met een lagere sociaaleconomische status. De genoemde leden vragen hoe de regering vast gaat stellen dat extra aandacht vereist is.

Evenzo vragen zij of er van tevoren niet al bepaalde groepen door de regering gesignaleerd worden die extra aandacht vereisen.

Er wordt verwijst verschillende keren (bijvoorbeeld op pagina 3 en pagina 23) verwezen naar de website www.financieelstudieplan.nl. De leden vragen hoe wordt gewaarborgd dat de financiering voor dit initiatief structureel is?

De leden van deze fractie vragen eveneens of de organisaties achter deze website in staat zijn de veranderingen tijdig aan te passen, zodat scholieren en studenten juist worden geïnformeerd.

Wat zijn de gevolgen voor het Programma Vernieuwing Studiefinanciering (PVS), wanneer het wetsvoorstel Studievoorschot niet wordt aangenomen?

Hoe gaat DUO om met de mogelijkheid dat het wetsvoorstel Studievoorschot niet wordt aangenomen?

Wat worden de kosten wanneer er opnieuw een herijking van het PVS moet plaatsvinden, zo vragen deze leden.

De leden van de CDA-fractie vragen of de regering kan aangeven voor hoeveel procent van de afgestudeerden het lenen van de basisbeurs geen rendabele investering is.

Heeft de regering nagedacht over het gevolg van het leenstelsel dat studenten nu vaker bijbanen moeten nemen en dit desastreus kan zijn voor deze arbeidsmarkt? Bij de beantwoording wordt namelijk door de regering verwezen naar een bepaald onderzoek. De vraag van de CDA-fractie ging echter over het algemene het punt van verdringing. Een voorbeeld hiervan is dat in studentensteden bijna alle baantjes in de horeca in handen zijn van studenten, niet van mbo’ers.

Wat is de gemiddelde hoogte van de studieschuld van studenten die aan deze opleidingen afstuderen, uitgesplitst per opleiding? Hoe lang wordt er verwacht dat de hiervoor genoemde studenten doen over het afbetalen van hun studieschuld, uitgesplitst per opleiding? In de nota naar aanleiding van het verslag wordt deze vraag afgedaan door de regering dat het niet goed is aan te geven hoe dit gaat worden. De vraag van deze leden gaat echter over de huidige situatie, zonder studievoorschot.

De leden vragen tevens aan te geven, uitgesplitst in percentages, hoeveel studenten uit het mbo, hbo en wo na hun studie in de hogere inkomensgroepen terechtkomen. Welk percentage is dit van de gehele studentenpopulatie van de hiervoor genoemde onderwijsniveaus, zo vragen zij.

Hoeveel procent van de studenten met een andere afkomst dan de Nederlandse zal meer afstuderen in het nieuwe stelsel in verhouding tot het nieuwe stelsel, en waar is deze aanname op gebaseerd?

De leden van deze fractie vragen de regering aan te geven hoeveel gezinnen een verzamelinkomen tot € 30.000 hebben, de grens in het studievoorschot? Hoeveel gezinnen hebben een verzamelinkomen vanaf € 30.000? Hoeveel studenten komen uit een dergelijk gezin, zo vragen zij.

Ten aanzien van de eerder gestelde vraag om in cijfers uit te drukken hoeveel studenten er in het nieuwe stelsel op vooruitgaan ten opzichte van het huidige stelsel en de studenten die erop achteruit gaan, merken de leden het volgende op. Deze vraag is alleen in algemene termen beantwoord, terwijl specifiek is gevraagd om cijfers te geven.

Afgestudeerden met relatief lage inkomens zoals onderwijzers, verpleegkundigen, ergotherapeuten, enz., zullen langer afbetalen en dus meer rente betalen en dus veel meer terugbetalen. De leden willen hierop graag een reactie van de regering. Er is namelijk geen reactie gegeven op de veronderstelling dat als je over een langere periode lagere bedragen terugbetaalt, je uiteindelijk meer rente moet betalen over het hele bedrag, dan wanneer je sneller afbetaalt.

De leden willen een nader antwoord op de volgende eerder gestelde vraag. Waarom wordt de studiefinanciering niet geleidelijk omgebouwd tot studievoorschot, terwijl dit administratief technisch tot de mogelijkheden behoort? Deze vraag wordt gerechtvaardigd door het feit dat het extra geld dat wordt vrijgemaakt voor verbetering van het onderwijs pas op lange termijn (hopelijk) effect sorteert, waardoor de eerste lichtingen «voorschotstudenten» hiervan niet merkbaar profiteren. In de nota naar aanleiding van het verslag wordt deze vraag afgedaan met cohortgarantie, maar dat is geen «geleidelijke» overgang, omdat deze al ingaat per komend collegejaar, aldus deze leden.

