Nr. 10 VERSLAG

De leden van de VVD-fractie hebben met waardering kennisgenomen van het initiatiefwetsvoorstel. Deze leden zien dat de initiatiefnemers met hart voor het onderwijs het initiatief nemen om het maatschappelijk debat over onderwijskwaliteit te vertalen naar wetgeving. De leden complimenteren de initiatiefnemers met het uitgewerkte voorstel. Toch zien zij aanleiding tot het uiteenzetten van hun eigen visie op onderwijskwaliteit. Daarmee willen zij recht doen aan het initiatief van de initiatiefnemers, maar kiezen zij een ander uitgangspunt ten aanzien van het toezicht op onderwijskwaliteit.

Scholen hebben in Nederland relatief veel vrijheid. De OECD1 heeft dit recent in internationale context weer eens bevestigd. Deze vrijheid is een groot goed, maar brengt ook grote verantwoordelijkheid met zich mee. Het doet niet alleen een beroep op de professionaliteit van de mensen die in het onderwijs werken om te streven naar het allerbeste onderwijs, maar het betekent ook dat de samenleving wil weten of het onderwijs aan hun kinderen inderdaad het allerbeste is. Daarvoor is het in de ogen van deze leden belangrijk dat een school werkt vanuit een bepaalde visie, dat die visie vervolgens omgezet wordt in een onderwijsprogramma dat daar bij past en dat dit alles uiteindelijk resulteert in kwalitatief goed onderwijs.

Voor de leden is deze drieslag de kern om te komen tot kwalitatief goed onderwijs. Om dit te faciliteren, is echter een verbetercultuur nodig: het telkens weer opnieuw willen kijken naar het eigen onderwijs en hoe dat elke keer weer een beetje beter gemaakt kan worden. Dit element ontbreekt momenteel in de deugdelijkheidseisen. Het initiatiefwetsvoorstel stelt echter dat alleen de deugdelijkheidseisen nog meetellen in de beoordeling van de kwaliteit van een school. Dit vinden de genoemde leden te eenzijdig. Het afvinken van de deugdelijkheidseisen is in de ogen van deze leden echt iets anders dan ook daadwerkelijk een goede school zijn. Daarvoor is het veel meer van belang dat er ook gekeken wordt in hoeverre het onderwijs aan leerlingen ook echt die leerlingen vooruit helpt.

Deze meer kwalitatieve aspecten, zoals bijvoorbeeld de effectiviteit van het didactisch handelen, mogen wat deze leden betreft niet buiten beschouwing worden gelaten bij de beoordeling van een school of enkel met het schoolbestuur gedeeld zoals zij dit uit het initiatiefwetsvoorstel begrijpen. Wat de leden betreft, zouden juist deze meer kwalitatieve aspecten centraal moeten staan in het professionele gesprek op school om gezamenlijk te kunnen werken aan het voortdurend verbeteren van het onderwijs. Graag ontvangen zij een reactie van de initiatiefnemers.

De kern van dit wetsvoorstel richt zich op de verhouding tussen overheid en onderwijs. De leden begrijpen het initiatiefwetsvoorstel zo dat overheidssturing in het onderwijs, gericht op de verbetering van de kwaliteit van het Nederlandse onderwijs, in de ogen van de initiatiefnemers onwenselijk is. De leden vinden met de initiatiefnemers dat onderwijskwaliteit afhankelijk is van de professionele ruimte van leraren en schoolleiders. De vraag is echter hoe deze ruimte moet worden vormgegeven en daarin zien deze leden het verschil met de initiatiefnemers. Professionele ruimte komt in hun ogen voornamelijk tot stand dankzij transparantie, dankzij kwaliteitsoordelen en dankzij de dialoog tussen onderwijs, (directe) omgeving en de maatschappij. Zij verwijzen voorts naar het nog uit te brengen advies van de Onderwijsraad over welke regels door welke speler in het onderwijs worden opgelegd, de zogeheten «fantoomwetgeving». Dit advies is, volgens de leden, bedoeld om inzicht te krijgen in welke regels voor wie gelden, en welke regels men denkt te moeten volgen. Op die manier moet helder worden of de professionele ruimte van docenten en schoolleiders beperkt wordt en hoe deze versterkt kan worden.

