Nr. 5 VERSLAG

De leden van de VVD-fractie hebben met belangstelling kennis genomen van het voorstel van wet. Zij hebben nog enkele vragen en opmerkingen.

De leden van de VVD-fractie vragen waarom de regering er voor gekozen heeft om het verstrekken van de koopkrachttegemoetkoming op te nemen in de Wet werk en bijstand (WWB), aangezien het een eenmalige regeling betreft. Waarom is het niet mogelijk en/of niet wenselijk om de koopkrachttegemoetkoming op te nemen in lagere regelgeving?

De leden van de SP-fractie constateren dat het voorstel voorziet een eenmalige koopkrachttegemoetkoming voor personen met een laag inkomen. De regering geeft aan oog te hebben voor de inkomenseffecten van noodzakelijke maatregelen om de overheidsfinanciën op orde te stellen. De leden van de SP fractie vragen op welke manier de regering dit gaat doen. Welke kabinetsmaatregelen hebben een negatief inkomenseffect voor personen met lage inkomens? Zijn dit structurele maatregelen of incidentele? Welke maatregelen hebben een positief inkomenseffect voor personen met een laag inkomen? Hoe groot is het inkomenseffect van deze maatregelen voor personen met inkomens tot 110% van het sociaal minimum? Kunt u dit toelichten per maatregel en vanaf 2008 t/m 2016. Welke inkomenseffecten hebben deze maatregelen voor de groep mensen met 10% hoogste inkomens? En voor de groep mensen met 10% laagste inkomens?

Met de eenmalig extra uitkering wil de regering het inkomensbeeld voor sociale minima meer in evenwicht brengen. Hoeveel procent gaan mensen er door deze regeling er in koopkracht op vooruit in 2014? Welke andere regelingen en maatregelen doen deze eenmalige koopkrachtreparatie teniet? Waarom moet er zes miljard bezuinigd worden? Waarom kiest het regering er niet voor om de mensen met de laagste inkomens hierbij te ontzien?

De leden van de 50PLUS-fractie hebben met belangstelling kennis genomen van het wetsvoorstel. Het voorstel voorziet in de invoering van een eenmalige koopkrachttege-moetkoming in 2014 voor personen met een laag inkomen. Deze wordt opgenomen in de Wet werk en bijstand, maar heeft een bredere werkingssfeer dan alleen diegenen die een bijstandsuitkering ontvangen. In het voorstel hebben WWB-uitkeringsgerechtigden en personen die recht hebben op enkele vergelijkbare uitkeringen, recht op een eenmalige uitkering van € 100 voor gezinnen, € 90 voor alleenstaande ouders en € 70 voor alleenstaanden.

Voor personen die géén uitkering ontvangen maar over een inkomen beschikken van ten hoogste 110% van de bijstandsnorm, kan – afhankelijk van lokaal beleid terzake – een tegemoetkoming tot ten hoogste die bedragen worden verstrekt.

De leden van de SP-fractie vragen waarom de regering ervoor heeft gekozen om mensen met een inkomen tot ten hoogste 110% van het sociaal minimum in aanmerking te laten komen voor deze regeling. Hoe verhoudt dit voorstel zich tot de positie van de direct naastgelegen groep met een net wat hoger inkomen? Hoe gaat de regering voorkomen dat er een armoedeval ontstaat? Wat is het koopkrachtbeeld van de afgelopen vier jaar voor mensen met een inkomen tot 110% van het sociaal minimum? Wat is het koopkrachtbeeld van de afgelopen vier jaar voor mensen met een inkomen van 110%–130% van het sociaal minimum?

Tot de doelgroep behoren 419.000 huishoudens met een inkomen tot 110% van het sociaal minimum zonder bijstandsuitkering. Gaat het hier enkel om niet uitkeringsgerechtigden? Hoe wordt er gemonitord dat de koopkrachttegemoetkoming ook daadwerkelijk bij de huishoudens zonder bijstandsuitkering terecht gaat komen? Hoe weten deze mensen dat ze recht hebben op een eenmalige koopkrachttegemoetkoming?