De leden van deze fractie vinden de volgende vraag in de nota naar aanleiding van het verslag te summier beantwoord. Wat gebeurt er als het rentepercentage fors stijgt, tot zeg 6%? Zou dat dan betekenen dat bij een gemiddelde schuld (€ 30.000) en een gemiddeld inkomen (€ 30.000 met betaling van 4% van € 12.000 is € 480 per jaar) deze schuld alleen maar oploopt? De rente (€ 1.800) is in dit voorbeeld immers veel hoger dan de betaling (€ 480).

De leden vragen de regering te reageren op de navolgende casus. Stel een afgestudeerde betaalt 7,9% rente en draagt per jaar niet meer dan 4% van zijn inkomen boven het minimum loon af. Stel dat het inkomen niet ver boven het minimum loon ligt en het grootste deel van de schuld nog moet worden afgelost. Kan de schuld dan tijdens de looptijd stijgen, zoals dat vroeger bij een loonvast-hypotheek het geval was? In de nota naar aanleiding van het verslag wordt niet op de specifieke casus ingegaan zoals gevraagd, aldus deze leden.

De leden vragen de regering aan te geven wat precies de gevolgen zijn van het leenstelsel voor studenten met een beperking of chronische ziekte? Kan de regering daarbij ook een vergelijking van de huidige en de nieuwe situatie naast elkaar zetten? Kan de regering dit ook doen voor studenten die langdurig ziek zijn of zwanger tijdens hun studie? De leden merken naar aanleiding van de beantwoording van deze vragen in de nota naar aanleiding van het verslag op dat de tabel onoverzichtelijk is. Het is niet te zien wat de maatregelen in de huidige situatie zijn en wat in de nieuwe situatie.

De leden van deze fractie verzoeken de regering aan te geven wat de argumentatie is om juist de kwetsbare groep van uitwonende studenten met een functiebeperking achter te stellen, ondanks dat zij vaak geen mogelijkheid hebben om te werken en daarmee hun schuld te verkleinen en ook vaak langer over hun studie doen.

De leden van deze fractie vragen de regering concreet aangeven hoe zij de toegankelijkheid van het hoger onderwijs, de instroom van meerjarige masters en de effecten van de vouchers gaat monitoren.

Zij vragen de regering of zij ook wil reageren op het rapport dat is uitgebracht door het ISO en de LSVb over het feit dat prestatieafspraken nog niet altijd leiden tot daadwerkelijke kwaliteitsverbetering en vaak het gesprek over kwaliteitsverbetering wordt gemeden. Deze leden vragen de regering aan te geven hoe zij deze constateringen gaat voorkomen als het gaat om de kwaliteitsafspraken die worden genoemd in dit wetsvoorstel.

De regering geeft in de beantwoording aan dat sommige ouders van studenten meer zullen gaan bijdragen, anderen zullen meer gaan werken naast hun studie en een derde groep zal gaan lenen bij DUO. De leden vragen de regering aan te geven wat de verwachte verdeling is en waar de regering deze aanname op baseert?

De regering geeft in de beantwoording aan dat zij met dit wetsvoorstel een bedrag van € 1 miljard verschuift van inkomensondersteuning aan studenten naar investeringen in de kwaliteit van het hoger onderwijs. De leden van deze fractie vragen de regering aan te geven hoe dit te rijmen is met de € 620 miljoen die overblijft om daadwerkelijke te investeren?

De regering geeft in de beantwoording aan dat de strategische agenda met bijbehorende investeringsagenda halverwege 2015 zal verschijnen en aan de Kamer wordt voorgelegd. Deze leden vragen de regering te heroverwegen deze verschijning af te wachten alvorens het leenstelsel van kracht te laten gaan. Zij verzoeken om een reactie.

Zij vragen de regering ook of zij kan aangeven of de investeringsagenda één op één gekoppeld is aan de strategische agenda van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

De regering geeft in de beantwoording aan dat de begrotingswetgever jaarlijks de omvang van de beschikbare impuls bepaalt. Kan de regering aangeven of zij het met de leden eens is dat deze schokkende constatering betekent dat de investering in het hoger onderwijs totaal niet gewaarborgd is en dus een grote onzekerheid in deze stelselwijziging. Zo ja, heeft de regering nagedacht over een oplossing voor deze constatering?