Door alleen oordelen openbaar te maken van scholen die zwak of zeer zwak zijn, verwachten de leden dat transparantie niet langer als iets positiefs wordt ontvangen. Zichtbaar maken en trots zijn op de prestaties van een school, het kwaliteitsoordeel van de Inspectie van het Onderwijs (hierna: inspectie) juist openbaar willen maken om te laten zien waar een school toe in staat is, is een, volgens de leden, wenselijke situatie. Daarmee worden scholen vergelijkbaar en vergroot de overheid juist de vrijheid van ouders om een school te kiezen. Daarmee ontstaat een mentaliteit waarbij scholen van elkaar kunnen leren. Door deze transparantie weer terug te brengen naar een openbaarmaking die bijna als sanctie kan worden opgevat, wordt deze beweging in de kiem gesmoord. De leden horen hier graag een reactie van de initiatiefnemers op.

De leden merken voorts op dat het wetsvoorstel zich met name richt op de verhouding tussen «scholen» en de inspectie. De leden vragen of het waar is dat dit altijd het bestuur van de school is, waar de initiatiefnemers op doelen. Ouders, docenten en andere belanghebbenden moeten zich een mening kunnen vormen of een school goed bezig is met het vervullen van haar onderwijstaak. Een school is geen eenheid op zichzelf, maar is onderdeel van de samenleving. Maar ook is deze informatie van belang om de «countervailing powers» in een school, docenten en ouders, ook in positie te brengen. Zoals deze leden het lezen, ligt de focus in het initiatiefwetsvoorstel enkel bij het bevoegd gezag, het bestuur van de school. Alleen zij zijn gesprekspartner voor de inspectie en krijgen de informatie over de beoordeling van de inspectie. Andere actoren, zoals de medezeggenschapsraad, krijgen deze informatie niet en worden daarmee op een informatieachterstand gezet. Daarmee kunnen zij hun verantwoordelijkheid, om samen met het bevoegd gezag, aan het telkens weer verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs, niet nemen. In hoeverre is de analyse van deze leden op dit punt correct? Als dat zo is, dan is dat in de ogen van de leden ongewenst.

De leden van de ChristenUnie-fractie constateren, net als de initiatiefnemers, dat de controle van de overheid eerder toeneemt dan afneemt. Zij wijzen onder meer op het nieuw ingezette «toezicht in transitie» via gedifferentieerd onderwijstoezicht en de introductie van het predicaat «excellente school». De inspectie bepaalt in vergaande mate en op basis van veel kwaliteitsgebieden of een school goed of zelfs excellent is. Hoewel deze ontwikkelingen nog in de pilotfase zitten, wordt gedifferentieerd toezicht al breed toegepast. Wat is de mening van de initiatiefnemers op deze ontwikkeling? Willen zij met het wetsvoorstel deze ontwikkeling tegengaan?

Voorts vragen de leden een reactie van de initiatiefnemers op de kritiek van de Onderwijsraad2 op het wetsvoorstel, met name op het argument dat kwaliteit verder reikt dan deugdelijkheid. De initiatiefnemers kiezen voor het beperken van het inspectietoezicht tot de wettelijke deugdelijkheidseisen. Dit is begrijpelijk om gedetailleerde toezichteisen tegen te gaan, maar kan ook leiden tot het versmallen van de focus van scholen. Zo kunnen brede vorming en de maatschappelijke taken van scholen in sommige gevallen op de achtergrond komen te staan als zij zich primair gaan richten op het voldoen aan wettelijke voorschriften. Wat vinden de initiatiefnemers van deze kritiek van de Onderwijsraad? Vinden de initiatiefnemers het wenselijk dat ook rekening wordt gehouden met contextfactoren bij de beoordelende taak, aangezien met dit wetsvoorstel alleen moet worden voldaan aan de deugdelijkheidseisen?