De leden van de D66-fractie constateren dat het kabinet in de Miljoenennota 2014 heeft aangekondigd dat er een eenmalige uitkering zou komen voor mensen met een inkomen tot 110 procent sociaal minimum. Deze leden lezen nu in het wetsvoorstel dat mensen met een Wwb-, IOAW-, of IOAZ-uitkering de extra uitkering zeker en automatisch krijgen, terwijl andere mensen van de doelgroep, zoals werkenden, of AOW-ers met geen of een klein aanvullend pensioen, de extra tegemoetkoming zelf moeten aanvragen én afhankelijk zijn van het beleid van hun gemeente of zij de tegemoetkoming al dan niet krijgen. De leden van de D66-fractie begrijpen dat gemeenten niet de volledige doelgroep in beeld hebben, maar naar de mening van deze leden ontstaat hierdoor een onevenwichtige situatie tussen bijstandsgerechtigden en werkenden, in het voordeel van bijstandsgerechtigden. De leden van de D66-fractie zijn van mening dat werken moet lonen boven een uitkering. Zij vragen daarom wat het effect is van deze wijze van uitwerking op de armoedeval.

Tevens vragen de leden van de D66-fractie waarom de regering niet heeft gekozen voor een evenwichtiger benadering, bijvoorbeeld door de tegemoetkoming voor de totale doelgroep een «kan»-bepaling voor gemeenten te maken, of door gemeenten te verplichten de tegemoetkoming uit te keren aan iedereen uit de doelgroep die deze aanvraagt. Deze leden vragen de regering de voor- en nadelen van deze twee alternatieven uiteen te zetten.

De leden van de 50PLUS-fractie begrijpen, dat de regering het besluit om het koopkrachtverlies van minima in het jaar 2014 te verzachten, heeft genomen op basis van het toenmalige inzicht in de koopkrachtontwikkeling voor 2014, blijkend uit de Macro Economische Verkenning (MEV) van het Centraal Planbureau. In de MEV was een koopkrachontwikkeling voor minima geraamd van -0,5%. Het recentere Centraal Economisch Plan (CEP) laat een iets gunstiger beeld zien voor 2014: +0,75, maar het koopkrachtbeeld is in beide gevallen ongunstiger dan voor werkenden (respectievelijk 0 en +2).

Deze leden stellen vast, dat de koopkrachtontwikkeling voor gepensioneerden in 2014 respectievelijk –1,5% (MEV) en 0% (CEP) is, en eveneens 0% in 2015; uitkeringsgerechtigden 2015: + 0,25% (CEP). Het koopkrachtbeeld is dus voor gepensioneerden duidelijk slechter dan voor uitkeringsgerechtigden, zowel in 2014 als in 2015.

Begrijpen deze leden goed, dat gepensioneerden met alléén AOW – en eventueel een heel klein aanvullend pensioen –, onder de genoemde inkomensvoorwaarden, afhankelijk van gemeentelijk beleid, in aanmerking kunnen komen voor een tegemoetkoming tot de gemelde bedragen? Waarom zijn bedoelde gepensioneerden – in het licht van hun achterblijvende koopkrachtontwikkeling van de laatste jaren, en de koopkrachtverwachting voor de nabije toekomst – niet niet zonder meer geschaard onder de categorie die «automatisch» de tegemoetkoming toegekend krijgt?

Gerichte verzachting van het koopkracht verlies voor deze gepensioneerden – onafhankelijk van gemeentelijk beleid – lijkt deze leden méér op zijn plaats. Zeker ook, omdat het korten en niet kunnen indexeren van pensioenen – mede oorzaak van de sterk achterblijvende koopkracht van gepensioneerden – deels veroorzaakt wordt door overheidsbeleid ten aanzien van de pensioenfondsen. Pensioenfondsen worden door dit beleid namelijk beperkt in hun mogelijkheden om niet te korten of te indexeren.

Deze leden delen de kritiek van de Raad van State, dat de keuze van de doelgroep voor de koopkrachttegemoetkoming nog te wensen over laat. Zij vragen, kortom, om een nadere grondige toelichting, waarom de koopkrachttegemoetkoming in hoofdzaak gericht moet zijn op uitkeringsgerechtigden, en niet in vergelijkbare mate ook op gepensioneerden met een zeer laag inkomen en een nog slechtere (verwachte) koopkrachtontwikkeling.

De leden van de 50PLUS-fractie vragen om in algemene zin nog eens grondig te motiveren waarom de uitvoering van de koopkrachttegemoetkoming voor niet uitkeringsgerechtigden met een laag inkomen juist bij gemeenten moet worden neergelegd.

Waarom is niet gekozen voor een algemene rijksregeling? Een algemene regeling voorkomt immers dat personen in dezelfde inkomenssituatie, een afwijkende of zelfs helemaal geen inkomenstegemoetkoming krijgen.

Is de indruk van deze leden juist, dat de nu voorgestelde regeling voor niet uitkeringsgerechtigden het mogelijk maakt dat personen met een vergelijkbare lage inkomenssituatie – afhankelijk van het beleid van de gemeente – géén, of een niet even hoge inkomenstegemoetkoming kunnen krijgen? Zo ja, wat is de rechtvaardigingsgrond voor deze aanpak?