De regering geeft in de beantwoording aan dat studenten die in 2015–2016 starten met hun master wel onder het in te voeren leenstelsel vallen maar geen compensatie ontvangen in de vorm van de voucher. De leden van deze fractie vragen wat de kosten zijn als deze groep alsnog een voucher krijgt.

In de beantwoording wordt aangegeven dat studenten die 2015 aan een master beginnen wel onder het studievoorschot vallen, omdat de bachelor en de master in het wo onderwijs losstaande opleidingen zijn, terwijl bij het toekennen van de vouchers juist weer wordt gezegd dat de student een bachelor én master gehaald moet hebben om in aanmerking te komen voor de vouchers. De leden verzoeken om een uitleg over deze discrepantie.

Volgens de regering bedraagt het gemiddelde inkomen van afgestudeerden met een hbo-diploma € 36.000 en van afgestudeerden met een wo-diploma € 50.000. De regering gaat er vanuit dat bij invoering van het leenstelsel de gemiddelde schuld van studenten oploopt tot € 21.000. Als we de afgestudeerde hbo’er en wo’er uit dit voorbeeld als «maatman» nemen en uitgaan van een stijgende rente, zo vragen de leden van deze fractie, kan de regering dan aangeven bij welk rentepercentage de schuld niet meer zou worden afgebouwd?

De regering geeft in de beantwoording aan dat schakelprogramma’s onderdeel worden van de afspraken die de Minister met de instellingen in het hoger onderwijs gaat maken. De leden vragen de regering hoe de kwaliteit van de schakelprogramma’s kan worden geborgd, ondanks de lagere collegegelden die de instellingen mogen vragen naar aanleiding van dit wetsvoorstel.

Deze leden vragen de regering tevens aan te geven hoe zij handhaaft dat ondanks de mogelijkheid om schakelprogramma’s in verschillende vormen aan te bieden ze altijd kosteloos aangeboden blijven worden.

De leden van deze fractie vragen de regering in te gaan op de schuldenproblematiek in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.

De leden vragen de regering aan te geven waarom de regering zo’n haast heeft om een leenstelsel in te voeren, als zij in de beantwoording stelt dat het in dit stadium nog niet mogelijk is om gedetailleerd te bestemmen voor welke specifieke beleidsmaatregelen de kwaliteitsverbetering zal gaan gelden. Is het in het kader van zorgvuldigheid en prioriteiten stellen niet wenselijk dat dit moet worden uitgewerkt om studenten te garanderen waarom zij een publieke investering aangaan?

De regering bevestigt in haar antwoorden de samenhang tussen de verslechtering van de arbeidsmarktpositie van hoger opgeleiden en de conjuncturele ontwikkeling. Ook bij invoering van een leenstelsel zal de concurrentiepositie van afgestudeerden afnemen, wanneer zij niet gedurende hun studie de ruimte krijgen om zich extra-curriculair te kunnen ontplooien. De vraag naar een goed CV32 is nu eenmaal hoog voor een goede aansluiting op de arbeidsmarkt. De leden vragen hoe dit zich verhoudt tot verhoging van het studierendement en de invoering van een leenstelsel.

De regering geeft in de beantwoording aan dat geen rekening wordt gehouden met het overgangsrecht als het gaat om bachelorstudenten die in 2015 een master starten en onder het leenstelsel komen te vallen, maar er wel op andere punten waar relevant voorzien is in het overgangsrecht. Deze leden vragen de regering aan te geven welke criteria zij heeft gehanteerd bij de keuze «waar relevant»?

De regering geeft in de beantwoording aan dat een onderscheid tussen bachelor- en masteropleidingen niet gemaakt kan worden door een zwakte in het systeem van DUO. Tevens geeft zij aan dat uit de WSF 2000 kan worden afgeleid dat de bacheloropleiding een van de masteropleiding losstaande entiteit is. De leden vragen de regering een inhoudelijke onderbouwing te geven waarom de bacheloropleiding een losstaande entiteit is en niet in de meeste gevallen een doorstroomopleiding naar de master.