Tevens wijzen de leden op de kritiek van de Onderwijsraad dat een beperking van de beoordeling tot de deugdelijkheidseisen ook kan leiden tot nadere detaillering van deze eisen. Op die manier zou dit wetsvoorstel zijn doel voorbijschieten. Zijn de initiatiefnemers van mening dat scholen weer terug bij af zijn, wanneer de politiek besluit tot nadere detaillering van de deugdelijkheidseisen? Hoe willen zij dit ondervangen, zo vragen zij.

De leden van de PvdA-fractie onderkennen dat men minimumleerresultaten niet altijd voldoende scherp kan definiëren als zelfstandige deugdelijkheidseis en de toegevoegde waarde van het onderwijs op een school met veel achterstandsleerlingen soms groter is dan op een school met een leerlingpopulatie met allemaal hoogopgeleide ouders. De leden zijn echter wel van oordeel dat het boeken van leerresultaten zozeer behoort tot de kerntaken van het onderwijs, dat het raar zou zijn als de inspectie juist op dit punt zou moeten zwijgen. Hoe willen de initiatiefnemers dat de inspectie het benoemt als de toegevoegde waarde van het onderwijs op een school langdurig ernstig tekortschiet of voor verbetering vatbaar is, zo vragen de genoemde leden.

Voorts merken de leden op dat de SLO3 onlangs rapporteerde dat wat binnen de «geregelde ruimte» mogelijk is aan schooleigen inhoudelijke keuzes in belangrijke mate is ingevuld en ingeperkt door de sterke oriëntatie op lesmethodes. Die zijn dermate regulerend voor de onderwijspraktijk dat feitelijk sprake is van een bijzondere vorm van een «zelf opgelegde vorm van voorschrijvendheid». De andere kant van de medaille is dat áls leraren minder afhankelijk van methodes willen werken, hen over het algemeen weinig houvast wordt geboden. Hoe oordelen de initiatiefnemers over deze bevindingen? In hoeverre verbinden zij hieraan consequenties voor het streven om de scholen juist meer ruimte te bieden, zo vragen zij.

De leden van de SGP-fractie vragen de initiatiefnemers nader toe te lichten hoe het wetsvoorstel zich verhoudt tot ontwikkelingen in onderwijsbeleid en -wetgeving in de afgelopen twee decennia, bijvoorbeeld de toegenomen nadruk op autonomie en het begrip kwaliteit. Doet het voorstel voldoende recht aan de verantwoording en verbetercultuur die van scholen verwacht mag worden, zo vragen zij.

De leden vragen voorts hoe het voorstel zich verhoudt tot de plannen die door de regering worden gepresenteerd voor het toezicht nieuwe stijl en die momenteel in pilots worden getest.

De leden van de D66-fractie onderschrijven de noodzaak van wetswijziging. Er is een onvoldoende duidelijk onderscheid tussen het toezicht op de naleving van de wettelijke voorschriften en de taken van de inspectie met betrekking tot de kwaliteit van het onderwijs.