De leden van de PvdA-fractie vragen welke rol de regering voor het Rijk ziet weggelegd bij de communicatie over de eenmalige tegemoetkoming? Is er nagedacht over de voorlichting van de doelgroep die niet uitkeringsgerechtigd is en waaraan de tegemoetkoming niet ambtshalve wordt toegekend? Het is immers van groot belang dat ook deze groep op de hoogte is van de mogelijkheid van deze tegemoetkoming.

Deze leden maken zich zorgen over de effecten die het WWB-regime kan opleveren voor de groep mensen die geen uitkering ontvangt. Zij zullen te maken krijgen met de inlichtingenplicht uit de WWB. De leden onderschrijven het doel van de inlichtingenplicht en willen deze ook niet ondergraven. Maar zij achten een boete van € 150,– niet proportioneel ten opzichte van de hoogte van de tegemoetkoming. Bestaat er een mogelijkheid indien er niet aan de inlichtingenplicht is voldaan, de tegemoetkoming niet te verstrekken?

Klopt het daarnaast dat het niet mogelijk is voor gemeenten en de SVB om een maatregel toe te passen bij de schending van een verplichting door mensen uit de groep die geen uitkering ontvangen? De tegemoetkoming is immers een eenmalige uitkering, terwijl een maatregel wordt opgelegd op de nog uit te betalen uitkering in de toekomst.

De leden van de PvdA-fractie zijn van mening dat de uitvoeringskosten erg hoog zijn in verhouding met het totale budget.

Er is thans geen duidelijke verantwoording van de kosten. Kan de regering de uitvoeringskosten nader motiveren en een kostenspecificatie toesturen? Kunnen deze kosten echt niet lager?

De leden van de SP-fractie vragen of de regering nader kan ingaan op de opmerking van de Raad van State dat de uitvoeringslasten aan de forse kant zijn? Welke mogelijkheden zijn er om de uitvoeringslasten te verminderen? Heeft de regering pogingen ondernomen om de uitvoeringslasten omlaag te brengen? Waarop is de schatting voor de uitvoeringskosten van 10 miljoen euro gebaseerd? Kan de regering specificeren waarop de berekening van 60 miljoen euro is gebaseerd?

De leden van de CDA-fractie hebben een vraag over het eenmalige karakter van de regeling en de relatief hoge uitvoeringskosten. Binnen het beschikbare budget van 70 miljoen euro is 10 miljoen gereserveerd voor de uitvoeringskosten, zo constateren deze leden. Deze uitvoeringskosten zijn zo hoog, omdat gemeenten die ervoor kiezen om ook anderen dan bijstandsgerechtigden voor de tegemoetkoming in aanmerking te laten komen, kosten moeten maken om die doelgroep te bereiken. Mede in het licht van deze in verhouding haast onevenredig hoge uitvoeringskosten, vragen de leden van de CDA-fractie de regering aan te geven of er geen alternatieve vormgeving mogelijk was waarbij niet zoveel geld verloren gaat aan uitvoeringskosten. Door het eenmalige karakter van de regeling en de zeer hoge uitvoeringskosten, lijkt er sprake te zijn van een druppel op een gloeiende plaat. Bovendien zal door de vormgeving de eenmalige regeling volgend jaar voor dezelfde groepen een negatief effect hebben op het koopkrachtbeeld. Verwacht de regering dat een nieuwe discussie over een nieuwe eenmalige regeling dan voorkomen kan worden?

Tot slot constateren de leden van de D66-fractie dat de doelgroep van de tegemoetkoming uit 874.000 huishoudens bestaat, en het budget na aftrek van uitvoeringskosten 60 miljoen euro bedraagt. Daardoor het bedrag dat gemiddeld per huishouden beschikbaar is 68,65 euro bedraagt. Tegelijk constateren deze leden dat de koopkrachttegemoetkoming tussen de 70 en 100 euro per huishouden moet bedragen. De conclusie van deze leden is daarom, dat de hoogte van de tegemoetkoming niet aansluit bij het beschikbare budget. De leden van de D66-fractie vragen hoe groot het tekort is als alle huishoudens uit de doelgroep de tegemoetkoming krijgen, en waarom de regering heeft gekozen voor een hogere tegemoetkoming dan passend bij het budget. Ook vragen deze leden wat dit naar de verwachting van de regering zal betekenen voor het animo van gemeenten om de koopkrachttegemoetkoming ook beschikbaar te stellen voor mensen die de koopkrachttegemoetkoming niet automatisch krijgen, zoals werkenden.