De regering geeft in de beantwoording aan dat met het tijdig bekend worden van de voorgestelde maatregelen en aanvaarding daarvan in het parlement bovendien iedere (aankomende) student bij het maken van zijn (vervolg)studiekeuze rekening kan houden met de aanstaande wijzigingen. De leden vragen de regering aan te geven hoeveel maanden «voor de definitieve studiekeuze gemaakt moet worden», als «tijdig» kan worden aangeduid?

De leden vragen de regering te reageren op de navolgende casus. Een tweedejaars student wil binnen drie jaar de bachelor halen. Deze student ontvangt sinds oktober een aanvullende uitwonende beurs. Na drie jaar bachelor wil deze student een tussenjaar doen om in Amerika te gaan studeren en vraagt uitstel van afstuderen aan (wel alle vakken zijn gehaald). Vervolgens wil deze student in het vijfde en zesde jaar een tweejarige master gaan doen, waarvan een jaar wordt gevolgd aan een universiteit in Duitsland (dit hoort bij de master). Wat zijn de gevolgen van het afschaffen van de basisbeurs voor deze student?

De regering geeft in de beantwoording aan dat onderzoek naar eerdere beleidsmaatregelen laat zien dat studenten die een hogere bijdrage leverden ook probeerden sneller te studeren, minder wisselden van studierichting en betere cijfers behaalden. De leden vragen de regering aan te geven of hier, net als bij de dip van het aantal studenten in het ho, hier ook na twee jaar weer een herstel van de oude cijfers te zien is.

Deze leden vragen tevens hoe voorkomen gaat worden dat studenten die constateren niet op de juiste opleiding te zitten door financiële afwegingen, niet de switch naar wél de juiste opleiding durven te maken.

De leden vragen op basis van welke criteria de strategische agenda, die blijkbaar door de regering als enige houvast dient om de implementatie van de kwaliteitsbekostiging te garanderen, wordt vastgesteld en hoe de regering kan garanderen dat alle partijen worden gehoord met de ho-tour.

Deze leden vragen waarom pas bij de ho-tour bijeenkomsten wordt stil gestaan bij de gewenste investeringen in het hoger onderwijs en niet gedurende de wetgevingsprocedure van dit wetsvoorstel, zodat studenten weten voor welk doel ze vanaf 1 september 2015 moeten gaan lenen.

De regering geeft in de beantwoording aan dat specifiek voor de invordering van studieschulden in het buitenland al extra maatregelen zijn genomen. De leden vragen in hoeverre deze maatregelen tot nu toe helpen. Kan de regering tevens aangeven welk bedrag op dit moment jaarlijks niet wordt terugbetaald?

De regering houdt er rekening mee dat als gevolg van het leenstelsel 13,6% van de schuld die de studenten bij de overheid aangaan, later zal worden kwijtgescholden. Deze leden vragen of de regering kan aangeven welk percentage van de totale schuld zou worden kwijtgescholden als er zou worden uitgaan van een gemiddelde rente van 4% in plaats van 2,5%. Als het percentage oninbare schulden onverhoopt hoger zal komen te liggen, betekent dit dan dat er minder geld overblijft om te investeren in hoger onderwijs?

De leden van deze fractie vragen of de regering berekeningen heeft laten maken van de hoogte van de kwijt te schelden schuld bij hogere rentepercentages of oninbare schulden als gevolg van bijvoorbeeld vertrek naar het buitenland van afgestudeerden met een studieschuld. Zo ja, kan de Kamer in kennis worden gesteld van deze berekeningen? Zo nee, waarom niet?

De regering geeft in de beantwoording aan dat zij geen voorspellingen doet over de ontwikkelingen van de rente, maar stelt tegelijkertijd dat de rente laag blijft. De leden van deze fractie vragen de regering deze discrepantie in uitspraken toe te lichten. Kan de regering tevens aangeven hoe zij tegenover de schommelingen in rentepercentages van 1995 tot nu aan kijkt, waarbij percentages van 4 tot 9 procent geen uitzondering waren?

Uit een bericht op de website van Advalvas33 blijkt dat studenten veel meer moeten gaan betalen bij een hogere rente. De leden vragen hoe hoog de rente in de afgelopen jaren zou zijn geweest op basis van de toekomstige vaststellingswijze. Deze leden vragen tevens waarom de regering de Kamer hier niet uitdrukkelijk op heeft gewezen? Vindt de regering dat zij de Kamer hierover actief had moeten informeren? Zo nee, waarom niet?