De leden vragen of de daarvoor in het wetsvoorstel gekozen oplossing – het gelijkstellen van «kwaliteit van het onderwijs» met «de naleving van wettelijke voorschriften» – de enig juiste is. In het spraakgebruik wordt immers «kwaliteit» vaak gebruikt als een relatief begrip: kwaliteit kan (te) laag, voldoende en hoger zijn. Daartegenover kan de naleving van wettelijke voorschriften – in grondwettelijke termen: eisen van deugdelijkheid – gezien worden als een absolute minimumeis. Daaraan voldoen, kan gezien worden als «goed genoeg», maar dat sluit niet uit dat het gewenst kan zijn te bevorderen dat onderwijsinstellingen daarboven op streven naar verhoging van de kwaliteit. Vanuit dit gezichtspunt vragen de leden of het begrip «kwaliteit» – in een relatieve, boven het wettelijk minimum uitgaande betekenis – niet beter in artikel 12 Wpo, met betrekking tot het schoolplan, gehandhaafd, kan worden. Zij zien het schoolplan als de plaats bij uitstek waarin het beleid tot optimalisering van de kwaliteit van het onderwijs moet worden beschreven. Het bevoegd gezag van de onderwijsinstelling zou voor het formuleren en uitvoeren daarvan verantwoordelijk moeten zijn (en blijven). Die verantwoordelijkheid gaat in hun visie verder dan louter de naleving van wettelijke voorschriften. Graag vernemen de leden een antwoord van de initiatiefnemers op hun vorenstaande betoog over «kwaliteit» en het streven naar verhoging ervan.

De leden van de PvdA-fractie hechten aan de aanbevelingen van de commissie-Dijsselbloem die de onderwijsvernieuwingen onderzocht en beseffen dat fantoomwetgeving docenten en scholen in de weg kan staan bij de creativiteit van de lespraktijk. Indien de inspectie zich te zeer bemoeit met het «hoe» van het lesgeven in plaats van het «wat», dan kan dit tot gevolg hebben dat docenten dit gaan ervaren als een top-down opgelegde staatsdidactiek. Het initiatiefwetsvoorstel doet een poging hier verandering in te brengen. Echter, de leden hebben vragen over de effectiviteit en mogelijke neveneffecten die dit wetsvoorstel met zich meebrengt. Hebben de initiatiefnemers ook andere mogelijkheden overwogen om fantoomwetgeving te bestrijden dan het schrappen van de kwaliteitsaspecten? Zo ja, waarom is dan toch de voorkeur uitgegaan naar dit alternatief? Zo nee, waarom niet, zo vragen zij.

Voorts merken de leden op dat de initiatiefnemers een einde willen maken aan de situatie dat de inspectie zich uitspreekt over zogenoemde kwaliteitsaspecten van het onderwijs die niet worden gedekt door deugdelijkheidseisen. De leden vragen of de initiatiefnemers van oordeel zijn dat onderwijskwaliteit niets meer betekent dan voldoen aan de deugdelijkheidseisen. Zou dit moeten betekenen dat Nederland de ambitie moet laten varen om het onderwijs te laten doordringen tot de top-5 van de wereld, doordat de rol van de inspectie ophoudt zodra een school maar voldoet aan de deugdelijkheidseisen, alsof er voor de scholen een «zesjescultuur» volstaat? Zou dit niet betekenen dat de visie op onderwijskwaliteit te zeer wordt verengd? Delen de initiatiefnemers de mening van de leden dat de onderwijskwaliteit is gediend met een open verbetercultuur? Op welke wijze(n) kan deze nog gestalte krijgen indien de rol van de inspectie hierbij wordt ingeperkt? Hoe denken de initiatiefnemers over scholen die juist graag een expert-oordeel van de inspectie willen, en ouders en leerlingen die daar ook behoefte aan hebben? Zijn de initiatiefnemers niet bang dat puur inzetten op deugdelijkheidseisen de taak van de inspectie juist reduceert tot afvinken en bureaucratie? Betekent een beperking van de rol van de inspectie tot deugdelijkheidseisen, zo vragen de leden, dat er tevens een einde komt aan de rol van inspectie als een critical friend. Immers, dit zou een onwenselijke ontwikkeling zijn, zo vinden deze leden. Delen de initiatiefnemers deze mening? En mag de inspectie scholen nog wel van welgemeend advies dienen indien het onderwijs op bepaalde punten tekortschiet of het onderwijs verder kan verbeteren, zo vragen de leden.