De leden van deze fractie vragen aan de regering te reageren op het volgende. Uitgaande van de door de regering gestelde gemiddelde studieschuld van € 21.000, vragen deze leden aan te geven hoe deze studieschuld zich ontwikkelt uitgaande van de rente in de periode 1988–2013?

Stel dat iemand jarenlang een inkomen heeft op het wettelijk minimumloon (WML). Pas na 20 jaar verdient iemand meer dan het WML en kan dan pas terugbetalen. De leden vragen hoe groot de schuld inclusief rente is na deze 20 jaar. Verder vragen deze leden aan de regering of deze persoon 4% betaalt over het verschil boven het WML of over het totaalbedrag.

De leden vragen tevens hoeveel procent er wordt terugbetaald als de gemiddelde rente 3% is en hoeveel dit is bij respectievelijk 4, 5, en 6%. Wat is het effect op de investering in het hoger onderwijs hierbij en tevens op de overheidsfinanciën?

De regering geeft in de beantwoording aan dat de regering de student met een functiebeperking niet wil beperken, maar hem of haar de ruimte wil geven om zijn mogelijkheden optimaal te benutten. Tevens benadrukt de regering in de beantwoording dat alle studenten, met of zonder functiebeperking, bewust moeten nadenken over de mogelijkheden die zij hebben om hun leven zo in te richten dat zij voldoende tijd en geld hebben voor hun studie. De leden van deze fractie vragen waarom de regering geen rekening houdt met het feit dat studenten met een functiebeperking vaak buiten hun schuld om niet extra kunnen werken én meer studiekosten moeten maken, waardoor de vrijheid om op kamers te gaan wonen een stuk kleiner is dan voor alle andere studenten.

De regering geeft in de beantwoording aan dat studenten met een functiebeperking evenveel worden benadeeld met dit wetsvoorstel als alle andere studenten. Deze leden vragen de regering aan te geven waarom zij geen rekening houdt met het feit dat uitwonende studenten met een functiebeperking ten opzichte van thuiswonende studenten met een functiebeperking én andere studenten naast het wegvallen van de basisbeurs nog eens extra met € 2.000 worden gekort.

De regering geeft in de beantwoording aan dat reiskosten voor studie en stage, ook als deze verder van de woning van de student af liggen, geen belemmering hoeven te zijn voor de keuze voor deze stage of studie. De leden vragen wat de te verwachten verhoging in kosten is wanneer de trend van sterkere profilering van instellingen blijft aanhouden en studenten dus vaker langere afstanden moeten reizen naar de gewenste opleiding.

De regering geeft in de beantwoording aan het recht op de reisvoorziening niet te willen terugzetten naar zeven jaar. De leden vragen of het voor studenten mogelijk is om, wanneer de student zelf deze afweging maakt, het studentenreisproduct tijdelijk stop te zetten zonder daarbij de mogelijkheid om te lenen te verliezen.

Deze leden vragen hoe de regering het nakomen van de basisafspraken van het wetsvoorstel in gaat vullen, nu vorige week onder meer is gebleken dat het OV-reisrecht voor mbo-studenten niet per 1 september 2015 door DUO kan worden doorgevoerd.

De regering geeft in de beantwoording aan dat de medezeggenschap instemmingsrecht op het profileringsfonds heeft, met uitzondering op de omvang daarvan. De leden van deze fractie vragen de regering aan te geven waarom, ondanks het belang van het stimuleren van extra curriculaire activiteiten hetgeen onder andere in deze beantwoording wordt genoemd, ervoor is gekozen geen instemmingsrecht op de omvang van het profileringsfonds te regelen in de wet?

Tevens heeft de regering aangegeven bekend te zijn met de knelpuntennotitie van het ISO. Deze leden vragen de regering te reageren op de constatering in deze notitie dat er op dit moment nauwelijks transparantie en heldere communicatie naar studenten is en de verschillen tussen hoger onderwijsinstellingen omtrent het profileringsfonds niet duidelijk zijn en hier desalniettemin geen concrete actie op wordt ondernomen.

De leden van fractie verzoeken om een toelichting waarom de genoemde pre-investeringen van de instellingen van € 200 miljoen per jaar enkel kunnen vrijkomen in verband met de introductie van het studievoorschot. De noodzaak tot verbetering in het hoger onderwijs is immers niet iets nieuws.

De leden vragen waarom de regering niet de huidige problemen in het kader van de rechtspositie van de student aanpakt, zoals beschreven in het rapport «De Student centraal», maar dit laat afhangen van de strategische agenda in het nieuwe stelsel.