De leden van de CDA-fractie wijzen erop dat het gevaar van de door de initiatiefnemers gekozen benadering van kwaliteit door de inspectie in het uiterste geval kan betekenen dat scholen voor de invulling van het begrip kwaliteit sterk afhankelijk zijn van de geldende norm in de politiek. Dit terwijl het juist moet gaan om een lange termijnvisie op onderwijs en kwaliteit van onderwijs die niet onderhevig moet zijn aan de politieke kleur van het kabinet. Dit was ook een belangrijke reden voor het initiatiefwetsvoorstel van Jan Jacob van Dijk (later overgenomen door het lid Jack Biskop) over verscherpt toezicht op nieuw bekostigde scholen8. Alle scholen moeten immers gelijk behandeld worden en moeten weten waar ze aan toe zijn. Vandaar dat met dit initiatiefwetsvoorstel (dat inmiddels wet geworden is) de regels voor dit toezicht op nieuw bekostigde scholen zijn gecodificeerd.

Het tweede knelpunt dat de initiatiefnemers signaleren, gaat over de twee te weinig te onderscheiden taken van de inspectie; de beoordelende taak en de rol als «critical friend». Ook dit is een discussie die al langer speelt en die ook aan bod is gekomen bij de laatste grote wijziging van de Wot9. De inspectie beoordeelt de school en geeft tegelijkertijd adviezen hoe de school zich kan verbeteren. Vervolgens geeft de inspectie daarna een nieuw oordeel over de school. Dit neigt naar de slager die zijn eigen vlees keurt. Daarom onderschrijven de leden het voorstel van de initiatiefnemers om deze twee taken meer van elkaar te scheiden. Wel hebben deze leden hier nog enig vragen over. Allereerst het voorstel tot twee gescheiden rapporten en taken. Hoe rigide is deze scheiding te maken? Leidt het opstellen van twee rapporten en twee taken niet tot onbedoelde extra bureaucratische rompslomp? Kunnen de initiatiefnemers aangeven wat zij vinden van het voorstel van Verus10 en de VKO11 om hier een rapport van te maken met een duidelijker onderscheid tussen de beoordelende en de adviserende rol van de inspectie, zo vragen de leden.

De leden van de PvdA-fractie merken op dat de initiatiefnemers willen dat de beoordeling van een school als zeer zwak wordt gebonden aan een preciezere omschrijving. Menen de initiatiefnemers dat een school die onvoldoende resultaten boekt, voldoende lesgeeft maar niet tijdig het schoolplan opstuurt, zeer zwak is? En een school die onvoldoende resultaten boekt, waar de docenten onduidelijk uitleggen maar op tijd het schoolplan opstuurt niet zeer zwak is? De leden vrezen dat scholen waar teveel schort aan het onderwijs dat er wordt geboden, bij de preciezere omschrijving van een zwakke school misschien vooral hun energie gaan steken in het aantekenen van beroep tegen zo’n inspectie-oordeel dan dat ze de bestaande problemen gaan aanpakken en een verbeterslag gaan maken. Onderkennen de initiatiefnemers dit gevaar eveneens? Zien zij mogelijkheden om dit gevaar te pareren? Zo nee, wat heeft dit voor consequenties voor het onderhavige wetsvoorstel, zo vragen de leden.

Voorts menen de leden dat goed onderwijs niet hoeft te betekenen dat op alle scholen hetzelfde onderwijs wordt geboden, maar zij vinden wel dat deze diversiteit juist in combinatie met transparantie leidt tot een hoge onderwijskwaliteit. Delen de initiatiefnemers deze visie? Nu werken veel scholen aan transparantie via de zogenoemde Vensters voor Verantwoording. Wat voor effecten verwachten de initiatiefnemers ervan als de transparantie die de inspectie kan bieden zich voortaan gaat inperken tot enkel een eindoordeel of een school deugdelijk onderwijs biedt of niet? Zou dit afbreuk kunnen doen aan bestaande initiatieven voor horizontale verantwoording zoals deze geschiedt via de Vensters voor Verantwoording, zo vragen zij.