Kan de regering aangeven of de vrees gegrond is dat zonder een uniforme afbakening van de posten voor het «hoofdlijnenrecht», de begroting van het profileringsfonds per instelling ten prooi zal vallen aan de willekeur van diezelfde instellingen? Hoe kan de regering garanderen dat dit niet gebeurt? Deze leden vragen daarnaast om een toelichting bij de genoemde beleidsterreinen waar de hoofdlijnen van de begroting over gaan.

De leden van deze fractie vragen de regering hoe zij met het wetvoorstel «studievoorschot» denkt in te zetten op het stimuleren van de algemene vorming, persoonlijke ontwikkeling en «21st century skills» van de student, terwijl zij juist door leenaversie en financieel rendement van instellingen minder snel geneigd zal zijn dit tot ontwikkeling te brengen naast de studie.

De leden van de CDA-fractie vragen de regering of zij bekend is met het rapport van het ISO «De laatste stap», waarin een sterke aanbeveling wordt gedaan om een centraal online platform te creëren waar de student alles voor de studie kan regelen, als oplossing voor de wir-war aan websites, instanties en deadlines, waar elke aankomend student op dit moment mee te maken krijgt. Deze leden vragen of de regering wil onderzoeken of een dergelijk centraal platform een mogelijkheid is.

Kan de regering aangeven in hoeverre studieadviseurs op dit moment op de hoogte zijn van de daadwerkelijke maatregelen? Is de regering bereid te kijken naar een centraal online actueel informatieplatform voor studieadviseurs en studentendecanen, zodat het verstrekken van onjuiste informatie wordt voorkomen?

De regering geeft in de beantwoording aan dat studenten die vervroegd aflossen een overzicht van hun actuele studieschuld en maandlast kunnen opvragen bij DUO, zodat dit bedrag meegenomen kan worden in de berekening van de hypotheek. Kan de regering aangeven of het in de lijn der verwachtingen ligt dat hypotheekverstrekkers daadwerkelijk die actuele staat van de studieschuld meenemen, in tegenstelling tot de studieschuld en maandlast bij aanvang van de hypotheek, wat tot op heden gebeurt?

De regering geeft in de beantwoording aan dat wanneer men inkomen € 40.000 heeft en men een studieschuld van € 22.000 heeft, men een hypotheek van € 153.000 kan krijgen. Kan de regering een scenario met betrekking tot de hoogte van de te verwachten hypotheek schetsen, waarbij een student een studieschuld van € 40.000 heeft en een inkomen van € 30.000? Beaamt de regering dat ondanks het feit dat dit geen gemiddelde bedragen zijn, het wel regelmatig voorkomende bedragen zijn?

De regering geeft in de beantwoording aan dat er een nulmeting is uitgevoerd over de kennis van het leenstelsel bij scholieren. Kan de regering aangeven hoe deze nulmeting is uitgevoerd? Kan de regering deze nulmeting en tevens de nieuwe meting van november delen met de Kamer?

De regering geeft in de beantwoording aan welke maatregelen worden ingezet om het financieel bewustzijn van studenten te vergroten. Zij gaat echter niet in op de vraag of er een waarschuwing komt bij het afsluiten van een studielening en zo ja hoe deze wordt ingericht. Kan de regering alsnog antwoord geven op de vraag of er een concrete waarschuwing op komt bij het afsluiten van een studielening en zo ja, hoe deze wordt vormgegeven?

De leden van deze fractie vragen waarom de regering, in het kader van goede voorlichting over het studievoorschot voor studenten, er geen zorg voor kan dragen dat de rekenhulp op www.duo.nl niet gelijktijdig af is met de behandeling van het wetsvoorstel. Is het verschaffen van alle genoemde voorlichtingsmiddelen niet minstens zo belangrijk als het doorvoeren van het wetsvoorstel zelf?

De leden vragen de regering te reageren op de navolgende hartekreet van een student die zich afvraagt hoe hij zijn studie en studentenkamer, los van alle onkosten, kan financieren met de nieuwe regeling. Deze student is bang om 35 jaar studieschuld te moet aflossen en geen hypotheek te kunnen krijgen, omdat hij stelt dat banken een verklaring willen waarin staat dat hij geen studieschuld heeft.