Tevens merken deze leden op dat zij hechten aan de betrokkenheid en medezeggenschap van ouders. Onderwijskwaliteit betekent voor de leden niet dat scholen zich in hun verantwoording kunnen beperken tot een gesprek tussen schoolbestuur en inspectie, maar zij hechten juist ook zeer aan de dialoog tussen school en ouders. Nu vermelden de initiatiefnemers in de bijlage dat het bevoegd gezag op basis van de Wpo12 en de Wet medezeggenschap op scholen is gehouden aan bepalingen inzake medezeggenschap. Welke risico’s draagt wetsvoorstel in zich voor de medezeggenschap voor ouders? Of zal het resultaat zijn dat de schoolbesturen autonomer kunnen opereren? Met andere woorden: welke garanties zijn er bij dit initiatiefwetsvoorstel voor de deelname van ouders en – in het voortgezet onderwijs ook scholieren – bij het gesprek over het (verder) verbeteren van de onderwijskwaliteit, zo vragen de genoemde leden.

De leden van de VVD-fractie zijn met de initiatiefnemers van mening dat een definitie van kwaliteit (nog) niet te geven is. Wel zien zij dat het maatschappelijk debat, zeker in het onderwijs zelf, over kwaliteit, definities en meetbaarheid op grote schaal gevoerd wordt. Het bekijken en hervormen van de inhoud van de deugdelijkheidseisen zouden zij op dit moment een begin van de discussie vinden. Zij vragen de initiatiefnemers om een reactie op het maatschappelijk debat over kwaliteit en de timing van hun wetsvoorstel. Is wetgeving, zo vragen zij, niet eerder een sluitstuk dan een startpunt. En wordt het debat hiermee niet vastgeklonken?

In het wetsvoorstel wordt kwaliteit omschreven als de naleving van bij of krachtens een onderwijswet gegeven voorschriften. De leden vragen of het in wetgeving omschrijven van kwaliteit nu juist niet de professionele ruimte van docenten en schoolleiders verder belemmerd.

De leden van de VVD-fractie merken op dat in de huidige systematiek van de inspectie ook wordt gekeken naar de mate waarin schoolbesturen willen meewerken aan een verbetertraject als de kwaliteit ernstig of langdurig tekort schiet. Dit weegt mee in het eindoordeel van de inspectie. In het initiatiefwetsvoorstel komt dit aspect te vervallen. Wat deze leden betreft, is dit ongewenst. Juist het feit dat schoolbesturen hun verantwoordelijkheid al dan niet pakken om te actief werken aan het verbeteren van de onderwijskwaliteit is in hun ogen zeer belangrijk.

In het initiatiefwetsvoorstel stellen de initiatiefnemers dat de inhoud van de deugdelijkheidseisen, zoals die er nu zijn, voor wat betreft dit initiatiefwetsvoorstel buiten beschouwing worden gelaten. Wat deze leden betreft, is juist een analyse van de huidige deugdelijkheidseisen wenselijk. Zowel om te bekijken of er anno 2015 wel de juiste deugdelijkheidseisen geformuleerd zijn, als ook of deze niet op een effectievere manier opgesteld zouden kunnen worden, analoog aan de veranderingen in het toezichtskader van het mbo14 die recent hebben plaatsgevonden, zo menen deze leden.

De leden van de PvdA-fractie merken op dat één van de lessen van de commissie-Dijsselbloem luidt dat de politiek niet bij elk maatschappelijk probleem moet vervallen in een reflex om extra taken te leggen bij de scholen. De leden zijn zich echter bewust dat maatschappelijke problemen soms ook binnen de muren van de scholen binnendringen en effecten hebben op het onderwijsproces. In dat verband vinden zij ook dat een school niet alleen tot taak heeft om in het algemeen goed onderwijs te bieden, maar ook als randvoorwaarde heeft zorg te dragen voor een veilige leeromgeving. Kunnen de initiatiefnemers ook toelichten in welke mate de deugdelijkheidseis van vermelding van veiligheidsbeleid in de schoolgids (Wet op het primair onderwijs, artikel 13, lid 1i) waarborgen biedt dat er op de school ook daadwerkelijk sprake is van een veilige leeromgeving? En hoe wordt er omgegaan met nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen die nog geen plaats hebben binnen de deugdelijkheidseisen, zo vragen deze leden.

Voorts merken de leden op dat zij in verband met het tegengaan van segregatie in het onderwijs aan de taak hechten die scholen met het initiatiefwetsvoorstel van de leden Hamer, Kraneveldt en Dijsselbloem15 hebben gekregen opdat leerlingen kennis hebben van en kennismaken met verschillende achtergronden en culturen van leeftijdgenoten. In hoeverre heeft het onderhavige initiatiefwetsvoorstel gevolgen voor de taak die scholen op dit punt hebben gekregen, zo vragen de genoemde leden.

De leden van de D66-fractie vragen de initiatiefnemers of de doelstellingen van het wetsvoorstel niet beter bereikt kunnen worden door de taak van de inspectie met betrekking tot de kwaliteit van het onderwijs te beperken tot een adviserende en – daardoor – stimulerende rol. Dat is in hun visie iets anders dan «toezicht». Toezicht zou beperkt moeten blijven tot de naleving van wettelijke voorschriften.

Het is de leden niet duidelijk hoe het «het bevorderen van de ontwikkeling van het onderwijs» als taak van de inspectie zich verhoudt tot de eerdere opmerkingen van de hier aan het woord zijnde leden over het streven naar verhoging van de kwaliteit in een relatieve, boven het wettelijk minimum uitgaande betekenis. Wordt het begrip «kwaliteit» hier niet wat al te kunstmatig ontweken? Zo nee, kan dan nader uiteengezet worden wat onder «de ontwikkeling van het onderwijs» moet worden verstaan, zo vragen zij.

De leden van de SGP-fractie vragen de initiatiefnemers in te gaan op de drie gevaren16 die de Onderwijsraad ziet als gevolg van het wetsvoorstel. In hoeverre zijn deze gevaren inherent aan het voorstel, zo vragen zij.

De leden vragen voorts of de veronderstelling van de Onderwijsraad terecht is dat in het verbetertraject in verband met het oordeel zeer zwak onderwijs aan het onvoldoende realiseren van verbeteringen en het niet willen meedoen aan een verbetertraject niet langer een plaats toekomt. Deze leden vragen eveneens of het waar is dat de Minister naar aanleiding van een specifiek onderzoek niet meer tot een bekostigingssanctie kan komen zonder eerst een nader onderzoek te doen.

De leden vragen tevens in hoeverre het voorstel ertoe leidt dat de zorgplicht van scholen wordt beperkt tot de naleving van wettelijke voorschriften en zich niet langer uitstrekt tot kwaliteit in bredere zin.

De leden van de D66-fractie vragen of de aspecten van kwaliteit, die nu zijn opgenomen in artikel 11, derde lid, Wot18 en die de initiatiefnemers willen schrappen niet – voor zover zij niet corresponderen met een wettelijk voorschrift – opgenomen zouden kunnen worden in bepalingen als artikel 12 Wpo.

In de bepalingen met betrekking tot «zeer zwak onderwijs» zien de leden een bevestiging van hun eerdere opmerkingen in dit verslag met betrekking tot de betekenis van «kwaliteit» als relatief begrip. In deze bepalingen wordt «kwaliteit» immers in die zin gebruikt: het kan kennelijk niet alleen «zeer zwak», maar ook zwak of voldoende zijn.