De regering geeft in de beantwoording aan dat de vereenvoudiging van het studiefinancieringssysteem van DUO een kostenverlaging met zich meebrengt. Hoe rijmt de regering dit met de constatering van DUO in de uitvoeringstoets dat de kosten zullen stijgen? Kan zij tevens aangeven wat voor gevolgen dit heeft voor de rijksbegroting?

De regering geeft in de beantwoording aan dat instellingen hun investeringen laten aansluiten bij hun eigen specifieke strategie en contact en dat het belangrijk is dat studenten meebeslissen over deze keuzes. Hoe valt dit te rijmen met het feit dat het instemmingsrecht op de begroting pas per 1 januari 2016 ingaat en studenten pas instemmingsrecht op de begroting krijgen voor de begroting van 2017? Kan de regering aangeven waarom het instemmingsrecht op de begroting niet eerder van kracht kan zijn?

Kan de regering een uitgebreide reactie geven op de uitvoeringstoets van DUO en per maatregel aangeven of zij het eens is met de voorgestelde invoerdata? Kan zij tevens aangeven welke gevolgen deze invoerdata hebben voor (aankomend) studenten?

Kan de regering aangeven waarom de financiële impact van de uitvoering van het nieuwe wetsvoorstel door duo nog niet helder in kaart is gebracht? Kan zij tevens aangeven wanneer deze beloofde notitie wel gereed is?

De regering geeft in de beantwoording aan geen onderzoek te willen doen naar de rechtspositie van de student.

Kan de regering deze conclusie nader toelichten aan de hand van de overkoepelende thema’s die het ISO heeft benoemd in zijn knelpuntennotitie, te weten toegankelijkheid, beoordeling, begeleiding, beëindiging en reparatie?

De regering geeft tevens aan dat instemmingsrecht op de begroting de rechtspositie van de student versterkt. Kan de regering aangeven hoe het instemmingsrecht op de begroting deze knelpunten op zou moeten lossen?

Kan de regering aangeven of zij het eens is met het feit dat een claimcultuur van studenten die bewuster met de vraag van goed onderwijs zullen omgaan door de hogere investering die zij moeten doen, voorkomen moet worden? Zo ja, is zij dan ook van mening dat de knelpunten genoemd in deze notitie opgelost moeten worden om deze cultuur te voorkomen?

Kan de regering specifiek ingaan op de situatie van de studenten Medische Hulpverlening die de dupe zijn van het niet nakomen van de toezegging van de overheid in 2010 om tijdig de BIG-registratie te regelen voor hun opleiding?

In het rapport is te lezen dat de aspecten «algehele recht van studenten», «het beleid van de instellingen», «de bekendheid van de rechten die er zijn», «de naleving van de wet» en «mogelijke verbeteringen die de wet nodig heeft» nodig zijn. De regering gaat niet specifiek in haar beantwoording in op de al gedane onderzoeken omtrent deze aspecten. Kan de regering dit alsnog doen?

Om de actieve, maatschappelijk betrokken student geen achtergestelde positie te geven op de nominale, enkel studerende student bij invoering van een leenstelsel vragen de leden van deze fractie of de regelgeving omtrent collegegeldvrij besturen uitgebreid kan worden door lenen bij DUO mogelijk te maken en landelijk kan worden doorgevoerd?

Alle studenten in het hoger onderwijs, dus ook die van private opleidingen, krijgen straks geen basisbeurs meer. Voor deze studenten wordt er echter geen extra investering gedaan door de regering in het onderwijs dat zij ontvangen. De leden van de CDS-fractie vragen de regering aan te geven of zij vindt dat er voor deze studenten sprake is van een gelijk speelveld.

De regering geeft in de beantwoording aan dat DUO en OCW in september op volle kracht zijn begonnen met de voorlichting over het studievoorschot. Kan de regering aangeven wat zij bedoelt met volle kracht, zo vragen deze leden.

Kan de Minister tevens aangeven of zij bekend is met de constatering van het ISO op 14 oktober 2014 dat er 0 zoekresultaten te vinden zijn bij het intypen van studievoorschot op duo.nl, dat de beloofde webpagina over het studievoorschot op duo.nl een foutpagina weergeeft en het magere aantal van twee veel gestelde vragen over het leenstelsel op de website van duo34? Kan zij tevens aangeven hoe deze constatering te rijmen is met de «volle kracht» waarmee DUO en OCW in september zijn begonnen met de voorlichting over het studievoorschot, zo willen deze leden weten.