De hier aan het woord zijnde leden achten het van groot belang dat deze wetsbepalingen duidelijk zijn. De consequenties kunnen immers groot zijn. Daarom vragen zij van welke wettelijke voorschriften de niet-naleving geacht moeten worden in verband te staan met onvoldoende leerresultaten en welke niet.

De leden van de SGP-fractie vragen of het schrappen van de kwaliteitsaspecten gevolgen heeft voor de mogelijkheden van de inspectie om onderzoek te doen en scholen, al dan niet aangekondigd, te bezoeken.

De leden vragen in hoeverre een wetswijziging de beschreven problematiek kan verhelpen, gelet op het feit dat de problematiek zich veelal voordoet op het niveau van de uitwerking van de wet. Zou ook volstaan kunnen worden met beleidsmatige aanpassingen, zonder de wet te wijzigen, zo vragen zij.

De leden van de VVD-fractie merken op dat het initiatiefwetsvoorstel voorstelt om de mogelijkheid te creëren tegen het inspectieoordeel bezwaar en beroep in te stellen. Uit het advies van de Onderwijsraad bij dit initiatiefwetsvoorstel19 blijkt echter dat van de huidige mogelijkheid van een klacht bij klachtadviescommissie nauwelijks gebruik wordt gemaakt. De leden vragen of het verder juridiseren van eventuele geschillen tussen de inspectie en schoolbesturen wel gewenst is. Deze leden menen dat juist het aangaan van het gesprek, iets dat juist zou passen in het stimuleren van een verbetercultuur in het onderwijs, daar mee onder druk komt te staan. Graag vernemen zij de reactie van de initiatiefnemers.

Voorts zijn deze leden het met de initiatiefnemers eens dat het goed zou zijn om het veld nadrukkelijker bij het vormgeven van het toezicht te betrekken. Momenteel wordt er door de inspectie met «ringen» gewerkt. Wellicht dat die versterkt zouden kunnen worden, zo vragen de genoemde leden.

De leden van de D66-fractie vragen wat in artikel 20 bedoeld wordt met «bevindingen met betrekking tot de ontwikkeling van het onderwijs aan de instelling». Kan het daarbij gaan om een negatieve ontwikkeling in termen van kwaliteit, zonder dat sprake is van het niet-naleven van wettelijke voorschriften? Is het wel juist om buiten het terrein van het naleven van wettelijke voorschriften te spreken over «bevindingen» met betrekking van een bepaalde school? Zou de taak van de inspectie op dit gebied niet beperkt moeten blijven tot adviezen? Kunnen de initiatiefnemers uiteenzetten welke bezwaren er zijn tegen het openbaar maken van deze adviezen, mits die geen oordelen bevatten over het (kwaliteits)beleid van de school?

Moet overigens, als het gaat om de ontwikkeling van het onderwijs, niet eerder gedacht worden aan een rapport waarin het niet gaat over bepaalde onderwijsinstellingen, maar om een algemeen beeld, zoals het verslag over de staat van het onderwijs, zo vragen de genoemde leden.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen een nadere onderbouwing van de keuze om het deel dat betrekking heeft op de kwaliteitsbevorderende taak van de inspectie niet openbaar te maken. Hiermee ontstaat een strikt onderscheid tussen «beoordelen» en «bevorderen». Tegelijkertijd is het belangrijk om horizontale verantwoording over kwaliteit te verbeteren. Wordt horizontale verantwoording en kwaliteitsverbetering niet doorkruist door het deel over kwaliteitsbevordering niet openbaar te maken? Op welke manier wordt ook rekening gehouden met de horizontale verantwoording in dit wetsvoorstel?

De leden constateren voorts dat een mogelijkheid voor bezwaar en beroep wordt geïntroduceerd. Op dit moment is al sprake van een klachtadviescommissie. Waarin schiet deze procedure tekort, zo vragen zij.